చర్చ:మొదటి పేజీ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="te">
  <siteinfo>
    <sitename>వికీపీడియా</sitename>
    <dbname>tewiki</dbname>
    <base>https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.9</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">మీడియా</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ప్రత్యేక</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">చర్చ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">వాడుకరి</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">వాడుకరి చర్చ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">వికీపీడియా</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">వికీపీడియా చర్చ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">దస్త్రం</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">దస్త్రంపై చర్చ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">మీడియావికీ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">మీడియావికీ చర్చ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">మూస</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">మూస చర్చ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">సహాయం</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">సహాయం చర్చ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">వర్గం</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">వర్గం చర్చ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">వేదిక</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">వేదిక చర్చ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">మాడ్యూల్</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">మాడ్యూల్ చర్చ</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>చర్చ:మొదటి పేజీ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>801</id>
    <revision>
      <id>4601487</id>
      <parentid>4601277</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:11:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>[[Special:Contributions/Saatyaki~commonswiki|Saatyaki~commonswiki]] ([[User talk:Saatyaki~commonswiki|చర్చ]]) దిద్దుబాటు చేసిన కూర్పు 4601277 ను రద్దు చేసారు</comment>
      <origin>4601487</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58809" sha1="aguhrpoxusmlhvacd4co7v7du0fvycq" xml:space="preserve">{{మొదటి పేజీ పరికరపెట్టె}}
{{పాత చర్చల పెట్టె|auto=small}}
{{మొదటిపేజీ నిర్వహణస్థితి}}

&lt;!-- క్రొత్త చర్చలను   రాయుటకు  పేజీ చూపుకి వెళ్లి (ఈ మార్పు రద్దు చేసి) ఆ పై  మెనూలో '''విషయాన్ని చేర్చు''' వాడండి. --&gt;

== మొదటి పేజీలో మార్పులు  ==

বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী (&lt;s&gt;విష్ణుపురి&lt;/s&gt; మణిపూరి)&lt;br /&gt;
বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী (విష్ణుప్రియా మణిపూరి) &lt;br /&gt;
దయచేసి నిర్వహణాధికారులు గమనించగలరు. [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]] ([[వాడుకరి చర్చ:రహ్మానుద్దీన్|చర్చ]]) 13:35, 27 జనవరి 2013 (UTC)
:ఇది {{tl|భారతీయ_భాషలలో_వికిపీడియా}} మూసలో ఎ‌వరైనా చేయవచ్చు. ప్రస్తుతానికి నేను సవరించాను. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 01:46, 12 ఫిబ్రవరి 2013 (UTC)

==మొదటిపేజీ నిర్వహణ స్థితి==
మొదటిపేజీ నిర్వహణ స్థితి మూసని ఈ పేజీలో చేర్చడమైనది. ఎర్ర లింకుల వారాలున్నప్పుడు, నాలుగైదు వారాల పైగా తెవికీలో మార్పులు చేసిన సభ్యులు ఆయా వారాలకి వ్యాసాలు,బొమ్మలు సిద్ధంచేసి నిర్వహణలో తోడ్పడమని మనవి.  దీని నిర్వహణని ఎవరైనా చేపట్టితే మరీమంచిది. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 12:37, 10 ఫిబ్రవరి 2013 (UTC)
:*[[User:Rajachandra|రాజాచంద్ర]] ఈ వారం బొమ్మ నిర్వహణ చేపట్టారు. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:44, 10 మార్చి 2013 (UTC)

== మొదటి పేజీ సమతౌల్యం ==
మొదటి పేజీలోని ముఖ్యమయిన శీర్షికలు - ఈ వారం వ్యాసం, ఈ వారం బొమ్మ, మీకు తెలుసా అనేవి సరిసమానంగా ఉండటం లేదు. అందువలన ఈ వారం వికీపీడియను అని లేదా వార్తలు అనే శీర్షికతో ఒక కొత్త విభాగాన్ని ఏర్పరిచి మిగితా మూడు శీర్షికలకు సరిపోయే విధంగా ఇది మార్చుతూ నిర్వహించాలి. ఒకవేళ ఈ వార బొమ్మ, మీకు తెలుసా శీర్షికలు సరిపోతే, ఆ వారం ఈ శీర్షికను తీసివేయాలి. అయితే వార్తలు అనే శీర్షిక బాగుంటుందా లేక ఈ వారం వికీమీడియను శీర్షిక బాగుంటుందా, సభ్యులు తెలియచేయగలరు. [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]] ([[వాడుకరి చర్చ:రహ్మానుద్దీన్|చర్చ]]) 06:55, 26 జూలై 2013 (UTC)
:*[[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]]  గారి సూచన ఈ రోజే చూడడం జరిగింది. మొదటి పేజీ నిర్వహణలో చాలా తక్కువమంది పాల్గొంటున్నందున, నిర్వహణభారం పెంచకుండా రూపం మెరుగుచేస్తే మంచిది.--[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 06:51, 26 అక్టోబర్ 2013 (UTC)
::*దాదాపుగా మీతో కలిసిన అన్ని సందర్భాల్లో ఈ విషయమై చర్చ జరపటం జరిగింది. మీకు మార్పు చేయటం ఇష్టం లేదని నేరుగా చెప్పవలసినది కదా! [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]] ([[వాడుకరి చర్చ:రహ్మానుద్దీన్|చర్చ]]) 07:12, 26 అక్టోబర్ 2013 (UTC)
:::* [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]]   నామాటలకు వేరే అర్ధాలు ఆపాదించడం ఖండిస్తున్నాను.   ఇలా మాట్లాడడం వికీలోని  సౌహర్ద్రాపూర్వక వాతావరణాన్ని పాడుచేస్తుంది.  నేను కొన్నాళ్లు అంత క్రియాశీలంగా లేకపోయినందున ఇది నిజంగానే చూడలేదు. మీరు నేరుగా మాట్లాడినప్పుడు నేను సరే అన్నాను కూడా. పై ప్రతిపాదనలో  వార్తలు అనే శీర్షిక వుండడంతో (అది మనం చర్చలలో లేదు. తమిళవికీలో సమతౌల్యత ఎలా సాధించారో చెప్పారు తప్ప). ఇటీవలి మొదటి పేజీ నిర్వహణ ని గమనించి కొన్ని దోషాలను చర్చలలో రాశాను కూడా.  అందువలననే  పై వ్యాఖ్య రాయడం జరిగింది. మీరు నిర్వహణ బాధ్యతలో క్రియాశీలంగా వుంటానంటే నాకేమీ ఇబ్బంది లేదు.  మీరు ప్రతిపాదించి ఆమోదమైన మార్పులన్నీ  వికీలో తేవచ్చు. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 09:48, 26 అక్టోబర్ 2013 (UTC)
::::* ఈవారం వికీపీడియను గా ఆవారం కృషిచేసిన వ్యక్తి మరియు ఆ వ్యక్తి చేసిన వ్యాసాల గురించి టూకీగా చేరిస్తే కొత్త సభ్యులకు ప్రోత్సాహకరంగా ఉంటుంది.[[వాడుకరి:Rajasekhar1961|Rajasekhar1961]] ([[వాడుకరి చర్చ:Rajasekhar1961|చర్చ]]) 09:54, 26 అక్టోబర్ 2013 (UTC)
:::::* [[వికీపీడియా:రచ్చబండ/పాత_చర్చ_16#మీకు తెలుసా? శీర్షిక|పాతచర్చ]] గమనించండి. మీకు తెలుసాలో కొత్త విషయాలు చేర్చిన వికీపీడియన్ల  పేరు రాయటమే కొందరి సభ్యులకు రుచించలేదు. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:24, 31 అక్టోబర్ 2013 (UTC)
:*మొదటి పేజీలో నాలుగు శీర్షికలు సరిసమానంగా ఉండటం లేదని యిదివరకు  [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]] గారు తెలియజేశారు. మొదటి పేజీ సమతౌల్యం చేయుటకు [[వాడుకరి:Kvr.lohith/మొదటి పేజీ|ఒక నమూనా]]ను తయారు చేసితిని. సహ సభ్యుల అంగీకారమైతే మార్చే ప్రయత్నం చేద్దాము.----&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.118em 0.118em 0.118em; class=texhtml&quot;&gt;'''[[వాడుకరి:Kvr.lohith |K.Venkataramana]]''' &lt;sup&gt;([[ User talk:kvr.lohith |talk]])&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 17:14, 1 నవంబర్ 2013 (UTC)
::* ఇప్పటికే మీరు మొదటి పేజీ కూర్పులో కొంత మార్పు చేసి ఉంచారు, అది చాలా బాగుంది - మీరు మార్చిన రోజే గమనించాను. మీరు పైన ఇచ్చిన లంకెలో చతురస్రాలకు కోణాలు గుండ్రటివి ఉంచారు, పేజీలో అన్నీ చతురస్రాలు అలానే ఉండాలి కానీ లేవు;  అది నప్ప లేదు. ఇంకా రంగుల కాంబినేషన్ కూడా బాగులేదు. [[వాడుకరి:రహ్మానుద్దీన్|రహ్మానుద్దీన్ ]] ([[వాడుకరి చర్చ:రహ్మానుద్దీన్|చర్చ]]) 20:14, 1 నవంబర్ 2013 (UTC)
==వికీ ట్రెండ్స్==
అభినందన సమేత నమస్కారాలు తెవికె నిర్వాహకులకు. ఇప్పుడే 7 రోజుల వికి ట్రెండ్సు  చూసాను. చాలా బావుంది. మంచి ఆలోచన. కాకపోతే కుండలీకరణంలో ఆకుపచ్చ అంకెలు వేసారు అవేమిటో సూచిస్తే మరింత బాగుంటుందని నా అభిప్రాయం. నా స్పందన ఎక్కడ ఇవ్వాలో తెలియక ఇక్కడ ఇస్తున్నా. క్షంతవ్యుడను. తెలిసినవారు స్థలమార్పు చేయ మనవి. - [[వాడుకరి:V Sambasiva Rao|గణనాధ్యాయి]] ([[వాడుకరి చర్చ:V Sambasiva Rao|చర్చ]]) 13:40, 24 ఏప్రిల్ 2014 (UTC)

== ఈ వారం వ్యాసం - ఈ వారం బొమ్మ ==
&lt;nowiki&gt;{{#time:Y}}_{{#time:W}}&lt;/nowiki&gt; మూస ఈ రోజు(30-12-2013)  నాటికి &quot;2013_1&quot; గా చూపిస్తున్నందువల్ల అవి ప్రస్తుత సమయానికి [[వికీపీడియా:ఈ వారపు వ్యాసం/2013 01వ వారం]] గానూ [[వికీపీడియా:ఈ వారపు బొమ్మ/2013 01వ వారం]] గానూ కనబడుతుంది. 2013 సంవత్సరం 53 వ వారం వ్యాసం, 53 వ వారం బొమ్మ కనబడుట లేదు. అవి 2014 జనవరి నాటికి మూసలో సంవత్సరం మారుట వల్ల సరికావచ్చునని భావిస్తాను. దీనిని సరిచేయగలమేమో చూడండి.----&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.118em 0.118em 0.118em; class=texhtml&quot;&gt;'''[[వాడుకరి:Kvr.lohith |కె.వెంకటరమణ]]''' &lt;sup&gt;([[ User talk:kvr.lohith |చర్చ]])&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 16:07, 30 డిసెంబర్ 2013 (UTC)
:: [[2014]] [[జనవరి 1]] న పై సమస్య సరియైనది.----&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.118em 0.118em 0.118em; class=texhtml&quot;&gt;'''[[వాడుకరి:Kvr.lohith |కె.వెంకటరమణ]]''' &lt;sup&gt;([[ User talk:kvr.lohith |చర్చ]])&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 16:19, 5 జనవరి 2014 (UTC)

== మూలాలు ==

నయాగరాకవులలో ఒకరుగా ప్రసిద్ధులయిన ఏల్చూరి సుబ్రహ్మణ్యం పేజీ సృష్టంచబోతున్నాను. అయితే వారిగురించిన వివరాలు వారి కుమారుడు మురళీధరరావుగారినించి వైయక్తిక ఉత్తరాలద్వారా సేకరిస్తున్నాను. కొన్ని facebookలో ప్రచురించినవి. వీటికి మూలాలు ఎలా ఇవ్వాలి? (Malathi Nidadavolu, 12:44)
:[[వాడుకరి:Malathi Nidadavolu|Malathi Nidadavolu]] గారూ, మూలాలు ఎలా ఇవ్వాలో [http://tewikipedia.blogspot.in/2013/10/blog-post_23.html ఇక్కడ] చూడండి. కాని వైయక్తిక ఉత్తరాల ద్వారా సేకరించిన సమాచారాన్ని చేర్చడానికి, అలాంటి మూలాలు ఇవ్వడానికి తెవికీ నిబంధనలు ఒప్పుకోవు. వ్యక్తిగత సేకరణలు, పరిశోధన వివరాలు, స్వంత అభిప్రాయాలు, వ్యక్తిగత సమాచారం తదితరాలు ఇక్కడ చేర్చడానికి వీలుండదు. మూలాలు ఇవ్వాలనుకున్ననూ ఆ మూలాలు ఇతర సభ్యులు పరిశీలించడానికి అందుబాటులో ఉండేటట్టుగా ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది. మరో విషయం ఏమిటంటే మొదటి పేజీకి సంబంధం లేని ఇలాంటి సందేహాల కొరకు మీ వాడుకరి చర్చాపేజీనే ఉపయోగించండి. [[సభ్యుడు:C.Chandra Kanth Rao|&lt;font style=&quot;background:yellow;color:blue;&quot;&gt;   సి. చంద్ర కాంత రావు&lt;/font&gt;]][[సభ్యులపై చర్చ:C.Chandra Kanth Rao|&lt;font style=&quot;background:#64ff96;color:black;&quot;&gt;- చర్చ  &lt;/font&gt;]] 19:41, 8 ఏప్రిల్ 2014 (UTC)

== ఆంధ్ర ప్రదేశ్ చరిత్ర ==

తెలుగు వికి ని సంస్కరించవలసిన అవసరం చాలా ఉందని నాకు అనిపిస్తుంది. 
ఆంధ్ర ప్రదేశ్ అనే 'పేజీ' (ఈ పదం కూదా ' పుట ' గా  మార్చవలసిన అవసరం ఉంది). మొదటి పుటగా ప్రారంభించి, చరిత్ర,, భౌగోళిక స్వరూపం, రాజకీయా స్వరూపం, ప్రకృతి లేదా సహజ వనరులు,జీవన విధానం, ఆర్ధిక వనరులు, సంప్రదాయలు, అనే విభాగలుగా విభజించటం అవసరం.
ప్రస్తుత అమరిక లో విషయాలన్నీ విసరివేయబడినట్లు గా ఉన్నాయి.
భౌగోళిక స్వరూపం క్రింద జిల్లాలు , ఆ జిల్లాలకు ప్రత్యేక పుటలు గా అమర్చవలసిన అవసరం ఉంది.
తెలుగులొ విషయ , విజ్ఞానం పొందుపరిచే విధం గా విస్తరించాలి - 2014-07-28T10:17:10 [[User:Krishna prasad badarla]]


: Yes [[వాడుకరి:Karumanchi madhu|Karumanchi madhu]] ([[వాడుకరి చర్చ:Karumanchi madhu|చర్చ]]) 08:36, 26 అక్టోబరు 2019 (UTC)
::[[User:Krishna prasad badarla]], [[వాడుకరి:Karumanchi madhu|Karumanchi madhu]]  గార్ల స్పందనకు ధన్యవాదాలు. మీరు అంటున్నది [[ఆంధ్ర ప్రదేశ్]] పుట గురించి అనుకుంటున్నాను. వికీపీడియాలో ఎవరైనా అభివృద్ధి చేయవచ్చుకావున, మీరు మార్పులు ధైర్యంగా చేపట్టండి.--[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:36, 27 అక్టోబరు 2019 (UTC)

== [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Today%27s_articles_for_improvement Today's articles for improvement project] ==

On the English Wikipedia, we started a project called [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Today%27s_articles_for_improvement TAFI]. Each week we identify underdeveloped articles that require improvement. Our goal is to use widespread collaborative editing to improve articles to Good article, Featured article or Featured list quality over a short time frame.

This is all about improving important articles in a collaborative manner, and also inspiring readers of Wikipedia to also try editing. We think it is a very important and interesting idea that will make Wikipedia a better place to work. It has been [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Today%27s_articles_for_improvement/Accomplishments very successful so far], and the concept has [https://translate.google.com/translate?sl=auto&amp;tl=en&amp;js=y&amp;prev=_t&amp;hl=en&amp;ie=UTF-8&amp;u=https%3A%2F%2Fhi.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%2595%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25A1%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25BE%3A%25E0%25A4%2587%25E0%25A4%25B8_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A4%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B9_%25E0%25A4%2595%25E0%25A4%25BE_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%25A7%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0_%25E0%25A4%25B9%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%2581_%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%2596&amp;edit-text=&amp;act=url spread to the Hindi Wikipedia] where it has been well received.

We wanted to know if your Wikipedia was interested in setting up its own version of TAFI. Please contact us [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia_talk:Today%27s_articles_for_improvement on our talk page] or here if you are interested.--[[User:Coin945|Coin945]] ([[User talk:Coin945|talk]]) 17:48, 2 September 2014 (UTC)

==ఈవారం బొమ్మ==  

హంపిలో గల మల్లిఖార్జున స్వామి ఆలయం, కర్నాటక\హంపిలో గల మల్లిఖార్జున స్వామి ఆలయం, కర్నాటకఫోటో సౌజన్యం: Udayaditya Kashyap/
ఈ పుటలో కనబరిచిన ఆలయం బొమ్మ   అందులో తెలియజేసినట్లు  కర్నాటక/హంపిలో లేదని నా స్థిర నమ్మకము. నానమ్మకానికి  అధారమేమంటే.....   నేను హంపిలో ప్రతి ఆలయాన్ని క్షుణ్ణంగా పరిశీలించి పోటోలు తీశాను.  ఆయా ఆలయాల వివరాలు కూడ నామోదు చేశాను.    వాటిలో ఈ ఆలయం లేదు. వివరాలు లేవు. దాన్ని నేను ఎలా వదిలిపెట్టానో అర్థం కావడం లేదు.  ఆ ఆలయం ఏ ప్రాంతానికి చెందినదో పరిశీలించమని వినతి.  [[వాడుకరి:Bhaskaranaidu|Bhaskaranaidu]] ([[వాడుకరి చర్చ:Bhaskaranaidu|చర్చ]]) 13:14, 29 అక్టోబరు 2014 (UTC)

== చరిత్రలో ఈ రోజు శీర్షిక ==

మొదటి పేజీలోని &quot;చరిత్రలో ఈ రోజు&quot; విభాగంలో ముఖ్యమైన అంశాలు కొన్ని మాత్రమే ఉంటే బాగుంటుంది. ఆ రోజులో గల మిగిలిన విషయాలను సంబంధిత రోజు గల పేజీలో చేర్చితే బాగుంటుంది. అన్ని విషయాలను మొదటి పేజీలో కనబడాలని ఆశిస్తే మొదటి పేజీ సమతౌల్యత పోతుంది. అందువల్ల ఈ శీర్షికలో అంశాలను సంగ్రహ పరిస్తె మంచిదని నా అభిప్రాయం. మీ అభిప్రాయాలను తెలియజేయండి. ఉదాహరణకు [[డిసెంబరు 2]] లో అనేక విషయాలను చేర్చవచ్చు. చాలా విషయాలు విభాగాలుగా [[వికీపీడియా:చరిత్రలో ఈ రోజు/డిసెంబరు 2]] లో చేర్చబడినవి. వీటిని పరిశీలించమనవి.--&lt;span style=&quot;white-space:nowrap;text-shadow:#00BFFF 0em 0em 0.8em,#EE82EE -0.8em -0.8em 0.9em,#1D6B00 0.7em 0.7em 0.8em;color:#FF0000&quot;&gt;'''[[User:kvr.lohith| కె.వెంకటరమణ]]'''⇒&lt;span style=&quot;font-size: 25px;&quot;&gt;[[User talk:kvr.lohith|✉]]&lt;/span&gt;&lt;/span&gt; 12:03, 2 డిసెంబరు 2014 (UTC)
::'''[[User:kvr.lohith| కె.వెంకటరమణ]]''' గారు, మీ అభిప్రాయముతో నేను ఏకీభవిస్తున్నాను.[[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] ([[వాడుకరి చర్చ:JVRKPRASAD|చర్చ]]) 12:12, 2 డిసెంబరు 2014 (UTC)

==మొదటి పేజీ==
నా చర్చా పుటలోని విషయాన్ని ఈ క్రింద పొందుపరచు చున్నాను.  వాడుకరులు మీ అభిప్రాయములు తెలియజేయగలరు.

&quot;నమస్కారం ప్రసాద్ గారు,

మీయొక్క స్వాగతాభినందనలకు కృతజ్ఞతలు. బహుశా మీరు తెలుగు వికీపీడియా నిర్వాహక సిబ్బందిలో ఒకరని నా అభిప్రాయము. కావున నాదొక చిన్న మనవి. మన తెలుగు వికీపీడియాలో &quot;మొదటి పేజీ&quot; అని ఉంది. నేను కొన్ని ఇతర భారతీయ భాషల వికీపీడియాలను చూశాను. అందులో వారు &quot;పేజీ&quot; అనే పదాన్ని కూడా అనువదించి వ్రాశారు. ఉదాహరణకు, మరాఠీలో &quot;ముఖపృష్ఠ&quot; అని ఉంది. మనం కూడా &quot;మొదటి పేజీ&quot; ని &quot;మొదటి పుట&quot; అనో &quot;మొదటి పొరట&quot; అనో వ్రాస్తే బాగుంటుందని నా అభిప్రాయం. అలా సవరించడానికి నాకు ప్రస్తుతం అర్హత లేదు. అందుకే మీకు తెలియజేస్తున్నాను. 
ధన్యవాదములు.--[[వాడుకరి:భాషాభిమాని|భాషాభిమాని]] ([[వాడుకరి చర్చ:భాషాభిమాని|చర్చ]]) 06:48, 20 జనవరి 2015 (UTC)
::[[వాడుకరి:భాషాభిమాని|భాషాభిమాని]] గారికి, మీకు ముందుగా ధన్యవాదములు.  మీరు సూచించినట్లు నేను కూడా ఇంతకు ముందు &quot;పుట&quot; ఉంటే బావుంటుందని మౌఖికంగా చర్చించాను.  కానీ ఈ నాటి తరం వారికి, అలాగే చాలా మందికి ఆ పదము అర్థం అంతగా అవదేమో, అవగతం కాదేమోనని విరమించి ముందుకు వెళ్ళలేదు.  మరోసారి తప్పకుండా ప్రయత్నము చేద్దాము. [[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] ([[వాడుకరి చర్చ:JVRKPRASAD|చర్చ]]) 11:37, 20 జనవరి 2015 (UTC)]&quot; [[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] ([[వాడుకరి చర్చ:JVRKPRASAD|చర్చ]]) 11:42, 20 జనవరి 2015 (UTC)
::::[[వాడుకరి:JVRKPRASAD|జె.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్]]  మరియు [[వాడుకరి:భాషాభిమాని|భాషాభిమాని]] గారూ ఈ మొదటి పేజీ పేరు మార్చుటకు యిదివరకే చర్చ జరిగింది. ఈ [[చర్చ:మొదటి పేజీ/పాత చర్చ 1#&quot;పేజీ&quot; అనే బదులు &quot;కాగితము&quot; ఒప్పు కదా?|లింకు]] చూడండి.--&lt;span style=&quot;white-space:nowrap;text-shadow:#00BFFF 0em 0em 0.8em,#EE82EE -0.8em -0.8em 0.9em,#1D6B00 0.7em 0.7em 0.8em;color:#FF0000&quot;&gt;'''[[User:kvr.lohith| కె.వెంకటరమణ]]'''⇒&lt;span style=&quot;font-size: 25px;&quot;&gt;[[User talk:kvr.lohith|✉]]&lt;/span&gt;&lt;/span&gt; 00:30, 24 ఫిబ్రవరి 2015 (UTC)
:::::::::[[User:kvr.lohith| కె.వెంకటరమణ]] గారు, పాత చర్చ గురించి కాదండి.  ఈ చర్చలు వారి వారి వ్యక్తిగత, సూచన, అభిప్రాయములు క్రోడీకరించి, అందరూ ఒక నిర్ణయానికి ఇక్కడ వస్తున్నారు.  అప్పుడు అలా చేసి ఉండవచ్చును.  తిరిగి మరలా పునః సమీక్ష చేసుకొనుటలో తప్పు లేదు.  నేను వచ్చినప్పుడు అర్జునగారికి మొదటి పుట, మరికొన్ని విషయాల మీద మార్పులకు మేము మాట్లాడుకుని ఆయన సంశయిస్తుంటే వారిని దైర్యముగా ప్రోత్సాహమిచ్చి, కొన్ని మార్పులు చేయుట జరిగింది.  అలాగే రాజశేఖర్ గారితో కూడా వ్యక్తిగత చర్చలు చేసి కొత్తదనం కొరకు వికీల్లో కొత్త మార్పులు చేర్పులు జరిగాయి. ఇది నిరంతర కార్యక్రమం.  కొత్తదనము అలాగే సాధ్యమయినంత వరకు తెలుగులోకి తర్జుమా చేసుకొనుటలో సంతోషిచదగ్గ విషయము అని నా అభిప్రాయము.  [[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] ([[వాడుకరి చర్చ:JVRKPRASAD|చర్చ]]) 02:19, 24 ఫిబ్రవరి 2015 (UTC)
:: [[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] గారూ, మీ అభిప్రాయంతో ఏకీభవిస్తాను. మొదటి పేజీ అనే కన్నా &quot;మొదటి పుట&quot; అనేది సరియైనది అని నా అభిప్రాయం. పేజీ అనే పదానికి తెలుగులో పుట, పొరట అని అర్థాలు ఉన్నాయి. కనుక తెలుగు వికీపీడియా అయినందున &quot;మొదటి పుట&quot; అని మారిస్తే బాగుంటుంది. యితర వికీలలో కూడా ఆంగ్ల పేజీ కి సరియైన ఆయా భాషా పదాలను ఉపయోగించారు. ఉదాహరణకు హిందీలో '''मुखपृष्ठ''' అని , కన్నడ వికీలో '''ಮುಖ್ಯ ಪುಟ''' అని గుజరాతీ భాషలో '''મુખપૃષ્ઠ''' అనీ, మరాఠీ భాషలో '''मुखपृष्ठ''' అనీ ఆయా భాషా పదాలను ఉపయోగించారు. మనం మన తెలుగు భాసలో [[మొదటి పుట]] అనుటలో తప్పులెదని నా అభిప్రాయం.--&lt;span style=&quot;white-space:nowrap;text-shadow:#00BFFF 0em 0em 0.8em,#EE82EE -0.8em -0.8em 0.9em,#1D6B00 0.7em 0.7em 0.8em;color:#FF0000&quot;&gt;'''[[User:kvr.lohith| కె.వెంకటరమణ]]'''⇒&lt;span style=&quot;font-size: 25px;&quot;&gt;[[User talk:kvr.lohith|✉]]&lt;/span&gt;&lt;/span&gt; 02:53, 24 ఫిబ్రవరి 2015 (UTC)

== తెలుగులోకి కామనస్ ==

కమనస్ అన్ని ప్రముక భషలో ఉంది. అలగే తెలుగులోకి అనువర్థనం చేస్తే అందరికి వీలుగా ఉంటుంది. తెవీకి బలొపతేనికి కామనస్ ని అనువదించదం మంచిది అని నా అభిప్రయం. [[వాడుకరి:Raj.palgun13|Raj.palgun13]] ([[వాడుకరి చర్చ:Raj.palgun13|చర్చ]]) 17:26, 12 ఫిబ్రవరి 2015 (UTC)
::కామన్లు లేదా కామనులు  అనుకుంటే సరిపోతుందేమో. [[వాడుకరి:JVRKPRASAD|JVRKPRASAD]] ([[వాడుకరి చర్చ:JVRKPRASAD|చర్చ]]) 13:20, 23 ఫిబ్రవరి 2015 (UTC)

== నిర్వహణ గణాంకాలకొరకు  క్వేరీ స్క్రిప్టులు ==

* [http://quarry.wmflabs.org/query/3488 Featured article blurb contributors]
* [http://quarry.wmflabs.org/query/3490 Featured picture blurb contributors]
* [http://quarry.wmflabs.org/query/3500 Featured DYK Contributions] 
* [http://quarry.wmflabs.org/query/3504 This day in history contributors]
వాడి ఈ విభాగాలలో పనిచేస్తున్న సహసభ్యులను తెలుసుకొని వారితో సంప్రదిస్తూ నిర్వహణ మరింత మెరుగుగా చేయటకు ఉపయోగపడవచ్చు.--[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 18:07, 6 మే 2015 (UTC)
:పై స్క్రిప్ట్ లు తాజా చేశాను. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 08:41, 8 మార్చి 2022 (UTC)

== సాంకేతిక పదంలో సమస్య ==

నా వాడుకరి పేరు భూపతిరాజు రమేష్ రాజు. ఈ మధ్య తరచుగా నా సాంకేతిక పదం పనిచేయుటలేదు. అందువల్ల ఒక్కొక్కసారి వికీపిడియాలోకి లాగిన్ అవ్వలేకపోతున్నాను. తాత్కాలికంగా సాంకేతిక పదంతో లాగిన్ అయ్యి, మరలా నా పాత సాంకేతిక పదంగా మార్చుకొంటున్నాను. దయచేసి ఈ సమస్యను పరిష్కరించమని వికీపిడియావారికి నా మనవి. ([[వాడుకరి:భూపతిరాజు రమేష్ రాజు|భూపతిరాజు రమేష్ రాజు]] ([[వాడుకరి చర్చ:భూపతిరాజు రమేష్ రాజు|చర్చ]]) 15:39, 10 జూలై 2015 (UTC))

==మొదటి పేజీలో ఎర్రలింకులు==
మొదటి పేజీలో సాధ్యమైనంత వరకు ఎర్రలింకులు లేకుండా మొదటి పేజీని నిర్వహించే వాడుకరులు చూడగలరు. --[[వాడుకరి:స్వరలాసిక|స్వరలాసిక]] ([[వాడుకరి చర్చ:స్వరలాసిక|చర్చ]]) 03:43, 17 జనవరి 2016 (UTC)

== Telugu is missing ==
Telugu is missing from this page:&lt;br /&gt;
https://meta.wikimedia.org/wiki/There_is_also_a_Wikipedia_in_your_language&lt;br /&gt;
Thank you, [[వాడుకరి:Varlaam|Varlaam]] ([[వాడుకరి చర్చ:Varlaam|చర్చ]]) 04:41, 19 జనవరి 2016 (UTC)
:Thanks very much! [[వాడుకరి:Varlaam|Varlaam]] ([[వాడుకరి చర్చ:Varlaam|చర్చ]]) 15:54, 20 జనవరి 2016 (UTC)
:చేర్చబడినట్లుగా గమనించాను. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:38, 27 అక్టోబరు 2019 (UTC)

== అక్టోబరు 16 ==
అక్టోబరు 16 నాడు అక్టోబరు 14 నాటి వివరాలు ఇచ్చారేమి?--కంపశాస్త్రి 15:20, 16 అక్టోబరు 2018 (UTC)
::పేజీ దారిమార్పులో దోషం సరిదిద్దబడినది.&lt;span style=&quot;white-space:nowrap;text-shadow:#00BFFF 0em 0em 0.8em,#EE82EE -0.8em -0.8em 0.9em,#1D6B00 0.7em 0.7em 0.8em;color:#FF0000&quot;&gt;'''--[[వాడుకరి:K.Venkataramana|కె.వెంకటరమణ]]⇒[[వాడుకరి చర్చ:K.Venkataramana|చర్చ]]'''&lt;/span&gt; 16:12, 16 అక్టోబరు 2018 (UTC)

== ఎందుకు &quot;మరియు&quot; లేదు? ==

ఈ రోజులు, నేను ఒక పెద్ద ట్రెండ్ చూస్తున్నాను... అన్నీ &quot;మరియు&quot;లు తొలగించబడతాయి. ఏంటి విషయం? (ఇద్దరు ప్రశనం: తెలుగులో &quot;మరియు&quot; ఎప్పుడు ఉపయోగిస్తారు?) [[వాడుకరి:MSG17|MSG17]] ([[వాడుకరి చర్చ:MSG17|చర్చ]]) 03:42, 5 ఏప్రిల్ 2020 (UTC)
:  [[వాడుకరి:MSG17|MSG17]] గారికి [[వికీపీడియా:శైలి/భాష#అనువాదాలు_చేసేటపుడు_సమస్యలు| తెవికీ శైలి విభాగం]] చూడండి. ఇకపై మొదటిపేజీకి సంబంధించని అంశాలను అయా చర్చాపేజీలు లేక రచ్చబండలో చర్చించండి.-- [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 06:06, 18 మే 2020 (UTC)

== వ్యాసాల సంఖ్య ==
[[వాడుకరి:K.Venkataramana|కె.వెంకటరమణ]] గారు, ఇంతకు మునుపు చూసినప్పుడు 70000 పై చిలుకు వ్యాసాలు ఉండేవి. ఇప్పుడు 69600 మాత్రమే ఎందుకు ఉన్నాయి ? తొలగించే బదులు మెరుగు పరిస్తే సరిపోతుంది కదా ?[[వాడుకరి:దేవుడు|దేవుడు]] ([[వాడుకరి చర్చ:దేవుడు|చర్చ]]) 07:31, 16 మే 2020 (UTC)
[[దస్త్రం:Quality not quantity.png|150px|right|]]
:[[వాడుకరి:దేవుడు|దేవుడు]] గారూ, తెవికీలో మొలకలు విపరీతంగా సృష్టిస్తుంటే వాటిని ఎవరు విస్తరిస్తారు? కొందరు వాడుకరులతో పాటు నేను కూడా వందల వ్యాసాలను అభివృద్ధి చేసాను. అలాగని ఎన్నని చేయగలం. అజ్ఞాత వాడుకరులు, గతంలో క్రియాశీలకంగా ఉండి చాలాకాలంగా వికీలో పనిచేయనివారికి ఎన్నో వ్యాసాలను అభివృద్ధి చేసాము. అవే కాకుండా ప్రస్తుత క్రియాశీలక సభ్యుల మొలకలను కూడా విస్తరణ చేసాము. కొందరు సభ్యులు క్రియాశీలంగా ఉండి కూడా వారు సృష్టించిన మొలకలను కనీసం అభివృద్ధి చేయనపుడు, వాటిలో తొలగింపు మూసను చేర్చినపుడు అందులో స్పందించకుండా ఉంటే వాటిని ఏం చేయాలి? అలా తొలగించడం జరుగుతుంది. ఇంతకు మునుపు చూసినప్పుడు 70000 పై చిలుకు వ్యాసాలు ఉండేవి. కానీ శుద్ధి చేయని గూగుల్ అనువాద వ్యాసాలు సుమారు 2000 తొలగించబడ్డాయి. వ్యాసంగా పరిగణించలేని విక్షణరీ పదాల వ్యాసాలు అనేకం తొలగించబడినవి. తెవికీ నియమాలకు సరిపడని &quot;లలిత గీతాలు&quot; తొలగించబడినవి. ఇంకా ఏక వాక్య వ్యాసాలు తొలగించబడుతున్నాయి. అందువలన సంఖ్య తగ్గింది. మనకు కావలసింది నాణ్యమైన వ్యాసాలే కానీ వ్యాసాల సంఖ్య కాదు కదా. ఇప్పుడున్న మొలక వీరుల లాంటి వాడుకరులు 10 మంది ఉంటే వికీ నియమాలు పాటించని నాణ్యత లేని మొలక  వ్యాసాల సంఖ్య  ఒక నెలరోజులలో లక్ష పెంచవచ్చు.  అవి మనకు అవసరమా? అందువలన మంచి వ్యాసాలను రాయడానికి అందరూ కృషిచేయాలి. మనకు కావలసినది మంచి వ్యాసాలు గానీ, వ్యాసాల సంఖ్య కాదు.[[User:K.Venkataramana|&lt;span style=&quot;background:#cedff2;color:#11e&quot;&gt;''' కె.వెంకటరమణ '''&lt;/span&gt;]][[User talk:K.Venkataramana|&lt;span style=&quot;background:#cedff2;color:#11e&quot;&gt;(చర్చ)&lt;/span&gt;]] 09:43, 17 మే 2020 (UTC)
:: {{Ping|దేవుడు}} గారూ, వ్యాసం సృష్టించడం, అభివృద్ధి చేయడం ఎంత ముఖ్యమైనవో విషయ ప్రాముఖ్యత లేని, సరిదిద్దడానికి సాధ్యపడని వ్యాసాలను తొలగించడం, తొలగింపుకు నోటీస్ చేర్చడం, చర్చ చేయడం వంటివి కూడా అంతే ముఖ్యమైన కృషి. --[[వాడుకరి:Pavan santhosh.s|పవన్ సంతోష్]] ([[వాడుకరి చర్చ:Pavan santhosh.s|చర్చ]]) 06:49, 21 మే 2020 (UTC)

== జులై 14 నుండి మొదటి పేజీ మొబైల్ వీక్షణ కొత్త రూపు ==

మొదటిపేజీ పాతకాలపు ప్రత్యేక రూపుదిద్దడం  జులై 13  తో అంతమవుతుంది కావున మొదటిపేజీకి కొత్తగా template styles వాడి రూపుదిద్దాలి.  (చూడండి [https://phabricator.wikimedia.org/T254287 T254287]). ప్రయోగాత్మకంగా మార్పులు చేశాను..  [https://te.m.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80?mfnolegacytransform=1&amp;debug=1 కొత్త రూపు ]ని [https://te.m.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 పాత రూపు]తో  మీ మొబైల్ లో పరీక్షించి ఏమైనా సమస్యలు, సూచనలు తెలపండి. --[[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 05:44, 29 జూన్ 2020 (UTC)
:మూస:మొదటి పేజీ పాదములో ము బదులు అనుస్వారం ఉంటే బాగుంటుంది.అంతేగాదు పాదం అనే పదం భాగం అనే అర్థం సూచిస్తుంది. మూస:మార్గదర్శిని అనే దానిలో 'ని' అవసరంలేదు.మూస:మార్గదర్శి అని ఉంటే సరిపోతుంది.మార్గదర్శి అంటేనే ఆంగ్లలో గైడ్ అని,తెలుగులో మార్గ దర్శకుడు అనే అర్థాలు సూచిస్తాయి.నిఘంటుశోధనలో పరిశీలించండి.ఇవి నాసూచనలు.--[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] ([[వాడుకరి చర్చ:యర్రా రామారావు|చర్చ]]) 06:16, 29 జూన్ 2020 (UTC)
::@[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] గారు. మీ సూచనకు ప్రతిక్రియగా చర్య జరిగింది. ఈ సూచన మీరు బహుశా రచ్చబండలో చేసివుంటే అక్కడ స్పందన చేర్చానని అనుకుంటున్నాను. ఇతరులకొరకు క్లుప్త సమాధానం చేరుస్తున్నాను. మార్గదర్శిని మార్చబడింది. మూస సాంకేతిక అంశంకనుక శైలి అంతముఖ్యకాదు. [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:45, 26 డిసెంబరు 2021 (UTC)
==పండగలు==
చరిత్రలో ఈ రోజు అనే పెట్టెలో తేదీకి సంబంధించిన చారిత్రక విషయాలు వస్తున్నట్టే ముఖ్యమైన పండగలు ఉన్న రోజున ఆపండగకు సంబంధించిన ప్రస్తావన మొదటి పేజీలో ఎక్కడో ఒక చోట వస్తే బాగుంటుంది. ఆ పండగకు సంబంధించిన వ్యాసపు పేజీ ద్వారా చాలా చారిత్రక విషయాలు అందరూ తెలుసుకొనుటకు, ఆ పండగ ప్రాముఖ్యత తెలుసుకొనుటకు ఎంతో ఉపయోగకరంగా కూడా ఉంటుంది. వివిధ ధర్మాలకు (హిందూ, ముస్లిం, క్రిస్టియన్ మొదలైనవి) చెందిన అన్ని పండగల ప్రాముఖ్యతలను తెలియజేసినట్టు ఉంటుందని నా అభిప్రాయం.--&lt;span style='border-radius:15px;border-top:6px solid #FF9933; border-bottom:6px solid #138808'&gt;'''[[User: MYADAM ABHILASH|&lt;small&gt;&lt;font colour=&quot;white&quot; face=&quot;segoe script&quot; size=&quot;3&quot;&gt;అభిలాష్ మ్యాడం&lt;/font&gt;&lt;/small&gt;]]'''&lt;/span&gt; 07:24, 22 ఆగస్టు 2021 (UTC)

:@[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|MYADAM ABHILASH]], మీ సూచనకు ధన్యవాదాలు.   పండగకు సంబంధించిన వ్యాసం వెతుకుయంత్రం ద్వారా  చేరుకోవచ్చు. మొదటిపేజీ నిర్వహణలో ముఖ్యమైన అంశాలు, వారం వారీగా మారతాయి. వాటిని నిర్వహించడానికే ఆసక్తి అంతగా లేదు. కావున మీ సూచన అమలు చేయటం అదనపు శ్రమ కాగా,దానికి తగ్గ ఫలితం ఉండదని నా అభిప్రాయం. [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 04:41, 26 డిసెంబరు 2021 (UTC)

== 2022 జనవరి 25 నాటి Protected దిద్దుబాటు అభ్యర్ధన ==

===మదర్ థెరీసా===
''విశ్వమాత [[మదర్ థెరీసా]]'' అన్నదానికి ఆధారాలు లేవు. అలాగే [[మదర్ థెరీసా]] వ్యాసంలో కూడా విశ్వమాత అని ఎక్కడా చెప్పబడలేదు. దానిని  ''మిషనరీస్ ఆఫ్ ఛారిటీని స్థాపించిన [[మదర్ థెరీసా]]'' గా లేదా ఆమె పుట్టిన రోజు క్యాలెండర్ పేజీ  [[వికీపీడియా:చరిత్రలో ఈ రోజు/ఆగస్టు 26]] లో ఉన్నట్లుగా అయినా దిద్దుబాటు చేస్తే బాగుంటుంది అని నా అభిప్రాయం--[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|అభిలాష్ మ్యాడం]] ([[వాడుకరి చర్చ:MYADAM ABHILASH|చర్చ]]) 10:33, 25 జనవరి 2022 (UTC)

:మంచి పాయింటు @[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|MYADAM ABHILASH]] గారు.__ [[User:Chaduvari|చదువరి]]&lt;small&gt; ([[User_Talk:Chaduvari|చర్చ]]  •  [[Special:Contributions/Chaduvari|రచనలు]])&lt;/small&gt; 14:42, 25 జనవరి 2022 (UTC)
ధన్యవాదాలు [[User:Chaduvari|చదువరి]] గారూ--[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|అభిలాష్ మ్యాడం]] ([[వాడుకరి చర్చ:MYADAM ABHILASH|చర్చ]]) 03:16, 26 జనవరి 2022 (UTC)

== 2021 లో మొదటి పేజీ వ్యాసం, మొదటి పేజీ బొమ్మ,మీకు తెలుసా నిర్వహించిన వారు ==

2021 లో మొదటి పేజీ వ్యాసం, మొదటి పేజీ బొమ్మ, మీకు తెలుసా నిర్వహించటంలో  కనీసం ఐదు సవరణలు   ([https://quarry.wmcloud.org/query/62910 క్వెరీ 62910 లో సంవత్సరం సంబంధిత ఎంపిక2021 తో])
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!creator!!edit_count
|-
|[[User:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]]||371
|-
|[[User:Chaduvari|Chaduvari]]||121
|-
|[[User:K.Venkataramana|K.Venkataramana]]||65
|-
|[[User:Adityamadhav83|Adityamadhav83]]||18
|-
|[[User:Arjunaraoc|Arjunaraoc]]||13
|-
|[[User:B.K.Viswanadh|B.K.Viswanadh]]||10
|-
|[[User:Pavan santhosh.s|Pavan santhosh.s]]||6
|-
|[[User:Nskjnv|Nskjnv]]||5
|}
చేసిన సభ్యులకు ధన్యవాదాలు. తెవికీ ఆకర్షణీయంగా వుండడానికి మీరు చేసిన కృషికి అభివందనాలు. [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 05:13, 8 మార్చి 2022 (UTC)

:విభాగాల వారీగా గణంకాలు తెలుసుకోవాలంటే [[చర్చ:మొదటి పేజీ#నిర్వహణ గణాంకాలకొరకు క్వేరీ స్క్రిప్టులు|చర్చ:మొదటి_పేజీ#నిర్వహణ_గణాంకాలకొరకు_క్వేరీ_స్క్రిప్టులు]] (తాజాకరించాను) చూడండి. [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 08:43, 8 మార్చి 2022 (UTC)
::[[వికీపీడియా_చర్చ:ఈ_వారపు_వ్యాసం_జాబితా#2021_లో_ఈ_వారం_వ్యాసంగా_ఎంపికైన_వ్యాసాలకు_కృషి_చేసినవారు]] కూడా  చూడండి. [[వాడుకరి:Arjunaraoc|అర్జున]] ([[వాడుకరి చర్చ:Arjunaraoc|చర్చ]]) 12:15, 21 మార్చి 2022 (UTC)

== వార్తలు పెట్టుకుందాం ==

ఆంగ్లం వికీ లా వార్తులు పెట్టుకుందాం , మార్చుదానికి ఎక్కువ అయ్యితే వారంకు పెట్టు  [[వాడుకరి:Helloisgone|Helloisgone]] ([[వాడుకరి చర్చ:Helloisgone|చర్చ]]) 23:20, 20 ఏప్రిల్ 2024 (UTC)

== నమస్తే ==

నమస్తే [[వాడుకరి:Shravyavenishetty|Shravyavenishetty]] ([[వాడుకరి చర్చ:Shravyavenishetty|చర్చ]]) 09:26, 23 నవంబరు 2024 (UTC)

== నెమలి కన్నులు (ఆత్మకథ) ==

ఆచార్య దార్ల వెంకటేశ్వరరావు రచించిన ఆత్మకథ ‘‘నెమలికన్నులు’’ దీన్ని కస్తూరి విజయం ప్రచురణలు వారు ప్రచురించారు. బాల్యం నుండి పదవ తరగతి వరకు తన అనుభవాలను చారిత్రక, సామాజిక, సాంస్కృతిక కోణంతో కవితాత్మకశైలిలో రచించారు. [[వాడుకరి:Ramnalasani|Ramnalasani]] ([[వాడుకరి చర్చ:Ramnalasani|చర్చ]]) 15:41, 14 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

== **అనుభవంతో వెలసిన కళ: బలరాజ్ సిల్వెస్టర్ లాంటి ఆత్మబోధిత కళాకారులు ఎలా కళా లోకాన్ని మలుస్తున్నారో…**   ==

'''అనుభవంతో వెలసిన కళ: బలరాజ్ సిల్వెస్టర్ లాంటి ఆత్మబోధిత కళాకారులు ఎలా కళా లోకాన్ని మలుస్తున్నారో…'''

ఒకప్పుడు విద్యా సంస్థలు, డిగ్రీలు ఆధారంగా నిర్ణయించబడిన కళా ప్రపంచంలో, ఇప్పుడు ఆత్మబోధిత కళాకారులు తమ గొంతును గట్టిగా వినిపిస్తున్నారు — ఇది నిజమైన భావోద్వేగాలతో, స్వీయ అనుభవాలతో నిండిన స్వరూపం. ఈ కళాకారులు కళను పాఠశాలలలో కాదు, జీవితాన్నే పాఠశాలగా చేసుకుని నేర్చుకుంటారు. వారు &quot;కళ అంటే ఏమిటి?&quot; అనే విన్నపానికి కొత్త నిర్వచనాలను సూచిస్తున్నారు.

ఈ ఆత్మబోధిత కళాకారులను &quot;ఔట్సైడర్&quot; లేదా &quot;విజనరీ&quot; అనే ట్యాగులతో పిలుస్తూ ఉన్నా, వారి కళ ఆధునిక కళా ప్రపంచానికి ఒక నిజాయితీని అందిస్తోంది. విద్యా వ్యవస్థల ప్రభావం లేకుండా, వీరి కళ నిజమైన భావోద్వేగాలు, సంఘటిత అనుభవాలు, సామాజిక వాస్తవాలతో రూపుదిద్దుకుంటుంది. ఇది కొత్త ప్రయోగాలకు, వ్యక్తిగత సత్యాల ఆధారంగా కథనాలకు మార్గం కల్పిస్తుంది.

ఇలాంటి కళాకారుల ప్రభావం ఎంతో లోతైనది. మొదటగా, వారు కళను అందరికీ అందుబాటులోకి తేర్చారు. వీరి చిత్రాలు ప్రజలకు అందంగా అనిపించడంతో పాటు, మనసును తాకేలా ఉంటాయి — అవి మనిషి యొక్క సహజమైన అనుభూతుల ఆధారంగా రూపొందుతుంటాయి. రెండవది, వారు మరిచిపోయిన, అణగారిన, తిరుగుబాటు చేసిన, స్వీయ గుర్తింపుకు పోరాడిన కథల్ని తెరపైకి తీసుకొస్తారు — ఇవి సాధారణంగా ప్రధాన ధార లో కనిపించవు.

హైదరాబాద్‌కు చెందిన బలరాజ్ సిల్వెస్టర్ లాంటి కళాకారుడు, ఈ మార్పును ప్రతిఫలించే గొప్ప ఉదాహరణ. ఆయన కళ, సాధారణ శిల్పకళ కాదు — అది సామాజిక అవగాహనకు సాధనం. కులవ్యవస్థ, తిరుగుబాట్లు, చరిత్రలో మరుగునపడిన సంఘటనలు — ఇవన్నీ ఆయన బృష్ స్ట్రోక్‌లలో ప్రతిబింబిస్తాయి. బలరాజ్ చరిత్రను చిత్రీకరించడమే కాదు — దానిని మానవీకరించడమే లక్ష్యం. ఆయనకు ఫార్మల్ ట్రైనింగ్ లేకపోవడం బలంగా మారింది. ప్రతి రంగు, ప్రతి ఆకృతి వ్యక్తిగత నైపుణ్యంతో, అవసరంతో ఏర్పడింది.

ఈ డిజిటల్ యుగంలో, ఆత్మబోధిత కళాకారులు మనకు విలువైన ఒక విషయాన్ని గుర్తుచేస్తున్నారు — ''నిజాయితీ''. కళ అనుమతి అడగదవసరం లేదు. దానికో ఆవశ్యకత ఉంటే చాలు.

కళా సమాజం రూపాంతరం చెందుతున్న ఈ కాలంలో, ఈ తరహా కళాకారుల విరాళాలు గౌరవించబడడమే కాదు — కళ అంటే ఏమిటి అన్న నిర్వచనాన్ని మళ్లీ రూపుదిద్దుతున్నాయి. వారు మనకు చెబుతున్న శక్తివంతమైన సందేశం: సృజనాత్మకత అన్నది ఎవరికి అయినా చెందుతుంది.
----
----[[వాడుకరి:BalRaj Sylvester|BalRaj Sylvester]] ([[వాడుకరి చర్చ:BalRaj Sylvester|చర్చ]]) 20:38, 30 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>aguhrpoxusmlhvacd4co7v7du0fvycq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెళగావి జిల్లా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1916</id>
    <revision>
      <id>4601632</id>
      <parentid>3938303</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:21:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం జిల్లా]] పేజీని [[బెళగావి జిల్లా]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>3938303</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33668" sha1="dzd2jh2yrv0w77mbih5q7x6x1wyf8oh" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                            = Belagavi district
| native_name                     = ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆ
| native_name_lang                = kn
| other_name                      = 
| nickname                        = 
| settlement_type                 = జిల్లా
| image_skyline                   = Gokak Falls.jpg
| image_alt                       = 
| image_caption                   = [[Gokak Falls]] in Belagavi district
| image_map                       = Karnataka Belgaum locator map.svg
| map_alt                         = 
| map_caption                     = కర్ణాటకలో స్థానం, India
| latd                            = 15.85
| latm                            = 
| lats                            = 
| latNS                           = N
| longd                           = 74.55
| longm                           = 
| longs                           = 
| longEW                          = E
| coordinates_display             = inline,title
| subdivision_type                =[[దేశం]]
| subdivision_name                = {{flag|India}}
| subdivision_type1               = [[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు|రాష్ట్రం]]
| subdivision_name1               = [[కర్ణాటక]]
| subdivision_type2               = ప్రాంతం
| subdivision_name2               = ఉత్తర కర్ణాటక
| subdivision_type3               = డివిజన్
| subdivision_name3               = [[Belgaum division|Belagavi Division]]
| established_title               = &lt;!-- Established --&gt;
| established_date                = 
| founder                         = 
| named_for                       = 
| seat_type                       = ప్రధాన కార్యాలయం
| seat                            = Belagavi
| government_type                 = 
| governing_body                  = 
| unit_pref                       = Metric
| area_footnotes                  = &lt;ref name=&quot;stats&quot;&gt;{{cite web|title=2001 Census|url=http://Belgaum.nic.in/stat.html|publisher=Official Website of Belgaum District|accessdate=4 January 2011|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20110721163433/http://belgaum.nic.in/stat.html|archive-date=21 జూలై 2011|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| area_rank                       = 
| area_total_km2                  = 13415
| elevation_footnotes             = 
| elevation_m                     = 
| population_total                = 4,778,439
| population_as_of                = 2011
| population_rank                 = 
| population_density_km2          = auto
| population_demonym              = 
| population_footnotes            = &lt;ref name=&quot;stats&quot;/&gt;
| demographics_type1              = భాషలు
| demographics1_title1            = అధికార
| demographics1_info1              = [[కన్నడం]] 
| timezone1                       = [[భారత ప్రామాణిక కాలమానం|IST]] 
| utc_offset1                     = +5:30
| postal_code_type                = &lt;!-- [[పిన్‌కోడ్]] --&gt;
| postal_code                     = 
| registration_plate              = KA-22,KA-23,KA-24,KA-49
| blank1_name_sec1                = [[లింగ నిష్పత్తి]]
| blank1_info_sec1                = 1.04 [[పురుషుడు|♂]]/[[స్త్రీ|♀]]
| blank2_name_sec1                =అక్షరాస్యత
| blank2_info_sec1                = 64.2%
| blank1_name_sec2                = [[Precipitation (meteorology)|Precipitation]]
| blank1_info_sec2                = {{convert|823|mm|in}}
| website                         = {{URL|belgaum.nic.in/}}
| footnotes                       = 
| official_name                   = 
}}
'''బెళగావి జిల్లా / బెల్గాం జిల్లా ('''[[కన్నడ భాష|కన్నడ]]''': ಬೆಳಗಾವಿ)''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రం లోని ఒక జిల్లా. జిల్లా ముఖ్యపట్టణం బెల్గాం. ఈ జిల్లా ఉత్తర కర్నాటకలో ఉంది. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం జిల్లా జనాభా 42,14,505. అందులో 24.03% ప్రజలు పట్టణాలలో నివసిస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.censusindiamaps.net/page/India_WhizMap/IndiaMap.htm |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2015-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150425105619/http://www.censusindiamaps.net/page/India_WhizMap/IndiaMap.htm |archive-date=2015-04-25 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; జనంఖ్యా పరంగా జిల్లారాష్ట్రంలో రెండవ స్థానంలో ఉంది. మొదటి స్థానంలో బెంగుళూరు జిల్లా ఉంది.&lt;ref name=&quot;districtcensus&quot;&gt;{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = జిల్లా Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}&lt;/ref&gt; 13,415 చదరపు కిలోమీటర్ల వైశాల్యం కలిగిన జిల్లాలో 31,415 చ.  కి.మీ. (12,129 చ.మై) వైశాల్యంతో 1278 గ్రామాలున్నాయి. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం దాదాపు 4.8 మిలియన్ల జనాభా ఉంది. బెల్గాం జిల్లా కర్ణాటకలో అతిపెద్ద జిల్లా. అరేబియా సముద్రం నుండి దాదాపు 779 మీ (2,556 అడుగులు), 100 కిమీ (62 మై) ఎత్తులో సహ్యాద్రి పర్వత శ్రేణుల (పశ్చిమ కనుమలు) పాదాలకు సమీపంలో మార్కండేయ నది ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది.బెల్గాం స్థలాకృతి వాతావరణంలో వేగవంతమైన, కాలిడోస్కోపిక్ మార్పులను ప్రదర్శిస్తుంది. 

== సరిహద్దు ==
ఈ జిల్లాకు పశ్చిమాన, ఉత్తరాన [[మహారాష్ట్ర]] రాష్ట్రము, ఈశాన్యాన [[బీజాపూర్ జిల్లా (కర్ణాటక)|బీజాపూర్ జిల్లా]], తూర్పున [[బాగల్‌కోట్ జిల్లా|బాగలకోట్ జిల్లా]], ఆగ్నేయాన [[గదగ్ జిల్లా|గదగ జిల్లా]], దక్షిణాన [[ధార్వాడ్ జిల్లా|ధారవాడ]], [[ఉత్తర కన్నడ]] జిల్లాలు, నైఋతిన [[గోవా]] రాష్ట్రం సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. జిల్లాలో [[కన్నడ]], [[మరాఠీ]] భాషలు మాట్లాడతారు.

==చరిత్ర==
[[File:Halasi 12.jpg|thumb|left|250px|భువరహ నరసింహ ఆలయం హలాసి, కర్ణాటక]]
[[File:Panchalingeshwara temple.JPG|thumb|250px|left| పంచలింగేశ్వర ఆలయం హూలి]]
ఉత్తరకర్నాటక డివిషనల్ కేంద్రం బెళగావి. పట్టణ పురాతన నామం వేణుగ్రామ అంటే వెదురు గ్రామం అవి అర్ధం. దీనిని మాలాండ్ ప్రదేశ్ అని కూడా పిలిచేవారు. ఈ పరిసరాలలో లభించిన తాళపత్రాల ఆధారంగా జిల్లాలో అతి పురాతన ప్రాంతం హలసి అని భావిస్తున్నారు. హలసిని రాజధానిగా చేసుకుని [[కదంబరాజులు]] ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించారని భావిస్తున్నారు. 6 వ శతాబ్దం మద్య నుండి 760 వరకు ఈ ప్రాంతాన్ని చాళుఖ్యులు పాలించారు. వారి తరువాత రాష్ట్రకూటులు పాలించారు. రాష్ట్రకూటుల పతనం తరువాత ఈ ప్రాంతాన్ని (875-1250) రాట్టాలు పాలించారు. వీరు 1210 నుండి వేణుగ్రామాన్ని తమ రాజధానిగా చేసికొని పాలించారు. రాట్టలకు, గోవాకు చెందిన దీర్ఘకాలం పోరాటం జరిగిన తరువాత 12వ శతాబ్ధపు చివరిలో జిల్లా ప్రాంతంలో కొంతభాగాన్ని కదంబాలు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. 1208 నాటికి రాట్టాలు కంబాలను ఓడించి ఈ ప్రాంతాన్ని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. 1250 నాటికి రాట్టాలను ఓడించి యాదవాలు ఈ ప్రాంతాన్ని ఆక్రమించారు. యాదవులను తొలిగించి ఈ ప్రాంతాన్ని 1320 నాటికి ఢిల్లీ సుల్తానులు ఈ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. కొంత కాలం తరువాత ఘటప్రభా నదికి దక్షిణ ప్రాంతం విజయనగర పాలకుల వశం అయింది. 1347 నాటికి ఉత్తర భూభాగాన్ని బహ్మనీ సుల్తానేట్ స్వాధీనం చేసుకుంది. తరువాత వారు 1473లో బెల్గాంను స్వాధీనం చేసుకుని దక్షిణప్రాంతాన్ని కూడా ఆక్రమించుకున్నారు. 1686 నాటికి [[ఔరంగజేబు]] [[బీజపూర్]] సుల్తానులను తొలిగించి ఈ ప్రాంతాన్ని ముగల్ సామ్రాజ్యంలో విలీనం చేసాడు. [[1776]]లో ఈ ప్రాంతాన్ని మైసూరు రాజు హైదర్ అలి స్వాధీనం చేసుకున్నారు. తరువాత ఈ ప్రాంతం బ్రిటిష్ సహకారంతో మాధవరావు పేష్వా ఆధీనంలోకి మారింది. [[1818]] నాటికి ఈ ప్రాంతం బ్రిటిష్ పాలకుల వశం అయింది. తరువాత బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఈ ప్రాంతాన్ని [[ధార్వాడ్ జిల్లా|ధార్వాడ జిల్లాలో]] విలీనం చేసింది. [[1836]] నాటికి జిల్లాను రెండుభాగాలుగా విభజించినప్పుడు ఉత్తరభూభాగం బెల్గాం జిల్లా అయింది.&lt;ref name=EB1911&gt;{{EB1911|inline=1 |title=Belgaum |page=668 |url=https://archive.org/stream/encyclopaediabrit03chisrich#page/668/mode/1up}}&lt;/ref&gt; కృష్ణానదీతీరంలో ఉన్న యాదూరు వద్ద ప్రముఖ వీరభద్రాలయం ఉంది. కర్నాటక, మహారాష్ట్ర నుండి పలుభక్తులు వస్తుంటారు. బెల్గవి జిల్లాలో హూలి ఒక పురాతన గ్రామం. ఇక్కడ పలు చాళుఖ్య కాలంనాటి ఆలయాలు ఉన్నాయి. వీటిలో పంచలింగేశ్వరాలయం చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది.

బెల్గవి జిల్లాలో కిత్తూరు జిల్లా చారిత్రక ప్రసిద్ధి చెందింది. [[కిత్తూరు చెన్నమ్మ|కిత్తూరు రాణిచెన్నమ్మ]] (1778-1829) బ్రిటిష్ ప్రభుత్వాన్ని ఎదిరించిన వీరవనితగా గుర్తించబడుతుంది.

భౌగోళికంగా మిలటరీ ప్రాముఖ్యతను గ్రహించిన బ్రిటిష్ ఇంఫాంటరీ పోస్ట్ ఏర్పాటు చేసింది. అందువలన బెల్గవి జిల్లాకు &quot; ది క్రేడిల్ ఆఫ్ ఇంఫాంటరీ &quot; అనే ముద్దు పేరు ఉంది. ఇక్కడ శిక్షణ పొందిన సైకిలను ఈస్టిండియా కంపనీ సైన్యంలో నియమించబడ్డారు. తరువాత బ్రిటిష్ భారతదేశం అంతటినీ తన స్వాధీనంలోకి తీసుకుంది. బెల్గవిలో ఉన్న మహాత్మా గాంధీ రైల్వేస్టేషను బ్రిటిష్ వారిచే స్థాపించబడిందిది.

=== సరిహద్దు వివాదం ===
బెళగావి జిల్లా కొత్తగా రూపొందిన మైసూర్ రాష్ట్రంలో (ప్రస్తుత కర్ణాటక) ఒక జిల్లాగా రూపొందించబడింది. [[1956]] దేశం భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాలుగా విభజిస్తున్న తరుణంలో జిల్లాభూభాగంలో పలు పట్టణాలలో మరాఠీ ప్రజలు అధికంగా ఉన్నప్పటికీ కన్నడిగులు అధికంగా ఉన్నందున ఇది మైసూరు రాష్ట్రంలో చేర్చబడింది. భాషా పరంగా అధికంగా ఉన్న మరాఠీ ప్రజలు ధాఖలు చేసిన కేసు సుప్రీం కోర్టులో ఉంది.ఇ

== విభాగాలు ==

=== పరిపాలనా విభాగాలు ===
బెల్గాం జిల్లాలో 14 తాలూకాలు ఉన్నాయి :- జిల్లాలో చిక్కోడి తాలూకా (వైశాల్యం 1,995.70) పెద్దదిగా ఉంది. అలాగే చిన్న తాలూకా రేబాగ్ తాలూకా (వైశాల్యం 958.8) జిల్లాలో 6 ఉపవిభాగాలు ఉన్నాయి. జిల్లాలో 17 పురపాలకాలు, 20 పట్టణాలు, 485 గ్రామపంచాయితీలు, 1138 నివాస గ్రామాలు, 26 నిర్జన గ్రామాలు ఉన్నాయి బెల్గవి నగరం బెల్గాం రెవెన్యూ డివిషన్‌కు కేంద్రంగా ఉంది.

=== నగరాలు &amp; పట్టణాలు ===
[[File:Savadatti fort 3.JPG|thumb|right|250px|సౌందట్టి కోట, కర్ణాటక]]
[[File:Degaon 25.jpg|thumb|right|250px|కర్నాటకలోని కిట్టూర్ నుండి 5 కి.మీ.ల దేగావ్ కమల నారాయణ ఆలయం]]
* బెలగవి
* హైరె-భగెవది
* నిప్పాణి
* గొకాక
* చిక్కోడి
* సవదత్తి
* అథణి (కర్నతక) 
* సంకెశ్వర
* కుద్చి
* బైలహొంగల
* కిత్తూరు
* రందుర్గ్
* ఉగర్
* రయ్బగ్
* శదల్గ
* ముదలగి
* ఖనపుర్
* హుకెరి
* హిరెకొది
* హారుగేర్ 
* ముగల్ఖొద్
* నంది
* శంబ్ర

== [[2001]] లో గణాంకాలు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! విషయాలు
! వివరణలు
|-
| జిల్లా జనసంఖ్య .
| 
|-
| ఇది దాదాపు.
| దేశ జనసంఖ్యకు సమానం.
|-
| అమెరికాలోని. 
| నగర జనసంఖ్యకు సమం.
|-
| 640 భారతదేశ జిల్లాలలో. 
| వ స్థానంలో ఉంది.
|-
| 1చ.కి.మీ జనసాంద్రత.
|
|-
| 2001-11 కుటుంబనియంత్రణ శాతం.
|
|-
| స్త్రీ పురుష నిష్పత్తి.
|
|-
| జాతియ సరాసరి (928) కంటే.
| 
|-
| అక్షరాస్యత శాతం.
|
|-
| జాతియ సరాసరి (72%) కంటే.
| 
|}

2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం బెలగావి జిల్లాలో 4,778,439 జనాభా ఉంది, ఇది సింగపూర్ దేశానికి లేదా అమెరికా రాష్ట్రమైన అలబామాకు సమానం. ఇది భారతదేశంలో 25 వ ర్యాంకును ఇస్తుంది (మొత్తం 640 లో). జిల్లాలో జనాభా సాంద్రత చదరపు కిలోమీటరుకు 356 మంది (920 / చదరపు మైళ్ళు). 2001-2011 దశాబ్దంలో దాని జనాభా వృద్ధి రేటు 13.38%. బెల్గాం లింగ నిష్పత్తి ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు 969 మంది స్త్రీలు,, అక్షరాస్యత రేటు 73.94%.

=== భాషలు ===
కన్నడ ప్రధాన భాష, జిల్లాలోని జనాభాలో ఎక్కువ మంది (73% మంది) మాట్లాడతారు, అయితే బెలగావి, ఖానాపూర్, నిపానీ, ఉగర్ మొదలైన నగరాల్లో, దక్షిణాన చాలా గ్రామాల్లో మరాఠీ ప్రధానంగా మాట్లాడుతుంది. బెల్గాం, ఖానాపూర్ తాలూకాలో భాగం. జిల్లాలో దఖిని (ఉర్దూ యొక్క దక్షిణ మాండలికం), కొంకణి మాట్లాడేవారు కూడా ఉన్నారు. హిందీ, ఇంగ్లీష్ కూడా మాట్లాడతారు, రెండోది కళాశాల, విశ్వవిద్యాలయ స్థాయిలో బోధనా మాధ్యమం, మరాఠీ, కన్నడ, ముస్లిం కుటుంబాల చాలా ఉన్నత తరగతి, విద్యావంతులైన గృహాలలో మాట్లాడే భాష. బెల్గాం జిల్లాలో దాదాపు 67% మంది బహుభాషా, కన్నడ, మరాఠీ, ఉర్దూ-హిందీ, కొంతవరకు ఇంగ్లీషులో సంభాషిస్తున్నారు.

== సంస్కృతి ==

=== పర్యాటక ప్రదేశాలు ===
[[File:Kamal basadi 3.JPG|thumb|250px|right|కమల్ బసాది జైన దేవాలయం, బేలగవి]]
[[File:Kasamalgi-Parshunath.JPG|thumb|200px|right|కసమల్గి పార్శ్వనాథ, కిట్టూరు నుండి 5 కి.మీ.]]
బెల్గాం జిల్లా పర్యాటక ఆకర్షణలు&lt;ref&gt;{{cite web
|url=http://www.gazetteer.kar.nic.in/data/gazetteer/postind/Kar_Handbook_2005_Chapter14.Pdf
|format=PDF
|title=Handbook of Karnataka, Tourism
|publisher=
|accessdate=2008-08-11
|website=
|archive-url=https://web.archive.org/web/20120216065838/http://www.gazetteer.kar.nic.in/data/gazetteer/postind/Kar_Handbook_2005_Chapter14.Pdf
|archive-date=2012-02-16
|url-status=dead
}}&lt;/ref&gt;

==పర్యాటక ప్రాంతాల ==

=== బెళగావిన్కోట ===
' 'బెళగావి' ''  ప్రసిద్ధ బెల్గాం ఫోర్ట్  కమల్ బసది జైన్ టెంపుల్, సఫి మసీదు, అనేక చారిత్రిక కట్టడాలు ఉన్నాయి. [[బెలగావి]] ఫోర్ట్ నగరం నడిబొడ్డులో ఉంది. కొటే సరస్సు కూడా సందర్శించడానికి అనువైన  ఒక అందమైన సరస్సు. కోట లోపల ఒక పురాతన '' కమలా బసది '', చిక్క బసది జైన దేవాలయంలు ఉన్నాయి.   ఈ ఆలయ కొన్ని మీటర్ల  నడకదారిలో  '' రామకృష్ణ ఆశ్రమం ఉంది. ఇక్కడ పర్యాటకులు విశ్రాంతి తీసుకోవచ్చు. కోటలో ఒక పురాతన మసీదు ఉంది. పోర్చుగీస్, బ్రిటిష్ శైలి రెండింటినీ భవనాలతో చేరిన బెల్గాం కంటోన్మెంట్, చర్చి (భవనం), పాఠశాలలు ఉన్నాయి.

=== హూలి ===
'' 'హూలి  '' పంచలింగేశ్వరాలయం జిల్లాలోని పురాతన గ్రామం సవదత్తి నుండి 13 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ ఇతర శిథిలావస్థలో ఉన్న చాళుక్య దేవాలయాలు పరిరక్షణ, పునరుద్ధరణ కోసం వేచి ఉన్నాయి.
=== ముగలఖాడ్ ===
'' 'ముగల్ఖాడ్' 'రాయబాగ్ తాలూకాలో ఉంది. ఇక్కడ ప్రసిద్ధి చెందిందిన శ్రీ యల్లలింగేశ్వర ఆలయం ఉంది.
=== గోకాక్ ఫాల్స్ ===
గోకాక్ ఫాల్స్
=== షెడాల్ఫ్స్ ===
'' 'షెద్బల్ ' '', షెడ్బాల్ దక్షిణ కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని ఒక గ్రామం. కర్ణాటకలో బెలగావి జిల్లా అథిని తాలూకాలోని ఒక ప్రసిద్ధ జైన ఆశ్రమమం.
షెద్బల్ శాంతినాధ జైన దేవాలయం సంవత్సరం క్రీశ 1292 లో నిర్మించబడింది. ఎలాచార్య పరమపూజ్య ముని శ్రీ 108 విద్యానంద మహారాజ్ తపస్వి జన్మస్థలం. పరమపూజ్య ముని శ్రీ శాంతిసాగర్ మహారాజ్ ఆధ్వర్యంలో శాంతిసాగర్ చత్ర ఆశ్రమం నిర్మించబడింది. 24 తీర్థంకరుడైన చతుర్వంశధి తీర్థంకరుల మందిర్ [[1952]]లో నిర్మించారు.
=== జంబూతి ===
బెల్గాం నుండి 20 కి.మీ దూరంలో ఉంది. సతతహరిత అరణ్యంతో కప్పబడిన కొండ ఒక ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం.
=== మందోవి ===
మందోవి నది 60 అడుగుల ఎత్తు నుండి జాలువారుతూ వరపోహ జలపాతం. ఇది బెలగావి జిల్లాలో ఒక అందమైన జలపాతం.
=== 'సౌన్డాట్టీ ===
'' 'సౌన్డాట్టీ ' '' లోని సవదత్తి కోట, చారిత్రక ఆలయాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది.
=== కిత్తూరు ===
ఇక్కడ కిత్తూరు కోట, మ్యూజియం, ఇతర స్మారకాలు ఉన్నాయి.
=== షిరసంగి ===
షిరసంగి దేశాయ్ వాడే, ప్రసిద్ధి చెందిందిన కాళికా ఆలయం (షిరసంగి) ఉంది. ఇక్కడ ఇతర చారిత్రాత్మక స్మారక చిహ్నాలు ఉన్నాయి. 
=== తుర్మారి ===
సంగోలీ నుండి 7 కి.మీ దూరంలో ఉన్న తుర్మారి వద్ద 300 సంవత్సరాల కంటే అధిక పురాతనమైన బి.సి.పాటిల్ హౌస్' (గౌడరమనె) ఉంది. ఇది రెండు అంతస్తుల భవనం. ఇక్కడ ప్రసిద్ధ చలనచిత్ర దర్శకుడు గిరీష్ కర్నాడ్ చిత్రీకరించిన చలనచిత్రం' 'ఒందానొందు కాలదల్లి '' చిత్ర చిత్రీకరణ జరిగింది.
=== డెగావ్ ===
డెగావ్( డెగాంవ్ లేక దేవ్గాం) వద్ద  ప్రసిద్ధి చెందిందిన కమలా నారాయణ ఆలయం ఉంది. ఇది కిత్తూరు నుండి 5కి.మీ దూరంలో ఉంది. 
=== కాసమల్గి ===
'' 'కాసమల్గి మందిరం' '' నుండి 10 కి.మీ దూరంలో ; కమలా నారాయణ ఆలయం, 
=== హలసి ===
' ''హలసి  ''లో ప్రముఖ కదంబ రాజవంశం ఉండేది. ఇక్కడ '' 'దేవనాధ నరసింహ' '' ఆలయం ఉంది.
=== యల్లమ్మగుడ్డా ===
'' 'యల్లమ్మగుడ్డా' ''లో ప్రజలు ప్రసిద్ధి చెందిందిన రేణుకా యల్లమ్మ ఆలయం, ఇక్కడకు మహారాష్ట్ర, ఆంధ్ర, దక్షిణ భారతదేశం పర్యటకులు వస్తుంటారు. .
=== నవిలతీర్ధ ===
'' 'నవిలతీర్ధ  ''
=== స్తవంది ===
' ' స్తవంది ఘాట్ జైన్ టెంపుల్ ' '' స్తవంది లేదా తవంది ఘాట్ ఒక పురాతన ప్రసిద్ధ జైన గణిత &amp; ఆలయం ఉంది. ఇది నిప్పాని  నగరం సమీపంలో ఉంది.
=== పరసగాడ్ ===
'' 'పరసగాడ్ కోట ' '' పర్యాటక ఆకర్షణలలో ఇది ఒకటి. 
=== ఎం.కె. హుబ్లి ===
'' 'ఎం.కె. హుబ్లి ' '' అశ్వథ నరసింహ దేవాలయం, మలప్రభ నదిలో గంగామాత మెమోరియల్, ఎం.కె హుబ్లి ఇక్కడ ప్రత్యేకంగా ప్రసిద్ధి చెందింది &quot; హజారత్ ముఘత్  ఖాన్ సహబ్&quot; దర్గా ఉంది. 
=== సంగోలి ===
సంగోలి గ్రామానికి కిత్తూర్ రాణి చెన్నమ్మ కుడిభుజం సంగోలి రాయన్న ( స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు) పేరు పెట్టారు.
=== నందగాడ్ ===
నందగాడ్ స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు సంగోలి రాయన్న బ్రిటిష్ ప్రభుత్వంచే ఉరితీశారు వేదికైంది.

=== మునవల్లి ===
మునవల్లి వద్ద పంచలింగేశ్వర ఆలయం ఉంది. 
=== చందూర్ ===
కృష్ణా నదీతీరంలోచందూర్ యదూర్ ఉంది. 
=== బొరాగావ్===
బొరాగావ్ దుధగంగా నదీతీరంలో ఉన్న గ్రామంలో ఉన్న ఒక జైన దేవాలయం (నిషిధి).

=== సుప్రసిద్ధ వ్యక్తులు ===
* సంగొల్లి రయన్న
* కిత్తుర్ చెన్నమ్మ
* బెలవది అల్లమ్మ
* కుమార్ గంధర్వ
* అతుల్ కులకర్ణి
* చంద్రషెఖర కంబర
* కాకా కాలెల్కర్ (1885-1981) సామాజిక సంస్కర్త, పండితుడు, చరిత్రకారుడు, విద్యావేత్త, విలేకరి. ఆమె బెల్గుంలో జన్మించింది.
* పండిట్ ఎస్ బల్లెష్ - షెహనాయ్ కళాకారుడు

==విద్య==
బెల్గవిలో విశ్వేశ్వరయ్యా టెక్నాలజీ యూనివర్శిటీ ఉంది. కర్నాటక రాష్ట్ర మొత్తం టెక్నికల్, ఇంజనీరింగ్ కాలేజీలు ఈ విశవవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో పనిచేస్తున్నాయి. జిల్లాలో విమాన సిబ్బంది ట్రైనింగ్ పాఠశాల, సంబ్ర వద్ద ఉన్న భారత వైమానిక దళం శిక్షణా కేంద్రం. మరాఠా లైట్ ఇన్ఫాంట్రీ బెలగావి సైనిక విభాగ కార్యాలయం ఉంది. కమాండో పాఠశాల, జంగిల్ వార్‌ఫేర్ పాఠశాల, భారత సైన్యం మొదలైన ప్రముఖ విద్యా సంస్థలు ఉన్నాయి. జిల్లాలో కర్నాటక లింగాయత్ (కె.ఎల్.ఈ), ఎజ్యుకేషన్ సొసైటీ (బెల్గవి), ది కె.ఇ.ఎల్.ఎస్. హాస్పిటల్ ఆఫ్ బెల్గవి, (ఆసియాలో రెండవ పెద్ద ఆసుపత్రిగా గుర్తించబడుతుంది), మెడికల్ కౌంసిల్ ఆఫ్ ఇండియా, (ఇది రీజనల్ సెంటర్), ఇండియన్ ఇంస్టిట్యూట్ ఆఫ్ హైడ్రాలజీ, వ్యాక్సిన్ ఇంస్టిట్యూట్ కూడా ఉన్నాయి. [[1945]] నాల్గవ కింగ్ జార్జ్ ఇండియా మిలటరీ పాఠశాలలు‌లో ఒకటైన మిలటరీ స్కూల్ ఆఫ్ బెల్గవి (ప్రింసిపల్ - లిమిటెడ్ కొ) స్థాపించాడు.

==ఆకర్షణలు==
[[Image:GolGumbaz2.jpg|thumb|200px|[[గోల్ గుంబజ్]].]]
[[File:Bijapur Ibrahim Rouza 100C.jpg|thumb|ఇబ్రాహీం రౌజా.]]
[[File:Giant Basava statue.jpg|thumb|బసవ ప్రతిమ|link=Special:FilePath/Giant_Basava_statue.jpg]]
==ఇవీ చూడండి==
* [[గోల్ గుంబజ్]]
* [[ముహమ్మద్ ఆదిల్ షా]]
== మూలాలు ==
{{Commons category|Belgaum}}
{{మూలాలజాబితా}}

{{కర్ణాటక జిల్లాలు}}
{{గోదావరి పరీవాహకం}}

{{Authority control}}

[[వర్గం:కర్ణాటక]]
[[వర్గం:కర్ణాటక జిల్లాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ నగరాలు పట్టణాలు]]</text>
      <sha1>dzd2jh2yrv0w77mbih5q7x6x1wyf8oh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వికీపీడియా:నిర్వాహకుల నోటీసు బోర్డు</title>
    <ns>4</ns>
    <id>3771</id>
    <revision>
      <id>4601573</id>
      <parentid>4563332</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:39:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>ఐపీ అడ్రసుల దుశ్చర్యలు</comment>
      <origin>4601573</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13923" sha1="bkgo80wcxxkst6pmvsjmip8dt4j5sjx" xml:space="preserve">
__NEWSECTIONLINK__

{{Archives|auto=yes}}

వికీపీడియా నిర్వహణకు సంబంధించిన వ్యవహారాలపై చర్చకు ఉద్దేశించినది ఈ నోటీసు బోర్డు. ముఖ్యంగా ఇది [[వికీపీడియా:నిర్వాహకులు|నిర్వాహకులకు]] ఉద్దేశించినదే ఐనా, సభ్యులందరూ ఇక్కడ చర్చలో పాల్గొనేందుకు ఆహ్వానితులే!

==ముఖ్యమైన అంశాలు==
;నిర్వాహకులు చేయవలసినవి.
* [[వికీపీడియా:నిర్వాహకులు గమనిస్తూ ఉండవలసిన పేజీలు]]
*[[:వర్గం:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు|తొలగించవలసిన వ్యాసాలు]]: {{PAGESINCATEGORY:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు}}; ఉపవర్గాలు: {{PAGESINCATEGORY:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు|subcats}}
*[[:వర్గం:All Wikipedia files with the same name on Wikimedia Commons]],  [[:వర్గం:All Wikipedia files with a different name on Wikimedia Commons]] పరిశీలించి కామన్స్ లో ఫైల్ సరిగా వుంటే, స్థానికంగా తొలగింపు, అవసరమైతే  స్థానికంగా లింకు మార్పులు, ( [[వికీపీడియా:బొమ్మల నిర్వహణ|ఫైళ్ల నిర్వహణకు సూచనలు]] )
;గమనిస్తూవుండవలసిన (వీక్షణాజాబితాలో చేర్చుకోవటంద్వారా) లింకులు
*[[మొదటి పేజీ]], [[మూస:మొదటిపేజీ_నిర్వహణస్థితి|మొదటి పేజీ నిర్వహణ స్థితి]] (రచ్చబండలో కనబడేటట్లు ఇమడ్చడమైనది) 
*[[వికీపీడియా:రచ్చబండ|రచ్చబండ, దాని విభాగాలు]]
*[[వికీపీడియా:సహాయ కేంద్రం]]
*[[:వర్గం:సహాయం_కోసం_ఎదురు_చూస్తున్న_సభ్యులు_లేక_పేజీలు]] (రచ్చబండలో కనబడేటట్లు ఇమడ్చడమైనది) 
*[[వికీపీడియా:వర్గాల_చర్చలు]]
*[[వికీపీడియా:తొలగింపు కొరకు ఫైళ్లు]]
*[[వికీపీడియా:Possibly_unfree_files]]
*[[వికీపీడియా:దిగుమతి అభ్యర్థనలు]]

__TOC__

== అనాథ మూసల తొలగింపు ==

వాడుకరి @[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]], ఈరోజు వందల కొద్ది ఇన్కమింగ్ లింకులు లేని వ్యాసాల నుండి [https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%87%E0%B0%95:%E0%B0%9A%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81/Tappeta_Anjan_kumar&amp;target=Tappeta+Anjan+kumar&amp;offset=20250331133540 అనాథ మూసను తొలగించారు]. [[ప్రత్యేక:చేర్పులు/2401:4900:4FE3:9F42:0:0:26:E8CC|2401:4900:4FE3:9F42:0:0:26:E8CC]] ఐ.పి గల అజ్ఞాత వాడుకరి కొన్నిటిని రద్దు చేసారు. పరిశీలించి తగు చర్యలు తీసుకోవాలి. [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 17:19, 31 మార్చి 2025 (UTC)

:@[[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారూ వ్యాసాల్లో అనాథ మూసలు తగిలించే దానిపై దృష్టి పెట్టే బదులు... వాటికి ఇన్కమింగ్ లింకులు ఇవ్వడంపై దృష్టి పెడితే బావుంటుందేమో కదా! అని నా అభిప్రాయం! దయచేసి నిర్వాహకులు ఏమైనా చర్యలు తీసుకోవాలని అనుకుంటే వ్యాసాల్లో అనాథ మూసలు తొలగించే దానిపై తీసుకోండి..-[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] ([[వాడుకరి చర్చ:Tappeta Anjan kumar|చర్చ]]) 18:53, 31 మార్చి 2025 (UTC)
::ఇలాంటి ప్రాజెక్టులలో వ్యాసాలు సృష్టించే వాడుకరులు కేవలం లెక్కకు మరిన్ని వ్యాసాల సృష్టింపు చేయాలనే దృక్పథంతో కాకుండా వ్యాసం  కనీసం ఉండాలిసిన వికీపీడియా మార్గదర్శకాలకు అనుగుణంగా ఉండాలనే ద్వేయం ఉండాలి. [[వికీపీడియా చర్చ:వికీప్రాజెక్టు/స్త్రీవాదము - జానపదము 2025#స్త్రీవాదము - జానపదము 2024లో గమనించిన లోపాలు|స్త్రీవాదము - జానపదము 2024 ప్రాజెక్టు చర్చాపేజీలో]] నేను ముందే వీటి విషయం తెలిపాను. అంతేగానీ నిర్వాహకులు అనాథ మూసలు పెట్టేబదులు వాటికి లింకులు ఇచ్చే ప్రయత్నం చేయవచ్చుగదా అనటం భావ్యం కాదు. ప్రతిదీ నిర్వాహకులు చేయటానికి చురుకైన నిర్వాహకులు బహు కొద్దిమంది మాత్రమే ఉన్నారనే విషయం మీ అందరికి తెలుసు.ధన్యవాదాలు [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] ([[వాడుకరి చర్చ:యర్రా రామారావు|చర్చ]]) 06:30, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)
:మరిన్ని విషయలు: ఆ అజ్ఞాత వాడుకరి ముందుగానే @[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] గారి చర్చా పేజీలో [[వాడుకరి చర్చ:Tappeta Anjan kumar#ఆర్ఫన్ మూస|విజ్ఞప్తి చేసారు]]. @[[వాడుకరి:Pravallika16|Pravallika16]] గారు [[విదేశీ స్త్రీల జాబితా]] అనే మరొక అనాథ పేజీ  సృష్టించి, ఓ జాబితాలో లింకులు ఇచ్చారు. ఈ పేజీ వికీ నియమాలకు అనుగుణంగా లేదు. ఎవరికి వీరు విదేశీయులు? ఇది స్త్రీవాదం ప్రాజెక్టు సంబంధించిన విషయం కనుక @[[వాడుకరి:Tmamatha|Tmamatha]], @[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|MYADAM ABHILASH]] @[[వాడుకరి:Nskjnv|Nskjnv]] చూడాలి.
:''(రచ్చబండలో చర్చ: [[వికీపీడియా:రచ్చబండ#అనాథ పేజీల రక్షణ]])'' [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 05:03, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)
::@[[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారు, ఈ ప్రాజెక్టు కి నేను నిర్వాకురాలిని కాదు. దయచేసి గమనించగలరు. [[వాడుకరి:Tmamatha|Tmamatha]] ([[వాడుకరి చర్చ:Tmamatha|చర్చ]]) 05:19, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

వికీపీడియాలో చక్కగా కృషి చేస్తున్న కొత్త వాడుకరులు [[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] గారికి అభినందనలు, అయితే మీరు దిద్దుబాట్లు చేస్తున్నప్పుడు వికీ నియమాలను పూర్తిగా తెలుసుకొని చేస్తే బాగుంటుంది, మీకు అన్ని తెలిసి ఉండకపోవచ్చు దాంట్లో తప్పేమీలేదు. 

ఇకపోతే [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారు, ఈ విషయంపై చర్చ లేవనెత్తినందుకు మీక్కూడా అభినందనలు, చర్చల్లో పాల్గొనడం వికీపీడియాలో చాలా ముఖ్యమైనది, కానీ ఇతరులతో ఏదైనా విషయాన్నీ ప్రస్తావించేటప్పుడు సున్నితంగా తెలియపరచటం గౌరవప్రదమని గమనించగలరు. 

[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] గారు, మీరు అన్నది ముమ్మాటికీ వాస్తవమే అన్ని పనులు నిర్వాహకులే చేయాలంటే కష్టమే. ఇక్కడ ప్రస్తావనకు వచ్చిన చాలా వ్యాసాల్లో సింహ భాగం [[వాడుకరి:Pravallika16]] గారి వ్యాసాలే ఉన్నాయి, వాటికి ఆమె బాధ్యత తీసుకుంటున్నట్టు రచ్చబండలో తెలియపరిచారు. ధన్యవాదాలు - [[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|అభిలాష్ మ్యాడం]] ([[వాడుకరి చర్చ:MYADAM ABHILASH|చర్చ]]) 12:39, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

== Report concerning User:27.59.174.67 ==
[[Special:Contributions/27.59.174.67|27.59.174.67]] &amp;ndash; Vandalism &lt;small&gt;[[:m:Special:MyLanguage/User:TenWhile6/XReport|XReport]]&lt;/small&gt; --[[వాడుకరి:Hide on Rosé|Hide on Rosé]] ([[వాడుకరి చర్చ:Hide on Rosé|చర్చ]]) 09:02, 22 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

== వాడుకరి:Dibyayoti176255 ==

[[ప్రత్యేక:చేర్పులు/Dibyayoti176255]] చూస్తే ఎటువంటి చర్చా లేకుండా పేజీలను తరలిస్తున్నారు. అవి కూడా అంత సులభంగా తరలించదగ్గ పేజీలు కాదు. సార్వత్రిక ఖాతా గమనిస్తే కొన్ని వికీలలో ఈ వాడుకరి పై నిరోధం ఉంది. ఈ తరలింపులను రద్దు చేసి, వాడుకరిపై తగు చర్యలు తీసుకోవాలి. [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 16:20, 8 మే 2025 (UTC)

:ఆ వ్యక్తి కాలుపెట్టిన దాదాపు ప్రతీ వికీలోనూ అతన్ని/ఆమెను నిరోధించారు. ఒకే ఒక్కసారి హెచ్చరించాలి. ఆ తరవాత చేసే మొదటి తప్పుతో నిరోధించాలి.__ [[User:Chaduvari|చదువరి]]&lt;small&gt; ([[User_Talk:Chaduvari|చర్చ]]  •  [[Special:Contributions/Chaduvari|రచనలు]])&lt;/small&gt; 04:33, 9 మే 2025 (UTC)
== ఐపీ అడ్రసుల దుశ్చర్యలు ==
ఈ రోజు సాయంత్రం నుంచి కొన్ని ఐపీ అడ్రసుల నుంచి తప్పుడు మార్పులు గమనించి వాటిని తిరగ్గొట్టాను. ఉదాహరణకు [https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%BF.%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D._%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&amp;curid=40129&amp;diff=4601550&amp;oldid=4601526 ఈ లింకు]. వ్యక్తుల పుట్టిన తేదీలు, ఊర్లను ఎటువంటి మూలాలు లేకుండా, చర్చలు లేకుండా మార్చారు. అలాంటి వాటిన్నంటినీ తిరగ్గొట్టాను. ఇంకా ఏదైనా నేను మిస్ అయిఉంటే గమనించి సవరించగలరు. [[వాడుకరి:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]] [[వాడుకరి చర్చ:రవిచంద్ర|(చర్చ)]] 16:39, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>bkgo80wcxxkst6pmvsjmip8dt4j5sjx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601593</id>
      <parentid>4601573</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:21:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఐపీ అడ్రసుల దుశ్చర్యలు */ సమాధానం</comment>
      <origin>4601593</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15325" sha1="og3aflo1c1igdgosyhk1ic3lzgolhvt" xml:space="preserve">
__NEWSECTIONLINK__

{{Archives|auto=yes}}

వికీపీడియా నిర్వహణకు సంబంధించిన వ్యవహారాలపై చర్చకు ఉద్దేశించినది ఈ నోటీసు బోర్డు. ముఖ్యంగా ఇది [[వికీపీడియా:నిర్వాహకులు|నిర్వాహకులకు]] ఉద్దేశించినదే ఐనా, సభ్యులందరూ ఇక్కడ చర్చలో పాల్గొనేందుకు ఆహ్వానితులే!

==ముఖ్యమైన అంశాలు==
;నిర్వాహకులు చేయవలసినవి.
* [[వికీపీడియా:నిర్వాహకులు గమనిస్తూ ఉండవలసిన పేజీలు]]
*[[:వర్గం:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు|తొలగించవలసిన వ్యాసాలు]]: {{PAGESINCATEGORY:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు}}; ఉపవర్గాలు: {{PAGESINCATEGORY:తొలగించవలసిన_వ్యాసములు|subcats}}
*[[:వర్గం:All Wikipedia files with the same name on Wikimedia Commons]],  [[:వర్గం:All Wikipedia files with a different name on Wikimedia Commons]] పరిశీలించి కామన్స్ లో ఫైల్ సరిగా వుంటే, స్థానికంగా తొలగింపు, అవసరమైతే  స్థానికంగా లింకు మార్పులు, ( [[వికీపీడియా:బొమ్మల నిర్వహణ|ఫైళ్ల నిర్వహణకు సూచనలు]] )
;గమనిస్తూవుండవలసిన (వీక్షణాజాబితాలో చేర్చుకోవటంద్వారా) లింకులు
*[[మొదటి పేజీ]], [[మూస:మొదటిపేజీ_నిర్వహణస్థితి|మొదటి పేజీ నిర్వహణ స్థితి]] (రచ్చబండలో కనబడేటట్లు ఇమడ్చడమైనది) 
*[[వికీపీడియా:రచ్చబండ|రచ్చబండ, దాని విభాగాలు]]
*[[వికీపీడియా:సహాయ కేంద్రం]]
*[[:వర్గం:సహాయం_కోసం_ఎదురు_చూస్తున్న_సభ్యులు_లేక_పేజీలు]] (రచ్చబండలో కనబడేటట్లు ఇమడ్చడమైనది) 
*[[వికీపీడియా:వర్గాల_చర్చలు]]
*[[వికీపీడియా:తొలగింపు కొరకు ఫైళ్లు]]
*[[వికీపీడియా:Possibly_unfree_files]]
*[[వికీపీడియా:దిగుమతి అభ్యర్థనలు]]

__TOC__

== అనాథ మూసల తొలగింపు ==

వాడుకరి @[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]], ఈరోజు వందల కొద్ది ఇన్కమింగ్ లింకులు లేని వ్యాసాల నుండి [https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%87%E0%B0%95:%E0%B0%9A%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81/Tappeta_Anjan_kumar&amp;target=Tappeta+Anjan+kumar&amp;offset=20250331133540 అనాథ మూసను తొలగించారు]. [[ప్రత్యేక:చేర్పులు/2401:4900:4FE3:9F42:0:0:26:E8CC|2401:4900:4FE3:9F42:0:0:26:E8CC]] ఐ.పి గల అజ్ఞాత వాడుకరి కొన్నిటిని రద్దు చేసారు. పరిశీలించి తగు చర్యలు తీసుకోవాలి. [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 17:19, 31 మార్చి 2025 (UTC)

:@[[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారూ వ్యాసాల్లో అనాథ మూసలు తగిలించే దానిపై దృష్టి పెట్టే బదులు... వాటికి ఇన్కమింగ్ లింకులు ఇవ్వడంపై దృష్టి పెడితే బావుంటుందేమో కదా! అని నా అభిప్రాయం! దయచేసి నిర్వాహకులు ఏమైనా చర్యలు తీసుకోవాలని అనుకుంటే వ్యాసాల్లో అనాథ మూసలు తొలగించే దానిపై తీసుకోండి..-[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] ([[వాడుకరి చర్చ:Tappeta Anjan kumar|చర్చ]]) 18:53, 31 మార్చి 2025 (UTC)
::ఇలాంటి ప్రాజెక్టులలో వ్యాసాలు సృష్టించే వాడుకరులు కేవలం లెక్కకు మరిన్ని వ్యాసాల సృష్టింపు చేయాలనే దృక్పథంతో కాకుండా వ్యాసం  కనీసం ఉండాలిసిన వికీపీడియా మార్గదర్శకాలకు అనుగుణంగా ఉండాలనే ద్వేయం ఉండాలి. [[వికీపీడియా చర్చ:వికీప్రాజెక్టు/స్త్రీవాదము - జానపదము 2025#స్త్రీవాదము - జానపదము 2024లో గమనించిన లోపాలు|స్త్రీవాదము - జానపదము 2024 ప్రాజెక్టు చర్చాపేజీలో]] నేను ముందే వీటి విషయం తెలిపాను. అంతేగానీ నిర్వాహకులు అనాథ మూసలు పెట్టేబదులు వాటికి లింకులు ఇచ్చే ప్రయత్నం చేయవచ్చుగదా అనటం భావ్యం కాదు. ప్రతిదీ నిర్వాహకులు చేయటానికి చురుకైన నిర్వాహకులు బహు కొద్దిమంది మాత్రమే ఉన్నారనే విషయం మీ అందరికి తెలుసు.ధన్యవాదాలు [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] ([[వాడుకరి చర్చ:యర్రా రామారావు|చర్చ]]) 06:30, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)
:మరిన్ని విషయలు: ఆ అజ్ఞాత వాడుకరి ముందుగానే @[[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] గారి చర్చా పేజీలో [[వాడుకరి చర్చ:Tappeta Anjan kumar#ఆర్ఫన్ మూస|విజ్ఞప్తి చేసారు]]. @[[వాడుకరి:Pravallika16|Pravallika16]] గారు [[విదేశీ స్త్రీల జాబితా]] అనే మరొక అనాథ పేజీ  సృష్టించి, ఓ జాబితాలో లింకులు ఇచ్చారు. ఈ పేజీ వికీ నియమాలకు అనుగుణంగా లేదు. ఎవరికి వీరు విదేశీయులు? ఇది స్త్రీవాదం ప్రాజెక్టు సంబంధించిన విషయం కనుక @[[వాడుకరి:Tmamatha|Tmamatha]], @[[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|MYADAM ABHILASH]] @[[వాడుకరి:Nskjnv|Nskjnv]] చూడాలి.
:''(రచ్చబండలో చర్చ: [[వికీపీడియా:రచ్చబండ#అనాథ పేజీల రక్షణ]])'' [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 05:03, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)
::@[[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారు, ఈ ప్రాజెక్టు కి నేను నిర్వాకురాలిని కాదు. దయచేసి గమనించగలరు. [[వాడుకరి:Tmamatha|Tmamatha]] ([[వాడుకరి చర్చ:Tmamatha|చర్చ]]) 05:19, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

వికీపీడియాలో చక్కగా కృషి చేస్తున్న కొత్త వాడుకరులు [[వాడుకరి:Tappeta Anjan kumar|Tappeta Anjan kumar]] గారికి అభినందనలు, అయితే మీరు దిద్దుబాట్లు చేస్తున్నప్పుడు వికీ నియమాలను పూర్తిగా తెలుసుకొని చేస్తే బాగుంటుంది, మీకు అన్ని తెలిసి ఉండకపోవచ్చు దాంట్లో తప్పేమీలేదు. 

ఇకపోతే [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] గారు, ఈ విషయంపై చర్చ లేవనెత్తినందుకు మీక్కూడా అభినందనలు, చర్చల్లో పాల్గొనడం వికీపీడియాలో చాలా ముఖ్యమైనది, కానీ ఇతరులతో ఏదైనా విషయాన్నీ ప్రస్తావించేటప్పుడు సున్నితంగా తెలియపరచటం గౌరవప్రదమని గమనించగలరు. 

[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] గారు, మీరు అన్నది ముమ్మాటికీ వాస్తవమే అన్ని పనులు నిర్వాహకులే చేయాలంటే కష్టమే. ఇక్కడ ప్రస్తావనకు వచ్చిన చాలా వ్యాసాల్లో సింహ భాగం [[వాడుకరి:Pravallika16]] గారి వ్యాసాలే ఉన్నాయి, వాటికి ఆమె బాధ్యత తీసుకుంటున్నట్టు రచ్చబండలో తెలియపరిచారు. ధన్యవాదాలు - [[వాడుకరి:MYADAM ABHILASH|అభిలాష్ మ్యాడం]] ([[వాడుకరి చర్చ:MYADAM ABHILASH|చర్చ]]) 12:39, 1 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

== Report concerning User:27.59.174.67 ==
[[Special:Contributions/27.59.174.67|27.59.174.67]] &amp;ndash; Vandalism &lt;small&gt;[[:m:Special:MyLanguage/User:TenWhile6/XReport|XReport]]&lt;/small&gt; --[[వాడుకరి:Hide on Rosé|Hide on Rosé]] ([[వాడుకరి చర్చ:Hide on Rosé|చర్చ]]) 09:02, 22 ఏప్రిల్ 2025 (UTC)

== వాడుకరి:Dibyayoti176255 ==

[[ప్రత్యేక:చేర్పులు/Dibyayoti176255]] చూస్తే ఎటువంటి చర్చా లేకుండా పేజీలను తరలిస్తున్నారు. అవి కూడా అంత సులభంగా తరలించదగ్గ పేజీలు కాదు. సార్వత్రిక ఖాతా గమనిస్తే కొన్ని వికీలలో ఈ వాడుకరి పై నిరోధం ఉంది. ఈ తరలింపులను రద్దు చేసి, వాడుకరిపై తగు చర్యలు తీసుకోవాలి. [[వాడుకరి:Saiphani02|Saiphani02]] ([[వాడుకరి చర్చ:Saiphani02|చర్చ]]) 16:20, 8 మే 2025 (UTC)

:ఆ వ్యక్తి కాలుపెట్టిన దాదాపు ప్రతీ వికీలోనూ అతన్ని/ఆమెను నిరోధించారు. ఒకే ఒక్కసారి హెచ్చరించాలి. ఆ తరవాత చేసే మొదటి తప్పుతో నిరోధించాలి.__ [[User:Chaduvari|చదువరి]]&lt;small&gt; ([[User_Talk:Chaduvari|చర్చ]]  •  [[Special:Contributions/Chaduvari|రచనలు]])&lt;/small&gt; 04:33, 9 మే 2025 (UTC)
== ఐపీ అడ్రసుల దుశ్చర్యలు ==
ఈ రోజు సాయంత్రం నుంచి కొన్ని ఐపీ అడ్రసుల నుంచి తప్పుడు మార్పులు గమనించి వాటిని తిరగ్గొట్టాను. ఉదాహరణకు [https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%BF.%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D._%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&amp;curid=40129&amp;diff=4601550&amp;oldid=4601526 ఈ లింకు]. వ్యక్తుల పుట్టిన తేదీలు, ఊర్లను ఎటువంటి మూలాలు లేకుండా, చర్చలు లేకుండా మార్చారు. అలాంటి వాటిన్నంటినీ తిరగ్గొట్టాను. ఇంకా ఏదైనా నేను మిస్ అయిఉంటే గమనించి సవరించగలరు. [[వాడుకరి:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]] [[వాడుకరి చర్చ:రవిచంద్ర|(చర్చ)]] 16:39, 10 జూలై 2025 (UTC)

:@[[వాడుకరి:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]] [[వాడుకరి:K.Venkataramana|వెంకటరమణ]] గారూ ఇవి రోజూ నాకు సర్వ సాధారణమైనవి. ఎవరోగానీ కావాలని ఇటీవల మార్పులలోని వ్యాసాల నుండి ఎంపికచేసుకుని సమాచారపెట్టెలలో అంతకుముందు ఉన్న మీడియా ఫైల్స్ తొలగించి పిచ్చిబొమ్మల పెట్టటం, వ్యాసాలలో ఇష్టమొచ్చినట్లు అనుచిత మార్పులు చేయటం ఇది నిత్యం జరుగుచున్నపని.ఈ మధ్య కాలంలో నేను కొన్ని వ్యాసాలు సంరక్షణలో పెట్టకతప్పలేదు. మీరు గమనించి తగిన చర్యలు తీసుకున్నందుకు ఇద్దరికీ ధన్యవాదాలు [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] ([[వాడుకరి చర్చ:యర్రా రామారావు|చర్చ]]) 17:21, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>og3aflo1c1igdgosyhk1ic3lzgolhvt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వికీపీడియా:మీకు తెలుసా? భండారము</title>
    <ns>4</ns>
    <id>3902</id>
    <revision>
      <id>4601478</id>
      <parentid>4600745</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:59:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* 35 వ వారం */ రాష్ట్రపతి భవనం</comment>
      <origin>4601478</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54356" sha1="tqep4aien2sxdm6atea4cvapvyqe43s" xml:space="preserve">{{పాత చర్చల పెట్టె|[[/పాత విశేషాలు 1|1]]{{*}}[[/పాత విశేషాలు 2|2]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 3|3]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 4|4]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 5|5]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 6|6]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 7|7]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 8|8]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 9|9]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 10|10]]  {{*}} [[/పాత విశేషాలు 11|11]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 12|12]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 13|13]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 14|14]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 15|15]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 16|16]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 17|17]]||వ్యాఖ్య = పాత విశేషాలు}}
ఈ జాబితా, మొదటి పేజీ లోని &quot;మీకు తెలుసా?&quot; విభాగంలో ఇప్పటిదాకా ప్రదర్శించిన వాక్యాల భాండాగారం.

* ఏదైనా వికిపీడియా వ్యాసం చదువుతున్నపుడు మీకు ఆహా! అనిపించే విషయం ఏదైనా కనిపిస్తే ఇక్కడ దానిని చేర్చండి. బహుశా మీలాగే చాలా మందికి ఆ విషయము తెలిసి ఉండకపోవచ్చు.
* ఈ భాండాగారం నుండి ఒక సమయములో కేవలం మూడూ లేదా నాలుగింటిని మాత్రమే [[మూస:మీకు తెలుసా?1|ఈ మూస]]లో చేర్చండి.
* వికీపీడియాలో వ్యాసాలు పూర్తవటం అనేది ఉండదు. ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు వ్యాసాన్ని మెరుగుపరుస్తూనే ఉంటారు. అందుకని మీరు కొత్తగా తెలుసుకున్న విషయాలను ఎప్పటికప్పుడు ఇక్కడ చేర్చేయండి. అలాగే ఇక్కడ చేర్చిన విషయాలను దాయనవసరం లేదు.

----
=== మీకు తెలుసా? ===
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 4px solid #FFD700;&quot;
|style=&quot;font-size:large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.0em;&quot; |&lt;center&gt;2025 సంవత్సరాలలో వివిధ వారాలలో &quot;మీకు తెలుసా!&quot; వాక్యాలు&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |
&lt;center&gt;&lt;small&gt;[[#01 వ వారం|01]]{{*}}[[#02 వ వారం|02]]{{*}}[[#03 వ వారం|03]]{{*}}[[#04 వ వారం|04]]{{*}}[[#05 వ వారం|05]]{{*}}[[#06 వ వారం|06]]{{*}}[[#07 వ వారం|07]]{{*}}[[#08 వ వారం|08]]{{*}}[[#09 వ వారం|09]]{{*}}[[#10 వ వారం|10]]{{*}}[[#11 వ వారం|11]]{{*}}[[#12 వ వారం|12]]{{*}}[[#13 వ వారం|13]]{{*}}[[#14 వ వారం|14]]{{*}}[[#15 వ వారం|15]]{{*}}[[#16 వ వారం|16]]{{*}}[[#17 వ వారం|17]]{{*}}[[#18 వ వారం|18]]{{*}}[[#19 వ వారం|19]]{{*}}[[#20 వ వారం|20]]{{*}}[[#21 వ వారం|21]]{{*}}[[#22 వ వారం|22]]{{*}}[[#23 వ వారం|23]]{{*}}[[#24 వ వారం|24]]{{*}}[[#25 వ వారం|25]]{{*}}[[#26 వ వారం|26]]{{*}}[[#27 వ వారం|27]]{{*}}[[#28 వ వారం|28]]{{*}}[[#29 వ వారం|29]]{{*}}[[#30 వ వారం|30]]{{*}}[[#31 వ వారం|31]]{{*}}[[#32 వ వారం|32]]{{*}}[[#33 వ వారం|33]]{{*}}[[#34 వ వారం|34]]{{*}}[[#35 వ వారం|35]]{{*}}[[#36 వ వారం|36]]{{*}}[[#37 వ వారం|37]]{{*}}[[#38 వ వారం|38]]{{*}}[[#39 వ వారం|39]]{{*}}[[#40 వ వారం|40]]{{*}}[[#41 వ వారం|41]]{{*}}[[#42 వ వారం|42]]{{*}}[[#43 వ వారం|43]]{{*}}[[#44 వ వారం|44]]{{*}}[[#45 వ వారం|45]]{{*}}[[#46 వ వారం|46]]{{*}}[[#47 వ వారం|47]]{{*}}[[#48 వ వారం|48]]{{*}}[[#49 వ వారం|49]]{{*}}[[#50 వ వారం|50]]{{*}}[[#51 వ వారం|51]]{{*}}[[#52 వ వారం|52]]&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|}
__NOTOC__
{{clear}}

=2025 సంవత్సరంలోని వాక్యాలు=
== 01 వ వారం ==
* ... '''[[కన్నమ దాసు]]''' బ్రహ్మనాయుడికి నమ్మిన బంటు, మాచర్ల సైన్యాధ్యక్షుడు అనీ!
* ... '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' తమిళనాడులో నవగ్రహదేవతలకు అంకితం చేయబడిన దేవాలయమనీ!
* ... నికోలస్ కోపర్నికస్ ప్రచురించిన ఖగోళ శాస్త్ర రచనతో '''[[వైజ్ఞానిక విప్లవం]]''' ప్రారంభమైనట్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... అస్సాంలోని '''[[కాటన్ విశ్వవిద్యాలయం]]''' భారతదేశంలోని అగ్రగామి విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... విజయనగరం జిల్లా, భోగాపురం విమానాశ్రయానికి '''[[అల్లూరి సీతారామ రాజు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!

== 02 వ వారం ==
* ... '''[[డేల్ కార్నెగీ]]''' 1930 దశకంలో రాసిన వ్యక్తిత్వ వికాస పుస్తకాలు నేటికీ ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ భూభాగాన్ని '''[[తమిళకం]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... '''[[బృహత్సంహిత]]''' ప్రాచీన రచయిత [[వరాహమిహిరుడు]] రాసిన విజ్ఞాన సర్వస్వ గ్రంథమనీ!
* ... '''[[తలకావేరి]]''' ప్రాంతాన్ని [[కావేరి నది]]కి పుట్టినిల్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... '''[[గ్రాఫైట్]]''' సాధారణ పరిస్థితుల్లో కర్బనం యొక్క స్థిరమైన రూపమనీ!

== 03 వ వారం ==
* ... 2009 లో వచ్చిన అరుంధతి చిత్రంలో '''[[దివ్య నగేష్]]''' చిన్నప్పటి అరుంధతి పాత్రలో నటించిందనీ!
* ... కర్ణాటకలోని '''[[తలకాడు]]''' ప్రాంతంలో సుమారు 30కి పైగా దేవాలయాలు ఇసుకతో కప్పబడిపోయాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన ముఖ్యమైన రాజవంశాల్లో '''[[చేర రాజవంశం]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[సమోసా]]''' అనే పదం పర్షియన్ పదమైన ''సంబూసాగ్'' అనే పదం నుంచి వచ్చిందనీ!
* ... కొన్ని వైద్యప్రక్రియలను సులువు చేసేందుకు '''[[అనస్థీషియా]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 04 వ వారం ==
* ... '''[[ఎం. జగన్నాథరావు]]''' మాజీ సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అనీ!
* ... పురాతన వైద్య గ్రంథమైన సుశ్రుత సంహితలో [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతాన్ని]] ఉపయోగించి శరీరంలో దిగిన బాణాన్ని వెలికితీయడం గురించిన వర్ణన ఉందనీ!
* ... అమెరికాలోని పురాతనమైన, ప్రతిష్టాత్మక విశ్వవిద్యాలయాల్లో '''[[ప్రిన్స్‌టన్ యూనివర్శిటీ]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[ఫెమినా (ఇండియా)|ఫెమినా]]''' భారతదేశంలో మహిళకోసం ప్రత్యేకంగా నడుపుతున్న ప్రాచీనమైన పత్రిక అనీ!
* ... బెంగళూరులోని '''[[ఇండియన్ మ్యూజిక్ ఎక్స్పీరియన్స్ మ్యూజియం]]''' వివిధ భారతీయ సంగీత పరికరాల సంగ్రహాలయం అనీ!

== 05 వ వారం ==
* ... '''[[హెన్రీ బెక్వరల్]]''' రేడియో ధార్మికత ఆవిష్కరణకు నోబెల్ బహుమతి అందుకున్నాడనీ!
* ... ఈజిప్టులోని '''[[అలెగ్జాండ్రియా గ్రంథాలయం]]''' ప్రాచీన ప్రాముఖ్యత కలిగిన అతిపెద్ద గ్రంథాలయమనీ!
* ... భూఉపరితలం పైన ఉన్న వాతావరణ వాయువులపై గ్రహం యొక్క గురుత్వాకర్షణ ఆకర్షణ వల్ల '''[[వాతావరణ పీడనం]]''' ఏర్పడుతుందనీ!
* ... అంతర్జాల వ్యవస్థలో కంప్యూటర్ పేర్లను ఐపీ అడ్రసుగా మార్చేందుకు '''[[డొమైన్ నేమ్ సిస్టమ్]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!
* ... '''[[తనిష్క్]]''' టైటాన్ కు అనుబంధ సంస్థ అయిన ఆభరణాల విక్రయ సంస్థ అనీ!

== 06 వ వారం ==
* ... '''[[జాకీ చాన్]]''' సినిమా చరిత్రలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన మార్షల్ ఆర్టిస్టుల్లో ఒకడిగా పేరు గాంచాడనీ!
* ... ముంబైలో ఉన్న '''[[సర్ జె. జె. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్]]''' కళలను బోధించే పురాతన విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[పురాతన ఈజిప్టు]]''' నాగరికతలో అనేక నిర్మాణ సాంకేతికతలు రూపుదిద్దుకున్నాయనీ!
* ... '''[[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]]''' పర్యావరణ అవగాహనను ప్రోత్సహించే అందాల పోటీ అనీ!
* ... రామాయణంలో లంకకు కాపలాగా ఉన్న రాక్షసి '''[[లంకిణి]]''' అనీ!

== 07 వ వారం ==
* ... '''[[అమృత థాపర్]]''' 2005 లో ఫెమినా మిస్ ఇండియా యూనివర్స్ టైటిల్ గెలుచుకుందనీ!
*... సా.పూ 2 వ శతాబ్దం నుంచీ '''[[జ్యోతిషశాస్త్రం]]''' వేర్వేరు రూపాల్లో వాడబడుతుందనీ!
* ... బిగ్ బ్లూ అని ముద్దుగా పిలవబడే బహుళ జాతి సంస్థ '''[[ఐబిఎం]]''' అనీ!
* ... జపాన్ లో పుట్టిన '''[[జూడో]]''' ఆయుధాలు లేకుండా ఆడే యుద్ధ క్రీడ అనీ!
* ... '''[[బహుళ వర్ణపట చిత్రాలు]]''' సైనిక, అంతరిక్ష, భూపరివేక్షణ మొదలైన విస్తృతమైన అవసరాలకు ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 08 వ వారం ==
* ... '''[[యశస్వి జైస్వాల్]]''' తాను ఆడిన మొదటి టెస్ట్ లోనే శతకం సాధించాడనీ!
* ... విటమిన్ సి లోపం వలన '''[[స్కర్వి]]''' వ్యాధి వస్తుందనీ!
* ... ఓజోన్ పొరకు చేటు చేసే క్లోరో ఫ్లోరో కార్బన్ లకు ప్రత్యామ్నాయంగా శీతలీకరణ పరికరాల్లో '''[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]]'''ను వాడుతున్నారనీ!
* ... 42 కిలోమీటర్ల దూరం మేరకు జరిగే పరుగు పందేన్ని '''[[మారథాన్]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ]]''' సరిగా లేకపోతే మానవ ఆరోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుందనీ!

== 09 వ వారం ==
* ... '''[[ప్రణవ్ చాగంటి]]''' తెలుగులో ర్యాప్ సంగీతంలో పేరు గాంచాడనీ!
* ... పంటిలో చేరిన బ్యాక్టీరియా ఉత్పత్తి చేసే ఆమ్లాల వలన '''[[దంత క్షయం]]''' కలుగుతుందనీ!
* ... '''[[బిందు సేద్యం]]''' ద్వారా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెరుగుతున్న సాగునీటి ఖర్చును తగ్గించవచ్చనీ!
* ... '''[[క్లౌడ్ కంప్యూటింగ్]]''' విధానంలో పలువురు వినియోగ దారులు కలిసి కంప్యూటింగ్ పరికరాలను పంచుకుంటారనీ!
* ... '''[[ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ]]''' ప్రధాన కార్యాలయం స్విట్జర్లాండ్ లోని జెనీవా నగరంలో ఉందనీ!

== 10 వ వారం ==
* ... '''[[మైత్రేయుడు]]''' బౌద్ధ సాంప్రదాయాల ప్రకారం భవిష్యత్తు బుద్ధుని అవతారమనీ!
* ... '''[[సూక్ష్మజీవ శాస్త్రం]]''' కి ఆద్యుడు ఆంథోనీ వాన్ లీవెన్‌హాక్ అనీ!
* ... శ్రీరాముడు బంగాళాఖాతంలో నవగ్రహ దేవతలను ప్రతిష్టించిన ప్రాంతమే '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' గా విరాజిల్లుతోందనీ!
* ... '''[[రంగనతిట్టు పక్షుల సంరక్షణా కేంద్రం]]''' కర్ణాటకలో అతి పెద్ద పక్షి అభయారణ్యమనీ!
* ... పులిట్జర్ బహుమతిని స్థాపించి దానిని నిర్వహిస్తున్నది '''[[కొలంబియా విశ్వవిద్యాలయం]]''' అనీ!

== 11 వ వారం ==
* ... '''[[రెమో ఫెర్నాండెజ్]]''' భారతీయ సంతతికి చెందిన పోర్చుగీసు గాయకుడనీ!
* ... ప్రాచీన భారతీయ వైద్య గ్రంథాల్లో '''[[ప్లాస్టిక్ సర్జరీ]]''' గురించిన ప్రస్తావన ఉందనీ!
* ... తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో భారత ప్రభుత్వం మాజీ రాష్ట్రపతి '''[[డాక్టర్ ఎ. పి. జె. అబ్దుల్ కలాం నేషనల్ మెమోరియల్, రామేశ్వరం|అబ్దుల్ కలాం స్మారక చిహ్నాన్ని]]''' నిర్మించిందనీ!
* ... ఒక పెద్ద '''[[డేటా సెంటర్]]''' నిర్వహించడానికి ఒక మధ్యస్థాయి పట్టణానికి ఖర్చయ్యే విద్యుత్ అవసరమవుతుందనీ!
* ... భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన '''[[డీలిమిటేషన్ కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]''' మారుతున్న జనసంఖ్యకు అనుగుణంగా శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను పునఃపరిశీలిస్తుందనీ!

== 12 వ వారం ==
* ... ప్రతిష్టాత్మకమైన కెరీర్ గ్రాండ్ స్లాం పూర్తి చేసిన ముగ్గురు ఆటగాళ్ళలో '''[[రఫెల్ నాదల్]]''' ఒకడనీ!
* ... '''[[నీలగిరి పర్వతాలు|నీలగిరి పర్వతాల్లో]]''' అతి ఎత్తైన శిఖరం [[దొడ్డబెట్ట శిఖరం]] అనీ!
* ... భరద్వాజ మహర్షి రచించిన '''[[అంశుబోధిని]]''' సూర్యుని నుంచి లభించే వివిధ రకాల శక్తినీ, వాటి ఉపయోగాలను గురించి వివరిస్తుందనీ!
* ... మాజీ సైనికులు, అనుభవజ్ఞులు కలిసి 2020 లో '''[[భారతీయ జవాన్ కిసాన్ పార్టీ]]''' స్థాపించారనీ!
* ... మధుమేహం కారణంగా నరాలు దెబ్బతినే వ్యాధిని '''[[డయాబెటిక్ న్యూరోపతి]]''' అంటారనీ!

== 13 వ వారం ==
* ... హవాయి రాష్ట్ర శాసనసభకు ఎన్నికైన అతి పిన్న వయస్కురాలు  '''[[తులసి గబ్బార్డ్]]''' అనీ!
* ... ప్రత్యామ్నాయ సంస్కృతిని పెంపొందించేందుకు బి.రామకృష్ణ  '''[[చార్వాక ఆశ్రమం]]''' స్థాపించారనీ!
* ... వాణిజ్య రంగంలో పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు నిర్వహించడానికి '''[[మెయిన్‌ఫ్రేమ్ కంప్యూటర్]]''' వాడతారనీ!
* ... శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి స్థాపించిన తొలితరం తెలుగు పత్రిక '''[[ప్రబుద్ధాంధ్ర]]''' అనీ!
* ... ప్రఖ్యాత బహుళ జాతీయ వాణిజ్య సంస్థ [[ఐకియా]] డిజైనర్ల బృందంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క భారతీయురాలు '''[[ఆకాంక్ష శర్మ]]''' అనీ!

== 14 వ వారం ==
* ... '''[[రాంపిళ్ల నరసాయమ్మ]]''' విజయవాడకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలనీ!
* ... కృత్రిమ మేధకు సంబంధించిన '''[[పెద్ద భాషా నమూనాలు]]''' అనేక అనువాదం, అర్థం చేసుకోవడం, ఉత్పత్తి లాంటి భాష ఆధారిత కార్యాలను నిర్వహించగలవనీ!
* ... '''[[పరివేషము]]''' అంటే సూర్యుడు, లేదా చంద్రుని చుట్టూ ఏర్పడే ఒకరకమైన కాంతి వలయాలనీ!
* ... చైనాకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధవ్యూహ గ్రంథం '''[[ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్]]''' లోని సూత్రాలు ఇప్పటికీ పలు రంగాల్లో ఉపయోగిస్తున్నారనీ!
* ... కేరళకు చెందిన '''[[ట్రావన్‌కోర్]]''' రాజులు వేలమంది బ్రాహ్మణులకు ఖరీదైన దానాలు చేసేవారనీ!

== 15 వ వారం ==
* ... '''[[మసాకో ఒనో]]''' జపాన్ నుంచి వచ్చి భారతదేశంలో స్థిరపడ్డ ఒడిస్సీ నర్తకి అనీ!
* ... '''[[ఆంధ్ర ప్రకాశిక]]''' మద్రాసు నుండి వెలువడిన తొలితరం తెలుగు పత్రికల్లో ఒకటనీ!
* ... భారతప్రభుత్వం '''[[జాతీయ పసుపు బోర్డు]]''' ను ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని నిజామాబాద్ లో ఏర్పాటు చేసిందనీ!
* ... '''[[మోనోశాఖరైడ్‌లు]]''' శరీరానికి శక్తి నిచ్చే ప్రధానమైన వనరులనీ!
* ... ప్రమాదవశాత్తూ మరణించిన కుమారుడి జ్ఞాపకార్థం ప్రముఖ రచయిత, నటుడు గొల్లపూడి మారుతీరావు '''[[గొల్లపూడి శ్రీనివాస్ అవార్డు]]''' ఏర్పాటు చేశాడనీ!

== 16 వ వారం ==
* ... '''[[భావన బాలకృష్ణన్]]''' భారతదేశంలో ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడా పాత్రికేయుల్లో ఒకరనీ!
* ... భారతదేశంలో గ్రామీణ మహిళలు తమలో తాము సహాయం చేసుకోవడం కోసం '''[[స్వయం సహాయక బృందం]]'''గా ఏర్పడుతారనీ!
* ... '''[[విశ్వరూపం (1936 పుస్తకం)|విశ్వరూపం]]''' కాళీపట్నపు కొండయ్య 1936 లో తెలుగులో రాసిన ప్రజావిజ్ఞానశాస్త్ర పుస్తకమనీ!
* ... పోర్చుగల్ దేశపు రాజధాని '''[[లిస్బన్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన నగరాల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[సూలమంగళం సిస్టర్స్]]''' ఆధ్యాత్మిక సంగీతంలో పేరు గాంచిన గాయనీమణులనీ!

== 17 వ వారం ==
* ... భారతీయ బహుళ జాతి సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు '''[[సుబ్రతో బాగ్చి]]''' అనీ!
* ... తెలంగాణ ప్రాంతంలో హైదరాబాదు బయట నుండి వెలువడ్డ తొలి పత్రిక '''[[తెనుగు పత్రిక]]''' అనీ!
* ... నిద్రాణ అగ్నిపర్వతమైన '''[[కిలిమంజారో]]''' ఆఫ్రికాలో అత్యంత ఎత్తయిన పర్వతమనీ!
* ... తిరుమల దర్శనానికి వచ్చే భక్తుల నియంత్రణ కోసం '''[[వైకుంఠం క్యూ కాంప్లెక్స్]]''' ఏర్పాటు చేశారనీ!
* ... కడప జిల్లాలోని '''[[తుమ్మలపల్లి యురేనియం గని]]''' ప్రపంచంలో అతిపెద్ద యురేనియం నిక్షేపాలు కలిగిన ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!

== 18 వ వారం ==
* ... మహాత్మా గాంధీ '''[[జాన్ రస్కిన్]]''' అనే ఆంగ్ల రచయిత పుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువాదం చేశాడనీ!
* ... సినీ దర్శకుడు సుకుమార్ కుమార్తె సుకృతి వేణి ప్రధాన పాత్రలో నటించిన '''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]''' పలు చలనచిత్రోత్సవాల్లో పురస్కారాలు గెలుచుకుందనీ!
* ... భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ మొదటిసారిగా తిరుపతిలో '''[[ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్ (తిరుపతి)|ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్]]''' స్థాపించిందనీ!
* ... '''[[డమాస్కస్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అతి ప్రాచీనమైన రాజధాని నగరంగా పేరు గాంచిందనీ!
* ... స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో పెంచిన పన్నులకు వ్యతిరేకంగా '''[[చీరాల పేరాల ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!

== 19 వ వారం ==
* ... బరోడా సంస్థానాన్ని పరిపాలించిన '''[[మూడవ శాయాజీరావ్ గైక్వాడ్]]''' తన పాలనలో అనేక ప్రజోపయోగ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టాడనీ!
* ... తిరుపతిలోని '''[[ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి (తిరుపతి)|ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అతిపెద్ద ప్రసూతి ఆసుపత్రి అనీ!
* ... ప్రముఖ మిఠాయి వ్యాపారి జి. పుల్లారెడ్డి పేరు మీదుగా '''[[జి. పుల్లారెడ్డి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ]]''' స్థాపించబడిందనీ!
* ... భారతదేశంలోని భాగల్‌పూర్ లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న '''[[మంజుషా కళ]]''', నాగదేవత పూజలో ఉపయోగిస్తారనీ!
* ... భారత ప్రధాన భూభాగాన్ని, పంబన్ ద్వీపంతో కలిపే '''[[కొత్త పంబన్ వంతెన]]''' భారతదేశంలో మొట్టమొదటి వర్టికల్ లిఫ్ట్ వంతెన అనీ!

== 20 వ వారం ==
* ... దర్శకుడు '''[[తిరుపతి స్వామి]]''' తీసిన మొదటి సినిమా గణేష్ ఐదు నంది పురస్కారాలు దక్కించుకున్నదనీ!
* ... పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు రాసిన రచనల్లో ఆయనకు అత్యంత ఖ్యాతి తెచ్చిన పుస్తకం '''[[శివతాండవ కావ్యం]]''' అనీ!
* ... తెలుగు నటి '''[[వడ్డీ మహేశ్వరి]]''' కూచిపూడి లో నాట్యం లో గిన్నిస్ బుక్ రికార్డు సృష్టించినందనీ!
* ... '''[[బసంతి దేవి కళాశాల]]''' కోల్‌కత లో ఆ రాష్ట్రప్రభుత్వం స్థాపించిన మొదటి ప్రాయోజిత మహిళా కళాశాల అనీ!
* ... పత్తితో తయారయ్యే సాంప్రదాయిక '''[[వరంగల్ తివాచీలు]]''' మొఘలాయిల సైన్యం దక్కన్ ప్రాంతంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచీ ప్రాచుర్యం పొందాయనీ!

== 21 వ వారం ==
* ... అంతర్జాతీయ క్రికెట్ రంగంలో 20,000 పరుగులు సాధించిన ఏకైక పాకిస్తాన్ బ్యాట్స్‌మన్ '''[[ఇంజమామ్-ఉల్-హక్]]''' అనీ!
* ... శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలోని '''[[మడకశిర కోట]]''' ను భారత ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన కట్టడంగా గుర్తించిందనీ!
* ... '''[[లాస్ ఏంజిల్స్ కేంద్ర గ్రంథాలయం]]''' అమెరికాలో మూడవ అతిపెద్ద ప్రజా గ్రంథాలయం అనీ!
* ... శ్రీకాకుళం జిల్లాలో తలపెట్టిన థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రానికి వ్యతిరేకంగా చాలా రోజులపాటు '''[[కాకరాపల్లి ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ...'''[[బాగేశ్వరి ఆలయం, నేపాల్|బాగేశ్వరి ఆలయం]]''' నేపాల్ లోని ప్రముఖమైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటనీ!

== 22 వ వారం ==
* ... '''[[పుట్టణ్ణ కణగాల్]]''' అత్యంత ప్రభావవంతమైన భారతీయ చలనచిత్ర నిర్మాతల్లో ఒకడిగా పరిగణించబడ్డాడనీ!
* ... కర్నూలు జిల్లాలోని కైరుప్పల గ్రామంలో ప్రతి యేటా '''[[పిడకల యుద్ధం]]''' జరుగుతుందనీ!
* ... '''[[ఓస్లో విశ్వవిద్యాలయం]]''' నార్వే దేశంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన విశ్వవిద్యాలయమనీ!
* ... 1929 నుంచి 1939 మధ్యలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా '''[[మహా మాంద్యం]]''' ఏర్పడిందనీ!
* ... '''[[గౌర్ బ్రాహ్మణులు]]''' వింధ్య పర్వతాలకు ఉత్తరాన నివసించే ఐదు పంచ గౌడ బ్రాహ్మణ సమాజాలలో ఒకటనీ!

== 23 వ వారం ==
* ... '''[[రణబీర్ సింగ్ హుడా]]''' ఏడుసార్లు లోక్‌సభ, రాజ్యసభ సభ్యుడిగా పనిచేసి లిమ్కా బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!
* ... నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెంలో ఉన్న '''[[కోదండరామ ఆలయం, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం|కోదండరామ ఆలయ]]''' గోపురం ఆంధ్రప్రదేశ్ లో రెండవ ఎత్తైన గోపురం అనీ!
* ... 2000 సంవత్సరంలో అప్పటి సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ లో విద్యుత్ చార్జీల పెంపునకు వ్యతిరేకంగా '''[[విద్యుత్ ఉద్యమం (2000)|విద్యుత్ ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ... ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని '''[[మనుబోలు రైల్వే స్టేషను]]'''లో భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన రైల్వే ఫ్లైఓవర్ ఉందనీ!
* ... భారతదేశంలో '''[[బెంగాల్ క్రికెట్ అసోసియేషన్]]''' 1928 లో స్థాపించబడిందనీ!

== 24 వ వారం ==
* ... పద్మవిభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత '''[[బాలు శంకరన్]]''' కృత్రిమ అవయువాల తయారీలో ప్రసిద్ధి చెందాడనీ!
* ... '''[[బర్గెన్]]''' నగరం నార్వే దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నగరమనీ!
* ... వైకింగ్ యుగంలో స్కాండినేవియన్ దేశాలలో బానిసలను '''[[థ్రాల్]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు వరుసగా 2011, 2016, 2021లలో ఎన్నికైన శాసన సభ్యురాలు డా.'''[[శశి పంజా]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ తెనాలికి చెందినది అనీ!
* ... మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్, చాలా ఇష్టపడే ఒక రకం మామిడిపండుకు '''[[ఇమామ్ పసంద్]]''' అని పేరు వచ్చిందనీ!

== 25 వ వారం ==
* ... '''[[గులామ్ యాజ్దానీ]]''' హైదరాబాద్ నిజాం పరిపాలనాకాలంలో పురావస్తుశాఖ వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకడనీ!
* ... ఉత్తరప్రదేశ్ లోని '''[[ఆర్య మహిళా మహావిద్యాలయ]]''' బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో నడిచే మహిళా విద్యాలయమనీ!
* ... వాతావరణ మార్పుపై 2016 లో అంతర్జాతీయ దేశాల మధ్య '''[[పారిస్ ఒప్పందం]]''' కుదిరిందనీ!
* ... 1968లో విడుదలైన వైజ్ఞానిక కల్పన చిత్రం '''[[2001 ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ]]''' విమర్శకుల దృష్టిలో అత్యుత్తమ చిత్రాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుందనీ!
* ... '''[[పెన్నా అహోబిలం బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్]]''' కు ప్రముఖ నీటిపారుదల ఇంజనీరు కె. శ్రీరామకృష్ణయ్య జ్ఞాపకార్థం పేరు పెట్టారనీ!

== 26 వ వారం ==
* ... భారతీయ, పాశ్చాత్య ఖగోళ శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసిన '''[[బాపుదేవ్ శాస్త్రి]]''' మహామహోపధ్యాయ బిరుదు పొందాడనీ!
* ... రాజస్థాన్ లోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం '''[[అంబర్ కోట, రాజస్థాన్|అంబర్ కోట]]''' యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!
* ... 2025 సంవత్సరానికి '''[[భారతదేశంలో సౌరశక్తి|భారతదేశం సౌరవిద్యుత్ ఉత్పత్తి]]''' లో చైనా, అమెరికా తర్వాత మూడో స్థానంలో నిలిచిందనీ!
* ... ప్రపంచంలో అతిపెద్ద గ్రంథాలయం అమెరికాలోని '''[[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]]''' అనీ!
* ... '''[[ఆస్ట్రియా]]''' ఆర్చ్‌డ్యూక్ ఫ్రాంజ్ ఫెర్డినాండ్ హత్యవల్ల మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైందనీ!

== 27 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ అత్యుత్తమ గాయకుల్లో ఒకడైన '''[[బాబ్ డిలాన్]]''' 2016లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి పొందాడనీ!
* ... తెలుగు రాష్ట్రాల్లో లంబాడీలు, సుగాలీలు హోలీ సందర్భంగా చేసే నృత్యాన్ని '''[[లెంగీ నృత్యం]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[మంచు స్తూపం]]''' అనేది కృత్రిమ హిమానీ నదాలు సృష్టించే ఒక పద్ధతి అనీ!
* ... సూర్యకాంతి నుండి లభించే '''[[విటమిన్ డి]]''' మానవులు ఆరోగ్యంగా ఉండడానికి కీలకమైనదనీ!
* ... '''[[కేంద్ర సమాచార కమిషన్]]''' 2005లో సమాచార హక్కు చట్టం కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన చట్టబద్ధమైన సంస్థ అనీ!

== 28 వ వారం ==
* ... భారతదేశంలో రాష్ట్రానికి మొట్టమొదటి మహిళా స్పీకరుగా ఎన్నికైంది '''[[షన్నో దేవి]]''' అనీ!
* ... ఇంధన రంగంలో ప్రాచుర్యం పొందిన '''[[ఈక్వినార్]]''' నార్వే దేశానికి చెందినదనీ!
* ... కేరళ నుంచి వెలువడే '''[[గృహలక్ష్మి (పత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]''' మలయాళ పత్రిక భారతదేశంలో ఐదవ అతిపెద్ద ప్రాంతీయ భాషా పత్రిక అనీ!
* ... బెంగుళూరులోని '''[[బసవనగుడి ఆక్వాటిక్ సెంటర్]]''' అనేకమంది అంతర్జాతీయ ఈతగాళ్ళు శిక్షణ పొందారనీ!
* ... ప్రముఖ వ్యాపార విద్యాసంస్థ '''[[హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్]]''' తొలుత కేవలం మగవారికి మాత్రమే ప్రవేశం కల్పించేదనీ!

== 29 వ వారం ==
* ... షాజహాన్ చక్రవర్తి కుమారుడైన '''[[దారా షుకో]]''' ముఖ్యమైన హిందూ గ్రంథాలను పర్షియన్ భాషలోకి అనువదించాడనీ!
* ... '''[[ఫ్రాగ్నర్ పార్క్]]''' నార్వేలోని ఓస్లోలో అతి పెద్ద చారిత్రాత్మక ఉద్యానవనమనీ!
* ... అఖిల భారత కేంద్ర నియామక సంస్థ '''[[యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్]]''' రాష్ట్రపతికి నివేదిస్తారనీ!
* ... టాటా గ్రూప్ ఆఫ్ కంపెనీస్ లో అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నది '''[[టాటా సన్స్]]''' అనీ!
* ... '''[[మెడికల్ టూరిజం]]''' ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రసిద్ధి చెందిన దేశాల్లో భారతదేశం కూడా ఒకటనీ!

== 30 వ వారం ==
* ... '''[[శీతల్ దేవి]]''' అతి పిన్న వయసులో పారా ఒలంపిక్స్ లో పతకం సాధించిందనీ!
* ... హిందూ పురాణాలలో బలరాముడి భార్య అయిన రేవతి తండ్రి '''[[కకుద్మి]]''' అనీ!
* ... చీజ్ ఉత్పత్తిలో ప్రసిద్ధి చెందిన అమెరికాలోని '''[[విస్కాన్సిన్]]''' రాష్ట్రం ''అమెరికన్ డైరీ ల్యాండ్'' అని పిలవబడుతుందనీ!
* ... సా.శ.పూ 7000 నుంచీ '''[[వైద్య పరికరం|వైద్యపరికరాలు]]''' తయారు చేయడం ప్రారంభమైందనీ!
* ... హిందీ దినపత్రిక '''[[హిందూస్తాన్ (వార్తాపత్రిక)|హిందుస్తాన్]]''' మదన్ మోహన్ మాలవ్యా ప్రారంభించిన దినపత్రిక అనీ!

== 31 వ వారం ==
* ... తాను వాయించే సరస్వతి వీణనే ఇంటిపేరుగా చేసుకున్న ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసురాలు '''[[వీణ ధనమ్మాళ్]]''' అనీ!
* ... భారతదేశంలో ప్రత్యక్ష పన్నులను నిర్వహించే సంస్థ '''[[సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ డైరెక్ట్ టాక్సెస్]]''' అనీ!
* ... వావిలికొలను సుబ్బారావు రచించిన '''[[ఆర్యకథానిధి]]''' గ్రంథంలో రామాయణ, మహాభారత, భాగవత గ్రంథాల్లోని కథలు పొందుపరచి ఉన్నాయనీ!
* ... '''[[కడియా దుంగార్ గుహలు]]''' సా.శ. 1 లేదా 2 వ శతాబ్దానికి చెందిన బౌద్ధ గుహలనీ!
* ... హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయని [[లతా మంగేష్కర్]] ను తొలుత నటిగా వెండితెరకు పరిచయం చేసిన దర్శకుడు '''[[మాస్టర్ వినాయక్]]''' అనీ!

== 32 వ వారం ==
* ... అత్యధిక కాలం జీవించిన (99 ఏళ్ళు) భారత ప్రధాని '''[[మొరార్జీ దేశాయి]]''' అనీ!
* ... ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన నావికుడు రిచర్డ్ రోవ్, రాయల్ నేవీ నౌకలో ప్రయాణిస్తూ క్రిస్మస్ రోజున గమనించిన దీవులకు '''[[క్రిస్టమస్ దీవులు]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!
* ... '''[[ఆహార పటిష్టత]]''' ద్వారా ఆహారంలో సహజంగా లభించని పోషకాలకు చేరుస్తారనీ!
* ... ఎయిమ్స్‌ చరిత్రలోనే డైరెక్టర్‌గా చేసిన ఒకే ఒక్క మహిళ డాక్టర్ '''[[స్నేహ్ భార్గవ]]''' అనీ!
* ... భారత పరిపాలనా వ్యవస్థలో భాగమైన '''[[రెవెన్యూ గ్రామం]]''' ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో ఏర్పడిన భావన అనీ!

== 33 వ వారం ==
* ... '''[[రోల్డ్ అముండ్సెన్]]''' అంటార్కిటిక్ సాహస యాత్రలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తి అనీ!
* ... ముంబైలోని '''[[బాంబే హౌస్]]''' టాటా గ్రూప్ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేస్తుందనీ!
* ... నిర్మాణ దశలో ఉన్న [[నాగార్జునసాగర్|నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట]] వద్ద తెలుగు సినిమాలకు ముందే హిందీ చిత్రం '''[[ఇన్సాన్ జాగ్ ఉఠా]]''' నిర్మాణం జరిగిందనీ!
* ... అయోధ్య రామమందిరం వాస్తుశిల్పి గుజరాత్ కు చెందిన '''[[చంద్రకాంత్ సోమ్‌పుర]]''' అనీ!
* ... '''[[జిబ్రాల్టర్]]''' ప్రపంచంలోనే అత్యల్ప నిరుద్యోగిత కలిగిన దేశాలలో ఒకటిగా ఉందనీ!

== 34 వ వారం ==
* ... తమిళ సంగీత దర్శకుడు '''[[దేవా (సంగీత దర్శకుడు)|దేవా]]''' దక్షిణ భారతీయ భాషల్లో 400కి పైగా సినిమాలకు సంగీతం అందించాడనీ!
* ... అయోధ్య రామ మందిరంలో శ్రీరాముడి ప్రాణ ప్రతిష్టకు ముహూర్తం నిర్ణయించింది కాశీకి చెందిన '''[[గణేశ్వర్ శాస్త్రి ద్రవిడ్]]''' అనీ!
* ... '''[[హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్]]''' భారతదేశంలో అత్యంత విలువైన బ్రాండ్లలో ఒకటనీ!

== 35 వ వారం ==
* ... కంచి కామకోటి పీఠం మఠానికి '''[[దుడ్డు సత్య వెంకట సూర్య సుబ్రహ్మణ్య గణేశ శర్మ ద్రావిడ్]]''' ఉత్తరాధికారిగా నియమితుడయ్యాడనీ!
* ... '''[[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]]''' (ONGC) భారతదేశంలో అతిపెద్ద ముడిచమురు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి చేసే సంస్థ అనీ!
* ... భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం అనంతరం '''[[రాష్ట్రపతి భవనం]]''' లోకి గవర్నర్ జనరల్ హోదాలో మొట్టమొదట అడుగుపెట్టింది చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి అనీ!

== 36 వ వారం ==
* ... '''[[బాంబా బాక్య]]''' ఎ.ఆర్. రెహమాన్ తో కలిసి అనేక సినిమాలలో పాడిన విలక్షణ గాయకుడనీ!
* ... '''[[గ్రంథ లిపి]]''' దక్షిణ భారతదేశంలో ఉద్భవించిన ఒక ప్రాచీన లిపి అనీ!

== 37 వ వారం ==
* ... గణపతి అని మారు పేరు కలిగిన '''[[ముప్పాళ్ల లక్ష్మణరావు]]''' భారత మావోయిస్ట్ ఉద్యమంలో ప్రధాన వ్యక్తి అనీ!
* ... కెనడా దేశంలోని '''[[అటావా]]''' నగరం ప్రపంచంలో మూడవ అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరం అనీ!

== 38 వ వారం ==
* ... కర్ణాటకకు చెందిన '''[[బాను ముష్తాక్]]''' 2025 లో సాహిత్యంలో అంతర్జాతీయ బుకర్ పురస్కారం పొందిందనీ!

== 39 వ వారం ==
* ... '''[[రవి కె. చంద్రన్]]''' ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ సినిమాటోగ్రాఫర్స్ (ISC) వ్యవస్థాపక సభ్యుడనీ!

== 40 వ వారం ==
* ... పంజాబ్ కి చెందిన '''[[లాలా హంసరాజ్]]''' దయానంద్ ఆంగ్లో వేద (DAV) పాఠశాల స్థాపకుడిగా ప్రసిద్ధుడనీ!

== 41 వ వారం ==
* ... '''[[వాల్మికి థాపర్]]''' ప్రకృతి, పర్యావరణంపై అనేక పుస్తకాలు, డాక్యుమెంటరీలు రూపొందించాడనీ!

== 42 వ వారం ==
* ... '''[[నిషా మిల్లెట్]]''' 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ పోటీల్లో భారతదేశం తరఫున పాల్గొన్న ఏకైక స్విమ్మర్ అనీ!

== 43 వ వారం ==
* ... బెంగుళూరుకు చెందిన '''[[కిషన్ శ్రీకాంత్]]''' పది సంవత్సరాల వయసులో సినిమాకు దర్శకత్వం వహించి గిన్నీస్ బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!

== 44 వ వారం ==
* ... అవధూత '''[[కాశీనాయన]]''' పేరు మీదుగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పలుచోట్ల అన్నదాన కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయనీ!

== 45 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన కోల్గేట్ పామోలివ్ సంస్థ అధినేత '''[[విలియం కోల్గేట్]]''' అనీ!

== 46 వ వారం ==
* ... '''[[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]''', పింగళి లక్ష్మీకాంతం కలిసి పింగళి కాటూరి కవులనే జంటపేరుతో ప్రసిద్ధమయ్యారనీ!

== 47 వ వారం ==
* ... '''[[మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్]]''' సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠాన్ని అందుకున్న నాలుగో కన్నడ రచయిత అనీ!

== 48 వ వారం ==
* ... '''[[నటరాజ రామకృష్ణ]]''' మరుగున పడిన అనేక ప్రాచీన నాట్యరీతుల్ని వెలుగులోకి తీసుకువచ్చాడనీ!

== 49 వ వారం ==
* ... బ్రిటిష్ ఇండియా వాస్తు శిల్పి '''[[హెన్రీ ఇర్విన్]]''' భారతదేశంలో మైసూరు రాజభవనం లాంటి అనేక కట్టడాలకు రూపకల్పన చేశాడనీ!

== 50 వ వారం ==
* ... భగత్ సింగ్ మామ అయిన '''[[సర్దార్ అజిత్ సింగ్]]''' కూడా ప్రసిద్ధ దేశభక్తుడు అనీ!

== 51 వ వారం ==
* ... '''[[కౌముది నరసింహం]]''' (1905 - 1983) తెలుగు నాటకంలో తాత్వికతకు స్థానం కల్పించిన వారిలో ఒకరనీ!

== 52 వ వారం ==
* ... హిందూ పురాణాల ప్రకారం '''[[రుక్మాంగద]]''' ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని అత్యంత శ్రద్ధాభక్తులతో అనుసరించేవాడనీ!

==53 వ వారం ==
* ... '''[[విజిత మల్లికా]]''' సింహళ చిత్ర పరిశ్రమలో పేరొందిన తొలితరం నటీమణుల్లో ఒకరనీ!</text>
      <sha1>tqep4aien2sxdm6atea4cvapvyqe43s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601480</id>
      <parentid>4601478</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:01:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* 53 వ వారం */ గురజాడ శోభా పేరిందేవి</comment>
      <origin>4601480</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54656" sha1="ttaq2cxlh8uuhokvmjoznhk6a4hqh9c" xml:space="preserve">{{పాత చర్చల పెట్టె|[[/పాత విశేషాలు 1|1]]{{*}}[[/పాత విశేషాలు 2|2]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 3|3]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 4|4]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 5|5]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 6|6]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 7|7]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 8|8]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 9|9]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 10|10]]  {{*}} [[/పాత విశేషాలు 11|11]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 12|12]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 13|13]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 14|14]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 15|15]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 16|16]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 17|17]]||వ్యాఖ్య = పాత విశేషాలు}}
ఈ జాబితా, మొదటి పేజీ లోని &quot;మీకు తెలుసా?&quot; విభాగంలో ఇప్పటిదాకా ప్రదర్శించిన వాక్యాల భాండాగారం.

* ఏదైనా వికిపీడియా వ్యాసం చదువుతున్నపుడు మీకు ఆహా! అనిపించే విషయం ఏదైనా కనిపిస్తే ఇక్కడ దానిని చేర్చండి. బహుశా మీలాగే చాలా మందికి ఆ విషయము తెలిసి ఉండకపోవచ్చు.
* ఈ భాండాగారం నుండి ఒక సమయములో కేవలం మూడూ లేదా నాలుగింటిని మాత్రమే [[మూస:మీకు తెలుసా?1|ఈ మూస]]లో చేర్చండి.
* వికీపీడియాలో వ్యాసాలు పూర్తవటం అనేది ఉండదు. ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు వ్యాసాన్ని మెరుగుపరుస్తూనే ఉంటారు. అందుకని మీరు కొత్తగా తెలుసుకున్న విషయాలను ఎప్పటికప్పుడు ఇక్కడ చేర్చేయండి. అలాగే ఇక్కడ చేర్చిన విషయాలను దాయనవసరం లేదు.

----
=== మీకు తెలుసా? ===
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 4px solid #FFD700;&quot;
|style=&quot;font-size:large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.0em;&quot; |&lt;center&gt;2025 సంవత్సరాలలో వివిధ వారాలలో &quot;మీకు తెలుసా!&quot; వాక్యాలు&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |
&lt;center&gt;&lt;small&gt;[[#01 వ వారం|01]]{{*}}[[#02 వ వారం|02]]{{*}}[[#03 వ వారం|03]]{{*}}[[#04 వ వారం|04]]{{*}}[[#05 వ వారం|05]]{{*}}[[#06 వ వారం|06]]{{*}}[[#07 వ వారం|07]]{{*}}[[#08 వ వారం|08]]{{*}}[[#09 వ వారం|09]]{{*}}[[#10 వ వారం|10]]{{*}}[[#11 వ వారం|11]]{{*}}[[#12 వ వారం|12]]{{*}}[[#13 వ వారం|13]]{{*}}[[#14 వ వారం|14]]{{*}}[[#15 వ వారం|15]]{{*}}[[#16 వ వారం|16]]{{*}}[[#17 వ వారం|17]]{{*}}[[#18 వ వారం|18]]{{*}}[[#19 వ వారం|19]]{{*}}[[#20 వ వారం|20]]{{*}}[[#21 వ వారం|21]]{{*}}[[#22 వ వారం|22]]{{*}}[[#23 వ వారం|23]]{{*}}[[#24 వ వారం|24]]{{*}}[[#25 వ వారం|25]]{{*}}[[#26 వ వారం|26]]{{*}}[[#27 వ వారం|27]]{{*}}[[#28 వ వారం|28]]{{*}}[[#29 వ వారం|29]]{{*}}[[#30 వ వారం|30]]{{*}}[[#31 వ వారం|31]]{{*}}[[#32 వ వారం|32]]{{*}}[[#33 వ వారం|33]]{{*}}[[#34 వ వారం|34]]{{*}}[[#35 వ వారం|35]]{{*}}[[#36 వ వారం|36]]{{*}}[[#37 వ వారం|37]]{{*}}[[#38 వ వారం|38]]{{*}}[[#39 వ వారం|39]]{{*}}[[#40 వ వారం|40]]{{*}}[[#41 వ వారం|41]]{{*}}[[#42 వ వారం|42]]{{*}}[[#43 వ వారం|43]]{{*}}[[#44 వ వారం|44]]{{*}}[[#45 వ వారం|45]]{{*}}[[#46 వ వారం|46]]{{*}}[[#47 వ వారం|47]]{{*}}[[#48 వ వారం|48]]{{*}}[[#49 వ వారం|49]]{{*}}[[#50 వ వారం|50]]{{*}}[[#51 వ వారం|51]]{{*}}[[#52 వ వారం|52]]&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|}
__NOTOC__
{{clear}}

=2025 సంవత్సరంలోని వాక్యాలు=
== 01 వ వారం ==
* ... '''[[కన్నమ దాసు]]''' బ్రహ్మనాయుడికి నమ్మిన బంటు, మాచర్ల సైన్యాధ్యక్షుడు అనీ!
* ... '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' తమిళనాడులో నవగ్రహదేవతలకు అంకితం చేయబడిన దేవాలయమనీ!
* ... నికోలస్ కోపర్నికస్ ప్రచురించిన ఖగోళ శాస్త్ర రచనతో '''[[వైజ్ఞానిక విప్లవం]]''' ప్రారంభమైనట్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... అస్సాంలోని '''[[కాటన్ విశ్వవిద్యాలయం]]''' భారతదేశంలోని అగ్రగామి విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... విజయనగరం జిల్లా, భోగాపురం విమానాశ్రయానికి '''[[అల్లూరి సీతారామ రాజు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!

== 02 వ వారం ==
* ... '''[[డేల్ కార్నెగీ]]''' 1930 దశకంలో రాసిన వ్యక్తిత్వ వికాస పుస్తకాలు నేటికీ ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ భూభాగాన్ని '''[[తమిళకం]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... '''[[బృహత్సంహిత]]''' ప్రాచీన రచయిత [[వరాహమిహిరుడు]] రాసిన విజ్ఞాన సర్వస్వ గ్రంథమనీ!
* ... '''[[తలకావేరి]]''' ప్రాంతాన్ని [[కావేరి నది]]కి పుట్టినిల్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... '''[[గ్రాఫైట్]]''' సాధారణ పరిస్థితుల్లో కర్బనం యొక్క స్థిరమైన రూపమనీ!

== 03 వ వారం ==
* ... 2009 లో వచ్చిన అరుంధతి చిత్రంలో '''[[దివ్య నగేష్]]''' చిన్నప్పటి అరుంధతి పాత్రలో నటించిందనీ!
* ... కర్ణాటకలోని '''[[తలకాడు]]''' ప్రాంతంలో సుమారు 30కి పైగా దేవాలయాలు ఇసుకతో కప్పబడిపోయాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన ముఖ్యమైన రాజవంశాల్లో '''[[చేర రాజవంశం]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[సమోసా]]''' అనే పదం పర్షియన్ పదమైన ''సంబూసాగ్'' అనే పదం నుంచి వచ్చిందనీ!
* ... కొన్ని వైద్యప్రక్రియలను సులువు చేసేందుకు '''[[అనస్థీషియా]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 04 వ వారం ==
* ... '''[[ఎం. జగన్నాథరావు]]''' మాజీ సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అనీ!
* ... పురాతన వైద్య గ్రంథమైన సుశ్రుత సంహితలో [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతాన్ని]] ఉపయోగించి శరీరంలో దిగిన బాణాన్ని వెలికితీయడం గురించిన వర్ణన ఉందనీ!
* ... అమెరికాలోని పురాతనమైన, ప్రతిష్టాత్మక విశ్వవిద్యాలయాల్లో '''[[ప్రిన్స్‌టన్ యూనివర్శిటీ]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[ఫెమినా (ఇండియా)|ఫెమినా]]''' భారతదేశంలో మహిళకోసం ప్రత్యేకంగా నడుపుతున్న ప్రాచీనమైన పత్రిక అనీ!
* ... బెంగళూరులోని '''[[ఇండియన్ మ్యూజిక్ ఎక్స్పీరియన్స్ మ్యూజియం]]''' వివిధ భారతీయ సంగీత పరికరాల సంగ్రహాలయం అనీ!

== 05 వ వారం ==
* ... '''[[హెన్రీ బెక్వరల్]]''' రేడియో ధార్మికత ఆవిష్కరణకు నోబెల్ బహుమతి అందుకున్నాడనీ!
* ... ఈజిప్టులోని '''[[అలెగ్జాండ్రియా గ్రంథాలయం]]''' ప్రాచీన ప్రాముఖ్యత కలిగిన అతిపెద్ద గ్రంథాలయమనీ!
* ... భూఉపరితలం పైన ఉన్న వాతావరణ వాయువులపై గ్రహం యొక్క గురుత్వాకర్షణ ఆకర్షణ వల్ల '''[[వాతావరణ పీడనం]]''' ఏర్పడుతుందనీ!
* ... అంతర్జాల వ్యవస్థలో కంప్యూటర్ పేర్లను ఐపీ అడ్రసుగా మార్చేందుకు '''[[డొమైన్ నేమ్ సిస్టమ్]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!
* ... '''[[తనిష్క్]]''' టైటాన్ కు అనుబంధ సంస్థ అయిన ఆభరణాల విక్రయ సంస్థ అనీ!

== 06 వ వారం ==
* ... '''[[జాకీ చాన్]]''' సినిమా చరిత్రలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన మార్షల్ ఆర్టిస్టుల్లో ఒకడిగా పేరు గాంచాడనీ!
* ... ముంబైలో ఉన్న '''[[సర్ జె. జె. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్]]''' కళలను బోధించే పురాతన విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[పురాతన ఈజిప్టు]]''' నాగరికతలో అనేక నిర్మాణ సాంకేతికతలు రూపుదిద్దుకున్నాయనీ!
* ... '''[[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]]''' పర్యావరణ అవగాహనను ప్రోత్సహించే అందాల పోటీ అనీ!
* ... రామాయణంలో లంకకు కాపలాగా ఉన్న రాక్షసి '''[[లంకిణి]]''' అనీ!

== 07 వ వారం ==
* ... '''[[అమృత థాపర్]]''' 2005 లో ఫెమినా మిస్ ఇండియా యూనివర్స్ టైటిల్ గెలుచుకుందనీ!
*... సా.పూ 2 వ శతాబ్దం నుంచీ '''[[జ్యోతిషశాస్త్రం]]''' వేర్వేరు రూపాల్లో వాడబడుతుందనీ!
* ... బిగ్ బ్లూ అని ముద్దుగా పిలవబడే బహుళ జాతి సంస్థ '''[[ఐబిఎం]]''' అనీ!
* ... జపాన్ లో పుట్టిన '''[[జూడో]]''' ఆయుధాలు లేకుండా ఆడే యుద్ధ క్రీడ అనీ!
* ... '''[[బహుళ వర్ణపట చిత్రాలు]]''' సైనిక, అంతరిక్ష, భూపరివేక్షణ మొదలైన విస్తృతమైన అవసరాలకు ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 08 వ వారం ==
* ... '''[[యశస్వి జైస్వాల్]]''' తాను ఆడిన మొదటి టెస్ట్ లోనే శతకం సాధించాడనీ!
* ... విటమిన్ సి లోపం వలన '''[[స్కర్వి]]''' వ్యాధి వస్తుందనీ!
* ... ఓజోన్ పొరకు చేటు చేసే క్లోరో ఫ్లోరో కార్బన్ లకు ప్రత్యామ్నాయంగా శీతలీకరణ పరికరాల్లో '''[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]]'''ను వాడుతున్నారనీ!
* ... 42 కిలోమీటర్ల దూరం మేరకు జరిగే పరుగు పందేన్ని '''[[మారథాన్]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ]]''' సరిగా లేకపోతే మానవ ఆరోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుందనీ!

== 09 వ వారం ==
* ... '''[[ప్రణవ్ చాగంటి]]''' తెలుగులో ర్యాప్ సంగీతంలో పేరు గాంచాడనీ!
* ... పంటిలో చేరిన బ్యాక్టీరియా ఉత్పత్తి చేసే ఆమ్లాల వలన '''[[దంత క్షయం]]''' కలుగుతుందనీ!
* ... '''[[బిందు సేద్యం]]''' ద్వారా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెరుగుతున్న సాగునీటి ఖర్చును తగ్గించవచ్చనీ!
* ... '''[[క్లౌడ్ కంప్యూటింగ్]]''' విధానంలో పలువురు వినియోగ దారులు కలిసి కంప్యూటింగ్ పరికరాలను పంచుకుంటారనీ!
* ... '''[[ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ]]''' ప్రధాన కార్యాలయం స్విట్జర్లాండ్ లోని జెనీవా నగరంలో ఉందనీ!

== 10 వ వారం ==
* ... '''[[మైత్రేయుడు]]''' బౌద్ధ సాంప్రదాయాల ప్రకారం భవిష్యత్తు బుద్ధుని అవతారమనీ!
* ... '''[[సూక్ష్మజీవ శాస్త్రం]]''' కి ఆద్యుడు ఆంథోనీ వాన్ లీవెన్‌హాక్ అనీ!
* ... శ్రీరాముడు బంగాళాఖాతంలో నవగ్రహ దేవతలను ప్రతిష్టించిన ప్రాంతమే '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' గా విరాజిల్లుతోందనీ!
* ... '''[[రంగనతిట్టు పక్షుల సంరక్షణా కేంద్రం]]''' కర్ణాటకలో అతి పెద్ద పక్షి అభయారణ్యమనీ!
* ... పులిట్జర్ బహుమతిని స్థాపించి దానిని నిర్వహిస్తున్నది '''[[కొలంబియా విశ్వవిద్యాలయం]]''' అనీ!

== 11 వ వారం ==
* ... '''[[రెమో ఫెర్నాండెజ్]]''' భారతీయ సంతతికి చెందిన పోర్చుగీసు గాయకుడనీ!
* ... ప్రాచీన భారతీయ వైద్య గ్రంథాల్లో '''[[ప్లాస్టిక్ సర్జరీ]]''' గురించిన ప్రస్తావన ఉందనీ!
* ... తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో భారత ప్రభుత్వం మాజీ రాష్ట్రపతి '''[[డాక్టర్ ఎ. పి. జె. అబ్దుల్ కలాం నేషనల్ మెమోరియల్, రామేశ్వరం|అబ్దుల్ కలాం స్మారక చిహ్నాన్ని]]''' నిర్మించిందనీ!
* ... ఒక పెద్ద '''[[డేటా సెంటర్]]''' నిర్వహించడానికి ఒక మధ్యస్థాయి పట్టణానికి ఖర్చయ్యే విద్యుత్ అవసరమవుతుందనీ!
* ... భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన '''[[డీలిమిటేషన్ కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]''' మారుతున్న జనసంఖ్యకు అనుగుణంగా శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను పునఃపరిశీలిస్తుందనీ!

== 12 వ వారం ==
* ... ప్రతిష్టాత్మకమైన కెరీర్ గ్రాండ్ స్లాం పూర్తి చేసిన ముగ్గురు ఆటగాళ్ళలో '''[[రఫెల్ నాదల్]]''' ఒకడనీ!
* ... '''[[నీలగిరి పర్వతాలు|నీలగిరి పర్వతాల్లో]]''' అతి ఎత్తైన శిఖరం [[దొడ్డబెట్ట శిఖరం]] అనీ!
* ... భరద్వాజ మహర్షి రచించిన '''[[అంశుబోధిని]]''' సూర్యుని నుంచి లభించే వివిధ రకాల శక్తినీ, వాటి ఉపయోగాలను గురించి వివరిస్తుందనీ!
* ... మాజీ సైనికులు, అనుభవజ్ఞులు కలిసి 2020 లో '''[[భారతీయ జవాన్ కిసాన్ పార్టీ]]''' స్థాపించారనీ!
* ... మధుమేహం కారణంగా నరాలు దెబ్బతినే వ్యాధిని '''[[డయాబెటిక్ న్యూరోపతి]]''' అంటారనీ!

== 13 వ వారం ==
* ... హవాయి రాష్ట్ర శాసనసభకు ఎన్నికైన అతి పిన్న వయస్కురాలు  '''[[తులసి గబ్బార్డ్]]''' అనీ!
* ... ప్రత్యామ్నాయ సంస్కృతిని పెంపొందించేందుకు బి.రామకృష్ణ  '''[[చార్వాక ఆశ్రమం]]''' స్థాపించారనీ!
* ... వాణిజ్య రంగంలో పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు నిర్వహించడానికి '''[[మెయిన్‌ఫ్రేమ్ కంప్యూటర్]]''' వాడతారనీ!
* ... శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి స్థాపించిన తొలితరం తెలుగు పత్రిక '''[[ప్రబుద్ధాంధ్ర]]''' అనీ!
* ... ప్రఖ్యాత బహుళ జాతీయ వాణిజ్య సంస్థ [[ఐకియా]] డిజైనర్ల బృందంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క భారతీయురాలు '''[[ఆకాంక్ష శర్మ]]''' అనీ!

== 14 వ వారం ==
* ... '''[[రాంపిళ్ల నరసాయమ్మ]]''' విజయవాడకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలనీ!
* ... కృత్రిమ మేధకు సంబంధించిన '''[[పెద్ద భాషా నమూనాలు]]''' అనేక అనువాదం, అర్థం చేసుకోవడం, ఉత్పత్తి లాంటి భాష ఆధారిత కార్యాలను నిర్వహించగలవనీ!
* ... '''[[పరివేషము]]''' అంటే సూర్యుడు, లేదా చంద్రుని చుట్టూ ఏర్పడే ఒకరకమైన కాంతి వలయాలనీ!
* ... చైనాకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధవ్యూహ గ్రంథం '''[[ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్]]''' లోని సూత్రాలు ఇప్పటికీ పలు రంగాల్లో ఉపయోగిస్తున్నారనీ!
* ... కేరళకు చెందిన '''[[ట్రావన్‌కోర్]]''' రాజులు వేలమంది బ్రాహ్మణులకు ఖరీదైన దానాలు చేసేవారనీ!

== 15 వ వారం ==
* ... '''[[మసాకో ఒనో]]''' జపాన్ నుంచి వచ్చి భారతదేశంలో స్థిరపడ్డ ఒడిస్సీ నర్తకి అనీ!
* ... '''[[ఆంధ్ర ప్రకాశిక]]''' మద్రాసు నుండి వెలువడిన తొలితరం తెలుగు పత్రికల్లో ఒకటనీ!
* ... భారతప్రభుత్వం '''[[జాతీయ పసుపు బోర్డు]]''' ను ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని నిజామాబాద్ లో ఏర్పాటు చేసిందనీ!
* ... '''[[మోనోశాఖరైడ్‌లు]]''' శరీరానికి శక్తి నిచ్చే ప్రధానమైన వనరులనీ!
* ... ప్రమాదవశాత్తూ మరణించిన కుమారుడి జ్ఞాపకార్థం ప్రముఖ రచయిత, నటుడు గొల్లపూడి మారుతీరావు '''[[గొల్లపూడి శ్రీనివాస్ అవార్డు]]''' ఏర్పాటు చేశాడనీ!

== 16 వ వారం ==
* ... '''[[భావన బాలకృష్ణన్]]''' భారతదేశంలో ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడా పాత్రికేయుల్లో ఒకరనీ!
* ... భారతదేశంలో గ్రామీణ మహిళలు తమలో తాము సహాయం చేసుకోవడం కోసం '''[[స్వయం సహాయక బృందం]]'''గా ఏర్పడుతారనీ!
* ... '''[[విశ్వరూపం (1936 పుస్తకం)|విశ్వరూపం]]''' కాళీపట్నపు కొండయ్య 1936 లో తెలుగులో రాసిన ప్రజావిజ్ఞానశాస్త్ర పుస్తకమనీ!
* ... పోర్చుగల్ దేశపు రాజధాని '''[[లిస్బన్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన నగరాల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[సూలమంగళం సిస్టర్స్]]''' ఆధ్యాత్మిక సంగీతంలో పేరు గాంచిన గాయనీమణులనీ!

== 17 వ వారం ==
* ... భారతీయ బహుళ జాతి సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు '''[[సుబ్రతో బాగ్చి]]''' అనీ!
* ... తెలంగాణ ప్రాంతంలో హైదరాబాదు బయట నుండి వెలువడ్డ తొలి పత్రిక '''[[తెనుగు పత్రిక]]''' అనీ!
* ... నిద్రాణ అగ్నిపర్వతమైన '''[[కిలిమంజారో]]''' ఆఫ్రికాలో అత్యంత ఎత్తయిన పర్వతమనీ!
* ... తిరుమల దర్శనానికి వచ్చే భక్తుల నియంత్రణ కోసం '''[[వైకుంఠం క్యూ కాంప్లెక్స్]]''' ఏర్పాటు చేశారనీ!
* ... కడప జిల్లాలోని '''[[తుమ్మలపల్లి యురేనియం గని]]''' ప్రపంచంలో అతిపెద్ద యురేనియం నిక్షేపాలు కలిగిన ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!

== 18 వ వారం ==
* ... మహాత్మా గాంధీ '''[[జాన్ రస్కిన్]]''' అనే ఆంగ్ల రచయిత పుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువాదం చేశాడనీ!
* ... సినీ దర్శకుడు సుకుమార్ కుమార్తె సుకృతి వేణి ప్రధాన పాత్రలో నటించిన '''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]''' పలు చలనచిత్రోత్సవాల్లో పురస్కారాలు గెలుచుకుందనీ!
* ... భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ మొదటిసారిగా తిరుపతిలో '''[[ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్ (తిరుపతి)|ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్]]''' స్థాపించిందనీ!
* ... '''[[డమాస్కస్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అతి ప్రాచీనమైన రాజధాని నగరంగా పేరు గాంచిందనీ!
* ... స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో పెంచిన పన్నులకు వ్యతిరేకంగా '''[[చీరాల పేరాల ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!

== 19 వ వారం ==
* ... బరోడా సంస్థానాన్ని పరిపాలించిన '''[[మూడవ శాయాజీరావ్ గైక్వాడ్]]''' తన పాలనలో అనేక ప్రజోపయోగ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టాడనీ!
* ... తిరుపతిలోని '''[[ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి (తిరుపతి)|ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అతిపెద్ద ప్రసూతి ఆసుపత్రి అనీ!
* ... ప్రముఖ మిఠాయి వ్యాపారి జి. పుల్లారెడ్డి పేరు మీదుగా '''[[జి. పుల్లారెడ్డి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ]]''' స్థాపించబడిందనీ!
* ... భారతదేశంలోని భాగల్‌పూర్ లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న '''[[మంజుషా కళ]]''', నాగదేవత పూజలో ఉపయోగిస్తారనీ!
* ... భారత ప్రధాన భూభాగాన్ని, పంబన్ ద్వీపంతో కలిపే '''[[కొత్త పంబన్ వంతెన]]''' భారతదేశంలో మొట్టమొదటి వర్టికల్ లిఫ్ట్ వంతెన అనీ!

== 20 వ వారం ==
* ... దర్శకుడు '''[[తిరుపతి స్వామి]]''' తీసిన మొదటి సినిమా గణేష్ ఐదు నంది పురస్కారాలు దక్కించుకున్నదనీ!
* ... పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు రాసిన రచనల్లో ఆయనకు అత్యంత ఖ్యాతి తెచ్చిన పుస్తకం '''[[శివతాండవ కావ్యం]]''' అనీ!
* ... తెలుగు నటి '''[[వడ్డీ మహేశ్వరి]]''' కూచిపూడి లో నాట్యం లో గిన్నిస్ బుక్ రికార్డు సృష్టించినందనీ!
* ... '''[[బసంతి దేవి కళాశాల]]''' కోల్‌కత లో ఆ రాష్ట్రప్రభుత్వం స్థాపించిన మొదటి ప్రాయోజిత మహిళా కళాశాల అనీ!
* ... పత్తితో తయారయ్యే సాంప్రదాయిక '''[[వరంగల్ తివాచీలు]]''' మొఘలాయిల సైన్యం దక్కన్ ప్రాంతంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచీ ప్రాచుర్యం పొందాయనీ!

== 21 వ వారం ==
* ... అంతర్జాతీయ క్రికెట్ రంగంలో 20,000 పరుగులు సాధించిన ఏకైక పాకిస్తాన్ బ్యాట్స్‌మన్ '''[[ఇంజమామ్-ఉల్-హక్]]''' అనీ!
* ... శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలోని '''[[మడకశిర కోట]]''' ను భారత ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన కట్టడంగా గుర్తించిందనీ!
* ... '''[[లాస్ ఏంజిల్స్ కేంద్ర గ్రంథాలయం]]''' అమెరికాలో మూడవ అతిపెద్ద ప్రజా గ్రంథాలయం అనీ!
* ... శ్రీకాకుళం జిల్లాలో తలపెట్టిన థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రానికి వ్యతిరేకంగా చాలా రోజులపాటు '''[[కాకరాపల్లి ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ...'''[[బాగేశ్వరి ఆలయం, నేపాల్|బాగేశ్వరి ఆలయం]]''' నేపాల్ లోని ప్రముఖమైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటనీ!

== 22 వ వారం ==
* ... '''[[పుట్టణ్ణ కణగాల్]]''' అత్యంత ప్రభావవంతమైన భారతీయ చలనచిత్ర నిర్మాతల్లో ఒకడిగా పరిగణించబడ్డాడనీ!
* ... కర్నూలు జిల్లాలోని కైరుప్పల గ్రామంలో ప్రతి యేటా '''[[పిడకల యుద్ధం]]''' జరుగుతుందనీ!
* ... '''[[ఓస్లో విశ్వవిద్యాలయం]]''' నార్వే దేశంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన విశ్వవిద్యాలయమనీ!
* ... 1929 నుంచి 1939 మధ్యలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా '''[[మహా మాంద్యం]]''' ఏర్పడిందనీ!
* ... '''[[గౌర్ బ్రాహ్మణులు]]''' వింధ్య పర్వతాలకు ఉత్తరాన నివసించే ఐదు పంచ గౌడ బ్రాహ్మణ సమాజాలలో ఒకటనీ!

== 23 వ వారం ==
* ... '''[[రణబీర్ సింగ్ హుడా]]''' ఏడుసార్లు లోక్‌సభ, రాజ్యసభ సభ్యుడిగా పనిచేసి లిమ్కా బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!
* ... నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెంలో ఉన్న '''[[కోదండరామ ఆలయం, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం|కోదండరామ ఆలయ]]''' గోపురం ఆంధ్రప్రదేశ్ లో రెండవ ఎత్తైన గోపురం అనీ!
* ... 2000 సంవత్సరంలో అప్పటి సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ లో విద్యుత్ చార్జీల పెంపునకు వ్యతిరేకంగా '''[[విద్యుత్ ఉద్యమం (2000)|విద్యుత్ ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ... ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని '''[[మనుబోలు రైల్వే స్టేషను]]'''లో భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన రైల్వే ఫ్లైఓవర్ ఉందనీ!
* ... భారతదేశంలో '''[[బెంగాల్ క్రికెట్ అసోసియేషన్]]''' 1928 లో స్థాపించబడిందనీ!

== 24 వ వారం ==
* ... పద్మవిభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత '''[[బాలు శంకరన్]]''' కృత్రిమ అవయువాల తయారీలో ప్రసిద్ధి చెందాడనీ!
* ... '''[[బర్గెన్]]''' నగరం నార్వే దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నగరమనీ!
* ... వైకింగ్ యుగంలో స్కాండినేవియన్ దేశాలలో బానిసలను '''[[థ్రాల్]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు వరుసగా 2011, 2016, 2021లలో ఎన్నికైన శాసన సభ్యురాలు డా.'''[[శశి పంజా]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ తెనాలికి చెందినది అనీ!
* ... మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్, చాలా ఇష్టపడే ఒక రకం మామిడిపండుకు '''[[ఇమామ్ పసంద్]]''' అని పేరు వచ్చిందనీ!

== 25 వ వారం ==
* ... '''[[గులామ్ యాజ్దానీ]]''' హైదరాబాద్ నిజాం పరిపాలనాకాలంలో పురావస్తుశాఖ వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకడనీ!
* ... ఉత్తరప్రదేశ్ లోని '''[[ఆర్య మహిళా మహావిద్యాలయ]]''' బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో నడిచే మహిళా విద్యాలయమనీ!
* ... వాతావరణ మార్పుపై 2016 లో అంతర్జాతీయ దేశాల మధ్య '''[[పారిస్ ఒప్పందం]]''' కుదిరిందనీ!
* ... 1968లో విడుదలైన వైజ్ఞానిక కల్పన చిత్రం '''[[2001 ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ]]''' విమర్శకుల దృష్టిలో అత్యుత్తమ చిత్రాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుందనీ!
* ... '''[[పెన్నా అహోబిలం బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్]]''' కు ప్రముఖ నీటిపారుదల ఇంజనీరు కె. శ్రీరామకృష్ణయ్య జ్ఞాపకార్థం పేరు పెట్టారనీ!

== 26 వ వారం ==
* ... భారతీయ, పాశ్చాత్య ఖగోళ శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసిన '''[[బాపుదేవ్ శాస్త్రి]]''' మహామహోపధ్యాయ బిరుదు పొందాడనీ!
* ... రాజస్థాన్ లోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం '''[[అంబర్ కోట, రాజస్థాన్|అంబర్ కోట]]''' యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!
* ... 2025 సంవత్సరానికి '''[[భారతదేశంలో సౌరశక్తి|భారతదేశం సౌరవిద్యుత్ ఉత్పత్తి]]''' లో చైనా, అమెరికా తర్వాత మూడో స్థానంలో నిలిచిందనీ!
* ... ప్రపంచంలో అతిపెద్ద గ్రంథాలయం అమెరికాలోని '''[[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]]''' అనీ!
* ... '''[[ఆస్ట్రియా]]''' ఆర్చ్‌డ్యూక్ ఫ్రాంజ్ ఫెర్డినాండ్ హత్యవల్ల మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైందనీ!

== 27 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ అత్యుత్తమ గాయకుల్లో ఒకడైన '''[[బాబ్ డిలాన్]]''' 2016లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి పొందాడనీ!
* ... తెలుగు రాష్ట్రాల్లో లంబాడీలు, సుగాలీలు హోలీ సందర్భంగా చేసే నృత్యాన్ని '''[[లెంగీ నృత్యం]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[మంచు స్తూపం]]''' అనేది కృత్రిమ హిమానీ నదాలు సృష్టించే ఒక పద్ధతి అనీ!
* ... సూర్యకాంతి నుండి లభించే '''[[విటమిన్ డి]]''' మానవులు ఆరోగ్యంగా ఉండడానికి కీలకమైనదనీ!
* ... '''[[కేంద్ర సమాచార కమిషన్]]''' 2005లో సమాచార హక్కు చట్టం కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన చట్టబద్ధమైన సంస్థ అనీ!

== 28 వ వారం ==
* ... భారతదేశంలో రాష్ట్రానికి మొట్టమొదటి మహిళా స్పీకరుగా ఎన్నికైంది '''[[షన్నో దేవి]]''' అనీ!
* ... ఇంధన రంగంలో ప్రాచుర్యం పొందిన '''[[ఈక్వినార్]]''' నార్వే దేశానికి చెందినదనీ!
* ... కేరళ నుంచి వెలువడే '''[[గృహలక్ష్మి (పత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]''' మలయాళ పత్రిక భారతదేశంలో ఐదవ అతిపెద్ద ప్రాంతీయ భాషా పత్రిక అనీ!
* ... బెంగుళూరులోని '''[[బసవనగుడి ఆక్వాటిక్ సెంటర్]]''' అనేకమంది అంతర్జాతీయ ఈతగాళ్ళు శిక్షణ పొందారనీ!
* ... ప్రముఖ వ్యాపార విద్యాసంస్థ '''[[హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్]]''' తొలుత కేవలం మగవారికి మాత్రమే ప్రవేశం కల్పించేదనీ!

== 29 వ వారం ==
* ... షాజహాన్ చక్రవర్తి కుమారుడైన '''[[దారా షుకో]]''' ముఖ్యమైన హిందూ గ్రంథాలను పర్షియన్ భాషలోకి అనువదించాడనీ!
* ... '''[[ఫ్రాగ్నర్ పార్క్]]''' నార్వేలోని ఓస్లోలో అతి పెద్ద చారిత్రాత్మక ఉద్యానవనమనీ!
* ... అఖిల భారత కేంద్ర నియామక సంస్థ '''[[యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్]]''' రాష్ట్రపతికి నివేదిస్తారనీ!
* ... టాటా గ్రూప్ ఆఫ్ కంపెనీస్ లో అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నది '''[[టాటా సన్స్]]''' అనీ!
* ... '''[[మెడికల్ టూరిజం]]''' ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రసిద్ధి చెందిన దేశాల్లో భారతదేశం కూడా ఒకటనీ!

== 30 వ వారం ==
* ... '''[[శీతల్ దేవి]]''' అతి పిన్న వయసులో పారా ఒలంపిక్స్ లో పతకం సాధించిందనీ!
* ... హిందూ పురాణాలలో బలరాముడి భార్య అయిన రేవతి తండ్రి '''[[కకుద్మి]]''' అనీ!
* ... చీజ్ ఉత్పత్తిలో ప్రసిద్ధి చెందిన అమెరికాలోని '''[[విస్కాన్సిన్]]''' రాష్ట్రం ''అమెరికన్ డైరీ ల్యాండ్'' అని పిలవబడుతుందనీ!
* ... సా.శ.పూ 7000 నుంచీ '''[[వైద్య పరికరం|వైద్యపరికరాలు]]''' తయారు చేయడం ప్రారంభమైందనీ!
* ... హిందీ దినపత్రిక '''[[హిందూస్తాన్ (వార్తాపత్రిక)|హిందుస్తాన్]]''' మదన్ మోహన్ మాలవ్యా ప్రారంభించిన దినపత్రిక అనీ!

== 31 వ వారం ==
* ... తాను వాయించే సరస్వతి వీణనే ఇంటిపేరుగా చేసుకున్న ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసురాలు '''[[వీణ ధనమ్మాళ్]]''' అనీ!
* ... భారతదేశంలో ప్రత్యక్ష పన్నులను నిర్వహించే సంస్థ '''[[సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ డైరెక్ట్ టాక్సెస్]]''' అనీ!
* ... వావిలికొలను సుబ్బారావు రచించిన '''[[ఆర్యకథానిధి]]''' గ్రంథంలో రామాయణ, మహాభారత, భాగవత గ్రంథాల్లోని కథలు పొందుపరచి ఉన్నాయనీ!
* ... '''[[కడియా దుంగార్ గుహలు]]''' సా.శ. 1 లేదా 2 వ శతాబ్దానికి చెందిన బౌద్ధ గుహలనీ!
* ... హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయని [[లతా మంగేష్కర్]] ను తొలుత నటిగా వెండితెరకు పరిచయం చేసిన దర్శకుడు '''[[మాస్టర్ వినాయక్]]''' అనీ!

== 32 వ వారం ==
* ... అత్యధిక కాలం జీవించిన (99 ఏళ్ళు) భారత ప్రధాని '''[[మొరార్జీ దేశాయి]]''' అనీ!
* ... ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన నావికుడు రిచర్డ్ రోవ్, రాయల్ నేవీ నౌకలో ప్రయాణిస్తూ క్రిస్మస్ రోజున గమనించిన దీవులకు '''[[క్రిస్టమస్ దీవులు]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!
* ... '''[[ఆహార పటిష్టత]]''' ద్వారా ఆహారంలో సహజంగా లభించని పోషకాలకు చేరుస్తారనీ!
* ... ఎయిమ్స్‌ చరిత్రలోనే డైరెక్టర్‌గా చేసిన ఒకే ఒక్క మహిళ డాక్టర్ '''[[స్నేహ్ భార్గవ]]''' అనీ!
* ... భారత పరిపాలనా వ్యవస్థలో భాగమైన '''[[రెవెన్యూ గ్రామం]]''' ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో ఏర్పడిన భావన అనీ!

== 33 వ వారం ==
* ... '''[[రోల్డ్ అముండ్సెన్]]''' అంటార్కిటిక్ సాహస యాత్రలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తి అనీ!
* ... ముంబైలోని '''[[బాంబే హౌస్]]''' టాటా గ్రూప్ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేస్తుందనీ!
* ... నిర్మాణ దశలో ఉన్న [[నాగార్జునసాగర్|నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట]] వద్ద తెలుగు సినిమాలకు ముందే హిందీ చిత్రం '''[[ఇన్సాన్ జాగ్ ఉఠా]]''' నిర్మాణం జరిగిందనీ!
* ... అయోధ్య రామమందిరం వాస్తుశిల్పి గుజరాత్ కు చెందిన '''[[చంద్రకాంత్ సోమ్‌పుర]]''' అనీ!
* ... '''[[జిబ్రాల్టర్]]''' ప్రపంచంలోనే అత్యల్ప నిరుద్యోగిత కలిగిన దేశాలలో ఒకటిగా ఉందనీ!

== 34 వ వారం ==
* ... తమిళ సంగీత దర్శకుడు '''[[దేవా (సంగీత దర్శకుడు)|దేవా]]''' దక్షిణ భారతీయ భాషల్లో 400కి పైగా సినిమాలకు సంగీతం అందించాడనీ!
* ... అయోధ్య రామ మందిరంలో శ్రీరాముడి ప్రాణ ప్రతిష్టకు ముహూర్తం నిర్ణయించింది కాశీకి చెందిన '''[[గణేశ్వర్ శాస్త్రి ద్రవిడ్]]''' అనీ!
* ... '''[[హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్]]''' భారతదేశంలో అత్యంత విలువైన బ్రాండ్లలో ఒకటనీ!

== 35 వ వారం ==
* ... కంచి కామకోటి పీఠం మఠానికి '''[[దుడ్డు సత్య వెంకట సూర్య సుబ్రహ్మణ్య గణేశ శర్మ ద్రావిడ్]]''' ఉత్తరాధికారిగా నియమితుడయ్యాడనీ!
* ... '''[[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]]''' (ONGC) భారతదేశంలో అతిపెద్ద ముడిచమురు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి చేసే సంస్థ అనీ!
* ... భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం అనంతరం '''[[రాష్ట్రపతి భవనం]]''' లోకి గవర్నర్ జనరల్ హోదాలో మొట్టమొదట అడుగుపెట్టింది చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి అనీ!

== 36 వ వారం ==
* ... '''[[బాంబా బాక్య]]''' ఎ.ఆర్. రెహమాన్ తో కలిసి అనేక సినిమాలలో పాడిన విలక్షణ గాయకుడనీ!
* ... '''[[గ్రంథ లిపి]]''' దక్షిణ భారతదేశంలో ఉద్భవించిన ఒక ప్రాచీన లిపి అనీ!

== 37 వ వారం ==
* ... గణపతి అని మారు పేరు కలిగిన '''[[ముప్పాళ్ల లక్ష్మణరావు]]''' భారత మావోయిస్ట్ ఉద్యమంలో ప్రధాన వ్యక్తి అనీ!
* ... కెనడా దేశంలోని '''[[అటావా]]''' నగరం ప్రపంచంలో మూడవ అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరం అనీ!

== 38 వ వారం ==
* ... కర్ణాటకకు చెందిన '''[[బాను ముష్తాక్]]''' 2025 లో సాహిత్యంలో అంతర్జాతీయ బుకర్ పురస్కారం పొందిందనీ!

== 39 వ వారం ==
* ... '''[[రవి కె. చంద్రన్]]''' ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ సినిమాటోగ్రాఫర్స్ (ISC) వ్యవస్థాపక సభ్యుడనీ!

== 40 వ వారం ==
* ... పంజాబ్ కి చెందిన '''[[లాలా హంసరాజ్]]''' దయానంద్ ఆంగ్లో వేద (DAV) పాఠశాల స్థాపకుడిగా ప్రసిద్ధుడనీ!

== 41 వ వారం ==
* ... '''[[వాల్మికి థాపర్]]''' ప్రకృతి, పర్యావరణంపై అనేక పుస్తకాలు, డాక్యుమెంటరీలు రూపొందించాడనీ!

== 42 వ వారం ==
* ... '''[[నిషా మిల్లెట్]]''' 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ పోటీల్లో భారతదేశం తరఫున పాల్గొన్న ఏకైక స్విమ్మర్ అనీ!

== 43 వ వారం ==
* ... బెంగుళూరుకు చెందిన '''[[కిషన్ శ్రీకాంత్]]''' పది సంవత్సరాల వయసులో సినిమాకు దర్శకత్వం వహించి గిన్నీస్ బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!

== 44 వ వారం ==
* ... అవధూత '''[[కాశీనాయన]]''' పేరు మీదుగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పలుచోట్ల అన్నదాన కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయనీ!

== 45 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన కోల్గేట్ పామోలివ్ సంస్థ అధినేత '''[[విలియం కోల్గేట్]]''' అనీ!

== 46 వ వారం ==
* ... '''[[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]''', పింగళి లక్ష్మీకాంతం కలిసి పింగళి కాటూరి కవులనే జంటపేరుతో ప్రసిద్ధమయ్యారనీ!

== 47 వ వారం ==
* ... '''[[మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్]]''' సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠాన్ని అందుకున్న నాలుగో కన్నడ రచయిత అనీ!

== 48 వ వారం ==
* ... '''[[నటరాజ రామకృష్ణ]]''' మరుగున పడిన అనేక ప్రాచీన నాట్యరీతుల్ని వెలుగులోకి తీసుకువచ్చాడనీ!

== 49 వ వారం ==
* ... బ్రిటిష్ ఇండియా వాస్తు శిల్పి '''[[హెన్రీ ఇర్విన్]]''' భారతదేశంలో మైసూరు రాజభవనం లాంటి అనేక కట్టడాలకు రూపకల్పన చేశాడనీ!

== 50 వ వారం ==
* ... భగత్ సింగ్ మామ అయిన '''[[సర్దార్ అజిత్ సింగ్]]''' కూడా ప్రసిద్ధ దేశభక్తుడు అనీ!

== 51 వ వారం ==
* ... '''[[కౌముది నరసింహం]]''' (1905 - 1983) తెలుగు నాటకంలో తాత్వికతకు స్థానం కల్పించిన వారిలో ఒకరనీ!

== 52 వ వారం ==
* ... హిందూ పురాణాల ప్రకారం '''[[రుక్మాంగద]]''' ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని అత్యంత శ్రద్ధాభక్తులతో అనుసరించేవాడనీ!

==53 వ వారం ==
* ... '''[[విజిత మల్లికా]]''' సింహళ చిత్ర పరిశ్రమలో పేరొందిన తొలితరం నటీమణుల్లో ఒకరనీ!

== 54 వ వారం ==
* ... వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పీహెచ్డి సాధించిన మొదటి తెలుగు మహిళ '''[[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]''' అనీ!</text>
      <sha1>ttaq2cxlh8uuhokvmjoznhk6a4hqh9c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601484</id>
      <parentid>4601480</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:05:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* 38 వ వారం */ శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవీ శక్తిపీఠం</comment>
      <origin>4601484</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54904" sha1="iokmoaf59bsbvthuwmj9uif5xn2bhvj" xml:space="preserve">{{పాత చర్చల పెట్టె|[[/పాత విశేషాలు 1|1]]{{*}}[[/పాత విశేషాలు 2|2]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 3|3]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 4|4]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 5|5]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 6|6]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 7|7]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 8|8]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 9|9]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 10|10]]  {{*}} [[/పాత విశేషాలు 11|11]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 12|12]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 13|13]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 14|14]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 15|15]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 16|16]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 17|17]]||వ్యాఖ్య = పాత విశేషాలు}}
ఈ జాబితా, మొదటి పేజీ లోని &quot;మీకు తెలుసా?&quot; విభాగంలో ఇప్పటిదాకా ప్రదర్శించిన వాక్యాల భాండాగారం.

* ఏదైనా వికిపీడియా వ్యాసం చదువుతున్నపుడు మీకు ఆహా! అనిపించే విషయం ఏదైనా కనిపిస్తే ఇక్కడ దానిని చేర్చండి. బహుశా మీలాగే చాలా మందికి ఆ విషయము తెలిసి ఉండకపోవచ్చు.
* ఈ భాండాగారం నుండి ఒక సమయములో కేవలం మూడూ లేదా నాలుగింటిని మాత్రమే [[మూస:మీకు తెలుసా?1|ఈ మూస]]లో చేర్చండి.
* వికీపీడియాలో వ్యాసాలు పూర్తవటం అనేది ఉండదు. ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు వ్యాసాన్ని మెరుగుపరుస్తూనే ఉంటారు. అందుకని మీరు కొత్తగా తెలుసుకున్న విషయాలను ఎప్పటికప్పుడు ఇక్కడ చేర్చేయండి. అలాగే ఇక్కడ చేర్చిన విషయాలను దాయనవసరం లేదు.

----
=== మీకు తెలుసా? ===
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 4px solid #FFD700;&quot;
|style=&quot;font-size:large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.0em;&quot; |&lt;center&gt;2025 సంవత్సరాలలో వివిధ వారాలలో &quot;మీకు తెలుసా!&quot; వాక్యాలు&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |
&lt;center&gt;&lt;small&gt;[[#01 వ వారం|01]]{{*}}[[#02 వ వారం|02]]{{*}}[[#03 వ వారం|03]]{{*}}[[#04 వ వారం|04]]{{*}}[[#05 వ వారం|05]]{{*}}[[#06 వ వారం|06]]{{*}}[[#07 వ వారం|07]]{{*}}[[#08 వ వారం|08]]{{*}}[[#09 వ వారం|09]]{{*}}[[#10 వ వారం|10]]{{*}}[[#11 వ వారం|11]]{{*}}[[#12 వ వారం|12]]{{*}}[[#13 వ వారం|13]]{{*}}[[#14 వ వారం|14]]{{*}}[[#15 వ వారం|15]]{{*}}[[#16 వ వారం|16]]{{*}}[[#17 వ వారం|17]]{{*}}[[#18 వ వారం|18]]{{*}}[[#19 వ వారం|19]]{{*}}[[#20 వ వారం|20]]{{*}}[[#21 వ వారం|21]]{{*}}[[#22 వ వారం|22]]{{*}}[[#23 వ వారం|23]]{{*}}[[#24 వ వారం|24]]{{*}}[[#25 వ వారం|25]]{{*}}[[#26 వ వారం|26]]{{*}}[[#27 వ వారం|27]]{{*}}[[#28 వ వారం|28]]{{*}}[[#29 వ వారం|29]]{{*}}[[#30 వ వారం|30]]{{*}}[[#31 వ వారం|31]]{{*}}[[#32 వ వారం|32]]{{*}}[[#33 వ వారం|33]]{{*}}[[#34 వ వారం|34]]{{*}}[[#35 వ వారం|35]]{{*}}[[#36 వ వారం|36]]{{*}}[[#37 వ వారం|37]]{{*}}[[#38 వ వారం|38]]{{*}}[[#39 వ వారం|39]]{{*}}[[#40 వ వారం|40]]{{*}}[[#41 వ వారం|41]]{{*}}[[#42 వ వారం|42]]{{*}}[[#43 వ వారం|43]]{{*}}[[#44 వ వారం|44]]{{*}}[[#45 వ వారం|45]]{{*}}[[#46 వ వారం|46]]{{*}}[[#47 వ వారం|47]]{{*}}[[#48 వ వారం|48]]{{*}}[[#49 వ వారం|49]]{{*}}[[#50 వ వారం|50]]{{*}}[[#51 వ వారం|51]]{{*}}[[#52 వ వారం|52]]&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|}
__NOTOC__
{{clear}}

=2025 సంవత్సరంలోని వాక్యాలు=
== 01 వ వారం ==
* ... '''[[కన్నమ దాసు]]''' బ్రహ్మనాయుడికి నమ్మిన బంటు, మాచర్ల సైన్యాధ్యక్షుడు అనీ!
* ... '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' తమిళనాడులో నవగ్రహదేవతలకు అంకితం చేయబడిన దేవాలయమనీ!
* ... నికోలస్ కోపర్నికస్ ప్రచురించిన ఖగోళ శాస్త్ర రచనతో '''[[వైజ్ఞానిక విప్లవం]]''' ప్రారంభమైనట్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... అస్సాంలోని '''[[కాటన్ విశ్వవిద్యాలయం]]''' భారతదేశంలోని అగ్రగామి విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... విజయనగరం జిల్లా, భోగాపురం విమానాశ్రయానికి '''[[అల్లూరి సీతారామ రాజు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!

== 02 వ వారం ==
* ... '''[[డేల్ కార్నెగీ]]''' 1930 దశకంలో రాసిన వ్యక్తిత్వ వికాస పుస్తకాలు నేటికీ ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ భూభాగాన్ని '''[[తమిళకం]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... '''[[బృహత్సంహిత]]''' ప్రాచీన రచయిత [[వరాహమిహిరుడు]] రాసిన విజ్ఞాన సర్వస్వ గ్రంథమనీ!
* ... '''[[తలకావేరి]]''' ప్రాంతాన్ని [[కావేరి నది]]కి పుట్టినిల్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... '''[[గ్రాఫైట్]]''' సాధారణ పరిస్థితుల్లో కర్బనం యొక్క స్థిరమైన రూపమనీ!

== 03 వ వారం ==
* ... 2009 లో వచ్చిన అరుంధతి చిత్రంలో '''[[దివ్య నగేష్]]''' చిన్నప్పటి అరుంధతి పాత్రలో నటించిందనీ!
* ... కర్ణాటకలోని '''[[తలకాడు]]''' ప్రాంతంలో సుమారు 30కి పైగా దేవాలయాలు ఇసుకతో కప్పబడిపోయాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన ముఖ్యమైన రాజవంశాల్లో '''[[చేర రాజవంశం]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[సమోసా]]''' అనే పదం పర్షియన్ పదమైన ''సంబూసాగ్'' అనే పదం నుంచి వచ్చిందనీ!
* ... కొన్ని వైద్యప్రక్రియలను సులువు చేసేందుకు '''[[అనస్థీషియా]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 04 వ వారం ==
* ... '''[[ఎం. జగన్నాథరావు]]''' మాజీ సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అనీ!
* ... పురాతన వైద్య గ్రంథమైన సుశ్రుత సంహితలో [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతాన్ని]] ఉపయోగించి శరీరంలో దిగిన బాణాన్ని వెలికితీయడం గురించిన వర్ణన ఉందనీ!
* ... అమెరికాలోని పురాతనమైన, ప్రతిష్టాత్మక విశ్వవిద్యాలయాల్లో '''[[ప్రిన్స్‌టన్ యూనివర్శిటీ]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[ఫెమినా (ఇండియా)|ఫెమినా]]''' భారతదేశంలో మహిళకోసం ప్రత్యేకంగా నడుపుతున్న ప్రాచీనమైన పత్రిక అనీ!
* ... బెంగళూరులోని '''[[ఇండియన్ మ్యూజిక్ ఎక్స్పీరియన్స్ మ్యూజియం]]''' వివిధ భారతీయ సంగీత పరికరాల సంగ్రహాలయం అనీ!

== 05 వ వారం ==
* ... '''[[హెన్రీ బెక్వరల్]]''' రేడియో ధార్మికత ఆవిష్కరణకు నోబెల్ బహుమతి అందుకున్నాడనీ!
* ... ఈజిప్టులోని '''[[అలెగ్జాండ్రియా గ్రంథాలయం]]''' ప్రాచీన ప్రాముఖ్యత కలిగిన అతిపెద్ద గ్రంథాలయమనీ!
* ... భూఉపరితలం పైన ఉన్న వాతావరణ వాయువులపై గ్రహం యొక్క గురుత్వాకర్షణ ఆకర్షణ వల్ల '''[[వాతావరణ పీడనం]]''' ఏర్పడుతుందనీ!
* ... అంతర్జాల వ్యవస్థలో కంప్యూటర్ పేర్లను ఐపీ అడ్రసుగా మార్చేందుకు '''[[డొమైన్ నేమ్ సిస్టమ్]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!
* ... '''[[తనిష్క్]]''' టైటాన్ కు అనుబంధ సంస్థ అయిన ఆభరణాల విక్రయ సంస్థ అనీ!

== 06 వ వారం ==
* ... '''[[జాకీ చాన్]]''' సినిమా చరిత్రలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన మార్షల్ ఆర్టిస్టుల్లో ఒకడిగా పేరు గాంచాడనీ!
* ... ముంబైలో ఉన్న '''[[సర్ జె. జె. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్]]''' కళలను బోధించే పురాతన విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[పురాతన ఈజిప్టు]]''' నాగరికతలో అనేక నిర్మాణ సాంకేతికతలు రూపుదిద్దుకున్నాయనీ!
* ... '''[[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]]''' పర్యావరణ అవగాహనను ప్రోత్సహించే అందాల పోటీ అనీ!
* ... రామాయణంలో లంకకు కాపలాగా ఉన్న రాక్షసి '''[[లంకిణి]]''' అనీ!

== 07 వ వారం ==
* ... '''[[అమృత థాపర్]]''' 2005 లో ఫెమినా మిస్ ఇండియా యూనివర్స్ టైటిల్ గెలుచుకుందనీ!
*... సా.పూ 2 వ శతాబ్దం నుంచీ '''[[జ్యోతిషశాస్త్రం]]''' వేర్వేరు రూపాల్లో వాడబడుతుందనీ!
* ... బిగ్ బ్లూ అని ముద్దుగా పిలవబడే బహుళ జాతి సంస్థ '''[[ఐబిఎం]]''' అనీ!
* ... జపాన్ లో పుట్టిన '''[[జూడో]]''' ఆయుధాలు లేకుండా ఆడే యుద్ధ క్రీడ అనీ!
* ... '''[[బహుళ వర్ణపట చిత్రాలు]]''' సైనిక, అంతరిక్ష, భూపరివేక్షణ మొదలైన విస్తృతమైన అవసరాలకు ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 08 వ వారం ==
* ... '''[[యశస్వి జైస్వాల్]]''' తాను ఆడిన మొదటి టెస్ట్ లోనే శతకం సాధించాడనీ!
* ... విటమిన్ సి లోపం వలన '''[[స్కర్వి]]''' వ్యాధి వస్తుందనీ!
* ... ఓజోన్ పొరకు చేటు చేసే క్లోరో ఫ్లోరో కార్బన్ లకు ప్రత్యామ్నాయంగా శీతలీకరణ పరికరాల్లో '''[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]]'''ను వాడుతున్నారనీ!
* ... 42 కిలోమీటర్ల దూరం మేరకు జరిగే పరుగు పందేన్ని '''[[మారథాన్]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ]]''' సరిగా లేకపోతే మానవ ఆరోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుందనీ!

== 09 వ వారం ==
* ... '''[[ప్రణవ్ చాగంటి]]''' తెలుగులో ర్యాప్ సంగీతంలో పేరు గాంచాడనీ!
* ... పంటిలో చేరిన బ్యాక్టీరియా ఉత్పత్తి చేసే ఆమ్లాల వలన '''[[దంత క్షయం]]''' కలుగుతుందనీ!
* ... '''[[బిందు సేద్యం]]''' ద్వారా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెరుగుతున్న సాగునీటి ఖర్చును తగ్గించవచ్చనీ!
* ... '''[[క్లౌడ్ కంప్యూటింగ్]]''' విధానంలో పలువురు వినియోగ దారులు కలిసి కంప్యూటింగ్ పరికరాలను పంచుకుంటారనీ!
* ... '''[[ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ]]''' ప్రధాన కార్యాలయం స్విట్జర్లాండ్ లోని జెనీవా నగరంలో ఉందనీ!

== 10 వ వారం ==
* ... '''[[మైత్రేయుడు]]''' బౌద్ధ సాంప్రదాయాల ప్రకారం భవిష్యత్తు బుద్ధుని అవతారమనీ!
* ... '''[[సూక్ష్మజీవ శాస్త్రం]]''' కి ఆద్యుడు ఆంథోనీ వాన్ లీవెన్‌హాక్ అనీ!
* ... శ్రీరాముడు బంగాళాఖాతంలో నవగ్రహ దేవతలను ప్రతిష్టించిన ప్రాంతమే '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' గా విరాజిల్లుతోందనీ!
* ... '''[[రంగనతిట్టు పక్షుల సంరక్షణా కేంద్రం]]''' కర్ణాటకలో అతి పెద్ద పక్షి అభయారణ్యమనీ!
* ... పులిట్జర్ బహుమతిని స్థాపించి దానిని నిర్వహిస్తున్నది '''[[కొలంబియా విశ్వవిద్యాలయం]]''' అనీ!

== 11 వ వారం ==
* ... '''[[రెమో ఫెర్నాండెజ్]]''' భారతీయ సంతతికి చెందిన పోర్చుగీసు గాయకుడనీ!
* ... ప్రాచీన భారతీయ వైద్య గ్రంథాల్లో '''[[ప్లాస్టిక్ సర్జరీ]]''' గురించిన ప్రస్తావన ఉందనీ!
* ... తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో భారత ప్రభుత్వం మాజీ రాష్ట్రపతి '''[[డాక్టర్ ఎ. పి. జె. అబ్దుల్ కలాం నేషనల్ మెమోరియల్, రామేశ్వరం|అబ్దుల్ కలాం స్మారక చిహ్నాన్ని]]''' నిర్మించిందనీ!
* ... ఒక పెద్ద '''[[డేటా సెంటర్]]''' నిర్వహించడానికి ఒక మధ్యస్థాయి పట్టణానికి ఖర్చయ్యే విద్యుత్ అవసరమవుతుందనీ!
* ... భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన '''[[డీలిమిటేషన్ కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]''' మారుతున్న జనసంఖ్యకు అనుగుణంగా శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను పునఃపరిశీలిస్తుందనీ!

== 12 వ వారం ==
* ... ప్రతిష్టాత్మకమైన కెరీర్ గ్రాండ్ స్లాం పూర్తి చేసిన ముగ్గురు ఆటగాళ్ళలో '''[[రఫెల్ నాదల్]]''' ఒకడనీ!
* ... '''[[నీలగిరి పర్వతాలు|నీలగిరి పర్వతాల్లో]]''' అతి ఎత్తైన శిఖరం [[దొడ్డబెట్ట శిఖరం]] అనీ!
* ... భరద్వాజ మహర్షి రచించిన '''[[అంశుబోధిని]]''' సూర్యుని నుంచి లభించే వివిధ రకాల శక్తినీ, వాటి ఉపయోగాలను గురించి వివరిస్తుందనీ!
* ... మాజీ సైనికులు, అనుభవజ్ఞులు కలిసి 2020 లో '''[[భారతీయ జవాన్ కిసాన్ పార్టీ]]''' స్థాపించారనీ!
* ... మధుమేహం కారణంగా నరాలు దెబ్బతినే వ్యాధిని '''[[డయాబెటిక్ న్యూరోపతి]]''' అంటారనీ!

== 13 వ వారం ==
* ... హవాయి రాష్ట్ర శాసనసభకు ఎన్నికైన అతి పిన్న వయస్కురాలు  '''[[తులసి గబ్బార్డ్]]''' అనీ!
* ... ప్రత్యామ్నాయ సంస్కృతిని పెంపొందించేందుకు బి.రామకృష్ణ  '''[[చార్వాక ఆశ్రమం]]''' స్థాపించారనీ!
* ... వాణిజ్య రంగంలో పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు నిర్వహించడానికి '''[[మెయిన్‌ఫ్రేమ్ కంప్యూటర్]]''' వాడతారనీ!
* ... శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి స్థాపించిన తొలితరం తెలుగు పత్రిక '''[[ప్రబుద్ధాంధ్ర]]''' అనీ!
* ... ప్రఖ్యాత బహుళ జాతీయ వాణిజ్య సంస్థ [[ఐకియా]] డిజైనర్ల బృందంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క భారతీయురాలు '''[[ఆకాంక్ష శర్మ]]''' అనీ!

== 14 వ వారం ==
* ... '''[[రాంపిళ్ల నరసాయమ్మ]]''' విజయవాడకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలనీ!
* ... కృత్రిమ మేధకు సంబంధించిన '''[[పెద్ద భాషా నమూనాలు]]''' అనేక అనువాదం, అర్థం చేసుకోవడం, ఉత్పత్తి లాంటి భాష ఆధారిత కార్యాలను నిర్వహించగలవనీ!
* ... '''[[పరివేషము]]''' అంటే సూర్యుడు, లేదా చంద్రుని చుట్టూ ఏర్పడే ఒకరకమైన కాంతి వలయాలనీ!
* ... చైనాకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధవ్యూహ గ్రంథం '''[[ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్]]''' లోని సూత్రాలు ఇప్పటికీ పలు రంగాల్లో ఉపయోగిస్తున్నారనీ!
* ... కేరళకు చెందిన '''[[ట్రావన్‌కోర్]]''' రాజులు వేలమంది బ్రాహ్మణులకు ఖరీదైన దానాలు చేసేవారనీ!

== 15 వ వారం ==
* ... '''[[మసాకో ఒనో]]''' జపాన్ నుంచి వచ్చి భారతదేశంలో స్థిరపడ్డ ఒడిస్సీ నర్తకి అనీ!
* ... '''[[ఆంధ్ర ప్రకాశిక]]''' మద్రాసు నుండి వెలువడిన తొలితరం తెలుగు పత్రికల్లో ఒకటనీ!
* ... భారతప్రభుత్వం '''[[జాతీయ పసుపు బోర్డు]]''' ను ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని నిజామాబాద్ లో ఏర్పాటు చేసిందనీ!
* ... '''[[మోనోశాఖరైడ్‌లు]]''' శరీరానికి శక్తి నిచ్చే ప్రధానమైన వనరులనీ!
* ... ప్రమాదవశాత్తూ మరణించిన కుమారుడి జ్ఞాపకార్థం ప్రముఖ రచయిత, నటుడు గొల్లపూడి మారుతీరావు '''[[గొల్లపూడి శ్రీనివాస్ అవార్డు]]''' ఏర్పాటు చేశాడనీ!

== 16 వ వారం ==
* ... '''[[భావన బాలకృష్ణన్]]''' భారతదేశంలో ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడా పాత్రికేయుల్లో ఒకరనీ!
* ... భారతదేశంలో గ్రామీణ మహిళలు తమలో తాము సహాయం చేసుకోవడం కోసం '''[[స్వయం సహాయక బృందం]]'''గా ఏర్పడుతారనీ!
* ... '''[[విశ్వరూపం (1936 పుస్తకం)|విశ్వరూపం]]''' కాళీపట్నపు కొండయ్య 1936 లో తెలుగులో రాసిన ప్రజావిజ్ఞానశాస్త్ర పుస్తకమనీ!
* ... పోర్చుగల్ దేశపు రాజధాని '''[[లిస్బన్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన నగరాల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[సూలమంగళం సిస్టర్స్]]''' ఆధ్యాత్మిక సంగీతంలో పేరు గాంచిన గాయనీమణులనీ!

== 17 వ వారం ==
* ... భారతీయ బహుళ జాతి సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు '''[[సుబ్రతో బాగ్చి]]''' అనీ!
* ... తెలంగాణ ప్రాంతంలో హైదరాబాదు బయట నుండి వెలువడ్డ తొలి పత్రిక '''[[తెనుగు పత్రిక]]''' అనీ!
* ... నిద్రాణ అగ్నిపర్వతమైన '''[[కిలిమంజారో]]''' ఆఫ్రికాలో అత్యంత ఎత్తయిన పర్వతమనీ!
* ... తిరుమల దర్శనానికి వచ్చే భక్తుల నియంత్రణ కోసం '''[[వైకుంఠం క్యూ కాంప్లెక్స్]]''' ఏర్పాటు చేశారనీ!
* ... కడప జిల్లాలోని '''[[తుమ్మలపల్లి యురేనియం గని]]''' ప్రపంచంలో అతిపెద్ద యురేనియం నిక్షేపాలు కలిగిన ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!

== 18 వ వారం ==
* ... మహాత్మా గాంధీ '''[[జాన్ రస్కిన్]]''' అనే ఆంగ్ల రచయిత పుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువాదం చేశాడనీ!
* ... సినీ దర్శకుడు సుకుమార్ కుమార్తె సుకృతి వేణి ప్రధాన పాత్రలో నటించిన '''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]''' పలు చలనచిత్రోత్సవాల్లో పురస్కారాలు గెలుచుకుందనీ!
* ... భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ మొదటిసారిగా తిరుపతిలో '''[[ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్ (తిరుపతి)|ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్]]''' స్థాపించిందనీ!
* ... '''[[డమాస్కస్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అతి ప్రాచీనమైన రాజధాని నగరంగా పేరు గాంచిందనీ!
* ... స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో పెంచిన పన్నులకు వ్యతిరేకంగా '''[[చీరాల పేరాల ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!

== 19 వ వారం ==
* ... బరోడా సంస్థానాన్ని పరిపాలించిన '''[[మూడవ శాయాజీరావ్ గైక్వాడ్]]''' తన పాలనలో అనేక ప్రజోపయోగ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టాడనీ!
* ... తిరుపతిలోని '''[[ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి (తిరుపతి)|ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అతిపెద్ద ప్రసూతి ఆసుపత్రి అనీ!
* ... ప్రముఖ మిఠాయి వ్యాపారి జి. పుల్లారెడ్డి పేరు మీదుగా '''[[జి. పుల్లారెడ్డి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ]]''' స్థాపించబడిందనీ!
* ... భారతదేశంలోని భాగల్‌పూర్ లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న '''[[మంజుషా కళ]]''', నాగదేవత పూజలో ఉపయోగిస్తారనీ!
* ... భారత ప్రధాన భూభాగాన్ని, పంబన్ ద్వీపంతో కలిపే '''[[కొత్త పంబన్ వంతెన]]''' భారతదేశంలో మొట్టమొదటి వర్టికల్ లిఫ్ట్ వంతెన అనీ!

== 20 వ వారం ==
* ... దర్శకుడు '''[[తిరుపతి స్వామి]]''' తీసిన మొదటి సినిమా గణేష్ ఐదు నంది పురస్కారాలు దక్కించుకున్నదనీ!
* ... పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు రాసిన రచనల్లో ఆయనకు అత్యంత ఖ్యాతి తెచ్చిన పుస్తకం '''[[శివతాండవ కావ్యం]]''' అనీ!
* ... తెలుగు నటి '''[[వడ్డీ మహేశ్వరి]]''' కూచిపూడి లో నాట్యం లో గిన్నిస్ బుక్ రికార్డు సృష్టించినందనీ!
* ... '''[[బసంతి దేవి కళాశాల]]''' కోల్‌కత లో ఆ రాష్ట్రప్రభుత్వం స్థాపించిన మొదటి ప్రాయోజిత మహిళా కళాశాల అనీ!
* ... పత్తితో తయారయ్యే సాంప్రదాయిక '''[[వరంగల్ తివాచీలు]]''' మొఘలాయిల సైన్యం దక్కన్ ప్రాంతంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచీ ప్రాచుర్యం పొందాయనీ!

== 21 వ వారం ==
* ... అంతర్జాతీయ క్రికెట్ రంగంలో 20,000 పరుగులు సాధించిన ఏకైక పాకిస్తాన్ బ్యాట్స్‌మన్ '''[[ఇంజమామ్-ఉల్-హక్]]''' అనీ!
* ... శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలోని '''[[మడకశిర కోట]]''' ను భారత ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన కట్టడంగా గుర్తించిందనీ!
* ... '''[[లాస్ ఏంజిల్స్ కేంద్ర గ్రంథాలయం]]''' అమెరికాలో మూడవ అతిపెద్ద ప్రజా గ్రంథాలయం అనీ!
* ... శ్రీకాకుళం జిల్లాలో తలపెట్టిన థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రానికి వ్యతిరేకంగా చాలా రోజులపాటు '''[[కాకరాపల్లి ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ...'''[[బాగేశ్వరి ఆలయం, నేపాల్|బాగేశ్వరి ఆలయం]]''' నేపాల్ లోని ప్రముఖమైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటనీ!

== 22 వ వారం ==
* ... '''[[పుట్టణ్ణ కణగాల్]]''' అత్యంత ప్రభావవంతమైన భారతీయ చలనచిత్ర నిర్మాతల్లో ఒకడిగా పరిగణించబడ్డాడనీ!
* ... కర్నూలు జిల్లాలోని కైరుప్పల గ్రామంలో ప్రతి యేటా '''[[పిడకల యుద్ధం]]''' జరుగుతుందనీ!
* ... '''[[ఓస్లో విశ్వవిద్యాలయం]]''' నార్వే దేశంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన విశ్వవిద్యాలయమనీ!
* ... 1929 నుంచి 1939 మధ్యలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా '''[[మహా మాంద్యం]]''' ఏర్పడిందనీ!
* ... '''[[గౌర్ బ్రాహ్మణులు]]''' వింధ్య పర్వతాలకు ఉత్తరాన నివసించే ఐదు పంచ గౌడ బ్రాహ్మణ సమాజాలలో ఒకటనీ!

== 23 వ వారం ==
* ... '''[[రణబీర్ సింగ్ హుడా]]''' ఏడుసార్లు లోక్‌సభ, రాజ్యసభ సభ్యుడిగా పనిచేసి లిమ్కా బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!
* ... నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెంలో ఉన్న '''[[కోదండరామ ఆలయం, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం|కోదండరామ ఆలయ]]''' గోపురం ఆంధ్రప్రదేశ్ లో రెండవ ఎత్తైన గోపురం అనీ!
* ... 2000 సంవత్సరంలో అప్పటి సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ లో విద్యుత్ చార్జీల పెంపునకు వ్యతిరేకంగా '''[[విద్యుత్ ఉద్యమం (2000)|విద్యుత్ ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ... ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని '''[[మనుబోలు రైల్వే స్టేషను]]'''లో భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన రైల్వే ఫ్లైఓవర్ ఉందనీ!
* ... భారతదేశంలో '''[[బెంగాల్ క్రికెట్ అసోసియేషన్]]''' 1928 లో స్థాపించబడిందనీ!

== 24 వ వారం ==
* ... పద్మవిభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత '''[[బాలు శంకరన్]]''' కృత్రిమ అవయువాల తయారీలో ప్రసిద్ధి చెందాడనీ!
* ... '''[[బర్గెన్]]''' నగరం నార్వే దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నగరమనీ!
* ... వైకింగ్ యుగంలో స్కాండినేవియన్ దేశాలలో బానిసలను '''[[థ్రాల్]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు వరుసగా 2011, 2016, 2021లలో ఎన్నికైన శాసన సభ్యురాలు డా.'''[[శశి పంజా]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ తెనాలికి చెందినది అనీ!
* ... మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్, చాలా ఇష్టపడే ఒక రకం మామిడిపండుకు '''[[ఇమామ్ పసంద్]]''' అని పేరు వచ్చిందనీ!

== 25 వ వారం ==
* ... '''[[గులామ్ యాజ్దానీ]]''' హైదరాబాద్ నిజాం పరిపాలనాకాలంలో పురావస్తుశాఖ వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకడనీ!
* ... ఉత్తరప్రదేశ్ లోని '''[[ఆర్య మహిళా మహావిద్యాలయ]]''' బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో నడిచే మహిళా విద్యాలయమనీ!
* ... వాతావరణ మార్పుపై 2016 లో అంతర్జాతీయ దేశాల మధ్య '''[[పారిస్ ఒప్పందం]]''' కుదిరిందనీ!
* ... 1968లో విడుదలైన వైజ్ఞానిక కల్పన చిత్రం '''[[2001 ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ]]''' విమర్శకుల దృష్టిలో అత్యుత్తమ చిత్రాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుందనీ!
* ... '''[[పెన్నా అహోబిలం బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్]]''' కు ప్రముఖ నీటిపారుదల ఇంజనీరు కె. శ్రీరామకృష్ణయ్య జ్ఞాపకార్థం పేరు పెట్టారనీ!

== 26 వ వారం ==
* ... భారతీయ, పాశ్చాత్య ఖగోళ శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసిన '''[[బాపుదేవ్ శాస్త్రి]]''' మహామహోపధ్యాయ బిరుదు పొందాడనీ!
* ... రాజస్థాన్ లోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం '''[[అంబర్ కోట, రాజస్థాన్|అంబర్ కోట]]''' యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!
* ... 2025 సంవత్సరానికి '''[[భారతదేశంలో సౌరశక్తి|భారతదేశం సౌరవిద్యుత్ ఉత్పత్తి]]''' లో చైనా, అమెరికా తర్వాత మూడో స్థానంలో నిలిచిందనీ!
* ... ప్రపంచంలో అతిపెద్ద గ్రంథాలయం అమెరికాలోని '''[[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]]''' అనీ!
* ... '''[[ఆస్ట్రియా]]''' ఆర్చ్‌డ్యూక్ ఫ్రాంజ్ ఫెర్డినాండ్ హత్యవల్ల మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైందనీ!

== 27 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ అత్యుత్తమ గాయకుల్లో ఒకడైన '''[[బాబ్ డిలాన్]]''' 2016లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి పొందాడనీ!
* ... తెలుగు రాష్ట్రాల్లో లంబాడీలు, సుగాలీలు హోలీ సందర్భంగా చేసే నృత్యాన్ని '''[[లెంగీ నృత్యం]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[మంచు స్తూపం]]''' అనేది కృత్రిమ హిమానీ నదాలు సృష్టించే ఒక పద్ధతి అనీ!
* ... సూర్యకాంతి నుండి లభించే '''[[విటమిన్ డి]]''' మానవులు ఆరోగ్యంగా ఉండడానికి కీలకమైనదనీ!
* ... '''[[కేంద్ర సమాచార కమిషన్]]''' 2005లో సమాచార హక్కు చట్టం కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన చట్టబద్ధమైన సంస్థ అనీ!

== 28 వ వారం ==
* ... భారతదేశంలో రాష్ట్రానికి మొట్టమొదటి మహిళా స్పీకరుగా ఎన్నికైంది '''[[షన్నో దేవి]]''' అనీ!
* ... ఇంధన రంగంలో ప్రాచుర్యం పొందిన '''[[ఈక్వినార్]]''' నార్వే దేశానికి చెందినదనీ!
* ... కేరళ నుంచి వెలువడే '''[[గృహలక్ష్మి (పత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]''' మలయాళ పత్రిక భారతదేశంలో ఐదవ అతిపెద్ద ప్రాంతీయ భాషా పత్రిక అనీ!
* ... బెంగుళూరులోని '''[[బసవనగుడి ఆక్వాటిక్ సెంటర్]]''' అనేకమంది అంతర్జాతీయ ఈతగాళ్ళు శిక్షణ పొందారనీ!
* ... ప్రముఖ వ్యాపార విద్యాసంస్థ '''[[హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్]]''' తొలుత కేవలం మగవారికి మాత్రమే ప్రవేశం కల్పించేదనీ!

== 29 వ వారం ==
* ... షాజహాన్ చక్రవర్తి కుమారుడైన '''[[దారా షుకో]]''' ముఖ్యమైన హిందూ గ్రంథాలను పర్షియన్ భాషలోకి అనువదించాడనీ!
* ... '''[[ఫ్రాగ్నర్ పార్క్]]''' నార్వేలోని ఓస్లోలో అతి పెద్ద చారిత్రాత్మక ఉద్యానవనమనీ!
* ... అఖిల భారత కేంద్ర నియామక సంస్థ '''[[యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్]]''' రాష్ట్రపతికి నివేదిస్తారనీ!
* ... టాటా గ్రూప్ ఆఫ్ కంపెనీస్ లో అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నది '''[[టాటా సన్స్]]''' అనీ!
* ... '''[[మెడికల్ టూరిజం]]''' ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రసిద్ధి చెందిన దేశాల్లో భారతదేశం కూడా ఒకటనీ!

== 30 వ వారం ==
* ... '''[[శీతల్ దేవి]]''' అతి పిన్న వయసులో పారా ఒలంపిక్స్ లో పతకం సాధించిందనీ!
* ... హిందూ పురాణాలలో బలరాముడి భార్య అయిన రేవతి తండ్రి '''[[కకుద్మి]]''' అనీ!
* ... చీజ్ ఉత్పత్తిలో ప్రసిద్ధి చెందిన అమెరికాలోని '''[[విస్కాన్సిన్]]''' రాష్ట్రం ''అమెరికన్ డైరీ ల్యాండ్'' అని పిలవబడుతుందనీ!
* ... సా.శ.పూ 7000 నుంచీ '''[[వైద్య పరికరం|వైద్యపరికరాలు]]''' తయారు చేయడం ప్రారంభమైందనీ!
* ... హిందీ దినపత్రిక '''[[హిందూస్తాన్ (వార్తాపత్రిక)|హిందుస్తాన్]]''' మదన్ మోహన్ మాలవ్యా ప్రారంభించిన దినపత్రిక అనీ!

== 31 వ వారం ==
* ... తాను వాయించే సరస్వతి వీణనే ఇంటిపేరుగా చేసుకున్న ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసురాలు '''[[వీణ ధనమ్మాళ్]]''' అనీ!
* ... భారతదేశంలో ప్రత్యక్ష పన్నులను నిర్వహించే సంస్థ '''[[సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ డైరెక్ట్ టాక్సెస్]]''' అనీ!
* ... వావిలికొలను సుబ్బారావు రచించిన '''[[ఆర్యకథానిధి]]''' గ్రంథంలో రామాయణ, మహాభారత, భాగవత గ్రంథాల్లోని కథలు పొందుపరచి ఉన్నాయనీ!
* ... '''[[కడియా దుంగార్ గుహలు]]''' సా.శ. 1 లేదా 2 వ శతాబ్దానికి చెందిన బౌద్ధ గుహలనీ!
* ... హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయని [[లతా మంగేష్కర్]] ను తొలుత నటిగా వెండితెరకు పరిచయం చేసిన దర్శకుడు '''[[మాస్టర్ వినాయక్]]''' అనీ!

== 32 వ వారం ==
* ... అత్యధిక కాలం జీవించిన (99 ఏళ్ళు) భారత ప్రధాని '''[[మొరార్జీ దేశాయి]]''' అనీ!
* ... ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన నావికుడు రిచర్డ్ రోవ్, రాయల్ నేవీ నౌకలో ప్రయాణిస్తూ క్రిస్మస్ రోజున గమనించిన దీవులకు '''[[క్రిస్టమస్ దీవులు]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!
* ... '''[[ఆహార పటిష్టత]]''' ద్వారా ఆహారంలో సహజంగా లభించని పోషకాలకు చేరుస్తారనీ!
* ... ఎయిమ్స్‌ చరిత్రలోనే డైరెక్టర్‌గా చేసిన ఒకే ఒక్క మహిళ డాక్టర్ '''[[స్నేహ్ భార్గవ]]''' అనీ!
* ... భారత పరిపాలనా వ్యవస్థలో భాగమైన '''[[రెవెన్యూ గ్రామం]]''' ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో ఏర్పడిన భావన అనీ!

== 33 వ వారం ==
* ... '''[[రోల్డ్ అముండ్సెన్]]''' అంటార్కిటిక్ సాహస యాత్రలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తి అనీ!
* ... ముంబైలోని '''[[బాంబే హౌస్]]''' టాటా గ్రూప్ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేస్తుందనీ!
* ... నిర్మాణ దశలో ఉన్న [[నాగార్జునసాగర్|నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట]] వద్ద తెలుగు సినిమాలకు ముందే హిందీ చిత్రం '''[[ఇన్సాన్ జాగ్ ఉఠా]]''' నిర్మాణం జరిగిందనీ!
* ... అయోధ్య రామమందిరం వాస్తుశిల్పి గుజరాత్ కు చెందిన '''[[చంద్రకాంత్ సోమ్‌పుర]]''' అనీ!
* ... '''[[జిబ్రాల్టర్]]''' ప్రపంచంలోనే అత్యల్ప నిరుద్యోగిత కలిగిన దేశాలలో ఒకటిగా ఉందనీ!

== 34 వ వారం ==
* ... తమిళ సంగీత దర్శకుడు '''[[దేవా (సంగీత దర్శకుడు)|దేవా]]''' దక్షిణ భారతీయ భాషల్లో 400కి పైగా సినిమాలకు సంగీతం అందించాడనీ!
* ... అయోధ్య రామ మందిరంలో శ్రీరాముడి ప్రాణ ప్రతిష్టకు ముహూర్తం నిర్ణయించింది కాశీకి చెందిన '''[[గణేశ్వర్ శాస్త్రి ద్రవిడ్]]''' అనీ!
* ... '''[[హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్]]''' భారతదేశంలో అత్యంత విలువైన బ్రాండ్లలో ఒకటనీ!

== 35 వ వారం ==
* ... కంచి కామకోటి పీఠం మఠానికి '''[[దుడ్డు సత్య వెంకట సూర్య సుబ్రహ్మణ్య గణేశ శర్మ ద్రావిడ్]]''' ఉత్తరాధికారిగా నియమితుడయ్యాడనీ!
* ... '''[[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]]''' (ONGC) భారతదేశంలో అతిపెద్ద ముడిచమురు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి చేసే సంస్థ అనీ!
* ... భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం అనంతరం '''[[రాష్ట్రపతి భవనం]]''' లోకి గవర్నర్ జనరల్ హోదాలో మొట్టమొదట అడుగుపెట్టింది చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి అనీ!

== 36 వ వారం ==
* ... '''[[బాంబా బాక్య]]''' ఎ.ఆర్. రెహమాన్ తో కలిసి అనేక సినిమాలలో పాడిన విలక్షణ గాయకుడనీ!
* ... '''[[గ్రంథ లిపి]]''' దక్షిణ భారతదేశంలో ఉద్భవించిన ఒక ప్రాచీన లిపి అనీ!

== 37 వ వారం ==
* ... గణపతి అని మారు పేరు కలిగిన '''[[ముప్పాళ్ల లక్ష్మణరావు]]''' భారత మావోయిస్ట్ ఉద్యమంలో ప్రధాన వ్యక్తి అనీ!
* ... కెనడా దేశంలోని '''[[అటావా]]''' నగరం ప్రపంచంలో మూడవ అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరం అనీ!

== 38 వ వారం ==
* ... కర్ణాటకకు చెందిన '''[[బాను ముష్తాక్]]''' 2025 లో సాహిత్యంలో అంతర్జాతీయ బుకర్ పురస్కారం పొందిందనీ!
* ... '''[[శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవీ శక్తిపీఠం]]''' దేవీ పూజలకు ఆలవాలమైన అష్టాదశశక్తి పీఠాల్లో ఒకటనీ

== 39 వ వారం ==
* ... '''[[రవి కె. చంద్రన్]]''' ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ సినిమాటోగ్రాఫర్స్ (ISC) వ్యవస్థాపక సభ్యుడనీ!

== 40 వ వారం ==
* ... పంజాబ్ కి చెందిన '''[[లాలా హంసరాజ్]]''' దయానంద్ ఆంగ్లో వేద (DAV) పాఠశాల స్థాపకుడిగా ప్రసిద్ధుడనీ!

== 41 వ వారం ==
* ... '''[[వాల్మికి థాపర్]]''' ప్రకృతి, పర్యావరణంపై అనేక పుస్తకాలు, డాక్యుమెంటరీలు రూపొందించాడనీ!

== 42 వ వారం ==
* ... '''[[నిషా మిల్లెట్]]''' 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ పోటీల్లో భారతదేశం తరఫున పాల్గొన్న ఏకైక స్విమ్మర్ అనీ!

== 43 వ వారం ==
* ... బెంగుళూరుకు చెందిన '''[[కిషన్ శ్రీకాంత్]]''' పది సంవత్సరాల వయసులో సినిమాకు దర్శకత్వం వహించి గిన్నీస్ బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!

== 44 వ వారం ==
* ... అవధూత '''[[కాశీనాయన]]''' పేరు మీదుగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పలుచోట్ల అన్నదాన కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయనీ!

== 45 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన కోల్గేట్ పామోలివ్ సంస్థ అధినేత '''[[విలియం కోల్గేట్]]''' అనీ!

== 46 వ వారం ==
* ... '''[[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]''', పింగళి లక్ష్మీకాంతం కలిసి పింగళి కాటూరి కవులనే జంటపేరుతో ప్రసిద్ధమయ్యారనీ!

== 47 వ వారం ==
* ... '''[[మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్]]''' సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠాన్ని అందుకున్న నాలుగో కన్నడ రచయిత అనీ!

== 48 వ వారం ==
* ... '''[[నటరాజ రామకృష్ణ]]''' మరుగున పడిన అనేక ప్రాచీన నాట్యరీతుల్ని వెలుగులోకి తీసుకువచ్చాడనీ!

== 49 వ వారం ==
* ... బ్రిటిష్ ఇండియా వాస్తు శిల్పి '''[[హెన్రీ ఇర్విన్]]''' భారతదేశంలో మైసూరు రాజభవనం లాంటి అనేక కట్టడాలకు రూపకల్పన చేశాడనీ!

== 50 వ వారం ==
* ... భగత్ సింగ్ మామ అయిన '''[[సర్దార్ అజిత్ సింగ్]]''' కూడా ప్రసిద్ధ దేశభక్తుడు అనీ!

== 51 వ వారం ==
* ... '''[[కౌముది నరసింహం]]''' (1905 - 1983) తెలుగు నాటకంలో తాత్వికతకు స్థానం కల్పించిన వారిలో ఒకరనీ!

== 52 వ వారం ==
* ... హిందూ పురాణాల ప్రకారం '''[[రుక్మాంగద]]''' ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని అత్యంత శ్రద్ధాభక్తులతో అనుసరించేవాడనీ!

==53 వ వారం ==
* ... '''[[విజిత మల్లికా]]''' సింహళ చిత్ర పరిశ్రమలో పేరొందిన తొలితరం నటీమణుల్లో ఒకరనీ!

== 54 వ వారం ==
* ... వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పీహెచ్డి సాధించిన మొదటి తెలుగు మహిళ '''[[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]''' అనీ!</text>
      <sha1>iokmoaf59bsbvthuwmj9uif5xn2bhvj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601485</id>
      <parentid>4601484</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:08:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* 34 వ వారం */ 2019 గాంధీ పాదయాత్ర</comment>
      <origin>4601485</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55188" sha1="t4qtrckgo0j3rmuaz6fg4z0ve2cjr85" xml:space="preserve">{{పాత చర్చల పెట్టె|[[/పాత విశేషాలు 1|1]]{{*}}[[/పాత విశేషాలు 2|2]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 3|3]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 4|4]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 5|5]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 6|6]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 7|7]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 8|8]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 9|9]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 10|10]]  {{*}} [[/పాత విశేషాలు 11|11]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 12|12]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 13|13]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 14|14]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 15|15]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 16|16]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 17|17]]||వ్యాఖ్య = పాత విశేషాలు}}
ఈ జాబితా, మొదటి పేజీ లోని &quot;మీకు తెలుసా?&quot; విభాగంలో ఇప్పటిదాకా ప్రదర్శించిన వాక్యాల భాండాగారం.

* ఏదైనా వికిపీడియా వ్యాసం చదువుతున్నపుడు మీకు ఆహా! అనిపించే విషయం ఏదైనా కనిపిస్తే ఇక్కడ దానిని చేర్చండి. బహుశా మీలాగే చాలా మందికి ఆ విషయము తెలిసి ఉండకపోవచ్చు.
* ఈ భాండాగారం నుండి ఒక సమయములో కేవలం మూడూ లేదా నాలుగింటిని మాత్రమే [[మూస:మీకు తెలుసా?1|ఈ మూస]]లో చేర్చండి.
* వికీపీడియాలో వ్యాసాలు పూర్తవటం అనేది ఉండదు. ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు వ్యాసాన్ని మెరుగుపరుస్తూనే ఉంటారు. అందుకని మీరు కొత్తగా తెలుసుకున్న విషయాలను ఎప్పటికప్పుడు ఇక్కడ చేర్చేయండి. అలాగే ఇక్కడ చేర్చిన విషయాలను దాయనవసరం లేదు.

----
=== మీకు తెలుసా? ===
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 4px solid #FFD700;&quot;
|style=&quot;font-size:large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.0em;&quot; |&lt;center&gt;2025 సంవత్సరాలలో వివిధ వారాలలో &quot;మీకు తెలుసా!&quot; వాక్యాలు&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |
&lt;center&gt;&lt;small&gt;[[#01 వ వారం|01]]{{*}}[[#02 వ వారం|02]]{{*}}[[#03 వ వారం|03]]{{*}}[[#04 వ వారం|04]]{{*}}[[#05 వ వారం|05]]{{*}}[[#06 వ వారం|06]]{{*}}[[#07 వ వారం|07]]{{*}}[[#08 వ వారం|08]]{{*}}[[#09 వ వారం|09]]{{*}}[[#10 వ వారం|10]]{{*}}[[#11 వ వారం|11]]{{*}}[[#12 వ వారం|12]]{{*}}[[#13 వ వారం|13]]{{*}}[[#14 వ వారం|14]]{{*}}[[#15 వ వారం|15]]{{*}}[[#16 వ వారం|16]]{{*}}[[#17 వ వారం|17]]{{*}}[[#18 వ వారం|18]]{{*}}[[#19 వ వారం|19]]{{*}}[[#20 వ వారం|20]]{{*}}[[#21 వ వారం|21]]{{*}}[[#22 వ వారం|22]]{{*}}[[#23 వ వారం|23]]{{*}}[[#24 వ వారం|24]]{{*}}[[#25 వ వారం|25]]{{*}}[[#26 వ వారం|26]]{{*}}[[#27 వ వారం|27]]{{*}}[[#28 వ వారం|28]]{{*}}[[#29 వ వారం|29]]{{*}}[[#30 వ వారం|30]]{{*}}[[#31 వ వారం|31]]{{*}}[[#32 వ వారం|32]]{{*}}[[#33 వ వారం|33]]{{*}}[[#34 వ వారం|34]]{{*}}[[#35 వ వారం|35]]{{*}}[[#36 వ వారం|36]]{{*}}[[#37 వ వారం|37]]{{*}}[[#38 వ వారం|38]]{{*}}[[#39 వ వారం|39]]{{*}}[[#40 వ వారం|40]]{{*}}[[#41 వ వారం|41]]{{*}}[[#42 వ వారం|42]]{{*}}[[#43 వ వారం|43]]{{*}}[[#44 వ వారం|44]]{{*}}[[#45 వ వారం|45]]{{*}}[[#46 వ వారం|46]]{{*}}[[#47 వ వారం|47]]{{*}}[[#48 వ వారం|48]]{{*}}[[#49 వ వారం|49]]{{*}}[[#50 వ వారం|50]]{{*}}[[#51 వ వారం|51]]{{*}}[[#52 వ వారం|52]]&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|}
__NOTOC__
{{clear}}

=2025 సంవత్సరంలోని వాక్యాలు=
== 01 వ వారం ==
* ... '''[[కన్నమ దాసు]]''' బ్రహ్మనాయుడికి నమ్మిన బంటు, మాచర్ల సైన్యాధ్యక్షుడు అనీ!
* ... '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' తమిళనాడులో నవగ్రహదేవతలకు అంకితం చేయబడిన దేవాలయమనీ!
* ... నికోలస్ కోపర్నికస్ ప్రచురించిన ఖగోళ శాస్త్ర రచనతో '''[[వైజ్ఞానిక విప్లవం]]''' ప్రారంభమైనట్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... అస్సాంలోని '''[[కాటన్ విశ్వవిద్యాలయం]]''' భారతదేశంలోని అగ్రగామి విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... విజయనగరం జిల్లా, భోగాపురం విమానాశ్రయానికి '''[[అల్లూరి సీతారామ రాజు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!

== 02 వ వారం ==
* ... '''[[డేల్ కార్నెగీ]]''' 1930 దశకంలో రాసిన వ్యక్తిత్వ వికాస పుస్తకాలు నేటికీ ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ భూభాగాన్ని '''[[తమిళకం]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... '''[[బృహత్సంహిత]]''' ప్రాచీన రచయిత [[వరాహమిహిరుడు]] రాసిన విజ్ఞాన సర్వస్వ గ్రంథమనీ!
* ... '''[[తలకావేరి]]''' ప్రాంతాన్ని [[కావేరి నది]]కి పుట్టినిల్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... '''[[గ్రాఫైట్]]''' సాధారణ పరిస్థితుల్లో కర్బనం యొక్క స్థిరమైన రూపమనీ!

== 03 వ వారం ==
* ... 2009 లో వచ్చిన అరుంధతి చిత్రంలో '''[[దివ్య నగేష్]]''' చిన్నప్పటి అరుంధతి పాత్రలో నటించిందనీ!
* ... కర్ణాటకలోని '''[[తలకాడు]]''' ప్రాంతంలో సుమారు 30కి పైగా దేవాలయాలు ఇసుకతో కప్పబడిపోయాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన ముఖ్యమైన రాజవంశాల్లో '''[[చేర రాజవంశం]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[సమోసా]]''' అనే పదం పర్షియన్ పదమైన ''సంబూసాగ్'' అనే పదం నుంచి వచ్చిందనీ!
* ... కొన్ని వైద్యప్రక్రియలను సులువు చేసేందుకు '''[[అనస్థీషియా]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 04 వ వారం ==
* ... '''[[ఎం. జగన్నాథరావు]]''' మాజీ సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అనీ!
* ... పురాతన వైద్య గ్రంథమైన సుశ్రుత సంహితలో [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతాన్ని]] ఉపయోగించి శరీరంలో దిగిన బాణాన్ని వెలికితీయడం గురించిన వర్ణన ఉందనీ!
* ... అమెరికాలోని పురాతనమైన, ప్రతిష్టాత్మక విశ్వవిద్యాలయాల్లో '''[[ప్రిన్స్‌టన్ యూనివర్శిటీ]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[ఫెమినా (ఇండియా)|ఫెమినా]]''' భారతదేశంలో మహిళకోసం ప్రత్యేకంగా నడుపుతున్న ప్రాచీనమైన పత్రిక అనీ!
* ... బెంగళూరులోని '''[[ఇండియన్ మ్యూజిక్ ఎక్స్పీరియన్స్ మ్యూజియం]]''' వివిధ భారతీయ సంగీత పరికరాల సంగ్రహాలయం అనీ!

== 05 వ వారం ==
* ... '''[[హెన్రీ బెక్వరల్]]''' రేడియో ధార్మికత ఆవిష్కరణకు నోబెల్ బహుమతి అందుకున్నాడనీ!
* ... ఈజిప్టులోని '''[[అలెగ్జాండ్రియా గ్రంథాలయం]]''' ప్రాచీన ప్రాముఖ్యత కలిగిన అతిపెద్ద గ్రంథాలయమనీ!
* ... భూఉపరితలం పైన ఉన్న వాతావరణ వాయువులపై గ్రహం యొక్క గురుత్వాకర్షణ ఆకర్షణ వల్ల '''[[వాతావరణ పీడనం]]''' ఏర్పడుతుందనీ!
* ... అంతర్జాల వ్యవస్థలో కంప్యూటర్ పేర్లను ఐపీ అడ్రసుగా మార్చేందుకు '''[[డొమైన్ నేమ్ సిస్టమ్]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!
* ... '''[[తనిష్క్]]''' టైటాన్ కు అనుబంధ సంస్థ అయిన ఆభరణాల విక్రయ సంస్థ అనీ!

== 06 వ వారం ==
* ... '''[[జాకీ చాన్]]''' సినిమా చరిత్రలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన మార్షల్ ఆర్టిస్టుల్లో ఒకడిగా పేరు గాంచాడనీ!
* ... ముంబైలో ఉన్న '''[[సర్ జె. జె. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్]]''' కళలను బోధించే పురాతన విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[పురాతన ఈజిప్టు]]''' నాగరికతలో అనేక నిర్మాణ సాంకేతికతలు రూపుదిద్దుకున్నాయనీ!
* ... '''[[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]]''' పర్యావరణ అవగాహనను ప్రోత్సహించే అందాల పోటీ అనీ!
* ... రామాయణంలో లంకకు కాపలాగా ఉన్న రాక్షసి '''[[లంకిణి]]''' అనీ!

== 07 వ వారం ==
* ... '''[[అమృత థాపర్]]''' 2005 లో ఫెమినా మిస్ ఇండియా యూనివర్స్ టైటిల్ గెలుచుకుందనీ!
*... సా.పూ 2 వ శతాబ్దం నుంచీ '''[[జ్యోతిషశాస్త్రం]]''' వేర్వేరు రూపాల్లో వాడబడుతుందనీ!
* ... బిగ్ బ్లూ అని ముద్దుగా పిలవబడే బహుళ జాతి సంస్థ '''[[ఐబిఎం]]''' అనీ!
* ... జపాన్ లో పుట్టిన '''[[జూడో]]''' ఆయుధాలు లేకుండా ఆడే యుద్ధ క్రీడ అనీ!
* ... '''[[బహుళ వర్ణపట చిత్రాలు]]''' సైనిక, అంతరిక్ష, భూపరివేక్షణ మొదలైన విస్తృతమైన అవసరాలకు ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 08 వ వారం ==
* ... '''[[యశస్వి జైస్వాల్]]''' తాను ఆడిన మొదటి టెస్ట్ లోనే శతకం సాధించాడనీ!
* ... విటమిన్ సి లోపం వలన '''[[స్కర్వి]]''' వ్యాధి వస్తుందనీ!
* ... ఓజోన్ పొరకు చేటు చేసే క్లోరో ఫ్లోరో కార్బన్ లకు ప్రత్యామ్నాయంగా శీతలీకరణ పరికరాల్లో '''[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]]'''ను వాడుతున్నారనీ!
* ... 42 కిలోమీటర్ల దూరం మేరకు జరిగే పరుగు పందేన్ని '''[[మారథాన్]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ]]''' సరిగా లేకపోతే మానవ ఆరోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుందనీ!

== 09 వ వారం ==
* ... '''[[ప్రణవ్ చాగంటి]]''' తెలుగులో ర్యాప్ సంగీతంలో పేరు గాంచాడనీ!
* ... పంటిలో చేరిన బ్యాక్టీరియా ఉత్పత్తి చేసే ఆమ్లాల వలన '''[[దంత క్షయం]]''' కలుగుతుందనీ!
* ... '''[[బిందు సేద్యం]]''' ద్వారా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెరుగుతున్న సాగునీటి ఖర్చును తగ్గించవచ్చనీ!
* ... '''[[క్లౌడ్ కంప్యూటింగ్]]''' విధానంలో పలువురు వినియోగ దారులు కలిసి కంప్యూటింగ్ పరికరాలను పంచుకుంటారనీ!
* ... '''[[ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ]]''' ప్రధాన కార్యాలయం స్విట్జర్లాండ్ లోని జెనీవా నగరంలో ఉందనీ!

== 10 వ వారం ==
* ... '''[[మైత్రేయుడు]]''' బౌద్ధ సాంప్రదాయాల ప్రకారం భవిష్యత్తు బుద్ధుని అవతారమనీ!
* ... '''[[సూక్ష్మజీవ శాస్త్రం]]''' కి ఆద్యుడు ఆంథోనీ వాన్ లీవెన్‌హాక్ అనీ!
* ... శ్రీరాముడు బంగాళాఖాతంలో నవగ్రహ దేవతలను ప్రతిష్టించిన ప్రాంతమే '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' గా విరాజిల్లుతోందనీ!
* ... '''[[రంగనతిట్టు పక్షుల సంరక్షణా కేంద్రం]]''' కర్ణాటకలో అతి పెద్ద పక్షి అభయారణ్యమనీ!
* ... పులిట్జర్ బహుమతిని స్థాపించి దానిని నిర్వహిస్తున్నది '''[[కొలంబియా విశ్వవిద్యాలయం]]''' అనీ!

== 11 వ వారం ==
* ... '''[[రెమో ఫెర్నాండెజ్]]''' భారతీయ సంతతికి చెందిన పోర్చుగీసు గాయకుడనీ!
* ... ప్రాచీన భారతీయ వైద్య గ్రంథాల్లో '''[[ప్లాస్టిక్ సర్జరీ]]''' గురించిన ప్రస్తావన ఉందనీ!
* ... తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో భారత ప్రభుత్వం మాజీ రాష్ట్రపతి '''[[డాక్టర్ ఎ. పి. జె. అబ్దుల్ కలాం నేషనల్ మెమోరియల్, రామేశ్వరం|అబ్దుల్ కలాం స్మారక చిహ్నాన్ని]]''' నిర్మించిందనీ!
* ... ఒక పెద్ద '''[[డేటా సెంటర్]]''' నిర్వహించడానికి ఒక మధ్యస్థాయి పట్టణానికి ఖర్చయ్యే విద్యుత్ అవసరమవుతుందనీ!
* ... భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన '''[[డీలిమిటేషన్ కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]''' మారుతున్న జనసంఖ్యకు అనుగుణంగా శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను పునఃపరిశీలిస్తుందనీ!

== 12 వ వారం ==
* ... ప్రతిష్టాత్మకమైన కెరీర్ గ్రాండ్ స్లాం పూర్తి చేసిన ముగ్గురు ఆటగాళ్ళలో '''[[రఫెల్ నాదల్]]''' ఒకడనీ!
* ... '''[[నీలగిరి పర్వతాలు|నీలగిరి పర్వతాల్లో]]''' అతి ఎత్తైన శిఖరం [[దొడ్డబెట్ట శిఖరం]] అనీ!
* ... భరద్వాజ మహర్షి రచించిన '''[[అంశుబోధిని]]''' సూర్యుని నుంచి లభించే వివిధ రకాల శక్తినీ, వాటి ఉపయోగాలను గురించి వివరిస్తుందనీ!
* ... మాజీ సైనికులు, అనుభవజ్ఞులు కలిసి 2020 లో '''[[భారతీయ జవాన్ కిసాన్ పార్టీ]]''' స్థాపించారనీ!
* ... మధుమేహం కారణంగా నరాలు దెబ్బతినే వ్యాధిని '''[[డయాబెటిక్ న్యూరోపతి]]''' అంటారనీ!

== 13 వ వారం ==
* ... హవాయి రాష్ట్ర శాసనసభకు ఎన్నికైన అతి పిన్న వయస్కురాలు  '''[[తులసి గబ్బార్డ్]]''' అనీ!
* ... ప్రత్యామ్నాయ సంస్కృతిని పెంపొందించేందుకు బి.రామకృష్ణ  '''[[చార్వాక ఆశ్రమం]]''' స్థాపించారనీ!
* ... వాణిజ్య రంగంలో పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు నిర్వహించడానికి '''[[మెయిన్‌ఫ్రేమ్ కంప్యూటర్]]''' వాడతారనీ!
* ... శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి స్థాపించిన తొలితరం తెలుగు పత్రిక '''[[ప్రబుద్ధాంధ్ర]]''' అనీ!
* ... ప్రఖ్యాత బహుళ జాతీయ వాణిజ్య సంస్థ [[ఐకియా]] డిజైనర్ల బృందంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క భారతీయురాలు '''[[ఆకాంక్ష శర్మ]]''' అనీ!

== 14 వ వారం ==
* ... '''[[రాంపిళ్ల నరసాయమ్మ]]''' విజయవాడకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలనీ!
* ... కృత్రిమ మేధకు సంబంధించిన '''[[పెద్ద భాషా నమూనాలు]]''' అనేక అనువాదం, అర్థం చేసుకోవడం, ఉత్పత్తి లాంటి భాష ఆధారిత కార్యాలను నిర్వహించగలవనీ!
* ... '''[[పరివేషము]]''' అంటే సూర్యుడు, లేదా చంద్రుని చుట్టూ ఏర్పడే ఒకరకమైన కాంతి వలయాలనీ!
* ... చైనాకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధవ్యూహ గ్రంథం '''[[ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్]]''' లోని సూత్రాలు ఇప్పటికీ పలు రంగాల్లో ఉపయోగిస్తున్నారనీ!
* ... కేరళకు చెందిన '''[[ట్రావన్‌కోర్]]''' రాజులు వేలమంది బ్రాహ్మణులకు ఖరీదైన దానాలు చేసేవారనీ!

== 15 వ వారం ==
* ... '''[[మసాకో ఒనో]]''' జపాన్ నుంచి వచ్చి భారతదేశంలో స్థిరపడ్డ ఒడిస్సీ నర్తకి అనీ!
* ... '''[[ఆంధ్ర ప్రకాశిక]]''' మద్రాసు నుండి వెలువడిన తొలితరం తెలుగు పత్రికల్లో ఒకటనీ!
* ... భారతప్రభుత్వం '''[[జాతీయ పసుపు బోర్డు]]''' ను ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని నిజామాబాద్ లో ఏర్పాటు చేసిందనీ!
* ... '''[[మోనోశాఖరైడ్‌లు]]''' శరీరానికి శక్తి నిచ్చే ప్రధానమైన వనరులనీ!
* ... ప్రమాదవశాత్తూ మరణించిన కుమారుడి జ్ఞాపకార్థం ప్రముఖ రచయిత, నటుడు గొల్లపూడి మారుతీరావు '''[[గొల్లపూడి శ్రీనివాస్ అవార్డు]]''' ఏర్పాటు చేశాడనీ!

== 16 వ వారం ==
* ... '''[[భావన బాలకృష్ణన్]]''' భారతదేశంలో ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడా పాత్రికేయుల్లో ఒకరనీ!
* ... భారతదేశంలో గ్రామీణ మహిళలు తమలో తాము సహాయం చేసుకోవడం కోసం '''[[స్వయం సహాయక బృందం]]'''గా ఏర్పడుతారనీ!
* ... '''[[విశ్వరూపం (1936 పుస్తకం)|విశ్వరూపం]]''' కాళీపట్నపు కొండయ్య 1936 లో తెలుగులో రాసిన ప్రజావిజ్ఞానశాస్త్ర పుస్తకమనీ!
* ... పోర్చుగల్ దేశపు రాజధాని '''[[లిస్బన్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన నగరాల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[సూలమంగళం సిస్టర్స్]]''' ఆధ్యాత్మిక సంగీతంలో పేరు గాంచిన గాయనీమణులనీ!

== 17 వ వారం ==
* ... భారతీయ బహుళ జాతి సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు '''[[సుబ్రతో బాగ్చి]]''' అనీ!
* ... తెలంగాణ ప్రాంతంలో హైదరాబాదు బయట నుండి వెలువడ్డ తొలి పత్రిక '''[[తెనుగు పత్రిక]]''' అనీ!
* ... నిద్రాణ అగ్నిపర్వతమైన '''[[కిలిమంజారో]]''' ఆఫ్రికాలో అత్యంత ఎత్తయిన పర్వతమనీ!
* ... తిరుమల దర్శనానికి వచ్చే భక్తుల నియంత్రణ కోసం '''[[వైకుంఠం క్యూ కాంప్లెక్స్]]''' ఏర్పాటు చేశారనీ!
* ... కడప జిల్లాలోని '''[[తుమ్మలపల్లి యురేనియం గని]]''' ప్రపంచంలో అతిపెద్ద యురేనియం నిక్షేపాలు కలిగిన ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!

== 18 వ వారం ==
* ... మహాత్మా గాంధీ '''[[జాన్ రస్కిన్]]''' అనే ఆంగ్ల రచయిత పుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువాదం చేశాడనీ!
* ... సినీ దర్శకుడు సుకుమార్ కుమార్తె సుకృతి వేణి ప్రధాన పాత్రలో నటించిన '''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]''' పలు చలనచిత్రోత్సవాల్లో పురస్కారాలు గెలుచుకుందనీ!
* ... భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ మొదటిసారిగా తిరుపతిలో '''[[ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్ (తిరుపతి)|ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్]]''' స్థాపించిందనీ!
* ... '''[[డమాస్కస్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అతి ప్రాచీనమైన రాజధాని నగరంగా పేరు గాంచిందనీ!
* ... స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో పెంచిన పన్నులకు వ్యతిరేకంగా '''[[చీరాల పేరాల ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!

== 19 వ వారం ==
* ... బరోడా సంస్థానాన్ని పరిపాలించిన '''[[మూడవ శాయాజీరావ్ గైక్వాడ్]]''' తన పాలనలో అనేక ప్రజోపయోగ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టాడనీ!
* ... తిరుపతిలోని '''[[ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి (తిరుపతి)|ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అతిపెద్ద ప్రసూతి ఆసుపత్రి అనీ!
* ... ప్రముఖ మిఠాయి వ్యాపారి జి. పుల్లారెడ్డి పేరు మీదుగా '''[[జి. పుల్లారెడ్డి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ]]''' స్థాపించబడిందనీ!
* ... భారతదేశంలోని భాగల్‌పూర్ లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న '''[[మంజుషా కళ]]''', నాగదేవత పూజలో ఉపయోగిస్తారనీ!
* ... భారత ప్రధాన భూభాగాన్ని, పంబన్ ద్వీపంతో కలిపే '''[[కొత్త పంబన్ వంతెన]]''' భారతదేశంలో మొట్టమొదటి వర్టికల్ లిఫ్ట్ వంతెన అనీ!

== 20 వ వారం ==
* ... దర్శకుడు '''[[తిరుపతి స్వామి]]''' తీసిన మొదటి సినిమా గణేష్ ఐదు నంది పురస్కారాలు దక్కించుకున్నదనీ!
* ... పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు రాసిన రచనల్లో ఆయనకు అత్యంత ఖ్యాతి తెచ్చిన పుస్తకం '''[[శివతాండవ కావ్యం]]''' అనీ!
* ... తెలుగు నటి '''[[వడ్డీ మహేశ్వరి]]''' కూచిపూడి లో నాట్యం లో గిన్నిస్ బుక్ రికార్డు సృష్టించినందనీ!
* ... '''[[బసంతి దేవి కళాశాల]]''' కోల్‌కత లో ఆ రాష్ట్రప్రభుత్వం స్థాపించిన మొదటి ప్రాయోజిత మహిళా కళాశాల అనీ!
* ... పత్తితో తయారయ్యే సాంప్రదాయిక '''[[వరంగల్ తివాచీలు]]''' మొఘలాయిల సైన్యం దక్కన్ ప్రాంతంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచీ ప్రాచుర్యం పొందాయనీ!

== 21 వ వారం ==
* ... అంతర్జాతీయ క్రికెట్ రంగంలో 20,000 పరుగులు సాధించిన ఏకైక పాకిస్తాన్ బ్యాట్స్‌మన్ '''[[ఇంజమామ్-ఉల్-హక్]]''' అనీ!
* ... శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలోని '''[[మడకశిర కోట]]''' ను భారత ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన కట్టడంగా గుర్తించిందనీ!
* ... '''[[లాస్ ఏంజిల్స్ కేంద్ర గ్రంథాలయం]]''' అమెరికాలో మూడవ అతిపెద్ద ప్రజా గ్రంథాలయం అనీ!
* ... శ్రీకాకుళం జిల్లాలో తలపెట్టిన థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రానికి వ్యతిరేకంగా చాలా రోజులపాటు '''[[కాకరాపల్లి ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ...'''[[బాగేశ్వరి ఆలయం, నేపాల్|బాగేశ్వరి ఆలయం]]''' నేపాల్ లోని ప్రముఖమైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటనీ!

== 22 వ వారం ==
* ... '''[[పుట్టణ్ణ కణగాల్]]''' అత్యంత ప్రభావవంతమైన భారతీయ చలనచిత్ర నిర్మాతల్లో ఒకడిగా పరిగణించబడ్డాడనీ!
* ... కర్నూలు జిల్లాలోని కైరుప్పల గ్రామంలో ప్రతి యేటా '''[[పిడకల యుద్ధం]]''' జరుగుతుందనీ!
* ... '''[[ఓస్లో విశ్వవిద్యాలయం]]''' నార్వే దేశంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన విశ్వవిద్యాలయమనీ!
* ... 1929 నుంచి 1939 మధ్యలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా '''[[మహా మాంద్యం]]''' ఏర్పడిందనీ!
* ... '''[[గౌర్ బ్రాహ్మణులు]]''' వింధ్య పర్వతాలకు ఉత్తరాన నివసించే ఐదు పంచ గౌడ బ్రాహ్మణ సమాజాలలో ఒకటనీ!

== 23 వ వారం ==
* ... '''[[రణబీర్ సింగ్ హుడా]]''' ఏడుసార్లు లోక్‌సభ, రాజ్యసభ సభ్యుడిగా పనిచేసి లిమ్కా బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!
* ... నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెంలో ఉన్న '''[[కోదండరామ ఆలయం, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం|కోదండరామ ఆలయ]]''' గోపురం ఆంధ్రప్రదేశ్ లో రెండవ ఎత్తైన గోపురం అనీ!
* ... 2000 సంవత్సరంలో అప్పటి సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ లో విద్యుత్ చార్జీల పెంపునకు వ్యతిరేకంగా '''[[విద్యుత్ ఉద్యమం (2000)|విద్యుత్ ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ... ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని '''[[మనుబోలు రైల్వే స్టేషను]]'''లో భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన రైల్వే ఫ్లైఓవర్ ఉందనీ!
* ... భారతదేశంలో '''[[బెంగాల్ క్రికెట్ అసోసియేషన్]]''' 1928 లో స్థాపించబడిందనీ!

== 24 వ వారం ==
* ... పద్మవిభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత '''[[బాలు శంకరన్]]''' కృత్రిమ అవయువాల తయారీలో ప్రసిద్ధి చెందాడనీ!
* ... '''[[బర్గెన్]]''' నగరం నార్వే దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నగరమనీ!
* ... వైకింగ్ యుగంలో స్కాండినేవియన్ దేశాలలో బానిసలను '''[[థ్రాల్]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు వరుసగా 2011, 2016, 2021లలో ఎన్నికైన శాసన సభ్యురాలు డా.'''[[శశి పంజా]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ తెనాలికి చెందినది అనీ!
* ... మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్, చాలా ఇష్టపడే ఒక రకం మామిడిపండుకు '''[[ఇమామ్ పసంద్]]''' అని పేరు వచ్చిందనీ!

== 25 వ వారం ==
* ... '''[[గులామ్ యాజ్దానీ]]''' హైదరాబాద్ నిజాం పరిపాలనాకాలంలో పురావస్తుశాఖ వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకడనీ!
* ... ఉత్తరప్రదేశ్ లోని '''[[ఆర్య మహిళా మహావిద్యాలయ]]''' బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో నడిచే మహిళా విద్యాలయమనీ!
* ... వాతావరణ మార్పుపై 2016 లో అంతర్జాతీయ దేశాల మధ్య '''[[పారిస్ ఒప్పందం]]''' కుదిరిందనీ!
* ... 1968లో విడుదలైన వైజ్ఞానిక కల్పన చిత్రం '''[[2001 ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ]]''' విమర్శకుల దృష్టిలో అత్యుత్తమ చిత్రాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుందనీ!
* ... '''[[పెన్నా అహోబిలం బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్]]''' కు ప్రముఖ నీటిపారుదల ఇంజనీరు కె. శ్రీరామకృష్ణయ్య జ్ఞాపకార్థం పేరు పెట్టారనీ!

== 26 వ వారం ==
* ... భారతీయ, పాశ్చాత్య ఖగోళ శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసిన '''[[బాపుదేవ్ శాస్త్రి]]''' మహామహోపధ్యాయ బిరుదు పొందాడనీ!
* ... రాజస్థాన్ లోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం '''[[అంబర్ కోట, రాజస్థాన్|అంబర్ కోట]]''' యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!
* ... 2025 సంవత్సరానికి '''[[భారతదేశంలో సౌరశక్తి|భారతదేశం సౌరవిద్యుత్ ఉత్పత్తి]]''' లో చైనా, అమెరికా తర్వాత మూడో స్థానంలో నిలిచిందనీ!
* ... ప్రపంచంలో అతిపెద్ద గ్రంథాలయం అమెరికాలోని '''[[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]]''' అనీ!
* ... '''[[ఆస్ట్రియా]]''' ఆర్చ్‌డ్యూక్ ఫ్రాంజ్ ఫెర్డినాండ్ హత్యవల్ల మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైందనీ!

== 27 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ అత్యుత్తమ గాయకుల్లో ఒకడైన '''[[బాబ్ డిలాన్]]''' 2016లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి పొందాడనీ!
* ... తెలుగు రాష్ట్రాల్లో లంబాడీలు, సుగాలీలు హోలీ సందర్భంగా చేసే నృత్యాన్ని '''[[లెంగీ నృత్యం]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[మంచు స్తూపం]]''' అనేది కృత్రిమ హిమానీ నదాలు సృష్టించే ఒక పద్ధతి అనీ!
* ... సూర్యకాంతి నుండి లభించే '''[[విటమిన్ డి]]''' మానవులు ఆరోగ్యంగా ఉండడానికి కీలకమైనదనీ!
* ... '''[[కేంద్ర సమాచార కమిషన్]]''' 2005లో సమాచార హక్కు చట్టం కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన చట్టబద్ధమైన సంస్థ అనీ!

== 28 వ వారం ==
* ... భారతదేశంలో రాష్ట్రానికి మొట్టమొదటి మహిళా స్పీకరుగా ఎన్నికైంది '''[[షన్నో దేవి]]''' అనీ!
* ... ఇంధన రంగంలో ప్రాచుర్యం పొందిన '''[[ఈక్వినార్]]''' నార్వే దేశానికి చెందినదనీ!
* ... కేరళ నుంచి వెలువడే '''[[గృహలక్ష్మి (పత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]''' మలయాళ పత్రిక భారతదేశంలో ఐదవ అతిపెద్ద ప్రాంతీయ భాషా పత్రిక అనీ!
* ... బెంగుళూరులోని '''[[బసవనగుడి ఆక్వాటిక్ సెంటర్]]''' అనేకమంది అంతర్జాతీయ ఈతగాళ్ళు శిక్షణ పొందారనీ!
* ... ప్రముఖ వ్యాపార విద్యాసంస్థ '''[[హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్]]''' తొలుత కేవలం మగవారికి మాత్రమే ప్రవేశం కల్పించేదనీ!

== 29 వ వారం ==
* ... షాజహాన్ చక్రవర్తి కుమారుడైన '''[[దారా షుకో]]''' ముఖ్యమైన హిందూ గ్రంథాలను పర్షియన్ భాషలోకి అనువదించాడనీ!
* ... '''[[ఫ్రాగ్నర్ పార్క్]]''' నార్వేలోని ఓస్లోలో అతి పెద్ద చారిత్రాత్మక ఉద్యానవనమనీ!
* ... అఖిల భారత కేంద్ర నియామక సంస్థ '''[[యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్]]''' రాష్ట్రపతికి నివేదిస్తారనీ!
* ... టాటా గ్రూప్ ఆఫ్ కంపెనీస్ లో అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నది '''[[టాటా సన్స్]]''' అనీ!
* ... '''[[మెడికల్ టూరిజం]]''' ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రసిద్ధి చెందిన దేశాల్లో భారతదేశం కూడా ఒకటనీ!

== 30 వ వారం ==
* ... '''[[శీతల్ దేవి]]''' అతి పిన్న వయసులో పారా ఒలంపిక్స్ లో పతకం సాధించిందనీ!
* ... హిందూ పురాణాలలో బలరాముడి భార్య అయిన రేవతి తండ్రి '''[[కకుద్మి]]''' అనీ!
* ... చీజ్ ఉత్పత్తిలో ప్రసిద్ధి చెందిన అమెరికాలోని '''[[విస్కాన్సిన్]]''' రాష్ట్రం ''అమెరికన్ డైరీ ల్యాండ్'' అని పిలవబడుతుందనీ!
* ... సా.శ.పూ 7000 నుంచీ '''[[వైద్య పరికరం|వైద్యపరికరాలు]]''' తయారు చేయడం ప్రారంభమైందనీ!
* ... హిందీ దినపత్రిక '''[[హిందూస్తాన్ (వార్తాపత్రిక)|హిందుస్తాన్]]''' మదన్ మోహన్ మాలవ్యా ప్రారంభించిన దినపత్రిక అనీ!

== 31 వ వారం ==
* ... తాను వాయించే సరస్వతి వీణనే ఇంటిపేరుగా చేసుకున్న ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసురాలు '''[[వీణ ధనమ్మాళ్]]''' అనీ!
* ... భారతదేశంలో ప్రత్యక్ష పన్నులను నిర్వహించే సంస్థ '''[[సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ డైరెక్ట్ టాక్సెస్]]''' అనీ!
* ... వావిలికొలను సుబ్బారావు రచించిన '''[[ఆర్యకథానిధి]]''' గ్రంథంలో రామాయణ, మహాభారత, భాగవత గ్రంథాల్లోని కథలు పొందుపరచి ఉన్నాయనీ!
* ... '''[[కడియా దుంగార్ గుహలు]]''' సా.శ. 1 లేదా 2 వ శతాబ్దానికి చెందిన బౌద్ధ గుహలనీ!
* ... హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయని [[లతా మంగేష్కర్]] ను తొలుత నటిగా వెండితెరకు పరిచయం చేసిన దర్శకుడు '''[[మాస్టర్ వినాయక్]]''' అనీ!

== 32 వ వారం ==
* ... అత్యధిక కాలం జీవించిన (99 ఏళ్ళు) భారత ప్రధాని '''[[మొరార్జీ దేశాయి]]''' అనీ!
* ... ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన నావికుడు రిచర్డ్ రోవ్, రాయల్ నేవీ నౌకలో ప్రయాణిస్తూ క్రిస్మస్ రోజున గమనించిన దీవులకు '''[[క్రిస్టమస్ దీవులు]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!
* ... '''[[ఆహార పటిష్టత]]''' ద్వారా ఆహారంలో సహజంగా లభించని పోషకాలకు చేరుస్తారనీ!
* ... ఎయిమ్స్‌ చరిత్రలోనే డైరెక్టర్‌గా చేసిన ఒకే ఒక్క మహిళ డాక్టర్ '''[[స్నేహ్ భార్గవ]]''' అనీ!
* ... భారత పరిపాలనా వ్యవస్థలో భాగమైన '''[[రెవెన్యూ గ్రామం]]''' ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో ఏర్పడిన భావన అనీ!

== 33 వ వారం ==
* ... '''[[రోల్డ్ అముండ్సెన్]]''' అంటార్కిటిక్ సాహస యాత్రలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తి అనీ!
* ... ముంబైలోని '''[[బాంబే హౌస్]]''' టాటా గ్రూప్ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేస్తుందనీ!
* ... నిర్మాణ దశలో ఉన్న [[నాగార్జునసాగర్|నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట]] వద్ద తెలుగు సినిమాలకు ముందే హిందీ చిత్రం '''[[ఇన్సాన్ జాగ్ ఉఠా]]''' నిర్మాణం జరిగిందనీ!
* ... అయోధ్య రామమందిరం వాస్తుశిల్పి గుజరాత్ కు చెందిన '''[[చంద్రకాంత్ సోమ్‌పుర]]''' అనీ!
* ... '''[[జిబ్రాల్టర్]]''' ప్రపంచంలోనే అత్యల్ప నిరుద్యోగిత కలిగిన దేశాలలో ఒకటిగా ఉందనీ!

== 34 వ వారం ==
* ... తమిళ సంగీత దర్శకుడు '''[[దేవా (సంగీత దర్శకుడు)|దేవా]]''' దక్షిణ భారతీయ భాషల్లో 400కి పైగా సినిమాలకు సంగీతం అందించాడనీ!
* ... అయోధ్య రామ మందిరంలో శ్రీరాముడి ప్రాణ ప్రతిష్టకు ముహూర్తం నిర్ణయించింది కాశీకి చెందిన '''[[గణేశ్వర్ శాస్త్రి ద్రవిడ్]]''' అనీ!
* ... '''[[హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్]]''' భారతదేశంలో అత్యంత విలువైన బ్రాండ్లలో ఒకటనీ!
* ... గాంధీజీ 150 వ జయంతి సందర్భంగా గాంధీ తత్వాన్ని పరిచయం చేస్తూ '''[[2019 గాంధీ పాదయాత్ర|పాదయాత్ర]]''' నిర్వహించారనీ!

== 35 వ వారం ==
* ... కంచి కామకోటి పీఠం మఠానికి '''[[దుడ్డు సత్య వెంకట సూర్య సుబ్రహ్మణ్య గణేశ శర్మ ద్రావిడ్]]''' ఉత్తరాధికారిగా నియమితుడయ్యాడనీ!
* ... '''[[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]]''' (ONGC) భారతదేశంలో అతిపెద్ద ముడిచమురు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి చేసే సంస్థ అనీ!
* ... భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం అనంతరం '''[[రాష్ట్రపతి భవనం]]''' లోకి గవర్నర్ జనరల్ హోదాలో మొట్టమొదట అడుగుపెట్టింది చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి అనీ!

== 36 వ వారం ==
* ... '''[[బాంబా బాక్య]]''' ఎ.ఆర్. రెహమాన్ తో కలిసి అనేక సినిమాలలో పాడిన విలక్షణ గాయకుడనీ!
* ... '''[[గ్రంథ లిపి]]''' దక్షిణ భారతదేశంలో ఉద్భవించిన ఒక ప్రాచీన లిపి అనీ!

== 37 వ వారం ==
* ... గణపతి అని మారు పేరు కలిగిన '''[[ముప్పాళ్ల లక్ష్మణరావు]]''' భారత మావోయిస్ట్ ఉద్యమంలో ప్రధాన వ్యక్తి అనీ!
* ... కెనడా దేశంలోని '''[[అటావా]]''' నగరం ప్రపంచంలో మూడవ అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరం అనీ!

== 38 వ వారం ==
* ... కర్ణాటకకు చెందిన '''[[బాను ముష్తాక్]]''' 2025 లో సాహిత్యంలో అంతర్జాతీయ బుకర్ పురస్కారం పొందిందనీ!
* ... '''[[శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవీ శక్తిపీఠం]]''' దేవీ పూజలకు ఆలవాలమైన అష్టాదశశక్తి పీఠాల్లో ఒకటనీ

== 39 వ వారం ==
* ... '''[[రవి కె. చంద్రన్]]''' ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ సినిమాటోగ్రాఫర్స్ (ISC) వ్యవస్థాపక సభ్యుడనీ!

== 40 వ వారం ==
* ... పంజాబ్ కి చెందిన '''[[లాలా హంసరాజ్]]''' దయానంద్ ఆంగ్లో వేద (DAV) పాఠశాల స్థాపకుడిగా ప్రసిద్ధుడనీ!

== 41 వ వారం ==
* ... '''[[వాల్మికి థాపర్]]''' ప్రకృతి, పర్యావరణంపై అనేక పుస్తకాలు, డాక్యుమెంటరీలు రూపొందించాడనీ!

== 42 వ వారం ==
* ... '''[[నిషా మిల్లెట్]]''' 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ పోటీల్లో భారతదేశం తరఫున పాల్గొన్న ఏకైక స్విమ్మర్ అనీ!

== 43 వ వారం ==
* ... బెంగుళూరుకు చెందిన '''[[కిషన్ శ్రీకాంత్]]''' పది సంవత్సరాల వయసులో సినిమాకు దర్శకత్వం వహించి గిన్నీస్ బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!

== 44 వ వారం ==
* ... అవధూత '''[[కాశీనాయన]]''' పేరు మీదుగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పలుచోట్ల అన్నదాన కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయనీ!

== 45 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన కోల్గేట్ పామోలివ్ సంస్థ అధినేత '''[[విలియం కోల్గేట్]]''' అనీ!

== 46 వ వారం ==
* ... '''[[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]''', పింగళి లక్ష్మీకాంతం కలిసి పింగళి కాటూరి కవులనే జంటపేరుతో ప్రసిద్ధమయ్యారనీ!

== 47 వ వారం ==
* ... '''[[మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్]]''' సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠాన్ని అందుకున్న నాలుగో కన్నడ రచయిత అనీ!

== 48 వ వారం ==
* ... '''[[నటరాజ రామకృష్ణ]]''' మరుగున పడిన అనేక ప్రాచీన నాట్యరీతుల్ని వెలుగులోకి తీసుకువచ్చాడనీ!

== 49 వ వారం ==
* ... బ్రిటిష్ ఇండియా వాస్తు శిల్పి '''[[హెన్రీ ఇర్విన్]]''' భారతదేశంలో మైసూరు రాజభవనం లాంటి అనేక కట్టడాలకు రూపకల్పన చేశాడనీ!

== 50 వ వారం ==
* ... భగత్ సింగ్ మామ అయిన '''[[సర్దార్ అజిత్ సింగ్]]''' కూడా ప్రసిద్ధ దేశభక్తుడు అనీ!

== 51 వ వారం ==
* ... '''[[కౌముది నరసింహం]]''' (1905 - 1983) తెలుగు నాటకంలో తాత్వికతకు స్థానం కల్పించిన వారిలో ఒకరనీ!

== 52 వ వారం ==
* ... హిందూ పురాణాల ప్రకారం '''[[రుక్మాంగద]]''' ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని అత్యంత శ్రద్ధాభక్తులతో అనుసరించేవాడనీ!

==53 వ వారం ==
* ... '''[[విజిత మల్లికా]]''' సింహళ చిత్ర పరిశ్రమలో పేరొందిన తొలితరం నటీమణుల్లో ఒకరనీ!

== 54 వ వారం ==
* ... వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పీహెచ్డి సాధించిన మొదటి తెలుగు మహిళ '''[[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]''' అనీ!</text>
      <sha1>t4qtrckgo0j3rmuaz6fg4z0ve2cjr85</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601489</id>
      <parentid>4601485</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:14:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* 34 వ వారం */ మాగాణి</comment>
      <origin>4601489</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55398" sha1="b1du99rrzu8rkyzdkkzmdvf6kz7he19" xml:space="preserve">{{పాత చర్చల పెట్టె|[[/పాత విశేషాలు 1|1]]{{*}}[[/పాత విశేషాలు 2|2]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 3|3]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 4|4]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 5|5]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 6|6]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 7|7]]{{*}} [[/పాత విశేషాలు 8|8]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 9|9]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 10|10]]  {{*}} [[/పాత విశేషాలు 11|11]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 12|12]] {{*}} [[/పాత విశేషాలు 13|13]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 14|14]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 15|15]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 16|16]] {{*}}[[/పాత విశేషాలు 17|17]]||వ్యాఖ్య = పాత విశేషాలు}}
ఈ జాబితా, మొదటి పేజీ లోని &quot;మీకు తెలుసా?&quot; విభాగంలో ఇప్పటిదాకా ప్రదర్శించిన వాక్యాల భాండాగారం.

* ఏదైనా వికిపీడియా వ్యాసం చదువుతున్నపుడు మీకు ఆహా! అనిపించే విషయం ఏదైనా కనిపిస్తే ఇక్కడ దానిని చేర్చండి. బహుశా మీలాగే చాలా మందికి ఆ విషయము తెలిసి ఉండకపోవచ్చు.
* ఈ భాండాగారం నుండి ఒక సమయములో కేవలం మూడూ లేదా నాలుగింటిని మాత్రమే [[మూస:మీకు తెలుసా?1|ఈ మూస]]లో చేర్చండి.
* వికీపీడియాలో వ్యాసాలు పూర్తవటం అనేది ఉండదు. ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు వ్యాసాన్ని మెరుగుపరుస్తూనే ఉంటారు. అందుకని మీరు కొత్తగా తెలుసుకున్న విషయాలను ఎప్పటికప్పుడు ఇక్కడ చేర్చేయండి. అలాగే ఇక్కడ చేర్చిన విషయాలను దాయనవసరం లేదు.

----
=== మీకు తెలుసా? ===
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 4px solid #FFD700;&quot;
|style=&quot;font-size:large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.0em;&quot; |&lt;center&gt;2025 సంవత్సరాలలో వివిధ వారాలలో &quot;మీకు తెలుసా!&quot; వాక్యాలు&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |
&lt;center&gt;&lt;small&gt;[[#01 వ వారం|01]]{{*}}[[#02 వ వారం|02]]{{*}}[[#03 వ వారం|03]]{{*}}[[#04 వ వారం|04]]{{*}}[[#05 వ వారం|05]]{{*}}[[#06 వ వారం|06]]{{*}}[[#07 వ వారం|07]]{{*}}[[#08 వ వారం|08]]{{*}}[[#09 వ వారం|09]]{{*}}[[#10 వ వారం|10]]{{*}}[[#11 వ వారం|11]]{{*}}[[#12 వ వారం|12]]{{*}}[[#13 వ వారం|13]]{{*}}[[#14 వ వారం|14]]{{*}}[[#15 వ వారం|15]]{{*}}[[#16 వ వారం|16]]{{*}}[[#17 వ వారం|17]]{{*}}[[#18 వ వారం|18]]{{*}}[[#19 వ వారం|19]]{{*}}[[#20 వ వారం|20]]{{*}}[[#21 వ వారం|21]]{{*}}[[#22 వ వారం|22]]{{*}}[[#23 వ వారం|23]]{{*}}[[#24 వ వారం|24]]{{*}}[[#25 వ వారం|25]]{{*}}[[#26 వ వారం|26]]{{*}}[[#27 వ వారం|27]]{{*}}[[#28 వ వారం|28]]{{*}}[[#29 వ వారం|29]]{{*}}[[#30 వ వారం|30]]{{*}}[[#31 వ వారం|31]]{{*}}[[#32 వ వారం|32]]{{*}}[[#33 వ వారం|33]]{{*}}[[#34 వ వారం|34]]{{*}}[[#35 వ వారం|35]]{{*}}[[#36 వ వారం|36]]{{*}}[[#37 వ వారం|37]]{{*}}[[#38 వ వారం|38]]{{*}}[[#39 వ వారం|39]]{{*}}[[#40 వ వారం|40]]{{*}}[[#41 వ వారం|41]]{{*}}[[#42 వ వారం|42]]{{*}}[[#43 వ వారం|43]]{{*}}[[#44 వ వారం|44]]{{*}}[[#45 వ వారం|45]]{{*}}[[#46 వ వారం|46]]{{*}}[[#47 వ వారం|47]]{{*}}[[#48 వ వారం|48]]{{*}}[[#49 వ వారం|49]]{{*}}[[#50 వ వారం|50]]{{*}}[[#51 వ వారం|51]]{{*}}[[#52 వ వారం|52]]&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|}
__NOTOC__
{{clear}}

=2025 సంవత్సరంలోని వాక్యాలు=
== 01 వ వారం ==
* ... '''[[కన్నమ దాసు]]''' బ్రహ్మనాయుడికి నమ్మిన బంటు, మాచర్ల సైన్యాధ్యక్షుడు అనీ!
* ... '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' తమిళనాడులో నవగ్రహదేవతలకు అంకితం చేయబడిన దేవాలయమనీ!
* ... నికోలస్ కోపర్నికస్ ప్రచురించిన ఖగోళ శాస్త్ర రచనతో '''[[వైజ్ఞానిక విప్లవం]]''' ప్రారంభమైనట్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... అస్సాంలోని '''[[కాటన్ విశ్వవిద్యాలయం]]''' భారతదేశంలోని అగ్రగామి విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... విజయనగరం జిల్లా, భోగాపురం విమానాశ్రయానికి '''[[అల్లూరి సీతారామ రాజు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!

== 02 వ వారం ==
* ... '''[[డేల్ కార్నెగీ]]''' 1930 దశకంలో రాసిన వ్యక్తిత్వ వికాస పుస్తకాలు నేటికీ ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ భూభాగాన్ని '''[[తమిళకం]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... '''[[బృహత్సంహిత]]''' ప్రాచీన రచయిత [[వరాహమిహిరుడు]] రాసిన విజ్ఞాన సర్వస్వ గ్రంథమనీ!
* ... '''[[తలకావేరి]]''' ప్రాంతాన్ని [[కావేరి నది]]కి పుట్టినిల్లుగా భావిస్తారనీ!
* ... '''[[గ్రాఫైట్]]''' సాధారణ పరిస్థితుల్లో కర్బనం యొక్క స్థిరమైన రూపమనీ!

== 03 వ వారం ==
* ... 2009 లో వచ్చిన అరుంధతి చిత్రంలో '''[[దివ్య నగేష్]]''' చిన్నప్పటి అరుంధతి పాత్రలో నటించిందనీ!
* ... కర్ణాటకలోని '''[[తలకాడు]]''' ప్రాంతంలో సుమారు 30కి పైగా దేవాలయాలు ఇసుకతో కప్పబడిపోయాయనీ!
* ... పురాతన తమిళ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన ముఖ్యమైన రాజవంశాల్లో '''[[చేర రాజవంశం]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[సమోసా]]''' అనే పదం పర్షియన్ పదమైన ''సంబూసాగ్'' అనే పదం నుంచి వచ్చిందనీ!
* ... కొన్ని వైద్యప్రక్రియలను సులువు చేసేందుకు '''[[అనస్థీషియా]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 04 వ వారం ==
* ... '''[[ఎం. జగన్నాథరావు]]''' మాజీ సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అనీ!
* ... పురాతన వైద్య గ్రంథమైన సుశ్రుత సంహితలో [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతాన్ని]] ఉపయోగించి శరీరంలో దిగిన బాణాన్ని వెలికితీయడం గురించిన వర్ణన ఉందనీ!
* ... అమెరికాలోని పురాతనమైన, ప్రతిష్టాత్మక విశ్వవిద్యాలయాల్లో '''[[ప్రిన్స్‌టన్ యూనివర్శిటీ]]''' ఒకటనీ!
* ... '''[[ఫెమినా (ఇండియా)|ఫెమినా]]''' భారతదేశంలో మహిళకోసం ప్రత్యేకంగా నడుపుతున్న ప్రాచీనమైన పత్రిక అనీ!
* ... బెంగళూరులోని '''[[ఇండియన్ మ్యూజిక్ ఎక్స్పీరియన్స్ మ్యూజియం]]''' వివిధ భారతీయ సంగీత పరికరాల సంగ్రహాలయం అనీ!

== 05 వ వారం ==
* ... '''[[హెన్రీ బెక్వరల్]]''' రేడియో ధార్మికత ఆవిష్కరణకు నోబెల్ బహుమతి అందుకున్నాడనీ!
* ... ఈజిప్టులోని '''[[అలెగ్జాండ్రియా గ్రంథాలయం]]''' ప్రాచీన ప్రాముఖ్యత కలిగిన అతిపెద్ద గ్రంథాలయమనీ!
* ... భూఉపరితలం పైన ఉన్న వాతావరణ వాయువులపై గ్రహం యొక్క గురుత్వాకర్షణ ఆకర్షణ వల్ల '''[[వాతావరణ పీడనం]]''' ఏర్పడుతుందనీ!
* ... అంతర్జాల వ్యవస్థలో కంప్యూటర్ పేర్లను ఐపీ అడ్రసుగా మార్చేందుకు '''[[డొమైన్ నేమ్ సిస్టమ్]]''' ఉపయోగపడుతుందనీ!
* ... '''[[తనిష్క్]]''' టైటాన్ కు అనుబంధ సంస్థ అయిన ఆభరణాల విక్రయ సంస్థ అనీ!

== 06 వ వారం ==
* ... '''[[జాకీ చాన్]]''' సినిమా చరిత్రలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన మార్షల్ ఆర్టిస్టుల్లో ఒకడిగా పేరు గాంచాడనీ!
* ... ముంబైలో ఉన్న '''[[సర్ జె. జె. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్]]''' కళలను బోధించే పురాతన విద్యాసంస్థల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[పురాతన ఈజిప్టు]]''' నాగరికతలో అనేక నిర్మాణ సాంకేతికతలు రూపుదిద్దుకున్నాయనీ!
* ... '''[[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]]''' పర్యావరణ అవగాహనను ప్రోత్సహించే అందాల పోటీ అనీ!
* ... రామాయణంలో లంకకు కాపలాగా ఉన్న రాక్షసి '''[[లంకిణి]]''' అనీ!

== 07 వ వారం ==
* ... '''[[అమృత థాపర్]]''' 2005 లో ఫెమినా మిస్ ఇండియా యూనివర్స్ టైటిల్ గెలుచుకుందనీ!
*... సా.పూ 2 వ శతాబ్దం నుంచీ '''[[జ్యోతిషశాస్త్రం]]''' వేర్వేరు రూపాల్లో వాడబడుతుందనీ!
* ... బిగ్ బ్లూ అని ముద్దుగా పిలవబడే బహుళ జాతి సంస్థ '''[[ఐబిఎం]]''' అనీ!
* ... జపాన్ లో పుట్టిన '''[[జూడో]]''' ఆయుధాలు లేకుండా ఆడే యుద్ధ క్రీడ అనీ!
* ... '''[[బహుళ వర్ణపట చిత్రాలు]]''' సైనిక, అంతరిక్ష, భూపరివేక్షణ మొదలైన విస్తృతమైన అవసరాలకు ఉపయోగపడుతుందనీ!

== 08 వ వారం ==
* ... '''[[యశస్వి జైస్వాల్]]''' తాను ఆడిన మొదటి టెస్ట్ లోనే శతకం సాధించాడనీ!
* ... విటమిన్ సి లోపం వలన '''[[స్కర్వి]]''' వ్యాధి వస్తుందనీ!
* ... ఓజోన్ పొరకు చేటు చేసే క్లోరో ఫ్లోరో కార్బన్ లకు ప్రత్యామ్నాయంగా శీతలీకరణ పరికరాల్లో '''[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]]'''ను వాడుతున్నారనీ!
* ... 42 కిలోమీటర్ల దూరం మేరకు జరిగే పరుగు పందేన్ని '''[[మారథాన్]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ]]''' సరిగా లేకపోతే మానవ ఆరోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుందనీ!

== 09 వ వారం ==
* ... '''[[ప్రణవ్ చాగంటి]]''' తెలుగులో ర్యాప్ సంగీతంలో పేరు గాంచాడనీ!
* ... పంటిలో చేరిన బ్యాక్టీరియా ఉత్పత్తి చేసే ఆమ్లాల వలన '''[[దంత క్షయం]]''' కలుగుతుందనీ!
* ... '''[[బిందు సేద్యం]]''' ద్వారా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెరుగుతున్న సాగునీటి ఖర్చును తగ్గించవచ్చనీ!
* ... '''[[క్లౌడ్ కంప్యూటింగ్]]''' విధానంలో పలువురు వినియోగ దారులు కలిసి కంప్యూటింగ్ పరికరాలను పంచుకుంటారనీ!
* ... '''[[ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ]]''' ప్రధాన కార్యాలయం స్విట్జర్లాండ్ లోని జెనీవా నగరంలో ఉందనీ!

== 10 వ వారం ==
* ... '''[[మైత్రేయుడు]]''' బౌద్ధ సాంప్రదాయాల ప్రకారం భవిష్యత్తు బుద్ధుని అవతారమనీ!
* ... '''[[సూక్ష్మజీవ శాస్త్రం]]''' కి ఆద్యుడు ఆంథోనీ వాన్ లీవెన్‌హాక్ అనీ!
* ... శ్రీరాముడు బంగాళాఖాతంలో నవగ్రహ దేవతలను ప్రతిష్టించిన ప్రాంతమే '''[[నవపాషాణం ఆలయం]]''' గా విరాజిల్లుతోందనీ!
* ... '''[[రంగనతిట్టు పక్షుల సంరక్షణా కేంద్రం]]''' కర్ణాటకలో అతి పెద్ద పక్షి అభయారణ్యమనీ!
* ... పులిట్జర్ బహుమతిని స్థాపించి దానిని నిర్వహిస్తున్నది '''[[కొలంబియా విశ్వవిద్యాలయం]]''' అనీ!

== 11 వ వారం ==
* ... '''[[రెమో ఫెర్నాండెజ్]]''' భారతీయ సంతతికి చెందిన పోర్చుగీసు గాయకుడనీ!
* ... ప్రాచీన భారతీయ వైద్య గ్రంథాల్లో '''[[ప్లాస్టిక్ సర్జరీ]]''' గురించిన ప్రస్తావన ఉందనీ!
* ... తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో భారత ప్రభుత్వం మాజీ రాష్ట్రపతి '''[[డాక్టర్ ఎ. పి. జె. అబ్దుల్ కలాం నేషనల్ మెమోరియల్, రామేశ్వరం|అబ్దుల్ కలాం స్మారక చిహ్నాన్ని]]''' నిర్మించిందనీ!
* ... ఒక పెద్ద '''[[డేటా సెంటర్]]''' నిర్వహించడానికి ఒక మధ్యస్థాయి పట్టణానికి ఖర్చయ్యే విద్యుత్ అవసరమవుతుందనీ!
* ... భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన '''[[డీలిమిటేషన్ కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]''' మారుతున్న జనసంఖ్యకు అనుగుణంగా శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను పునఃపరిశీలిస్తుందనీ!

== 12 వ వారం ==
* ... ప్రతిష్టాత్మకమైన కెరీర్ గ్రాండ్ స్లాం పూర్తి చేసిన ముగ్గురు ఆటగాళ్ళలో '''[[రఫెల్ నాదల్]]''' ఒకడనీ!
* ... '''[[నీలగిరి పర్వతాలు|నీలగిరి పర్వతాల్లో]]''' అతి ఎత్తైన శిఖరం [[దొడ్డబెట్ట శిఖరం]] అనీ!
* ... భరద్వాజ మహర్షి రచించిన '''[[అంశుబోధిని]]''' సూర్యుని నుంచి లభించే వివిధ రకాల శక్తినీ, వాటి ఉపయోగాలను గురించి వివరిస్తుందనీ!
* ... మాజీ సైనికులు, అనుభవజ్ఞులు కలిసి 2020 లో '''[[భారతీయ జవాన్ కిసాన్ పార్టీ]]''' స్థాపించారనీ!
* ... మధుమేహం కారణంగా నరాలు దెబ్బతినే వ్యాధిని '''[[డయాబెటిక్ న్యూరోపతి]]''' అంటారనీ!

== 13 వ వారం ==
* ... హవాయి రాష్ట్ర శాసనసభకు ఎన్నికైన అతి పిన్న వయస్కురాలు  '''[[తులసి గబ్బార్డ్]]''' అనీ!
* ... ప్రత్యామ్నాయ సంస్కృతిని పెంపొందించేందుకు బి.రామకృష్ణ  '''[[చార్వాక ఆశ్రమం]]''' స్థాపించారనీ!
* ... వాణిజ్య రంగంలో పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు నిర్వహించడానికి '''[[మెయిన్‌ఫ్రేమ్ కంప్యూటర్]]''' వాడతారనీ!
* ... శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి స్థాపించిన తొలితరం తెలుగు పత్రిక '''[[ప్రబుద్ధాంధ్ర]]''' అనీ!
* ... ప్రఖ్యాత బహుళ జాతీయ వాణిజ్య సంస్థ [[ఐకియా]] డిజైనర్ల బృందంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క భారతీయురాలు '''[[ఆకాంక్ష శర్మ]]''' అనీ!

== 14 వ వారం ==
* ... '''[[రాంపిళ్ల నరసాయమ్మ]]''' విజయవాడకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలనీ!
* ... కృత్రిమ మేధకు సంబంధించిన '''[[పెద్ద భాషా నమూనాలు]]''' అనేక అనువాదం, అర్థం చేసుకోవడం, ఉత్పత్తి లాంటి భాష ఆధారిత కార్యాలను నిర్వహించగలవనీ!
* ... '''[[పరివేషము]]''' అంటే సూర్యుడు, లేదా చంద్రుని చుట్టూ ఏర్పడే ఒకరకమైన కాంతి వలయాలనీ!
* ... చైనాకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధవ్యూహ గ్రంథం '''[[ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్]]''' లోని సూత్రాలు ఇప్పటికీ పలు రంగాల్లో ఉపయోగిస్తున్నారనీ!
* ... కేరళకు చెందిన '''[[ట్రావన్‌కోర్]]''' రాజులు వేలమంది బ్రాహ్మణులకు ఖరీదైన దానాలు చేసేవారనీ!

== 15 వ వారం ==
* ... '''[[మసాకో ఒనో]]''' జపాన్ నుంచి వచ్చి భారతదేశంలో స్థిరపడ్డ ఒడిస్సీ నర్తకి అనీ!
* ... '''[[ఆంధ్ర ప్రకాశిక]]''' మద్రాసు నుండి వెలువడిన తొలితరం తెలుగు పత్రికల్లో ఒకటనీ!
* ... భారతప్రభుత్వం '''[[జాతీయ పసుపు బోర్డు]]''' ను ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని నిజామాబాద్ లో ఏర్పాటు చేసిందనీ!
* ... '''[[మోనోశాఖరైడ్‌లు]]''' శరీరానికి శక్తి నిచ్చే ప్రధానమైన వనరులనీ!
* ... ప్రమాదవశాత్తూ మరణించిన కుమారుడి జ్ఞాపకార్థం ప్రముఖ రచయిత, నటుడు గొల్లపూడి మారుతీరావు '''[[గొల్లపూడి శ్రీనివాస్ అవార్డు]]''' ఏర్పాటు చేశాడనీ!

== 16 వ వారం ==
* ... '''[[భావన బాలకృష్ణన్]]''' భారతదేశంలో ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడా పాత్రికేయుల్లో ఒకరనీ!
* ... భారతదేశంలో గ్రామీణ మహిళలు తమలో తాము సహాయం చేసుకోవడం కోసం '''[[స్వయం సహాయక బృందం]]'''గా ఏర్పడుతారనీ!
* ... '''[[విశ్వరూపం (1936 పుస్తకం)|విశ్వరూపం]]''' కాళీపట్నపు కొండయ్య 1936 లో తెలుగులో రాసిన ప్రజావిజ్ఞానశాస్త్ర పుస్తకమనీ!
* ... పోర్చుగల్ దేశపు రాజధాని '''[[లిస్బన్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన నగరాల్లో ఒకటనీ!
* ... '''[[సూలమంగళం సిస్టర్స్]]''' ఆధ్యాత్మిక సంగీతంలో పేరు గాంచిన గాయనీమణులనీ!

== 17 వ వారం ==
* ... భారతీయ బహుళ జాతి సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు '''[[సుబ్రతో బాగ్చి]]''' అనీ!
* ... తెలంగాణ ప్రాంతంలో హైదరాబాదు బయట నుండి వెలువడ్డ తొలి పత్రిక '''[[తెనుగు పత్రిక]]''' అనీ!
* ... నిద్రాణ అగ్నిపర్వతమైన '''[[కిలిమంజారో]]''' ఆఫ్రికాలో అత్యంత ఎత్తయిన పర్వతమనీ!
* ... తిరుమల దర్శనానికి వచ్చే భక్తుల నియంత్రణ కోసం '''[[వైకుంఠం క్యూ కాంప్లెక్స్]]''' ఏర్పాటు చేశారనీ!
* ... కడప జిల్లాలోని '''[[తుమ్మలపల్లి యురేనియం గని]]''' ప్రపంచంలో అతిపెద్ద యురేనియం నిక్షేపాలు కలిగిన ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!

== 18 వ వారం ==
* ... మహాత్మా గాంధీ '''[[జాన్ రస్కిన్]]''' అనే ఆంగ్ల రచయిత పుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువాదం చేశాడనీ!
* ... సినీ దర్శకుడు సుకుమార్ కుమార్తె సుకృతి వేణి ప్రధాన పాత్రలో నటించిన '''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]''' పలు చలనచిత్రోత్సవాల్లో పురస్కారాలు గెలుచుకుందనీ!
* ... భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ మొదటిసారిగా తిరుపతిలో '''[[ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్ (తిరుపతి)|ఇండియన్ కలినరీ ఇన్స్టిట్యూట్]]''' స్థాపించిందనీ!
* ... '''[[డమాస్కస్]]''' నగరం ప్రపంచంలో అతి ప్రాచీనమైన రాజధాని నగరంగా పేరు గాంచిందనీ!
* ... స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో పెంచిన పన్నులకు వ్యతిరేకంగా '''[[చీరాల పేరాల ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!

== 19 వ వారం ==
* ... బరోడా సంస్థానాన్ని పరిపాలించిన '''[[మూడవ శాయాజీరావ్ గైక్వాడ్]]''' తన పాలనలో అనేక ప్రజోపయోగ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టాడనీ!
* ... తిరుపతిలోని '''[[ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి (తిరుపతి)|ప్రభుత్వ ప్రసూతి ఆసుపత్రి]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అతిపెద్ద ప్రసూతి ఆసుపత్రి అనీ!
* ... ప్రముఖ మిఠాయి వ్యాపారి జి. పుల్లారెడ్డి పేరు మీదుగా '''[[జి. పుల్లారెడ్డి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ]]''' స్థాపించబడిందనీ!
* ... భారతదేశంలోని భాగల్‌పూర్ లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న '''[[మంజుషా కళ]]''', నాగదేవత పూజలో ఉపయోగిస్తారనీ!
* ... భారత ప్రధాన భూభాగాన్ని, పంబన్ ద్వీపంతో కలిపే '''[[కొత్త పంబన్ వంతెన]]''' భారతదేశంలో మొట్టమొదటి వర్టికల్ లిఫ్ట్ వంతెన అనీ!

== 20 వ వారం ==
* ... దర్శకుడు '''[[తిరుపతి స్వామి]]''' తీసిన మొదటి సినిమా గణేష్ ఐదు నంది పురస్కారాలు దక్కించుకున్నదనీ!
* ... పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు రాసిన రచనల్లో ఆయనకు అత్యంత ఖ్యాతి తెచ్చిన పుస్తకం '''[[శివతాండవ కావ్యం]]''' అనీ!
* ... తెలుగు నటి '''[[వడ్డీ మహేశ్వరి]]''' కూచిపూడి లో నాట్యం లో గిన్నిస్ బుక్ రికార్డు సృష్టించినందనీ!
* ... '''[[బసంతి దేవి కళాశాల]]''' కోల్‌కత లో ఆ రాష్ట్రప్రభుత్వం స్థాపించిన మొదటి ప్రాయోజిత మహిళా కళాశాల అనీ!
* ... పత్తితో తయారయ్యే సాంప్రదాయిక '''[[వరంగల్ తివాచీలు]]''' మొఘలాయిల సైన్యం దక్కన్ ప్రాంతంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచీ ప్రాచుర్యం పొందాయనీ!

== 21 వ వారం ==
* ... అంతర్జాతీయ క్రికెట్ రంగంలో 20,000 పరుగులు సాధించిన ఏకైక పాకిస్తాన్ బ్యాట్స్‌మన్ '''[[ఇంజమామ్-ఉల్-హక్]]''' అనీ!
* ... శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలోని '''[[మడకశిర కోట]]''' ను భారత ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన కట్టడంగా గుర్తించిందనీ!
* ... '''[[లాస్ ఏంజిల్స్ కేంద్ర గ్రంథాలయం]]''' అమెరికాలో మూడవ అతిపెద్ద ప్రజా గ్రంథాలయం అనీ!
* ... శ్రీకాకుళం జిల్లాలో తలపెట్టిన థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రానికి వ్యతిరేకంగా చాలా రోజులపాటు '''[[కాకరాపల్లి ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ...'''[[బాగేశ్వరి ఆలయం, నేపాల్|బాగేశ్వరి ఆలయం]]''' నేపాల్ లోని ప్రముఖమైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటనీ!

== 22 వ వారం ==
* ... '''[[పుట్టణ్ణ కణగాల్]]''' అత్యంత ప్రభావవంతమైన భారతీయ చలనచిత్ర నిర్మాతల్లో ఒకడిగా పరిగణించబడ్డాడనీ!
* ... కర్నూలు జిల్లాలోని కైరుప్పల గ్రామంలో ప్రతి యేటా '''[[పిడకల యుద్ధం]]''' జరుగుతుందనీ!
* ... '''[[ఓస్లో విశ్వవిద్యాలయం]]''' నార్వే దేశంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన విశ్వవిద్యాలయమనీ!
* ... 1929 నుంచి 1939 మధ్యలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా '''[[మహా మాంద్యం]]''' ఏర్పడిందనీ!
* ... '''[[గౌర్ బ్రాహ్మణులు]]''' వింధ్య పర్వతాలకు ఉత్తరాన నివసించే ఐదు పంచ గౌడ బ్రాహ్మణ సమాజాలలో ఒకటనీ!

== 23 వ వారం ==
* ... '''[[రణబీర్ సింగ్ హుడా]]''' ఏడుసార్లు లోక్‌సభ, రాజ్యసభ సభ్యుడిగా పనిచేసి లిమ్కా బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!
* ... నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెంలో ఉన్న '''[[కోదండరామ ఆలయం, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం|కోదండరామ ఆలయ]]''' గోపురం ఆంధ్రప్రదేశ్ లో రెండవ ఎత్తైన గోపురం అనీ!
* ... 2000 సంవత్సరంలో అప్పటి సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ లో విద్యుత్ చార్జీల పెంపునకు వ్యతిరేకంగా '''[[విద్యుత్ ఉద్యమం (2000)|విద్యుత్ ఉద్యమం]]''' జరిగిందనీ!
* ... ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని '''[[మనుబోలు రైల్వే స్టేషను]]'''లో భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన రైల్వే ఫ్లైఓవర్ ఉందనీ!
* ... భారతదేశంలో '''[[బెంగాల్ క్రికెట్ అసోసియేషన్]]''' 1928 లో స్థాపించబడిందనీ!

== 24 వ వారం ==
* ... పద్మవిభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత '''[[బాలు శంకరన్]]''' కృత్రిమ అవయువాల తయారీలో ప్రసిద్ధి చెందాడనీ!
* ... '''[[బర్గెన్]]''' నగరం నార్వే దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నగరమనీ!
* ... వైకింగ్ యుగంలో స్కాండినేవియన్ దేశాలలో బానిసలను '''[[థ్రాల్]]''' అని పిలిచేవారనీ!
* ... పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు వరుసగా 2011, 2016, 2021లలో ఎన్నికైన శాసన సభ్యురాలు డా.'''[[శశి పంజా]]''' ఆంధ్రప్రదేశ్ తెనాలికి చెందినది అనీ!
* ... మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్, చాలా ఇష్టపడే ఒక రకం మామిడిపండుకు '''[[ఇమామ్ పసంద్]]''' అని పేరు వచ్చిందనీ!

== 25 వ వారం ==
* ... '''[[గులామ్ యాజ్దానీ]]''' హైదరాబాద్ నిజాం పరిపాలనాకాలంలో పురావస్తుశాఖ వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకడనీ!
* ... ఉత్తరప్రదేశ్ లోని '''[[ఆర్య మహిళా మహావిద్యాలయ]]''' బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఆధ్వర్యంలో నడిచే మహిళా విద్యాలయమనీ!
* ... వాతావరణ మార్పుపై 2016 లో అంతర్జాతీయ దేశాల మధ్య '''[[పారిస్ ఒప్పందం]]''' కుదిరిందనీ!
* ... 1968లో విడుదలైన వైజ్ఞానిక కల్పన చిత్రం '''[[2001 ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ]]''' విమర్శకుల దృష్టిలో అత్యుత్తమ చిత్రాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుందనీ!
* ... '''[[పెన్నా అహోబిలం బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్]]''' కు ప్రముఖ నీటిపారుదల ఇంజనీరు కె. శ్రీరామకృష్ణయ్య జ్ఞాపకార్థం పేరు పెట్టారనీ!

== 26 వ వారం ==
* ... భారతీయ, పాశ్చాత్య ఖగోళ శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసిన '''[[బాపుదేవ్ శాస్త్రి]]''' మహామహోపధ్యాయ బిరుదు పొందాడనీ!
* ... రాజస్థాన్ లోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశం '''[[అంబర్ కోట, రాజస్థాన్|అంబర్ కోట]]''' యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల్లో ఒకటనీ!
* ... 2025 సంవత్సరానికి '''[[భారతదేశంలో సౌరశక్తి|భారతదేశం సౌరవిద్యుత్ ఉత్పత్తి]]''' లో చైనా, అమెరికా తర్వాత మూడో స్థానంలో నిలిచిందనీ!
* ... ప్రపంచంలో అతిపెద్ద గ్రంథాలయం అమెరికాలోని '''[[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]]''' అనీ!
* ... '''[[ఆస్ట్రియా]]''' ఆర్చ్‌డ్యూక్ ఫ్రాంజ్ ఫెర్డినాండ్ హత్యవల్ల మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైందనీ!

== 27 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ అత్యుత్తమ గాయకుల్లో ఒకడైన '''[[బాబ్ డిలాన్]]''' 2016లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి పొందాడనీ!
* ... తెలుగు రాష్ట్రాల్లో లంబాడీలు, సుగాలీలు హోలీ సందర్భంగా చేసే నృత్యాన్ని '''[[లెంగీ నృత్యం]]''' అంటారనీ!
* ... '''[[మంచు స్తూపం]]''' అనేది కృత్రిమ హిమానీ నదాలు సృష్టించే ఒక పద్ధతి అనీ!
* ... సూర్యకాంతి నుండి లభించే '''[[విటమిన్ డి]]''' మానవులు ఆరోగ్యంగా ఉండడానికి కీలకమైనదనీ!
* ... '''[[కేంద్ర సమాచార కమిషన్]]''' 2005లో సమాచార హక్కు చట్టం కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన చట్టబద్ధమైన సంస్థ అనీ!

== 28 వ వారం ==
* ... భారతదేశంలో రాష్ట్రానికి మొట్టమొదటి మహిళా స్పీకరుగా ఎన్నికైంది '''[[షన్నో దేవి]]''' అనీ!
* ... ఇంధన రంగంలో ప్రాచుర్యం పొందిన '''[[ఈక్వినార్]]''' నార్వే దేశానికి చెందినదనీ!
* ... కేరళ నుంచి వెలువడే '''[[గృహలక్ష్మి (పత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]''' మలయాళ పత్రిక భారతదేశంలో ఐదవ అతిపెద్ద ప్రాంతీయ భాషా పత్రిక అనీ!
* ... బెంగుళూరులోని '''[[బసవనగుడి ఆక్వాటిక్ సెంటర్]]''' అనేకమంది అంతర్జాతీయ ఈతగాళ్ళు శిక్షణ పొందారనీ!
* ... ప్రముఖ వ్యాపార విద్యాసంస్థ '''[[హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్]]''' తొలుత కేవలం మగవారికి మాత్రమే ప్రవేశం కల్పించేదనీ!

== 29 వ వారం ==
* ... షాజహాన్ చక్రవర్తి కుమారుడైన '''[[దారా షుకో]]''' ముఖ్యమైన హిందూ గ్రంథాలను పర్షియన్ భాషలోకి అనువదించాడనీ!
* ... '''[[ఫ్రాగ్నర్ పార్క్]]''' నార్వేలోని ఓస్లోలో అతి పెద్ద చారిత్రాత్మక ఉద్యానవనమనీ!
* ... అఖిల భారత కేంద్ర నియామక సంస్థ '''[[యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్]]''' రాష్ట్రపతికి నివేదిస్తారనీ!
* ... టాటా గ్రూప్ ఆఫ్ కంపెనీస్ లో అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నది '''[[టాటా సన్స్]]''' అనీ!
* ... '''[[మెడికల్ టూరిజం]]''' ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రసిద్ధి చెందిన దేశాల్లో భారతదేశం కూడా ఒకటనీ!

== 30 వ వారం ==
* ... '''[[శీతల్ దేవి]]''' అతి పిన్న వయసులో పారా ఒలంపిక్స్ లో పతకం సాధించిందనీ!
* ... హిందూ పురాణాలలో బలరాముడి భార్య అయిన రేవతి తండ్రి '''[[కకుద్మి]]''' అనీ!
* ... చీజ్ ఉత్పత్తిలో ప్రసిద్ధి చెందిన అమెరికాలోని '''[[విస్కాన్సిన్]]''' రాష్ట్రం ''అమెరికన్ డైరీ ల్యాండ్'' అని పిలవబడుతుందనీ!
* ... సా.శ.పూ 7000 నుంచీ '''[[వైద్య పరికరం|వైద్యపరికరాలు]]''' తయారు చేయడం ప్రారంభమైందనీ!
* ... హిందీ దినపత్రిక '''[[హిందూస్తాన్ (వార్తాపత్రిక)|హిందుస్తాన్]]''' మదన్ మోహన్ మాలవ్యా ప్రారంభించిన దినపత్రిక అనీ!

== 31 వ వారం ==
* ... తాను వాయించే సరస్వతి వీణనే ఇంటిపేరుగా చేసుకున్న ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసురాలు '''[[వీణ ధనమ్మాళ్]]''' అనీ!
* ... భారతదేశంలో ప్రత్యక్ష పన్నులను నిర్వహించే సంస్థ '''[[సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ డైరెక్ట్ టాక్సెస్]]''' అనీ!
* ... వావిలికొలను సుబ్బారావు రచించిన '''[[ఆర్యకథానిధి]]''' గ్రంథంలో రామాయణ, మహాభారత, భాగవత గ్రంథాల్లోని కథలు పొందుపరచి ఉన్నాయనీ!
* ... '''[[కడియా దుంగార్ గుహలు]]''' సా.శ. 1 లేదా 2 వ శతాబ్దానికి చెందిన బౌద్ధ గుహలనీ!
* ... హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయని [[లతా మంగేష్కర్]] ను తొలుత నటిగా వెండితెరకు పరిచయం చేసిన దర్శకుడు '''[[మాస్టర్ వినాయక్]]''' అనీ!

== 32 వ వారం ==
* ... అత్యధిక కాలం జీవించిన (99 ఏళ్ళు) భారత ప్రధాని '''[[మొరార్జీ దేశాయి]]''' అనీ!
* ... ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన నావికుడు రిచర్డ్ రోవ్, రాయల్ నేవీ నౌకలో ప్రయాణిస్తూ క్రిస్మస్ రోజున గమనించిన దీవులకు '''[[క్రిస్టమస్ దీవులు]]''' అని పేరు పెట్టారనీ!
* ... '''[[ఆహార పటిష్టత]]''' ద్వారా ఆహారంలో సహజంగా లభించని పోషకాలకు చేరుస్తారనీ!
* ... ఎయిమ్స్‌ చరిత్రలోనే డైరెక్టర్‌గా చేసిన ఒకే ఒక్క మహిళ డాక్టర్ '''[[స్నేహ్ భార్గవ]]''' అనీ!
* ... భారత పరిపాలనా వ్యవస్థలో భాగమైన '''[[రెవెన్యూ గ్రామం]]''' ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో ఏర్పడిన భావన అనీ!

== 33 వ వారం ==
* ... '''[[రోల్డ్ అముండ్సెన్]]''' అంటార్కిటిక్ సాహస యాత్రలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తి అనీ!
* ... ముంబైలోని '''[[బాంబే హౌస్]]''' టాటా గ్రూప్ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేస్తుందనీ!
* ... నిర్మాణ దశలో ఉన్న [[నాగార్జునసాగర్|నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట]] వద్ద తెలుగు సినిమాలకు ముందే హిందీ చిత్రం '''[[ఇన్సాన్ జాగ్ ఉఠా]]''' నిర్మాణం జరిగిందనీ!
* ... అయోధ్య రామమందిరం వాస్తుశిల్పి గుజరాత్ కు చెందిన '''[[చంద్రకాంత్ సోమ్‌పుర]]''' అనీ!
* ... '''[[జిబ్రాల్టర్]]''' ప్రపంచంలోనే అత్యల్ప నిరుద్యోగిత కలిగిన దేశాలలో ఒకటిగా ఉందనీ!

== 34 వ వారం ==
* ... తమిళ సంగీత దర్శకుడు '''[[దేవా (సంగీత దర్శకుడు)|దేవా]]''' దక్షిణ భారతీయ భాషల్లో 400కి పైగా సినిమాలకు సంగీతం అందించాడనీ!
* ... అయోధ్య రామ మందిరంలో శ్రీరాముడి ప్రాణ ప్రతిష్టకు ముహూర్తం నిర్ణయించింది కాశీకి చెందిన '''[[గణేశ్వర్ శాస్త్రి ద్రవిడ్]]''' అనీ!
* ... '''[[హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్]]''' భారతదేశంలో అత్యంత విలువైన బ్రాండ్లలో ఒకటనీ!
* ... గాంధీజీ 150 వ జయంతి సందర్భంగా గాంధీ తత్వాన్ని పరిచయం చేస్తూ '''[[2019 గాంధీ పాదయాత్ర|పాదయాత్ర]]''' నిర్వహించారనీ!
* ... పుష్కలంగా నీటి సౌకర్యం కలిగిన, సారవంతమైన భూమిని '''[[మాగాణి]]''' అని పిలుస్తారనీ!

== 35 వ వారం ==
* ... కంచి కామకోటి పీఠం మఠానికి '''[[దుడ్డు సత్య వెంకట సూర్య సుబ్రహ్మణ్య గణేశ శర్మ ద్రావిడ్]]''' ఉత్తరాధికారిగా నియమితుడయ్యాడనీ!
* ... '''[[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]]''' (ONGC) భారతదేశంలో అతిపెద్ద ముడిచమురు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి చేసే సంస్థ అనీ!
* ... భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం అనంతరం '''[[రాష్ట్రపతి భవనం]]''' లోకి గవర్నర్ జనరల్ హోదాలో మొట్టమొదట అడుగుపెట్టింది చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి అనీ!

== 36 వ వారం ==
* ... '''[[బాంబా బాక్య]]''' ఎ.ఆర్. రెహమాన్ తో కలిసి అనేక సినిమాలలో పాడిన విలక్షణ గాయకుడనీ!
* ... '''[[గ్రంథ లిపి]]''' దక్షిణ భారతదేశంలో ఉద్భవించిన ఒక ప్రాచీన లిపి అనీ!

== 37 వ వారం ==
* ... గణపతి అని మారు పేరు కలిగిన '''[[ముప్పాళ్ల లక్ష్మణరావు]]''' భారత మావోయిస్ట్ ఉద్యమంలో ప్రధాన వ్యక్తి అనీ!
* ... కెనడా దేశంలోని '''[[అటావా]]''' నగరం ప్రపంచంలో మూడవ అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరం అనీ!

== 38 వ వారం ==
* ... కర్ణాటకకు చెందిన '''[[బాను ముష్తాక్]]''' 2025 లో సాహిత్యంలో అంతర్జాతీయ బుకర్ పురస్కారం పొందిందనీ!
* ... '''[[శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవీ శక్తిపీఠం]]''' దేవీ పూజలకు ఆలవాలమైన అష్టాదశశక్తి పీఠాల్లో ఒకటనీ

== 39 వ వారం ==
* ... '''[[రవి కె. చంద్రన్]]''' ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ సినిమాటోగ్రాఫర్స్ (ISC) వ్యవస్థాపక సభ్యుడనీ!

== 40 వ వారం ==
* ... పంజాబ్ కి చెందిన '''[[లాలా హంసరాజ్]]''' దయానంద్ ఆంగ్లో వేద (DAV) పాఠశాల స్థాపకుడిగా ప్రసిద్ధుడనీ!

== 41 వ వారం ==
* ... '''[[వాల్మికి థాపర్]]''' ప్రకృతి, పర్యావరణంపై అనేక పుస్తకాలు, డాక్యుమెంటరీలు రూపొందించాడనీ!

== 42 వ వారం ==
* ... '''[[నిషా మిల్లెట్]]''' 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ పోటీల్లో భారతదేశం తరఫున పాల్గొన్న ఏకైక స్విమ్మర్ అనీ!

== 43 వ వారం ==
* ... బెంగుళూరుకు చెందిన '''[[కిషన్ శ్రీకాంత్]]''' పది సంవత్సరాల వయసులో సినిమాకు దర్శకత్వం వహించి గిన్నీస్ బుక్ ఆఫ్ రికార్డ్స్ లోకి ఎక్కాడనీ!

== 44 వ వారం ==
* ... అవధూత '''[[కాశీనాయన]]''' పేరు మీదుగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పలుచోట్ల అన్నదాన కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయనీ!

== 45 వ వారం ==
* ... ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన కోల్గేట్ పామోలివ్ సంస్థ అధినేత '''[[విలియం కోల్గేట్]]''' అనీ!

== 46 వ వారం ==
* ... '''[[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]''', పింగళి లక్ష్మీకాంతం కలిసి పింగళి కాటూరి కవులనే జంటపేరుతో ప్రసిద్ధమయ్యారనీ!

== 47 వ వారం ==
* ... '''[[మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్]]''' సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠాన్ని అందుకున్న నాలుగో కన్నడ రచయిత అనీ!

== 48 వ వారం ==
* ... '''[[నటరాజ రామకృష్ణ]]''' మరుగున పడిన అనేక ప్రాచీన నాట్యరీతుల్ని వెలుగులోకి తీసుకువచ్చాడనీ!

== 49 వ వారం ==
* ... బ్రిటిష్ ఇండియా వాస్తు శిల్పి '''[[హెన్రీ ఇర్విన్]]''' భారతదేశంలో మైసూరు రాజభవనం లాంటి అనేక కట్టడాలకు రూపకల్పన చేశాడనీ!

== 50 వ వారం ==
* ... భగత్ సింగ్ మామ అయిన '''[[సర్దార్ అజిత్ సింగ్]]''' కూడా ప్రసిద్ధ దేశభక్తుడు అనీ!

== 51 వ వారం ==
* ... '''[[కౌముది నరసింహం]]''' (1905 - 1983) తెలుగు నాటకంలో తాత్వికతకు స్థానం కల్పించిన వారిలో ఒకరనీ!

== 52 వ వారం ==
* ... హిందూ పురాణాల ప్రకారం '''[[రుక్మాంగద]]''' ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని అత్యంత శ్రద్ధాభక్తులతో అనుసరించేవాడనీ!

==53 వ వారం ==
* ... '''[[విజిత మల్లికా]]''' సింహళ చిత్ర పరిశ్రమలో పేరొందిన తొలితరం నటీమణుల్లో ఒకరనీ!

== 54 వ వారం ==
* ... వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పీహెచ్డి సాధించిన మొదటి తెలుగు మహిళ '''[[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]''' అనీ!</text>
      <sha1>b1du99rrzu8rkyzdkkzmdvf6kz7he19</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జూలై 12</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3936</id>
    <revision>
      <id>4601522</id>
      <parentid>4467263</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:43:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <comment>/* జననాలు */</comment>
      <origin>4601522</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8654" sha1="bfm6h6w8hrvidbivl23e8fha7oauqti" xml:space="preserve">'''జూలై 12''', [[గ్రెగొరియన్‌ క్యాలెండర్‌]] ప్రకారము సంవత్సరములో 193వ రోజు ([[లీపు సంవత్సరము]]లో 194వ రోజు ). సంవత్సరాంతమునకు ఇంకా 172 రోజులు మిగిలినవి.

{{CalendarCustom|month=July|show_year=true|float=right}}

== సంఘటనలు ==
* [[1961]]: [[పూణె]] వరదలు, [[ఖడక్ వాస్లా]], [[పాన్సెట్]] ఆనకట్టలు (డామ్ లు) కారణంగా సగం పూణె నగరం ములిగి పోయింది. లక్ష కుటుంబాలు నిరాశ్రయులు అయ్యారు. 2000 మందికి పైగా మరణించారు.
* [[1979]]: [[కిరిబటి|కిరిబతి]] దీవి [[బ్రిటన్]] నుంచి స్వాతంత్ర్యం పొందింది.

== జననాలు ==
[[File:Pablo Neruda.jpg|thumb|పాబ్లో నెరుడా]]
* క్రీ.పూ. 101/102 - [[జూలియస్ సీజర్]].
* [[1931]]: [[పాబ్లో నెరుడా]], [[చిలీ]] దేశపు కవి, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (మ.1973)
* [[1906]]: [[పువ్వాడ శేషగిరిరావు]], తెలుగు కవి, పండితులు, వీరు కవి పాదుషా బిరుదాంకితులు. (మ.1981)
* [[1930]]: [[ఇరివెంటి కృష్ణమూర్తి]], [[తెలంగాణ]] ప్రాంతానికి చెందిన తొలితరం కథకులలో ఒకడు. (మ.1991)
* [[1933]]: [[గడ్డం గంగారెడ్డి]], రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ లోక్‌సభ సభ్యుడు. (మ.2017) 
* [[1955]]: [[నందిని సిధారెడ్డి]], సోయి అనే పత్రికకు సంపాదకత్వం వహించాడు. 2001లో తెలంగాణ రచయితల వేదికకు వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడిగా వ్యవహరించాడు.
* [[1957]]: [[శ్రీలక్ష్మి రేబాల]], నటి, భరతనాట్య కళాకారిణి.
* 1958: ఉప్పలపాటి నారాయణరావు,దర్శకుడు, నిర్మాత, నటుడు.
* [[1958]]: [[శిలాలోలిత]], కవయిత్రి, విమర్శకురాలు.
* [[1977]]: [[బ్రాక్ లెస్నర్]], అమెరికన్ మిశ్రమ రణతంత్ర యోధుడు, మాజీ వృత్తిగత, ఔత్సాహిక మల్లయోధుడు.
* [[1982]]: [[ఆచంట శరత్ కమల్]], టేబుల్ టెన్నిస్ ఆటగాడు.1997 nagu babu
* 1983: సుజిత, టీ.వి.నటి, తెలుగు, తమిళ, మలయాళ నటి
*

== మరణాలు ==
* [[1803]]: [[కందిమల్లయపల్లె ఈశ్వరమ్మ]], ఆత్మవిద్య బోధిస్తూ తపశ్చర్య కొనసాగించింది. (జ.1703)
* [[1923]]: [[కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు]], మొట్టమొదటి తెలుగు విజ్ఞాన సర్వస్వం నిర్మాత. (జ.1877)
* [[1985]]: [[జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ]], ఆధ్యాత్మిక వేత్త. (జ.1923)
* 1988: కట్టా సుబ్బారావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు (జ.1940)
* [[1994]]: [[ఎం.ఎస్.ఆచార్య]], పాత్రికేయుడు. [[జనధర్మ]], [[వరంగల్ వాణి]] పత్రికల స్థాపకుడు. (జ.1924)
* [[1999]]: [[రాజేంద్ర కుమార్]], హిందీ నటుడు. (జ.1929)
* [[2012]]: [[దారా సింగ్]], భారతీయ మల్లయోధుడు, సినిమా నటుడు. (జ.1928)

== పండుగలు , జాతీయ దినాలు ==
* [[కిరిబటి|కిరిబతి]] స్వాతంత్ర్యదినం. యునైటెడ్ కింగ్ డం నుంచి 1979 లో స్వాతంత్ర్యం పొందింది.
* [[:en:Sao Tome and Principe|సావొ టోమే, ప్రిన్చిపె]] దీవుల స్వాతంత్ర్య దినం. పోర్చుగల్ నుంచి 1975 లో స్వాతంత్ర్యం పొందింది.
* [[నాదం]] - మంగోలియా దేశంలో జూలై 11 నుంచి జూలై13 వరకు జాతీయ సెలవు దినాలు (మంగోలియాలో పెద్ద పండుగ వాతావరణం ఉంటుంది). నాదం పండుగ 3 రోజులు జరుగుతుంది. ఇది రెండవ రోజు. ఈ మూడు రోజులు మంగోలియాలో 3 ఆటలు ఆడతారు. కుస్తీలు, గుర్రపు స్వారి, విలువిద్య. ఇటీవల మంగోలియన్ స్త్రీలు కూడా గుర్రపు స్వారి, విలువిద్య లలో పాల్గొంటున్నారు. ముఖ్యమైన పండుగ మంగోలియా రాజధాని ఉలాన్బాతార్ నగరంలోని జాతీయ కీడా మైదానం (నేషనల్ స్పోర్ట్స్ స్టేడియం) లో జరుగుతుంది.
* నాబార్డ్ స్థాపక దినోత్సవం.
* తెలంగాణలో మూడవ విడత హరితహారం ప్రారంభం
* జాతీయ సరళత దినోత్సవం 
* పేపర్ సంచుల దినోత్సవం 
* అంతర్జాతీయ మలాలా దినోత్సవం 

== బయటి లింకులు ==
* [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/12 బీబీసి: ఈ రోజున] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312191212/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/July/12 |date=2007-03-12 }}
* [https://web.archive.org/web/20051028022427/http://www.tnl.net/when/7/12 టీ.ఎన్.ఎల్: ఈ రోజు చరిత్రలో]
* [http://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE:%E0%B0%9A%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%88_%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%9C%E0%B1%81/%E0%B0%9C%E0%B1%82%E0%B0%B2%E0%B1%88_12 చరిత్రలో ఈ రోజు : జూలై 12]
* [https://web.archive.org/web/20110320092131/http://www.scopesys.com/anyday/ చారిత్రక సంఘటనలు 366 రోజులు - పుట్టిన రోజులు - స్కోప్ సిస్టం].
* [https://web.archive.org/web/20191120095840/http://www.datesinhistory.com/ ఈ రోజున చరిత్రలో ఏమి జరిగింది].
* [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day ఈ రోజున ఏమి జరిగిందంటే].
* [http://www.infoplease.com/dayinhistory చరిత్రలో ఈ రోజున జరిగిన సంగతులు].
* [https://web.archive.org/web/20110429231239/http://440.com/twtd/today.html ఈ రొజు గొప్పతనం].
* [https://archive.today/20121216051629/http://www1.sympatico.ca/cgi-bin/on_this_day?mth=Jul&amp;day=12 కెనడాలో ఈ రోజున జరిగిన సంగతులు]
* [https://web.archive.org/web/20191120095840/http://www.datesinhistory.com/ చరిత్రలోని రోజులు]
----

[[జూలై 11]] - [[జూలై 13]] - [[జూన్ 12]] - [[ఆగష్టు 12]] -- [[చారిత్రక తేదీలు|అన్ని తేదీలు]]

{{నెలలు}}
{{నెలలు తేదీలు}}

[[వర్గం:జూలై]]
[[వర్గం:తేదీలు]]</text>
      <sha1>bfm6h6w8hrvidbivl23e8fha7oauqti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601583</id>
      <parentid>4601522</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:56:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0]] ([[User talk:2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:Kopparthi janardhan1965|Kopparthi janardhan1965]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4467263</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8654" sha1="amkxjzq9gvpyvm7o1icd66z37if1onr" xml:space="preserve">'''జూలై 12''', [[గ్రెగొరియన్‌ క్యాలెండర్‌]] ప్రకారము సంవత్సరములో 193వ రోజు ([[లీపు సంవత్సరము]]లో 194వ రోజు ). సంవత్సరాంతమునకు ఇంకా 172 రోజులు మిగిలినవి.

{{CalendarCustom|month=July|show_year=true|float=right}}

== సంఘటనలు ==
* [[1961]]: [[పూణె]] వరదలు, [[ఖడక్ వాస్లా]], [[పాన్సెట్]] ఆనకట్టలు (డామ్ లు) కారణంగా సగం పూణె నగరం ములిగి పోయింది. లక్ష కుటుంబాలు నిరాశ్రయులు అయ్యారు. 2000 మందికి పైగా మరణించారు.
* [[1979]]: [[కిరిబటి|కిరిబతి]] దీవి [[బ్రిటన్]] నుంచి స్వాతంత్ర్యం పొందింది.

== జననాలు ==
[[File:Pablo Neruda.jpg|thumb|పాబ్లో నెరుడా]]
* క్రీ.పూ. 101/102 - [[జూలియస్ సీజర్]].
* [[1904]]: [[పాబ్లో నెరుడా]], [[చిలీ]] దేశపు కవి, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (మ.1973)
* [[1906]]: [[పువ్వాడ శేషగిరిరావు]], తెలుగు కవి, పండితులు, వీరు కవి పాదుషా బిరుదాంకితులు. (మ.1981)
* [[1930]]: [[ఇరివెంటి కృష్ణమూర్తి]], [[తెలంగాణ]] ప్రాంతానికి చెందిన తొలితరం కథకులలో ఒకడు. (మ.1991)
* [[1933]]: [[గడ్డం గంగారెడ్డి]], రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ లోక్‌సభ సభ్యుడు. (మ.2017) 
* [[1955]]: [[నందిని సిధారెడ్డి]], సోయి అనే పత్రికకు సంపాదకత్వం వహించాడు. 2001లో తెలంగాణ రచయితల వేదికకు వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడిగా వ్యవహరించాడు.
* [[1957]]: [[శ్రీలక్ష్మి రేబాల]], నటి, భరతనాట్య కళాకారిణి.
* 1958: ఉప్పలపాటి నారాయణరావు,దర్శకుడు, నిర్మాత, నటుడు.
* [[1958]]: [[శిలాలోలిత]], కవయిత్రి, విమర్శకురాలు.
* [[1977]]: [[బ్రాక్ లెస్నర్]], అమెరికన్ మిశ్రమ రణతంత్ర యోధుడు, మాజీ వృత్తిగత, ఔత్సాహిక మల్లయోధుడు.
* [[1982]]: [[ఆచంట శరత్ కమల్]], టేబుల్ టెన్నిస్ ఆటగాడు.1997 nagu babu
* 1983: సుజిత, టీ.వి.నటి, తెలుగు, తమిళ, మలయాళ నటి
*

== మరణాలు ==
* [[1803]]: [[కందిమల్లయపల్లె ఈశ్వరమ్మ]], ఆత్మవిద్య బోధిస్తూ తపశ్చర్య కొనసాగించింది. (జ.1703)
* [[1923]]: [[కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు]], మొట్టమొదటి తెలుగు విజ్ఞాన సర్వస్వం నిర్మాత. (జ.1877)
* [[1985]]: [[జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ]], ఆధ్యాత్మిక వేత్త. (జ.1923)
* 1988: కట్టా సుబ్బారావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు (జ.1940)
* [[1994]]: [[ఎం.ఎస్.ఆచార్య]], పాత్రికేయుడు. [[జనధర్మ]], [[వరంగల్ వాణి]] పత్రికల స్థాపకుడు. (జ.1924)
* [[1999]]: [[రాజేంద్ర కుమార్]], హిందీ నటుడు. (జ.1929)
* [[2012]]: [[దారా సింగ్]], భారతీయ మల్లయోధుడు, సినిమా నటుడు. (జ.1928)

== పండుగలు , జాతీయ దినాలు ==
* [[కిరిబటి|కిరిబతి]] స్వాతంత్ర్యదినం. యునైటెడ్ కింగ్ డం నుంచి 1979 లో స్వాతంత్ర్యం పొందింది.
* [[:en:Sao Tome and Principe|సావొ టోమే, ప్రిన్చిపె]] దీవుల స్వాతంత్ర్య దినం. పోర్చుగల్ నుంచి 1975 లో స్వాతంత్ర్యం పొందింది.
* [[నాదం]] - మంగోలియా దేశంలో జూలై 11 నుంచి జూలై13 వరకు జాతీయ సెలవు దినాలు (మంగోలియాలో పెద్ద పండుగ వాతావరణం ఉంటుంది). నాదం పండుగ 3 రోజులు జరుగుతుంది. ఇది రెండవ రోజు. ఈ మూడు రోజులు మంగోలియాలో 3 ఆటలు ఆడతారు. కుస్తీలు, గుర్రపు స్వారి, విలువిద్య. ఇటీవల మంగోలియన్ స్త్రీలు కూడా గుర్రపు స్వారి, విలువిద్య లలో పాల్గొంటున్నారు. ముఖ్యమైన పండుగ మంగోలియా రాజధాని ఉలాన్బాతార్ నగరంలోని జాతీయ కీడా మైదానం (నేషనల్ స్పోర్ట్స్ స్టేడియం) లో జరుగుతుంది.
* నాబార్డ్ స్థాపక దినోత్సవం.
* తెలంగాణలో మూడవ విడత హరితహారం ప్రారంభం
* జాతీయ సరళత దినోత్సవం 
* పేపర్ సంచుల దినోత్సవం 
* అంతర్జాతీయ మలాలా దినోత్సవం 

== బయటి లింకులు ==
* [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/12 బీబీసి: ఈ రోజున] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312191212/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/July/12 |date=2007-03-12 }}
* [https://web.archive.org/web/20051028022427/http://www.tnl.net/when/7/12 టీ.ఎన్.ఎల్: ఈ రోజు చరిత్రలో]
* [http://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE:%E0%B0%9A%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%88_%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%9C%E0%B1%81/%E0%B0%9C%E0%B1%82%E0%B0%B2%E0%B1%88_12 చరిత్రలో ఈ రోజు : జూలై 12]
* [https://web.archive.org/web/20110320092131/http://www.scopesys.com/anyday/ చారిత్రక సంఘటనలు 366 రోజులు - పుట్టిన రోజులు - స్కోప్ సిస్టం].
* [https://web.archive.org/web/20191120095840/http://www.datesinhistory.com/ ఈ రోజున చరిత్రలో ఏమి జరిగింది].
* [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day ఈ రోజున ఏమి జరిగిందంటే].
* [http://www.infoplease.com/dayinhistory చరిత్రలో ఈ రోజున జరిగిన సంగతులు].
* [https://web.archive.org/web/20110429231239/http://440.com/twtd/today.html ఈ రొజు గొప్పతనం].
* [https://archive.today/20121216051629/http://www1.sympatico.ca/cgi-bin/on_this_day?mth=Jul&amp;day=12 కెనడాలో ఈ రోజున జరిగిన సంగతులు]
* [https://web.archive.org/web/20191120095840/http://www.datesinhistory.com/ చరిత్రలోని రోజులు]
----

[[జూలై 11]] - [[జూలై 13]] - [[జూన్ 12]] - [[ఆగష్టు 12]] -- [[చారిత్రక తేదీలు|అన్ని తేదీలు]]

{{నెలలు}}
{{నెలలు తేదీలు}}

[[వర్గం:జూలై]]
[[వర్గం:తేదీలు]]</text>
      <sha1>amkxjzq9gvpyvm7o1icd66z37if1onr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మహాత్మా గాంధీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4531</id>
    <revision>
      <id>4601638</id>
      <parentid>4583830</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T00:50:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JayCubby</username>
        <id>137256</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Gandhi student.jpg]] → [[File:Gandhi student full.jpg]] Higher res image. Both have their flaws, but overall is better</comment>
      <origin>4601638</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86018" sha1="iefcc0gj1wvuqqt580il1jyfr25wnyg" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix    = మహాత్మ
| name                = మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ
| image               = Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg
| caption             = గాంధీ స్టూడియో చిత్రం, 1931
| citizenship        = {{unbulleted list|బ్రిటీష్ రాజ్యం (1869–1947)|డొమినియన్ ఆఫ్ ఇండియా (1947–1948)}}
| native_name        =
| native_name_lang   =
| birth_name         = మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ
| birth_date         = {{Birth date|df=y|1869|10|2}}
| birth_place        = పోర్‌బందర్, కఠియావార్ ఏజెంసీ, బ్రిటీష్ రాజ్
| death_date         = {{Death date and age|df=y|1948|1|30|1869|10|2}}
| death_place        = న్యూ ఢిల్లీ, డొమినియన్ ఆఫ్ ఇండియా
| death_cause        = [[మహాత్మా గాంధీ హత్య|హత్య]]
| monuments          = రాజ్ ఘాట్, గాంధీ స్మృతి
| other_names        = 
| known_for          = ఆంగ్లేయుల నుంచి భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి నాయకత్వం, అహింసా పోరాటం
| notable_works      = సత్యశోధన
| height_m           =
| party              = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| movement           = [[భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమము]]
| alma_mater         = {{unbulleted list|ఆల్ఫ్రెడ్ హైస్కూల్, [[రాజ్‌కోట్]] (1880 – నవంబర్1887)|సామల్‌దాస్ ఆర్ట్స్ కాలేజ్, భావ్ నగర్ (1880 జనవరి – 1888 జులై )|ఇన్నర్ టెంపుల్, లండన్ (1888 సెప్టెంబరు –1891)}}
| occupation         = {{hlist| న్యాయవాది| వలసవాద వ్యతిరేకి| రాజనీతిజ్ఞుడు}}
| years_active       = 1893–1948
| era                = బ్రిటీష్ రాజ్యం
| spouse             = {{marriage| కస్తూర్బా గాంధీ | 1883 | 1944 | end=మరణం}}
| children           = {{hlist| [[హరిలాల్ గాంధీ]] | [[మణిలాల్ గాంధీ]] | [[రామదాస్ గాంధీ]] | [[దేవదాస్ గాంధీ]] }}
| mother             = పుత్లీబాయి గాంధీ
| father             = [[కరంచంద్ ఉత్తమ్‌చంద్ గాంధీ|కరంచంద్ గాంధీ]]
| relatives          =
| awards             =
| signature          = Mohandas K. Gandhi signature.svg
| signature_alt      = గాంధీ సంతకం
}}

'''మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ''' ( {{audio|Mahatma Gandhi name pronounciation.ogg|వినండి}}) ([[అక్టోబరు 2]], [[1869]] – [[జనవరి 30]], [[1948]]) ఆంగ్లేయుల పాలననుండి [[భారతదేశం|భారతదేశానికి]] స్వాతంత్య్రం సాధించిన నాయకులలో అగ్రగణ్యుడు. ప్రజలు అతన్ని మహాత్ముడని, జాతిపిత అని గౌరవిస్తారు. [[నిజం|సత్యము]], [[అహింస]]లు గాంధీ నమ్మే సిద్ధాంత మూలాలు. సహాయ నిరాకరణ, [[సత్యాగ్రహము]] అతని ఆయుధాలు. కొల్లాయి కట్టి, చేత కర్రబట్టి, నూలు వడకి, మురికివాడలు శుభ్రం చేసి అన్ని మతాలూ, కులాలూ ఒకటే అని చాటాడు.

20వ శతాబ్దిలోని రాజకీయనాయకులలో అత్యధికముగా మానవాళిని ప్రభావితం చేసిన రాజకీయ నాయకునిగా అతన్ని కేబుల్ న్యూస్ నెట్వర్క్ (CNN) జరిపిన సర్వేలో ప్రజలు గుర్తించారు.

== బాల్యము, విద్య ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:Gandhi and Laxmidas.jpg|right|thumb|1886లో గాంధీ తన పెద్దన్న లక్ష్మీదాస్ (కుడివైపు వ్యక్తి) తో]]
[[దస్త్రం:Gandhi student full.jpg|left|thumb|[[లండన్]]లో న్యాయశాస్త్ర విద్యార్థిగా గాంధీ]]
[[దస్త్రం:Kasturbai.jpg|thumb|right|కస్తూరిబాయి.]]
&quot;మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ&quot; 1869 [[అక్టోబరు 2]] వ తేదీన ([[శుక్ల]] నామ సంవత్సరం బాధ్రపద బహుళ ద్వాదశి శనివారం) [[గుజరాత్]] లోని [[పోర్ బందర్]]లో ఒక సామాన్య సాంప్రదాయక [[కుటుంబము]]లో జన్మించాడు. అతని తండ్రి పేరు [[కరంచంద్ ఉత్తమ్‌చంద్ గాంధీ|కరంచంద్ గాంధీ]]. తల్లి పుతలీ బాయి. వారిది ఆచారములు బాగా పాటించే సభ్య కుటుంబము. మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ కాస్త నిదానముగా ఉండే బాలుడు. చిన్నతనమునుండి అబద్ధాలు చెప్పే పరిస్థితులకు దూరముగా ఉండే ప్రయత్నము చేశాడు. 13 ఏండ్ల వయసులో అప్పటి ఆచారము ప్రకారము కస్తూరిబాయితో [[పెళ్ళి|వివాహము]] జరిగింది. వీరికి నలుగురు పిల్లలు ([[హరిలాల్ గాంధీ]], [[మణిలాల్ గాంధీ]], [[రామదాస్ గాంధీ]], [[దేవదాస్ గాంధీ]]). చదువులో గాంధీ మధ్యస్థమైన విద్యార్థి. [[పోర్ బందర్]] లోను, [[రాజ్‌కోట్]] లోను అతను చదువు కొనసాగింది. 19 సంవత్సరాల వయసులో (1888 లో) న్యాయశాస్త్ర విద్యాభ్యాసానికి గాంధీ [[ఇంగ్లాండు]] వెళ్ళాడు. తల్లికిచ్చిన మాట ప్రకారము అతను మాంసానికి, మద్యానికి, [[స్త్రీ]] సాంగత్యానికి దూరంగా ఉన్నాడు. అతనికి బెర్నార్డ్ షా వంటి ఫేబియన్లతో పరిచయం ఏర్పడింది. అనేక మతాల పవిత్ర గ్రంథాలను చదివాడు. ఈ [[కాలము]]లోనే అతని చదువూ, వ్యక్తిత్వమూ, ఆలోచనా సరళీ రూపు దిద్దుకొన్నాయి. [[1891]]లో అతను పట్టభద్రుడై భారతదేశానికి తిరిగివచ్చాడు. [[బొంబాయి]] లోను, రాజ్‌కోట్ లోను అతను చేపట్టిన న్యాయవాద వృత్తి అంతగా రాణించలేదు. [[1893]]లో [[దక్షిణాఫ్రికా]] లోని నాటల్‌లో ఒక న్యాయవాద (లా) కంపెనీలో సంవత్సరము కాంట్రాక్టు లభించింది.

== దక్షిణ ఆఫ్రికా ప్రవాసము ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:Gandhi costume.jpg|left|250px|thumb|1906లో దక్షిణాఫ్రికాలో బారిస్టరుగా గాంధీ]]
[[దస్త్రం:Kasturba and children.jpg|thumb|right|దక్షిణాఫ్రికాలో ఉండగా గాంధీ కుటుంబము]]
ఒక సంవత్సరము పనిమీద వెళ్ళిన గాంధీ, [[దక్షిణ ఆఫ్రికా|దక్షిణాఫ్రికా]]లో 21 సంవత్సరాలు (1893 నుండి 1914 వరకు) గడిపాడు. కేవలం తెల్లవాడు కానందువల్ల రైలు బండి మొదటి తరగతి లోంచి నెట్టివేయడం, హోటళ్ళలోకి రానివ్వకపోవడం వంటి జాతి వివక్షతలు అతనికి సమాజంలోని అన్యాయాలను కళ్ళకు కట్టినట్లు చూపాయి. వాటిని ఎదుర్కోవలసిన బాధ్యతను గ్రహించి, ఎదుర్కొని పోరాడే పటిమను అతను నిదానంగా పెంచుకొన్నాడు. గాంధీ నాయకత్వ పటిమ వృద్ధి చెందడానికీ, అతని ఆలోచనా సరళి పరిపక్వము కావడానికీ, రాజకీయ విధివిధానాలు రూపు దిద్దుకోవడానికీ ఇది చాలా ముఖ్యమైన సమయము. ఒక విధముగా [[భారతదేశం]]లో నాయకత్వానికి ఇక్కడే బీజాలు మొలకెత్తాయి. భారతీయుల అభిప్రాయాలను కూడగట్టటమూ, అన్యాయాల పట్ల వారిని జాగరూకులను చేయడమూ అతను చేసిన మొదటి పని. [[1894]]లో భారతీయుల [[ఓటు]] హక్కులను కాలరాచే ఒక బిల్లును అతను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు. బిల్లు ఆగలేదుగానీ, అతను బాగా జనాదరణ సంపాదించాడు.
[[దస్త్రం:Indian opinion advertisement in 1910.jpg|ఎడమ|thumb|గాంధీ దక్షిణాఫ్రికాలో ప్రారంభించిన ఇండియన్ ఒపీనియన్ పత్రిక ప్రకటన]]
''ఇండియన్ ఒపీనియన్'' అనే పత్రికను అతను ప్రచురించాడు. '''[[సత్యాగ్రహం]]''' అనే పోరాట విధానాన్ని ఈ కాలంలోనే అతను అమలు చేశాడు. ఇది అతనికి కేవలం పని సాధించుకొనే ఆయుధం కాదు. నిజాయితీ, అహింస, సౌభ్రాతృత్వము అనే సుగుణాలతో కూడిన జీవితం గడపడంలో ఇది ఒక పరిపూర్ణ భాగము. గనులలోని భారతీయ కార్మికులకు జరుగుతున్న అన్యాయాలను ప్రతిఘటించడానికి అతను మొదలుపెట్టిన [[సత్యాగ్రహము]] 7 సంవత్సరాలు సాగింది. [[1913]]లో వేలాది కార్మికులు చెరసాలలకు వెళ్ళారు. కష్టనష్టాలకు తట్టుకొని నిలచారు. చివరకు దక్షిణాఫ్రికా ప్రభుత్వము కొన్ని ముఖ్యమైన సంస్కరణలు చేపట్టింది. కానీ గాంధీకి [[బ్రిటిషు|బ్రిటిష్]] వారిపై ద్వేషం లేదు. వారి న్యాయమైన విధానాలను అతను సమర్థించాడు. [[బోయరు యుద్ధం|బోయర్ యుద్ధకాలం]] లో (1899–1902) అతను తన పోరాటాన్ని ఆపి, వైద్యసేవా కార్యక్రమాలలో నిమగ్నుడైనాడు. ప్రభుత్వము అతని సేవలను గుర్తించి, [[పతకం]]తో సత్కరించింది. ఈ కాలంలో అనేక గ్రంథాలు చదవడం వలన, సమాజాన్ని అధ్యయనం చేయడం వలన అతని తత్వము ఎంతో పరిణతి చెందింది. [[లియో టాల్‌స్టాయ్]] రాసిన ది కింగ్డమ్ ఆఫ్ గాడ్ ఈజ్ వితిన్ యు (The Kingdom of God is Within You), జాన్ రస్కిన్ రాసిన అన్టూ దిలాస్ట్ (Unto the Last) అనే గ్రంథాలు అతన్ని బాగా ప్రభావితం చేశాయి. కాని, అన్నిటికంటే అతని ఆలోచనపై అత్యధిక ప్రభావం చూపిన గ్రంథము '''[[భగవద్గీత]]'''. గీతా పఠనం వల్ల అతనికి ఆత్మజ్ఞానము ప్రాముఖ్యతా, నిష్కామ కర్మ విధానమూ వంటబట్టాయి. అన్ని మతాలూ దాదాపు ఒకే విషయాన్ని బోధిస్తున్నాయని కూడా అతను గ్రహించాడు. దక్షిణాఫ్రికాలో &quot;ఫీనిక్స్ ఫార్మ్&quot;, &quot;టాల్ స్టాయ్ ఫార్మ్&quot; లలో అతను సామాజిక జీవనాన్నీ, సౌభ్రాతృత్వాన్నీ ప్రయోగాత్మకంగా అమలు చేశాడు. ఇక్కడ వ్యక్తులు స్వచ్ఛందంగా సీదా సాదా జీవితం గడిపేవారు - కోరికలకు కళ్ళెం వేయడమూ, ఉన్నదేదో నలుగురూ పంచుకోవడమూ, ప్రతి ఒక్కరూ శ్రమించడమూ, సేవా దృక్పథమూ, ఆధ్యాత్మిక దృక్కోణమూ ఈ జీవితంలో ప్రధానాంశాలు. గాంధీ స్వయంగా పంతులుగా, వంటవాడిగా, పాకీవాడిగా ఈ సహజీవన విధానంలో పాలు పంచుకొన్నాడు.
[[దస్త్రం:Salt March.ogg|thumb|గాంధీ, అతని అనుచరులు ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో దండికి కవాతు చేస్తున్న ఒరిజినల్ ఫుటేజీ]]
ఈ సమయంలోనే అతను అస్పృశ్యతకూ, కులవివక్షతకూ, మతవిద్వేషాలకూ ఎదురు నిలవడం బోధించాడు. క్లుప్తంగా చెప్పాలంటే సంపూర్ణమైన [[జీవితం]] గడపడం అతని మార్గము. పోరాటాలూ, సంస్కరణలూ ఆ జీవితంలో ఒక భాగము. ఒక అన్యాయాన్ని వ్యతిరేకించి, మరొక అన్యాయాన్ని సహించడం అతని దృష్టిలో నేరము. [[1914]]లో గాంధీ భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చాడు. భారతదేశంలో స్వాతంత్ర్యోద్యమం అప్పుడే చిగురు వేస్తున్నది.

== భారతదేశములో పోరాటము ఆరంభ దశ ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:Gandhi and Kasturba 1915.jpg|left|thumb|1915లో భారతదేశం తిరిగివచ్చిన గాంధీ దంపతులు]]
[[భారత జాతీయ కాంగ్రెసు]] సమావేశాల్లో గాంధీ పాల్గొనసాగాడు. అప్పటి ప్రధాన నేతలలో ఒకరైన [[గోపాలకృష్ణ గోఖలే]] గాంధీకి భారత రాజకీయాలు, సమస్యలను పరిచయం చేశాడు. చాలామంది నాయకులకు ఇష్టం లేకున్నా గాంధీ మొదటి ప్రపంచ యుద్ధములో బ్రిటిష్ వారిని సమర్థించి, సైన్యంలో చేరడాన్ని ప్రోత్సహించాడు. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలో స్వేచ్ఛనూ, హక్కులనూ కోరుకొనేవారికి ఆ సామ్రాజ్యాన్ని కాపాడవలసిన బాధ్యత ఉన్నదని అతని వాదం. [[బీహారు]] లోని బాగా వెనుకబడిన [[చంపారణ్]] జిల్లాలో తెల్లదొరలు, వారి కామందులూ ఆహార పంటలు వదలి, నీలిమందు వంటి వాణిజ్యపంటలు పండించమని రైతులను నిర్బంధించేవారు. పండిన పంటకు చాలీచాలని మూల్యాన్ని ముట్టచెప్పేవారు. పేదరికమూ, దురాచారాలూ, మురికివాడలూ అక్కడ ప్రబలి ఉన్నాయి. ఆపైన అక్కడ తీవ్రమైన కరువు సంభవించినప్పుడు సర్కారువారు పన్నులు పెంచారు. [[గుజరాత్]] లోని ఖేడా లోనూ ఇదే పరిస్థితి. గాంధీ ఆ పరిస్థితులను వివరంగా అధ్యయనం చేయించి, [[1918]]లో చంపారణ్, ఖేడా సత్యాగ్రహాలు నిర్వహించాడు. ప్రజలను చైతన్యవంతులుగా చేయడమూ, చదువునూ సంస్కారాన్నీ పెంచడమూ, జాతి వివక్షతను విడనాడడమూ, అన్యాయాన్ని ఖండించడమూ ఈ సత్యాగ్రహంలో భాగము. ఈ కార్యక్రమంలో ఉక్కుమనిషిగా పేరొందిన [[సర్దార్ వల్లభభాయ్ పటేల్]] గాంధీకి కుడిభుజంగా నిలచాడు. అతని నాయకత్వంలో వేలాదిగా ప్రజలు సర్కారు దౌర్జన్యాలకు ఎదురు నిలచి, జైలుకు తరలి వెళ్ళారు.
సమాజంలో అశాంతిని రేకెత్తిస్తున్నారన్న నేరంపై అతన్ని అరెస్టు చేసినపుడు జనంలో పెద్ద యెత్తున నిరసన పెల్లుబికింది. చివరకు ఒత్తిడికి తలొగ్గి సరైన కొనుగోలు ధరలు చెల్లించడానికీ, పన్నులు తగ్గించడానికీ ఒప్పందాలు కుదిరాయి. ఖైదీలు విడుదలయ్యారు. ఈ కాలంలోనే గాంధీని ప్రజలు ప్రేమతో &quot;బాపు&quot; అనీ, &quot;మహాత్ముడు&quot; అనీ పిలుచుకొనసాగారు. గాంధీ నాయకత్వానికి బహుముఖంగా ప్రశంసలూ, ఆమోదమూ లభించాయి. [[1919]]లో ప్రభుత్వ వ్యతిరేక ప్రదర్శనలు నేరమనే [[రౌలట్ చట్టం|రౌలట్ చట్టానికి]] నిరసన పెల్లుబికినపుడు గాంధీ నడిపిన సత్యాగ్రహము ఆ చట్టాలకు అడ్డు కట్ట వేసింది. కాని ప్రజలలో ఆగ్రహం పెరిగి ఎదురుదాడులు మొదలైనప్పుడు అతను బాగా తీవ్రస్థాయిలో ఉన్న ఉద్యమాన్ని ఆపు చేసి, పరిహారంగా నిరాహారదీక్ష సలిపాడు. పట్టుబట్టి ఆ దాడులలో మరణించిన బ్రిటిష్ ప్రజలపట్ల సంతాప తీర్మానాన్ని ఆమోదింపజేశాడు. ''హింసకు ప్రతిహింస'' అనేది గాంధీ దృష్టిలో దుర్మార్గము. ఏ విధమైన హింసయినా తప్పే. 1919 [[ఏప్రిల్ 13]]న [[పంజాబు]] లోని [[అమృత్ సర్]], [[జలియన్ వాలాబాగ్ దురంతం|జలియన్ వాలా బాగ్]] లో సామాన్య జనులపై జరిగిన దారుణ మారణకాండలో 400 మంది నిరాయుధులైన భారతీయులు మరణించారు. ఫలితంగా సత్యాగ్రహము, అహింస అనే పోరాట విధానాలపై మిగిలినవారికి కాస్త నమ్మకం సడలగా, అవే సరైన మార్గాలని గాంధీకి మరింత దృఢంగా విశ్వాసం కుదిరింది. అంతే కాదు, భారతదేశానికి సంపూర్ణ స్వరాజ్యాన్ని సాధించాలనే సంకల్పం గాంధీలోనూ, సర్వత్రానూ ప్రబలమైంది. [[1921]]లో భారత జాతీయ కాంగ్రెసుకు అతను తిరుగులేని నాయకునిగా గుర్తింపు పొందాడు. కాంగ్రెసును పునర్వ్యవస్థీకరించి, తమ ధ్యేయము &quot;స్వరాజ్యము&quot; అని ప్రకటించాడు. వారి భావంలో స్వరాజ్యము అంటే పాలన మారటం కాదు. వ్యక్తికీ, మనసుకీ, ప్రభుత్వానికీ స్వరాజ్యము కావాలి. తరువాతి కాలంలో గాంధీ తమ పోరాటంలో మూడు ముఖ్యమైన అంశాలను జోడించాడు.
[[దస్త్రం:Gandhi in Andhra 1921.JPG|right|thumb|200px|1921లో ఆంధ్ర పర్యటనలో గాంధీ]]
* &quot;'''స్వదేశీ'''&quot; - విదేశీ వస్తువులను బహిష్కరించడం, నూలు వడకడం, ఖద్దరు ధరించడం, విదేశీ విద్యనూ, బ్రిటిష్ సత్కారాలనూ తిరస్కరించడం. వీటి వల్ల ఉద్యమంలో క్రమశిక్షణ పెరిగింది. మహిళలు మరింతగా ఉద్యమానికి దగ్గరయ్యారు. దేశ ఆర్థిక వ్వవస్థపై దీర్ఘకాలిక ప్రభావాలకు అవకాశం పెరిగింది. ఆత్మాభిమానమూ, ఆత్మ విశ్వాసమూ వెల్లివిరిశాయి. శ్రమకు గౌరవాన్ని ఆపాదించడం ఆన్నింటికంటే ముఖ్యమైన ఫలితం.
* &quot;'''[[సహాయ నిరాకరణ]]'''&quot; - ఏదయితే అన్యాయమో దానికి ఏ మాత్రమూ సహకరించకపోవడం. ప్రభుత్వానికి పాలించే హక్కు లేనందున దానికి పన్నులు కట్టరాదు. వారి చట్టాలను ఆమోదించరాదు. ఈ ఉద్యమానికి మంచి స్పందన లభించింది. కాని [[1922]]లో [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] చౌరీచౌరాలో ఉద్రేకాలు పెల్లుబికి హింస చెలరేగింది. ఉద్యమం అదుపు తప్పుతున్నదని గ్రహించి, గాంధీ దాన్ని వెంటనే నిలిపివేశాడు.
* &quot;'''సమాజ దురాచార నిర్మూలన'''&quot; - గాంధీ దృష్టిలో [[స్వతంత్రం|స్వాతంత్ర్యము]] అంటే పరిపూర్ణమైన వ్యక్తి వికాసానికి అవకాశం. అంటరానితనమున్నచోట, మురికివాడలున్నచోట, హిందూ ముస్లిములు తగవులాడుకొంటున్నచోట స్వాతంత్ర్యం ఉన్నదనుకోవడంలో అర్థం లేదు. గాంధీ ప్రవేశపెట్టిన ఈ ఆలోచనా సరళి వల్లనే భారతీయులు గర్వింపదగిన ఆధునిక భావాలూ, విలువలూ ఈరోజు సాధారణ జీవన సూత్రాలుగా పాదుకొన్నాయని మనం గ్రహించాలి.

1922లో రెండు సంవత్సరాలు జైలులో గడిపాడు. ఈ కాలంలో కాంగ్రెసులో అతివాద, మితవాద వర్గాల మధ్య భేదాలు బలపడ్డాయి. హిందూ ముస్లిం వైషమ్యాలు కూడా తీవ్రం కాసాగాయి. తరువాత ఈ పరిస్థితిని చక్కదిద్దడానికి అతను ప్రయత్నం చేశాడు. 1924 లో మూడు వారాల నిరాహారదీక్ష సాగించాడు. కాని వాటి ఫలితాలు కొంతవరకే లభించాయి. మద్యపానము, అంటరానితనం, నిరక్షరాస్యతలను నిర్మూలించే ఉద్యమాలలో అతను లీనమయ్యాడు. 1927 లో [[సైమన్ కమిషన్]]‌కు వ్యతిరేకంగా సాగిన పోరాటం తరువాత మరలా గాంధీ స్వరాజ్యోద్యమంలో చురుకైన పాత్రను చేబట్టాడు. అందరికీ సర్ది చెప్పి, [[1928]]లో కలకత్తా కాంగ్రెసులో &quot;స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి&quot; తీర్మానాన్ని ఆమోదింపజేశాడు. అందుకు బ్రిటిషు వారికి ఒక సంవత్సరం గడువు ఇచ్చాడు. ఆయినా ఫలితం శూన్యం. [[1929]] [[డిసెంబరు 31]] న [[లాహోరు]]లో [[త్రివర్ణ పతాకం|భారత స్వతంత్ర పతాకం]] ఎగురవేయడం జరిగింది. [[1930]] [[జనవరి 26]]ను స్వాతంత్ర్య దినంగా ప్రకటించాడు. ఆ రోజున ఉద్యమం చివరి పోరాటం మొదలైందని చెప్పవచ్చును.

== విజయవాడ పర్యటన ==
సత్యాగ్రహంలో పాల్గొనమని దేశమంతా పర్యటిస్తూ 1919 ఏప్రిల్‌లో మొదటిసారిగా విజయవాడలో ఉపన్యసించాడు, &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/when-city-played-host-to-mahatma/article2499605.ece|title=When city played host to Mahatma|accessdate=2018-08-15|work=The Hindu|last=GVR|first=Subbarao|date=29 September 2011 }}&lt;/ref&gt; దీనివలన తెలుగువారిలో గొప్ప చైతన్యమొచ్చింది. కె.ఎన్. కేసరి లాంటి వారి జీవిత శైలిలో పెద్దమార్పులు వచ్చాయి.&lt;ref&gt;{{Cite wikisource|title=చిన్ననాటి ముచ్చట్లు|author=కె. ఎన్. కేసరి|chapter=మహాత్ముడు}}&lt;/ref&gt;

== పతాకస్థాయి పోరాటము ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:Marche sel.jpg|right|400px|thumb|దండి సత్యాగ్రహంలో గాంధీ]]
[[దస్త్రం:Gandhi-dandiroute.jpg|right|400px|thumb|దండి సత్యాగ్రహం మార్గం]]
[[ఉప్పు సత్యాగ్రహం]] ([[దండియాత్ర]]), [[క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం]] స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ముఖ్యమైన చివరి ఘట్టాలు.
ఉప్పుపై విధించిన పన్నును వ్యతిరేకిస్తూ 1930]] మార్చిలో [[ఉప్పు సత్యాగ్రహం]] ప్రారంభించాడు. ప్రభుత్వ చట్టాన్ని ఉల్లంఘించి, పన్ను కట్టకుండా, సముద్రం నుంచి ఉప్పును తీసుకోవడమనే చిన్న సూత్రంపై ఇది ఆధారపడింది. [[మార్చి 21]] నుండి [[ఏప్రిల్ 6 వరకు [[అహమ్మదాబాదు]] నుండి దండి వరకు 400 కి.మీ. పాదయాత్ర ఈ పోరాటంలో కలికితురాయి. దారిపొడవునా అభినందించేవారు, సన్మానించేవారు, పూజించేవారు - ఇది తరతరాలు తెలుసుకోవలసిన పెద్ద పండుగ. దారిలో చేరినవారితో దండి చేరుకొనే సరికి జనం వెల్లువలా పోటెత్తారు. దండిలోనే కాదు, దేశంలో ఊరూరా ఉప్పు సత్యాగ్రహ సంఘాలు ఏర్పడ్డాయి. మొత్తం దేశంలో 60,000 మంది చెరసాల పాలయ్యారు.
ఎట్టకేలకు ప్రభుత్వం దిగివచ్చింది. [[1931]]లో గాంధీ-ఇర్విన్ ఒడంబడిక ప్రకారం ఉద్యమం ఆపారు. అందరినీ విడుదల చేశారు. [[1932]]లో లండనులో [[రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలు|రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలకు]] భారత జాతీయ కాంగ్రెసు ఏకైక ప్రతినిధిగా గాంధీ హాజరయ్యాడు. కాని ఆ సమావేశం గాంధీని, స్వాతంత్ర్యవాదులందరినీ నిరాశపరచింది. లార్డ్ ఇర్విన్ తరువాత వచ్చిన లార్డ్ విల్లింగ్డన్ మరలా స్వాతంత్ర్యోద్యమాన్ని పూర్తిగా అణచి వేయడానికి ప్రయత్నించాడు. 1932లో నిమ్న కులాలవారినీ, [[ముస్లిము]]లనూ వేరుచేయడానికి ప్రత్యేక నియోజకవర్గాలను ప్రవేశపెట్టారు. ఇందుకు వ్యతిరేకంగా 6 రోజులు నిరాహార దీక్ష చేసి గాంధీ సమదృష్టితో పరిష్కారాన్ని తెచ్చేలా ఒత్తిడి చేశాడు. ఆరోజుల్లో అంటరానివారిగా పరిగణిస్తున్న వర్గాలపట్ల సమాజ దృక్పథాన్నీ, వారి స్థితిగతులనూ మెరుగుపరచడానికి గాంధీ తీవ్రంగా కృషి చేశాడు. వారిని హరిజనులని పిలిచాడు. ఆత్మశోధనకూ, ఉద్యమస్ఫూర్తికీ [[1933]] [[మే 8]] నుండి 21 రోజుల నిరాహారదీక్ష సాగించాడు. [[1934]]లో అతనిపై మూడు హత్యాప్రయత్నాలు జరిగాయి. ఫెడరేషన్ పద్ధతిలో ఎన్నికలలో పోటీ చేయడానికి కాంగ్రెసు సిద్ధమైనపుడు గాంధీ కాంగ్రెసుకు రాజీనామా చేశాడు. తన [[నాయకత్వం]]వల్ల కాంగ్రెసులోని వివిధ వర్గాల నాయకుల రాజకీయ నాయకుల స్వేచ్ఛా ప్రచారానికి ఇబ్బంది రాకూడదనీ, స్వాతంత్ర్యమనే ప్రధాన లక్ష్యం నుంచి దృష్టి మరలకూడదనీ అతని ఉద్దేశము.

[[1936]]లో [[లక్నో]] కాంగ్రెసు సమావేశం నాటికి మరలా గాంధీ ప్రధానపాత్ర తీసుకొన్నాడు. [[1938]]లో కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికైన [[సుభాష్ చంద్రబోసు]]తో గాంధీకి తీవ్రమైన విభేదాలు ఏర్పడ్డాయి. బోసుకు ప్రజాస్వామ్యంపైనా, అహింసపైనా పూర్తి విశ్వాసం లేదన్నది గాంధీ ముఖ్యమైన అభ్యంతరం. అయినా బోసు మళ్ళీ రెండోసారి కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు. తరువాత సంభవించిన తీవ్ర సంక్షోభం కారణంగా బోసు కాంగ్రెసుకు దూరమయ్యాడు.

[[1939]]లో [[రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం]] మొదలయ్యింది. ప్రజా ప్రతినిధులను సంప్రదించకుండా భారతదేశాన్ని యుద్ధంలో ఇరికించారనీ, ఒకరి స్వాతంత్ర్యాన్ని కాలరాస్తూ, మరొకప్రక్క స్వేచ్ఛకోసం యుద్ధమని చెబుతున్నారనీ బ్రిటిషు విధానాన్ని కాంగ్రెసు వ్యతిరేకించింది. [[పార్లమెంటు]] నుండి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] వారంతా రాజీనామా చేశారు. బ్రిటిష్ వారు భారతదేశాన్ని వదలిపోవాలని డిమాండ్ చేస్తూ [[1942]]లో &quot;[[క్విట్ ఇండియా]]&quot; ఉద్యమం ప్రారంభమైంది.

&quot;క్విట్ ఇండియా&quot; ఉద్యమం బాగా తీవ్రంగా సాగింది. ఊరేగింపులూ, అరెస్టులూ, హింసా పెద్ద ఎత్తున కొనసాగాయి. కాంగ్రెసులో అంతర్గతంగా కూడా బలమైన విభేదాలు పొడచూపసాగాయి. ఈ సమయంలో గాంధీ చిన్నచిన్న హింసాత్మక ఘటనలున్నా ఉద్యమం ఆగదని దృఢంగా స్పష్టం చేశాడు. &quot;భారత్ ఛోడో&quot;- భారతదేశాన్ని వదలండి - అన్నది నినాదము. &quot;కరో యా మరో&quot; - చేస్తాం, లేదా చస్తాం - అన్నది అప్పటి నిశ్చయము. ప్రభుత్వము కూడా తీవ్రమైన అణచివేత విధానాన్ని చేపట్టింది.

1942 [[ఆగష్టు 9]] న గాంధీతో బాటు పూర్తి కాంగ్రెసు కార్యవర్గం అరెస్టయ్యింది. గాంధీ రెండేళ్ళు [[పూణే]] జైలులో గడిపాడు. ఈ సమయంలోనే అతని కార్యదర్శి మాధవ దేశాయ్ మరణించాడు. అతని సహధర్మచారిణి కస్తూరిబాయి 18నెలల కారాగారవాసం తరువాత మరణించింది. గాంధీ [[ఆరోగ్యము|ఆరోగ్యం]] బాగా క్షీణించింది. అనారోగ్య కారణాలవల్ల అతన్ని [[1944]]లో విడుదల చేశారు. [[యుద్ధం|యుద్ధము]] తరువాత ఇతర నాయకులనూ, లక్షమందికి పైగా ఉద్యమకారులనూ బ్రిటిష్ వారు విడుదల చేశారు. క్రమంగా స్వాతంత్ర్యం ఇస్తామని అంగీకరించారు.

== స్వాతంత్ర్య సాధన, దేశ విభజన ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:Nehru Ghandi AP 18050506381948 (cropped).jpg|right|thumb|1946 లో నెహ్రూతో గాంధీ]]
1946 లో స్పష్టమైన బ్రిటిష్ క్యాబినెట్ మిషన్ ప్రతిపాదన చర్చకు వచ్చింది. కాని ఈ ప్రతిపాదనను ఎట్టి పరిస్థితిలోను అంగీకరించవద్దని గాంధీజీ పట్టుపట్టాడు. ముస్లిమ్ మెజారిటీ ప్రాంతాలకు ప్రత్యేక ప్రతిపత్తి ఇవ్వాలనే ఆలోచన దేశవిభజనకు నాంది అని గాంధీజీ భయం. గాంధీజీ మాటను కాంగ్రెసు త్రోసిపుచ్చిన కొద్ది ఘటనలలో ఇది ఒకటి. క్యాబినెట్ మిషన్ ప్రతిపాదనను నిరాకరిస్తే అధికారం క్రమంగా ముస్లిమ్ లీగ్ చేతుల్లోకి జారుతుందని [[నెహ్రూ]], [[సర్దార్ పటేల్]] అభిప్రాయపడ్డారు.
1946–47 సమయంలో 5000 మంది హింసకు ఆహుతి అయ్యారు. [[హిందువులు]], [[ముస్లిములు]], [[సిక్కు మతము|సిక్కులు]], [[క్రైస్తవులు]] ఇరుగు పొరుగులుగా ఉన్న దేశాన్ని మతప్రాతిపదికన విభజించడాన్ని గాంధీ తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు. అలాంటి ఆలోచన సామాజికంగానూ, నైతికంగానూ, ఆధ్యాత్మికంగానూ కూడా గాంధీ తత్వానికి పెనుదెబ్బ. కాని ముస్లిమ్ లీగ్ నాయకుడైన [[ముహమ్మద్ ఆలీ జిన్నా]]కి పశ్చిమ [[పంజాబు]], [[సింధ్]], [[బలూచిస్తాన్]], [[తూర్పు బెంగాల్]]లో మంచి ప్రజాదరణ ఉంది. కావాలంటే జిన్నాను ప్రధానమంత్రిగా చేసైనా దేశాన్ని ఐక్యంగా నిలపాలని గాంధీ ప్రగాఢ వాంఛ. కాని జిన్నా - &quot;దేశ విభజనో, అంతర్గత యుద్ధమో తేల్చుకోండి&quot; - అని హెచ్చరించాడు. చివరకు [[హిందూ]] – [[ముస్లిం]] కలహాలు ఆపాలంటే దేశవిభజన కంటే గత్యంతరము లేదని తక్కిన కాంగ్రెసు నాయకత్వము అంగీకరించింది. అయితే గాంధీ పట్ల ప్రజలకూ, పార్టీ సభ్యులకూ ఉన్న ఆదరణ దృష్ట్యా గాంధీ సమ్మతించకపోతే ఏ నిర్ణయమూ తీసుకొనే అవకాశం లేదు. అంతర్గత యుద్ధాన్ని ఆపడానికి వేరే మార్గం లేదని గాంధీని ఒప్పించడానికి [[పటేల్]] శతవిధాల ప్రయత్నించాడు. చివరకు హతాశుడైన గాంధీ ఒప్పుకొనక తప్పలేదు. కాని అతను పూర్తిగా కృంగిపోయాడు. 1947 ఆగస్టు 15న దేశమంతా సంబరాలు జరుపుకొంటూ ఉండగా దేశవిభజన వల్ల విషణ్ణుడైన గాంధీ మాత్రము [[కలకత్తా]]లో ఒక హరిజనవాడను శుభ్రము చేస్తూ గడిపాడు. అతని కలలన్నీ కూలిపోయిన సమయంలో హిందూ ముస్లిమ్ మత విద్వేషాలు పెచ్చరిల్లి అతన్ని మరింత శోకానికి గురిచేశాయి.

== చివరి రోజులు ==
{{Unreferenced section|date=2023 నవంబరు}}
[[దస్త్రం:LAST PHOTO.JPG|right|300px|thumb|గాంధీ చివరి ఫొటో]]
స్వాతంత్ర్యానంతరం గాంధీ ప్రయత్నాలు హిందూ-ముస్లిం విద్వేషాలను నివారించడానికీ, ఆత్మశోధనకూ పరిమితమయ్యాయి. ప్రభుత్వం పరిస్థితిని అదుపు చేయలేని అసహాయ స్థితిలో పడింది. మొత్తం పోలీసు బలగాలను దేశ పశ్చిమప్రాంతానికి పంపించారు. తూర్పు ప్రాంతంలో కల్లోలాలను అదుపు చేసే భారం గాంధీపై పడింది. దేశవిభజనతో ముఖ్యంగా బెంగాలు, పంజాబుల్లో పెద్దఎత్తున సంభవించిన వలసలవల్ల మత కలహాలు, మారణకాండలు ప్రజ్వరిల్లాయి. 1947లో [[జమ్మూ కాశ్మీరు|కాశ్మీరు]] విషయమై భారత్ - [[పాకిస్తాన్]] యుద్ధం తరువాత ఇంటా, బయటా పరిస్థితి మరింత క్షీణించింది. ముస్లిములందరినీ [[పాకిస్తాను]] పంపాలనీ, కలసి బ్రతకడం అసాధ్యమనే వాదనలు నాయకుల స్థాయిలోనే వినిపించసాగాయి. ఈ పరిస్థితి గాంధీకి పిడుగుదెబ్బ వంటిది. దీనికి తోడు విభజన ఒప్పందం ప్రకారము పాకిస్తానుకు ఇవ్వవలసిని 55 కోట్ల రూపాయలను ఇవ్వడానికి భారత్ నిరాకరించింది. ఆ డబ్బు భారతదేశంపై యుద్ధానికి వాడతారని పటేల్ వంటి నాయకుల అభిప్రాయం. కాని అలా కాకుంటే పాకిస్తాన్ మరింత ఆందోళన చెందుతుందనీ, దేశాలమధ్య విరోధాలు ప్రబలి మతవిద్వేషాలు సరిహద్దులు దాటుతాయనీ, అంతర్యుద్ధానికి దారితీస్తుందనీ గాంధీ అభిప్రాయం. ఈ విషయమై అతను ఢిల్లీలో తన చివరి ఆమరణ నిరాహారదీక్ష ప్రారంభించాడు. అతని డిమాండ్లు రెండు - (1) మత హింస ఆగాలి (2) పాకిస్తానుకు 55 కోట్ల రూపాయలు ఇవ్వాలి. - ఎవరెంతగా ప్రాధేయపడినా అతను తన దీక్ష మానలేదు. చివరకు ప్రభుత్వం దిగివచ్చి పాకిస్తానుకు డబ్బు ఇవ్వడానికి అంగీకరించింది. [[హిందూమతము|హిందూ]], [[ముస్లిమ్]], [[సిక్కు]] వర్గాల నాయకులు సఖ్యంగా ఉండటానికి కట్టుబడి ఉన్నామని అతని వద్ద ప్రమాణం చేశారు. అప్పుడే అతను నిరాహార దీక్ష విరమించాడు. కాని ఈ మొత్తం వ్యవహారంలో గాంధీ పట్ల మతోన్మాదుల ద్వేషం బలపడింది. అతను పాకిస్తానుకూ, ముస్లిములకూ వత్తాసు పలుకుతున్నాడని హిందూమతంలోని తీవ్రవాదులూ, హిందువులకోసం ముస్లిము జాతీయతను బలిపెడుతున్నాడని ముస్లిములలోని తీవ్రవాదులూ ఉడికిపోయారు.

=== తనమీద హత్యాప్రయత్నం చేసినవారి గురించి గాంధీ ===
1948 జనవరి 30 న [[గాడ్సే]] బృందం గాంధీని హత్యచేయటానికి విఫల ప్రయత్నం చేసారు. అందులో వాళ్ళ అనుచరుడు మదన్‌లాల్ అరెస్టయ్యాడు. ఈ విషయం గాంధీకి తెలిసిన మీదట, మదన్‌లాల్‌ను ధైర్యం గల కుర్రాడని మెచ్చుకున్నాడట. అతని మాటల్లోనే అతని ప్రతిస్పందన- &quot;పిల్లలు!! వీళ్ళకి ఇప్పుడు అర్థం కాదు. నేను పోయాక గుర్తుకు తెచ్చుకుంటారు, ఆ ముసలాడు సరిగానే చెప్పాడనీ.&quot;

== మరణం ==

[[దస్త్రం:Raj ghat.jpg|right|500px|thumb|[[రాజ్ ఘాట్]]]]
=== గాంధీ హత్య ===
1948 జనవరి 30వ తారీఖున ఢిల్లీలో బిర్లా నివాసంవద్ద ప్రార్థన సమావేశానికి వెళ్తుండగా అతన్ని [[నాథూరామ్ గాడ్సే]] కాల్చి చంపాడు. నేలకొరుగుతూ గాంధీ &quot;హే రామ్&quot; అన్నాడని చెబుతారు. 1944 నుంచి 1948 వరకూ మహాత్మా గాంధీకి ఆంతరంగిక కార్యదర్శిగా పనిచేసిన వెంకిట కల్యాణం అతని హత్య జరిగినప్పుడు పక్కనే ఉన్నాడు. అతని మాటల ప్రకారం&quot;1948 జనవరి 30వ తేదీ సాయంత్రం 5:17 గంటలకు మహాత్మాగాంధీ [[ఢిల్లీ]]లోని బిర్లాహౌస్‌లో ప్రార్థనా సమావేశాన్ని ముగించి బయటకు వస్తున్నప్పుడు నాథూరామ్ గాడ్సే అతనికి ఎదురుగా వచ్చాడు. అప్పుడు గాంధీ పక్కనే ఉన్న సహచరి అఛాఛటోపాధ్యాయ గాడ్సేను పక్కకు నెట్టివేస్తూ ఆలస్యమైంది పక్కకు జరగండి అంటూ తోస్తూనే ఉంది. కానీ గాడ్సే పాయింట్ 380 ఏసీపీ, 606824 సీరియల్ నెంబరు కలిగిన బెరెట్టా ఎం 1934 అనే మోడల్ సెమి-ఆటోమెటిక్ పిస్టల్‌తో గాంధీ ఛాతిలోకి మూడుసార్లు కాల్చాడు. దీంతో బాపూజీ అక్కడికక్కడే కుప్పకూలాడు. కానీ ఆ సమయంలో బాపు ‘హేరాం’ అని ఉచ్ఛరించలేదు.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.mkgandhi.org/last%20days/glastday.htm |title=The Last Day Of Mahatma Gandhi |publisher=mkgandhi.org |date= |accessdate=2014-01-31 }}{{Dead link|date=జూలై 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.sakshi.com/news/top-news/gandhi-did-not-said-hey-ram-says-his-the-then-secreraty-101515?pfrom=home-top-story |title=గాంధీ 'హేరాం' అనలేదు|publisher=Sakshi |date= 2014-01-30|accessdate=2014-01-30}}&lt;/ref&gt; గాంధీపై కాల్పులు జరిపిన గాడ్సే అనంతరం తనంతట తానే పోలీస్ అని కేక వేసి లొంగిపోయాడు.&quot; గాంధీ అనుచరుల్లో ముఖ్యులైన శ్రీనందలాల్ మెహతా మాత్రం తాను మొదటి సమాచార నివేదిక కి ఇచ్చిన వివరాలలో గాంధీ హేరాం అంటూ నేలకొరిగాడనే చెప్పాడు. గాడ్సే కాల్చిన ఒక తూటా గాంధీ ఛాతీలోకి దూసుకొని పోగా మిగిలిన రెండు తూటాలు పొట్ట నుంచి దూసుకెళ్లాయి.

ఢిల్లీ రాజఘాట్ లో అతని సమాధి, స్మారక స్థలమైన [[రాజ్ ఘాట్]] వద్ద ఈ మంత్రమే చెక్కి ఉంది. మహాత్ముని మరణాన్ని ప్రకటిస్తూ [[జవహర్ లాల్ నెహ్రూ]] రేడియోలో అన్న మాటలు: &quot;మిత్రులారా, మన జీవితాల్లో వెలుగు అంతరించి, చీకటి అలుముకొన్నది. ఏమి చెప్పటానికీ నాకు [[మాటలు]] కరవయ్యాయి. మన జాతిపిత బాపూ ఎప్పటిలాగా మన కంటికి కన్పించడు. మనను ఓదార్చి, దారి చూపే పెద్దదిక్కు మనకు లేకుండా పోయాడు. నాకూ, కోట్లాది దేశప్రజలకూ ఇది తీరని శోకము&quot;.

=== గాంధీ గురించి గాడ్సే ===
[[దస్త్రం:GODSEY.jpg|left|100px|thumb|గాంధీని హత్యచేసిన నాథూరామ్ గాడ్సే]]
[[దస్త్రం:NEWS.jpg|right|300px|thumb|గాంధీ హత్యోదంతం టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియాలో]]
[[దస్త్రం:assasin.jpg|left|100px|thumb| గాడ్సేకు హత్యలో తోడ్పడిన నారాయణ ఆప్టే]]
[[దస్త్రం:BODY.jpg|right|100px|thumb|గాంధీ భౌతికకాయం]]
&quot;గాంధీని నిలదీయటానికి ఎటువంటి చట్టపరమయిన అవకాశం లేదు. అతనికి సహజ మరణం పొందే అవకాశం ఇవ్వకూడదు అని నాకు అనిపించింది.&quot;అని గాడ్సే చెప్పాడు.{{fact}} &lt;!--(There was no legal machinery by which [Gandhi] could be brought to book … I felt that [he] should not be allowed to meet a natural death.)--&gt;
; గాంధీని తనెలా చంపాడో-గాడ్సేమాటలలో
&quot;పిస్టల్ నా కుడి అరచేతిలో ఇముడ్చుకొని, రెండు చేతులూ ముకుళించి 'నమస్తే' అన్నాను. నా ఎడమ చేతితో అడ్డంగా ఉన్న ఒక అమ్మాయిని పక్కకు తోసేసాను. ఆ తరువాత కాల్పులు జరిగాయి, తుపాకీ దానంతటే పేలిందనిపించింది.  నేను రెండు సార్లు కాల్చానా, మూడు సార్లు కాల్చానా అన్నది నాకెప్పటికీ తెలియని విషయం. గాంధీ గుండు దెబ్బ తగలగానే '''హే రామ్''' అని కిందపడిపొయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{Cite journal |url=http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/History/Gandhi/HeRam_gandhi.html |title='Hey Ram': The Politics of Gandhi's Last Words|author= Vinay Lal |journal=Humanscape |volume=8|issue= 1|date=January 2001|page=34-38}}&lt;/ref&gt; నేను తుపాకీని పైకెత్తి గట్టిగా పట్టుకొని నిలుచుని 'పోలీస్! పోలీస్!' అని అరవటం మొదలు పెట్టాను. నాకు కావలిసింది అందరూ, నేను ఈ పని ముందుగా వేసుకొన్న పథకం ప్రకారం కావాలని చేసానని అనుకోవటం. అంతేకాని, ఏదో క్షణికావేశంలో చేశాననుకోకూడదు. అక్కడనుంచి తప్పించుకుని పారిపోవటానికి పయత్నించాననిగానీ, తుపాకీ వదిలించుకోవాలని అనుకుంటున్నానని గాని ఎవరూ అనుకోకూడదు. తుపాకీతోసహా పట్టుబడటమే నా అభిమతం. కానీ దాదాపు ఒక అర నిమిషందాకా, ఎవరూ కదలలేదు&quot;.

నాథూరామ్ గాడ్సే హత్యా స్థలంనుండి పారిపోయే ప్రయత్నం ఏమీ చెయ్యలేదు, అతన్ని నిర్బంధించి తుగ్లక్ రోడ్ పోలీసు స్టేషనుకు తీసుకొని వెళ్ళారు. అక్కడ ఉపపోలీస్ సూపరింటిండెంట్ సర్దార్ జస్వంత్ సింగ్ [[మొదటి సమాచార నివేదిక]] (First Information Report) తయారు చేసాడు. న్యాయ స్థానాలలో తగిన విచారణ అనంతరం నాథూరామ్ గాడ్సేను అతనికి హత్యలో సహకరించిన నారాయణ ఆప్టేను 1949 నవంబరు 15న ఉరి తీసారు.

== విలువలు,పద్ధతులు ==
=== స్ఫూర్తి ===
చరిత్రకారుడు ఆర్.బి.క్రీబ్ ప్రకారం మహాత్మా గాంధీ ఆలోచనా విధానం కాలంతో పాటు పరిపక్వత చెందింది. లండనులో చదువుకునే సమయంలో [[నిజాయితీ]], [[నిగ్రహం]], [[పవిత్రత]], [[శాకాహారం]] అలవర్చుకున్నాడు. భారతదేశం తిరిగి వచ్చాక న్యాయవాదిగా పనిలో వైఫల్యం పొందటంతో దక్షిణాఫ్రికా వెళ్లిన గాంధీ అక్కడ పాతికేళ్ళ పాటు వివిధ భారతీయేతర సంస్కృతుల ఆలోచనలను అర్థం చేసుకున్నాడు. మహాత్మా గాంధీ పరిశీలనాత్మక మత వాతావరణంలో పెరిగాడు. జీవితాంతం అనేక మతపరమైన సంప్రదాయాల నుంచి స్ఫూర్తి పొందాడు. గాంధీ తల్లికి జైనులతో ఉన్న పరిచయాల వలన [[జైనమతం|జైనమత]] ఆలోచనలైన కరుణ, శాకాహారం, [[ఉపవాసం]], [[స్వీయ క్రమశిక్షణ]], [[ప్రతిజ్ఞ]]ల ప్రభావం గాంధీ ఫై పడింది. ప్రారంభ దశలో ఉన్న జైనమత ప్రభావం, తరువాతి కాలంలో గాంధీ అన్ని ఆలోచనలకూ మూలంగా నిలిచింది.

=== టాల్ స్టాయ్ ===
[[దస్త్రం:Gandhi Tolstoy Farm.jpg|thumb|right|దక్షిణాఫ్రికా లోని టాల్ స్టాయ్ ఫార్మ్ లో గాంధీ, అనుచరులు, 1910]]

1908లో [[టాల్ స్టాయ్|టాల్‌స్టాయ్]] రాసిన ఉత్తరంలో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం ప్రేమ, గుణాత్మక నిరోధకము అనే ఆయుధాలలో సాధించవచ్చని పేర్కొన్నాడు. 1909లో గాంధీ ఈ ఉత్తరం తాలూకు గుజరాతీ అనువాదం పత్రికలో ప్రచురించడానికి అనుమతి కోరుతూ టాల్‌స్టాయ్‌కి జాబు వ్రాశాడు. ఈ విధంగా మొదలైన వీరి ఉత్తర ప్రత్యుత్తర సంభాషణ 1910లో టాల్‌స్టాయ్ మరణించేవరకు కొనసాగింది. ఈ ఉత్తరాలలో ఆచరణాత్మక అహింసా విధానాల గురించి చర్చించారు. మహాత్మా గాంధీ స్వయంగా టాల్‌స్టాయ్‌కి శిష్యుడిగా పరిగణించుకొనేవాడు. ఇద్దరూ సామ్రాజ్యవాదం, హింసా విధానాలను వ్యతిరేకించారు. కానీ ఇరువురూ రాజకీయ వ్యూహలపై తీవ్రంగా విభేదించారు. మహాత్మా గాంధీ, హెర్మన్ కాలెన్ బాక్ టాల్‌స్టాయ్ ఫార్మ్ లో శిష్యులకు క్రమపద్ధతిలో అహింస [[తత్వశాస్త్రం]] పై శిక్షణ కొనసాగించారు.

=== సత్యాగ్రహం ===
[[దస్త్రం:God is Truth.jpg|thumb|left|&quot;దేవుడు సత్యం. ఈ సత్యాన్ని చేరుకునేమార్గం అహింస.&quot;—[[సబర్మతి ఆశ్రమం]] 1927 మార్చి 13]]
మహాత్మా గాంధీ తన జీవితాన్ని సత్యశోధనకి అంకితం చేశారు. తను చేసిన తప్పులనుంచి నేర్చుకోవటం, అయన సత్యంతో చేసిన ప్రయోగాలు సత్యశోధనకు ఎంతగానో ఉపయోగపడ్డాయి. గాంధీ ఆత్మకథ పేరు &quot;సత్యశోధన&quot; (ఆంగ్లంలో [[:en: The Story of My Experiments with Truth|The Story of My Experiments with Truth]]).&lt;ref name=&quot;Johnson2006&quot;&gt;{{cite book|last=Johnson|first=Richard L.|title=Gandhi's Experiments With Truth: Essential Writings By And About Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=dRQcKsx-YgQC|year=2006|publisher=Lexington Books|isbn=978-0-7391-1143-7|page=11}}&lt;/ref&gt;
బ్రూస్ వాట్సన్ ప్రకారం గాంధీజీ సత్యాగ్రహానికి మూలాలు వైదిక ఆదర్శాలైన ఆత్మ సాక్ష్యాత్కారం, బౌద్ధ, జైన విలువలైన [[అహింస]], శాకాహారం, విశ్వవ్యాప్తమైన ప్రేమ. అలాగే క్రిస్టియన్-ముస్లిం విలువలైన సమానత్వం, విశ్వసోదరభావం, ఒక చెంపపై కొడితే మరొక చెంప చూపెట్టడం కూడా సత్యాగ్రహానికి మూలాలు.&lt;ref name=&quot;Watson&quot;&gt;{{cite journal |last1=Watson |first1=I. Bruce |year=1977 |title=Satyagraha: The Gandhian Synthesis |journal=Journal of Indian History |volume=55|issue=1/2 |pages=325–35 |url= }}&lt;/ref&gt;
వ్యక్తి అతి ముఖ్యమైన పోరాటం తన సొంత భయాలు, అభద్రతాభావాలను అధిగమించడంగా మహాత్మా గాంధీ పేర్కొన్నాడు. గాంధీజీ తన విలువల సారంశాన్ని మొదట &quot;దేవుడు సత్యం&quot;గా పేర్కొన్నప్పటికి, తరువాత &quot;సత్యమే దేవుడు&quot; తన తత్వంగా పేర్కొన్నాడు.&lt;ref name=&quot;Parel2006&quot;&gt;{{cite book|author=Parel, Anthony |title=Gandhi's philosophy and the quest for harmony|url=https://books.google.com/books?id=MQhz0fW0HZUC&amp;pg=PA195|date=10 August 2006|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-86715-3|page=195}}&lt;/ref&gt;

సత్యాగ్రహం ముఖ్యఉద్దేశం సమాజంలోని వైరుధ్యాలు తొలగించటానికి వైరుధ్యం కలిగించేవారికి హాని చేయకుండా వారిలో మార్పు తేవటం ద్వారా వారి నైతిక స్థాయిని పెంచడం. సత్యాగ్రహాన్ని మార్టిన్ లూథర్ కింగ్ జూనియర్ తన ప్రసిద్ధ ప్రసంగం&quot;నాకు ఒక కలవుంది(ఆంగ్లం :[[:en:I Have a Dream|I Have a Dream]])&quot;లో &quot;ఆత్మ శక్తి&quot;గా పేర్కొన్నాడు. సామాన్యునికి సత్యాగ్రహం భుజబలం కన్నా గొప్ప నైతిక శక్తిని ఇస్తుంది. సత్యాగ్రహాన్ని &quot;సార్వత్రిక శక్తి&quot;గా కూడా వర్ణించవచ్చు. సత్యాగ్రహానికి అందరూ సమానమే. బంధువులు , అపరిచితులు, యువకులు , వయసులో పెద్దవారు, స్త్రీ పురుషులు, స్నేహితులు , శత్రువులు అందరూ సత్యాగ్రహానికి సమానమే.&quot;&lt;ref name=&quot;rules&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Gandhi | first1 = M.K. | title = Some Rules of Satyagraha ''Young India (Navajivan)'' 23 February 1930 | url = | journal = The Collected Works of Mahatma Gandhi | volume = 48 | page = 340 }}&lt;/ref&gt;

గాంధీజీ ఇలా వ్రాశాడు- &quot;అసహనం, ఆటవికత, ఒత్తిడి ఉండకుడదు. నిజమైన ప్రజాస్వామిక స్పూర్తి తీసుకురావటానికి అసహనం పనికిరాదు. అసహనం కార్యాచరణలో వ్యక్తి నమ్మకాన్ని ఒమ్ముచేస్తుంది.&quot;&lt;ref&gt;Prabhu, R. K. and Rao, U. R. (eds.) (1967) from section [http://www.mkgandhi.org/momgandhni/chap34.htm &quot;Power of Satyagraha&quot;]{{dead link|date=జనవరి 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, of the book The Mind of Mahatma Gandhi, Ahemadabad, India.&lt;/ref&gt; &quot;దురావస్త చట్టం (ఆంగ్లం: law of suffering)&quot; అనే సిద్ధాంతం ప్రకారం ఓర్పుతొ కూడిన బాధ, బాధకు అంతం. అంతంలో వ్యక్తి లేదా సమాజం పురోగతిని సాధిస్తుంది. సత్యాగ్రహం [[ఆయుధం]]గా పోరాడిన శాసనోల్లంఘన, సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాలు ఈ సిద్ధాంతంపై నడిచాయి. సత్యాగ్రహంలో సహాయ నిరాకరణ అనగా
సత్యం, న్యాయంతో ప్రత్యర్థి సహకారం సాధించటం.&lt;ref name=&quot;Sharma2008&quot;&gt;{{cite book|last=Sharma|first=Jai Narain|title=Satyagraha: Gandhi's approach to conflict resolution|url=https://books.google.com/books?id=XxJvoBWTAXoC&amp;pg=PA17|year=2008|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-8069-480-6|page=17}}&lt;/ref&gt;

=== అహింస ===
[[దస్త్రం:Gandhi at Darwen with women.jpg|thumb|డార్వెన్, లంకషైర్ టెక్స్టైల్ కార్మికులతో గాంధీజీ, 1931 సెప్టెంబరు 26.]]
అహింసను కనిపెట్టినది గాంధీజీ కాదుగాని, అహింసను భారీస్థాయిలో రాజకీయాలలో మొదట ఉపయోగించిన వ్యక్తి గాంధీజీ.&lt;ref&gt;{{Cite book|last =Asirvatham|first =Eddy|title =Political Theory|publisher=S.chand|isbn=81-219-0346-7}}&lt;/ref&gt; అహింస సిద్ధాంతాన్ని భారతీయ ఆధ్యాత్మిక ఆలోచనా విధానంలోనూ, [[హిందుత్వ|హిందు]], [[బౌద్ధ మతము|బౌద్ధ]], [[జైన మతము|జైన]], [[యూదు మతము|యూదు]], [[క్రైస్తవ మతము|క్రైస్తవ]] మతాల్లోనూ పలుమార్లు పేర్కొన్నారు. గాంధీజీ తన విలువలనూ, జీవన విధానాన్నీ తన ఆత్మకథలో వివరించాడు. అహింసను ఆచరించాలంటే గొప్ప నమ్మకం, ధైర్యం కావాలనీ, అయితే ఇవి అందరిలో లేవనీ గ్రహించాడు. అందుకే అహింస అందరికి పాటించటం కష్టం అనీ, ముఖ్యంగా పిరికితనాన్ని కప్పివుంచటానికి వాడరాదనీ, ఒకవేళ పిరికితనం, హింస రెండింటిలో ఒకటి ఎన్నుకోవలసినప్పుడు తాను హింసను ఎన్నుకోవలసిందిగా సలహా ఇస్తానన్నాడు.&lt;ref name=&quot;Borman1986&quot;&gt;{{cite book|author=Borman, William |title=Gandhi and nonviolence|url=https://books.google.com/books?id=U6DE9OUvrTEC&amp;pg=PA253|year=1986|publisher=SUNY Press|page=253|isbn=978-0-88706-331-2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Faisal Devji, ''The Impossible Indian: Gandhi and the Temptation of Violence'' (Harvard University Press; 2012)&lt;/ref&gt;

హింసా విధానాల ద్వారా స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాటం చేసిన వారి ప్రయత్నాలను నిరసించడంతో గాంధీజీ వారి కోపానికి గురయ్యాడు. ముఖ్యంగా భగత్ సింగ్, రాజ్‌గురు, సుఖ్‌దేవ్, ఉదమ్‌సింగ్‌ల ఉరిశిక్షలకు వ్యతిరేకంగా నిరసన చేయలేదని కొన్ని వర్గాలు నిందించాయి.&lt;ref&gt;[http://www.kamat.com/mmgandhi/onbhagatsingh.htm Mahatma Gandhi on Bhagat Singh].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Rai&quot;&gt;{{cite book|last=Rai|first=Raghunath|title=Themes in Indian History|date=1992 |url=https://books.google.com/books?id=zYhgvAsKGLsC&amp;pg=PA282|publisher=FK Publications|page=282|isbn=9788189611620}}{{dead link|date=జనవరి 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

ఈ విమర్శలకు జవాబుగా గాంధీజీ ఏమన్నాడంటే- &quot;బ్రిటీషు వారితో ఆయుధాలు లేకుండా పోరాడాలని చెబితే ప్రజలు ఆచరించారు. కానీ ఇప్పుడు వారే హిందూ-ముస్లిం ఘర్షణలకు అహింస పనికిరాదు అని, అందుకు ప్రతి ఒక్కరు స్వీయ రక్షణ కోసం ఆయుధం చేతబట్టాలి అంటున్నారు.&quot;&lt;ref&gt;reprinted in [[#Fischer2002|Fischer (2002)]] p. 311.&lt;/ref&gt;

=== అంటరానితనం ===
అంటరానితనం పోవాలని గాంధీ పదే పదే అంటున్నా, దేవాలయలలో హరిజనులకు ప్రవేశం వుండాలన్నా తదనుగుణంగా చర్యలు చేపట్టడంలో విఫలమయ్యాడని అంబేద్కర్ విమర్శించాడు.&lt;ref&gt;{{cite wikisource|last1=నరిసెట్టి|first1=ఇన్నయ్య|title=అబద్ధాల వేట - నిజాల బాట|chapter=అబద్దాల వేట ఏది సత్యం ? గాంధీగారూ !|year=2011|publisher=రేషనలిస్ట్ వాయిస్ పబ్లికేషన్స్}}&lt;/ref&gt;

== చిత్రమాలిక ==
&lt;gallery&gt;
దస్త్రం:Gandhi and Indira 1924.jpg|ఉపవాసం చేస్తున్న గాంధీతో చిన్ననాటి [[ఇందిరాగాంధీ]], 1920s
దస్త్రం:Young India.png|'యంగ్ ఇండియా వారపత్రిక, గాంధీ సంపాదకునిగా 1919–1932 మధ్య ప్రచురించారు
&lt;/gallery&gt;

== ప్రసిద్ధత ==
=== పురస్కారాలు, బిరుదులు ===

[[దస్త్రం:Gandi bista Novi Beograd.JPG|thumb|upright|[[న్యూ బెల్గ్రేడ్]], [[సెర్బియా]]లో గాంధీశిల్పం. దానిపై రాయబడిన వాక్యం &quot;అన్ని మతములసారాంశమే అహింస&quot;.]]
''[[టైమ్ పత్రిక]]'' 1930 సంవత్సరపు టైమ్ పత్రిక వ్యక్తిగా ప్రకటించింది.1999 లో [[అల్బర్ట్ ఐన్ స్టీన్]] తర్వాత రెండవ స్థానంలో శతాబ్ది వ్యక్తిగా గుర్తింపు పొందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite magazine|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,988159,00.html |title= The Time 100 |accessdate=3 March 2009 |magazine=Time |first=Salman |last=Rushdie |date=13 April 1998}}&lt;/ref&gt; [[భారతప్రభుత్వం]] గాంధీ శాంతి బహమతిని ప్రముఖులైన సమాజసేవకులకు, ప్రపంచ నాయకులకు, పౌరులకు ఇస్తోంది. విదేశీయులలో జాత్యహంకారానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన [[నెల్సన్ మండేలా]] ఒక ప్రముఖ గ్రహీత. 2011 లో టైమ్ పత్రిక అధిక ప్రాముఖ్యత గల 25 రాజకీయనాయకులలో ఒకడిగా పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{cite magazine|url=http://content.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2046285_2045996_2045906,00.html |title=Top 25 Political Icons |accessdate=9 February 2011 | magazine=Time |date=4 February 2011}}&lt;/ref&gt;

[[దస్త్రం:The Soviet Union 1969 CPA 3793 stamp (Mahatma Gandhi).jpg|thumb|130px|1969 లో [[సోవియట్ యూనియన్]] విడుదల చేసిన స్టాంప్]]
అహింసా పద్ధతిలో దేశానికి స్వాతంత్ర్యం సాధించి పెట్టిన మహాత్మాగాంధీకి [[నోబెల్ శాంతి బహుమతి]] ఇవ్వలేదు. ఐదుసార్లు గాంధీని ప్రతిపాదించడం జరిగింది.&lt;ref name=&quot;AFSC&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.afsc.org/nobel-peace-prize-nominations |title=Nobel Peace Prize Nominations |publisher=American Friends Service Committee |accessdate=30 January 2012 |archive-date=26 డిసెంబరు 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226081239/https://www.afsc.org/nobel-peace-prize-nominations |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 1937 లోనూ, 1947 లోనూ గుర్తింపు చిట్టిజాబితాలో చోటు చేసుకున్నాడు. ప్రతిపాదనకు కారణాలుగా చెప్పిన విషయాలలో ముఖ్యమైనవి: అతను రాజకీయ నాయకుడు . అంతర్జాతీయ చట్టాల రూపకర్త . సహాయ పునరావాస కార్యక్రమాల్లో పాల్గొన్నాడు. అంతర్జాతీయ శాంతి సంస్థలతో అతనికి ఎంతో సంబంధం ఉంది. అతను జాతీయవాదే కాక అంతర్జాతీయ మానవతావాది కూడా. [[దక్షిణ ఆఫ్రికా|దక్షిణాఫ్రికా]]లో కూడా అతను భారతీయుల కోసమే పోరాడాడు. [[రెండవ ప్రపంచయుద్ధం]] కాలంలో శాంతి బహుమతి యిస్తే, అప్పటి బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వానికి అసంతృప్తి కలుగుతుందని యివ్వలేదట! 1948 లో ప్రతిపాదించినా గడువు తీరకముందే గాంధీ హత్య జరిగినందున ఇవ్వలేదట. ఆయితే మరణానంతరం ఇవ్వకూడదనే నియమం లేనట్లు, [[స్వీడన్]] దేశీయుడైన [[ఐక్యరాజ్య సమితి]] ప్రధాన కార్యదర్శి దాగ్‌ హమర్షెల్డ్‌కు మరణానంతరం ఇచ్చినందువల్ల తెలుస్తుంది.&lt;ref name=turlapati&gt;{{Cite wikisource|title= నా కలం - నా గళం|chapter=ఆత్మకథ విషయపేజీలు |anchor=nobel |accessdate=2014-03-01 |first=కుటుంబరావు|last=తుర్లపాటి |year=2012}}&lt;/ref&gt;

కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత నోబెల్‌ కమిటీ గాంధీకి [[నోబెల్ బహుమతి]] ఇవ్వకపోవటానికి విచారం ప్రకటించింది. బహుమతి ఇవ్వడానికి ఏకాభిప్రాయం కుదరలేదని చెప్పింది. 1989లో [[దలైలామా]]కు శాంతి బహమతి (14వ వ్యక్తిగా) ఇచ్చినపుడు కమిటీ అధ్యక్షుడు, ఈ బహమతిలో కొంతభాగం గాంధీ స్మృతికి నివాళి అని పేర్కొన్నాడు.

&lt;!--===గాంధీజీ పై రచనలు===--&gt;

=== ప్రముఖుల వ్యాఖ్యలు ===
* &quot;'''ఇటువంటి ఒక వ్యక్తి నిజంగా మన మధ్య జీవించాడంటే రాబోయే తరాలవారు నమ్మలేరు'''&quot;- ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త [[ఆల్బర్ట్ ఐన్‍స్టీన్]]
* &quot;'''మన తరంలో రాజకీయవేత్తలందరికంటే కూడా గాంధీ ఆభిప్రాయాలు మేలైనవి. అతను చెప్పినట్లుగా మనం నడచుకోవాలి. మనకు కావలసినదాని కోసం హింసతో పోట్లాడటము కాదు. ఆన్యాయమని మనకు తోచినదానికి ఏ మాత్రమూ సాయము చేయకుండా ఉండటము మన బాధ్యత'''&quot; - ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త [[ఆల్బర్ట్ ఐన్‍స్టీన్]]
* &quot;'''[[జీసస్]] నాకు సందేశం ఇచ్చాడు, గాంధీ దాన్ని ఆచరణలో చూపించాడు'''&quot; -[[మార్టిన్ లూథర్ కింగ్]]

== బయటి లంకెలు ==
* [https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.388879 గాంధీ సూక్తులతో కూడిన గ్రంథం]

== వనరులు ==
{{Commons|Mohandas K. Gandhi|మహాత్మా గాంధీ}}
{{వికీసోర్స్|సత్యశోధన}}
{{వికీవ్యాఖ్య}}
* [https://web.archive.org/web/20190809191534/http://www.mahatma.org.in/ గాంధీ గురించి ఆధికారిక వెబ్ సైటు]
* మోహన్ దాస్ కరమ్ చంద్ గాంధీ: సత్యశోధన లేక ఆత్మ కథ, తెలుగు సేత: వేమూరి రాధాకృష్ణమూర్తి, నవజీవన్ పబ్లిషింగ్ హౌస్, అహమ్మదాబాద్, 1993. ISBN 81-7229-054-3
* THE MEN WHO KILLED GANDHI BY MANOHAR MALGONKAR ISBN 978-81-7436-617-7

== ఉపయుక్త గ్రంథ సూచి ==
*[http://archive.org/details/PujyaBapuji బాలానందం పూజ్య బాపూజీ- ధూళిపాళ రామమూర్తి, 1993, నవరత్న బుక్ హౌస్]
== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షులు}}
{{భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమం}}
&lt;!-- {{విశేషవ్యాసం|2007 49వ వారం}} --&gt;
{{విశేషవ్యాసం2|28, ఆగష్టు 2008}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:మహాత్మా గాంధీ}}
[[వర్గం:మహాత్మా గాంధీ]]
[[వర్గం:భారత జాతీయ కాంగ్రెసు అధ్యక్షులు]]
[[వర్గం:భారత స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:1869 జననాలు]]
[[వర్గం:1948 మరణాలు]]
[[వర్గం:గుజరాత్ వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:భారతీయ న్యాయవాదులు]]
[[వర్గం:హత్య చేయబడ్డ భారతీయులు]]
[[వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు]]</text>
      <sha1>iefcc0gj1wvuqqt580il1jyfr25wnyg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6303</id>
    <revision>
      <id>4601508</id>
      <parentid>4370163</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:32:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601508</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59052" sha1="ksko3xh4l235bcko5qli4w0arrae54e" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు 
| image = Komarraju Lakshmanarao-1.jpg
| birth_date = మే 18, 1907
| birth_place = [[గొల్లప్రోలు]], [[తూర్పు గోదావరి జిల్లా]] 
| native_place = నాగపూరు, హైదరాబాదు, మద్రాసు
| death_date = [[జూలై 12]], [[1945]]
| death_place = [[మద్రాసు]]
| death_cause = అనారోగ్యం
| known = సినీ నటులు,చారిత్రక పరిశోధకుడు, తెలుగు విజ్ఞాన సర్వస్వ సృష్టికర్త, సాహితీవేత్త
| occupation = దివాన్, రచయిత
| spouse = కోటమాంబ
| partner =
| children = వినాయకరావు
| father = వెంకటప్పయ్య
| mother = గంగమ్మ
| employer =
}}

'''కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు''' ([[మే 18]], [[1907]] - [[జూలై 12]], [[1945]]) [[తెలుగు]]లో మొట్టమొదటి  సినీ నటులు, విజ్ఞాన సర్వస్వ సృష్టికర్త, ''విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి'' స్థాపకుడు. తెలుగువారికి చరిత్ర పరిశోధనలు పరిచయం చేసి, ఉన్నత ప్రమాణాలతో చరిత్ర, విజ్ఞాన రచనలను [[తెలుగు]]లో అందించడానికి శ్రీకారం చుట్టిన ఉత్తమ విజ్ఞానవేత్త. కేవలం 40 సంవత్సరాల ప్రాయంలో మరణించినా, తన కొద్దిపాటి జీవితకాలంలో ఒక సంస్థకు సరిపడా పనిని సాకారం చేసిన సాహితీ కృషీవలుడు. అంతేకాదు, ఎందరో సాహితీమూర్తులకు ఆయన సహచరుడు, ప్రోత్సాహకుడు, స్ఫూర్తి ప్రదాత. అజ్ఞానాంధకారంలో నిద్రాణమైన తెలుగు జాతిని మేలుకొలిపిన మహాపురుషులలో లక్ష్మణరావు ఒకడు.

==సమకాలీన సాహితీ విప్లవం==
{{Quote box
 |quote = 
&quot;తెలుగు పలుకుల చరితల తెలివి దేర్చి
:చదువు సర్వస్వమున వన్నె సంతరియ
:మెరపువలె దోచి యక్కటా మింట దాగి
:రా కొమర్రాజు లక్ష్మణ రాయ వరులు&quot; 
|source = [[ఉమర్ అలీషా]]
|align=right
}}
ఇరవయ్యవ శతాబ్దం తెలుగు సాహిత్య, సామాజిక వికాసానికి మహాయుగం. ఇంచుమించు ఒకే కాలంలో నలుగురు మహానుభావులు తెలుగు భాషను, తెలుగు జాతిని ఆధునికయుగం వైపు నడిపించారు. ఒక్క తరంలో పది తరాలకు సరిపడా ప్రగతిని తెలుగు వారికి అందించిన [[నవయుగ వైతాళికులు]] వారు.&lt;ref&gt;[http://www.archive.org/details/TeluguVaitalikuluUpanyasalaSamputamuVol1 తెలుగు వైతాళికులు - ఉపన్యాసాల సంపుటి (ఆర్కీవ్. ఆర్గ్ ప్రతి]-   కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు జీవితం - కె.రంగనాథాచార్యులు (పేజీలు 1-20),  కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు భాషా సేవ - విద్వాన్ విశ్వం.
(పేజీలు21-32)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Komarraju Venkata Lakshmana Rao: G.Krishna, Life and Mission in Life Series, International Telugu Institute, Hyderabad, 1984.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.worldcat.org/title/komarraju-venkata-laksmanaravu/oclc/29257146 Komarraju Venkata lakṣmaṇaravu by Akkiraju Ramapatiravu,Visalandhra Publishing house, Vijayawada 1978]&lt;/ref&gt;
* [[కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] (1848-1919): సంఘ సంస్కర్త, మూఢాచారాలను వ్యతిరేకించిన మేధావి. తొలి తెలుగు నవల, తొలి తెలుగు కవుల చరిత్ర, తొలి తెలుగు నాటకం, తొలి తెలుగు ఆత్మకథ ఆయనే అందించాడు.
* [[గురజాడ అప్పారావు]] (1861-1915): చిన్నకథకు, వచన వ్యావహారిక నాటకానికి ప్రాణం పోసి, దేశమును ప్రేమించమని, మంచిని పెంచమని బోధించిన వెలుగుజాడ.
* [[గిడుగు రామమూర్తి]] పంతులు (1877-1923): తెలుగు వ్రాతలోనే విప్లవం తెచ్చి, వ్యావహారిక భాషకి సాహిత్యంలో పట్టం కట్టిన వాడు. ఈనాడు సర్వసాధారణంగా మనం వ్రాసే భాషకు ఆ హోదా కల్పించడానికి ఆయన పడ్డ శ్రమ అపూర్వం.

==జీవితం==
[[1877]] [[మే 18]] న [[కృష్ణా జిల్లా]] [[పెనుగంచిప్రోలు]]లో లక్ష్మణరావు జన్మించాడు. ప్రముఖ రచయిత్రి [[బండారు అచ్చమాంబ]] ఆయనకు అక్క. లక్ష్మణరావు మూడవయేటనే తండ్రి మరణించాడు. సవతి అన్న శంకరరావు పోషణలో లక్ష్మణరావు తన ప్రాథమిక విద్యను [[భువనగిరి]]లో పూర్తిచేశాడు.

లక్ష్మణరావు మేనమామ బండారు మాధవరావు [[నాగపూరు]] (అప్పటి మధ్యప్రదేశ్‌లో భాగం, ప్రస్తుత మహారాష్ట్ర)లో ప్రభుత్వోద్యోగి. ఆయన రెండవభార్య అచ్చమాంబ. అందువలన లక్ష్మణరావు తన తల్లితో సహా నాగపూరులో మేనమామ (బావ) వద్ద చేరాడు. అక్క, బావల వద్ద నాగపూరులో ఉంటూ [[మరాఠీ భాష]]ను నేర్చుకున్నాడు. 1900 సంవత్సరంలో బి.ఎ. పట్టా పుచ్చుకొని, తరువాత ప్రైవేటుగా చదివి, 1902లో ఎమ్.ఏ.లో ఉత్తీర్ణుడయ్యాడు. [[మరాఠీ]] భాషలో వ్యాసాలు, పద్యాలు వ్రాసాడు. [[తెలుగు]], [[మరాఠీ]], [[ఇంగ్లీషు]] మాత్రమే కాక [[సంస్కృతము]], [[బెంగాలీ]], [[ఉర్దూ భాష|ఉర్దూ]], [[హిందీ]] భాషలలోనూ ఆయన ప్రావీణ్యతను సంపాదించాడు.

మహారాష్ట్రలో విద్యాభ్యాసమైన తరువాత ఆయనకు మునగాల రాజా [[నాయని వెంకట రంగారావు]] సంస్థానములో ఉద్యోగము లభించింది. రాజా అభ్యుదయ భావాలు కలిగినవాడు. తెలుగు భాషాభిమాని. లక్ష్మణరావు ఉద్యోగం చేస్తూనే తన సాహితీ వ్యాసంగాన్ని కొనసాగించేలా తగిన విశ్రాంతిని, ఆర్థిక సహాయాన్ని అందజేశాడు. ఆయన సఖ్యతవల్ల, కొమర్రాజుకి తెలుగు భాషాభివృద్ధికి మంచి ప్రోత్సాహము లభించింది. లక్ష్మణరావు గారు మహారాష్ట్రలో ఉన్నప్పుడే అనేకమంది విద్వాంసులతో పరిచయం కలిగినది. సా.శ. 1899 సం.లో బాలగంగాధర తిలక్ &quot;రామాయణము&quot;లో చెప్పబడిన పర్ణశాల మహారాష్ట్రలోని నాసికా త్రయంబకం వద్ద కలదన్న వాదమును లక్ష్మణరావు తోసిపుచ్చారు. అప్పటికే పర్ణశాల నాసిక దగ్గరకలదను వాదము ఆకాలపు మరాఠి పత్రికలలో ప్రచురితం ఐనను లక్ష్మణరావు దానిని తప్పు అని నిరూపించి, పర్ణశాల గోదావరి సమీపప్రాంతమని మూలమును బట్టి నిరూపించారు. దీనితో మహారాష్ట్ర విద్యాలోకం ఆశ్చర్య చకితమైనది. ముఖ్యముగా తిలక్ గారికి లక్ష్మణరావుతో పరిచయం కలిగించినదీ పర్ణశాల వివాదమే. నాటినుంచి వారిరువురకు గాఢ మైత్రి కుదిరినది. లక్ష్మణరావు తిలక్ గారికి అనుయాయి అయినాడు. అప్పటికి లక్ష్మణరావు వయస్సు 22 సం. మాత్రమే.

1901లో '''[[శ్రీకృష్ణదేవరాయాంధ్రభాషా నిలయం]]''', 1906 లో ''[[విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి]]'' స్థాపించడంలో కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు ప్రముఖపాత్ర వహించాడు. తెలుగులో ఒక సంపూర్ణ విజ్ఞాన సర్వస్వమును తయారుచేసే మహత్కార్యాన్ని ప్రారంభించాడు.

ఈ శ్రమలో ఆయన ఆరోగ్యము బాగా దెబ్బ తిన్నది. [[1923]] [[జూలై 12]] న, 46 యేళ్ళ వయసులోనే కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు మరణించాడు. [[కందుకూరి వీరేశలింగం]] పంతులు మరణించిన ఇంటిలో, అదే గదిలో లక్ష్మణరావు కూడా మరణించాడు.

==రచనారంభం==
మహారాష్ట్రదేశంలో ''సమాచార్'', ''వివిధ విజ్ఞాన్ విస్తార్'' అనే పత్రికలకు సంపాదకత్వం వహించాడు. ''కేసరి'', ''మహారాష్ట్ర'' వంటి పత్రికలలో వ్యాసాలు వ్రాసేవాడు. ప్రాచీన మహారాష్ట్ర కవి [[మోరోపంత్]] రచించిన భారతాన్ని పరిశోధించి, సరిదిద్ది శుద్ధప్రతిని తయారుచేసి కర్ణపర్వాన్ని ప్రకటించాడు. ఆయన సంపాదకత్వం వహించిన మొదటి గ్రంథం ఇది.

అయినా ఆంధ్రభాషతో కాని, ఆంధ్రదేశ వ్యవహారాలతో గాని సంపర్కాన్ని కోల్పోలేదు. [[నాగపూరు]]లో ఉంటూనే [[తెలుగు]] పత్రికలలో వ్యాసాలు వ్రాసేవాడు. అప్పట్లో [[విజయవాడ|బెజవాడ]] క్రైస్తవ పాఠశాలలో ఉపాధ్యాయులైన రాయసం వేంకటశివుడు స్త్రీ విద్యా వ్యాప్తికోసం నడిపే &quot;తెలుగు జనానా&quot; పత్రికలో అచ్చమాంబ, లక్ష్మణరావులు వ్యాసాలు వ్రాసేవారు. &quot;[[శివాజీ చరిత్రము]]&quot; ఆయన మొదటి తెలుగు గ్రంథం. &quot;[[హిందూ మహా యుగము]]&quot;, &quot;[[ముస్లిమ్ మహాయుగము]]&quot; వంటి ఆయన వ్యాసాలు తరువాత &quot;లక్ష్మణరాయ వ్యాసావళి&quot;&lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371395 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో లక్ష్మణరాయ వ్యాసావళి పుస్తకం.]&lt;/ref&gt; పేరుతో ప్రచురితమైనాయి.

==శ్రీకృష్ణదేవరాయాంధ్రభాషా నిలయం==
కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు, [[నాయని వెంకటరంగారావు]], [[రావిచెట్టు రంగారావు]], ఆదిపూడి సోమనాథరావు, మైలవరపు నరసింహ శాస్త్రి వంటివారు కలసి [[హైదరాబాదు]] లోని అప్పటి రెసిడెన్సీ బజారులో రావిచెట్టు రంగారావు స్వగృహంలో [[1901]] [[సెప్టెంబర్ 1]] న [[శ్రీకృష్ణదేవరాయ ఆంధ్రభాషా నిలయము]]ను స్థాపించారు. [[తెలంగాణ]] ప్రాంతంలో తెలుగు భాష స్థితిని మెరుగుపరచడమే ఈ గ్రంథాలయ స్థాపన ముఖ్యోద్దేశ్యం. తెలుగునాట అధునాతన పద్ధతులలో ప్రారంభమైన మొదటి గ్రంథాలయం ఇదే. తెలుగు భాషకు ఈ సంస్థ ద్వారా ఎంతో సేవ జరిగింది. [[ఆదిరాజు వీరభద్రరావు]] వంటి మహనీయులు దీనికి కార్యదర్శులుగా పనిచేశారు.

==విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి==
{{main|విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి}}
సమాజం ముందడుగు వేయాలంటే విజ్ఞానంలో అభివృద్ధి అత్యవసరమని గుర్తించి, లక్ష్మణరావు, నాయని వేంకటరంగారావు, [[గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు]], [[అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు]], రావిచెట్టు రంగారావు వంటివారు 1906 లో హైదరాబాదులో [[విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి]] స్థాపించారు. అప్పటివరకు తెలుగులో రచనలు సాహిత్యానికే అధికంగా పరిమితమై ఉండేవి. అందరికీ ఆధునిక విజ్ఞానాన్ని అందించడానికి [[తెలుగు]]లో విజ్ఞానశాస్త్రము, చరిత్ర వంటి విషయాలలో పుస్తకాలు ప్రచురించుట వారి లక్ష్యము. ఈ మండలి ప్రధానోద్దేశ్యము ఇలా చెప్పబడింది - ''స్వరాజ్యం కొఱకు [[ఆంధ్రదేశం]]లోను, యావద్భారతంలోను కూడా గాఢ వాంఛ ప్రబలియున్నది. కులమత భేదాలు లేక యుక్తవయసు వచ్చిన ప్రతి పురుషునికి, స్త్రీకి వోటు గలిగిన స్వరాజ్యమే మన గమ్యస్థానం.....పంచముల అస్పృశ్యత రూపుమాపనిది స్వరాజ్యము రానేరదు. .... ఆంధ్ర ప్రజలకు నవీన ప్రపంచములో అత్యంతముగా వృద్ధియైన ప్రకృతి శాస్త్ర, చారిత్రక, రాజకీయ, ఆర్ధిక విజ్ఞానములనిచ్చుట ఆవశ్యకము''.

విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథ మండలి తెలుగుదేశానికి అందించిన మొదటి పుస్తకం గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావు రచించిన [[అబ్రహాం లింకన్]]. దీని ప్రచురణకు ప్రూఫులు దిద్దడం నుండి తొలిపలుకు వ్రాయడం వరకు చాలా భారాన్ని లక్ష్మణరావు నిర్వహించాడు.

మండలి ప్రచురించిన ముఖ్య గ్రంథాలలో కొన్ని ఈ పట్టికలో చూడొచ్చు:&lt;ref&gt;{{cite book|author1=అజ్మీరు వీరభద్రయ్య|title=తెలుగు భాష, చరిత్రల పరిశోధనా పితామహుడు శ్రీ కొమఱ్ఱాజు వేంకటలక్ష్మణరావు జీవిత చరిత్ర|publisher=అజ్మీరు వీరభద్రయ్య}}&lt;/ref&gt; 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! ప్రచురణ కాలం !! గ్రంథం పేరు !! రచయిత పేరు
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;చరిత్రలు&lt;/center&gt;
|-
| 1907 || అబ్రహాంలింకను చరిత్ర || గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు
|-
| 1907 || [[హిందూ మహాయుగం]] (క్రీ,శ.1000 వరకు) || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| 1908 || [[మహమ్మదీయమహాయుగం]] (సా.శ.1000 నుండి 1560 వరకు) || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| 1910 || ఆంధ్రదేశ చరిత్ర &lt;br /&gt; (సా.శ. 1100 వరకు) || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| 1910 || ఆంధ్రదేశ చరిత్ర &lt;br /&gt; (సా.శ. 1100 నుండి సా.శ. 1323 వరకు) || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| 1911 || స్వీయచరిత్ర &lt;br /&gt;1-2 భాగములు || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| -- || చంద్రగుప్త చక్రవర్తి || ?
|-
| -- || మహాపురుషుల జీవితచరిత్రలు || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| -- || రావిచెట్టురంగారావు జీవితచరిత్ర || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;శాస్త్ర గ్రంథములు&lt;/center&gt;
|-
| -- || జీవశాస్త్రము || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
| -- || పదార్థ విజ్ఞాన శాస్త్రము || మంత్రిప్రగడ సాంబశివరావు
|-
| -- || రసాయన శాస్త్రము || వేమూరి విశ్వనాధ శర్మ
|-
| -- || వృక్ష శాస్త్రము || శీతారామయ్య
|-
| -- || వ్యవసాయ శాస్త్రము (2 భాగములు) || గోవేటి జోగిరాజు
|-
| -- || అర్థ శాస్త్రము (2 భాగములు) || కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి
|-
| -- || జంతుశాస్త్రము || --
|-
| -- || జంతుశాస్త్రము || --
|-
| -- || శారీరకశాస్త్రము || --
|-
| -- || భౌతికశాస్త్రపాఠములు || --
|-
| -- || కలరా || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
| -- || చలిజ్వరము || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;నవలలు&lt;/center&gt;
|-
| -- || రాణిసంయుక్త || వేలాల సుబ్బారావు
|-
| -- || విమలాదేవి || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;పోటీ నవలలు&lt;/center&gt;
|-
| -- || విజయనగర సామ్రాజ్యము || దుగ్గిరాల రాఘవచంద్ర్యచౌదరి
|-
| -- || రాయచూరి యుద్ధము || కేతవరపువేంకటశాస్త్రి
|-
| -- || అస్తమయము || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
| -- || అల్లాహాఅక్బర్ || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
| -- || ప్రళయభైరము || ఎ.వి. నరసింహ పంతులు
|}

* లక్ష్మణరావు స్వయంగా రచించిన [[హిందూ మహాయుగం]], [[మహమ్మదీయ మహాయుగం]]
* డాక్టర్ ఆచంట లక్ష్మీపతి - ''జీవశాస్త్రం'' (3,000 ప్రతులు అమ్ముడు పోయాయి), ''కలరా'', ''మలేరియా'' (ఇవి రెండూ అనతికాలంలోనే 8,000 ప్రతులు అమ్ముడు పోయాయి)
* మంత్రిప్రగడ సాంబశివరావు - ''పదార్థ విజ్ఞాన శాస్త్రం''
* వేమూరి విశ్వనాథ శర్మ - ''రసాయన శాస్త్రం''
* చిలుకూరి వీరభద్రరావు - ''[[ఆంధ్రుల చరిత్రము]]''
* మైనంపాటి నరసింహం - ''భౌతిక శాస్త్రం''
* కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి - ''అర్ధ శాస్త్రం''
* దుగ్గిరాల రామచంద్రయ్య చౌదరి - ''విజయనగర సామ్రాజ్యం''
* వేలాల సుబ్బారావు - ''రాణీ సంయుక్త''
* భోగరాజు నారాయణ మూర్తి - ''విమలాదేవి''
* కందుకూరి వీరేశలింగం - ''స్వీయచరిత్ర''
* వి. శ్రీనివాసరావు - [[వృక్షశాస్త్రము (పుస్తకం)|వృక్షశాస్త్రము]]

1906 - 1910 మధ్యకాలంలో మండలి 30 పైగా గ్రంథాలను ప్రచురించింది. గ్రంథాలన్నింటిలోనూ సంపాదకునిగా లక్ష్మణరావు హస్తం సోకనిదేదీ లేదంటారు. 1908 లో ఈ సంస్థను మద్రాసుకు మార్చారు.

1912లో దీనికి అనుబంధంగా ''విజ్ఞాన చంద్రికా పరిషత్తు''ను స్థాపించారు. గ్రంథ పఠనాభిరుచిని పెంపొందించడం పరిషత్తు లక్ష్యం. అనేక కేంద్రాలలో సాహిత్యం, చరిత్ర, ప్రకృతి శాస్త్రం వంటి రంగాలలో పోటీలు పెట్టి విజేతలకు పతకాలు, సర్టిఫికెట్లు ఇచ్చేవారు.

==ఆంధ్ర పరిశోధక మండలి==
[[1922]] [[డిసెంబర్ 27]] న హైదరాబాదులో లక్ష్మణరావు, ఆదిరాజు వీరభద్రరావు మొదలైనవారు కలసి ''ఆంధ్ర పరిశోధక మండలి'' స్థాపించారు. చరిత్ర పరిశోధన, శాసన గ్రంథాలను ప్రకటించడం, అముద్రిత గ్రంథాలను ప్రకటించడం ఈ సంస్థ లక్ష్యాలు. తెలంగాణా శాసనాలు, షితాబుఖాను చరిత్ర మొదలైన గ్రంథాలను ఈ సంస్థ ప్రచురించింది. తరువాత దీనిని ''లక్ష్మణరాయ పరిశోధక మండలి''గా మార్చారు. ఈ సంస్థ ప్రస్తుతం నామమాత్రంగా హైదరాబాదులోని ''ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు'' కార్యాలయంలో ఉంది.

==ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు==
1916 లో [[కొవ్వూరు]]లో ''ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు'' స్థాపించినవారిలో లక్ష్మణరావు ఒకడు. మొదటినుండి యావజ్జీవ సభ్యుడుగా ఉండడమే కాకుండా, కొంతకాలం దానికి కార్యదర్శిగా కూడా ఉన్నాడు.

==ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం==
{{main|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వము}} 
[[File:AndhraVignanaSarvaswam2KVLaxmanaRao.PNG|right|thumb|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం-సంపుటి 2 ముఖచిత్రం. (తొలిముద్రణ)]]
[[File:Andhra Vignana Sarvaswamu Vol1 Cover.png|thumb|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం-సంపుటి 1 (కాశీనాథుని నాగేశ్వరరావు పునఃముద్రణ)ముఖచిత్రం]]

లక్ష్మణరావు సాహితీ జీవితంలో మిగిలినవన్నీ ఒకయెత్తు, విజ్ఞాన సర్వస్వం ఒక్కటీ ఒకయెత్తు. ప్రపంచ విజ్ఞానాన్ని తెలుగువారందరికీ పంచిపెట్టాలని ఆయన తపించిపోయాడు. ''బ్రిటిష్ ఎన్‌సైక్లోపీడియా'' తరహాలో ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వాన్ని వెలువరించాలనేది ఆయన ప్రబల వాంఛ. [[1912]]-[[1913|13]] కాలంలో ఈ బృహత్కార్యానికి పూనుకొన్నాడు. తాను ప్రధాన సంపాదకునిగానే కాదు, ప్రధాన రచయితగా కూడా పనిచేశాడు. లక్ష్మణరావుకు అనేక శాస్త్ర విషయాలలో ప్రవేశం ఉండేది. స్వయంగా పండితుడే గాక నిష్పాక్షిక పరిశోధన, సమతుల్యత ఆయన స్వభావాలు. ఎందరెందరో మహనీయులు ఆయనకు తోడుగా శ్రమించినా, లక్ష్మణరావు వ్రాసినన్ని వ్యాసాలు ఇంకెవరూ వ్రాయలేదు. ఏ విధమైన సంపదా, ధన సహాయమూ, ప్రభుత్వాదరణా లేకుండానే అంత బ్రహ్మాండమైన ప్రయత్నాన్ని తలకెత్తుకొన్నాడు.

[[గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు]], [[ఆచంట లక్ష్మీపతి]], [[మల్లంపల్లి సోమశేఖర శర్మ]], [[రాయప్రోలు సుబ్బారావు]] వంటివారు ఆయనకు తోడు నిలిచారు. ఒక్కరోజు కూడా విడవకుండా లక్ష్మణరావు, హరిసర్వోత్తమరావు [[మద్రాసు]] కన్నెమెరా గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి, అది మూసేంతవరకు ఉండి, కుప్పలు తెప్పలుగా ఉన్న పుస్తకాలనుండి సమాచారం సేకరించేవారు.

అలాగని వారి రచనలు అనువాదాలకు పరిమితం కాలేదు. లక్ష్మణరావే ఒక విజ్ఞాన సర్వస్వం. ప్రతివిషయాన్ని కూలంకషంగా పరిశోధించి, సమగ్రమైన స్వతంత్ర వ్యాసంగా వ్రాసేవాడు. మొదట 'అ'కారాదిగా నెలకు నూరు పేజీల చొప్పున దీనిని వెలువరించారు. రేయింబవళ్ళు శ్రమించి, మూడు సంపుటములు ప్రచురించారు. ఇందులో విజ్ఞానశాస్త్రము, భాష, ఖగోళశాస్త్రము, చరిత్ర, కళ వంటి వివిధ విషయాలపై ఉన్న నూరు వ్యాసాలలో ఆయన స్వయంగా 40 వ్యాసాలను కూర్చాడు. ''అధర్వవేదం'', ''అద్వైతం'', ''అభిజ్ఞాన శాకుంతలం'', ''అలంకారాలు'', ''అష్టాదశ మహాపురాణాలు'', ''అట్ట బైండు'', ''అష్టాధ్యాయి'' వంటి ఎన్నో వైవిధ్యమైన విషయాలపై ఆయన వ్యాసాలు వ్రాశాడు.

ఆ రోజుల్లో విజ్ఞాన సర్వస్వం అంత చక్కని ముద్రణ, అంత చక్కని కాగితం, చిత్రాలు, పటాలు భారతదేశంలో ఏ ప్రచురిత గ్రంథాలలోను కనిపించలేదట. చేసిన ప్రతిపనిని పరిపూర్ణంగా చేయడం ఆయన అలవాటు.

&quot;అ&quot;కారంతో మూడు సంపుటాలు పూర్తిచేసిన తరువాత &quot;ఆంధ్ర&quot; సంపుటాన్ని తయారుచేయడం కోసం పూనుకొన్నాడు. తెలుగువారి గురించి అప్పటికి జరిగిన పరిశోధన అత్యల్పం. కనుక మౌలిక పరిశోధన అవసరమైంది. లక్ష్మణరావు రాత్రింబవళ్ళు శిలాశాసనాలు, ఇతర గ్రంథాల పరిశోధనలో గడిపాడు. ఆ సమయంలో ఆయనకు ఉబ్బసం వ్యాధి ఉధృతమైంది. [[మదనపల్లె]]లో కొంతకాలం విశ్రాంతి తీసుకొని మళ్ళీ [[మద్రాసు]] వచ్చాడు. ఆంధ్ర సంపుటం వ్రాయడానికి శాసనాలు పరిశీలిస్తూనే [[1923]] [[జూలై 12]] న లక్ష్మణరావు మరణించాడు.

అలా ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం &quot;అ&quot;కారం మూడు సంపుటాలతో ఆగిపోయింది. తర్వాత [[కాశీనాధుని నాగేశ్వరరావు]] మరింత మంది పండితుల సహకారంతో తిరిగి 'అ'కార పరంపరనే రెండు ముచ్చటైన సంపుటాలలో ప్రచురించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం  సంపుటాలు (DLI పుస్తకాల ఆర్కైవ్ నకలు)|url=https://archive.org/search.php?query=%22%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%B0%20%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%9E%E0%B0%BE%E0%B0%A8%20%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AE%E0%B1%81%22}}&lt;/ref&gt; తరువాత డాక్టర్ [[బెజవాడ గోపాలరెడ్డి]] అధ్యక్షతన ఏర్పడిన [[తెలుగు భాషా సమితి]] ఆ కార్యక్రమాన్ని కొనసాగించి, అకారాది క్రమంలో కాక, విషయానుక్రమంగా పద్నాలుగు సంపుటాలు ప్రచురించింది. ఈ సంస్థ 1986 లో [[పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం]] లో విలీనమైంది. ఆ తరువాత [[ఉర్లాం]] జమీందారు అయిదు సంపుటాలలో &quot;[[ఆంధ్ర విజ్ఞానం]]&quot; అని [[1938]]-[[1941]] కాలంలో ప్రచురించాడు.

సాంప్రదాయక పద్దతిలో విజ్ఞానసర్వస్వం కృషి కొనసాగిస్తున్న తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం తో పోల్చితే, ప్రపంచం నలుమూలలనుండి ఆధునిక అంతర్జాల సౌలభ్యంతో వందల మంది సాధారణ తెలుగు భాషాభిమానులు  2003 లో మొదలుకొని నిర్మిస్తున్న [[మొదటి పేజీ|తెలుగు వికిపీడియా]] విలక్షణమైనదని చెప్పవచ్చు.

==సంఘ సంస్కరణ, స్వాతంత్ర్యోద్యమం==
లక్ష్మణరావు ప్రత్యక్షంగా దేశ స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొనకపోయినా, ఉద్యమానికి పలువిధాలుగా సంఘీభావం ప్రకటించాడు. ఆయన రచనలలో దేశాభిమానాన్ని ప్రోత్సహించాడు. 1906 [[కలకత్తా]] [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] మహాసభలో పాల్గొన్నాడు. 1907 కృష్ణా జిల్లా కాంగ్రెస్ మహాసభ ఆహ్వాన కార్యదర్శిగా ప్రముఖులను సభకు పిలిపించాడు. 1908 లో ఆయన సహచరుడు గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు అరెస్టు కాగా వారి కుటుంబాన్ని లక్ష్మణరావు ఆదుకున్నాడు.

లక్ష్మణరావు సంఘసంస్కరణా కార్యక్రమాలకు తోడు నిలచాడు. బాల్యవివాహాలను గట్టిగా వ్యతిరేకించాడు. వితంతు వివాహం, రజస్వలానంతర వివాహం, భోగం మేళాల నిషేధం, అస్పశ్యతా నివారణ, సముద్రయానం, అంతశ్శాఖా వివాహం వంటి వాటిని ప్రోత్సహించాడు. స్త్రీలలో విద్యాభివృద్ధికి తన సోదరి అచ్చమాంబతో కలసి ప్రయత్నించాడు. రాత్రిళ్ళు హరిజనులకు విద్య నేర్పే కార్యక్రమంలో పాల్గొనేవాడు.

==దేశభాషలలో శాస్త్ర పఠనం==
లక్ష్మణరావు రచనలలో '''దేశభాషలలో శాస్త్ర పఠనం''' అనే వ్యాసాన్ని ప్రత్యేకంగా పేర్కోవాలి. ఈనాటి పరిస్థితులకు కూడా ఈ వ్యాసం నూటికి నూరుపాళ్ళు వర్తిస్తుంది. శాస్త్రపఠనానికి కొన్ని భాషలు మాత్రమే అర్హమైనవన్న వాదాన్ని తీవ్రంగా ఖండిస్తూ '''జ్ఞానమొక భాషయొక్క యబ్బ సొమ్ము కాదు''' అన్నాడు. &quot;''ఆంగ్లభాషపై అభిమానమున్నయెడల ఆ భాషను క్షుణ్ణముగా అధ్యయనము చేయవచ్చును, కాని కమ్మరము, కుమ్మరమును అదేభాషలో చదువవలసిన అవుసరమేమున్నది?''&quot; అన్నాడు. ఈ విషయములో జర్మనులు మనకు ఆదర్శము కావలెనన్నాడు.

అలాగే [[ఔరంగజేబు]] తన గురువునకు ఉపయోగకరమైన విద్యావసరాల గురించీ, అదీ స్వభాషలోనే జరగాలనీ వ్రాసిన ఉత్తరాన్ని లక్ష్మణరావు పారశీక భాషనుండి తెలుగులోకి అనువదించాడు. ఆ అనువాదానికి అనుబంధంగా లక్ష్మణరావు వ్రాసిన వ్యాఖ్యలు గమనించదగినవి:

:''బాలబాలికలకు బోధింపబడు విషయములు వారికి, వారి జీవితకాలములో నుపయోగకరముగానుండవలయును. కేవలము పాండిత్యము జూపుటకై అనుపయోగకరములగు విషయములు వారికి నేర్పి, గుడ్డిపాఠముచేయించి కాలము వ్యర్థపుచ్చుట, వారికిని, దేశమునకును హానిప్రథము. బాలురకు శాస్త్రములన్నియు వారి మాతృభాషలోనే నేర్పవలయునుగాని పరభాషలో నేర్పుట కేవలము ద్రావిడప్రాణాయామమని ఔరంగజేబు ఉత్తరము వలన మనవారు ముఖ్యముగా నేర్చుకొనవలయును. మొదట పరభాషనభ్యసించుటకు బాలుర కాలమెంతయో వ్యర్థమగును. అట్లు పరభాషవచ్చిన తరువాత, ఆ భాషలో శాస్త్రములనభ్యసించుటకంటె మొదటినుండియు స్వభాషలోనే శాస్త్రాధ్యయనము చేసిన యెడల బాలురకెంతయో కాలము, శ్రమయు కలిసివచ్చును కదా? తెలివిగల పిల్లవానికి ఇంగ్లీషుభాష చక్కగ నభ్యసించుటకు సుమారు ఆరేడు సంవత్సరములు పట్టును. అప్పటికా బాలునకు ఇంగ్లీషులో గ్రంథావలోకనము చేయుటకును, శాస్త్రాభ్యాసము చేయుటకును అధికారము కల్గును. ఇట్లు పరభాషాధ్యయనమునకై ఏడెనిమిది సంవత్సరములు వ్యర్థమగుచున్నవి. దేశ భాషలలో శాస్త్రములు జెప్పిన యెడల నీ ఏడెనిమిది సంవత్సరములలో నెన్నియో విద్యలలో పారంగతుడు కావచ్చును.... కాని సకల శాస్త్రజ్ఞానమును, ఇంగ్లీషుభాషయను గదిలోబెట్టి తాళమువైచి, ఏ.బి.సి.డి. అను తాళపుచెవిని సంపాదించుటకు ఎనిమిది సంవత్సరములు ముక్కు పట్టుకొని తపస్సు చేయనివారలకు జ్ఞానభాండారములోని సొత్తును కొల్లగొట్టునధికారము లేదనియు, విద్యామహిమయు మాతృభాషాప్రభావమును తెలియని దూరదృష్టి విహీనులు తప్ప మరెవ్వరును చెప్పజాలరు.... ఇంగ్లీషుభాషనే జ్ఞానసాధనముగా బెట్టిరేని ఔరంగజేబు తన గురువును నిందించినట్లు రాబోవుతరమునందలి విద్యార్థులు తమ యాయుష్యములోని పది సంవత్సరములు పాడుచేసినందులకు మనలను నిందింపక మానరు.'' &lt;ref&gt;[http://eemaata.com/em/issues/200801/1184.html &quot;ఈ మాట&quot; పత్రికనుండి] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080106125102/http://eemaata.com/em/issues/200801/1184.html |date=2008-01-06 }} ఇది ముందుగా &quot;1910 - భారతి మాసపత్రిక , సాధారణ సంవత్సరాది సంచిక&quot;లో ప్రచురితమయ్యింది.&lt;/ref&gt;

==వ్యక్తి కాదు, సంస్థ==
లక్ష్మణరావు పంతులు ఒక వ్యక్తికాదు, ఒక సంస్థ అని [[కురుగంటి సీతారామయ్య]] తన వ్యాసంలో అన్నాడు. ఆంధ్రదేశంలో ప్రసిద్ధులైన చరిత్రకారులు, వివిధశాస్త్రవేత్తలు ఆయనద్వారా ఆకర్షితులై 'విజ్ఞానచంద్రికా గ్రంథమండలి' ద్వారా దేశానికి పరిచితులయ్యారు. ప్రథమాంధ్ర చరిత్ర నిర్మాత [[చిలుకూరి వీరభద్రరావు]], రసాయనశాస్త్రవేత్త [[మంత్రిప్రగడ నరసింహారావు]], జీవజంతు వైద్యాలలో నిష్ణాతుడై ఆయుర్వేదానికి అఖిలభారత ప్రచారం కలుగజేసినవారిలో ఒకరైన [[ఆచంట లక్ష్మీపతి]], లక్ష్మణరావు చేత ప్రోత్సాహితులైనవారే.

మొదట రాజకీయోద్యమాలలోను, తరువాత గ్రంథాలయోద్యమంలోనూ జీవితాన్నర్పించిన గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావు, ప్రముఖ ఆంధ్ర రాజకీయ నాయకుడు, సంఘ సంస్కర్త, బహుగ్రంథ రచయిత [[అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు]], తెలంగాణా నాయకుడు ''ఆంధ్రపితామహ'' [[మాడపాటి హనుమంతరావు]], అనేక సాహితీ సాంస్కృతిక సంస్థలకు సేవచేసిన రావిచెట్టు రంగారావు వంటివారు లక్ష్మణరావు సహచరులు.

లక్ష్మణరాయ పరిశోధనామండలి కార్యదర్శిగా తెలంగాణంలో చరిత్ర పరిశోధన సాగించిన ఆదిరాజు వీరభద్రరావు లక్ష్మణరావు దగ్గర శిక్షణ పొందినవాడు. ఆర్థిక శాస్త్రవేత్తగా [[కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి]] విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి ద్వారా తెలుగుదేశానికి పరిచయమయ్యాడు.

సుప్రసిద్ధ తెలుగు చారిత్రకుడు [[మల్లంపల్లి సోమశేఖర శర్మ]] విజ్ఞాన సర్వస్వం ద్వారా వెలుగు లోనికి వచ్చాడు. విజ్ఞాన సర్వస్వం కృషిలో లక్ష్మణరావుకు తోడు నిలచిన రాయప్రోలు సుబ్బారావు ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ప్రథమాచార్యులుగా పనిచేశాడు.

==ఇతర విశేషాలు==
* లక్ష్మణరావు, ఆయన (సవతి) అక్క [[బండారు అచ్చమాంబ]] ల పరస్పరానురాగం అందరినీ ఆకర్షించేది. ఆమె తమ్ముని విద్యాభివృద్ధికి పాటుపడింది. అక్కగారి సాహిత్యకృషికి, విజ్ఞానానికి తమ్ముడు చేయూతనిచ్చేవాడు. తమ్ముడు ఎంతో సమాచారాన్ని, పుస్తకాలను సేకరించి తోడ్పడగా అచ్చమాంబ ''అబలా సచ్చరిత్రమాల'' అనే గ్రంథాన్ని రచించింది. ఇందులో సుమారు 1000 సంవత్సరాల కాలంలో ప్రసిద్ధికెక్కిన భారత స్త్రీల కథలున్నాయి. ఈ గ్రంథాన్ని కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు తమ ''చింతామణి ముద్రణాలయం''లో ప్రచురించాడు. అచ్చమాంబ 18-1-1905 లో మరణించింది.
* ఇంతటి ఆధునికతను సంతరించుకొన్న లక్ష్మణరావు అభిప్రాయాలు వ్యావహారికభాష వాడకం విషయంలో మాత్రం సంప్రదాయంవైపు మొగ్గు చూపాయి. వైజ్ఞానిక దృక్పథాన్ని విస్తరించడానికి జీవితాన్ని ధారపోసిన ఆయన, విజ్ఞానాన్ని అందరికీ పంచడానికి వ్యావహారికభాష వాడాలని గుర్తించలేకపోయాడు. రచనలలో గ్రాంధిక భాషనే వాడాలని ఆయన అనేకమార్లు నొక్కి వక్కాణించాడు.
* లక్ష్మణరావు కుటుంబం కృష్ణా జిల్లాకు చెందినది. ప్రాథమిక విద్య తెలంగాణాలో జరిగింది. తరువాత మహారాష్ట్ర ప్రాంతంలో చదివాడు. తెలంగాణా పట్ల లక్ష్మణరావుకు ప్రత్యేక అభిమానం ఉండేదని అంటారు. ఆయన హైదరాబాదులో ప్రారంభించిన సంస్థలవలన ఆధునిక తెలుగు భాష వికాసానికి తెలంగాణా ప్రాంతంలో పునాదులు పడ్డాయి. [[పోతన]] నివాసస్థలం అయిన ''ఏకశిలానగరం'', [[కడప]] జిల్లాలోని [[ఒంటిమిట్ట]] కాదని, [[వరంగల్లు]] అని సహేతుకంగా నిరూపించాడు. త్రిలింగాలలో [[ద్రాక్షారామం]], [[శ్రీశైలం]] లతోబాటు మూడవది [[శ్రీకాళహస్తి]] కాదని, [[మంథని]] దగ్గర ఉన్న [[కాళేశ్వరం|కాళేశ్వరమ]]ని మొదటిసారి చెప్పినది ఈయనే. ఒక సందర్భంలో ఈయన ఇలా అన్నాడు - ''ఆంధ్ర దేశమును గురించియు, ఆంధ్ర రాజులను గురించియు, ఆంధ్ర వాఙ్మయమును గురించియును ఎక్కుడు పరిశోధనలను జేసి, క్రొత్తవింతలను కనుగొనదలచినవాఱికి హైదరాబాదు రాజ్యమందలి తెలుగు భాగమొక బంగారపు గని''
* మహారాష్ట్ర ఆచార వ్యవహారాలు లక్ష్మణరావుకు బాగా అలవాటయ్యాయి. ఆయన తలగుడ్డ, పొడుగుకోటు, ఉత్తరీయం వేసుకొనే విధానం అలాగే ఉండేవి. తన కుమారునకు వినాయకరావు అని పేరు పెట్టాడు. ఆయన మొదటి గ్రంథం ''శివాజీ మహారాజు చరిత్ర''. - ఒకసారి ఆయన - ''ఈ మరాఠీవారెప్పుడును ఇట్టి పట్టుదలయు, దేశాభిమానము గలవారు'' అని వ్రాసాడు.
* లక్ష్మణరావు ఎన్నో కొత్త పరిభాషా పదాలను తెలుగులో క్రొత్తగా వాడాడు. వీటిలో చాలావరకు మరాఠీ వాడకంనుండి గ్రహించినవి - ''విశ్వ విద్యాలయం'', ''సంపాదకుడు'', ''శిక్షణ'', ''రాష్ట్రీయ'' అటువంటి కొన్ని పదాలు.
* 46 ఏండ్ల వయసులో, ఆంధ్రసంపుటం వ్రాయడానికి శాసనాలను పరిశీలిస్తూనే, కందుకూరి వీరేశలింగం మరణించిన ఇంటిలో, అదే గదిలో, లక్ష్మణరావు మరణించాడు.
* భారత భాషలలో విజ్ఞాన సర్వస్వం ఆరంభమైంది [[తెలుగు]] లోనే. తర్వాత 1915 లో [[మరాఠీ]]లో విజ్ఞాన సర్వస్వం ఆరంభమై 21 సంపుటాలలో 1927నాటికి పూర్తి అయ్యింది. [[బెంగాలీ]]లో [[విశ్వకోశం]] అనే పేరిట విజ్ఞాన సర్వస్వం తర్వాత ప్రచురితమైంది. మిగతా అనేక భాషలలో ఆ ప్రయత్నం అలా కొనసాగడానికి మునుముందే తెలుగులో ఆ బృహత్కార్యాన్ని లక్ష్మణరావు ఆరంభించాడు.
* తెలుగు భాషకు ఆయన చేసిన సేవ మరువరానిది. ప్రత్యేకించి [[తెలుగు వికీపీడియా]] కార్యక్రమము కొనసాగుతున్న నేపథ్యములో విజ్ఞాన సర్వస్వ నిర్మాణానికి ఆయన చేసిన సేవ స్మరణీయము.
*క.రామానుజరావు అనే కలంపేరు కథానికలు రాశారని తెలుగులో మారు పేరురచయితలు -కె.సి అశోక్ కుమార్, ప్రొఎ.ఎ.ఎన్ రాజు పుస్తకం ప్రవేశిక వ్యాసంలో కె.కె.రంగనాథాచార్యులు పేర్కొన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://archives.andhrabhoomi.net/sahiti/kalam-perlu-045 |title=తెలుగులో మారు పేరురచయితలు -కె.సి అశోక్ కుమార్, ప్రొఎ.ఎ.ఎన్ రాజు పుస్తకం  ప్రవేశిక వ్యాసంలో కె.కె.రంగనాథాచార్యులు |website= |access-date=2013-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140901195127/http://archives.andhrabhoomi.net/sahiti/kalam-perlu-045 |archive-date=2014-09-01 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
== ప్రాచుర్యం ==
*పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయములో [[పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయము#కొమర్రాజు వేంకట లక్ష్మణ రావు విజ్ఞాన సర్వస్వ కేంద్రము|విజ్ఞానసర్వస్వ కేంద్రమునకు]] లక్ష్మణరావు పేరు పెట్టారు.
* విజ్ఞాన సర్వస్వాలను ప్రారంభించిన ఆయన స్మృతికి గౌరవంగా తెలుుగ వికీపీడియన్లను సత్కరించుకునేందుకు 2014లో ఏర్పరిచిన పురస్కారానికి [[కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు విశిష్ట వికీపీడియన్ పురస్కారం]]గా పేరుపెట్టారు.

==మూలాలు==
&lt;references/&gt;
{{వికీసోర్స్ రచయిత}}

==బయటి లింకులు==
{{commons category|Komarraju Venkata Lakshmana Rao}}
*[https://web.archive.org/web/20140919043102/http://www.prabhanews.com/lifestyle/article-242176 అక్కిరాజు రమాపతిరావు గారి వ్యాసం '''శ్రీ శివరావు గారి జీవిత చరిత్ర రాసే అదృష్టం కలిగింది''' ఆంధ్రప్రభలో పరిశీలనతేది:2013-12-04]
* [http://www.vepachedu.org/komarraju.html వేపచేదు జాలస్థలిలో  Lakshmanarao Komarraju (1877-1923)- శ్రీనివాసరావు వేపచేదు ఆంగ్ల వ్యాసం]

[[వర్గం:1877 జననాలు]]
[[వర్గం:1923 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయితలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా సాహితీ పోషకులు]]
[[వర్గం:విజ్ఞాన సర్వస్వ కర్తలు]]
[[వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు]]</text>
      <sha1>ksko3xh4l235bcko5qli4w0arrae54e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601587</id>
      <parentid>4601508</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:01:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.215.169.31|106.215.169.31]] ([[User talk:106.215.169.31|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4370163</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58979" sha1="71hvxsd17e6rh7zixprm3omyrzn1tl0" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు 
| image = Komarraju Lakshmanarao-1.jpg
| birth_date = మే 18, 1877
| birth_place = [[పెనుగంచిప్రోలు]], [[కృష్ణా జిల్లా]] 
| native_place = నాగపూరు, హైదరాబాదు, మద్రాసు
| death_date = [[జూలై 12]], [[1923]]
| death_place = [[మద్రాసు]]
| death_cause = అనారోగ్యం
| known = చారిత్రక పరిశోధకుడు, తెలుగు విజ్ఞాన సర్వస్వ సృష్టికర్త, సాహితీవేత్త
| occupation = దివాన్, రచయిత
| spouse = కోటమాంబ
| partner =
| children = వినాయకరావు
| father = వెంకటప్పయ్య
| mother = గంగమ్మ
| employer =
}}

'''కొమర్రాజు వెంకట లక్ష్మణరావు''' ([[మే 18]], [[1877]] - [[జూలై 12]], [[1923]]) [[తెలుగు]]లో మొట్టమొదటి విజ్ఞాన సర్వస్వ సృష్టికర్త, ''విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి'' స్థాపకుడు. తెలుగువారికి చరిత్ర పరిశోధనలు పరిచయం చేసి, ఉన్నత ప్రమాణాలతో చరిత్ర, విజ్ఞాన రచనలను [[తెలుగు]]లో అందించడానికి శ్రీకారం చుట్టిన ఉత్తమ విజ్ఞానవేత్త. కేవలం 46 సంవత్సరాల ప్రాయంలో మరణించినా, తన కొద్దిపాటి జీవితకాలంలో ఒక సంస్థకు సరిపడా పనిని సాకారం చేసిన సాహితీ కృషీవలుడు. అంతేకాదు, ఎందరో సాహితీమూర్తులకు ఆయన సహచరుడు, ప్రోత్సాహకుడు, స్ఫూర్తి ప్రదాత. అజ్ఞానాంధకారంలో నిద్రాణమైన తెలుగు జాతిని మేలుకొలిపిన మహాపురుషులలో లక్ష్మణరావు ఒకడు.

==సమకాలీన సాహితీ విప్లవం==
{{Quote box
 |quote = 
&quot;తెలుగు పలుకుల చరితల తెలివి దేర్చి
:చదువు సర్వస్వమున వన్నె సంతరియ
:మెరపువలె దోచి యక్కటా మింట దాగి
:రా కొమర్రాజు లక్ష్మణ రాయ వరులు&quot; 
|source = [[ఉమర్ అలీషా]]
|align=right
}}
ఇరవయ్యవ శతాబ్దం తెలుగు సాహిత్య, సామాజిక వికాసానికి మహాయుగం. ఇంచుమించు ఒకే కాలంలో నలుగురు మహానుభావులు తెలుగు భాషను, తెలుగు జాతిని ఆధునికయుగం వైపు నడిపించారు. ఒక్క తరంలో పది తరాలకు సరిపడా ప్రగతిని తెలుగు వారికి అందించిన [[నవయుగ వైతాళికులు]] వారు.&lt;ref&gt;[http://www.archive.org/details/TeluguVaitalikuluUpanyasalaSamputamuVol1 తెలుగు వైతాళికులు - ఉపన్యాసాల సంపుటి (ఆర్కీవ్. ఆర్గ్ ప్రతి]-   కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు జీవితం - కె.రంగనాథాచార్యులు (పేజీలు 1-20),  కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు భాషా సేవ - విద్వాన్ విశ్వం.
(పేజీలు21-32)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Komarraju Venkata Lakshmana Rao: G.Krishna, Life and Mission in Life Series, International Telugu Institute, Hyderabad, 1984.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.worldcat.org/title/komarraju-venkata-laksmanaravu/oclc/29257146 Komarraju Venkata lakṣmaṇaravu by Akkiraju Ramapatiravu,Visalandhra Publishing house, Vijayawada 1978]&lt;/ref&gt;
* [[కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] (1848-1919): సంఘ సంస్కర్త, మూఢాచారాలను వ్యతిరేకించిన మేధావి. తొలి తెలుగు నవల, తొలి తెలుగు కవుల చరిత్ర, తొలి తెలుగు నాటకం, తొలి తెలుగు ఆత్మకథ ఆయనే అందించాడు.
* [[గురజాడ అప్పారావు]] (1861-1915): చిన్నకథకు, వచన వ్యావహారిక నాటకానికి ప్రాణం పోసి, దేశమును ప్రేమించమని, మంచిని పెంచమని బోధించిన వెలుగుజాడ.
* [[గిడుగు రామమూర్తి]] పంతులు (1877-1923): తెలుగు వ్రాతలోనే విప్లవం తెచ్చి, వ్యావహారిక భాషకి సాహిత్యంలో పట్టం కట్టిన వాడు. ఈనాడు సర్వసాధారణంగా మనం వ్రాసే భాషకు ఆ హోదా కల్పించడానికి ఆయన పడ్డ శ్రమ అపూర్వం.

==జీవితం==
[[1877]] [[మే 18]] న [[కృష్ణా జిల్లా]] [[పెనుగంచిప్రోలు]]లో లక్ష్మణరావు జన్మించాడు. ప్రముఖ రచయిత్రి [[బండారు అచ్చమాంబ]] ఆయనకు అక్క. లక్ష్మణరావు మూడవయేటనే తండ్రి మరణించాడు. సవతి అన్న శంకరరావు పోషణలో లక్ష్మణరావు తన ప్రాథమిక విద్యను [[భువనగిరి]]లో పూర్తిచేశాడు.

లక్ష్మణరావు మేనమామ బండారు మాధవరావు [[నాగపూరు]] (అప్పటి మధ్యప్రదేశ్‌లో భాగం, ప్రస్తుత మహారాష్ట్ర)లో ప్రభుత్వోద్యోగి. ఆయన రెండవభార్య అచ్చమాంబ. అందువలన లక్ష్మణరావు తన తల్లితో సహా నాగపూరులో మేనమామ (బావ) వద్ద చేరాడు. అక్క, బావల వద్ద నాగపూరులో ఉంటూ [[మరాఠీ భాష]]ను నేర్చుకున్నాడు. 1900 సంవత్సరంలో బి.ఎ. పట్టా పుచ్చుకొని, తరువాత ప్రైవేటుగా చదివి, 1902లో ఎమ్.ఏ.లో ఉత్తీర్ణుడయ్యాడు. [[మరాఠీ]] భాషలో వ్యాసాలు, పద్యాలు వ్రాసాడు. [[తెలుగు]], [[మరాఠీ]], [[ఇంగ్లీషు]] మాత్రమే కాక [[సంస్కృతము]], [[బెంగాలీ]], [[ఉర్దూ భాష|ఉర్దూ]], [[హిందీ]] భాషలలోనూ ఆయన ప్రావీణ్యతను సంపాదించాడు.

మహారాష్ట్రలో విద్యాభ్యాసమైన తరువాత ఆయనకు మునగాల రాజా [[నాయని వెంకట రంగారావు]] సంస్థానములో ఉద్యోగము లభించింది. రాజా అభ్యుదయ భావాలు కలిగినవాడు. తెలుగు భాషాభిమాని. లక్ష్మణరావు ఉద్యోగం చేస్తూనే తన సాహితీ వ్యాసంగాన్ని కొనసాగించేలా తగిన విశ్రాంతిని, ఆర్థిక సహాయాన్ని అందజేశాడు. ఆయన సఖ్యతవల్ల, కొమర్రాజుకి తెలుగు భాషాభివృద్ధికి మంచి ప్రోత్సాహము లభించింది. లక్ష్మణరావు గారు మహారాష్ట్రలో ఉన్నప్పుడే అనేకమంది విద్వాంసులతో పరిచయం కలిగినది. సా.శ. 1899 సం.లో బాలగంగాధర తిలక్ &quot;రామాయణము&quot;లో చెప్పబడిన పర్ణశాల మహారాష్ట్రలోని నాసికా త్రయంబకం వద్ద కలదన్న వాదమును లక్ష్మణరావు తోసిపుచ్చారు. అప్పటికే పర్ణశాల నాసిక దగ్గరకలదను వాదము ఆకాలపు మరాఠి పత్రికలలో ప్రచురితం ఐనను లక్ష్మణరావు దానిని తప్పు అని నిరూపించి, పర్ణశాల గోదావరి సమీపప్రాంతమని మూలమును బట్టి నిరూపించారు. దీనితో మహారాష్ట్ర విద్యాలోకం ఆశ్చర్య చకితమైనది. ముఖ్యముగా తిలక్ గారికి లక్ష్మణరావుతో పరిచయం కలిగించినదీ పర్ణశాల వివాదమే. నాటినుంచి వారిరువురకు గాఢ మైత్రి కుదిరినది. లక్ష్మణరావు తిలక్ గారికి అనుయాయి అయినాడు. అప్పటికి లక్ష్మణరావు వయస్సు 22 సం. మాత్రమే.

1901లో '''[[శ్రీకృష్ణదేవరాయాంధ్రభాషా నిలయం]]''', 1906 లో ''[[విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి]]'' స్థాపించడంలో కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు ప్రముఖపాత్ర వహించాడు. తెలుగులో ఒక సంపూర్ణ విజ్ఞాన సర్వస్వమును తయారుచేసే మహత్కార్యాన్ని ప్రారంభించాడు.

ఈ శ్రమలో ఆయన ఆరోగ్యము బాగా దెబ్బ తిన్నది. [[1923]] [[జూలై 12]] న, 46 యేళ్ళ వయసులోనే కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు మరణించాడు. [[కందుకూరి వీరేశలింగం]] పంతులు మరణించిన ఇంటిలో, అదే గదిలో లక్ష్మణరావు కూడా మరణించాడు.

==రచనారంభం==
మహారాష్ట్రదేశంలో ''సమాచార్'', ''వివిధ విజ్ఞాన్ విస్తార్'' అనే పత్రికలకు సంపాదకత్వం వహించాడు. ''కేసరి'', ''మహారాష్ట్ర'' వంటి పత్రికలలో వ్యాసాలు వ్రాసేవాడు. ప్రాచీన మహారాష్ట్ర కవి [[మోరోపంత్]] రచించిన భారతాన్ని పరిశోధించి, సరిదిద్ది శుద్ధప్రతిని తయారుచేసి కర్ణపర్వాన్ని ప్రకటించాడు. ఆయన సంపాదకత్వం వహించిన మొదటి గ్రంథం ఇది.

అయినా ఆంధ్రభాషతో కాని, ఆంధ్రదేశ వ్యవహారాలతో గాని సంపర్కాన్ని కోల్పోలేదు. [[నాగపూరు]]లో ఉంటూనే [[తెలుగు]] పత్రికలలో వ్యాసాలు వ్రాసేవాడు. అప్పట్లో [[విజయవాడ|బెజవాడ]] క్రైస్తవ పాఠశాలలో ఉపాధ్యాయులైన రాయసం వేంకటశివుడు స్త్రీ విద్యా వ్యాప్తికోసం నడిపే &quot;తెలుగు జనానా&quot; పత్రికలో అచ్చమాంబ, లక్ష్మణరావులు వ్యాసాలు వ్రాసేవారు. &quot;[[శివాజీ చరిత్రము]]&quot; ఆయన మొదటి తెలుగు గ్రంథం. &quot;[[హిందూ మహా యుగము]]&quot;, &quot;[[ముస్లిమ్ మహాయుగము]]&quot; వంటి ఆయన వ్యాసాలు తరువాత &quot;లక్ష్మణరాయ వ్యాసావళి&quot;&lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371395 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో లక్ష్మణరాయ వ్యాసావళి పుస్తకం.]&lt;/ref&gt; పేరుతో ప్రచురితమైనాయి.

==శ్రీకృష్ణదేవరాయాంధ్రభాషా నిలయం==
కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు, [[నాయని వెంకటరంగారావు]], [[రావిచెట్టు రంగారావు]], ఆదిపూడి సోమనాథరావు, మైలవరపు నరసింహ శాస్త్రి వంటివారు కలసి [[హైదరాబాదు]] లోని అప్పటి రెసిడెన్సీ బజారులో రావిచెట్టు రంగారావు స్వగృహంలో [[1901]] [[సెప్టెంబర్ 1]] న [[శ్రీకృష్ణదేవరాయ ఆంధ్రభాషా నిలయము]]ను స్థాపించారు. [[తెలంగాణ]] ప్రాంతంలో తెలుగు భాష స్థితిని మెరుగుపరచడమే ఈ గ్రంథాలయ స్థాపన ముఖ్యోద్దేశ్యం. తెలుగునాట అధునాతన పద్ధతులలో ప్రారంభమైన మొదటి గ్రంథాలయం ఇదే. తెలుగు భాషకు ఈ సంస్థ ద్వారా ఎంతో సేవ జరిగింది. [[ఆదిరాజు వీరభద్రరావు]] వంటి మహనీయులు దీనికి కార్యదర్శులుగా పనిచేశారు.

==విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి==
{{main|విజ్ఞాన చంద్రికా మండలి}}
సమాజం ముందడుగు వేయాలంటే విజ్ఞానంలో అభివృద్ధి అత్యవసరమని గుర్తించి, లక్ష్మణరావు, నాయని వేంకటరంగారావు, [[గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు]], [[అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు]], రావిచెట్టు రంగారావు వంటివారు 1906 లో హైదరాబాదులో [[విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి]] స్థాపించారు. అప్పటివరకు తెలుగులో రచనలు సాహిత్యానికే అధికంగా పరిమితమై ఉండేవి. అందరికీ ఆధునిక విజ్ఞానాన్ని అందించడానికి [[తెలుగు]]లో విజ్ఞానశాస్త్రము, చరిత్ర వంటి విషయాలలో పుస్తకాలు ప్రచురించుట వారి లక్ష్యము. ఈ మండలి ప్రధానోద్దేశ్యము ఇలా చెప్పబడింది - ''స్వరాజ్యం కొఱకు [[ఆంధ్రదేశం]]లోను, యావద్భారతంలోను కూడా గాఢ వాంఛ ప్రబలియున్నది. కులమత భేదాలు లేక యుక్తవయసు వచ్చిన ప్రతి పురుషునికి, స్త్రీకి వోటు గలిగిన స్వరాజ్యమే మన గమ్యస్థానం.....పంచముల అస్పృశ్యత రూపుమాపనిది స్వరాజ్యము రానేరదు. .... ఆంధ్ర ప్రజలకు నవీన ప్రపంచములో అత్యంతముగా వృద్ధియైన ప్రకృతి శాస్త్ర, చారిత్రక, రాజకీయ, ఆర్ధిక విజ్ఞానములనిచ్చుట ఆవశ్యకము''.

విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథ మండలి తెలుగుదేశానికి అందించిన మొదటి పుస్తకం గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావు రచించిన [[అబ్రహాం లింకన్]]. దీని ప్రచురణకు ప్రూఫులు దిద్దడం నుండి తొలిపలుకు వ్రాయడం వరకు చాలా భారాన్ని లక్ష్మణరావు నిర్వహించాడు.

మండలి ప్రచురించిన ముఖ్య గ్రంథాలలో కొన్ని ఈ పట్టికలో చూడొచ్చు:&lt;ref&gt;{{cite book|author1=అజ్మీరు వీరభద్రయ్య|title=తెలుగు భాష, చరిత్రల పరిశోధనా పితామహుడు శ్రీ కొమఱ్ఱాజు వేంకటలక్ష్మణరావు జీవిత చరిత్ర|publisher=అజ్మీరు వీరభద్రయ్య}}&lt;/ref&gt; 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! ప్రచురణ కాలం !! గ్రంథం పేరు !! రచయిత పేరు
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;చరిత్రలు&lt;/center&gt;
|-
| 1907 || అబ్రహాంలింకను చరిత్ర || గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు
|-
| 1907 || [[హిందూ మహాయుగం]] (క్రీ,శ.1000 వరకు) || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| 1908 || [[మహమ్మదీయమహాయుగం]] (సా.శ.1000 నుండి 1560 వరకు) || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| 1910 || ఆంధ్రదేశ చరిత్ర &lt;br /&gt; (సా.శ. 1100 వరకు) || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| 1910 || ఆంధ్రదేశ చరిత్ర &lt;br /&gt; (సా.శ. 1100 నుండి సా.శ. 1323 వరకు) || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| 1911 || స్వీయచరిత్ర &lt;br /&gt;1-2 భాగములు || చిలుకూరి వీరభద్రరావు
|-
| -- || చంద్రగుప్త చక్రవర్తి || ?
|-
| -- || మహాపురుషుల జీవితచరిత్రలు || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
| -- || రావిచెట్టురంగారావు జీవితచరిత్ర || కొమఱ్ఱాజు వెంకటలక్ష్మణరావు
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;శాస్త్ర గ్రంథములు&lt;/center&gt;
|-
| -- || జీవశాస్త్రము || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
| -- || పదార్థ విజ్ఞాన శాస్త్రము || మంత్రిప్రగడ సాంబశివరావు
|-
| -- || రసాయన శాస్త్రము || వేమూరి విశ్వనాధ శర్మ
|-
| -- || వృక్ష శాస్త్రము || శీతారామయ్య
|-
| -- || వ్యవసాయ శాస్త్రము (2 భాగములు) || గోవేటి జోగిరాజు
|-
| -- || అర్థ శాస్త్రము (2 భాగములు) || కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి
|-
| -- || జంతుశాస్త్రము || --
|-
| -- || జంతుశాస్త్రము || --
|-
| -- || శారీరకశాస్త్రము || --
|-
| -- || భౌతికశాస్త్రపాఠములు || --
|-
| -- || కలరా || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
| -- || చలిజ్వరము || ఆచంట లక్ష్మీపతి
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;నవలలు&lt;/center&gt;
|-
| -- || రాణిసంయుక్త || వేలాల సుబ్బారావు
|-
| -- || విమలాదేవి || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
|colspan=&quot;3&quot;|&lt;center&gt;పోటీ నవలలు&lt;/center&gt;
|-
| -- || విజయనగర సామ్రాజ్యము || దుగ్గిరాల రాఘవచంద్ర్యచౌదరి
|-
| -- || రాయచూరి యుద్ధము || కేతవరపువేంకటశాస్త్రి
|-
| -- || అస్తమయము || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
| -- || అల్లాహాఅక్బర్ || భోగరాజు నారాయణ మూర్తి
|-
| -- || ప్రళయభైరము || ఎ.వి. నరసింహ పంతులు
|}

* లక్ష్మణరావు స్వయంగా రచించిన [[హిందూ మహాయుగం]], [[మహమ్మదీయ మహాయుగం]]
* డాక్టర్ ఆచంట లక్ష్మీపతి - ''జీవశాస్త్రం'' (3,000 ప్రతులు అమ్ముడు పోయాయి), ''కలరా'', ''మలేరియా'' (ఇవి రెండూ అనతికాలంలోనే 8,000 ప్రతులు అమ్ముడు పోయాయి)
* మంత్రిప్రగడ సాంబశివరావు - ''పదార్థ విజ్ఞాన శాస్త్రం''
* వేమూరి విశ్వనాథ శర్మ - ''రసాయన శాస్త్రం''
* చిలుకూరి వీరభద్రరావు - ''[[ఆంధ్రుల చరిత్రము]]''
* మైనంపాటి నరసింహం - ''భౌతిక శాస్త్రం''
* కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి - ''అర్ధ శాస్త్రం''
* దుగ్గిరాల రామచంద్రయ్య చౌదరి - ''విజయనగర సామ్రాజ్యం''
* వేలాల సుబ్బారావు - ''రాణీ సంయుక్త''
* భోగరాజు నారాయణ మూర్తి - ''విమలాదేవి''
* కందుకూరి వీరేశలింగం - ''స్వీయచరిత్ర''
* వి. శ్రీనివాసరావు - [[వృక్షశాస్త్రము (పుస్తకం)|వృక్షశాస్త్రము]]

1906 - 1910 మధ్యకాలంలో మండలి 30 పైగా గ్రంథాలను ప్రచురించింది. గ్రంథాలన్నింటిలోనూ సంపాదకునిగా లక్ష్మణరావు హస్తం సోకనిదేదీ లేదంటారు. 1908 లో ఈ సంస్థను మద్రాసుకు మార్చారు.

1912లో దీనికి అనుబంధంగా ''విజ్ఞాన చంద్రికా పరిషత్తు''ను స్థాపించారు. గ్రంథ పఠనాభిరుచిని పెంపొందించడం పరిషత్తు లక్ష్యం. అనేక కేంద్రాలలో సాహిత్యం, చరిత్ర, ప్రకృతి శాస్త్రం వంటి రంగాలలో పోటీలు పెట్టి విజేతలకు పతకాలు, సర్టిఫికెట్లు ఇచ్చేవారు.

==ఆంధ్ర పరిశోధక మండలి==
[[1922]] [[డిసెంబర్ 27]] న హైదరాబాదులో లక్ష్మణరావు, ఆదిరాజు వీరభద్రరావు మొదలైనవారు కలసి ''ఆంధ్ర పరిశోధక మండలి'' స్థాపించారు. చరిత్ర పరిశోధన, శాసన గ్రంథాలను ప్రకటించడం, అముద్రిత గ్రంథాలను ప్రకటించడం ఈ సంస్థ లక్ష్యాలు. తెలంగాణా శాసనాలు, షితాబుఖాను చరిత్ర మొదలైన గ్రంథాలను ఈ సంస్థ ప్రచురించింది. తరువాత దీనిని ''లక్ష్మణరాయ పరిశోధక మండలి''గా మార్చారు. ఈ సంస్థ ప్రస్తుతం నామమాత్రంగా హైదరాబాదులోని ''ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు'' కార్యాలయంలో ఉంది.

==ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు==
1916 లో [[కొవ్వూరు]]లో ''ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు'' స్థాపించినవారిలో లక్ష్మణరావు ఒకడు. మొదటినుండి యావజ్జీవ సభ్యుడుగా ఉండడమే కాకుండా, కొంతకాలం దానికి కార్యదర్శిగా కూడా ఉన్నాడు.

==ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం==
{{main|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వము}} 
[[File:AndhraVignanaSarvaswam2KVLaxmanaRao.PNG|right|thumb|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం-సంపుటి 2 ముఖచిత్రం. (తొలిముద్రణ)]]
[[File:Andhra Vignana Sarvaswamu Vol1 Cover.png|thumb|ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం-సంపుటి 1 (కాశీనాథుని నాగేశ్వరరావు పునఃముద్రణ)ముఖచిత్రం]]

లక్ష్మణరావు సాహితీ జీవితంలో మిగిలినవన్నీ ఒకయెత్తు, విజ్ఞాన సర్వస్వం ఒక్కటీ ఒకయెత్తు. ప్రపంచ విజ్ఞానాన్ని తెలుగువారందరికీ పంచిపెట్టాలని ఆయన తపించిపోయాడు. ''బ్రిటిష్ ఎన్‌సైక్లోపీడియా'' తరహాలో ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వాన్ని వెలువరించాలనేది ఆయన ప్రబల వాంఛ. [[1912]]-[[1913|13]] కాలంలో ఈ బృహత్కార్యానికి పూనుకొన్నాడు. తాను ప్రధాన సంపాదకునిగానే కాదు, ప్రధాన రచయితగా కూడా పనిచేశాడు. లక్ష్మణరావుకు అనేక శాస్త్ర విషయాలలో ప్రవేశం ఉండేది. స్వయంగా పండితుడే గాక నిష్పాక్షిక పరిశోధన, సమతుల్యత ఆయన స్వభావాలు. ఎందరెందరో మహనీయులు ఆయనకు తోడుగా శ్రమించినా, లక్ష్మణరావు వ్రాసినన్ని వ్యాసాలు ఇంకెవరూ వ్రాయలేదు. ఏ విధమైన సంపదా, ధన సహాయమూ, ప్రభుత్వాదరణా లేకుండానే అంత బ్రహ్మాండమైన ప్రయత్నాన్ని తలకెత్తుకొన్నాడు.

[[గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు]], [[ఆచంట లక్ష్మీపతి]], [[మల్లంపల్లి సోమశేఖర శర్మ]], [[రాయప్రోలు సుబ్బారావు]] వంటివారు ఆయనకు తోడు నిలిచారు. ఒక్కరోజు కూడా విడవకుండా లక్ష్మణరావు, హరిసర్వోత్తమరావు [[మద్రాసు]] కన్నెమెరా గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి, అది మూసేంతవరకు ఉండి, కుప్పలు తెప్పలుగా ఉన్న పుస్తకాలనుండి సమాచారం సేకరించేవారు.

అలాగని వారి రచనలు అనువాదాలకు పరిమితం కాలేదు. లక్ష్మణరావే ఒక విజ్ఞాన సర్వస్వం. ప్రతివిషయాన్ని కూలంకషంగా పరిశోధించి, సమగ్రమైన స్వతంత్ర వ్యాసంగా వ్రాసేవాడు. మొదట 'అ'కారాదిగా నెలకు నూరు పేజీల చొప్పున దీనిని వెలువరించారు. రేయింబవళ్ళు శ్రమించి, మూడు సంపుటములు ప్రచురించారు. ఇందులో విజ్ఞానశాస్త్రము, భాష, ఖగోళశాస్త్రము, చరిత్ర, కళ వంటి వివిధ విషయాలపై ఉన్న నూరు వ్యాసాలలో ఆయన స్వయంగా 40 వ్యాసాలను కూర్చాడు. ''అధర్వవేదం'', ''అద్వైతం'', ''అభిజ్ఞాన శాకుంతలం'', ''అలంకారాలు'', ''అష్టాదశ మహాపురాణాలు'', ''అట్ట బైండు'', ''అష్టాధ్యాయి'' వంటి ఎన్నో వైవిధ్యమైన విషయాలపై ఆయన వ్యాసాలు వ్రాశాడు.

ఆ రోజుల్లో విజ్ఞాన సర్వస్వం అంత చక్కని ముద్రణ, అంత చక్కని కాగితం, చిత్రాలు, పటాలు భారతదేశంలో ఏ ప్రచురిత గ్రంథాలలోను కనిపించలేదట. చేసిన ప్రతిపనిని పరిపూర్ణంగా చేయడం ఆయన అలవాటు.

&quot;అ&quot;కారంతో మూడు సంపుటాలు పూర్తిచేసిన తరువాత &quot;ఆంధ్ర&quot; సంపుటాన్ని తయారుచేయడం కోసం పూనుకొన్నాడు. తెలుగువారి గురించి అప్పటికి జరిగిన పరిశోధన అత్యల్పం. కనుక మౌలిక పరిశోధన అవసరమైంది. లక్ష్మణరావు రాత్రింబవళ్ళు శిలాశాసనాలు, ఇతర గ్రంథాల పరిశోధనలో గడిపాడు. ఆ సమయంలో ఆయనకు ఉబ్బసం వ్యాధి ఉధృతమైంది. [[మదనపల్లె]]లో కొంతకాలం విశ్రాంతి తీసుకొని మళ్ళీ [[మద్రాసు]] వచ్చాడు. ఆంధ్ర సంపుటం వ్రాయడానికి శాసనాలు పరిశీలిస్తూనే [[1923]] [[జూలై 12]] న లక్ష్మణరావు మరణించాడు.

అలా ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం &quot;అ&quot;కారం మూడు సంపుటాలతో ఆగిపోయింది. తర్వాత [[కాశీనాధుని నాగేశ్వరరావు]] మరింత మంది పండితుల సహకారంతో తిరిగి 'అ'కార పరంపరనే రెండు ముచ్చటైన సంపుటాలలో ప్రచురించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం  సంపుటాలు (DLI పుస్తకాల ఆర్కైవ్ నకలు)|url=https://archive.org/search.php?query=%22%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%B0%20%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%9E%E0%B0%BE%E0%B0%A8%20%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AE%E0%B1%81%22}}&lt;/ref&gt; తరువాత డాక్టర్ [[బెజవాడ గోపాలరెడ్డి]] అధ్యక్షతన ఏర్పడిన [[తెలుగు భాషా సమితి]] ఆ కార్యక్రమాన్ని కొనసాగించి, అకారాది క్రమంలో కాక, విషయానుక్రమంగా పద్నాలుగు సంపుటాలు ప్రచురించింది. ఈ సంస్థ 1986 లో [[పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం]] లో విలీనమైంది. ఆ తరువాత [[ఉర్లాం]] జమీందారు అయిదు సంపుటాలలో &quot;[[ఆంధ్ర విజ్ఞానం]]&quot; అని [[1938]]-[[1941]] కాలంలో ప్రచురించాడు.

సాంప్రదాయక పద్దతిలో విజ్ఞానసర్వస్వం కృషి కొనసాగిస్తున్న తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం తో పోల్చితే, ప్రపంచం నలుమూలలనుండి ఆధునిక అంతర్జాల సౌలభ్యంతో వందల మంది సాధారణ తెలుగు భాషాభిమానులు  2003 లో మొదలుకొని నిర్మిస్తున్న [[మొదటి పేజీ|తెలుగు వికిపీడియా]] విలక్షణమైనదని చెప్పవచ్చు.

==సంఘ సంస్కరణ, స్వాతంత్ర్యోద్యమం==
లక్ష్మణరావు ప్రత్యక్షంగా దేశ స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొనకపోయినా, ఉద్యమానికి పలువిధాలుగా సంఘీభావం ప్రకటించాడు. ఆయన రచనలలో దేశాభిమానాన్ని ప్రోత్సహించాడు. 1906 [[కలకత్తా]] [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] మహాసభలో పాల్గొన్నాడు. 1907 కృష్ణా జిల్లా కాంగ్రెస్ మహాసభ ఆహ్వాన కార్యదర్శిగా ప్రముఖులను సభకు పిలిపించాడు. 1908 లో ఆయన సహచరుడు గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు అరెస్టు కాగా వారి కుటుంబాన్ని లక్ష్మణరావు ఆదుకున్నాడు.

లక్ష్మణరావు సంఘసంస్కరణా కార్యక్రమాలకు తోడు నిలచాడు. బాల్యవివాహాలను గట్టిగా వ్యతిరేకించాడు. వితంతు వివాహం, రజస్వలానంతర వివాహం, భోగం మేళాల నిషేధం, అస్పశ్యతా నివారణ, సముద్రయానం, అంతశ్శాఖా వివాహం వంటి వాటిని ప్రోత్సహించాడు. స్త్రీలలో విద్యాభివృద్ధికి తన సోదరి అచ్చమాంబతో కలసి ప్రయత్నించాడు. రాత్రిళ్ళు హరిజనులకు విద్య నేర్పే కార్యక్రమంలో పాల్గొనేవాడు.

==దేశభాషలలో శాస్త్ర పఠనం==
లక్ష్మణరావు రచనలలో '''దేశభాషలలో శాస్త్ర పఠనం''' అనే వ్యాసాన్ని ప్రత్యేకంగా పేర్కోవాలి. ఈనాటి పరిస్థితులకు కూడా ఈ వ్యాసం నూటికి నూరుపాళ్ళు వర్తిస్తుంది. శాస్త్రపఠనానికి కొన్ని భాషలు మాత్రమే అర్హమైనవన్న వాదాన్ని తీవ్రంగా ఖండిస్తూ '''జ్ఞానమొక భాషయొక్క యబ్బ సొమ్ము కాదు''' అన్నాడు. &quot;''ఆంగ్లభాషపై అభిమానమున్నయెడల ఆ భాషను క్షుణ్ణముగా అధ్యయనము చేయవచ్చును, కాని కమ్మరము, కుమ్మరమును అదేభాషలో చదువవలసిన అవుసరమేమున్నది?''&quot; అన్నాడు. ఈ విషయములో జర్మనులు మనకు ఆదర్శము కావలెనన్నాడు.

అలాగే [[ఔరంగజేబు]] తన గురువునకు ఉపయోగకరమైన విద్యావసరాల గురించీ, అదీ స్వభాషలోనే జరగాలనీ వ్రాసిన ఉత్తరాన్ని లక్ష్మణరావు పారశీక భాషనుండి తెలుగులోకి అనువదించాడు. ఆ అనువాదానికి అనుబంధంగా లక్ష్మణరావు వ్రాసిన వ్యాఖ్యలు గమనించదగినవి:

:''బాలబాలికలకు బోధింపబడు విషయములు వారికి, వారి జీవితకాలములో నుపయోగకరముగానుండవలయును. కేవలము పాండిత్యము జూపుటకై అనుపయోగకరములగు విషయములు వారికి నేర్పి, గుడ్డిపాఠముచేయించి కాలము వ్యర్థపుచ్చుట, వారికిని, దేశమునకును హానిప్రథము. బాలురకు శాస్త్రములన్నియు వారి మాతృభాషలోనే నేర్పవలయునుగాని పరభాషలో నేర్పుట కేవలము ద్రావిడప్రాణాయామమని ఔరంగజేబు ఉత్తరము వలన మనవారు ముఖ్యముగా నేర్చుకొనవలయును. మొదట పరభాషనభ్యసించుటకు బాలుర కాలమెంతయో వ్యర్థమగును. అట్లు పరభాషవచ్చిన తరువాత, ఆ భాషలో శాస్త్రములనభ్యసించుటకంటె మొదటినుండియు స్వభాషలోనే శాస్త్రాధ్యయనము చేసిన యెడల బాలురకెంతయో కాలము, శ్రమయు కలిసివచ్చును కదా? తెలివిగల పిల్లవానికి ఇంగ్లీషుభాష చక్కగ నభ్యసించుటకు సుమారు ఆరేడు సంవత్సరములు పట్టును. అప్పటికా బాలునకు ఇంగ్లీషులో గ్రంథావలోకనము చేయుటకును, శాస్త్రాభ్యాసము చేయుటకును అధికారము కల్గును. ఇట్లు పరభాషాధ్యయనమునకై ఏడెనిమిది సంవత్సరములు వ్యర్థమగుచున్నవి. దేశ భాషలలో శాస్త్రములు జెప్పిన యెడల నీ ఏడెనిమిది సంవత్సరములలో నెన్నియో విద్యలలో పారంగతుడు కావచ్చును.... కాని సకల శాస్త్రజ్ఞానమును, ఇంగ్లీషుభాషయను గదిలోబెట్టి తాళమువైచి, ఏ.బి.సి.డి. అను తాళపుచెవిని సంపాదించుటకు ఎనిమిది సంవత్సరములు ముక్కు పట్టుకొని తపస్సు చేయనివారలకు జ్ఞానభాండారములోని సొత్తును కొల్లగొట్టునధికారము లేదనియు, విద్యామహిమయు మాతృభాషాప్రభావమును తెలియని దూరదృష్టి విహీనులు తప్ప మరెవ్వరును చెప్పజాలరు.... ఇంగ్లీషుభాషనే జ్ఞానసాధనముగా బెట్టిరేని ఔరంగజేబు తన గురువును నిందించినట్లు రాబోవుతరమునందలి విద్యార్థులు తమ యాయుష్యములోని పది సంవత్సరములు పాడుచేసినందులకు మనలను నిందింపక మానరు.'' &lt;ref&gt;[http://eemaata.com/em/issues/200801/1184.html &quot;ఈ మాట&quot; పత్రికనుండి] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080106125102/http://eemaata.com/em/issues/200801/1184.html |date=2008-01-06 }} ఇది ముందుగా &quot;1910 - భారతి మాసపత్రిక , సాధారణ సంవత్సరాది సంచిక&quot;లో ప్రచురితమయ్యింది.&lt;/ref&gt;

==వ్యక్తి కాదు, సంస్థ==
లక్ష్మణరావు పంతులు ఒక వ్యక్తికాదు, ఒక సంస్థ అని [[కురుగంటి సీతారామయ్య]] తన వ్యాసంలో అన్నాడు. ఆంధ్రదేశంలో ప్రసిద్ధులైన చరిత్రకారులు, వివిధశాస్త్రవేత్తలు ఆయనద్వారా ఆకర్షితులై 'విజ్ఞానచంద్రికా గ్రంథమండలి' ద్వారా దేశానికి పరిచితులయ్యారు. ప్రథమాంధ్ర చరిత్ర నిర్మాత [[చిలుకూరి వీరభద్రరావు]], రసాయనశాస్త్రవేత్త [[మంత్రిప్రగడ నరసింహారావు]], జీవజంతు వైద్యాలలో నిష్ణాతుడై ఆయుర్వేదానికి అఖిలభారత ప్రచారం కలుగజేసినవారిలో ఒకరైన [[ఆచంట లక్ష్మీపతి]], లక్ష్మణరావు చేత ప్రోత్సాహితులైనవారే.

మొదట రాజకీయోద్యమాలలోను, తరువాత గ్రంథాలయోద్యమంలోనూ జీవితాన్నర్పించిన గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావు, ప్రముఖ ఆంధ్ర రాజకీయ నాయకుడు, సంఘ సంస్కర్త, బహుగ్రంథ రచయిత [[అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు]], తెలంగాణా నాయకుడు ''ఆంధ్రపితామహ'' [[మాడపాటి హనుమంతరావు]], అనేక సాహితీ సాంస్కృతిక సంస్థలకు సేవచేసిన రావిచెట్టు రంగారావు వంటివారు లక్ష్మణరావు సహచరులు.

లక్ష్మణరాయ పరిశోధనామండలి కార్యదర్శిగా తెలంగాణంలో చరిత్ర పరిశోధన సాగించిన ఆదిరాజు వీరభద్రరావు లక్ష్మణరావు దగ్గర శిక్షణ పొందినవాడు. ఆర్థిక శాస్త్రవేత్తగా [[కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి]] విజ్ఞాన చంద్రికా గ్రంథమండలి ద్వారా తెలుగుదేశానికి పరిచయమయ్యాడు.

సుప్రసిద్ధ తెలుగు చారిత్రకుడు [[మల్లంపల్లి సోమశేఖర శర్మ]] విజ్ఞాన సర్వస్వం ద్వారా వెలుగు లోనికి వచ్చాడు. విజ్ఞాన సర్వస్వం కృషిలో లక్ష్మణరావుకు తోడు నిలచిన రాయప్రోలు సుబ్బారావు ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ప్రథమాచార్యులుగా పనిచేశాడు.

==ఇతర విశేషాలు==
* లక్ష్మణరావు, ఆయన (సవతి) అక్క [[బండారు అచ్చమాంబ]] ల పరస్పరానురాగం అందరినీ ఆకర్షించేది. ఆమె తమ్ముని విద్యాభివృద్ధికి పాటుపడింది. అక్కగారి సాహిత్యకృషికి, విజ్ఞానానికి తమ్ముడు చేయూతనిచ్చేవాడు. తమ్ముడు ఎంతో సమాచారాన్ని, పుస్తకాలను సేకరించి తోడ్పడగా అచ్చమాంబ ''అబలా సచ్చరిత్రమాల'' అనే గ్రంథాన్ని రచించింది. ఇందులో సుమారు 1000 సంవత్సరాల కాలంలో ప్రసిద్ధికెక్కిన భారత స్త్రీల కథలున్నాయి. ఈ గ్రంథాన్ని కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు తమ ''చింతామణి ముద్రణాలయం''లో ప్రచురించాడు. అచ్చమాంబ 18-1-1905 లో మరణించింది.
* ఇంతటి ఆధునికతను సంతరించుకొన్న లక్ష్మణరావు అభిప్రాయాలు వ్యావహారికభాష వాడకం విషయంలో మాత్రం సంప్రదాయంవైపు మొగ్గు చూపాయి. వైజ్ఞానిక దృక్పథాన్ని విస్తరించడానికి జీవితాన్ని ధారపోసిన ఆయన, విజ్ఞానాన్ని అందరికీ పంచడానికి వ్యావహారికభాష వాడాలని గుర్తించలేకపోయాడు. రచనలలో గ్రాంధిక భాషనే వాడాలని ఆయన అనేకమార్లు నొక్కి వక్కాణించాడు.
* లక్ష్మణరావు కుటుంబం కృష్ణా జిల్లాకు చెందినది. ప్రాథమిక విద్య తెలంగాణాలో జరిగింది. తరువాత మహారాష్ట్ర ప్రాంతంలో చదివాడు. తెలంగాణా పట్ల లక్ష్మణరావుకు ప్రత్యేక అభిమానం ఉండేదని అంటారు. ఆయన హైదరాబాదులో ప్రారంభించిన సంస్థలవలన ఆధునిక తెలుగు భాష వికాసానికి తెలంగాణా ప్రాంతంలో పునాదులు పడ్డాయి. [[పోతన]] నివాసస్థలం అయిన ''ఏకశిలానగరం'', [[కడప]] జిల్లాలోని [[ఒంటిమిట్ట]] కాదని, [[వరంగల్లు]] అని సహేతుకంగా నిరూపించాడు. త్రిలింగాలలో [[ద్రాక్షారామం]], [[శ్రీశైలం]] లతోబాటు మూడవది [[శ్రీకాళహస్తి]] కాదని, [[మంథని]] దగ్గర ఉన్న [[కాళేశ్వరం|కాళేశ్వరమ]]ని మొదటిసారి చెప్పినది ఈయనే. ఒక సందర్భంలో ఈయన ఇలా అన్నాడు - ''ఆంధ్ర దేశమును గురించియు, ఆంధ్ర రాజులను గురించియు, ఆంధ్ర వాఙ్మయమును గురించియును ఎక్కుడు పరిశోధనలను జేసి, క్రొత్తవింతలను కనుగొనదలచినవాఱికి హైదరాబాదు రాజ్యమందలి తెలుగు భాగమొక బంగారపు గని''
* మహారాష్ట్ర ఆచార వ్యవహారాలు లక్ష్మణరావుకు బాగా అలవాటయ్యాయి. ఆయన తలగుడ్డ, పొడుగుకోటు, ఉత్తరీయం వేసుకొనే విధానం అలాగే ఉండేవి. తన కుమారునకు వినాయకరావు అని పేరు పెట్టాడు. ఆయన మొదటి గ్రంథం ''శివాజీ మహారాజు చరిత్ర''. - ఒకసారి ఆయన - ''ఈ మరాఠీవారెప్పుడును ఇట్టి పట్టుదలయు, దేశాభిమానము గలవారు'' అని వ్రాసాడు.
* లక్ష్మణరావు ఎన్నో కొత్త పరిభాషా పదాలను తెలుగులో క్రొత్తగా వాడాడు. వీటిలో చాలావరకు మరాఠీ వాడకంనుండి గ్రహించినవి - ''విశ్వ విద్యాలయం'', ''సంపాదకుడు'', ''శిక్షణ'', ''రాష్ట్రీయ'' అటువంటి కొన్ని పదాలు.
* 46 ఏండ్ల వయసులో, ఆంధ్రసంపుటం వ్రాయడానికి శాసనాలను పరిశీలిస్తూనే, కందుకూరి వీరేశలింగం మరణించిన ఇంటిలో, అదే గదిలో, లక్ష్మణరావు మరణించాడు.
* భారత భాషలలో విజ్ఞాన సర్వస్వం ఆరంభమైంది [[తెలుగు]] లోనే. తర్వాత 1915 లో [[మరాఠీ]]లో విజ్ఞాన సర్వస్వం ఆరంభమై 21 సంపుటాలలో 1927నాటికి పూర్తి అయ్యింది. [[బెంగాలీ]]లో [[విశ్వకోశం]] అనే పేరిట విజ్ఞాన సర్వస్వం తర్వాత ప్రచురితమైంది. మిగతా అనేక భాషలలో ఆ ప్రయత్నం అలా కొనసాగడానికి మునుముందే తెలుగులో ఆ బృహత్కార్యాన్ని లక్ష్మణరావు ఆరంభించాడు.
* తెలుగు భాషకు ఆయన చేసిన సేవ మరువరానిది. ప్రత్యేకించి [[తెలుగు వికీపీడియా]] కార్యక్రమము కొనసాగుతున్న నేపథ్యములో విజ్ఞాన సర్వస్వ నిర్మాణానికి ఆయన చేసిన సేవ స్మరణీయము.
*క.రామానుజరావు అనే కలంపేరు కథానికలు రాశారని తెలుగులో మారు పేరురచయితలు -కె.సి అశోక్ కుమార్, ప్రొఎ.ఎ.ఎన్ రాజు పుస్తకం ప్రవేశిక వ్యాసంలో కె.కె.రంగనాథాచార్యులు పేర్కొన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://archives.andhrabhoomi.net/sahiti/kalam-perlu-045 |title=తెలుగులో మారు పేరురచయితలు -కె.సి అశోక్ కుమార్, ప్రొఎ.ఎ.ఎన్ రాజు పుస్తకం  ప్రవేశిక వ్యాసంలో కె.కె.రంగనాథాచార్యులు |website= |access-date=2013-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140901195127/http://archives.andhrabhoomi.net/sahiti/kalam-perlu-045 |archive-date=2014-09-01 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
== ప్రాచుర్యం ==
*పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయములో [[పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయము#కొమర్రాజు వేంకట లక్ష్మణ రావు విజ్ఞాన సర్వస్వ కేంద్రము|విజ్ఞానసర్వస్వ కేంద్రమునకు]] లక్ష్మణరావు పేరు పెట్టారు.
* విజ్ఞాన సర్వస్వాలను ప్రారంభించిన ఆయన స్మృతికి గౌరవంగా తెలుుగ వికీపీడియన్లను సత్కరించుకునేందుకు 2014లో ఏర్పరిచిన పురస్కారానికి [[కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు విశిష్ట వికీపీడియన్ పురస్కారం]]గా పేరుపెట్టారు.

==మూలాలు==
&lt;references/&gt;
{{వికీసోర్స్ రచయిత}}

==బయటి లింకులు==
{{commons category|Komarraju Venkata Lakshmana Rao}}
*[https://web.archive.org/web/20140919043102/http://www.prabhanews.com/lifestyle/article-242176 అక్కిరాజు రమాపతిరావు గారి వ్యాసం '''శ్రీ శివరావు గారి జీవిత చరిత్ర రాసే అదృష్టం కలిగింది''' ఆంధ్రప్రభలో పరిశీలనతేది:2013-12-04]
* [http://www.vepachedu.org/komarraju.html వేపచేదు జాలస్థలిలో  Lakshmanarao Komarraju (1877-1923)- శ్రీనివాసరావు వేపచేదు ఆంగ్ల వ్యాసం]

[[వర్గం:1877 జననాలు]]
[[వర్గం:1923 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయితలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా సాహితీ పోషకులు]]
[[వర్గం:విజ్ఞాన సర్వస్వ కర్తలు]]
[[వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు]]</text>
      <sha1>71hvxsd17e6rh7zixprm3omyrzn1tl0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంకుశం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10760</id>
    <revision>
      <id>4601777</id>
      <parentid>4504340</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:33:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7052" sha1="d03x00ducy80xbnfwf6leyaui50wkne" xml:space="preserve">{{వేదిక|తెలుగు సినిమా}}
{{సినిమా|
image = Ankusam-1.jpg|
name = అంకుశం |
director = కోడి రామకృష్ణ|
year = 1990|
language = తెలుగు|
production_company = ఎమ్.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం|సత్యం]] |
starring = [[డాక్టర్ రాజశేఖర్]],&lt;br&gt;[[జీవిత]],&lt;br&gt;[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]],&lt;br&gt; [[నీలకంఠం]]|
}}
'''అంకుశం ''' సెప్టెంబరు 28, 1990 లో [[కోడి రామకృష్ణ]] దర్శకత్వంలో విడుదలై సంచలన విజయం సాధించిన తెలుగు సినిమా. రాజశేఖర్, జీవిత ఇందులో ప్రధాన పాత్రధారులు. ఈ చిత్రం ద్వారా ప్రతినాయకుడు [[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]] సినీ రంగ ప్రవేశం చేశాడు. ఒక నిజాయితీ పరుడైన పోలీస్ ఆఫీసరు అవినీతి పరులైన గూండాల నుంచి రాష్ట్రాన్ని రక్షించడం ప్రధాన కథ.
==కథ==
విజయ్ ఒక నిజాయితీ గల పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టరు. విజయ్ కు గతంలో మార్గదర్శకుడు, ప్రస్తుతం ముఖ్యమంత్రి అయిన రాఘవయ్యను చంపడానికి నీలకంఠం అనే రౌడీ చంపడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాడని తెలుసుకుంటాడు. అతన్ని ఆపడానికి విజయ్ ఏం చేశాడన్నది మిగతా చిత్ర కథ.

==నటవర్గం==
*[[డాక్టర్ రాజశేఖర్]]
* [[జీవిత]]
*[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]]
*[[మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి|ఎమ్.ఎస్.రెడ్డి]] - ముఖ్యమంత్రి
*[[బాబు మోహన్]]
*[[ప్రసాద్ బాబు]]
*[[అడుసుమిల్లి జనార్ధన వరప్రసాద్|ఆహుతి ప్రసాద్]] 
*చలసాని కృష్ణారావు 
*రణధీర్ 
*రాధాకృష్ణ 
*జితేంద్ర  
*జగన్ 
*రాజకుమార్ 
*సుధారాణి 
*మాణిక్యం 
*షకీల్ 
*ఉపేంద్ర  
*విజయలక్ష్మి 
*గోపీ 
*
==సాంకేతికవర్గం==
*నిర్మాత - [[శ్యాం ప్రసాద్ రెడ్డి]]
*దర్శకత్వం - [[కోడి రామకృష్ణ]] 
*నిర్మాణ సంస్థ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ 
*కధ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ యూనిట్ 
*సంగీతం: చెళ్లపిళ్ల సత్యం 
*గీత రచయిత:మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి 
*నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె.జె.యేసుదాస్ , ఎస్.జానకి 
*థ్రిల్స్: విక్కీ
*కూర్పు: కె.ఎ.మార్తాండ్ 
*ఫోటోగ్రఫీ: కె.ఎస్.హరి 
*కోడైరెక్టర్: కె.శివనాగేశ్వరరావు 
*విడుదల:28:09:1990.

== వారసత్వం ==
ఈ సినిమా బాక్సాఫీసు వద్ద మంచి విజయం సాధించింది. రాజశేఖర్ కెరీర్ కు మంచి ఊపు నిచ్చింది. ఆవేశం కలిగిన పోలీస్ ఆఫీసర్ గా రాజశేఖర్ చూపించిన నటన పలువురి ప్రశంసలు అందుకుంది. తర్వాత ఇలాంటి పాత్రలు చాలా చేశాడు. అయితే ఇదే దర్శకుడు, కథానాయకుడు కలయికలో వచ్చిన నాయకుడు చిత్రం పరాజయం పాలైంది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-nayakudu.html|title=Nayakudu - Telugu cinema Review - Rajasekhar, Namitha|website=Idlebrain.com|accessdate=7 November 2017}}&lt;/ref&gt; ప్రతినాయకుడుగా నటించిన రామిరెడ్డి కూడా తర్వాత చాలా సినిమాల్లో అవకాశాలు దక్కించుకున్నాడు.

==పాటలు==
పాటల రచయిత: మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి.
# అందుకు కొడుతుండ డప్పు ఇప్పుడైనా తెలుసుకోండి తప్పు - [[ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం]] 
# అమ్మపిలుపు నోచని వాడు నాన్న పేరే తెలియని వాడు ఎవరో - [[కె.జె.జేసుదాసు]]
# ఇది చెరగని ప్రేమకు శ్రీకారం ఇది మమతల మేడకు ప్రాకారం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం , [[ఎస్.జానకి]]
# గోరంతదీపం తుమ్మెదా కొండచరియల వెంట తుమ్మెదా పచ్చ పచ్చని చేలు - ఎస్.జానకి
# చట్టాలను ధిక్కరిస్తూ ...ఐనది తానకుశం  ఐనది తానకుశం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం 
# చిన్నారి కసిగందు కన్నుతెరిచింది సింధూర తిలకం ( బిట్ ) - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం

==బయటి లంకెలు==
* {{IMDb name|id=0250213}}

[[వర్గం:రాజశేఖర్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:జీవిత నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్యాంప్రసాద్ రెడ్డి నిర్మించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>d03x00ducy80xbnfwf6leyaui50wkne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601778</id>
      <parentid>4601777</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601778</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7098" sha1="fbo5kic4lx20qhkqgu1k0kxqxlp9na0" xml:space="preserve">{{వేదిక|తెలుగు సినిమా}}
{{సినిమా|
image = Ankusam-1.jpg|
name = అంకుశం |
director = కోడి రామకృష్ణ|
year = 1990|
language = తెలుగు|
production_company = ఎమ్.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం|సత్యం]] |
starring = [[డాక్టర్ రాజశేఖర్]],&lt;br&gt;[[జీవిత]],&lt;br&gt;[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]],&lt;br&gt; [[నీలకంఠం]]|
}}
'''అంకుశం ''' సెప్టెంబరు 28, 1990 లో [[కోడి రామకృష్ణ]] దర్శకత్వంలో విడుదలై సంచలన విజయం సాధించిన తెలుగు సినిమా. రాజశేఖర్, జీవిత ఇందులో ప్రధాన పాత్రధారులు. ఈ చిత్రం ద్వారా ప్రతినాయకుడు [[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]] సినీ రంగ ప్రవేశం చేశాడు. ఒక నిజాయితీ పరుడైన పోలీస్ ఆఫీసరు అవినీతి పరులైన గూండాల నుంచి రాష్ట్రాన్ని రక్షించడం ప్రధాన కథ.
==కథ==
విజయ్ ఒక నిజాయితీ గల పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టరు. విజయ్ కు గతంలో మార్గదర్శకుడు, ప్రస్తుతం ముఖ్యమంత్రి అయిన రాఘవయ్యను చంపడానికి నీలకంఠం అనే రౌడీ చంపడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాడని తెలుసుకుంటాడు. అతన్ని ఆపడానికి విజయ్ ఏం చేశాడన్నది మిగతా చిత్ర కథ.

==నటవర్గం==
*[[డాక్టర్ రాజశేఖర్]]
* [[జీవిత]]
*[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]]
*[[మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి|ఎమ్.ఎస్.రెడ్డి]] - ముఖ్యమంత్రి
*[[బాబు మోహన్]]
*[[ప్రసాద్ బాబు]]
*[[అడుసుమిల్లి జనార్ధన వరప్రసాద్|ఆహుతి ప్రసాద్]] 
*చలసాని కృష్ణారావు 
*రణధీర్ 
*రాధాకృష్ణ 
*జితేంద్ర  
*జగన్ 
*రాజకుమార్ 
*సుధారాణి 
*మాణిక్యం 
*షకీల్ 
*ఉపేంద్ర  
*విజయలక్ష్మి 
*గోపీ 
*
==సాంకేతికవర్గం==
*నిర్మాత - [[శ్యాం ప్రసాద్ రెడ్డి]]
*దర్శకత్వం - [[కోడి రామకృష్ణ]] 
*నిర్మాణ సంస్థ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ 
*కధ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ యూనిట్ 
*సంగీతం: చెళ్లపిళ్ల సత్యం 
*గీత రచయిత:మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి 
*నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె.జె.యేసుదాస్ , ఎస్.జానకి 
*నృత్యాలు: ఆంటోనీ
*థ్రిల్స్: విక్కీ
*కూర్పు: కె.ఎ.మార్తాండ్ 
*ఫోటోగ్రఫీ: కె.ఎస్.హరి 
*కోడైరెక్టర్: కె.శివనాగేశ్వరరావు 
*విడుదల:28:09:1990.

== వారసత్వం ==
ఈ సినిమా బాక్సాఫీసు వద్ద మంచి విజయం సాధించింది. రాజశేఖర్ కెరీర్ కు మంచి ఊపు నిచ్చింది. ఆవేశం కలిగిన పోలీస్ ఆఫీసర్ గా రాజశేఖర్ చూపించిన నటన పలువురి ప్రశంసలు అందుకుంది. తర్వాత ఇలాంటి పాత్రలు చాలా చేశాడు. అయితే ఇదే దర్శకుడు, కథానాయకుడు కలయికలో వచ్చిన నాయకుడు చిత్రం పరాజయం పాలైంది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-nayakudu.html|title=Nayakudu - Telugu cinema Review - Rajasekhar, Namitha|website=Idlebrain.com|accessdate=7 November 2017}}&lt;/ref&gt; ప్రతినాయకుడుగా నటించిన రామిరెడ్డి కూడా తర్వాత చాలా సినిమాల్లో అవకాశాలు దక్కించుకున్నాడు.

==పాటలు==
పాటల రచయిత: మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి.
# అందుకు కొడుతుండ డప్పు ఇప్పుడైనా తెలుసుకోండి తప్పు - [[ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం]] 
# అమ్మపిలుపు నోచని వాడు నాన్న పేరే తెలియని వాడు ఎవరో - [[కె.జె.జేసుదాసు]]
# ఇది చెరగని ప్రేమకు శ్రీకారం ఇది మమతల మేడకు ప్రాకారం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం , [[ఎస్.జానకి]]
# గోరంతదీపం తుమ్మెదా కొండచరియల వెంట తుమ్మెదా పచ్చ పచ్చని చేలు - ఎస్.జానకి
# చట్టాలను ధిక్కరిస్తూ ...ఐనది తానకుశం  ఐనది తానకుశం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం 
# చిన్నారి కసిగందు కన్నుతెరిచింది సింధూర తిలకం ( బిట్ ) - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం

==బయటి లంకెలు==
* {{IMDb name|id=0250213}}

[[వర్గం:రాజశేఖర్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:జీవిత నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్యాంప్రసాద్ రెడ్డి నిర్మించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>fbo5kic4lx20qhkqgu1k0kxqxlp9na0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601780</id>
      <parentid>4601778</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:37:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7052" sha1="d03x00ducy80xbnfwf6leyaui50wkne" xml:space="preserve">{{వేదిక|తెలుగు సినిమా}}
{{సినిమా|
image = Ankusam-1.jpg|
name = అంకుశం |
director = కోడి రామకృష్ణ|
year = 1990|
language = తెలుగు|
production_company = ఎమ్.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం|సత్యం]] |
starring = [[డాక్టర్ రాజశేఖర్]],&lt;br&gt;[[జీవిత]],&lt;br&gt;[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]],&lt;br&gt; [[నీలకంఠం]]|
}}
'''అంకుశం ''' సెప్టెంబరు 28, 1990 లో [[కోడి రామకృష్ణ]] దర్శకత్వంలో విడుదలై సంచలన విజయం సాధించిన తెలుగు సినిమా. రాజశేఖర్, జీవిత ఇందులో ప్రధాన పాత్రధారులు. ఈ చిత్రం ద్వారా ప్రతినాయకుడు [[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]] సినీ రంగ ప్రవేశం చేశాడు. ఒక నిజాయితీ పరుడైన పోలీస్ ఆఫీసరు అవినీతి పరులైన గూండాల నుంచి రాష్ట్రాన్ని రక్షించడం ప్రధాన కథ.
==కథ==
విజయ్ ఒక నిజాయితీ గల పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టరు. విజయ్ కు గతంలో మార్గదర్శకుడు, ప్రస్తుతం ముఖ్యమంత్రి అయిన రాఘవయ్యను చంపడానికి నీలకంఠం అనే రౌడీ చంపడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాడని తెలుసుకుంటాడు. అతన్ని ఆపడానికి విజయ్ ఏం చేశాడన్నది మిగతా చిత్ర కథ.

==నటవర్గం==
*[[డాక్టర్ రాజశేఖర్]]
* [[జీవిత]]
*[[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]]
*[[మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి|ఎమ్.ఎస్.రెడ్డి]] - ముఖ్యమంత్రి
*[[బాబు మోహన్]]
*[[ప్రసాద్ బాబు]]
*[[అడుసుమిల్లి జనార్ధన వరప్రసాద్|ఆహుతి ప్రసాద్]] 
*చలసాని కృష్ణారావు 
*రణధీర్ 
*రాధాకృష్ణ 
*జితేంద్ర  
*జగన్ 
*రాజకుమార్ 
*సుధారాణి 
*మాణిక్యం 
*షకీల్ 
*ఉపేంద్ర  
*విజయలక్ష్మి 
*గోపీ 
*
==సాంకేతికవర్గం==
*నిర్మాత - [[శ్యాం ప్రసాద్ రెడ్డి]]
*దర్శకత్వం - [[కోడి రామకృష్ణ]] 
*నిర్మాణ సంస్థ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ 
*కధ: ఎం.ఎస్.ఆర్ట్ మూవీస్ యూనిట్ 
*సంగీతం: చెళ్లపిళ్ల సత్యం 
*గీత రచయిత:మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి 
*నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె.జె.యేసుదాస్ , ఎస్.జానకి 
*థ్రిల్స్: విక్కీ
*కూర్పు: కె.ఎ.మార్తాండ్ 
*ఫోటోగ్రఫీ: కె.ఎస్.హరి 
*కోడైరెక్టర్: కె.శివనాగేశ్వరరావు 
*విడుదల:28:09:1990.

== వారసత్వం ==
ఈ సినిమా బాక్సాఫీసు వద్ద మంచి విజయం సాధించింది. రాజశేఖర్ కెరీర్ కు మంచి ఊపు నిచ్చింది. ఆవేశం కలిగిన పోలీస్ ఆఫీసర్ గా రాజశేఖర్ చూపించిన నటన పలువురి ప్రశంసలు అందుకుంది. తర్వాత ఇలాంటి పాత్రలు చాలా చేశాడు. అయితే ఇదే దర్శకుడు, కథానాయకుడు కలయికలో వచ్చిన నాయకుడు చిత్రం పరాజయం పాలైంది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-nayakudu.html|title=Nayakudu - Telugu cinema Review - Rajasekhar, Namitha|website=Idlebrain.com|accessdate=7 November 2017}}&lt;/ref&gt; ప్రతినాయకుడుగా నటించిన రామిరెడ్డి కూడా తర్వాత చాలా సినిమాల్లో అవకాశాలు దక్కించుకున్నాడు.

==పాటలు==
పాటల రచయిత: మల్లెమాల సుందర రామిరెడ్డి.
# అందుకు కొడుతుండ డప్పు ఇప్పుడైనా తెలుసుకోండి తప్పు - [[ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం]] 
# అమ్మపిలుపు నోచని వాడు నాన్న పేరే తెలియని వాడు ఎవరో - [[కె.జె.జేసుదాసు]]
# ఇది చెరగని ప్రేమకు శ్రీకారం ఇది మమతల మేడకు ప్రాకారం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం , [[ఎస్.జానకి]]
# గోరంతదీపం తుమ్మెదా కొండచరియల వెంట తుమ్మెదా పచ్చ పచ్చని చేలు - ఎస్.జానకి
# చట్టాలను ధిక్కరిస్తూ ...ఐనది తానకుశం  ఐనది తానకుశం - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం 
# చిన్నారి కసిగందు కన్నుతెరిచింది సింధూర తిలకం ( బిట్ ) - ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం

==బయటి లంకెలు==
* {{IMDb name|id=0250213}}

[[వర్గం:రాజశేఖర్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:జీవిత నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్యాంప్రసాద్ రెడ్డి నిర్మించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>d03x00ducy80xbnfwf6leyaui50wkne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బందిపోటు (1988 సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10948</id>
    <revision>
      <id>4601759</id>
      <parentid>4586526</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:55:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3125" sha1="hm8fdp9e29eoovea8xan1fjlynperud" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = బందిపోటు |
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[గౌతమి (నటి)|గౌతమి]],&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
|image=Bandipotu.jpg}}
'''బందిపోటు''' 1988 ఆగస్టు 4న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర బ్యానర్ కింద టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు బి.ఎల్.బి.ప్రసాద్ దర్శకత్వం వహించాడు. కాట్రగడ ప్రసాద్ ఈ సినిమాను సమర్పించగా, రాజ్ కోటి సంగీతాన్నందించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bandipotu (1988)|url=https://indiancine.ma/BJRN|access-date=2025-06-11|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;  

== తారాగణం ==

* సుమన్ 
* గౌతమి 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కల్పన 
* నూతన్ ప్రసాద్ 
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు 
* రంగనాథ్
* సుత్తి వీరభద్రరావు
== సాంకేతిక వర్గం ==

* చిత్రానువాదం,దర్శకత్వం: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీచిత్ర
* నిర్మాత: టి. ఆర్. తులసి 
* విడుదల:04:08:1988.

== పాటల జాబితా ==

# కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం,రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# నిలేసుకో వలేసుకో ముడేసుకో, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# అమ్మాయీ ఆడొచ్చిఈడొచ్చిగిల్లమాక, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకీ

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==

* {{IMDb title|id=tt8694394}}
[[వర్గం:గౌతమి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>hm8fdp9e29eoovea8xan1fjlynperud</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601760</id>
      <parentid>4601759</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:57:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3328" sha1="rygysogq06snosdyxcxxhd6rk4gpuwq" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = బందిపోటు |
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[గౌతమి (నటి)|గౌతమి]],&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
|image=Bandipotu.jpg}}
'''బందిపోటు''' 1988 ఆగస్టు 4న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర బ్యానర్ కింద టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు బి.ఎల్.బి.ప్రసాద్ దర్శకత్వం వహించాడు. కాట్రగడ ప్రసాద్ ఈ సినిమాను సమర్పించగా, రాజ్ కోటి సంగీతాన్నందించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bandipotu (1988)|url=https://indiancine.ma/BJRN|access-date=2025-06-11|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;  

== తారాగణం ==

* సుమన్ 
* గౌతమి 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కల్పన 
* పూర్ణిమ
* నూతన్ ప్రసాద్ 
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు 
* రంగనాథ్
* సుత్తి వీరభద్రరావు
* చిట్టిబాబు
* డిస్కో శాంతి
* ఓంకార్
* చంద్రిక
* వినోద్
* జుట్టు నరసింహం
== సాంకేతిక వర్గం ==

* చిత్రానువాదం,దర్శకత్వం: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీచిత్ర
* నిర్మాత: టి. ఆర్. తులసి 
* విడుదల:04:08:1988.

== పాటల జాబితా ==

# కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం,రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# నిలేసుకో వలేసుకో ముడేసుకో, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# అమ్మాయీ ఆడొచ్చిఈడొచ్చిగిల్లమాక, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకీ

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==

* {{IMDb title|id=tt8694394}}
[[వర్గం:గౌతమి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>rygysogq06snosdyxcxxhd6rk4gpuwq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601761</id>
      <parentid>4601760</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:57:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3375" sha1="5x4ah1kofttiwd3wzn9ujvgo2herrvc" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = బందిపోటు |
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[గౌతమి (నటి)|గౌతమి]],&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
|image=Bandipotu.jpg}}
'''బందిపోటు''' 1988 ఆగస్టు 4న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర బ్యానర్ కింద టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు బి.ఎల్.బి.ప్రసాద్ దర్శకత్వం వహించాడు. కాట్రగడ ప్రసాద్ ఈ సినిమాను సమర్పించగా, రాజ్ కోటి సంగీతాన్నందించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bandipotu (1988)|url=https://indiancine.ma/BJRN|access-date=2025-06-11|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;  

== తారాగణం ==

* సుమన్ 
* గౌతమి 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కల్పన 
* పూర్ణిమ
* నూతన్ ప్రసాద్ 
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు 
* రంగనాథ్
* సుత్తి వీరభద్రరావు
* చిట్టిబాబు
* డిస్కో శాంతి
* ఓంకార్
* చంద్రిక
* వినోద్
* జుట్టు నరసింహం
== సాంకేతిక వర్గం ==

* చిత్రానువాదం,దర్శకత్వం: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* థ్రిల్స్: విజయన్
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీచిత్ర
* నిర్మాత: టి. ఆర్. తులసి 
* విడుదల:04:08:1988.

== పాటల జాబితా ==

# కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం,రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# నిలేసుకో వలేసుకో ముడేసుకో, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# అమ్మాయీ ఆడొచ్చిఈడొచ్చిగిల్లమాక, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకీ

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==

* {{IMDb title|id=tt8694394}}
[[వర్గం:గౌతమి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>5x4ah1kofttiwd3wzn9ujvgo2herrvc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601762</id>
      <parentid>4601761</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:59:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3379" sha1="5g440wfab8cey0stnpl0pscey5vt4tz" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = బందిపోటు |
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[గౌతమి (నటి)|గౌతమి]],&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
|image=Bandipotu.jpg}}
'''బందిపోటు''' 1988 ఆగస్టు 4న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర బ్యానర్ కింద టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు బి.ఎల్.బి.ప్రసాద్ దర్శకత్వం వహించాడు. కాట్రగడ ప్రసాద్ ఈ సినిమాను సమర్పించగా, రాజ్ కోటి సంగీతాన్నందించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bandipotu (1988)|url=https://indiancine.ma/BJRN|access-date=2025-06-11|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;  

== తారాగణం ==

* సుమన్ 
* గౌతమి 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కల్పన 
* పూర్ణిమ
* నూతన్ ప్రసాద్ 
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు 
* రంగనాథ్
* సుత్తి వీరభద్రరావు
* మోహన్ కుమార్
* డిస్కో శాంతి
* ఓంకార్
* చంద్రిక
* వినోద్
* జుట్టు నరసింహం
== సాంకేతిక వర్గం ==

* చిత్రానువాదం,దర్శకత్వం: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* థ్రిల్స్: విజయన్
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీచిత్ర
* నిర్మాత: టి. ఆర్. తులసి 
* విడుదల:04:08:1988.

== పాటల జాబితా ==

# కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం,రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# నిలేసుకో వలేసుకో ముడేసుకో, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# అమ్మాయీ ఆడొచ్చిఈడొచ్చిగిల్లమాక, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకీ

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==

* {{IMDb title|id=tt8694394}}
[[వర్గం:గౌతమి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>5g440wfab8cey0stnpl0pscey5vt4tz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601763</id>
      <parentid>4601762</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:00:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3425" sha1="8b1gvimilxh4whcyg9g76khnlxc1bcu" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = బందిపోటు |
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[గౌతమి (నటి)|గౌతమి]],&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
|image=Bandipotu.jpg}}
'''బందిపోటు''' 1988 ఆగస్టు 4న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర బ్యానర్ కింద టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు బి.ఎల్.బి.ప్రసాద్ దర్శకత్వం వహించాడు. కాట్రగడ ప్రసాద్ ఈ సినిమాను సమర్పించగా, రాజ్ కోటి సంగీతాన్నందించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bandipotu (1988)|url=https://indiancine.ma/BJRN|access-date=2025-06-11|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;  

== తారాగణం ==

* సుమన్ 
* గౌతమి 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కల్పన 
* పూర్ణిమ
* నూతన్ ప్రసాద్ 
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు 
* రంగనాథ్
* సుత్తి వీరభద్రరావు
* మోహన్ కుమార్
* డిస్కో శాంతి
* ఓంకార్
* చంద్రిక
* వినోద్
* జుట్టు నరసింహం
== సాంకేతిక వర్గం ==

* చిత్రానువాదం,దర్శకత్వం: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* పాటలు: శివ శంకర్ 
* థ్రిల్స్: విజయన్
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీచిత్ర
* నిర్మాత: టి. ఆర్. తులసి 
* విడుదల:04:08:1988.

== పాటల జాబితా ==

# కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం,రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# నిలేసుకో వలేసుకో ముడేసుకో, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.
# అమ్మాయీ ఆడొచ్చిఈడొచ్చిగిల్లమాక, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకీ

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==

* {{IMDb title|id=tt8694394}}
[[వర్గం:గౌతమి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>8b1gvimilxh4whcyg9g76khnlxc1bcu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>భార్గవ్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11095</id>
    <revision>
      <id>4601772</id>
      <parentid>4417496</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:19:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601772</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3023" sha1="bglph8jad7kma3h99vm7ffuhbd74gdb" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = భార్గవ్|
director = [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు ]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
production_company = [[రేశ్వ సిరీస్ ]]|
music = [[మాధవపెద్ది సురేష్]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]|
|image=భార్గవ్.webp}}
'''భార్గవ్''' 1981లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. రేస్వా సిరీస్ పతాకంపై [[డి.ఎస్.నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు]] దర్శకత్వం వహించాడు. సుమన్, బిందియా ప్రధాన తారాగణం నటించిన ఈ సినిమాకు [[మాధవపెద్ది సురేష్]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AFPH|title=Bhargav (1991)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-25}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[సుమన్ తల్వార్|సుమన్]]
* బిందియా
* [[గొల్లపూడి మారుతీరావు]]
* [[బేతా సుధాకర్|సుధాకర్]]
* [[సుత్తివేలు]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య]]
* [[పుణ్యమూర్తుల చిట్టిబాబు]]
* నవభారత్ బాలాజీ
* సదాశివ
* [[రాజ్యలక్ష్మి (నటి)|రాజ్యలక్ష్మి]]
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
* అరుణ కుమారి 
==సాంకేతిక వర్గం==
* కథ: డి.నారాయణ వర్మ
* సంభాషణలు: [[నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు]]
* సంగీతం: [[మాధవపెద్ది సురేష్]]
* పాటలు: [[సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి]], [[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు]], [[వెన్నెలకంటి రాజేశ్వర ప్రసాద్|వెన్నెలకంటి]]
* ఛాయాగ్రహణం: కబీర్‌లాల్
* కళ: శ్రీనివాసరాజు
* నృత్యం: శివ - సుబ్రహ్మణ్యం
* కూర్పు: మురళి - రాఘవయ్య
* సమర్పణ: సుమన్

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:గొల్లపూడి మారుతీరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>bglph8jad7kma3h99vm7ffuhbd74gdb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601773</id>
      <parentid>4601772</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:27:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601773</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3843" sha1="8mk6p8mpdlaz7pjf7vsl6zfmt69u7n0" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = భార్గవ్|
director = [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు ]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
production_company = [[రేశ్వ సిరీస్ ]]|
music = [[మాధవపెద్ది సురేష్]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]|
|image=భార్గవ్.webp}}
'''భార్గవ్''' 1981లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. రేస్వా సిరీస్ పతాకంపై [[డి.ఎస్.నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు]] దర్శకత్వం వహించాడు. సుమన్, బిందియా ప్రధాన తారాగణం నటించిన ఈ సినిమాకు [[మాధవపెద్ది సురేష్]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AFPH|title=Bhargav (1991)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-25}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[సుమన్ తల్వార్|సుమన్]]
* బిందియా
* [[గొల్లపూడి మారుతీరావు]]
* [[బేతా సుధాకర్|సుధాకర్]]
* [[సుత్తివేలు]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య]]
* [[గుమ్మడి వెంకటేశ్వరరావు|గుమ్మడి]]
* [[పుణ్యమూర్తుల చిట్టిబాబు]]
* రాజు 
* దినేష్
* రమేష్
* ప్రియానంద్
* నవభారత్ బాలాజీ
* చిట్టిబాబు
* ప్రసాద్ రాజు
* సదాశివరావు
* గురుప్రసాద్
* ప్రతాప్ రాజు 
* [[రాజ్యలక్ష్మి (నటి)|రాజ్యలక్ష్మి]]
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
* అరుణ కుమారి 
* [[శ్రీలక్ష్మి]] 
* చిలకరద
* పద్మాజీ
* బేబీ శైలాజీ
* [[అనంత్]] 
* జూతు నరసింహన్
* [[విశ్వనాథం (నటుడు)|ధామ్]] 
* [[టెలిఫోన్ సత్యనారాయణ]] 
* పట్టాభి
* బడీ టాటాజీ
* బుజ్జి రామయ్య
* రాంబాబు
* కొండా శేషగిరిరావు
==సాంకేతిక వర్గం==
* కథ: డి.నారాయణ వర్మ
* సంభాషణలు: [[నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు]]
* సంగీతం: [[మాధవపెద్ది సురేష్]]
* పాటలు: [[సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి]], [[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు]], [[వెన్నెలకంటి రాజేశ్వర ప్రసాద్|వెన్నెలకంటి]]
* ఛాయాగ్రహణం: కబీర్‌లాల్
* కళ: శ్రీనివాసరాజు
* నృత్యం: శివ - సుబ్రహ్మణ్యం
* కూర్పు: మురళి - రాఘవయ్య
* సమర్పణ: సుమన్

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:గొల్లపూడి మారుతీరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>8mk6p8mpdlaz7pjf7vsl6zfmt69u7n0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601774</id>
      <parentid>4601773</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601774</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3843" sha1="gosb5v0jz2523rs3fifwrd3ofe1p9l9" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = భార్గవ్|
director = [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు ]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
production_company = [[రేశ్వ సిరీస్ ]]|
music = [[మాధవపెద్ది సురేష్]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]|
|image=భార్గవ్.webp}}
'''భార్గవ్''' 1981లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. రేస్వా సిరీస్ పతాకంపై [[డి.ఎస్.నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు]] దర్శకత్వం వహించాడు. సుమన్, బిందియా ప్రధాన తారాగణం నటించిన ఈ సినిమాకు [[మాధవపెద్ది సురేష్]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AFPH|title=Bhargav (1991)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-25}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[సుమన్ తల్వార్|సుమన్]]
* బిందియా
* [[గొల్లపూడి మారుతీరావు]]
* [[బేతా సుధాకర్|సుధాకర్]]
* [[సుత్తివేలు]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య]]
* [[గుమ్మడి వెంకటేశ్వరరావు|గుమ్మడి]]
* [[పుణ్యమూర్తుల చిట్టిబాబు]]
* రాజు 
* దినేష్
* రమేష్
* ప్రియానంద్
* నవభారత్ బాలాజీ
* చిట్టిబాబు
* ప్రసాద్ రాజు
* సదాశివరావు
* గురుప్రసాద్
* ప్రతాప్ రాజు 
* [[రాజ్యలక్ష్మి (నటి)|రాజ్యలక్ష్మి]]
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
* అరుణ కుమారి 
* [[శ్రీలక్ష్మి]] 
* చిలకరద
* పద్మాజీ
* బేబీ శైలాజీ
* [[అనంత్]] 
* జూతు నరసింహన్
* [[విశ్వనాథం (నటుడు)|ధామ్]] 
* [[టెలిఫోన్ సత్యనారాయణ]] 
* పట్టాభి
* బడీ తాతాజీ
* బుజ్జి రామయ్య
* రాంబాబు
* కొండా శేషగిరిరావు
==సాంకేతిక వర్గం==
* కథ: డి.నారాయణ వర్మ
* సంభాషణలు: [[నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు]]
* సంగీతం: [[మాధవపెద్ది సురేష్]]
* పాటలు: [[సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి]], [[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు]], [[వెన్నెలకంటి రాజేశ్వర ప్రసాద్|వెన్నెలకంటి]]
* ఛాయాగ్రహణం: కబీర్‌లాల్
* కళ: శ్రీనివాసరాజు
* నృత్యం: శివ - సుబ్రహ్మణ్యం
* కూర్పు: మురళి - రాఘవయ్య
* సమర్పణ: సుమన్

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:గొల్లపూడి మారుతీరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>gosb5v0jz2523rs3fifwrd3ofe1p9l9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601776</id>
      <parentid>4601774</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:31:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601776</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4076" sha1="grqkjcrp3l9gdoo7w4vbbzqmyax49wa" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = భార్గవ్|
director = [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు ]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
production_company = [[రేశ్వ సిరీస్ ]]|
music = [[మాధవపెద్ది సురేష్]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]|
|image=భార్గవ్.webp}}
'''భార్గవ్''' 1981లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. రేస్వా సిరీస్ పతాకంపై [[డి.ఎస్.నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఆర్.ఎస్.రామరాజు]] దర్శకత్వం వహించాడు. సుమన్, బిందియా ప్రధాన తారాగణం నటించిన ఈ సినిమాకు [[మాధవపెద్ది సురేష్]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AFPH|title=Bhargav (1991)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-25}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[సుమన్ తల్వార్|సుమన్]]
* బిందియా
* [[గొల్లపూడి మారుతీరావు]]
* [[బేతా సుధాకర్|సుధాకర్]]
* [[సుత్తివేలు]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య]]
* [[గుమ్మడి వెంకటేశ్వరరావు|గుమ్మడి]]
* [[పుణ్యమూర్తుల చిట్టిబాబు]]
* రాజు 
* దినేష్
* రమేష్
* ప్రియానంద్
* నవభారత్ బాలాజీ
* చిట్టిబాబు
* ప్రసాద్ రాజు
* సదాశివరావు
* గురుప్రసాద్
* ప్రతాప్ రాజు 
* [[రాజ్యలక్ష్మి (నటి)|రాజ్యలక్ష్మి]]
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
* అరుణ కుమారి 
* [[శ్రీలక్ష్మి]] 
* చిలకరద
* పద్మాజీ
* బేబీ శైలాజీ
* [[అనంత్]] 
* జూతు నరసింహన్
* [[విశ్వనాథం (నటుడు)|ధామ్]] 
* [[టెలిఫోన్ సత్యనారాయణ]] 
* పట్టాభి
* బడీ తాతాజీ
* బుజ్జి రామయ్య
* రాంబాబు
* కొండా శేషగిరిరావు
==సాంకేతిక వర్గం==
* కథ: డి.నారాయణ వర్మ
* సంభాషణలు: [[నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు]]
* సంగీతం: [[మాధవపెద్ది సురేష్]]
* నేపథ్య గాయకులు: యస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, యస్. జానకి, చిత్ర, నాగూర్ బాబు
* పాటలు: [[సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి]], [[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు]], [[వెన్నెలకంటి రాజేశ్వర ప్రసాద్|వెన్నెలకంటి]]
* ఛాయాగ్రహణం: కబీర్‌లాల్
* కళ: శ్రీనివాసరాజు
* నృత్యం: శివ - సుబ్రహ్మణ్యం
* థ్రిల్స్: విజయన్
* కూర్పు: మురళి - రాఘవయ్య
* సమర్పణ: సుమన్

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:గొల్లపూడి మారుతీరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>grqkjcrp3l9gdoo7w4vbbzqmyax49wa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బిగ్‌బాస్ (సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11122</id>
    <revision>
      <id>4601793</id>
      <parentid>4213131</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9418" sha1="b79hscz9bwoknbg8feijh8jm3znq6pa" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name =  బిగ్‌బాస్
| image = chirubigboss.jpg
| caption = బిగ్‌బాస్ సినిమా పోస్టర్
| director = [[విజయబాపినీడు]]
| producer =మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి
| writer = 
| starring =  [[చిరంజీవి]],&lt;br&gt;[[రోజా సెల్వమణి|రోజా]]&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]&lt;br&gt;[[విజయ్ చందర్]]&lt;br&gt;[[మాధవి]]
| music = [[బప్పీలహరి]]
| cinematography =
| editing = 
| studio =శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్
| distributor =[[గీతా ఆర్ట్స్]]
| released = జూన్ 15, 1995
| runtime =153 నిముషాలు
| country = భారతదేశం
| language = తెలుగు
| budget         = 
| gross          = 
| imdb_id = 0245768
}}

'''బిగ్‌బాస్''' 1995, జూన్ 15న విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qnF3mzBLi00|title=Big Boss Full Movie |work=youtube.com}}&lt;/ref&gt; శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్ పతాకంపై మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి నిర్మాణ సారథ్యంలో [[విజయబాపినీడు]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రంలో [[చిరంజీవి]], [[రోజా సెల్వమణి|రోజా]], [[కోట శ్రీనివాసరావు]], [[విజయ్ చందర్]], [[మాధవి]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించగా, [[బప్పీలహరి]] సంగీతం అందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AJHJ|title=Big Boss (1995)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;

== కథ ==
సురేంద్ర (చిరంజీవి) అనే యువకుడు ఉద్యోగం కోసం ఒక పట్టణంలో దిగడంతో సినిమా మొదలవుతుంది. ఆ ప్రాంతంలో ఇద్దరు మాఫియా ముఠాల మధ్య శత్రుత్వాన్ని సురేంద్ర చూస్తాడు. వీధి గూండాతో పోరాడిన తరువాత, అతన్ని ఒక ముఠా సంప్రదించి, డాన్ కావాలని ప్రోత్సహిస్తుంది. సురేంద్ర మాధవి ఇంట్లో ఒక గదిని అద్దెకు తీసుకుంటాడు, ఆమె సోదరి రోజా, గ్రానీ (నిర్మలమ్మ) తో కలిసి నివసిస్తుంది. రోజా, సురేంద్రతో ప్రేమలోపడి తన ప్రేమను వ్యక్తం చేస్తుంది. కానీ సురేంద్ర తన భవిష్యత్తు గురించి ఆలోచించి రోజా ప్రతిపాదనను తిరస్కరించి, ఆమె కోసం పెళ్ళి సంబంధాలు వెతకడం ప్రారంభిస్తాడు. ఇంతలో, సురేంద్ర తల్లి (సుజాత), తమ్ముడు, సోదరి కూడా పట్టణానికి వస్తారు. అప్పుడు ప్రత్యర్థి ముఠా నాయకుడైన కోట శ్రీనివాసరావు తన కుటుంబాన్ని నాశనం చేసిన విషయం సురేంద్రకు తల్లి చెబుతుంది. సురేంద్ర కుటుంబాన్ని కోట శ్రీనివాసరావు కిడ్నాప్ చేయగా, సురేంద్ర వారిని ఎలా రక్షించాడన్నది ఈ సినిమా క్లైమాక్స్.

== నటవర్గం ==
{{Div col|colwidth=15em|gap=2em}}
* [[చిరంజీవి]] (బవరాల సురేంద్ర/బాస్)
* [[రోజా సెల్వమణి|రోజా]] (రోజా)
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]] (వరదరాజులు)
* [[విజయ్ చందర్]] (అక్కినీడు)
* [[మాధవి]]
* [[ఆలీ (నటుడు)|ఆలీ]]
* [[నిర్మలమ్మ]] (రోజా నానమ్మ) 
* [[అల్లు రామలింగయ్య]] (కుక్కలకుంట సుబ్బారావు)
* [[బాబు మోహన్]]
* [[నర్రా వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[సుజాత (నటి)|సుజాత]] (చిరంజీవి తల్లి)
* [[తనికెళ్ళ భరణి]] (ఎస్.ఐ. యాదగిరి)
* [[జ్యోతిలక్ష్మి (నటి)|జ్యోతిలక్ష్మీ]]
* కల్పన
* అంజలీదేవి
* ప్రకాష్
* విమల్ రాజ్
* [[వినోద్ (నటుడు)|వినోద్]]
* [[పి. జె. శర్మ]]
* నరసింహం
* వాసు
* శంకర్
* ధమ్
* మిఠాయి చిట్టి
* విశ్వేశ్వరరావు
* [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* [[జె.వి. సోమయాజులు]]
* [[ఈశ్వరరావు (నటుడు)|ఈశ్వరరావు]]
* [[రాజీవ్ కనకాల]]
{{div col end}}

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[విజయబాపినీడు]]
* నిర్మాత: మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి
* సంగీతం: [[బప్పీలహరి]]
* థ్రిల్స్: విక్రమ్ ధర్మం
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్
* పంపిణీదారు: [[గీతా ఆర్ట్స్]]

== పాటలు ==
ఈ చిత్రానికి [[బప్పీలహరి]] సంగీతం అందించగా, [[భువనచంద్ర]] పాటు రాశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://southmp3.org/big-boss/|title=Big Boss Songs|last=admin|first= |date=2019-05-22|website=SouthMp3.Org|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://naasongs.com.co/big-boss-1995-songs.html|title=Big Boss Audio Songs|last=SenSongs|first=|date=2018-09-05|website=NaaSongs.Com.Co|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/big-boss-1796/songs|title=Big Boss 1995 Telugu Movie Songs|last=|first=|date=|website=MovieGQ|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;

# ''మావ మావ'': [[ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం]], [[కె. ఎస్. చిత్ర]]
# ''కూతకొస్తుందండీ'': ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, రేణుక చౌహాన్
# ''ఉరుమొచ్చేసిందోయ్: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర
# ''నీలాటి రేవులోనా'':: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర
# ''నంబరు 1 నంబరు 2 బిగ్ బాస్'': [[మనో]]
# ''సూదికి దూరం'': ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర లంకెలు ==
*{{IMDb title|id=0245768}}

[[వర్గం:1995 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు కుటుంబకథా సినిమాలు]]
[[వర్గం:చిరంజీవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రోజా నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:మాధవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఆలీ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:అల్లు రామలింగయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బాబు మోహన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:తనికెళ్ళ భరణి సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాజీవ్ కనకాల నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుజాత నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నిర్మలమ్మ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>b79hscz9bwoknbg8feijh8jm3znq6pa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601798</id>
      <parentid>4601793</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:05:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601798</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9668" sha1="h9i09owtpto5i94447ofaj4pyl38fut" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name =  బిగ్‌బాస్
| image = chirubigboss.jpg
| caption = బిగ్‌బాస్ సినిమా పోస్టర్
| director = [[విజయబాపినీడు]]
| producer =మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి
| writer = 
| starring =  [[చిరంజీవి]],&lt;br&gt;[[రోజా సెల్వమణి|రోజా]]&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]&lt;br&gt;[[విజయ్ చందర్]]&lt;br&gt;[[మాధవి]]
| music = [[బప్పీలహరి]]
| cinematography =
| editing = 
| studio =శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్
| distributor =[[గీతా ఆర్ట్స్]]
| released = జూన్ 15, 1995
| runtime =153 నిముషాలు
| country = భారతదేశం
| language = తెలుగు
| budget         = 
| gross          = 
| imdb_id = 0245768
}}

'''బిగ్‌బాస్''' 1995, జూన్ 15న విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qnF3mzBLi00|title=Big Boss Full Movie |work=youtube.com}}&lt;/ref&gt; శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్ పతాకంపై మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి నిర్మాణ సారథ్యంలో [[విజయబాపినీడు]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రంలో [[చిరంజీవి]], [[రోజా సెల్వమణి|రోజా]], [[కోట శ్రీనివాసరావు]], [[విజయ్ చందర్]], [[మాధవి]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించగా, [[బప్పీలహరి]] సంగీతం అందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AJHJ|title=Big Boss (1995)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;

== కథ ==
సురేంద్ర (చిరంజీవి) అనే యువకుడు ఉద్యోగం కోసం ఒక పట్టణంలో దిగడంతో సినిమా మొదలవుతుంది. ఆ ప్రాంతంలో ఇద్దరు మాఫియా ముఠాల మధ్య శత్రుత్వాన్ని సురేంద్ర చూస్తాడు. వీధి గూండాతో పోరాడిన తరువాత, అతన్ని ఒక ముఠా సంప్రదించి, డాన్ కావాలని ప్రోత్సహిస్తుంది. సురేంద్ర మాధవి ఇంట్లో ఒక గదిని అద్దెకు తీసుకుంటాడు, ఆమె సోదరి రోజా, గ్రానీ (నిర్మలమ్మ) తో కలిసి నివసిస్తుంది. రోజా, సురేంద్రతో ప్రేమలోపడి తన ప్రేమను వ్యక్తం చేస్తుంది. కానీ సురేంద్ర తన భవిష్యత్తు గురించి ఆలోచించి రోజా ప్రతిపాదనను తిరస్కరించి, ఆమె కోసం పెళ్ళి సంబంధాలు వెతకడం ప్రారంభిస్తాడు. ఇంతలో, సురేంద్ర తల్లి (సుజాత), తమ్ముడు, సోదరి కూడా పట్టణానికి వస్తారు. అప్పుడు ప్రత్యర్థి ముఠా నాయకుడైన కోట శ్రీనివాసరావు తన కుటుంబాన్ని నాశనం చేసిన విషయం సురేంద్రకు తల్లి చెబుతుంది. సురేంద్ర కుటుంబాన్ని కోట శ్రీనివాసరావు కిడ్నాప్ చేయగా, సురేంద్ర వారిని ఎలా రక్షించాడన్నది ఈ సినిమా క్లైమాక్స్.

== నటవర్గం ==
{{Div col|colwidth=15em|gap=2em}}
* [[చిరంజీవి]] (బవరాల సురేంద్ర/బాస్)
* [[రోజా సెల్వమణి|రోజా]] (రోజా)
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]] (వరదరాజులు)
* [[విజయ్ చందర్]] (అక్కినీడు)
* [[మాధవి]]
* [[ఆలీ (నటుడు)|ఆలీ]]
* [[నిర్మలమ్మ]] (రోజా నానమ్మ) 
* [[అల్లు రామలింగయ్య]] (కుక్కలకుంట సుబ్బారావు)
* [[బాబు మోహన్]]
* [[నర్రా వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[సుజాత (నటి)|సుజాత]] (చిరంజీవి తల్లి)
* [[తనికెళ్ళ భరణి]] (ఎస్.ఐ. యాదగిరి)
* [[జ్యోతిలక్ష్మి (నటి)|జ్యోతిలక్ష్మీ]]
* కల్పన
* అంజలీదేవి
* ప్రకాష్
* విమల్ రాజ్
* [[వినోద్ (నటుడు)|వినోద్]]
* [[పి. జె. శర్మ]]
* నరసింహం
* వాసు
* శంకర్
* ధమ్
* మిఠాయి చిట్టి
* విశ్వేశ్వరరావు
* [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* [[జె.వి. సోమయాజులు]]
* [[ఈశ్వరరావు (నటుడు)|ఈశ్వరరావు]]
* [[రాజీవ్ కనకాల]]
{{div col end}}

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[విజయబాపినీడు]]
* నిర్మాత: మాగంటి రవీంద్రనాథ్ చౌదరి
* పాటలు: భువనచంద్ర
* నేపథ్య గానం: ఎస్.పి.బాలు, రేణుక, కె.ఎస్.చిత్ర, మనో
* సంగీతం: [[బప్పీలహరి]]
* నృత్యాలు: శివ సుబ్రహ్మణ్యం 
* థ్రిల్స్: విక్రమ్ ధర్మం
* నిర్మాణ సంస్థ: శ్యాంప్రసాద్ ఆర్ట్స్
* పంపిణీదారు: [[గీతా ఆర్ట్స్]]

== పాటలు ==
ఈ చిత్రానికి [[బప్పీలహరి]] సంగీతం అందించగా, [[భువనచంద్ర]] పాటు రాశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://southmp3.org/big-boss/|title=Big Boss Songs|last=admin|first= |date=2019-05-22|website=SouthMp3.Org|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://naasongs.com.co/big-boss-1995-songs.html|title=Big Boss Audio Songs|last=SenSongs|first=|date=2018-09-05|website=NaaSongs.Com.Co|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/big-boss-1796/songs|title=Big Boss 1995 Telugu Movie Songs|last=|first=|date=|website=MovieGQ|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-08-31}}&lt;/ref&gt;

# ''మావ మావ'': [[ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం]], [[కె. ఎస్. చిత్ర]]
# ''కూతకొస్తుందండీ'': ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, రేణుక చౌహాన్
# ''ఉరుమొచ్చేసిందోయ్: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర
# ''నీలాటి రేవులోనా'':: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర
# ''నంబరు 1 నంబరు 2 బిగ్ బాస్'': [[మనో]]
# ''సూదికి దూరం'': ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర లంకెలు ==
*{{IMDb title|id=0245768}}

[[వర్గం:1995 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు కుటుంబకథా సినిమాలు]]
[[వర్గం:చిరంజీవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రోజా నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:మాధవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఆలీ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:అల్లు రామలింగయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బాబు మోహన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:తనికెళ్ళ భరణి సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాజీవ్ కనకాల నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుజాత నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నిర్మలమ్మ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>h9i09owtpto5i94447ofaj4pyl38fut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కెప్టెన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11195</id>
    <revision>
      <id>4601492</id>
      <parentid>4473363</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:44:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601492</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2239" sha1="9smj76x12srbkfa9gk4ja1lyglxopkr" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ‌కెప్టెన్ |
director = [[ కోడి రామకృష్ణ ]]|
year = 1994|
language = తెలుగు|
production_company = [[సూపర్ గుడ్ ఫిల్మ్స్ ]]|
music = [[ఎస్.ఎ.రాజకుమార్]]|
starring = [[శరత్ కుమార్]],&lt;br&gt;[[సుకన్య (నటి)|సుకన్య]],&lt;br&gt;[[రజింత]]|
}}
'''‌కెప్టెన్ ''' 1994లో విడుదలైన తెలుగు చిత్రము. కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వంలో తెరకెక్కిన ఈ చిత్రాన్ని సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్ సంస్థ నిర్మించింది. శరత్ కుమార్ , సుకన్య నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎస్. ఎ. రాజ్ కుమార్ సమకూర్చారు.
==కథ==
==తారాగణం ==

* శరత్ కుమార్ 
* సుకన్య 
* సిర్పి 
* కోడి రామకృష్ణ 
* ఆర్.బి.చౌదరి 
*

==సాంకేతికవర్గం ==
దర్శకుడు: కోడి రామకృష్ణ 

సంగీతం: ఎస్.ఎ.రాజ్ కుమార్  

పాటలు: జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు,సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి 

నేపథ్య గానం: కె.ఎస్.చిత్ర, శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, సురేష్ పీటర్, మనో, మాల్గాడి శుభ, 

ఛాయా గ్రహణం: కోడి లక్ష్మణ్  

కూర్పు: సురేష్ తాతా  

నిర్మాణ సంస్థ: సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్

విడుదల:1994, మార్చి ,4.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లంకెలు==

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>9smj76x12srbkfa9gk4ja1lyglxopkr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601494</id>
      <parentid>4601492</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:49:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>పాట</comment>
      <origin>4601494</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2616" sha1="p9sxs1n76le5e45hoodhk2vswqg58cq" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ‌కెప్టెన్ |
director = [[ కోడి రామకృష్ణ ]]|
year = 1994|
language = తెలుగు|
production_company = [[సూపర్ గుడ్ ఫిల్మ్స్ ]]|
music = [[ఎస్.ఎ.రాజకుమార్]]|
starring = [[శరత్ కుమార్]],&lt;br&gt;[[సుకన్య (నటి)|సుకన్య]],&lt;br&gt;[[రజింత]]|
}}
'''‌కెప్టెన్ ''' 1994లో విడుదలైన తెలుగు చిత్రము. కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వంలో తెరకెక్కిన ఈ చిత్రాన్ని సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్ సంస్థ నిర్మించింది. శరత్ కుమార్ , సుకన్య నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎస్. ఎ. రాజ్ కుమార్ సమకూర్చారు.
==కథ==
==తారాగణం ==

* శరత్ కుమార్ 
* సుకన్య 
* సిర్పి 
* కోడి రామకృష్ణ 
* ఆర్.బి.చౌదరి 
*

==సాంకేతికవర్గం ==
దర్శకుడు: కోడి రామకృష్ణ 

సంగీతం: ఎస్.ఎ.రాజ్ కుమార్  

పాటలు: జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు,సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి 

నేపథ్య గానం: కె.ఎస్.చిత్ర, శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, సురేష్ పీటర్, మనో, మాల్గాడి శుభ, 

ఛాయా గ్రహణం: కోడి లక్ష్మణ్  

కూర్పు: సురేష్ తాతా  

నిర్మాణ సంస్థ: సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్

విడుదల:1994, మార్చి ,4. 

== పాటల జాబితా ==
1.వయ్యారి బుగ్గమీద, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.సురేష్ పీటర్, మాల్గాడి శుభ 

2.పాలియ్యవే హోయి, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.మనో, కె.ఎస్.చిత్ర 


==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లంకెలు==

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>p9sxs1n76le5e45hoodhk2vswqg58cq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601495</id>
      <parentid>4601494</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:52:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>పాట</comment>
      <origin>4601495</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3019" sha1="ejsv37bqywfzulta6gizqs52w0b65kr" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ‌కెప్టెన్ |
director = [[ కోడి రామకృష్ణ ]]|
year = 1994|
language = తెలుగు|
production_company = [[సూపర్ గుడ్ ఫిల్మ్స్ ]]|
music = [[ఎస్.ఎ.రాజకుమార్]]|
starring = [[శరత్ కుమార్]],&lt;br&gt;[[సుకన్య (నటి)|సుకన్య]],&lt;br&gt;[[రజింత]]|
}}
'''‌కెప్టెన్ ''' 1994లో విడుదలైన తెలుగు చిత్రము. కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వంలో తెరకెక్కిన ఈ చిత్రాన్ని సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్ సంస్థ నిర్మించింది. శరత్ కుమార్ , సుకన్య నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎస్. ఎ. రాజ్ కుమార్ సమకూర్చారు.
==కథ==
==తారాగణం ==

* శరత్ కుమార్ 
* సుకన్య 
* సిర్పి 
* కోడి రామకృష్ణ 
* ఆర్.బి.చౌదరి 
*

==సాంకేతికవర్గం ==
దర్శకుడు: కోడి రామకృష్ణ 

సంగీతం: ఎస్.ఎ.రాజ్ కుమార్  

పాటలు: జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు,సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి 

నేపథ్య గానం: కె.ఎస్.చిత్ర, శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, సురేష్ పీటర్, మనో, మాల్గాడి శుభ, 

ఛాయా గ్రహణం: కోడి లక్ష్మణ్  

కూర్పు: సురేష్ తాతా  

నిర్మాణ సంస్థ: సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్

విడుదల:1994, మార్చి ,4. 

== పాటల జాబితా ==
1.వయ్యారి బుగ్గమీద, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.సురేష్ పీటర్, మాల్గాడి శుభ 

2.పాలియ్యవే హోయి, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.మనో, కె.ఎస్.చిత్ర  

3.మాటేరాని మైనా, రచన: సిరివెన్నెల, గానం.కె . ఎస్.చిత్ర, ఎస్ .పి .బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

4.నీకు పిచ్చి నాకు పిచ్చి, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.ఎస్.పి . బాలసుబ్రహ్మణ్యం  


==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లంకెలు==

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>ejsv37bqywfzulta6gizqs52w0b65kr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601496</id>
      <parentid>4601495</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:54:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>పాట</comment>
      <origin>4601496</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3225" sha1="7c8vtpsn9o514tql2fb0xm9vx1v87bs" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ‌కెప్టెన్ |
director = [[ కోడి రామకృష్ణ ]]|
year = 1994|
language = తెలుగు|
production_company = [[సూపర్ గుడ్ ఫిల్మ్స్ ]]|
music = [[ఎస్.ఎ.రాజకుమార్]]|
starring = [[శరత్ కుమార్]],&lt;br&gt;[[సుకన్య (నటి)|సుకన్య]],&lt;br&gt;[[రజింత]]|
}}
'''‌కెప్టెన్ ''' 1994లో విడుదలైన తెలుగు చిత్రము. కోడి రామకృష్ణ దర్శకత్వంలో తెరకెక్కిన ఈ చిత్రాన్ని సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్ సంస్థ నిర్మించింది. శరత్ కుమార్ , సుకన్య నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎస్. ఎ. రాజ్ కుమార్ సమకూర్చారు.
==కథ==
==తారాగణం ==

* శరత్ కుమార్ 
* సుకన్య 
* సిర్పి 
* కోడి రామకృష్ణ 
* ఆర్.బి.చౌదరి 
*

==సాంకేతికవర్గం ==
దర్శకుడు: కోడి రామకృష్ణ 

సంగీతం: ఎస్.ఎ.రాజ్ కుమార్  

పాటలు: జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు,సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి 

నేపథ్య గానం: కె.ఎస్.చిత్ర, శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, సురేష్ పీటర్, మనో, మాల్గాడి శుభ, 

ఛాయా గ్రహణం: కోడి లక్ష్మణ్  

కూర్పు: సురేష్ తాతా  

నిర్మాణ సంస్థ: సూపర్ గుడ్ ఫిలింస్

విడుదల:1994, మార్చి ,4. 

== పాటల జాబితా ==
1.వయ్యారి బుగ్గమీద, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.సురేష్ పీటర్, మాల్గాడి శుభ 

2.పాలియ్యవే హోయి, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.మనో, కె.ఎస్.చిత్ర  

3.మాటేరాని మైనా, రచన: సిరివెన్నెల, గానం.కె . ఎస్.చిత్ర, ఎస్ .పి .బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

4.నీకు పిచ్చి నాకు పిచ్చి, రచన: జొన్నవిత్తుల, గానం.ఎస్.పి . బాలసుబ్రహ్మణ్యం   

5.ఎరకు దొరికిన మగసిరి మొలక, రచన: ఎస్. పి .బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కె. ఎస్. చిత్ర, ఎం.శుభ.  


==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లంకెలు==

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>7c8vtpsn9o514tql2fb0xm9vx1v87bs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>చైతన్యరథం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11209</id>
    <revision>
      <id>4601687</id>
      <parentid>4486162</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:36:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3039" sha1="8o22txud30urj7oe7t0tone4mumcy4w" xml:space="preserve">'చైతన్య రథం' తెలుగు చలన చిత్రం, 1987 న  రాధా మిత్రమండలి మూవీస్ నిర్మించింది.వంగవీటి రంగా జీవితం ఆధారంగా తెరకెక్కిన ఈ చిత్రంలో భానుచందర్, శరత్ బాబు, కల్పన, కోట శ్రీనివాసరావు తారాగణం తో రూపుదిద్దుకుంది.ధవళ సత్యం దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం జె.వి.రాఘవులు అందించారు.{{సినిమా|
name = చైతన్యరధం |
director = [[ధవళ సత్యం]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[రాధ మిత్ర మండలి మూవీస్ ]]|
music = [[జె.వి.రాఘవులు]]|
starring = [[భానుచందర్]],&lt;br&gt;[[కల్పన]],&lt;br&gt;[[శరత్ బాబు]]|
}}

== తారాగణం ==

* భానుచందర్ 
* కల్పన 
* శరత్ బాబు 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కైకాల సత్యనారాయణ 
* గిరిబాబు 
* ప్రభాకరరెడ్డి 


== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: ధవళ సత్యం 
* సంగీతం: జె.వి.రాఘవులు 
* గీత రచయితలు: జాలాది రాజారావు, ఇంద్రగంటి శ్రీకాంత్, మైలవరపు గోపి
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.పి శైలజ, శిష్ట్లా జానకి, గేదెల ఆనంద్
* ఛాయా గ్రహణం: మణీ
* నిర్మాణ సంస్థ: రాధా మిత్రమండలి మూవీస్ 
* నిర్మాత: వంగవీటి రత్నకుమారి 
* విడుదల:26:06:1987.


== పాటల జాబితా ==
1.విజయభేరి మోగుతుంది రుధిర జ్వాల రగులుతోంది - రచన: జాలాది, గానం. ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం కోరస్  

2.రామరాజ్యమా కాలరాజ్యమా- రచన: జాలాది, గానం. ఎస్. పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్. పి. శైలజ  


{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}
[[దస్త్రం:Dhavala Satyam.jpg|thumb|దవళ సత్యం]]

== కధ ==


== మూలాలు ==


[[వర్గం:జె.వి.రాఘవులు సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>8o22txud30urj7oe7t0tone4mumcy4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601837</id>
      <parentid>4601687</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:56:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>పాట</comment>
      <origin>4601837</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3380" sha1="44wtdyjfzcde2lph28712j7ymaaf1py" xml:space="preserve">'చైతన్య రథం' తెలుగు చలన చిత్రం, 1987 న  రాధా మిత్రమండలి మూవీస్ నిర్మించింది.వంగవీటి రంగా జీవితం ఆధారంగా తెరకెక్కిన ఈ చిత్రంలో భానుచందర్, శరత్ బాబు, కల్పన, కోట శ్రీనివాసరావు తారాగణం తో రూపుదిద్దుకుంది.ధవళ సత్యం దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం జె.వి.రాఘవులు అందించారు.{{సినిమా|
name = చైతన్యరధం |
director = [[ధవళ సత్యం]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[రాధ మిత్ర మండలి మూవీస్ ]]|
music = [[జె.వి.రాఘవులు]]|
starring = [[భానుచందర్]],&lt;br&gt;[[కల్పన]],&lt;br&gt;[[శరత్ బాబు]]|
}}

== తారాగణం ==

* భానుచందర్ 
* కల్పన 
* శరత్ బాబు 
* కోట శ్రీనివాసరావు 
* కైకాల సత్యనారాయణ 
* గిరిబాబు 
* ప్రభాకరరెడ్డి 


== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: ధవళ సత్యం 
* సంగీతం: జె.వి.రాఘవులు 
* గీత రచయితలు: జాలాది రాజారావు, ఇంద్రగంటి శ్రీకాంత్, మైలవరపు గోపి
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.పి శైలజ, శిష్ట్లా జానకి, గేదెల ఆనంద్
* ఛాయా గ్రహణం: మణీ
* నిర్మాణ సంస్థ: రాధా మిత్రమండలి మూవీస్ 
* నిర్మాత: వంగవీటి రత్నకుమారి 
* విడుదల:26:06:1987.


== పాటల జాబితా ==
1.విజయభేరి మోగుతుంది రుధిర జ్వాల రగులుతోంది - రచన: జాలాది, గానం. ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం కోరస్  

2.రామరాజ్యమా కాలరాజ్యమా- రచన: జాలాది, గానం. ఎస్. పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్. పి. శైలజ   

3.నాలో నవరాగమే, రచన: ఇంద్రగంటి శ్రీకాంత్, గానం.ఎస్.జానకి కోరస్   

4.సాహసం జీవితం , రచన:జాలాది, గానం.జి.ఆనంద్, ఎస్.పి . బాలసుబ్రహ్మణ్యం  


{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}
[[దస్త్రం:Dhavala Satyam.jpg|thumb|దవళ సత్యం]]

== కధ ==


== మూలాలు ==


[[వర్గం:జె.వి.రాఘవులు సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>44wtdyjfzcde2lph28712j7ymaaf1py</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఛాయ (సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11251</id>
    <revision>
      <id>4601620</id>
      <parentid>4270177</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:00:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:D186:3EE7:9DB6:8A28</ip>
      </contributor>
      <origin>4601620</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6732" sha1="gkutjujfosf6r8bcnrcbsxbj6x2rg1o" xml:space="preserve">{{సినిమా|
image= Chaya telugu movie.jpg|
name = ఛాయ |
director = [[హనుమాన్ ప్రసాద్ ]]|
year = 1979|
language = తెలుగు|
production_company = [[వెంకటకృష్ణ ఫిల్మ్స్ ]]|
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం]]|
starring = [[నూతన్ ప్రసాద్]],&lt;br&gt;[[రూప]]|
}}
'''ఛాయ''' 1979, జూన్ 9వ తేదీన విడుదలైన తెలుగు సినిమా.వెంకట కృష్ణా ఫిలింస్ పతాకంపై నిర్మించిన ఈ చిత్రానికి హనుమాన్ ప్రసాద్ దర్శకుడు. ఈ చిత్రంలో సత్యేంద్రకుమార్, రూప, శైలజ,మంజు భార్గవి, నూతన్ ప్రసాద్ ముఖ్య తారాగణం. ఈ చిత్రానికి సంగీతం చేళ్ళపిళ్ళ సత్యం సమకూర్చారు. 
==కథ==
చంద్రం పట్టభద్రుడైనా ఎక్కడా ఉద్యోగం దొరకక రిక్షా తొక్కుతూ జీవిస్తుంటాడు. ఒక రోజున రవి అనే విద్యార్థి తారసపడి చంద్రం సంగతి తెలుసుకుని జాలిపడి, ఒక ఫ్యాన్సీ షాపులో ఉద్యోగం ఇప్పిస్తాడు. అప్పటి నుండి రవి చంద్రానికి గురువు, యిష్టదైవం. ఇద్దరూ ఒకే గదిలో వుంటారు. ఒక మూగపిల్ల వారికి సహాయపడుతూ వుంటుంది. ఆ మూగపిల్లకి చంద్రం అంటే ప్రాణం. రవి తనతో పాటు కాలేజీలో ఒథెల్లో నాటకంలో నటించిన ఛాయను ప్రేమిస్తాడు. ఛాయ కూడా అతడిని ప్రేమిస్తుంది. ఛాయను లొంగదీసుకోవాలని ప్రయత్నించి విఫలుడైన ప్రసాద్ ఛాయ గురించి లేనిపోని అభాండాలు వేస్తాడు. ఇది విన ఛాయ తండ్రి మండిపడతాడు. రవిని తీసుకుని రమ్మంటాడు. రవి ఇంట్లో లేకపోయే సరికి తానే రవిగా వచ్చి అప్పటికి గండం గడిచేటట్లు చేస్తానని చంద్రం వస్తాడు. అయితే ఛాయ ఇంట్లో చేరిన వారందరి బలవంతం మీద చంద్రం ఛాయ మెడలో పసుపుతాడు కట్టవలసి వస్తుంది. మంగళసూత్రం లేదా పసుపుతాడుకు హైందవ సమాజంలో ఎంతటి విలువ ఉన్నదో, దాని మూలంగా కొందరి జీవితాలు ఎలా పరిణమిస్తాయో ఈ సినిమాలో తెలియజేస్తుంది&lt;ref&gt;{{cite news|last1=వి.ఆర్.|title=చిత్రసమీక్ష - ఛాయ|url=http://www.pressacademyarchives.ap.nic.in/newspaperframe.aspx?bookid=11124|accessdate=20 December 2017|work=ఆంధ్రపత్రిక దినపత్రిక|issue=సంపుటి 66, సంచిక 65|date=6 June 1979}}{{Dead link|date=జూలై 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

==నటీనటులు==
* [[సత్యేంద్రకుమార్]] - రవి
* [[నూతన్ ప్రసాద్]] - చంద్రం
* శివాజీ
* [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్రప్రసాద్]]
* [[రూప]] - ఛాయ
* శైలజ - మూగపిల్ల
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
* [[పి.ఎల్.నారాయణ]] - ఛాయ తండ్రి

==సాంకేతికవర్గం==
* రచన: సత్యనారాయణరాజు, [[పరుచూరి వెంకటేశ్వరరావు]]
* ఛాయాగ్రహణం: [[లక్ష్మణ్ గోరే]]
* కళ: [[చంద్ర (కళాకారుడు)|చంద్ర]]
* సంగీతం: [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం|సత్యం]]
* గీతాలు: [[సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి|సి.నా.రె.]], [[వీటూరి]]
* దర్శకుడు: హనుమాన్ ప్రసాద్
* నిర్మాతలు: పి.వి.అప్పారావు, పి.వెంకటేశ్వరరావు, పాటిబండ్ల స్వరాజ్యలక్ష్మి 

== పాటల జాబితా ==
1.ఎంత వలపో సాగరంపై గోదారికి , రచన: సి నారాయణ రెడ్డి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, కోరస్, పి సుశీల 

2.ఎంత వలపో సాగరంపై గొదారికి, రచన: సి నారాయణ రెడ్డి, గానం.పి . సుశీల కోరస్

3.ప్రేమంటేనే భ్రమ పెళ్లంటేనే కథ , రచన: వీటూరి, గానం.ఎస్ జానకి  

4.బుజ బుజ రేకుల బుల్లెమ్మా నీకు పెళ్లండి, రచన: వీటూరి , గానం.విజయలక్ష్మి శర్మ, రమణ  

5.శకుంతల...నఖమైతిని చిగురాకు , రచన: సి నారాయణ రెడ్డి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం. 

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}.  2. ఘంటసాల గళామృతము,కొల్లూరి భాస్కరరావు బ్లాగ్.

==బయటిలింకులు==

[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:పి.ఎల్.నారాయణ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>gkutjujfosf6r8bcnrcbsxbj6x2rg1o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>చెయ్యెత్తి జైకొట్టు (1969 సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11271</id>
    <revision>
      <id>4601682</id>
      <parentid>4484713</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:08:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601682</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2585" sha1="6rd9o0gs6ihuqvuc3t6r30behh1lfwq" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = చెయ్యెత్తి జైకొట్టు (1969 సినిమా) |
year = 1969|
language = తెలుగు|
production_company = [[హేమ ఆర్ట్ ఫిల్మ్స్]]|
|image=చెయ్యెత్తి జైకొట్టు (1969 సినిమా).jpg}}

'''చెయ్యెత్తి జైకొట్టు''' 1969లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]]. హేమా ఆర్ట్ ఫిలింస్ పతాకంపై నిర్మాత కె.రామచంద్రరావు నిర్మించిన ఈ చిత్రానికి కొమ్మినేని దర్శకత్వం వహించారు. ఈ చిత్రానికి జె. వి. రాఘవులు సమకూర్చారు. ఈ చిత్రంలో ఉప్పలపాటి కృష్ణంరాజు , గీత ముఖ్య పాత్రలు పోషించారు. 

== నటవర్గం ==

కృష్ణం రాజు,

గీత


== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం:కొమ్మినేని
* సంగీతం:జె వి రాఘవులు 
* గీత రచయితలు: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, వీటూరి వెంకట సత్య సూర్యనారాయణ మూర్తి, జాలాది రాజారావు 
* నేపథ్య గానం: శ్రీపతి పండితారాద్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం,శిష్ట్లా జానకి, పులపాక సుశీల 
* నిర్మాణ సంస్థ: హేమ ఆర్ట్ ఫిల్మ్స్
* విడుదల:1969.

== పాటల జాబితా ==
1. కోడెవయసు కుమ్మేస్తుంటే  - ఎస్.పి. బాలు,పి. సుశీల - రచన: వీటూరి 

2. మాఘమాసం మాపటేల మసక  - పి. సుశీల - రచన: వేటూరి

3. చీరులోయ్ చీరులు - ఎస్. జానకి బృందం - రచన: జాలాది

4. యాలో యాల ఉయ్యాలా - పి. సుశీల - రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>6rd9o0gs6ihuqvuc3t6r30behh1lfwq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>డేంజర్ లైట్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11396</id>
    <revision>
      <id>4601742</id>
      <parentid>3671144</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:12:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2228" sha1="sbw6pjn9nhijmr7k6fi86vckfck28mw" xml:space="preserve">ఈ చిత్రానికి ముందు &quot;లింగడు-రామలింగడు&quot; అనే పేరును అనుకున్నారు. తరువాత '''డేంజర్ లైట్'''గా మార్చారు. పింజల భాస్కరరావు దర్శకత్వంలో 1985 న ఈ చిత్రం విడుదల. ఈ చిత్రంలో నరసింహరాజు, జయమాలిని, జె. వి. రమణమూర్తి ప్రధాన పాత్రలు పోషించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం పి.సముద్రాల అందించారు .

{{సినిమా|
name = ‌డేంజర్ లైట్ |
director = పి.భాస్కరరావు|
year = 1985|
language = తెలుగు|
production_company = శ్రీ విజయలక్ష్మి ఆర్ట్స్|
music = పి.సముద్రాల|
starring = [[నరసింహ రాజు]],&lt;br&gt;[[జయమాలిని]],&lt;br&gt;[[జె.వి.రమణమూర్తి]]|
}}

==సాంకేతికవర్గం==
* కథ, మాటలు, దర్శకత్వం : పింజల భాస్కరరావు
* సంగీతం : పి.సముద్రాల
* ఛాయాగ్రహణం: కోటిలింగం
* కూర్పు: ఎస్.ఆర్.ఖాజా
* నృత్యాలు: హనుమంత్
* కళ: రంగారావు
* నిర్మాతలు: అశ్వత్థ నారాయణ, లక్ష్మీనారాయణ, ఎ.ఎన్.సత్యనారాయణ
==నటీనటులు==
* వెంకటేశ్
* గణేశ్ 
* దొరై
* జగన్
* [[నరసింహ రాజు]]
* [[సిలోన్ మనోహర్]]
* [[జయమాలిని]]
* [[జె.వి.రమణమూర్తి]]
* వేజెళ్ళ రాజేశ్వరి
* [[కల్పనా రాయ్]]
* కె.వి.లక్ష్మి
* ఎన్.ఎన్.రెడ్డ్డి
* రాజు
* రామమోహన్
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>sbw6pjn9nhijmr7k6fi86vckfck28mw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దయ్యాల దర్బార్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11405</id>
    <revision>
      <id>4601812</id>
      <parentid>3742134</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:19:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601812</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1406" sha1="4e6ljimyv81mi71osnws5st8fnvwar9" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ‌దయ్యాల దర్బార్ |
year = 1990|
language = తెలుగు|
production_company = [[కోనేరు ఇంటర్నేషనల్ ]]|
music = ఎల్.వైద్యనాథన్ |
}}

'''దయ్యాల దర్బార్'''  1990 మే 4న  విడుదలైన తెలుగు చలనచిత్రం.  కిషోర్ ఫిలింస్ పతాకం పై కె.వెంకటేశ్వరరావు నిర్మించిన  ఈ సినిమాకు వి.జగన్నాథ రావు దర్శకత్వం వహించాడు.  ఈ సినిమాకు ఎల్.వైద్యనాథన్ సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Deyyala Darbar (1990)|url=https://indiancine.ma/BFAW|access-date=2022-11-30|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt; 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: వి జగన్నాథరావు 
* సంగీతం: ఎల్.వైద్యనాధన్ 
* నిర్మాత: కె.వెంకటేశ్వరావు 
* నిర్మాణ సంస్థ: కిషోర్ ఫిలింస్ 
* విడుదల:04:05:1990

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>4e6ljimyv81mi71osnws5st8fnvwar9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దేవుడిచ్చిన భార్య</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11446</id>
    <revision>
      <id>4601814</id>
      <parentid>3644339</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:29:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601814</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1561" sha1="ka8c23c8tg4nqop36orx3s2hmw9kunv" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = దేవుడిచ్చిన భార్య |
image = Devudichina Bharya (1977).jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
year = 1968|
language = తెలుగు|
production_company = [[మహేశ్వరి ప్రొడక్షన్స్]]|
}}

'''దేవుడిచ్చిన భార్య''' 1968లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]].చక్రవర్తి అయ్యంగార్ సమర్పణ లో దేవి ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై మాస్టర్ ధనుంజయ్  నిర్మించిన ఈ చిత్రం, ఏ. సి.త్రిలోక చందర్ దర్శకత్వంలో తెరకెక్కినది.  ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎం. ఎస్. విశ్వనాథన్ అందించారు.

== నటవర్గం ==


== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[ఎ.సి.త్రిలోకచందర్]]
* నిర్మాత: మాస్టర్ ధనుంజయ్
* సంగీతం: [[ఎం.ఎస్.విశ్వనాథన్]]
* నిర్మాణ సంస్థ: మహేశ్వరి ప్రొడక్షన్స్

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:డబ్బింగ్ సినిమాలు]]</text>
      <sha1>ka8c23c8tg4nqop36orx3s2hmw9kunv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>డాక్టర్ గారి అబ్బాయి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11506</id>
    <revision>
      <id>4601740</id>
      <parentid>3728925</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:05:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1886" sha1="du7uzy5sf2yqngbz55c3wulp67d91h8" xml:space="preserve">'డాక్టర్ గారి అబ్బాయి' తెలుగు చలన చిత్రం,1988 న విడుదల.పి.ఎన్.రామచంద్రరావు దర్శకత్వంలో తెరకెక్కిన ఈ చిత్రంలో అర్జున్ , ఆశారాణి, శివకృష్ణ, కోట శ్రీనివాసరావు ముఖ్య పాత్రలు పోషించారు.ఈ చిత్రానికి సంగీతం రాజ్ కోటి సమకూర్చారు.{{సినిమా|
name = డాక్టర్ గారి అబ్బాయి |
image = Doctor gari abbayi.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[ పి.ఎన్.రామచంద్రరావు ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = రామరాజు|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
starring = [[అర్జున్ సర్జా|అర్జున్ ]],&lt;br&gt;ఆశారాణి,&lt;br&gt;[[శివకృష్ణ]]|
}}
==నటీనటులు==
* [[అర్జున్ సర్జా|అర్జున్]] - క్రాంతి
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]] - భానోజి
* [[గొల్లపూడి మారుతీరావు]] డాక్టర్
* [[శివకృష్ణ]] - పోలీస్ ఆఫీసర్
* [[అన్నపూర్ణ (నటి)|అన్నపూర్ణ]]
==సాంకేతికవర్గం==
* కథ: [[గిరిజ శ్రీ భగవాన్]]
* దర్శకుడు: [[ పి.ఎన్.రామచంద్రరావు ]]
* నిర్మాత: సి.వి.రామరాజు
* సంగీతం:[[రాజ్ - కోటి]] 
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>du7uzy5sf2yqngbz55c3wulp67d91h8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దున్నేవానిదే భూమి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11554</id>
    <revision>
      <id>4601751</id>
      <parentid>3637289</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:25:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1784" sha1="041bc4xr2hlxh03qui83y0hr3liw5e7" xml:space="preserve">
{{సినిమా|
name = దున్నేవాడిదే భూమి |
image = Dunnevaanide bhumi (1975).jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
year = 1975|
language = తెలుగు|
production_company = [[అమ్మ పిక్చర్స్]]|
}}
దున్నేవానిదే భూమి 1975 అక్టోబరు 10న విడుదలయిన తెలుగు సినిమా. అమ్మ పిక్చర్స్ బ్యానర్ పై [[కుర్ర అమరేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఎ.సి.త్రిలోకచందర్|ఎ.సి.త్రిలోక్ చందర్]] దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ సినిమాను శ్రీ మహవీర్ కంబైన్స్ వారు సమర్పించారు. ఈ సినిమాకు [[ఎం. ఎస్. విశ్వనాథన్|ఎం.ఎస్.విశ్వనాథన్]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/BDYM|title=Dhunnevanidhe Bhoomi (1975)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-09-04}}&lt;/ref&gt; 

== తారాగణం ==

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: ఏ.సి. త్రిలోక చందర్ 
* సంగీతం: ఎం.ఎస్.విశ్వనాథన్ 
* నిర్మాత: కుర్రా అమ్మేశ్వరరావు
* నిర్మాణ సంస్థ: అమ్మ పిక్చర్స్ 
* విడుదల:10:10:1975.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>041bc4xr2hlxh03qui83y0hr3liw5e7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఫ్యామిలీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11682</id>
    <revision>
      <id>4601790</id>
      <parentid>4209119</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6531" sha1="0wx1e7ayj8l3w1l7wn0y9hc2vpdstv0" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఫ్యామిలీ |
director = [[విజయ బాపినీడు]]|
year = 1996|
language = తెలుగు|
production_company = [[విజయ బాపినీడు ]]|
music = [[శ్రీరాం చక్రవర్తి]]|
starring = [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]],&lt;br&gt;[[శివరంజని]]|
|producer=లీలా-లైలా-లాలిని-లలిత|story=వి. శేఖర్|screenplay=విజయ బాపినీడు|cinematography=ఎం.వి. రఘు|editing=త్రినాథ్|image=Family (1996 film).jpg}}

'''ఫ్యామిలీ''' 1996 లో వచ్చిన సినిమా. విజయ బాపినేడు ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై లీలా-లైలా-లాలిని-లలిత నిర్మించారు. [[విజయ బాపినీడు]] దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.gomolo.com/family-movie/18387|title=Family (Cast &amp; Crew)|work=gomolo.com|access-date=2020-08-26|archive-date=2018-09-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180926090230/http://www.gomolo.com/family-movie/18387|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ఇందులో [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]], [[ఊహ (నటి)|ఓహా]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించారు. ప్రసన్న స్వరాజ్ సంగీతం సమకూర్చాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=https://www.youtube.com/watch?v=Oe61cUuUHoM|title=Family (Review)|work=Youtube}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం తమిళ చిత్రం ''కలాం మారి పోచు'' (1996) కు రీమేక్.

== కథ ==
శంకరం ([[వల్లభనేని జనార్ధన్]]), జానకి (సంగీత) కి నలుగురు కుమార్తెలు, కల్యాణి (కిన్నెర), కస్తూరి (కోవై సరళ), కవిత (ఓహా), కమల (సీత) ఒక కుమారుడు గిరి (రాజా రవీంద్ర) ఉన్నారు. కొడుకే తన ఆస్తి అని శంకరం ఎప్పుడూ అనుకుంటాడు. కుమార్తెలు అతని తలపై భారం అని కూడా అనుకుంటాడు. అతను తన ముగ్గురు పెద్ద కుమార్తెల కోసం తన స్నేహితుడు వంకర శాస్త్రి (ఎవిఎస్) తో కలిసి పెళ్ళికుమారుల కోసం వెతకడం మొదలుపెడతాడు. అతను తక్కువ కట్నం ఇవ్వాలనుకుంటాడు, అతను తన కుమార్తెల కోసం మూడు వేర్వేరు క్లాస్ -4 మ్యాచ్లను చూస్తాడు. వారు ఈశ్వర రావు (తనికెళ్ళ భరణి), కార్పొరేషన్ కార్మికుడు (అలీ), ఆటో డ్రైవర్ కృష్ణ (రాజేంద్ర ప్రసాద్). ఆ ముగ్గురూ తమ భార్య ఆస్తిపై ఆధారపడి బతకాలని కోరుకునే వ్యక్తులే. ఈ కథ మొత్తం మూడు కుటుంబాల చుట్టూ తిరుగుతుంది, వీరి ముగ్గురు భార్యలు తమ భర్తలకు ఒక పాఠం నేర్పుతారు. తండ్రి తన తప్పును గ్రహించేలా చేస్తారు.

== తారాగణం ==

* కృష్ణుడిగా [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]
* కవితగా [[ఊహ (నటి)|ఓహా]]
* [[ఆలీ (నటుడు)|అలీ]]
* శంకరంగా వల్లాభనేని జనార్థన్
* డాక్టర్ అప్పా రావుగా [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* కుక్ ఈశ్వర రావుగా [[తనికెళ్ళ భరణి|తనీకెల్లా భరణి]]
* వివాహ బ్రోకర్‌గా [[పీలా కాశీ మల్లికార్జునరావు|మల్లికార్జున రావు]]
* వకరా శాస్త్రిగా [[ఎ. వి. ఎస్|ఎ.వి.ఎస్]]
* గిరిగా [[రాజా రవీంద్ర]]
* ఎమ్మెల్యేగా వినోద్
* ఒరు వైరల్ కృష్ణారావు
* కస్తూరి గా [[కోవై సరళ]]
* కళ్యాణిగా కిన్నెరా
* జానకిగా [[సంగీత (నటి)|సంగీత]]
* కమలాగా [[సీత (మలయాళ నటి)|సీత]]
* అంశం సంఖ్యగా జ్యోతి మీనా

== పాటలు ==
{{Track listing|collapsed=|title2=చీరలేని సుందరాంగివి|extra5=ఎస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, చిత్ర|title5=ఒంటరి గోపాలా|length4=5:43|extra4=ఎస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, చిత్ర|title4=లూసాలూసా తెలుసా|length3=2:06|extra3=మనో, స్వర్ణలత|title3=కొత్తపల్లి కూతురు|length2=4:17|extra2=ఎస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, మనో, చిత్ర|length1=4:19|headline=|extra1=మనో, స్వర్ణలత|title1=ఆలుమగలు|music_credits=|lyrics_credits=|writing_credits=|all_music=|all_lyrics=|all_writing=|total_length=21:21|extra_column=గాయనీ గాయకులు|length5=4:56}}

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:రాజేంద్ర ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>0wx1e7ayj8l3w1l7wn0y9hc2vpdstv0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గజదొంగ గంగన్న</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11719</id>
    <revision>
      <id>4601517</id>
      <parentid>3675296</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601517</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1811" sha1="gu5jsgahe8q2ie2d45nhevhnnt0jwsx" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గజదొంగ గంగన్న |
image = Gajadonga ganganna.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
year = 1969|
language = తెలుగు|
production_company = మహాలక్ష్మి ఆర్ట్ ప్రొడక్షన్స్|
producer = [[అట్లూరి పూర్ణచంద్రరావు]]
}}

'''గజదొంగ గంగన్న''' 1969లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]]. మహాలక్ష్మి ఆర్ట్ ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై అట్లూరి పూర్ణచంద్రరావు నిర్మించిన ఈ చిత్రం లో పండరీబాయి , ఉదయ చంద్రిక, ముఖ్య పాత్రలు పోషించారు. ఈ. చిత్రానికీ సంగీతం చెళ్లపిళ్ల సత్యం సమకూర్చారు.దర్శకత్వం ఎ. ఎం. సమీనుల్లా. 

== నటవర్గం ==
* [[పండరీబాయి]]
* ఉదయచంద్రిక
* శైలశ్రీ
* రాజేష్
* సుదర్శన్

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: ఎ . ఎం.సమీనుల్లా
* సంగీతం: [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం]]
* నిర్మాణ సంస్థ: మహాలక్ష్మి ఆర్ట్ ప్రొడక్షన్స్
* మాటలు: [[త్రిపురనేని మహారథి]]
* పాటలు: [[వీటూరి]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>gu5jsgahe8q2ie2d45nhevhnnt0jwsx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గోదావరి పొంగింది</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11780</id>
    <revision>
      <id>4601672</id>
      <parentid>4470838</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:31:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601672</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3848" sha1="rsplywdv2pyrs9brk0itzsps2owltye" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గోదావరి పొంగింది |
director = [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
|image=గోదావరి పొంగింది.jpg}}

'''గోదావరి పొంగింది''' 1991లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]]. [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రానికి [[రాజ్ - కోటి]] సంగీతం అందించారు.

== నటవర్గం ==

* విమల్ రాజ్(భవానీ బాబు) 
* ఉష 
* వందన 
* ఒరివెళ్ళ కృష్ణారావు 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* స్క్రీన్ ప్లే, దర్శకత్వం: సగంపట్టి రాజగోపాల్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* విడుదల:1991.


== పాటల జాబితా ==
1. ఎప్పట్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది ఎప్పటివో జ్ఞాపకాలు పలికిస్తుంది, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.పులపాక సుశీల 

2.చిరంజీవి గోదావరి పడమటింట పుట్టింది, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

3.పుష్కరాలు వస్తాయి గోదావరికి పులకింతలొచ్చాయి అమ్మాయికి, రచన: వేటూరి, గానం.వాణి జయరాం  

4.గోదారొడ్డున మామిడితోట పెళ్లికి విడిదంట కోనసీమ, రచన: వేటూరి, గానం.పి.సుశీల, శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

5.పడమటింటిలో దీపం పెట్టి పాపికొండల పావడగట్టి, రచన: వేటూరి,గానం. పి.సుశీల, ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

6.ఒక గాంధీ ఒక జీసస్ ఒక గౌతమబుద్ధుడు కులం, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి]]
* నిర్మాణ సంస్థ: గోపాల్ రాజ్ ఫిలింస్ 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, పి సుశీల, వాణి జయరాం 
* నిర్మాత: సేగంపట్టి రాజగోపాల్ 
* విడుదల:15:08:1991. 

== అవార్డులు ==

* ఎప్పట్ల్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది,... పాటకు గాను పి.సుశీల కు ఉత్తమ గాయనిగా , నంది అవార్డు లభించింది.

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:రాజ్ - కోటి సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>rsplywdv2pyrs9brk0itzsps2owltye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601675</id>
      <parentid>4601672</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:33:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601675</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3973" sha1="s2kk5yxvpp849naxlx5pdiultqchfl4" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గోదావరి పొంగింది |
director = [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
|image=గోదావరి పొంగింది.jpg}}

'''గోదావరి పొంగింది''' 1991లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]]. [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రానికి [[రాజ్ - కోటి]] సంగీతం అందించారు. విమల్ రాజ్, ఉష, వందన, కృష్ణారావు నటించిన చిత్రం.

== నటవర్గం ==

* విమల్ రాజ్(భవానీ బాబు) 
* ఉష 
* వందన 
* ఒరివెళ్ళ కృష్ణారావు 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* స్క్రీన్ ప్లే, దర్శకత్వం: సగంపట్టి రాజగోపాల్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* విడుదల:1991.


== పాటల జాబితా ==
1. ఎప్పట్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది ఎప్పటివో జ్ఞాపకాలు పలికిస్తుంది, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.పులపాక సుశీల 

2.చిరంజీవి గోదావరి పడమటింట పుట్టింది, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

3.పుష్కరాలు వస్తాయి గోదావరికి పులకింతలొచ్చాయి అమ్మాయికి, రచన: వేటూరి, గానం.వాణి జయరాం  

4.గోదారొడ్డున మామిడితోట పెళ్లికి విడిదంట కోనసీమ, రచన: వేటూరి, గానం.పి.సుశీల, శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

5.పడమటింటిలో దీపం పెట్టి పాపికొండల పావడగట్టి, రచన: వేటూరి,గానం. పి.సుశీల, ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

6.ఒక గాంధీ ఒక జీసస్ ఒక గౌతమబుద్ధుడు కులం, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి]]
* నిర్మాణ సంస్థ: గోపాల్ రాజ్ ఫిలింస్ 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, పి సుశీల, వాణి జయరాం 
* నిర్మాత: సేగంపట్టి రాజగోపాల్ 
* విడుదల:15:08:1991. 

== అవార్డులు ==

* ఎప్పట్ల్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది,... పాటకు గాను పి.సుశీల కు ఉత్తమ గాయనిగా , నంది అవార్డు లభించింది.

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:రాజ్ - కోటి సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>s2kk5yxvpp849naxlx5pdiultqchfl4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601676</id>
      <parentid>4601675</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:34:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>డబల్ ఎంట్రీ</comment>
      <origin>4601676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3725" sha1="qxw0kxri8x6vv0e81ffgkwy6obybzam" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గోదావరి పొంగింది |
director = [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]|
year = 1991|
language = తెలుగు|
]]|
music = [[రాజ్ - కోటి]]|
|image=గోదావరి పొంగింది.jpg}}

'''గోదావరి పొంగింది''' 1991లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలనచిత్రం]]. [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రానికి [[రాజ్ - కోటి]] సంగీతం అందించారు. విమల్ రాజ్, ఉష, వందన, కృష్ణారావు నటించిన చిత్రం.

== నటవర్గం ==

* విమల్ రాజ్(భవానీ బాబు) 
* ఉష 
* వందన 
* ఒరివెళ్ళ కృష్ణారావు 


== పాటల జాబితా ==
1. ఎప్పట్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది ఎప్పటివో జ్ఞాపకాలు పలికిస్తుంది, రచన: వేటూరి సుందర రామమూర్తి, గానం.పులపాక సుశీల 

2.చిరంజీవి గోదావరి పడమటింట పుట్టింది, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

3.పుష్కరాలు వస్తాయి గోదావరికి పులకింతలొచ్చాయి అమ్మాయికి, రచన: వేటూరి, గానం.వాణి జయరాం  

4.గోదారొడ్డున మామిడితోట పెళ్లికి విడిదంట కోనసీమ, రచన: వేటూరి, గానం.పి.సుశీల, శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

5.పడమటింటిలో దీపం పెట్టి పాపికొండల పావడగట్టి, రచన: వేటూరి,గానం. పి.సుశీల, ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం  

6.ఒక గాంధీ ఒక జీసస్ ఒక గౌతమబుద్ధుడు కులం, రచన: వేటూరి, గానం.ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం 

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[రాజగోపాల్ సేగంపట్టి]]
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి]]
* నిర్మాణ సంస్థ: గోపాల్ రాజ్ ఫిలింస్ 
* గీత రచయిత: వేటూరి సుందర రామమూర్తి 
* నేపథ్య గానం: ఎస్ పి బాలసుబ్రహ్మణ్యం, పి సుశీల, వాణి జయరాం 
* నిర్మాత: సేగంపట్టి రాజగోపాల్ 
* విడుదల:15:08:1991. 

== అవార్డులు ==

* ఎప్పట్ల్లా గోదావరి ప్రవహిస్తుంది,... పాటకు గాను పి.సుశీల కు ఉత్తమ గాయనిగా , నంది అవార్డు లభించింది.

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:రాజ్ - కోటి సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>qxw0kxri8x6vv0e81ffgkwy6obybzam</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గుప్త శాస్త్రం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11832</id>
    <revision>
      <id>4601551</id>
      <parentid>3306473</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:27:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601551</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1272" sha1="a2bmgh7c0t8bc4a98a6wv888q32d2rb" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గుప్త శాస్త్రం |
director = [[సహదేవరెడ్డి]]|
year = 1999|
language = తెలుగు|
production_company = [[విశాఖ టాకీస్]]|
}}
గుప్త శాస్త్రం 1999లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[విశాఖ టాకీస్]] బ్యానర్ పై నట్టి కుమార్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[డి.వి.సహదేవరెడ్డి]] దర్శకత్వం వహించగా సురేష్ తేజ సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/BEGX|title=Gupta Shasthram (1999)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-09-08}}&lt;/ref&gt; 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: సహాదేవరెడ్డి
* సంగీతం: సురేష్ తేజ 
* నిర్మాత: నట్టి కుమార్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: విశాఖ టాకీస్ 
* విడుదల:1999.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>a2bmgh7c0t8bc4a98a6wv888q32d2rb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601555</id>
      <parentid>4601551</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:29:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601555</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1315" sha1="o03otj40ouc2va3dkklv3myo3symv5q" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = గుప్త శాస్త్రం |
director = [[సహదేవరెడ్డి]]|
year = 1999|
language = తెలుగు|
production_company = [[విశాఖ టాకీస్]]|
}}
గుప్త శాస్త్రం 1999లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[విశాఖ టాకీస్]] బ్యానర్ పై నట్టి కుమార్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[డి.వి.సహదేవరెడ్డి]] దర్శకత్వం వహించగా సురేష్ తేజ సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/BEGX|title=Gupta Shasthram (1999)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-09-08}}&lt;/ref&gt; 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు  :  డి.వి.సహాదేవరెడ్డి
* సంగీతం: సురేష్ తేజ 
* నిర్మాత: నట్టి కుమార్ 
* నిర్మాణ సంస్థ: విశాఖ టాకీస్ 
* విడుదల:1999. ఏప్రిల్,16.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>o03otj40ouc2va3dkklv3myo3symv5q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఖైదీ నాగమ్మ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12077</id>
    <revision>
      <id>4601504</id>
      <parentid>4238217</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:24:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601504</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1738" sha1="tquqflzckdwctoke9ovg0ftt8vq4nh3" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఖైదీ నాగమ్మ |
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[విజయరాఘవేంద్ర మూవీస్]]|
}}
'''ఖైదీ నాగమ్మ''' 1987 ఆగస్టు 20న  విడుదలైన తెలుగు సినిమా. విజయ రాఘవేంద్ర  మూవీస్ బ్యానర్ పై [[సహదేవ వెంకటేశ్వరరావు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[పి.చంద్రశేఖరరెడ్డి (దర్శకుడు)|పి. చంద్రశేఖరరెడ్డి]] దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ చిత్రానికి [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/BFDX|title=Khaidhi Nagamma (1987)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-09-04}}&lt;/ref&gt; 

== తారాగణం ==

* శరత్ బాబు 
* మాధవి 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: పి.చంద్రశేఖరరెడ్డి 
* రచన: దాసం వెంకట్రావ్ 
* సంగీతం: రాజ్ కోటి 
* నిర్మాత: సహదేవ వెంకటేశ్వరరావు 
* నిర్మాణ సంస్థ: విజయ రాఘవేంద్ర మూవీస్ 
* విడుదల:20:08:1987.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt8743156}}


{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>tquqflzckdwctoke9ovg0ftt8vq4nh3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కొరడా వీరుడు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12136</id>
    <revision>
      <id>4601499</id>
      <parentid>4229714</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:11:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601499</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1746" sha1="611bikb9y9tw4fascige4zm355grukr" xml:space="preserve">కొరడా వీరుడు తెలుగు చలన చిత్రం1961 లో విడుదల.కె ఎస్.ఆర్.దాస్ దర్శకత్వంలో వచ్చిన ఈ చిత్రంలో ,రామకృష్ణ,కృష్ణకుమారి,రాజబాబు తదితరులు నటించారు.ఈ చిత్రానికి సంగీతం పెండ్యాల నాగేశ్వరరావు సమకూర్చారు.{{సినిమా|
name = కొరడా వీరుడు |
director = [[ కె.ఎస్.ఆర్.దాస్ ]]|
year = 1961|
language = తెలుగు|
production_company = [[ఎం.ఎస్.ఎం. మూవీస్ ]]|
music = [[పెండ్యాల నాగేశ్వరరావు]]|
starring = [[రామకృష్ణ (నటుడు)|రామకృష్ణ ]],&lt;br&gt;[[కృష్ణకుమారి (నటి)|కృష్ణకుమారి]],&lt;br&gt;[[రాజబాబు]]|
}}

== తారాగణం ==
రామకృష్ణ 

కృష్ణకుమారి 

రాజబాబు  

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకత్వం: కె.ఎస్.ఆర్.దాస్
* సంగీతం: పెండ్యాల నాగేశ్వరరావు 
* నిర్మాణ సంస్థ: ఎం.ఎస్.ఎం మూవీస్ 
* విడుదల:1961.
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:రాజబాబు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కె.ఎస్.ఆర్.దాస్ దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>611bikb9y9tw4fascige4zm355grukr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కొత్త పెళ్ళికూతురా రా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12148</id>
    <revision>
      <id>4601497</id>
      <parentid>3852551</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:03:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601497</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1773" sha1="bi4k4xayftrb34jx4o2hvgpvyz4jb8h" xml:space="preserve">'కొత్త పెళ్ళికూతురా రా' తెలుగు చలన చిత్రం1990 న విడుదల.చిరంజీవి, మోహన్ బాబు,రాజేంద్రప్రసాద్, రాధిక నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం ఎం.ఎస్.విశ్వనాథన్ సమకూర్చారు.{{సినిమా|
name = కొత్త పెళ్ళికూతురా రా|
year = 1990|
language = తెలుగు|
music = [[ఎం.ఎస్. విశ్వనాధన్]]|
starring = [[చిరంజీవి]],&lt;br&gt;[[మోహన్‌బాబు]],&lt;br&gt; [[గద్దె రాజేంద్రప్రసాద్|రాజేంద్రప్రసాద్]],&lt;br&gt;[[రాధిక శరత్‌కుమార్|రాధిక]]|}}
[[దస్త్రం:Chiranjeevi at his a Birthday Bash (cropped).jpg|thumb|చిరంజీవి]]
[[దస్త్రం:Disco-shanti.jpg|thumb|డిస్కో శాంతి]]

==తారాగణం==
* [[చిరంజీవి]]
* [[మోహన్‌బాబు]]
* [[గద్దె రాజేంద్రప్రసాద్|రాజేంద్రప్రసాద్]]
* [[రాధిక శరత్‌కుమార్|రాధిక]]
* [[డిస్కో శాంతి]] 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* సంగీతం: ఎం.ఎస్.విశ్వనాథన్ 
* విడుదల:1990.

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

{{DEFAULTSORT:కొత్త పెళ్ళికూతురా రా}}
[[వర్గం:డిస్కో శాంతి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>bi4k4xayftrb34jx4o2hvgpvyz4jb8h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>నాకూ పెళ్ళాం కావాలి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12780</id>
    <revision>
      <id>4601789</id>
      <parentid>4373215</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:56:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601789</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8649" sha1="4prq0k8f6w5yl570ujhkrufet83vn8z" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = నాకూ పెళ్ళాం కావాలి |
image = Naaku Pellam Kaavali (1987).jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[విజయ బాపినీడు]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీనాధ్ ఆర్ట్ ప్రొడక్షన్స్ ]]|
music = [[వాసూరావు]]|
starring = [[చంద్రమోహన్ ]],&lt;br&gt;[[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]],&lt;br&gt;[[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]],&lt;br&gt;[[నూతన్ ప్రసాద్]],&lt;br&gt;[[శాంతిప్రియ(నటి)|శాంతిప్రియ]],&lt;br&gt;[[నిర్మలమ్మ]],&lt;br&gt;[[జె.వి.రమణమూర్తి]],&lt;br&gt;[[కోట శంకరరావు]]|
playback_singer = [[ఎస్.పీ.బాలసుబ్రమణ్యం]],&lt;br&gt;[[పి.సుశీల]]|
imdb_id = 0253280|
}}
శ్రీనాథ్ ఆర్ట్ ప్రొడక్షన్స్ బ్యానర్‌లో జె. మురళి మోహన్ నిర్మించాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://spicyonion.com/title/naku-pellam-kavali-telugu-movie/|title=Naku Pellam Kavali (Direction)|work=Spicy Onion|access-date=2020-08-30|archive-date=2020-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20201002173656/https://spicyonion.com/title/naku-pellam-kavali-telugu-movie/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ఇందులో [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]], [[చంద్రమోహన్|చంద్ర మోహన్]], [[శాంతిప్రియ(నటి)|శాంతిప్రియ]], [[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]] ముఖ్య పాత్రల్లో నటించారు, వాసు రావు సంగీతం సమకూర్చాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.knowyourfilms.com/film/Naku-Pellam-Kavali/7223|title=Naku Pellam Kavali (Cast &amp; Crew)|work=Know Your Films}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం [[తమిళ భాష|తమిళ]] చిత్రం ''ఆన్ పావం'' (1985) కు రీమేక్,ఈ చిత్రం బాక్సాఫీస్ వద్ద ''సూపర్ హిట్‌గా'' రికార్డ్ చేయబడింది.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.thecinebay.com/movie/index/id/3798?ed=Tolly|title=Naku Pellam Kavali (Review)|work=The Cine Bay|access-date=2020-08-30|archive-date=2018-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180720194937/https://www.thecinebay.com/movie/index/id/3798?ed=Tolly|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

సినీ పరిశ్రమ స్లంప్ లో వుండగా విజయ దుందుభి మ్రోగించి 100 రోజులు ఆడిన సినిమా.ఈ సినిమాలో 4గురు కొత్తగా పరిచయం అయ్యారు.1 .గీతరచయితగా భువనచంద్ర 2 నటుడుగా కోట శంకరరావు 3.హీరోయిన్ (తెలుగులో) గా కల్పన 4. మరోహీరోయిన్ గా శాంతిప్రియ.

== కథ ==
రామలక్ష్మణులు (చంద్ర మోహన్, రాజేంద్ర ప్రసాద్) గ్రామ సినిమా థియేటర్ యజమాని బుల్లెబ్బాయి (నూతన్ ప్రసాద్) కుమారులు. రాముడు తన తండ్రి ఏర్పాటు చేసిన పెళ్ళిచూపుల్లో అమ్మాయిని చూడటానికి ఒక పొరుగు గ్రామానికి వెళ్లి వేరే ఇంటికి వెళ్ళి, వేరే అమ్మాయి సీతను (కల్పన) చూస్తాడు. ఆ ఇంట్లో వారు కూడా తమ అమ్మాయి పెళ్ళిచూపుల కోసం వచ్చే కుర్రవాడి కోసం చూస్తున్నారు. అతను సీతను ఇష్టపడతాడు. ఆమెను పెళ్ళి చేసుకోవాలని నిర్ణయించుకుంటాడు. సీత కూడా అతడిని ఇష్టపడి ఈ పెళ్ళికి అంగీకరించాలని నిర్ణయించుకుంటుంది. ఇంతలో, సీత యొక్క వివాహ బ్రోకర్ వచ్చి, చూపులకు వచ్చినది వేరే పెళ్ళికొడుకని చెబుతాడు. ఇది విన్న రాముడు, సీతతో పాటు సీత తల్లిదండ్రులు కూడా నిరాశ చెందుతారు. బుల్లెబ్బాయి తండ్రి మాత్రం రామ పెళ్ళి తాను చూసిన రేఖ (శాంతిప్రియ) తోనే (పాఠశాల ఉపాధ్యాయుడు విశ్వనాథం (రమణ మూర్తి) కుమార్తె) చేసేందుకు ఏర్పాట్లు చేస్తూంటాడు. సీతను పెళ్ళి చేసుకోవాలని రాముడి సంకల్పం ఒక వింత సంఘటనకు కారణమవుతుంది. చివరగా, లక్ష్మణుడు రేఖను పెళ్ళి చేసుకోగా, రాముడు తన సీతకు ముడి వేస్తాడు.

== తారాగణం ==

* [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్రప్రసాద్]]
* [[చంద్రమోహన్]]
* [[శాంతిప్రియ(నటి)|శాంతిప్రియ]]
* [[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]]
* [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* [[జె. వి. రమణమూర్తి|రమణ మూర్తి]]
* [[కోట శంకరరావు]]
* [[పుణ్యమూర్తుల చిట్టిబాబు|చిట్టిబాబు]]
* [[అశోక్ కుమార్ (నటుడు)|అశోక్ కుమార్]]
* గదిరాజు సుబ్బారావు
* [[చిడతల అప్పారావు|చిడతలు అప్పారావు]]
* సత్తిబాబు
* టాటినేని రాజేశ్వరి
* మాయ
* [[నిర్మలమ్మ]]

== పాటలు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ఎస్. లేదు
!పాట పేరు
!సాహిత్యం
!గాయకులు
!పొడవు
|-
|1
|&quot;వినోదాల విందు రా&quot;
|[[భువనచంద్ర|భువన చంద్ర]]
|[[ఎస్. పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం|ఎస్పీ బాలు]]
|3:37
|-
|2
|&quot;పుత్తడి బొమ్మా&quot;
|[[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు|జోన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు]]
|[[పి.సుశీల|పి. సుశీల]]
|3:45
|-
|3
|&quot;చిలకా చిలకా&quot;
|భువన చంద్ర
|ఎస్పీ బాలు, పి. సుశీల
|4:10
|-
|4
|&quot;ఎవ్వరో అతనెవ్వరో&quot;
|[[ఆత్రేయ|ఆచార్య ఆత్రేయ]]
|[[ఎస్.పి.శైలజ|ఎస్పీ శైలజ]]
|3:59
|-
|5
|&quot;పుత్తడి బొమ్మా&quot; (విచారంగా)
|జోన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వరరావు
|పి. సుశీల
|2:37 
|}

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:రాజేంద్ర ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శంకరరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:చంద్రమోహన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నిర్మలమ్మ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>4prq0k8f6w5yl570ujhkrufet83vn8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జీవన జ్యోతి (1940 సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12993</id>
    <revision>
      <id>4601714</id>
      <parentid>4200378</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:28:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601714</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1832" sha1="nfffkfsxiufz7lgyfypuclzzrz960ba" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = జీవన జ్యోతి |
director = [[ద్రోణంరాజు చినకామేశ్వరరావు]]|
starring = [[చదలవాడ నారాయణరావు]],&lt;br&gt;[[సి.కృష్ణవేణి]]|
year = 1940|
language = తెలుగు|
production_company = [[జయ ఫిల్మ్స్ లిమిటెడ్.]]|
}}
జీవనజ్యోతి 1940 అక్టోబరు 25న విడుదలైన తెలుగు సినిమా. జయ ఫిలింస్ లిమిటెడ్ పతాకం  కింద మర్జాపురం రాజా నిర్మించిన ఈ సినిమాకు చిన్న కామేశ్వరరావు, ద్రోణంరాజు చిన కామేశ్వరరావు  లు దర్శకత్వం వహించారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Jeevana Jyothi (1940)|url=https://indiancine.ma/DBW|access-date=2024-05-01|website=Indiancine.ma}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==

* సి.హెచ్.నారాయణరావు 
* సి.కృష్ణవేణి 
* కమలా కోట్నిస్ 
* కుంపట్ల 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: ద్రోణంరాజు చిన కామేశ్వరరావు, చిన్న కామేశ్వరరావు 
* నిర్మాత: మీర్జాపురం రాజా 
* నిర్మాణ సంస్థ: జయ ఫిలింస్ లిమిటెడ్ 
* విడుదల:25:10:1940.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* https://www.imdb.com/title/tt0280786/
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>nfffkfsxiufz7lgyfypuclzzrz960ba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జూ లకటక</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13019</id>
    <revision>
      <id>4601783</id>
      <parentid>4370797</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:45:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7919" sha1="t336csh80an24pilmdpss2s5r00ef7w" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = జూ లకటక|
director = [[విజయ బాపినీడు ]]|
year = 1989|
language = తెలుగు|
image=Zoo-Lakataka.jpg|
production_company = [[జి. మధుసూదనరావు ]]|
music = [[కె.చక్రవర్తి]]|
starring =[[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్]], [[తులసి]]
}}
'''జూ లకటక,''' 1989 లో వచ్చిన [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] కామెడీ సినిమా. దీనిని గుత్తా మధుసూదన రావు MRC మూవీ క్రియేషన్స్ నిర్మాణ సంస్థ &lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.knowyourfilms.com/film/Joo...-Lakataka/13171|title=Zoo Laka Taka (Banner)|work=Know Your Films}}&lt;/ref&gt; పై నిర్మించాడు. [[విజయ బాపినీడు]] దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://spicyonion.com/title/joo-lakataka-telugu-movie/|title=Zoo Laka Taka (Direction)|work=Spicy Onion|access-date=2020-08-03|archive-date=2018-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180720165840/https://spicyonion.com/title/joo-lakataka-telugu-movie/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ఇందులో [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]], [[చంద్రమోహన్|చంద్ర మోహన్]], [[తులసి (నటి)|తులసి]], [[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]] ముఖ్య పాత్రల్లో నటించారు. వాసూ రావు సంగీతం సమకూర్చాడు.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.gomolo.com/joo%E2%80%A6-laka-taka-movie/17803|title=Zoo Laka Taka (Cast &amp; Crew)|work=gomolo.com|access-date=2020-08-03|archive-date=2018-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180720141727/http://www.gomolo.com/joo%E2%80%A6-laka-taka-movie/17803|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం బాక్సాఫీస్ వద్ద ఫ్లాపైంది.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.thecinebay.com/movie/index/id/4002?ed=Tolly|title=Zoo Laka Taka (Review)|work=The Cine Bay|access-date=2020-08-03|archive-date=2021-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210615183920/https://www.thecinebay.com/movie/index/id/4002?ed=Tolly|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== కథ ==
రంగాచారి (రమణ మూర్తి) ఒక బ్రాహ్మణుడు. అలెగ్జాండర్ (కోట శంకర్ రావు) క్రైస్తవుడు. ఇద్దరూ స్నేహితులు, ఎదురెదురుగా ఉన్న ఇళ్లలో నివసిస్తున్నారు. రంగాచారి కుమారుడు మాధవాచారి (చంద్ర మోహన్) అలెగ్జాండర్ కుమార్తె మేరీ కరుణ ([[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]])ను ప్రేమిస్తాడు. వారి తల్లిదండ్రులు వారి గురించి తెలుసుకుని, వేర్వేరు కులాలకు చెందినవారు కాబట్టి వారి పెళ్ళి ప్రతిపాదనను తిరస్కరిస్తారు. వారి ప్రేమను గెలుచుకోవటానికి, వారు ఆత్మహత్య చేసుకుంటారు. అలెగ్జాండర్ కుమారుడు ప్రభు (రాజేంద్ర ప్రసాద్), మాధవాచారి, కరుణల మరణం తరువాత మాధవాచారి సోదరి రాధ (తులసి) తో ప్రేమలో పడతాడు. ప్రభు తన ప్రియురాలు రాధతో కలిసి అతని తాత హిచ్కాక్ (అల్లు రామలింగయ్య) సాయంతో రెండు కుటుంబాలకు ఒక పాఠం నేర్పి రాధను పెళ్ళి చేసుకుంటాడు.

== తారాగణం ==

* [[గద్దె రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్రప్రసాద్]]
* [[చంద్రమోహన్]]
* [[తులసి (నటి)|తులసి]]
* [[కల్పన (ఇలవరసి)|కల్పన]]
* [[అల్లు రామలింగయ్య]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* కోట శంకరరావు
* [[సుత్తివేలు]]
* [[జె. వి. రమణమూర్తి|రమణ మూర్తి]]
* [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]
* విజయదుర్గ
* దుర్గ
* జయశ్ర
* [[చిడతల అప్పారావు|చిడతలు అప్పారావు]]
* జయప్రకాష్ 
* బాబురావు 
* మాస్టర్ రవికుమార్
* [[చిట్టిబాబు (వైణికుడు)|పొట్టి చిట్టిబాబు]]
* [[ఆలీ (నటుడు)|అలీ]]

== సంగీతం ==
వాసూ రావు సంగీతం అందించారు. LEO ఆడియో కంపెనీలో సంగీతం విడుదల చేయబడింది.&lt;ref&gt;{{వెబ్ మూలము|url=http://www.cineradham.com/telugu-audio/movie/1269/Zoo%20Lakataka(1989)/|title=Zoo Laka Taka (Songs)|work=Cineradham|access-date=2020-08-03|archive-date=2017-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170819044759/http://www.cineradham.com/telugu-audio/movie/1269/Zoo%20Lakataka(1989)/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

పాటలు
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ఎస్.
!పాట పేరు
!సాహిత్యం
!సింగర్స్
!పొడవు
|-
|1
|&quot;లైలా కి మజ్ను కి&quot;
|[[భువనచంద్ర|భువన చంద్ర]]
|[[శ్రీపతి పండితారాధ్యుల బాలసుబ్రహ్మణ్యం|ఎస్పీ బాలు]]
|4:41
|-
|2
|&quot;ఏక్ దో టీన్ చార్&quot;
|భువన చంద్ర
|ఎస్పీ బాలు, [[పి.సుశీల|పి.సుశీలా]]
|3:59
|-
|3
|&quot;గుడివాడ స్టేషన్&quot;
|భువన చంద్ర
|మద్దాపెడ్డి రమేష్, వసంత
|4:22
|-
|4
|&quot;బ్రేక్ బ్రేక్&quot;
|[[వేటూరి సుందరరామ్మూర్తి|వేటూరి సుందరరామమూర్తి]]
|ఎస్పీ బాలూ, సరారారేఖ
|3:28
|-
|5
|&quot;ప్రేమా బలి ఘోరా కాళి&quot;
|వేటూరి సుందరరామమూర్తి
|[[శ్రీనివాస్ (గాయకుడు)|శ్రీనివాస్]]
|5:19 
|}

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాజేంద్ర ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:అల్లు రామలింగయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:చంద్రమోహన్ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>t336csh80an24pilmdpss2s5r00ef7w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ప్రేమ సామ్రాట్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13635</id>
    <revision>
      <id>4601737</id>
      <parentid>4392877</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:50:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2321" sha1="e2hkx4drw7sjptgoxunudrq5d3qfjot" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ప్రేమ సామ్రాట్|
image = Prema Samrat.jpg |
director = [[మోహనగాంధి]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[పి.ఎన్.ఆర్.పిక్చర్స్ ]]|
editing = [[గౌతమ్ రాజు]] |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[భానుప్రియ ]], [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]],&lt;br&gt;[[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]|
}}
'''ప్రేమ సామ్రాట్''' [[మోహనగాంధి]] దర్శకత్వంలో [[పింజల నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన తెలుగు సినిమా. ఇది [[1987]], [[జూన్ 15]]న విడుదలైంది.
==నటీనటులు==
* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[భానుప్రియ ]] 
* [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]]
* [[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* [[చరణ్‌రాజ్]]
* [[కన్నడ ప్రభాకర్]] 
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్ళపల్లి]]
* [[పి.ఎల్.నారాయణ]]
* [[సాక్షి రంగారావు]]
* రాజా వర్మ
* [[టి. ఎ. ప్రమీల]]


{{DEFAULTSORT:ప్రేమ సామ్రాట్}}
[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుమన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:భానుప్రియ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాళ్ళపల్లి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:పి.ఎల్.నారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>e2hkx4drw7sjptgoxunudrq5d3qfjot</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601738</id>
      <parentid>4601737</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:53:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2370" sha1="3a2aj6bqkq5b3xyiqpvnbsphnyme1wo" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ప్రేమ సామ్రాట్|
image = Prema Samrat.jpg |
director = [[మోహనగాంధి]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[పి.ఎన్.ఆర్.పిక్చర్స్ ]]|
editing = [[గౌతమ్ రాజు]] |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[భానుప్రియ ]], [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]],&lt;br&gt;[[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]|
}}
'''ప్రేమ సామ్రాట్''' [[మోహనగాంధి]] దర్శకత్వంలో [[పింజల నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన తెలుగు సినిమా. ఇది [[1987]], [[జూన్ 15]]న విడుదలైంది.
==నటీనటులు==
* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[భానుప్రియ ]] 
* [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]]
* [[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* [[చరణ్‌రాజ్]]
* [[కన్నడ ప్రభాకర్]] 
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్ళపల్లి]]
* [[పి.ఎల్.నారాయణ]]
* [[సాక్షి రంగారావు]]
* రాజా వర్మ
* [[టి. ఎ. ప్రమీల]]
* కల్పన 
* రేఖ
* సుజిత


{{DEFAULTSORT:ప్రేమ సామ్రాట్}}
[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుమన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:భానుప్రియ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాళ్ళపల్లి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:పి.ఎల్.నారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>3a2aj6bqkq5b3xyiqpvnbsphnyme1wo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601739</id>
      <parentid>4601738</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:54:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2390" sha1="mndnn22g5tr5bgrvhp9m2job1kjcolf" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ప్రేమ సామ్రాట్|
image = Prema Samrat.jpg |
director = [[మోహనగాంధి]]|
year = 1987|
language = తెలుగు|
production_company = [[పి.ఎన్.ఆర్.పిక్చర్స్ ]]|
editing = [[గౌతమ్ రాజు]] |
music = [[చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[భానుప్రియ ]], [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]],&lt;br&gt;[[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]|
}}
'''ప్రేమ సామ్రాట్''' [[మోహనగాంధి]] దర్శకత్వంలో [[పింజల నాగేశ్వరరావు]] నిర్మించిన తెలుగు సినిమా. ఇది [[1987]], [[జూన్ 15]]న విడుదలైంది.
==నటీనటులు==
* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[భానుప్రియ ]] 
* [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]]
* [[అనూరాధ (నటి)|అనూరాధ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* [[చరణ్‌రాజ్]]
* [[కన్నడ ప్రభాకర్]] 
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్ళపల్లి]]
* [[పి.ఎల్.నారాయణ]]
* [[సాక్షి రంగారావు]]
* రాజా వర్మ
* [[టి. ఎ. ప్రమీల]]
* [[కల్పనా రాయ్]] 
* రేఖ
* సుజిత


{{DEFAULTSORT:ప్రేమ సామ్రాట్}}
[[వర్గం:జగ్గయ్య నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుమన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:భానుప్రియ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాళ్ళపల్లి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:పి.ఎల్.నారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:చెళ్ళపిళ్ళ సత్యం సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>mndnn22g5tr5bgrvhp9m2job1kjcolf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంగర</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22985</id>
    <revision>
      <id>4601835</id>
      <parentid>4248966</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:45:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* గ్రామ ప్రముఖులు (నాడు/నేడు) */</comment>
      <origin>4601835</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14848" sha1="5yx4x7ad7aajiute6x48bbzrmh8dsdk" xml:space="preserve">{{Infobox India AP Village}}
'''అంగర,''' [[డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ కోనసీమ జిల్లా]], [[కపిలేశ్వరపురం మండలం]] లోని గ్రామం. ఇది మండల కేంద్రమైన [[కపిలేశ్వరపురం]] నుండి 4 కి. మీ. దూరం లోను, సమీప పట్టణమైన [[మండపేట]] నుండి 15 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది. ఇది కపిలేశ్వరపురం మండలంలోనే అభివృద్ధి చెందిన గ్రామం. ఈ గ్రామంలో పల్లెల్లోని ప్రకృతి రమణీయత, పట్టణ తరహా అభివృద్ధి రెండింటినీ చూడవచ్చు. ఇచట గల శ్రీ సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామి దేవాలయం ప్రసిద్ధి చెందింది. గ్రామంనకు సమీపంలో గౌతమి గోదావరి నది ఉంది. అంగర, పడమర ఖండ్రిక గ్రామాలు ప్రధాన రహదారిచే వేరుపరచబడినవి.

==గణాంకాలు==
2001 వ.సంవత్సరం జనాభా లెక్కల ప్రకారం గ్రామ జనాభా 8,485.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://censusindia.gov.in/PopulationFinder/Sub_Districts_Master.aspx?state_code=28&amp;district_code=14|title=ఆర్కైవ్ నకలు|website=|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140719052907/http://www.censusindia.gov.in/PopulationFinder/Sub_Districts_Master.aspx?state_code=28&amp;district_code=14|archive-date=2014-07-19|access-date=2013-12-07}}&lt;/ref&gt; ఇందులో పురుషుల సంఖ్య 4,282, మహిళల సంఖ్య 4,203, గ్రామంలో నివాసగృహాలు 2,196 ఉన్నాయి.

2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 2690 ఇళ్లతో, 9064 జనాభాతో 924 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 4574, ఆడవారి సంఖ్య 4490. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 642 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 37. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 587696&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_Village_Release_2800.xlsx|title=Office of the Registrar General &amp; Census Commissioner, India - Village amenities of 2011}}&lt;/ref&gt;.

== విద్యా సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో ఐదుప్రైవేటు బాలబడులు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి. ఒక ప్రైవేటు జూనియర్ కళాశాల ఒక ప్రైవేటు ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల ఉన్నాయి.

సమీప ఇంజనీరింగ్ కళాశాల [[రామచంద్రపురం (తూర్పుగోదావరి జిల్లా)|రామచంద్రపురంలో]] ఉంది. సమీప వైద్య కళాశాల కాకినాడలోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల, పాలీటెక్నిక్‌లు రామచంద్రపురంలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం మండపేటలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల [[కాకినాడ]] లోనూ ఉన్నాయి.ఈ గ్రామంలో సిద్ధార్థ కళాశాల వుంది ఈ కళాశాలలో ఇంటర్, డిగ్రీ ఉన్నాయి.

== వైద్య సౌకర్యం ==

=== ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం ===
అంగరలో ఉన్న ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఇద్దరు డాక్టర్లు, ఐదుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. రెండు ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రాల్లో డాక్టర్లు లేరు. నలుగురు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు.

సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. పశు వైద్యశాల గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. డిస్పెన్సరీ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, సంచార వైద్య శాల, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.

=== ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ===
గ్రామంలో4 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఎమ్బీబీయెస్ కాకుండా ఇతర డిగ్రీలు చదివిన డాక్టర్లు ఇద్దరు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు ఇద్దరు ఉన్నారు. ఐదు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.

== తాగు నీరు ==
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. కాలువ/వాగు/నది ద్వారా, చెరువు ద్వారా కూడా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.

== పారిశుధ్యం ==
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉంది. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.

== సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు ==
అంగరలో సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు ఉన్నాయి. పోస్టాఫీసు సౌకర్యం గ్రామానికి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్, ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.

గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం గ్రామానికి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.

జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతోంది. ప్రధాన జిల్లా రహదారి గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. జాతీయ రహదారి, రాష్ట్ర రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.

== మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు ==
గ్రామంలో వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత ఉన్నాయి. వ్యవసాయ పరపతి సంఘం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది.

ఏటీఎమ్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.

== ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో సినిమా హాలు, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. గ్రంథాలయం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ.లోపు దూరంలో ఉంది. ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.

== విద్యుత్తు ==
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 14 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.

== భూమి వినియోగం ==
అంగరలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:

* వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 41 హెక్టార్లు
* నికరంగా విత్తిన భూమి: 882 హెక్టార్లు
* నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 62 హెక్టార్లు
* వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 820 హెక్టార్లు

== నీటిపారుదల సౌకర్యాలు ==
అంగరలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.

* కాలువలు: 820 హెక్టార్లు

== ఉత్పత్తి ==
అంగరలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.

=== ప్రధాన పంటలు ===
[[వరి]]

=== పారిశ్రామిక ఉత్పత్తులు ===
చేనేత

== గ్రామ ప్రముఖులు (నాడు/నేడు)==
* తోరాటి లక్ష్మణమూర్తి
== ఇవి కూడా చూడండి==
* [[అంగర (ఇంటిపేరు)]]

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
{{కపిలేశ్వరపురం మండలంలోని గ్రామాలు}}</text>
      <sha1>5yx4x7ad7aajiute6x48bbzrmh8dsdk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>టీనేజ్ (1990 సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27292</id>
    <revision>
      <id>4601736</id>
      <parentid>3810785</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:42:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1432" sha1="1vsopgzzyg50dovz127msqfonoth1on" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = టీనేజ్ |
year = 1990|
language = తెలుగు|
&lt;nowiki&gt;]]&lt;/nowiki&gt;|
music = [[కె.వి.మహదేవన్]]|
}}
టీనేజ్ 1990 డిసెంబరు 28న విడుదలైన తెలుగు సినిమా.  స్టార్ మూవీ మేకర్స్ బ్యానర్ పై [[కె. రామరాజు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[ఎం. కృష్ణ చంద్ర]] దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ చిత్రానికి యువరాజ్ సంగీతాన్ని సమకూర్చగా ఆర్. కృష్ణంరాజు సమర్పించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AFIU|title=Teenage (1990)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-25}}&lt;/ref&gt; 

== తారాగణం ==

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: ఎం.కృష్ణ చంద్ర
* సంగీతం: యువరాజ్
* సమర్పణ: ఆర్.కృష్ణంరాజు 
* నిర్మాత: కె.రామరాజు 
* నిర్మాణ సంస్థ: స్టార్ మూవీ మేకర్స్ 
* విడుదల:28:12:1990.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>1vsopgzzyg50dovz127msqfonoth1on</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఉగ్రనేత్రుడు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27372</id>
    <revision>
      <id>4601764</id>
      <parentid>4549622</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:02:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601764</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3883" sha1="nzkag8fhcy89mta4beplygp6u9hj2cb" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఉగ్రనేత్రుడు |
image = Ugranetrudu.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[రజని ]],&lt;br&gt;[[కుష్బూ]],&lt;br&gt;[[సత్యనారాయణ]],&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]| 
}}

'''ఉగ్రనేత్రుడు''' 1988లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర పతాకంపై టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్]] దర్శకత్వం వహించాడు. [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]], రజని, [[కుష్బూ]] ప్రధాన తారాగణంగా రూపొందిన ఈ సినిమాకు [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ADHK|title=Ugranethrudu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-19}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==

* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[రజని]]
* [[కుష్బూ]]
* [[కైకాల సత్యనారాయణ|సత్యనారాయణ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్
* సినిమా నిడివి: 135 నిమిషాలు
* స్టుడియో: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర
* నిర్మాత: టి.ఆర్.తులసి
* నేపథ్య గాయకులు: యస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, యస్. జానకి, నాగూర్ బాబు. చిత్ర
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]]
* విడుదల తేదీ: 1988 డిసెంబరు 23
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్

== పాటలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bollywoodvinyl.in/products/ugranetrudu-1988-telugu-bollywood-vinyl-lp|title=Ugranetrudu 1988 - Telugu Bollywood Vinyl LP|website=Bollywoodvinyl.in|language=en|access-date=2020-08-19}}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ==

* వేడి ముద్దులో వేగాలు కాగాలు: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* అమ్మమ్మమ్మమ్మో ఎట్టమ్మో...: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* ఒక తల్లికి తలవంచాడు...:ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం
* సందెగాలి వీచినాక; నాగూర్ బాబు చిత్ర
* కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt8857934}}

[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>nzkag8fhcy89mta4beplygp6u9hj2cb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601765</id>
      <parentid>4601764</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4024" sha1="fe17iknuga0139nmsiwfc6hpdvpiggh" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఉగ్రనేత్రుడు |
image = Ugranetrudu.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[రజని ]],&lt;br&gt;[[కుష్బూ]],&lt;br&gt;[[సత్యనారాయణ]],&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]| 
}}

'''ఉగ్రనేత్రుడు''' 1988లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర పతాకంపై టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్]] దర్శకత్వం వహించాడు. [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]], రజని, [[కుష్బూ]] ప్రధాన తారాగణంగా రూపొందిన ఈ సినిమాకు [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ADHK|title=Ugranethrudu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-19}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==

* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[రజని]]
* [[కుష్బూ]]
* [[కైకాల సత్యనారాయణ|సత్యనారాయణ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్
* సినిమా నిడివి: 135 నిమిషాలు
* స్టుడియో: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర
* నిర్మాత: టి.ఆర్.తులసి
* పాటలు: వేటూరి 
* నేపథ్య గాయకులు: యస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, యస్. జానకి, నాగూర్ బాబు. చిత్ర
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]]
* థ్రిల్స్: విజయన్ 
* నృత్యాలు: శివ శంకర్
* విడుదల తేదీ: 1988 డిసెంబరు 23
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్

== పాటలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bollywoodvinyl.in/products/ugranetrudu-1988-telugu-bollywood-vinyl-lp|title=Ugranetrudu 1988 - Telugu Bollywood Vinyl LP|website=Bollywoodvinyl.in|language=en|access-date=2020-08-19}}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ==

* వేడి ముద్దులో వేగాలు కాగాలు: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* అమ్మమ్మమ్మమ్మో ఎట్టమ్మో...: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* ఒక తల్లికి తలవంచాడు...:ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం
* సందెగాలి వీచినాక; నాగూర్ బాబు చిత్ర
* కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt8857934}}

[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>fe17iknuga0139nmsiwfc6hpdvpiggh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601766</id>
      <parentid>4601765</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:09:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601766</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4459" sha1="0fys511roij4kz6xo05urschzq9fz63" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఉగ్రనేత్రుడు |
image = Ugranetrudu.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[రజని ]],&lt;br&gt;[[కుష్బూ]],&lt;br&gt;[[సత్యనారాయణ]],&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]| 
}}

'''ఉగ్రనేత్రుడు''' 1988లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర పతాకంపై టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్]] దర్శకత్వం వహించాడు. [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]], రజని, [[కుష్బూ]] ప్రధాన తారాగణంగా రూపొందిన ఈ సినిమాకు [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ADHK|title=Ugranethrudu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-19}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==

* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[రజని]]
* [[కుష్బూ]]
* [[కైకాల సత్యనారాయణ|సత్యనారాయణ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* పద్మనాభం
* రంగనాథ్
* నర్రా వెంకటేశ్వరరావు
* చలపతిరావు
* రావి కొండలరావు
* ఉమాకుచి నరసింహన్
* టెలిఫోన్ సత్యన్నారాయణ
* ధామ్
* సత్తి బాబు
* పి.జె. శర్మ
* కె.ఆర్. విజయ 
* ప్రియాంక

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్
* సినిమా నిడివి: 135 నిమిషాలు
* స్టుడియో: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర
* నిర్మాత: టి.ఆర్.తులసి
* పాటలు: వేటూరి 
* నేపథ్య గాయకులు: యస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, యస్. జానకి, నాగూర్ బాబు. చిత్ర
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]]
* థ్రిల్స్: విజయన్ 
* నృత్యాలు: శివ శంకర్
* విడుదల తేదీ: 1988 డిసెంబరు 23
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్

== పాటలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bollywoodvinyl.in/products/ugranetrudu-1988-telugu-bollywood-vinyl-lp|title=Ugranetrudu 1988 - Telugu Bollywood Vinyl LP|website=Bollywoodvinyl.in|language=en|access-date=2020-08-19}}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ==

* వేడి ముద్దులో వేగాలు కాగాలు: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* అమ్మమ్మమ్మమ్మో ఎట్టమ్మో...: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* ఒక తల్లికి తలవంచాడు...:ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం
* సందెగాలి వీచినాక; నాగూర్ బాబు చిత్ర
* కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt8857934}}

[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>0fys511roij4kz6xo05urschzq9fz63</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601769</id>
      <parentid>4601766</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:15:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601769</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5067" sha1="rzskgr2iga9qdufg2kh908hy6d5xxyk" xml:space="preserve">{{సినిమా|
name = ఉగ్రనేత్రుడు |
image = Ugranetrudu.jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్ ]]|
year = 1988|
language = తెలుగు|
production_company = [[శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర ]]|
music = [[రాజ్ కోటి]]|
starring = [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]],&lt;br&gt;[[రజని ]],&lt;br&gt;[[కుష్బూ]],&lt;br&gt;[[సత్యనారాయణ]],&lt;br&gt;[[కోట శ్రీనివాసరావు]]| 
}}

'''ఉగ్రనేత్రుడు''' 1988లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర పతాకంపై టి.ఆర్.తులసి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్]] దర్శకత్వం వహించాడు. [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]], రజని, [[కుష్బూ]] ప్రధాన తారాగణంగా రూపొందిన ఈ సినిమాకు [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]] సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ADHK|title=Ugranethrudu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-19}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==

* [[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]
* [[రజని]]
* [[కుష్బూ]]
* [[కైకాల సత్యనారాయణ|సత్యనారాయణ]]
* [[కోట శ్రీనివాసరావు]]
* [[బి. పద్మనాభం|పద్మనాభం]]
* [[రంగనాథ్]]
* [[నర్రా వెంకటేశ్వర రావు|నర్రా వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[చలపతిరావు తమ్మారెడ్డి|చలపతిరావు]]
* [[రావి కొండలరావు]]
* రాంజీ ప్రసాద్ 
* ఓంకార్
* ఉమాకుచి నరసింహన్
* టెలిఫోన్ సత్యన్నారాయణ
* [[విశ్వనాథం (నటుడు)|ధమ్]] 
* సత్తిబాబు
* [[పి. జె. శర్మ|పి.జె. శర్మ]]
* [[అశోక్ కుమార్ (నటుడు)|అశోక్ కుమార్]] 
* కిరణ్నా, సతీష్, చంద్రు
* రాజ్ కుమార్ 
* శ్యామ్ బాబు
* [[కె.ఆర్.విజయ|కె.ఆర్. విజయ]] 
* వరలక్ష్మి
* ప్రియాంక
*

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: బి.ఎల్.వి.ప్రసాద్
* సినిమా నిడివి: 135 నిమిషాలు
* స్టుడియో: శ్రీ అన్నపూర్ణ సినీ చిత్ర
* నిర్మాత: టి.ఆర్.తులసి
* పాటలు: వేటూరి 
* నేపథ్య గాయకులు: యస్.పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, యస్. జానకి, నాగూర్ బాబు. చిత్ర
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి|రాజ్ కోటి]]
* థ్రిల్స్: విజయన్ 
* నృత్యాలు: శివ శంకర్
* విడుదల తేదీ: 1988 డిసెంబరు 23
* సమర్పణ: కాట్రగడ్డ ప్రసాద్

== పాటలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bollywoodvinyl.in/products/ugranetrudu-1988-telugu-bollywood-vinyl-lp|title=Ugranetrudu 1988 - Telugu Bollywood Vinyl LP|website=Bollywoodvinyl.in|language=en|access-date=2020-08-19}}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ==

* వేడి ముద్దులో వేగాలు కాగాలు: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* అమ్మమ్మమ్మమ్మో ఎట్టమ్మో...: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి
* ఒక తల్లికి తలవంచాడు...:ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం
* సందెగాలి వీచినాక; నాగూర్ బాబు చిత్ర
* కౌగిట్లో మనిద్దరం కావాలి ఒక్కరం: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ఎస్.జానకి

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt8857934}}

[[వర్గం:కోట శ్రీనివాసరావు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>rzskgr2iga9qdufg2kh908hy6d5xxyk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మూస:సమాచారపెట్టె రచయిత</title>
    <ns>10</ns>
    <id>38708</id>
    <revision>
      <id>4601791</id>
      <parentid>3030851</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:59:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <origin>4601791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2398" sha1="cxpzb3zhqo3xt4j9w9fgj9e4cv5ziy9" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 23em; font-size: 90%;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; font-size: larger;&quot; | '''{{{name}}}'''
|-
{{#if:{{{image|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[బొమ్మ:{{{image}}}|{{{imagesize|200px}}}| ]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{pseudonym|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[కలం పేరు]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{pseudonym|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | జననం:
| {{{birth_date|{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA}}}}}&lt;br /&gt;{{{birth_place|}}}
{{#if:{{{death_date|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;మరణం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{death_date|}}}&lt;br /&gt;{{{death_place|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | [[వృత్తి]]:
| {{{occupation}}}
{{#if:{{{nationality|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;జాతీయత:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{nationality|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{period|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;రచనా కాలము:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{period|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{genre|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[:en:Literary genre|శైలి]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{genre|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{subject|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;Subjects:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{subject|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{movement|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సాహిత్య సేవ:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[Literary movement]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{movement|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{debut_works|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;తొలి కృతి:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{debut_works|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influences|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావాలు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influences|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influenced|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావితులు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influenced|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{signature|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సంతకం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[బొమ్మ:{{{signature}}}|128px]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{website|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;వెబ్‌సైటు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{website|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{footnotes|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; font-style: italic; border-top: 1px solid;&quot;&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|} &lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{{{FULLPAGENAME}}/doc}}&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cxpzb3zhqo3xt4j9w9fgj9e4cv5ziy9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601794</id>
      <parentid>4601791</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:01:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <origin>4601794</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2393" sha1="exbgymq95ivcbfb9qcrqvdst12tdyen" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 23em; font-size: 90%;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; font-size: larger;&quot; | '''{{{name}}}'''
|-
{{#if:{{{image|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[బొమ్మ:{{{image}}}|{{{imagesize|200px}}}| ]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{pseudonym|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[కలం పేరు]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{pseudonym|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | జననం:
| {{{birth_date|{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA}}}}}&lt;br /&gt;{{{birth_place|}}}
{{#if:{{{death_date|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;మరణం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{death_date|}}}&lt;br /&gt;{{{death_place|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | [[వృత్తి]]:
| {{{occupation}}}
{{#if:{{{nationality|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;జాతీయత:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{nationality|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{period|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;రచనా కాలము:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{period|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{genre|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[:en:Literary genre|శైలి]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{genre|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{subject|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;Subjects:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{subject|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{movement|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[en:Literary movement|సాహిత్య సేవ:]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{movement|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{debut_works|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;తొలి కృతి:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{debut_works|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influences|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావాలు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influences|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influenced|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావితులు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influenced|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{signature|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సంతకం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[బొమ్మ:{{{signature}}}|128px]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{website|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;వెబ్‌సైటు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{website|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{footnotes|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; font-style: italic; border-top: 1px solid;&quot;&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|} &lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{{{FULLPAGENAME}}/doc}}&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>exbgymq95ivcbfb9qcrqvdst12tdyen</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601795</id>
      <parentid>4601794</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:03:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <origin>4601795</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2372" sha1="j00mdnx0jrqvofixvq1jevacesu72sx" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 23em; font-size: 90%;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; font-size: larger;&quot; | '''{{{name}}}'''
|-
{{#if:{{{image|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[బొమ్మ:{{{image}}}|{{{imagesize|200px}}}| ]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{pseudonym|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[కలం పేరు]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{pseudonym|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | జననం:
| {{{birth_date|{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA}}}}}&lt;br /&gt;{{{birth_place|}}}
{{#if:{{{death_date|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;మరణం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{death_date|}}}&lt;br /&gt;{{{death_place|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | [[వృత్తి]]:
| {{{occupation}}}
{{#if:{{{nationality|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;జాతీయత:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{nationality|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{period|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;రచనా కాలము:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{period|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{genre|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[:en:Literary genre|శైలి]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{genre|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{subject|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;Subjects:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{subject|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{movement|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[సాహిత్య సేవ:]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{movement|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{debut_works|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;తొలి కృతి:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{debut_works|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influences|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావాలు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influences|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influenced|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావితులు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influenced|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{signature|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సంతకం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[బొమ్మ:{{{signature}}}|128px]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{website|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;వెబ్‌సైటు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{website|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{footnotes|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; font-style: italic; border-top: 1px solid;&quot;&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|} &lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{{{FULLPAGENAME}}/doc}}&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j00mdnx0jrqvofixvq1jevacesu72sx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601796</id>
      <parentid>4601795</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:04:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <origin>4601796</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2367" sha1="3f7kjec61fps27d3lluuiw4iyg60xq5" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 23em; font-size: 90%;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; font-size: larger;&quot; | '''{{{name}}}'''
|-
{{#if:{{{image|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[బొమ్మ:{{{image}}}|{{{imagesize|200px}}}| ]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{pseudonym|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[కలం పేరు]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{pseudonym|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | జననం:
| {{{birth_date|{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA}}}}}&lt;br /&gt;{{{birth_place|}}}
{{#if:{{{death_date|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;మరణం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{death_date|}}}&lt;br /&gt;{{{death_place|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | [[వృత్తి]]:
| {{{occupation}}}
{{#if:{{{nationality|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;జాతీయత:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{nationality|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{period|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;రచనా కాలము:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{period|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{genre|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[:en:Literary genre|శైలి]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{genre|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{subject|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;Subjects:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{subject|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{movement|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సాహిత్య సేవ:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{movement|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{debut_works|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;తొలి కృతి:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{debut_works|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influences|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావాలు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influences|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influenced|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావితులు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influenced|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{signature|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సంతకం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[బొమ్మ:{{{signature}}}|128px]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{website|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;వెబ్‌సైటు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{website|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{footnotes|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; font-style: italic; border-top: 1px solid;&quot;&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|} &lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{{{FULLPAGENAME}}/doc}}&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3f7kjec61fps27d3lluuiw4iyg60xq5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601797</id>
      <parentid>4601796</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:05:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <origin>4601797</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2374" sha1="cgnmp99t273xe75dg42a3m2q7jhl8gr" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 23em; font-size: 90%;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; font-size: larger;&quot; | '''{{{name}}}'''
|-
{{#if:{{{image|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[బొమ్మ:{{{image}}}|{{{imagesize|200px}}}| ]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{pseudonym|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[కలం పేరు]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{pseudonym|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | జననం:
| {{{birth_date|{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA}}}}}&lt;br /&gt;{{{birth_place|}}}
{{#if:{{{death_date|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;మరణం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{death_date|}}}&lt;br /&gt;{{{death_place|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|-
! style=&quot;text-align: right;&quot; | [[వృత్తి]]:
| {{{occupation}}}
{{#if:{{{nationality|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;జాతీయత:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{nationality|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{period|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;రచనా కాలము:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{period|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{genre|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;[[:en:Literary genre|శైలి]]:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{genre|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{subject|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;విషయం &lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{subject|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{movement|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సాహిత్య సేవ:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{movement|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{debut_works|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;తొలి కృతి:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{debut_works|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influences|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావాలు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influences|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{influenced|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;ప్రభావితులు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{influenced|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{signature|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;సంతకం:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;[[బొమ్మ:{{{signature}}}|128px]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{website|}}}|&lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align: right;&quot;&gt;వెబ్‌సైటు:&lt;/th&gt;&lt;td&gt;{{{website|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{footnotes|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; font-style: italic; border-top: 1px solid;&quot;&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}
|} &lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{{{FULLPAGENAME}}/doc}}&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cgnmp99t273xe75dg42a3m2q7jhl8gr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మహారాజశ్రీ మాయగాడు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39405</id>
    <revision>
      <id>4601784</id>
      <parentid>4389717</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:51:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4385" sha1="dn2b9icvk419shh1bt6dkdhztkmi7pk" xml:space="preserve">{{Infobox film|
name = మహారాజశ్రీ మాయగాడు|
image = MaharajasriMayagadu (1988).jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[విజయ బాపినీడు]]|
released = {{Film date|1988|09|08}}|
producer = అట్లూరి రాధాకృష్ణ మూర్తి, కొమ్మన నారాయణ రావు|
language = తెలుగు|
studio = [[శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్]]|
starring = [[ఘట్టమనేని కృష్ణ|కృష్ణ]],&lt;br&gt;[[శ్రీదేవి (నటి)|శ్రీదేవి]],&lt;br&gt;[[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]|
music = [[రాజ్-కోటి]]|
}}

'''మహారాజశ్రీ మాయగాడు''' విజయ బాపినీడు దర్శకత్వంలో 1988లో వచ్చిన సినిమా. ఇందులో కృష్ణ, శ్రీదేవి ప్రధాన పాత్రధారులు.&lt;ref name=thecinebay&gt;{{cite web|title=సినీబే లో మహారాజశ్రీ మాయగాడు పేజీ|url=https://www.thecinebay.com/movie/index/id/1149?ed=Tolly|website=thecinebay.com|accessdate=8 September 2017}}{{Dead link|date=నవంబర్ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై అట్లూరి రాధాకృష్ణమూఋతి, కొమ్మన నారాయణరావు లు నిర్మించిన ఈ సినిమాకు రాజ్-కోటి సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ANUJ|title=Maharajasri Mayagadu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-28}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==
* [[ఘట్టమనేని కృష్ణ|కృష్ణ]]
* [[శ్రీదేవి (నటి)|శ్రీదేవి]] 
* [[కైకాల సత్యనారాయణ]]
* [[మన్నవ బాలయ్య]]
* [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* [[రోహిణి (నటి)|రోహిణి]]
* [[పొట్టి ప్రసాద్]]
* [[ప్రసాద్ బాబు]]
* ఈశ్వరరావు
* [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్లపల్లి]]
* [[బి. పద్మనాభం|పద్మనాభం]]
* [[వంకాయల సత్యనారాయణ]]
* [[జయమాలిని]]
* తాతినేని రాజేశ్వరి

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకత్వం: విజయబపినేడు
* స్టూడియో: శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్
* నిర్మాత: అట్లూరి రాధాకృష్ణ మూర్తి, కొమ్మన నారాయణరావు; 
* నేపథ్య గానం: ఎస్.జానకి, ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, అనితా రెడ్డి, రాజ్ సీతారాం, నాగూర్ బాబు
* పాటలు: వేటూరి సుందరరామమూర్తి, భువన చంద్ర 
* థ్రిల్స్: బాంబే విక్కీ 
* స్వరకర్త: రాజ్-కోటి
* విడుదల తేదీ: సెప్టెంబర్ 9, 1988
* సమర్పించినవారు: శ్రీనివాస బాబు

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt1579624}}

[[వర్గం:ఘట్టమనేని కృష్ణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్రీదేవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రోహిణి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>dn2b9icvk419shh1bt6dkdhztkmi7pk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601788</id>
      <parentid>4601784</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:53:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601788</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4426" sha1="2kl0twudbbcea34m90rchi6i0jskb0z" xml:space="preserve">{{Infobox film|
name = మహారాజశ్రీ మాయగాడు|
image = MaharajasriMayagadu (1988).jpg|
caption = సినిమా పోస్టర్|
director = [[విజయ బాపినీడు]]|
released = {{Film date|1988|09|08}}|
producer = అట్లూరి రాధాకృష్ణ మూర్తి, కొమ్మన నారాయణ రావు|
language = తెలుగు|
studio = [[శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్]]|
starring = [[ఘట్టమనేని కృష్ణ|కృష్ణ]],&lt;br&gt;[[శ్రీదేవి (నటి)|శ్రీదేవి]],&lt;br&gt;[[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]|
music = [[రాజ్-కోటి]]|
}}

'''మహారాజశ్రీ మాయగాడు''' విజయ బాపినీడు దర్శకత్వంలో 1988లో వచ్చిన సినిమా. ఇందులో కృష్ణ, శ్రీదేవి ప్రధాన పాత్రధారులు.&lt;ref name=thecinebay&gt;{{cite web|title=సినీబే లో మహారాజశ్రీ మాయగాడు పేజీ|url=https://www.thecinebay.com/movie/index/id/1149?ed=Tolly|website=thecinebay.com|accessdate=8 September 2017}}{{Dead link|date=నవంబర్ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై అట్లూరి రాధాకృష్ణమూఋతి, కొమ్మన నారాయణరావు లు నిర్మించిన ఈ సినిమాకు రాజ్-కోటి సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/ANUJ|title=Maharajasri Mayagadu (1988)|website=Indiancine.ma|access-date=2020-08-28}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==
* [[ఘట్టమనేని కృష్ణ|కృష్ణ]]
* [[శ్రీదేవి (నటి)|శ్రీదేవి]] 
* [[కైకాల సత్యనారాయణ]]
* [[మన్నవ బాలయ్య]]
* [[నూతన్ ప్రసాద్]]
* [[రోహిణి (నటి)|రోహిణి]]
* [[పొట్టి ప్రసాద్]]
* [[ప్రసాద్ బాబు]]
* ఈశ్వరరావు
* [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్లపల్లి]]
* [[బి. పద్మనాభం|పద్మనాభం]]
* [[వంకాయల సత్యనారాయణ]]
* [[జయమాలిని]]
* తాతినేని రాజేశ్వరి

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకత్వం: విజయబపినేడు
* స్టూడియో: శ్రీనివాస ప్రొడక్షన్స్
* నిర్మాత: అట్లూరి రాధాకృష్ణ మూర్తి, కొమ్మన నారాయణరావు; 
* నేపథ్య గానం: ఎస్.జానకి, ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, అనితా రెడ్డి, రాజ్ సీతారాం, నాగూర్ బాబు
* పాటలు: వేటూరి సుందరరామమూర్తి, భువన చంద్ర 
* థ్రిల్స్: బాంబే విక్కీ 
* నృత్యాలు: తారా
* స్వరకర్త: రాజ్-కోటి
* విడుదల తేదీ: సెప్టెంబర్ 9, 1988
* సమర్పించినవారు: శ్రీనివాస బాబు

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt1579624}}

[[వర్గం:ఘట్టమనేని కృష్ణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:నూతన్ ప్రసాద్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్రీదేవి నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:రోహిణి నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>2kl0twudbbcea34m90rchi6i0jskb0z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40129</id>
    <revision>
      <id>4601524</id>
      <parentid>4338583</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:44:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601524</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12724" sha1="5jpzqjtryh6123oxihogo65uxopkw5f" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు
| residence =
| other_names = సి.యస్.ఆర్
| image= csr anjaneyulu1.jpg   
| imagesize = 200px
| caption = తొలితరం తెలుగు నటుడు,రాజకీయ నాయకుడు 
| birth_name = 
| birth_date = {{Birth date|1907|07|11}}
| birth_place = [[అమలాపురం]]
| native_place = [[అమలాపురం]]
| death_date = {{Death date and age|1963|10|08|1907|07|11}}
| death_place = [[చెన్నై]]
| death_cause = సహజ మరణం
| known = 
| occupation = నటుడు
| title = 
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = 
| spouse = 
| partner =
| children = 
| father = 
| mother = 
| website = 
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}
[[బొమ్మ:Csr_anjaneyulu.jpg|550px|right|thumb]]

'''సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు''' (చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు) ([[1907]] [[జూలై 11]],  - [[1963]] [[అక్టోబరు 8]]) రంగస్థల, సినిమా నటుడు.&lt;ref name=&quot;తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌&quot;&gt;{{cite web |last1=సితార |first1=సినీ మార్గదర్శకులు |title=తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌ |url=https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |website=www.sitara.net |publisher=ఆచారం షణ్ముఖాచారి |accessdate=29 September 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191109232658/https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |archivedate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt;

==సినీ జీవితం==
సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు [[1907]], [[జూలై 11]] న [[నరసరావుపేట]] లో  జన్మించారు. ఎస్.ఎస్‌.ఎల్‌.సి. వరకు చదువుకున్నారు.

== రంగస్థల ప్రస్థానం ==
చిన్నప్పటి నుండి నాటకాల పిచ్చి ఎక్కువగా ఉండేది. చదువుకు తగ్గ ఉద్యోగం వచ్చినా నాటకరంగాన్నే ఆయన ఉపాధిగా ఎంచుకున్నారు. రంగస్థలంపై [[శ్రీ కృష్ణుడు|కృష్ణుడు]]గా, [[శివుడు]]గా, రామునిగా నటించడమే గాకుండా తన గాత్రమాధుర్యంతో ప్రేక్షకులను ఉర్రూతలూగించేవారు. [[రామదాసు]], [[తుకారాం]], [[సారంగధర]] వంటి ఎన్నో భిన్నమైన పాత్రలను నాటకరంగంపైనే ఆలవోకగా నటించి వాటికిజీవం పోశారు. ఆంగికం, వాచకం, అభినయం మూర్తీభవించిన వ్యక్తి సి.యస్.ఆర్. ఇటు రంగస్థలం మీదా, అటు వెండి తెర మీదా [[స్థానం నరసింహారావు]] తో సమ ఉజ్జీ అన్న ప్రశంశలు అందుకున్న నటుడు ఈయన. పదకొండేళ్ళ వయస్సులోనే ఆయన రంగస్థలం మీద రాణించాడు. ఆయన జీవించిన ఐదున్నర దశాబ్దాలలో చలనచిత్ర సీమని తన అపూర్వ వైదుష్యంతో ప్రభావితం చేసేడు. పదాలను అర్థవంతంగా విరిచి, అవసరమైనంత మెల్లగా, స్పష్టంగా పలకడంలో ఆయన దిట్ట. హీరోగా, విలన్‌గా, హాస్యనటుడిగా విభిన్న పాత్రలకు జీవం పోసిన వాడు ఈయన.

== సినీరంగ ప్రస్థానం ==
ఈస్టిండియా ఫిల్మ్‌ కంపెనీ 1933లో నిర్మించిన [[రామదాసు]]లో ఆయనే హీరో. [[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] (1936)లో శ్రీకృష్ణునిగా నటించారు. సారథీ వారి [[గృహప్రవేశం (1946 సినిమా)|గృహప్రవేశం]] (1946) చిత్రం ఆయన జీవితాన్ని మలుపు తిప్పింది. [[ఎల్.వి.ప్రసాద్]]‌ ఈ చిత్రానికి దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ చిత్రంతో కామెడీ విలన్‌ పాత్రలో నటించాడు. ''మైడియర్‌ తులసమ్మక్కా'' అంటూ అక్కను బుట్టలో వేసుకునే పాత్రలో ఆయన నటన ఎన్నో ప్రశంసలు అందుకుంది. [[జీవితం]] చిత్రంలో ఆయన నోట పలికించిన ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజి చదువుకునే రోజుల్లో'' అనే డైలాగ్‌ అప్పట్లో అందరి నోట్లో తారకమంత్రలా నానుతుండేది. మధ్యవయస్సుల నుండి వృద్ధుల వరకూ ఎవరిని కదిపినా ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజీ చదువుకునే రోజుల్లో'' అంటుండే వారు. [[జగదేకవీరుని కథ]]లో ''హే రాజన్‌ శృంగార వీరన్‌'' అంటూ సీఎస్స్‌ఆర్‌ చెప్పిన డైలాగ్‌లు, [[రాజనాల కాళేశ్వరరావు|రాజనాల]]తో కలిసి ఆయన పండించిన హాస్యం ప్రజాదరణ పొందింది. విజయావారి నవ్వుల హరివిల్లు [[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]లో సీఎస్సార్‌ అప్పు అనే పదానికి కొత్త అర్థాన్ని నిర్వచించారు. ''వెయ్యి రూపాయిలు కావాలంటే పది మంది దగ్గరా పది వందలు తీసుకోవడం కంటే ఒక్కరి దగ్గిరే అప్పుతీసుకో. వడ్డీ తీరిస్తే సరి. అసలు చెల్లించినప్పటి మాట కదా'' అంటూ ఆయన చెప్పే డైలాగ్‌లు పడీపడీ నవ్విస్తాయి.

సీయస్సార్‌ నటజీవితంలో మరో మైలు రాయి [[మాయాబజార్‌]] లోని [[శకుని]] పాత్ర. ''ముక్కోపానికి విరుగుడు ముఖస్తుతి ఉండనే ఉంది'' వంటి డైలాగులు ఆయన నటనా ప్రతిభకు అద్దం పడతాయి. [[కన్యాశుల్కం (సినిమా)|కన్యాశుల్కం]] లో రామప్ప పంతులుగా, [[ఇల్లరికం]]లో మేనేజరు గా, [[జయం మనదే]]లో మతిమరుపు రాజుగా, [[కన్యాదానం]]లో పెళ్ళిళ్ళ పేరయ్యగా, ఇలా ఎన్నో పాత్రలకు ఆయన ప్రాణప్రతిష్ఠ చేశారు. నటుడిగా ఎంతో పేరుతెచ్చుకున్న సీయస్సార్‌ దర్శకత్వ శాఖలోకి అడుగుపెట్టి చేతులు కాల్చుకున్నారు. మూడు చిత్రాలకు దర్శకత్వం చేపట్టి కారణాంతరాల వల్ల వాటిని పూర్తిచేయలేకపోయారు.

== మరణం ==
తన జీవితకాలమంతా కళాసేవకే అంకితమైన సీఎస్సార్‌ 1963 అక్టోబరు 8 న [[చెన్నై]]లో కన్నుమూశారు.&lt;ref name=&quot;సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు&quot;&gt;{{cite journal|last1=ఏపి ప్రెస్ అకాడమీ ఆర్కైవ్|title=సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు|journal=విశాలాంధ్ర|date=13 October 1963|page=6|url=http://www.pressacademyarchives.ap.nic.in/newspaperframe.aspx?bookid=39948|accessdate=10 October 2017}}{{Dead link|date=జూన్ 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;  భౌతికంగా ఆయన మన మధ్య లేకపోయినా ఆయన నటించిన పాత్రలు నేటికీ సజీవంగానే నిలిచిపోయాయి.

==నటించిన సినిమాలు==
*[[పాదుకా పట్టాభిషేకం (1932 సినిమా)]] 
*[[రామదాసు (ఈస్టిండియా ఫిలిమ్స్)]]
*[[భక్త శిరియాల]] (1948)
*[[గృహప్రవేశం]]
*[[జీవితం]] 
*[[బాలాజీ]] 
*[[చూడామణి (సినిమా)|చూడామణి]]
*[[దేవదాసు (1953 సినిమా)]]
*[[ఇల్లరికం]]
*[[జయం మనదే]]
*[[కన్యాదానం]] 
*[[ఎత్తుకు పైఎత్తు (1958 సినిమా)|ఎత్తుకు పైఎత్తు]] 
*[[పాతాళభైరవి]]
*[[జగదేకవీరుని కథ]] 
*[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] 
*[[సుమతి]]
*[[వాలి సుగ్రీవ]]
*[[సతీ సక్కుబాయి]]
*[[పరమానందయ్య శిష్యుల కథ (1950 సినిమా)]] 
*[[మాయా రంభ]]
*[[నవ్వితే నవరత్నాలు]]
*[[బభృవాహన]]
*[[కన్యాశుల్కము]]
*[[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]
*[[మాయా బజార్]]
*[[బికారి రాముడు]]
*[[పెళ్ళిసందడి]]

==చిత్రమాలిక==
&lt;gallery&gt;
బొమ్మ:csr anjaneyulu2.jpg|
దస్త్రం:Csr_srikrishna_draupadivasthrapaharanam.jpeg|[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]]లో శ్రీకృష్ణుడిగా సి.యస్.ఆర్.
&lt;/gallery&gt;

==వనరులు==
* [https://web.archive.org/web/20070418001303/http://www.telugupeople.com/cinema/multiContent.asp?contentId=20129&amp;page=1 www.telugupeople.comలో సీఎస్సార్ మీద వ్యాసం]

==బయటి లింకులు==
* https://indiagoodmorning.files.wordpress.com/2013/09/img.jpg
{{Authority control}}

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
[[వర్గం:1907 జననాలు]]
[[వర్గం:1963 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా గాయకులు]]
[[వర్గం:తెలుగు కళాకారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:నాటకాల్లో శ్రీకృష్ణ పాత్రధారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నరసరావుపేట]]</text>
      <sha1>5jpzqjtryh6123oxihogo65uxopkw5f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601526</id>
      <parentid>4601524</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <comment>/* సినీ జీవితం */</comment>
      <origin>4601526</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12718" sha1="4l8msnciyn58zlo8lq3v9x9isqbmp1q" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు
| residence =
| other_names = సి.యస్.ఆర్
| image= csr anjaneyulu1.jpg   
| imagesize = 200px
| caption = తొలితరం తెలుగు నటుడు,రాజకీయ నాయకుడు 
| birth_name = 
| birth_date = {{Birth date|1907|07|11}}
| birth_place = [[అమలాపురం]]
| native_place = [[అమలాపురం]]
| death_date = {{Death date and age|1963|10|08|1907|07|11}}
| death_place = [[చెన్నై]]
| death_cause = సహజ మరణం
| known = 
| occupation = నటుడు
| title = 
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = 
| spouse = 
| partner =
| children = 
| father = 
| mother = 
| website = 
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}
[[బొమ్మ:Csr_anjaneyulu.jpg|550px|right|thumb]]

'''సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు''' (చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు) ([[1907]] [[జూలై 11]],  - [[1963]] [[అక్టోబరు 8]]) రంగస్థల, సినిమా నటుడు.&lt;ref name=&quot;తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌&quot;&gt;{{cite web |last1=సితార |first1=సినీ మార్గదర్శకులు |title=తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌ |url=https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |website=www.sitara.net |publisher=ఆచారం షణ్ముఖాచారి |accessdate=29 September 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191109232658/https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |archivedate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt;

==సినీ జీవితం==
సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు [[1907]], [[జూలై 11]] న [[అమలాపురం]] లో  జన్మించారు. ఎస్.ఎస్‌.ఎల్‌.సి. వరకు చదువుకున్నారు.

== రంగస్థల ప్రస్థానం ==
చిన్నప్పటి నుండి నాటకాల పిచ్చి ఎక్కువగా ఉండేది. చదువుకు తగ్గ ఉద్యోగం వచ్చినా నాటకరంగాన్నే ఆయన ఉపాధిగా ఎంచుకున్నారు. రంగస్థలంపై [[శ్రీ కృష్ణుడు|కృష్ణుడు]]గా, [[శివుడు]]గా, రామునిగా నటించడమే గాకుండా తన గాత్రమాధుర్యంతో ప్రేక్షకులను ఉర్రూతలూగించేవారు. [[రామదాసు]], [[తుకారాం]], [[సారంగధర]] వంటి ఎన్నో భిన్నమైన పాత్రలను నాటకరంగంపైనే ఆలవోకగా నటించి వాటికిజీవం పోశారు. ఆంగికం, వాచకం, అభినయం మూర్తీభవించిన వ్యక్తి సి.యస్.ఆర్. ఇటు రంగస్థలం మీదా, అటు వెండి తెర మీదా [[స్థానం నరసింహారావు]] తో సమ ఉజ్జీ అన్న ప్రశంశలు అందుకున్న నటుడు ఈయన. పదకొండేళ్ళ వయస్సులోనే ఆయన రంగస్థలం మీద రాణించాడు. ఆయన జీవించిన ఐదున్నర దశాబ్దాలలో చలనచిత్ర సీమని తన అపూర్వ వైదుష్యంతో ప్రభావితం చేసేడు. పదాలను అర్థవంతంగా విరిచి, అవసరమైనంత మెల్లగా, స్పష్టంగా పలకడంలో ఆయన దిట్ట. హీరోగా, విలన్‌గా, హాస్యనటుడిగా విభిన్న పాత్రలకు జీవం పోసిన వాడు ఈయన.

== సినీరంగ ప్రస్థానం ==
ఈస్టిండియా ఫిల్మ్‌ కంపెనీ 1933లో నిర్మించిన [[రామదాసు]]లో ఆయనే హీరో. [[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] (1936)లో శ్రీకృష్ణునిగా నటించారు. సారథీ వారి [[గృహప్రవేశం (1946 సినిమా)|గృహప్రవేశం]] (1946) చిత్రం ఆయన జీవితాన్ని మలుపు తిప్పింది. [[ఎల్.వి.ప్రసాద్]]‌ ఈ చిత్రానికి దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ చిత్రంతో కామెడీ విలన్‌ పాత్రలో నటించాడు. ''మైడియర్‌ తులసమ్మక్కా'' అంటూ అక్కను బుట్టలో వేసుకునే పాత్రలో ఆయన నటన ఎన్నో ప్రశంసలు అందుకుంది. [[జీవితం]] చిత్రంలో ఆయన నోట పలికించిన ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజి చదువుకునే రోజుల్లో'' అనే డైలాగ్‌ అప్పట్లో అందరి నోట్లో తారకమంత్రలా నానుతుండేది. మధ్యవయస్సుల నుండి వృద్ధుల వరకూ ఎవరిని కదిపినా ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజీ చదువుకునే రోజుల్లో'' అంటుండే వారు. [[జగదేకవీరుని కథ]]లో ''హే రాజన్‌ శృంగార వీరన్‌'' అంటూ సీఎస్స్‌ఆర్‌ చెప్పిన డైలాగ్‌లు, [[రాజనాల కాళేశ్వరరావు|రాజనాల]]తో కలిసి ఆయన పండించిన హాస్యం ప్రజాదరణ పొందింది. విజయావారి నవ్వుల హరివిల్లు [[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]లో సీఎస్సార్‌ అప్పు అనే పదానికి కొత్త అర్థాన్ని నిర్వచించారు. ''వెయ్యి రూపాయిలు కావాలంటే పది మంది దగ్గరా పది వందలు తీసుకోవడం కంటే ఒక్కరి దగ్గిరే అప్పుతీసుకో. వడ్డీ తీరిస్తే సరి. అసలు చెల్లించినప్పటి మాట కదా'' అంటూ ఆయన చెప్పే డైలాగ్‌లు పడీపడీ నవ్విస్తాయి.

సీయస్సార్‌ నటజీవితంలో మరో మైలు రాయి [[మాయాబజార్‌]] లోని [[శకుని]] పాత్ర. ''ముక్కోపానికి విరుగుడు ముఖస్తుతి ఉండనే ఉంది'' వంటి డైలాగులు ఆయన నటనా ప్రతిభకు అద్దం పడతాయి. [[కన్యాశుల్కం (సినిమా)|కన్యాశుల్కం]] లో రామప్ప పంతులుగా, [[ఇల్లరికం]]లో మేనేజరు గా, [[జయం మనదే]]లో మతిమరుపు రాజుగా, [[కన్యాదానం]]లో పెళ్ళిళ్ళ పేరయ్యగా, ఇలా ఎన్నో పాత్రలకు ఆయన ప్రాణప్రతిష్ఠ చేశారు. నటుడిగా ఎంతో పేరుతెచ్చుకున్న సీయస్సార్‌ దర్శకత్వ శాఖలోకి అడుగుపెట్టి చేతులు కాల్చుకున్నారు. మూడు చిత్రాలకు దర్శకత్వం చేపట్టి కారణాంతరాల వల్ల వాటిని పూర్తిచేయలేకపోయారు.

== మరణం ==
తన జీవితకాలమంతా కళాసేవకే అంకితమైన సీఎస్సార్‌ 1963 అక్టోబరు 8 న [[చెన్నై]]లో కన్నుమూశారు.&lt;ref name=&quot;సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు&quot;&gt;{{cite journal|last1=ఏపి ప్రెస్ అకాడమీ ఆర్కైవ్|title=సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు|journal=విశాలాంధ్ర|date=13 October 1963|page=6|url=http://www.pressacademyarchives.ap.nic.in/newspaperframe.aspx?bookid=39948|accessdate=10 October 2017}}{{Dead link|date=జూన్ 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;  భౌతికంగా ఆయన మన మధ్య లేకపోయినా ఆయన నటించిన పాత్రలు నేటికీ సజీవంగానే నిలిచిపోయాయి.

==నటించిన సినిమాలు==
*[[పాదుకా పట్టాభిషేకం (1932 సినిమా)]] 
*[[రామదాసు (ఈస్టిండియా ఫిలిమ్స్)]]
*[[భక్త శిరియాల]] (1948)
*[[గృహప్రవేశం]]
*[[జీవితం]] 
*[[బాలాజీ]] 
*[[చూడామణి (సినిమా)|చూడామణి]]
*[[దేవదాసు (1953 సినిమా)]]
*[[ఇల్లరికం]]
*[[జయం మనదే]]
*[[కన్యాదానం]] 
*[[ఎత్తుకు పైఎత్తు (1958 సినిమా)|ఎత్తుకు పైఎత్తు]] 
*[[పాతాళభైరవి]]
*[[జగదేకవీరుని కథ]] 
*[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] 
*[[సుమతి]]
*[[వాలి సుగ్రీవ]]
*[[సతీ సక్కుబాయి]]
*[[పరమానందయ్య శిష్యుల కథ (1950 సినిమా)]] 
*[[మాయా రంభ]]
*[[నవ్వితే నవరత్నాలు]]
*[[బభృవాహన]]
*[[కన్యాశుల్కము]]
*[[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]
*[[మాయా బజార్]]
*[[బికారి రాముడు]]
*[[పెళ్ళిసందడి]]

==చిత్రమాలిక==
&lt;gallery&gt;
బొమ్మ:csr anjaneyulu2.jpg|
దస్త్రం:Csr_srikrishna_draupadivasthrapaharanam.jpeg|[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]]లో శ్రీకృష్ణుడిగా సి.యస్.ఆర్.
&lt;/gallery&gt;

==వనరులు==
* [https://web.archive.org/web/20070418001303/http://www.telugupeople.com/cinema/multiContent.asp?contentId=20129&amp;page=1 www.telugupeople.comలో సీఎస్సార్ మీద వ్యాసం]

==బయటి లింకులు==
* https://indiagoodmorning.files.wordpress.com/2013/09/img.jpg
{{Authority control}}

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
[[వర్గం:1907 జననాలు]]
[[వర్గం:1963 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా గాయకులు]]
[[వర్గం:తెలుగు కళాకారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:నాటకాల్లో శ్రీకృష్ణ పాత్రధారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నరసరావుపేట]]</text>
      <sha1>4l8msnciyn58zlo8lq3v9x9isqbmp1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601550</id>
      <parentid>4601526</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:27:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0]] ([[User talk:2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:రవిచంద్ర|రవిచంద్ర]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4338583</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12696" sha1="ej0nty8ei9uvtkmgvmborz1lh76kdgo" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు
| residence =
| other_names = సి.యస్.ఆర్
| image= csr anjaneyulu1.jpg   
| imagesize = 200px
| caption = తొలితరం తెలుగు నటుడు 
| birth_name = 
| birth_date = {{Birth date|1907|07|11}}
| birth_place = [[నరసరావుపేట]]
| native_place = [[నరసరావుపేట]]
| death_date = {{Death date and age|1963|10|08|1907|07|11}}
| death_place = [[చెన్నై]]
| death_cause = సహజ మరణం
| known = 
| occupation = నటుడు
| title = 
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = 
| spouse = 
| partner =
| children = 
| father = 
| mother = 
| website = 
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}
[[బొమ్మ:Csr_anjaneyulu.jpg|550px|right|thumb]]

'''సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు''' (చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు) ([[1907]] [[జూలై 11]],  - [[1963]] [[అక్టోబరు 8]]) రంగస్థల, సినిమా నటుడు.&lt;ref name=&quot;తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌&quot;&gt;{{cite web |last1=సితార |first1=సినీ మార్గదర్శకులు |title=తొలి టాకీ కృష్ణుడు... సియ్యస్సార్‌ |url=https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |website=www.sitara.net |publisher=ఆచారం షణ్ముఖాచారి |accessdate=29 September 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191109232658/https://www.sitara.net/cine-margadarsakulu/tollywood/chilakalapudi-seeta-rama-anjaneyulu/13288 |archivedate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt; 

==సినీ జీవితం==
సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు [[1907]], [[జూలై 11]] న [[నరసరావుపేట]] లో  జన్మించారు. ఎస్.ఎస్‌.ఎల్‌.సి. వరకు చదువుకున్నారు.

== రంగస్థల ప్రస్థానం ==
చిన్నప్పటి నుండి నాటకాల పిచ్చి ఎక్కువగా ఉండేది. చదువుకు తగ్గ ఉద్యోగం వచ్చినా నాటకరంగాన్నే ఆయన ఉపాధిగా ఎంచుకున్నారు. రంగస్థలంపై [[శ్రీ కృష్ణుడు|కృష్ణుడు]]గా, [[శివుడు]]గా, రామునిగా నటించడమే గాకుండా తన గాత్రమాధుర్యంతో ప్రేక్షకులను ఉర్రూతలూగించేవారు. [[రామదాసు]], [[తుకారాం]], [[సారంగధర]] వంటి ఎన్నో భిన్నమైన పాత్రలను నాటకరంగంపైనే ఆలవోకగా నటించి వాటికిజీవం పోశారు. ఆంగికం, వాచకం, అభినయం మూర్తీభవించిన వ్యక్తి సి.యస్.ఆర్. ఇటు రంగస్థలం మీదా, అటు వెండి తెర మీదా [[స్థానం నరసింహారావు]] తో సమ ఉజ్జీ అన్న ప్రశంశలు అందుకున్న నటుడు ఈయన. పదకొండేళ్ళ వయస్సులోనే ఆయన రంగస్థలం మీద రాణించాడు. ఆయన జీవించిన ఐదున్నర దశాబ్దాలలో చలనచిత్ర సీమని తన అపూర్వ వైదుష్యంతో ప్రభావితం చేసేడు. పదాలను అర్థవంతంగా విరిచి, అవసరమైనంత మెల్లగా, స్పష్టంగా పలకడంలో ఆయన దిట్ట. హీరోగా, విలన్‌గా, హాస్యనటుడిగా విభిన్న పాత్రలకు జీవం పోసిన వాడు ఈయన.

== సినీరంగ ప్రస్థానం ==
ఈస్టిండియా ఫిల్మ్‌ కంపెనీ 1933లో నిర్మించిన [[రామదాసు]]లో ఆయనే హీరో. [[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] (1936)లో శ్రీకృష్ణునిగా నటించారు. సారథీ వారి [[గృహప్రవేశం (1946 సినిమా)|గృహప్రవేశం]] (1946) చిత్రం ఆయన జీవితాన్ని మలుపు తిప్పింది. [[ఎల్.వి.ప్రసాద్]]‌ ఈ చిత్రానికి దర్శకత్వం వహించాడు. ఈ చిత్రంతో కామెడీ విలన్‌ పాత్రలో నటించాడు. ''మైడియర్‌ తులసమ్మక్కా'' అంటూ అక్కను బుట్టలో వేసుకునే పాత్రలో ఆయన నటన ఎన్నో ప్రశంసలు అందుకుంది. [[జీవితం]] చిత్రంలో ఆయన నోట పలికించిన ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజి చదువుకునే రోజుల్లో'' అనే డైలాగ్‌ అప్పట్లో అందరి నోట్లో తారకమంత్రలా నానుతుండేది. మధ్యవయస్సుల నుండి వృద్ధుల వరకూ ఎవరిని కదిపినా ''ఆ కాలంలో నేను కాలేజీ చదువుకునే రోజుల్లో'' అంటుండే వారు. [[జగదేకవీరుని కథ]]లో ''హే రాజన్‌ శృంగార వీరన్‌'' అంటూ సీఎస్స్‌ఆర్‌ చెప్పిన డైలాగ్‌లు, [[రాజనాల కాళేశ్వరరావు|రాజనాల]]తో కలిసి ఆయన పండించిన హాస్యం ప్రజాదరణ పొందింది. విజయావారి నవ్వుల హరివిల్లు [[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]లో సీఎస్సార్‌ అప్పు అనే పదానికి కొత్త అర్థాన్ని నిర్వచించారు. ''వెయ్యి రూపాయిలు కావాలంటే పది మంది దగ్గరా పది వందలు తీసుకోవడం కంటే ఒక్కరి దగ్గిరే అప్పుతీసుకో. వడ్డీ తీరిస్తే సరి. అసలు చెల్లించినప్పటి మాట కదా'' అంటూ ఆయన చెప్పే డైలాగ్‌లు పడీపడీ నవ్విస్తాయి.

సీయస్సార్‌ నటజీవితంలో మరో మైలు రాయి [[మాయాబజార్‌]] లోని [[శకుని]] పాత్ర. ''ముక్కోపానికి విరుగుడు ముఖస్తుతి ఉండనే ఉంది'' వంటి డైలాగులు ఆయన నటనా ప్రతిభకు అద్దం పడతాయి. [[కన్యాశుల్కం (సినిమా)|కన్యాశుల్కం]] లో రామప్ప పంతులుగా, [[ఇల్లరికం]]లో మేనేజరు గా, [[జయం మనదే]]లో మతిమరుపు రాజుగా, [[కన్యాదానం]]లో పెళ్ళిళ్ళ పేరయ్యగా, ఇలా ఎన్నో పాత్రలకు ఆయన ప్రాణప్రతిష్ఠ చేశారు. నటుడిగా ఎంతో పేరుతెచ్చుకున్న సీయస్సార్‌ దర్శకత్వ శాఖలోకి అడుగుపెట్టి చేతులు కాల్చుకున్నారు. మూడు చిత్రాలకు దర్శకత్వం చేపట్టి కారణాంతరాల వల్ల వాటిని పూర్తిచేయలేకపోయారు.

== మరణం ==
తన జీవితకాలమంతా కళాసేవకే అంకితమైన సీఎస్సార్‌ 1963 అక్టోబరు 8 న [[చెన్నై]]లో కన్నుమూశారు.&lt;ref name=&quot;సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు&quot;&gt;{{cite journal|last1=ఏపి ప్రెస్ అకాడమీ ఆర్కైవ్|title=సి.యస్.ఆర్. కు అంతిమ వీడ్కోలు|journal=విశాలాంధ్ర|date=13 October 1963|page=6|url=http://www.pressacademyarchives.ap.nic.in/newspaperframe.aspx?bookid=39948|accessdate=10 October 2017}}{{Dead link|date=జూన్ 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;  భౌతికంగా ఆయన మన మధ్య లేకపోయినా ఆయన నటించిన పాత్రలు నేటికీ సజీవంగానే నిలిచిపోయాయి.

==నటించిన సినిమాలు==
*[[పాదుకా పట్టాభిషేకం (1932 సినిమా)]] 
*[[రామదాసు (ఈస్టిండియా ఫిలిమ్స్)]]
*[[భక్త శిరియాల]] (1948)
*[[గృహప్రవేశం]]
*[[జీవితం]] 
*[[బాలాజీ]] 
*[[చూడామణి (సినిమా)|చూడామణి]]
*[[దేవదాసు (1953 సినిమా)]]
*[[ఇల్లరికం]]
*[[జయం మనదే]]
*[[కన్యాదానం]] 
*[[ఎత్తుకు పైఎత్తు (1958 సినిమా)|ఎత్తుకు పైఎత్తు]] 
*[[పాతాళభైరవి]]
*[[జగదేకవీరుని కథ]] 
*[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]] 
*[[సుమతి]]
*[[వాలి సుగ్రీవ]]
*[[సతీ సక్కుబాయి]]
*[[పరమానందయ్య శిష్యుల కథ (1950 సినిమా)]] 
*[[మాయా రంభ]]
*[[నవ్వితే నవరత్నాలు]]
*[[బభృవాహన]]
*[[కన్యాశుల్కము]]
*[[అప్పుచేసి పప్పుకూడు]]
*[[మాయా బజార్]]
*[[బికారి రాముడు]]
*[[పెళ్ళిసందడి]]

==చిత్రమాలిక==
&lt;gallery&gt;
బొమ్మ:csr anjaneyulu2.jpg|
దస్త్రం:Csr_srikrishna_draupadivasthrapaharanam.jpeg|[[ద్రౌపదీ వస్త్రాపహరణం]]లో శ్రీకృష్ణుడిగా సి.యస్.ఆర్.
&lt;/gallery&gt;

==వనరులు==
* [https://web.archive.org/web/20070418001303/http://www.telugupeople.com/cinema/multiContent.asp?contentId=20129&amp;page=1 www.telugupeople.comలో సీఎస్సార్ మీద వ్యాసం]

==బయటి లింకులు==
* https://indiagoodmorning.files.wordpress.com/2013/09/img.jpg
{{Authority control}}

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
[[వర్గం:1907 జననాలు]]
[[వర్గం:1963 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా గాయకులు]]
[[వర్గం:తెలుగు కళాకారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా రంగస్థల నటులు]]
[[వర్గం:నాటకాల్లో శ్రీకృష్ణ పాత్రధారులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నరసరావుపేట]]</text>
      <sha1>ej0nty8ei9uvtkmgvmborz1lh76kdgo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41304</id>
    <revision>
      <id>4601708</id>
      <parentid>4251898</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29052" sha1="de341t3kebdjzr05eyj8g704311sg7v" xml:space="preserve">{{Infobox India AP Village}}
'''కూచిపూడి''', [[కృష్ణా జిల్లా]], [[మొవ్వ మండలం|మొవ్వ మండలానికి]] చెందిన గ్రామం. ఇది మండల కేంద్రమైన మొవ్వ నుండి 3 కి. మీ. దూరం లోను, సమీప పట్టణమైన [[మచిలీపట్నం]] నుండి 25 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది. 2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 1087 ఇళ్లతో, 3941 జనాభాతో 257 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 1865, ఆడవారి సంఖ్య 2076. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 823 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 279. గ్రామ జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 589686&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Office of the Registrar General &amp; Census Commissioner, India - Village amenities of 2011|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_Village_Release_2800.xlsx}}&lt;/ref&gt;.సముద్రమట్టానికి 7 మీ.ఎత్తులో ఉంది.

== సమీప గ్రామాలు ==
ఈ గ్రామానికి సమీపంలో [[పెడసనగల్లు]], [[అగినిపర్రు]], [[అయ్యంకి]], [[మొవ్వ]], [[కృష్ణాపురం]] గ్రామాలు ఉన్నాయి.

== విద్యా సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు మూడు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాలలు రెండు ఉన్నాయి.సమీప బాలబడి [[మొవ్వ|మొవ్వలో]] ఉంది.సమీప జూనియర్ కళాశాల, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల మొవ్వలో ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల, మేనేజిమెంటు కళాశాల విజయవాడలోను, పాలీటెక్నిక్ మచిలీపట్నంలోనూ ఉన్నాయి.సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల మచిలీపట్నంలోను, అనియత విద్యా కేంద్రం, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల‌లు విజయవాడలోనూ ఉన్నాయి.
శ్రీ సిద్ధేంద్ర జిల్లా పరిషత్తు ఓరియంటల్ ఉన్నత పాఠశాల
#ఈ పాఠశాలను 30 లక్షల రూపాయల సిలికానాంధ్ర సంఘం నిధులతో ఆకర్షణీయంగా తీర్చిదిద్దినారు. [8]
#ఈ పాఠశాలలో వచ్చే విద్యా సంవత్సరం నుండి ఆంగ్ల మాధ్యమంలో విద్యాబోధన చేసే విధంగా '''సక్సెస్ పాఠశాల ''' గా మార్పుచేస్తున్నారు. [9]
# శ్రీమేధా పబ్లిక్ స్కూల్
# మండల పరిషత్ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల

== వైద్య సౌకర్యం ==

=== ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం ===
కూచిపూడిలో ఉన్న ఒక ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రంలో డాక్టర్లు లేరు. ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.

సమీప ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, సంచార వైద్య శాల, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.

=== ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ===
గ్రామంలోఒక ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ఉంది. ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టర్లు ఇద్దరు, ఎమ్బీబీయెస్ కాకుండా ఇతర డిగ్రీలు చదివిన డాక్టర్లు ఇద్దరు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు ముగ్గురు, ఒక నాటు వైద్యుడు ఉన్నారు. నాలుగు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.

== తాగు నీరు ==
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. బావుల నీరు కూడా అందుబాటులో ఉంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది.

== పారిశుధ్యం ==
మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.

== సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు ==
కూచిపూడిలో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉన్నాయి. పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్, ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి.

గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులుప్రైవేటు బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.

రాష్ట్ర రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.

== మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు ==
గ్రామంలో ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ ఉన్నాయి.

== ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉన్నాయి.

== విద్యుత్తు ==
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 9 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 15 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.

== భూమి వినియోగం ==
కూచిపూడిలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:

* వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 36 హెక్టార్లు
* వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 1 హెక్టార్లు
* శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 1 హెక్టార్లు
* తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 2 హెక్టార్లు
* బంజరు భూమి: 24 హెక్టార్లు
* నికరంగా విత్తిన భూమి: 191 హెక్టార్లు
* నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 33 హెక్టార్లు
* వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 182 హెక్టార్లు

== నీటిపారుదల సౌకర్యాలు ==
కూచిపూడిలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.

* కాలువలు: 182 హెక్టార్లు

== ఉత్పత్తి ==
కూచిపూడిలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.

=== ప్రధాన పంటలు ===
[[వరి]], [[మినుము]], [[చెరకు]]

==గ్రామ చరిత్ర==
[[దస్త్రం:SiddEMdra yOgi.jpg|thumb|222x222px|కూచిపూడి నాట్య ఆద్యులు సిద్ధేంద్రయోగి]]
ప్రఖ్యాత భారతీయ నృత్యరీతి [[కూచిపూడి (నృత్యము)|కూచిపూడి నృత్యం]] పుట్టింది ఈ గ్రామంలోనే. కూచిపూడి నాట్య ఆద్యులు శ్రీ సిద్ధేంద్రయోగి, ఈ గ్రామంలో మాఘ శుద్ధ ఏకాదశి రోజున జన్మించారు. ఆయన జయంతిని ప్రతి సంవత్సరం ఈ గ్రామంలో సాంప్రదాయ నాట్యకుటుంబాలకు చెందిన నాట్యాచార్యులు, మాఘ శుద్ధ ఏకాదశినాడు భక్తిశ్రద్ధలతో నిర్వహించుచున్నారు. ఈ సందర్భంగా ఆయనను ప్రతి సంవత్సరం ఆ రోజున మేళతాళాలతో వేదమంత్రాలతో ఊరేగింపు నిర్వహించుచున్నారు. [11]

తెలుగు వారి ప్రత్యేకతలలో ఒకటిగా, భారతదేశంలోని శాస్త్రీయ నృత్యరీతుల్లో భాగంగా పేరొందిన కూచిపూడి నాట్యరీతికి కూచిపూడి గ్రామమే పుట్టినిల్లు. సిద్ధేంద్ర యోగి ప్రారంభించి విస్తరించిన ఈ రీతి కూచిపూడి ప్రాంతంలో శతాబ్దాల కాలాన్ని అధిగమించి ఇప్పటికీ అనూచానంగా వస్తున్న కళగా నిలిచింది. కూచిపూడి నాట్యరీతి, కూచిపూడి భాగవతుల ప్రశస్తి వంటివి 1500ల నాటికే ఉన్నట్టు మాచుపల్లి కైఫీయతు వల్ల తెలుస్తోంది. సిద్ధవటం పరిపాలకుడైన సామంతుడు సంబెట గురవరాజు చేస్తున్న అసభ్య కార్యాలు, ఘోరాలు ప్రదర్శనగా 1506-09 కాలం నాటి విజయనగర చక్రవర్తి వీర నరసింహరాయల ఎదుట ప్రదర్శించగా ఆయన నిజానిజాలు విచారించి, చేసిన ఘోరాలకు గురవరాజును పట్టి మరణశిక్ష వేసి వధించారు. ఈ విషయాన్ని వివరిస్తూన్న ఆ కైఫీయత్తు వల్ల కూచిపూడి వారికి 1500 నాటికే చాలా ప్రఖ్యాతి ఉన్నట్టు తెలుస్తోంది.&lt;ref name=&quot;కథలు గాథలు&quot;&gt;{{cite book|last1=వెంకట శివరావు|first1=దిగవల్లి|title=కథలు-గాథలు|date=1944|publisher=దిగవల్లి వెంకట శివరావు|location=విజయవాడ|pages=127 - 140|edition=1|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371485|accessdate=1 December 2014}}&lt;/ref&gt;

== కూచిపూడి నృత్య విశేషాలు ==
#ఈ గ్రామానికి చెందిన శ్రీ కురవి సదాశివ శాస్త్రి, విజయలక్ష్మి దంపతుల ప్రథమకుమారుడైన శ్రీ సుబ్రహ్మణ్యప్రసాద్, ప్రస్తుతం గంపలగూడెం మండల పరిషత్తు కార్యాలయంలో జూనియర్ అసిస్టెంటుగా పనిచేస్తున్నారు. కూచిపూడి నాట్యంలో నిష్ణాతులైన వీరికి కేంద్ర సంగీత నాటక అకాడమీ వారి &quot; ఉస్తాద్ బిస్మిల్లా ఖాన్ యువ పురస్కారం&quot; లభించింది. ఆయన ఇచ్చిన కూచిపూడి నాట్య ప్రదర్శనకు ఈ పురస్కారం ఇచ్చారు. 3 దశాబ్దాలుగా వీరు 800 పైగా ప్రదర్శనలిచ్చారు. ఇటీవల న్యూడిల్లీలో అకాడమీ అధ్యక్షురాలు శ్రీమతి లీలాశాంసన్ నుండి వీరు ఈ పురస్కారం అందుకున్నారు. 2011వ సంవత్సరానికి సంబంధించి వీరికి ఈ పురస్కారం ఇచ్చారు. [2] 
#శ్రీ చింతా సీతారామాంజనేయులు గారు (90) కూచిపూడి గ్రామంలో 1922 సెప్టెంబరు 19న జన్మించారు. వీరి తల్లిదండ్రులు శ్రీమతి సీతమ్మ &amp; నారాయణమూర్తి. వీరిది నాట్యాచార్యుల కుటుంబం. వీరు 1959 నుండి గుడివాడలో ఉంటున్నారు. వీరు &quot;కేంద్ర సంగీత నాటక అకాడమీ పురస్కారం-2013&quot;కి ఎంపికైనారు. త్వరలో వీరు భారత రాష్ట్రపతి శ్రీ ప్రణబ్ ముఖర్జీగారి చేతులమీదుగా, ఈ పురస్కారం క్రింద రు. ఒక లక్ష రూపాయల నగదు మరియూ తామ్రపత్రం అందుకుంటారు. కూచిపూడి నాట్యంలో, 70 సంవత్సరాలకు పైగా నాట్యసేవలందించినందుకు వీరిని ఈ పురస్కారం వరించింది. కూచిపూడి నాట్యసంప్రదాయంలోని స్త్రీపురుషపాత్రధారణలతోపాటు, నాట్యాచార్యులుగా గూడా జాతీయస్థాయిలో అరుదైన కళాకారులుగా వీరు వినుతికెక్కారు. 90 ఏళ్ళ వయసులోనూ వీరు చిన్నారులకు కూచిపూడి నృత్యాన్ని నేర్పించుచున్నారు. [3]

==గ్రామంలో మౌలిక వసతులు==

===బ్యాంకులు===
సప్తిగిరి గ్రామీణ బ్యాంక్. 5.
===శ్రీ సిద్ధేంద్ర యోగి ఉద్యానవనం===
===రైతుబజార్===  
కూచిపూడి గ్రామంలో 46.50 లక్షల రూపాయల మార్కెటింగ్‌శాఖ నిధులతో నూతనంగా నిర్మించిన రైతుబజార్‌ను, 2017,జూన్-6న ప్రారంభించారు. [14]
==గ్రామ పంచాయతీ==
#2001 నుండి 2006 వరకు, ఈ గ్రామ పంచాయతీకి పెనుమూడి కాశీవిశ్వనాథం సర్పంచిగా పనిచేసాడు. [5]
#2013 [[జూలై]]లో ఈ గ్రామ పంచాయతీకి నిర్వహించిన ఎన్నికలలో కందుల జయరాం, [[సర్పంచి]]గా ఎన్నికైనాడు. [6]

==గ్రామంలోని దర్శనీయ ప్రదేశాలు/దేవాలయాలు==
===శ్రీ గంగా బాలాత్రిపురసుందరీ సమేత రామలింగేశ్వరస్వామివారి ఆలయం===
కూచిపూడి గ్రామంలోని ఈ ఆలయ వార్షికోత్సవం, ప్రతి సంవత్సరం, ఫాల్గుణశుద్ధ [[ఏకాదశి]] నుండి ఫాల్గుణ బహుళ [[విదియ]] వరకు జరుగును. 251వ వార్షికోత్సవం, 2014,[[మార్చ్]]-12 నుండి 18 వరకూ జరుగును. [4]

===శ్రీ దుర్గాదేవి అమ్మవారి ఆలయం=== 
కూచిపూడిలోని దుర్గానగర్‌లో వేంచేసియున్న దుర్గాదేవి ఆలయ వార్షిక ఉత్సవాలను, 2017,ఫిబ్రవరి-18వతేదీ శుక్రవారం నిర్వహించెదరు. శుక్రవారం ఉదయం విఘ్నేశ్వరపూజ, పంచామృతాభిషేకం, అష్టోత్తర సహస్ర నామార్చన, గ్రామోత్సవం అన్నప్రసాద వితరణ నిర్వహించెదరు. ఈ ఉత్సవాలను గ్రామపెద్దలు, ఈ ఆలయంలో, 60 సంవత్సరాల నుండి నిర్విఘ్నంగా నిర్వహించుచున్నారు. [13]

===శ్రీ గోపయ్య సమేత శ్రీ లక్ష్మీతిరుపతమ్మ అమ్మవారి ఆలయం=== 
కూచిపూడి గ్రామంలో, శ్రీ సిద్ధేంద్ర కళాపీఠం ప్రక్కనే గల ఈ ఆలయంలో, శ్రీ లక్ష్మీ తిరుపతమ్మ, గోపయ్యస్వామివారల వార్షిక కళ్యాణోత్సవాలు, ప్రతి సంవత్సరం, మాఘ శుద్ధ పౌర్ణమికి (ఫిబ్రవరి నెలలో) కన్నులపండువగా నిర్వహించెదరు. [12]

==గ్రామంలో ప్రధాన వృత్తులు==
[[వ్యవసాయం]], వ్యవసాయాధారిత వృత్తులు

==గ్రామ ప్రముఖులు==
* [[భాగవతుల విస్సయ్య]]
*[[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]]
*[[పసుమర్తి కృష్ణమూర్తి]]
*[[పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ]]

==గ్రామ విశేషాలు==
#కూచిపూడి గ్రామాన్ని, [[అమెరికా]]కు చెందిన సిలికానాంధ్ర సంస్థ దత్తత తీసుకున్నది. ఈ గ్రామంలో అంతర్జాతీయ స్థాయి సౌకర్యాలు ఏర్పాటు చేస్తామని సంస్థ వ్యవస్థాపక అధ్యక్షులు శ్రీ కూచిభొట్ల ఆనంద్ ప్రకటించారు. [6]
#ఈ గ్రామానికి చెందిన మల్లేడ రఘురాం, అను 11 సంవత్సరాల వయసుగల బాలుడు, ఐదు సంవత్సరాల క్రితం, ఆత్మరక్షణ కొరకు మార్షల్ ఆర్ట్స్ లో శిక్షణ ఆరంభించి, కఠోరసాధన చేయుచూ, నైపుణ్యాని సాధించి, పలు రాష్ట్ర, జాతీయ, అంతర్జాతీయ పోటీలలో పాల్గొని పతకాలు సాధించడమేగాక, కరాటేలో బ్లాక్ బెల్ట్ కైవసం చేసుకున్నాడు. [7]
#ఈ గ్రామంలోని ఇటుకరాళ్ళతో కట్టిన బావిని, 1883 లో వేదాంతం కుటుంబీకులు త్రవ్వించారు. ఆ రోజులలో శ్రీ బాలాత్రిపురసుందరీ అమ్మవారి శ్రీచక్ర స్నాన ఘట్టాన్ని ఇక్కడే నిర్వహించేవారు. 1946లో ఈ బావిని శ్రీ వేదాంతం మల్లుభట్టు పునరుద్ధరించారు. తాజాగా, శ్రీ కూచిభొట్ల ఆనంద్, ఈ బావిని పునరుద్ధరించడానికి నిర్ణయించారు. [9]
#ఈ గ్రామంలోని ఇందిరానగర్ కు చెందిన చర్మకారుడు శ్రీ కొమ్మమూరి వందనం కుమారుడు జయకర్, యు.జి.సి.ప్రకటించే [[రాజీవ్ గాంధీ]] నేషనల్ ఫెలోషికి ఎంపికైనాడు. ఇతనికి రెండు సంవత్సరాలపాటు ప్రతి నెలా 25,000 రూపాయలు అందుతుంది. [10]

==గణాంకాలు==
2001 వ.సంవత్సరం జనాభా లెక్కల ప్రకారం గ్రామ జనాభా 3615. ఇందులో పురుషుల సంఖ్య 1766, స్త్రీల సంఖ్య 1849, గ్రామంలో నివాసగృహాలు 1010 ఉన్నాయి. గ్రామ విస్తీర్ణం 257 హెక్టారులు.
==మూలాలు==
&lt;references/&gt;

==వెలుపలి లింకులు== 
[2] ఈనాడు కృష్ణా, 2013,అక్టోబరు-23; 3వపేజీ. 
[3] ఈనాడు కృష్ణా, 2013,నవంబరు-24; 1&amp;16 పేజీలు. 
[4] ఈనాడు కృష్ణా; 2014,మార్చ్-7; 6వపేజీ.
[5] ఈనాడు కృష్ణా; 2014,ఆగస్టు-12; 11వపేజీ.
[6] ఈనాడు కృష్ణా; 2015,మార్చ్-30; 11వపేజీ
[7] ఈనాడు అమరావతి; 2015,మే-28; 38వపేజీ. 
[8] ఈనాడు అమరావతి; 2015,జూన్-16; 38వపేజీ. 
[9] ఈనాడు అమరావతి; 2015,జులై-19; 28వపేజీ.
[10] ఈనాడు అమరావతి; 2016,జనవరి-14; 24వపేజీ. 
[11] ఈనాడు అమరావతి/పామర్రు; 2016,ఫిబ్రవరి-19; 1వపేజీ. 
[12] ఈనాడు అమరావతి/పామర్రు; 2016,ఫిబ్రవరి-22; 1వపేజీ.
[13] ఈనాడు అమరావతి/పామర్రు; 2017,ఫిబ్రవరి-17; 2వపేజీ.
[14] ఈనాడు అమరావతి; 2017,జూన్-7; 15వపేజీ.

{{మొవ్వ మండలంలోని గ్రామాలు}}

[[వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ సీఆర్‌డీఏ గ్రామాలు]]</text>
      <sha1>de341t3kebdjzr05eyj8g704311sg7v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సూరపనేని శ్రీధర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54592</id>
    <revision>
      <id>4601728</id>
      <parentid>4141808</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>/* జననం */ అక్షర దోషాలు సవరించాను</comment>
      <origin>4601728</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12697" sha1="9qyorwc4escm6a6ckegh5hi917kwdjw" xml:space="preserve">{{ఇతరవ్యక్తులు|సూరపనేని శ్రీధర్|3=శ్రీధర్ (అయోమయ నివృత్తి)}}{{Infobox person
| name = సూరపనేని శ్రీధర్
| image =Telugucinema muthyalamuggu4.jpg
| caption = [[ముత్యాల ముగ్గు]] సినిమాలో శ్రీధర్
| birth_name = సూరపనేని శ్రీధర్
| birth_date = [[డిసెంబర్ 21]], [[1939]]
| birth_place = [[కుమ్మమూరు]], [[కృష్ణా జిల్లా]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| death_date =[[జూలై 11]], [[2007]]
| death_place =[[హైదరాబాదు]]
| occupation = [[నటుడు]]
| residence = [[హైదరాబాదు]], [[తెలంగాణ]]
| years_active = 1975-1994
| education = [[బి.ఏ]]
| spouse = 
| children = ముగ్గురు అమ్మాయిలు
}}
'''సూరపనేని శ్రీధర్''' ([[డిసెంబర్ 21]], [[1939]] - [[జూలై 11]], [[2007]]) [[తెలుగు సినిమా]] నటుడు. మూడు దశకాల పాటు సాగిన సినీ ప్రస్థానంలో సుమారు 150 సినిమాలలో నటించిన శ్రీధర్ [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] సినిమా రంగములో [[ముత్యాల ముగ్గు]] సినిమాతో గుర్తింపు పొందాడు. 1971 May  లో  విడుదలైన రైతు బిడ్డ చిత్రం లో కలెక్టర్ పాత్రలో నటించారు.

== జననం ==
[[కృష్ణా జిల్లా]], [[ఉయ్యూరు]] సమీపంలోని [[కుమ్మమూరు]] గ్రామంలో [[1939]] [[డిసెంబర్ 21]] న ఒక దిగువ మధ్యతరగతి కుటుంబంలో జన్మించిన శ్రీధర్, [[తల్లా? పెళ్లామా?]] చిత్రంతో తెలుగు జాతి మనది అనే పాటలో విద్యార్థిగా సినీ రంగ ప్రవేశం చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.eenadu.net/archives/archive-12-7-2007/panelhtml.asp?qrystr=htm%2Fpanel13.htm |title=ఈనాడు దినపత్రికలో శ్రీధర్ మరణవార్త |website= |access-date=2020-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071007220617/http://www.eenadu.net/archives/archive-12-7-2007/panelhtml.asp?qrystr=htm%2Fpanel13.htm |archive-date=2007-10-07 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; [[మచిలీపట్నం]]లో [[ఇంటర్మీడియట్ విద్య|ఇంటర్మీడియట్]] పూర్తిచేసుకొని 1964లో [[హైదరాబాదు]]కు వచ్చి ప్రభుత్వపనుల శాఖలో గుమాస్తాగా ఉద్యోగజీవితాన్ని ప్రారంభించాడు. ఉద్యోగం చేస్తూనే సాయంత్రం కళాశాలకు వెళుతూ [[బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్|బి.ఏ]] పూర్తిచేశాడు. కళాశాల సాంస్కృతిక విభాగంలో క్రియాశీలకంగా పనిచేస్తూ కార్యదర్శి అయ్యాడు. పరీక్ష, చీకటి తెరలు, అభాగ్యులు, సాలెగూడు, మండేకొండలు మొదలైన అనేక నాటకాల్లో ప్రధాన పాత్రలు పోషించాడు. ఈయన ప్రధానపాత్ర పోషించిన మంచుతెర అనే నాటకానికి గాను [[ఆంధ్ర నాటక కళా పరిషత్తు|ఆంధ్ర నాటక కళా పరిషత్]] నుంచి ద్వితీయ బహుమతి అందుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.telugucinema.com/c/publish/starsprofile/sridhar.php |title=Muthyala Muggu Sridhar |website= |access-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120627032743/http://www.telugucinema.com/c/publish/starsprofile/sridhar.php |archive-date=2012-06-27 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

ఒకప్పుడు [[ఘట్టమనేని కృష్ణ]] నటించిన సినిమాలన్నింటిలోనూ శ్రీధర్ కనిపించేవాడు. జస్టిస్ చౌదరి సినిమాలో [[ఎన్టీ రామారావు]] కొడుకుగా నటించాడు. ప్రతిభావంతమైన కళాకారుడైన శ్రీధర్ ఏనాడు వేషాలకోసం అర్ధించలేదు. తనకు అవకాశం వచ్చిన సినిమాలలో నటించాడు. నటుడిగా ఉండగా ఈయన రియల్ ఎస్టేట్ రంగంలో పెట్టిన పెట్టుబడులతో, తన చివరి దశకంలో ఆ వ్యాపార రంగంలో బిజీగా ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bharatwaves.co.in/news/Muthyalamuggu-hero-Sridhar-dead-7525.html |title=Telugu Cinema News : Muthyalamuggu hero Sridhar dead |website= |access-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131020043436/http://www.bharatwaves.co.in/news/Muthyalamuggu-hero-Sridhar-dead-7525.html |archive-date=2013-10-20 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

చివరి రోజుల్లో ఆయనకు టివి సీరియళ్లు అవకాశం వెతుక్కుంటూ వస్తే అందులో నటించడానికి ఇష్టపడలేదు. ఆ సీరియళ్లు నటిస్తే శ్రమ ఎక్కువ తప్పితే ఆర్థికంగా ఫలితాలు బహు తక్కువ అని తెలుసుకుని నటనకు దూరంగా ఉన్నాడు. స్వంతచిత్ర నిర్మాణాలపై ఆసక్తి కనబరచలేదు. హీరోవేషాలు వస్తున్నప్పుడు శ్రీధర్‌చే ఎన్‌టిఆర్‌ తనస్వంతచిత్రం శ్రీరామ పట్టాభిషేకంలో [[గుహుడు|గుహుడి]] వేషం వేయించారు. దాంతో శ్రీధర్‌కు వచ్చే హీరోవేషాలు కూడా రాకుండా పోయాయి. అంతకుముందు ఎన్‌టిఆర్‌ గుహుడు వేషానికి డ్రైవర్‌ రాముడులో సెకెండ్‌హీరో వేషానికి లింకుపెట్టి ఇచ్చారు. కానీ, డ్రైవర్ రాముడు చిత్ర విజయం కూడా శ్రీధర్‌ను మరిన్ని చిత్రాలలో హీరోని చేయలేకపోయాయి. సహాయ పాత్రలను తెచ్చిపెట్టాయి. ఇలా శ్రీధర్‌కు తాను నటించిన హిట్‌చిత్రాలు ఎలాంటి లాభాలను చేకూర్చలేదనే చెప్పాలి. ఆయన విభిన్న పాత్రల్లో కనిపించాడు. వాటిల్లో అమెరికా అమ్మాయి, అడవి రాముడు, జస్టిస్‌ చౌదరి, కరుణామయుడు, ఈనాడు, బొమ్మరిల్లు, సీతా మహాలక్ష్మి, యశోదకృష్ణ వంటి చిత్రాలున్నాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.visalaandhra.com/movieworld/article-36645 |title=విశిష్టనటుడు ముత్యాలముగ్గు శ్రీధర్‌ - విశాలాంధ్ర 5 Feb 2011 |website= |access-date=10 జూలై 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160812040052/http://www.visalaandhra.com/movieworld/article-36645 |archive-date=12 ఆగస్టు 2016 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ఈయన కనిపించిన చివరి చిత్రం [[గోవిందా గోవిందా]].

==సినిమాల జాబితా==
{{Div col|colwidth=20em|content=
# [[తల్లా? పెళ్లామా?]] (1970)
# [[విశాలి]] (1973)
# [[చక్రవాకం (సినిమా)|చక్రవాకం]] (1974)
# [[దేవదాసు (1974 సినిమా)|దేవదాసు]] (1974)
# [[మాంగల్య భాగ్యం]] (1974)
# [[ముత్యాల ముగ్గు]] (1975)
# [[యశోదకృష్ణ]] (1975)
# [[శ్రీరామాంజనేయ యుద్ధం (1975)|శ్రీరామాంజనేయ యుద్ధం]] (1975)
# [[అమెరికా అమ్మాయి]] (1976)
# [[దొరలు దొంగలు (1976 సినిమా)|దొరలు దొంగలు]] (1976)
# [[బంగారు మనిషి]] (1976)
# [[భక్త కన్నప్ప (సినిమా)|భక్త కన్నప్ప]] (1976)
# [[వెలుగుబాటలు]] (1976)
# [[అడవి రాముడు]] (1977)
# [[తరం మారింది]] (1977)
# [[మనవడి కోసం]] (1977)
# [[అంగడిబొమ్మ]] (1978)
# [[ఇంద్రధనుస్సు (1978 సినిమా)|ఇంద్రధనుస్సు]] (1978)
# [[కరుణామయుడు (సినిమా)|కరుణామయుడు]] (1978) 
# [[గోరంత దీపం]] (1978)
# [[పల్లెసీమ]] (1978)
# [[బొమ్మరిల్లు (1978 సినిమా)|బొమ్మరిల్లు]] (1978)
# [[శ్రీరామ పట్టాభిషేకం]] (1978)
# [[సీతామాలక్ష్మి]] (1978)
# [[జూదగాడు (సినిమా)|జూదగాడు]] (1979)
# [[డ్రైవర్ రాముడు]] (1979)
# [[బొట్టు కాటుక]] (1979)
# [[ఆడది గడప దాటితే]] (1980)
# [[కలియుగ రావణాసురుడు]] (1980)
# [[కోడళ్ళొస్తున్నారు జాగ్రత్త]] (1980)
# [[పొదరిల్లు (సినిమా)|పొదరిల్లు]] (1980)
# [[బంగారు బావ]] (1980)
# [[మంచిని పెంచాలి (1980 సినిమా)|మంచిని పెంచాలి]] (1980)
# [[మూగకు మాటొస్తే]] (1980)
# [[సంధ్య (1980 సినిమా)|సంధ్య]] (1980)
# [[సంసార బంధం]] (1980)
# [[దేవుడు మావయ్య]] (1981)
# [[మా పెళ్ళి కథ]] (1981)
# [[ఆపద్బాంధవులు]] (1982)
# [[ఈనాడు (1982 సినిమా)|ఈనాడు]] (1982)
# [[జస్టిస్ చౌదరి]] (1982)
# [[డాక్టర్ మాలతి (సినిమా)|డాక్టర్ మాలతి]] (1982)
# [[కిరాయి కోటిగాడు]] (1983)
# [[నేటి చరిత్ర]] (1990)
# [[గోవిందా గోవిందా]] (1994)
}}

== మరణం ==
ఆయన ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ తో బాధపడుతూ, [[హైదరాబాదు]] అపోలో ఆసుపత్రిలో చికిత్స పొందుతుండగా గుండెపోటుతో [[జూలై 11]], [[2007]] న మరణించాడు. శ్రీధర్ కు భార్య, ముగ్గురు కుమార్తెలున్నారు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:1939 జననాలు]]
[[వర్గం:2007 మరణాలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా సినిమా నటులు]]</text>
      <sha1>9qyorwc4escm6a6ckegh5hi917kwdjw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601729</id>
      <parentid>4601728</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:00:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>కాపీ ఎడిటింగ్</comment>
      <origin>4601729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12625" sha1="g6hjlzf6cuff6eomxd5eys44bvuj8vt" xml:space="preserve">{{ఇతరవ్యక్తులు|సూరపనేని శ్రీధర్|3=శ్రీధర్ (అయోమయ నివృత్తి)}}{{Infobox person
| name = సూరపనేని శ్రీధర్
| image =Telugucinema muthyalamuggu4.jpg
| caption = [[ముత్యాల ముగ్గు]] సినిమాలో శ్రీధర్
| birth_name = సూరపనేని శ్రీధర్
| birth_date = [[డిసెంబర్ 21]], [[1939]]
| birth_place = [[కుమ్మమూరు]], [[కృష్ణా జిల్లా]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| death_date =[[జూలై 11]], [[2007]]
| death_place =[[హైదరాబాదు]]
| occupation = [[నటుడు]]
| residence = [[హైదరాబాదు]], [[తెలంగాణ]]
| years_active = 1975-1994
| education = [[బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్|బి.ఎ]]
| spouse = 
| children = ముగ్గురు అమ్మాయిలు
}}
'''సూరపనేని శ్రీధర్''' ([[డిసెంబర్ 21]], [[1939]] - [[జూలై 11]], [[2007]]) [[తెలుగు సినిమా]] నటుడు. మూడు దశకాల పాటు సాగిన సినీ ప్రస్థానంలో సుమారు 150 సినిమాలలో నటించిన శ్రీధర్ [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] సినిమా రంగములో [[ముత్యాల ముగ్గు]] సినిమాతో గుర్తింపు పొందాడు.

== జననం ==
[[కృష్ణా జిల్లా]], [[ఉయ్యూరు]] సమీపంలోని [[కుమ్మమూరు]] గ్రామంలో [[1939]] [[డిసెంబర్ 21]] న ఒక దిగువ మధ్యతరగతి కుటుంబంలో జన్మించిన శ్రీధర్, [[తల్లా? పెళ్లామా?]] చిత్రంతో తెలుగు జాతి మనది అనే పాటలో విద్యార్థిగా సినీ రంగ ప్రవేశం చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.eenadu.net/archives/archive-12-7-2007/panelhtml.asp?qrystr=htm%2Fpanel13.htm |title=ఈనాడు దినపత్రికలో శ్రీధర్ మరణవార్త |website= |access-date=2020-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071007220617/http://www.eenadu.net/archives/archive-12-7-2007/panelhtml.asp?qrystr=htm%2Fpanel13.htm |archive-date=2007-10-07 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; [[మచిలీపట్నం]]లో [[ఇంటర్మీడియట్ విద్య|ఇంటర్మీడియట్]] పూర్తిచేసుకొని 1964లో [[హైదరాబాదు]]కు వచ్చి ప్రభుత్వపనుల శాఖలో గుమాస్తాగా ఉద్యోగజీవితాన్ని ప్రారంభించాడు. ఉద్యోగం చేస్తూనే సాయంత్రం కళాశాలకు వెళుతూ [[బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్|బి.ఏ]] పూర్తిచేశాడు. కళాశాల సాంస్కృతిక విభాగంలో క్రియాశీలకంగా పనిచేస్తూ కార్యదర్శి అయ్యాడు. పరీక్ష, చీకటి తెరలు, అభాగ్యులు, సాలెగూడు, మండేకొండలు మొదలైన అనేక నాటకాల్లో ప్రధాన పాత్రలు పోషించాడు. ఈయన ప్రధానపాత్ర పోషించిన మంచుతెర అనే నాటకానికి గాను [[ఆంధ్ర నాటక కళా పరిషత్తు|ఆంధ్ర నాటక కళా పరిషత్]] నుంచి ద్వితీయ బహుమతి అందుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.telugucinema.com/c/publish/starsprofile/sridhar.php |title=Muthyala Muggu Sridhar |website= |access-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120627032743/http://www.telugucinema.com/c/publish/starsprofile/sridhar.php |archive-date=2012-06-27 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

ఒకప్పుడు [[ఘట్టమనేని కృష్ణ]] నటించిన సినిమాలన్నింటిలోనూ శ్రీధర్ కనిపించేవాడు. జస్టిస్ చౌదరి సినిమాలో [[ఎన్టీ రామారావు]] కొడుకుగా నటించాడు. ప్రతిభావంతమైన కళాకారుడైన శ్రీధర్ ఏనాడు వేషాలకోసం అర్ధించలేదు. తనకు అవకాశం వచ్చిన సినిమాలలో నటించాడు. నటుడిగా ఉండగా ఈయన రియల్ ఎస్టేట్ రంగంలో పెట్టిన పెట్టుబడులతో, తన చివరి దశకంలో ఆ వ్యాపార రంగంలో బిజీగా ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bharatwaves.co.in/news/Muthyalamuggu-hero-Sridhar-dead-7525.html |title=Telugu Cinema News : Muthyalamuggu hero Sridhar dead |website= |access-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131020043436/http://www.bharatwaves.co.in/news/Muthyalamuggu-hero-Sridhar-dead-7525.html |archive-date=2013-10-20 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

చివరి రోజుల్లో ఆయనకు టివి సీరియళ్లు అవకాశం వెతుక్కుంటూ వస్తే అందులో నటించడానికి ఇష్టపడలేదు. ఆ సీరియళ్లు నటిస్తే శ్రమ ఎక్కువ తప్పితే ఆర్థికంగా ఫలితాలు బహు తక్కువ అని తెలుసుకుని నటనకు దూరంగా ఉన్నాడు. స్వంతచిత్ర నిర్మాణాలపై ఆసక్తి కనబరచలేదు. హీరోవేషాలు వస్తున్నప్పుడు శ్రీధర్‌చే ఎన్‌టిఆర్‌ తనస్వంతచిత్రం శ్రీరామ పట్టాభిషేకంలో [[గుహుడు|గుహుడి]] వేషం వేయించారు. దాంతో శ్రీధర్‌కు వచ్చే హీరోవేషాలు కూడా రాకుండా పోయాయి. అంతకుముందు ఎన్‌టిఆర్‌ గుహుడు వేషానికి డ్రైవర్‌ రాముడులో సెకెండ్‌హీరో వేషానికి లింకుపెట్టి ఇచ్చారు. కానీ, డ్రైవర్ రాముడు చిత్ర విజయం కూడా శ్రీధర్‌ను మరిన్ని చిత్రాలలో హీరోని చేయలేకపోయాయి. సహాయ పాత్రలను తెచ్చిపెట్టాయి. ఇలా శ్రీధర్‌కు తాను నటించిన హిట్‌చిత్రాలు ఎలాంటి లాభాలను చేకూర్చలేదనే చెప్పాలి. ఆయన విభిన్న పాత్రల్లో కనిపించాడు. వాటిల్లో అమెరికా అమ్మాయి, అడవి రాముడు, జస్టిస్‌ చౌదరి, కరుణామయుడు, ఈనాడు, బొమ్మరిల్లు, సీతా మహాలక్ష్మి, యశోదకృష్ణ వంటి చిత్రాలున్నాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.visalaandhra.com/movieworld/article-36645 |title=విశిష్టనటుడు ముత్యాలముగ్గు శ్రీధర్‌ - విశాలాంధ్ర 5 Feb 2011 |website= |access-date=10 జూలై 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160812040052/http://www.visalaandhra.com/movieworld/article-36645 |archive-date=12 ఆగస్టు 2016 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ఈయన కనిపించిన చివరి చిత్రం [[గోవిందా గోవిందా]].

==సినిమాల జాబితా==
{{Div col|colwidth=20em|content=
# [[తల్లా? పెళ్లామా?]] (1970)
#  రైతు బిడ్డ (1971)
# [[విశాలి]] (1973)
# [[చక్రవాకం (సినిమా)|చక్రవాకం]] (1974)
# [[దేవదాసు (1974 సినిమా)|దేవదాసు]] (1974)
# [[మాంగల్య భాగ్యం]] (1974)
# [[ముత్యాల ముగ్గు]] (1975)
# [[యశోదకృష్ణ]] (1975)
# [[శ్రీరామాంజనేయ యుద్ధం (1975)|శ్రీరామాంజనేయ యుద్ధం]] (1975)
# [[అమెరికా అమ్మాయి]] (1976)
# [[దొరలు దొంగలు (1976 సినిమా)|దొరలు దొంగలు]] (1976)
# [[బంగారు మనిషి]] (1976)
# [[భక్త కన్నప్ప (సినిమా)|భక్త కన్నప్ప]] (1976)
# [[వెలుగుబాటలు]] (1976)
# [[అడవి రాముడు]] (1977)
# [[తరం మారింది]] (1977)
# [[మనవడి కోసం]] (1977)
# [[అంగడిబొమ్మ]] (1978)
# [[ఇంద్రధనుస్సు (1978 సినిమా)|ఇంద్రధనుస్సు]] (1978)
# [[కరుణామయుడు (సినిమా)|కరుణామయుడు]] (1978) 
# [[గోరంత దీపం]] (1978)
# [[పల్లెసీమ]] (1978)
# [[బొమ్మరిల్లు (1978 సినిమా)|బొమ్మరిల్లు]] (1978)
# [[శ్రీరామ పట్టాభిషేకం]] (1978)
# [[సీతామాలక్ష్మి]] (1978)
# [[జూదగాడు (సినిమా)|జూదగాడు]] (1979)
# [[డ్రైవర్ రాముడు]] (1979)
# [[బొట్టు కాటుక]] (1979)
# [[ఆడది గడప దాటితే]] (1980)
# [[కలియుగ రావణాసురుడు]] (1980)
# [[కోడళ్ళొస్తున్నారు జాగ్రత్త]] (1980)
# [[పొదరిల్లు (సినిమా)|పొదరిల్లు]] (1980)
# [[బంగారు బావ]] (1980)
# [[మంచిని పెంచాలి (1980 సినిమా)|మంచిని పెంచాలి]] (1980)
# [[మూగకు మాటొస్తే]] (1980)
# [[సంధ్య (1980 సినిమా)|సంధ్య]] (1980)
# [[సంసార బంధం]] (1980)
# [[దేవుడు మావయ్య]] (1981)
# [[మా పెళ్ళి కథ]] (1981)
# [[ఆపద్బాంధవులు]] (1982)
# [[ఈనాడు (1982 సినిమా)|ఈనాడు]] (1982)
# [[జస్టిస్ చౌదరి]] (1982)
# [[డాక్టర్ మాలతి (సినిమా)|డాక్టర్ మాలతి]] (1982)
# [[కిరాయి కోటిగాడు]] (1983)
# [[నేటి చరిత్ర]] (1990)
# [[గోవిందా గోవిందా]] (1994)
}}

== మరణం ==
ఆయన ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ తో బాధపడుతూ, [[హైదరాబాదు]] అపోలో ఆసుపత్రిలో చికిత్స పొందుతుండగా గుండెపోటుతో [[జూలై 11]], [[2007]] న మరణించాడు. శ్రీధర్ కు భార్య, ముగ్గురు కుమార్తెలున్నారు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు]]
[[వర్గం:1939 జననాలు]]
[[వర్గం:2007 మరణాలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా సినిమా నటులు]]</text>
      <sha1>g6hjlzf6cuff6eomxd5eys44bvuj8vt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మూస:Country data El Salvador</title>
    <ns>10</ns>
    <id>55495</id>
    <revision>
      <id>4601636</id>
      <parentid>4559767</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T22:44:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>[[బొమ్మ:Flag_of_El_Salvador_(1875-1877).svg]]ను [[బొమ్మ:Flag_of_El_Salvador_(1875–1912).svg]]తో మార్చాను. మార్చింది: [[c:User:CommonsDelinker]]; కారణం: ([[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · flag was used until 1912,</comment>
      <origin>4601636</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1601" sha1="gt3r0a9or6jtny2x9hkrm3nw21whew8" xml:space="preserve">{{ {{{1&lt;noinclude&gt;|country showdata&lt;/noinclude&gt;}}}
| alias = El Salvador
| flag alias = Flag of El Salvador.svg
| flag alias-1822 = Civil Flag of El Salvador.png
| flag alias-1823 = Flag of the United Provinces of Central America.svg
| flag alias-1824 = Flag of the Federal Republic of Central America.svg
| flag alias-1839 = Flag of El Salvador (1839-1865).svg
| flag alias-1865a = Flag of El Salvador (April 1865).svg
| flag alias-1865b = Flag of El Salvador (June 1865).svg
| flag alias-1869 = Flag of El Salvador (1869-1873).svg
| flag alias-1873 = Flag of El Salvador (1873-1875).svg
| flag alias-1875 = Flag of El Salvador (1875–1912).svg
| flag alias-1898 = Flag of the Greater Republic of Central America (1898).svg
| flag alias-civil = Civil Ensign of El Salvador.svg
| flag alias-army = Flag of the Salvadoran Army.svg
| link alias-army = Salvadoran Army
| flag alias-navy = Flag of the Navy of El Salvador.svg
| link alias-navy = Navy of El Salvador
| flag alias-naval = Flag of the Navy of El Salvador.svg
| link alias-naval = Navy of El Salvador
| flag alias-air force = Flag of the Salvadoran Air Force.svg
| link alias-air force = Salvadoran Air Force
| flag alias-military = Flag of the Armed Forces of El Salvador.svg
| link alias-military = Armed Forces of El Salvador
| size = {{{size|}}}
| name = {{{name|}}}
| altlink = {{{altlink|}}}
| variant = {{{variant|}}}
&lt;noinclude&gt;
| var1 = 1822
| var2 = 1823
| var3 = 1824
| var4 = 1839
| var5 = 1865a
| var6 = 1865b
| var7 = 1869
| var8 = 1873
| var9 = 1875
| var10 = 1898
| var11 = civil
| redir1 = SLV
| redir2 = ESA
&lt;/noinclude&gt;
}}</text>
      <sha1>gt3r0a9or6jtny2x9hkrm3nw21whew8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64277</id>
    <revision>
      <id>4601696</id>
      <parentid>4597439</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:47:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78797" sha1="lpv6bt4qi815iluyxt16pq2k1z5xike" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
భారతదేశంలో బహుళ-పార్టీ వ్యవస్థ ఉంది. [[భారత ఎన్నికల కమిషను|భారత ఎన్నికల సంఘం]], జాతీయ స్థాయి, రాష్ట్ర స్థాయి రాజకీయ పార్టీలకు ఆబ్జెక్టివ్ ప్రమాణాల ఆధారంగా గుర్తింపునిస్తుంది. గుర్తింపు పొందిన రాజకీయ పార్టీ రిజర్వు చేయబడిన పార్టీ చిహ్నం, ప్రభుత్వ టెలివిజన్, రేడియోలో ఉచిత ప్రసార సమయం, ఎన్నికల తేదీల సెట్టింగ్‌లో సంప్రదింపులు, ఎన్నికల నియమాలు, నిబంధనలను రూపొందించడం, ఇన్‌పుట్ ఇవ్వడం వంటి అధికారాలను పొందుతుంది. 

స్థానిక, రాష్ట్ర లేదా జాతీయ ఎన్నికలలో పోటీ చేయాలనుకునే ఇతర రాజకీయ పార్టీలు భారత ఎన్నికల సంఘంచే నమోదు చేయబడాలి. లోక్‌సభ లేదా రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల తర్వాత సంబంధిత ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా రిజిస్టర్ చేయబడిన పార్టీలు [[ఎన్నికల కమిషన్|ఎన్నికల సంఘం]] ద్వారా గుర్తింపు పొందిన జాతీయ పార్టీ లేదా రాష్ట్ర పార్టీగా అప్‌గ్రేడ్ చేయబడతాయి. గుర్తింపు పొందిన పార్టీ స్థితిని ఎన్నికల సంఘం క్రమానుగతంగా సమీక్షిస్తుంది.

2016లో సవరణకు ముందు (2014 జనవరి 1 నుండి అమల్లోకి వచ్చింది), ఒక రాజకీయ పార్టీ తదుపరి లోక్‌సభ లేదా రాష్ట్ర [[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు|శాసనసభ]] ఎన్నికలలో ప్రమాణాలను నెరవేర్చడంలో విఫలమైతే, వారు గుర్తింపు పొందిన పార్టీ హోదాను కోల్పోయారు. 

2016లో, ప్రతి ఎన్నికలకు బదులుగా వరుసగా రెండు ఎన్నికల తర్వాత ఇటువంటి సమీక్ష జరుగుతుందని కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం ప్రకటించింది. కాబట్టి, ఒక [[రాజకీయ పార్టీ]] తదుపరి ఎన్నికలలో ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా లేకపోయినా గుర్తింపు పొందిన పార్టీ హోదాను కలిగి ఉంటుంది. అయితే, వచ్చే ఎన్నికల తర్వాత జరిగే ఎన్నికల్లో ప్రమాణాలను అందుకోవడంలో విఫలమైతే, వారు తమ హోదాను కోల్పోతారు.

భారత ఎన్నికల సంఘం నుండి 2021 సెప్టెంబరు 23 నాటి తాజా ప్రచురణ ప్రకారం, 8 జాతీయ పార్టీలు, 54 రాష్ట్ర పార్టీలు, 2796 గుర్తింపు లేని పార్టీలతో కలిపి మొత్తం పార్టీల సంఖ్య 2858 నమోదైంది. ఎన్నికల్లో పోటీ చేసే అన్ని నమోదిత పార్టీలు ఎన్నికల సంఘం అందించే అందుబాటులో ఉన్న చిహ్నాల జాబితా నుండి గుర్తును ఎంచుకోవాలి. కొన్ని షరతులలో [[రాష్ట్రపతి పాలన]] విధించకపోతే, [[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]], [[జాతీయ రాజధాని ప్రాంతం (భారతదేశం)|జాతీయ రాజధాని ఢిల్లీ]], [[పుదుచ్చేరి]] కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలతో పాటు దేశంలోని మొత్తం 28 రాష్ట్రాలు ప్రభుత్వాలను ఎన్నుకున్నాయి.

==జాతీయ పార్టీలు==
నమోదిత పార్టీ క్రింద ఈ దిగివ జాబితా చేయబడిన మూడు షరతుల్లో దేనినైనా నెరవేర్చినట్లయితే మాత్రమే జాతీయ పార్టీగా గుర్తించబడుతుంది:

* కనీసం మూడు వేర్వేరు రాష్ట్రాల నుండి లోక్‌సభలో పార్టీ 2% సీట్లు గెలుచుకుంటుంది. 
* లోక్‌సభ లేదా శాసనసభకు జరిగే సాధారణ ఎన్నికలలో, పార్టీ ఏదైనా నాలుగు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రాష్ట్రాల్లో 6% ఓట్లను పోల్ చేస్తుంది. అదనంగా అది నాలుగు లోక్‌సభ స్థానాలను గెలుచుకుంటుంది.
* ఆ పార్టీకి నాలుగు రాష్ట్రాల్లో రాష్ట్ర పార్టీగా గుర్తింపు వస్తుంది.

== రాష్ట్ర పార్టీ హోదా పార్టీలు ==
క్రింద జాబితా చేయబడిన ఐదు షరతులలో దేనినైనా నెరవేర్చినట్లయితే మాత్రమే ఒక నమోదిత పార్టీ రాష్ట్ర పార్టీగా గుర్తింపు పొందుతుంది:&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|title=The Election Symbols (Reservation and Allotment) Order, 1968|url=https://upload.indiacode.nic.in/showfile?actid=AC_CEN_3_81_00001_195143_1517807327542&amp;type=order&amp;filename=Election%20Symbol%20Order,%201968.pdf|access-date=26 August 2024|website=[[Election Commission of India]]}}&lt;/ref&gt;

# ఒక పార్టీ రాష్ట్ర శాసనసభకు జరిగిన ఎన్నికల్లో పోలైన చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో కనీసం ఆరు శాతం పొందాలి. ఆ రాష్ట్ర అసెంబ్లీలో కనీసం రెండు సీట్లు గెలుచుకోవాలి.
# లోక్‌సభకు జరిగిన ఎన్నికల్లో పోలైన చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో కనీసం ఆరు శాతం పొందాలి. లోక్‌సభలో కనీసం ఒక సీటు గెలుచుకోవాలి.
# ఒక పార్టీ ఆ రాష్ట్రానికి కేటాయించిన మొత్తం సీట్ల సంఖ్యలో లేదా దానిలో ఏదైనా భిన్నంలో కనీసం మూడు శాతం గెలుచుకోవాలి.
# లోక్‌సభలో ప్రతి 25 మంది సభ్యులకు లేదా రాష్ట్రానికి కేటాయించిన ఏదైనా భిన్నంలో కనీసం ఒక ఎంపీని కలిగిఉండాలి.&lt;ref&gt;{{cite web|last=admin1|date=2023-04-11|title=Recognition of National or State Party - Current Affairs|url=https://www.nextias.com/ca/current-affairs/11-04-2023/recognition-of-national-or-state-party|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20241009073548/https://www.nextias.com/ca/current-affairs/11-04-2023/recognition-of-national-or-state-party|archive-date=9 October 2024|access-date=2024-12-28|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
# సరళీకృత ప్రమాణాల ప్రకారం, రాష్ట్రంలో పోలైన మొత్తం చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో ఎనిమిది శాతం లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పొందినట్లయితే అది రాష్ట్ర పార్టీగా గుర్తింపు పొందేందుకు అర్హత పొందుతుందని మరో నిబంధన.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ 8 గుర్తింపు పొందిన జాతీయ పార్టీలు&lt;ref name=&quot;RUPPs&quot;&gt;{{Cite web|date=27 March 2024|title=List of RUPPs|url=https://www.eci.gov.in/eci-backend/public/api/download?url=LMAhAK6sOPBp%2FNFF0iRfXbEB1EVSLT41NNLRjYNJJP1KivrUxbfqkDatmHy12e%2FzBiU51zPFZI5qMtjV1qgjFva%2BcZe4H5hLgRzEPbXgT49qSWXyEJcR%2FnGOc%2B3Sx%2B2TgKdCmUSHqA1uyd%2BQgGswdQ%3D%3Dfn2ReU7TfrqYobgIir64S7nkVWlwNI5fVuQzQAzEINtKqZItUQpsox0l8a6Qc9HDxdR7EbRta14biMCaStgTi969wgAoBSopNT0NBv%2Bvd68Ig13GbDssrNNXWpBZDNpcwj3Z7a5G1a86ixzRJPhiB5OjeSkcHwAE62P8%2BBbGhy7zbQntbk5%2BHJ2MyF3rXQym5WhDMqNyj957hfTvv7M3Fwrb4TetaW%2Bm9WGJeU%3D|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240417145945/https://www.eci.gov.in/eci-backend/public/api/download?url=LMAhAK6sOPBp/NFF0iRfXbEB1EVSLT41NNLRjYNJJP1KivrUxbfqkDatmHy12e/zBiU51zPFZI5qMtjV1qgjFva%2BcZe4H5hLgRzEPbXgT49qSWXyEJcR/nGOc%2B3Sx%2B2TgKdCmUSHqA1uyd%2BQgGswdQ%3D%3Dfn2ReU7TfrqYobgIir64S7nkVWlwNI5fVuQzQAzEINtKqZItUQpsox0l8a6Qc9HDxdR7EbRta14biMCaStgTi969wgAoBSopNT0NBv%2Bvd68Ig13GbDssrNNXWpBZDNpcwj3Z7a5G1a86ixzRJPhiB5OjeSkcHwAE62P8%2BBbGhy7zbQntbk5%2BHJ2MyF3rXQym5WhDMqNyj957hfTvv7M3Fwrb4TetaW%2Bm9WGJeU%3D|archive-date=17 April 2024|access-date=17 April 2024|website=Election Commission of India|format=PDF}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot;| పార్టీ
! జెండా
! అబ్రివేషన్
!అలయన్స్
! రాజకీయ&lt;br/&gt;స్థానం
! భావజాలం
! స్థాపించబడింది
! జాతీయ హోదా కల్పించారు
! నాయకుడు (లు)
! ఎన్నికల&lt;br/&gt;చిహ్నం
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|All India Trinamool Congress}}&quot; |
| [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]&lt;small&gt;&lt;br/&gt;&lt;/small&gt;
| [[దస్త్రం:All_India_Trinamool_Congress_flag_(2).svg|border|ఎడమ|frameless|50x50px]]
| ఎఐటిసి
|'''-'''
| సెంటర్-లెఫ్ట్
|[[సెక్యులరిజం]]&lt;br/&gt;ప్రోగ్రెసివిజం
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1998|01|01}}
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|2016|09|02}}
|[[మమతా బెనర్జీ]] &lt;br/&gt; (ఛైర్‌పర్సన్)
| [[File:All India Trinamool Congress symbol 2021.svg|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
| [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]&lt;br/&gt;
| [[దస్త్రం:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|border|ఎడమ|frameless|50x50px]]
| బిఎస్పీ
|'''-'''
| సెంటర్-లెఫ్ట్
|సామాజిక సమానత్వం&lt;br/&gt;సామాజిక న్యాయం&lt;br/&gt;[[లౌకికవాదం]]&lt;br/&gt;ఆత్మగౌరవం&lt;br/&gt;[[మానవ హక్కులు]]
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1984|04|14}}
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|2013|01|26}}&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.business-standard.com/article/specials/bsp-gets-national-party-status-janata-party-derecognised-197112601104_1.html |title=Bsp Gets National Party Status, Janata Party Derecognised |publisher=Business Standard |date= 27 January 2013 |access-date=19 March 2022}}&lt;/ref&gt;
|[[మాయావతి]] &lt;br/&gt; (అధ్యక్షుడు)
| [[File:Indian Election Symbol Elephant.png|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;small&gt;
| [[దస్త్రం:BJP_Flag.svg|border|ఎడమ|frameless|50x50px]]
| బీజేపీ
|'''ఎన్.డి.ఎ.'''
| రైట్-వింగ్&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-18352532|title=Viewpoint: Narendra Modi makes his move|publisher=BBC News|date= 13 June 2012 |access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt;
|[[హిందుత్వ]]&lt;br/&gt;జాతీయవాదం&lt;br/&gt;సంప్రదాయవాదంసామాజిక సంప్రదాయవాదం
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1980|04|06}}
|
| [[జగత్ ప్రకాష్ నడ్డా]] &lt;br/&gt; (అధ్యక్షుడు)
| [[File:Lotos flower symbol.svg|50x50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India}}&quot; |
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
| [[దస్త్రం:CPI-banner.svg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|సిపిఐ
|'''ఎల్‌డిఎఫ్'''
|లెఫ్ట్-వింగ్
|[[కమ్యూనిజం]]
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1925|12|26}}
|
|[[డి. రాజా]] &lt;br/&gt; (ప్రధాన కార్యదర్శి)
| [[File:CPI symbol.svg|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
| [[దస్త్రం:CPI-M-flag.svg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|సీపీఐ (ఎం)
|'''ఎల్‌డిఎఫ్'''
|లెఫ్ట్-వింగ్
|[[కమ్యూనిజం]]&lt;br/&gt;మార్క్సిజం-లెనినిజం
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1964|11|07}}
|
| [[సీతారాం ఏచూరి]] &lt;br/&gt; (ప్రధాన కార్యదర్శి)
| [[File:CPI(M) election symbol - Hammer Sickle and Star.svg|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| [[దస్త్రం:Indian_National_Congress_Flag.svg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|కాంగ్రెస్
|'''యు.పి.ఎ'''
|సెంటర్&lt;ref name=&quot;BBC News&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-61891133|title=Maharashtra: The political crisis brewing in India's richest state|publisher=BBC News|date= 23 June 2022 |access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt;
|పెద్ద డేరా&lt;br/&gt;పౌర జాతీయవాదం&lt;br/&gt;సామాజిక ఉదారవాదం&lt;br/&gt;[[లౌకికవాదం]]
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1885|12|28}}
|
| [[సోనియా గాంధీ]] &lt;br/&gt; (అధ్యక్షుడు)
| [[File:Hand INC.svg|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:Flag_of_Nationalist_Congress_Party.svg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|ఎన్సీపీ
|'''యు.పి.ఎ'''
|సెంటర్-లెఫ్ట్&lt;ref name=&quot;BBC News&quot;/&gt;
|[[ఉదారవాదం]]&lt;br/&gt;గాంధిజం
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|1999|06|10}}
|
| [[శరద్ పవార్]] &lt;br/&gt; (అధ్యక్షుడు)
| [[File:Nationalist_Congress_Party_Election_Symbol.png|50px|ఎడమ|frameless]]
|-
! style=&quot;background-color: {{party color|National People's Party (India)}}&quot; |
| [[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:NPP_Flag.jpg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|ఎన్ పి పి
|'''ఎన్.డి.ఎ.'''
|సెంటర్
|ప్రాంతీయవాదం&lt;br/&gt;ఎత్నోసెంట్రిజం
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|2013|01|06}}
| {{Start date and years ago|df=yes|p=y|br=y|2019|06|07}}
| [[కొన్రాడ్ సంగ్మా]] &lt;br/&gt; (అధ్యక్షుడు)
| [[File:Indian_Election_Symbol_Book.svg|50px|ఎడమ|frameless]]
|}

==ప్రాంతీయ పార్టీలు==
ఒక పార్టీ రాష్ట్ర పార్టీగా గుర్తింపు పొందాలంటే కింది షరతుల్లో ఏదైనా ఒక దానిని నెరవేర్చాలి:

# రాష్ట్ర శాసనసభకు జరిగే ఎన్నికల్లో పోల్ చేయబడిన చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో కనీసం 6% ఓట్లను పార్టీ సాధించాలి. 
# ఆ రాష్ట్ర అసెంబ్లీలో కనీసం 2 సీట్లు గెలుచుకోవాలి.
# ఒక పార్టీ లోక్‌సభకు జరిగే ఎన్నికల్లో పోలైన చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో కనీసం 6% ఓట్లను పొందాలి. లోక్‌సభలో కనీసం 1 సీటు గెలుచుకోవాలి.
# ఒక పార్టీ మొత్తం సీట్లలో కనీసం 3% లేదా శాసనసభలో కనీసం మూడు సీట్లు గెలవాలి, ఇది ఎప్పుడూ ఎక్కువ.
# ఒక పార్టీ లోక్‌సభలో ప్రతి 25 స్థానాలకు కనీసం ఒక సీటు లేదా ఆ రాష్ట్రానికి కేటాయించిన దానిలో ఏదైనా భాగాన్ని గెలుచుకోవాలి.
# సరళీకృత ప్రమాణాల ప్రకారం, రాష్ట్రంలో పోలైన మొత్తం చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లలో 8% లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఉంటే అది రాష్ట్ర పార్టీగా గుర్తింపు పొందేందుకు అర్హత పొందుతుంది.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+54 గుర్తింపు పొందిన రాష్ట్ర పార్టీలు&lt;ref name=&quot;RUPPs2&quot;&gt;{{Cite web|date=27 March 2024|title=List of RUPPs|url=https://www.eci.gov.in/eci-backend/public/api/download?url=LMAhAK6sOPBp%2FNFF0iRfXbEB1EVSLT41NNLRjYNJJP1KivrUxbfqkDatmHy12e%2FzBiU51zPFZI5qMtjV1qgjFva%2BcZe4H5hLgRzEPbXgT49qSWXyEJcR%2FnGOc%2B3Sx%2B2TgKdCmUSHqA1uyd%2BQgGswdQ%3D%3Dfn2ReU7TfrqYobgIir64S7nkVWlwNI5fVuQzQAzEINtKqZItUQpsox0l8a6Qc9HDxdR7EbRta14biMCaStgTi969wgAoBSopNT0NBv%2Bvd68Ig13GbDssrNNXWpBZDNpcwj3Z7a5G1a86ixzRJPhiB5OjeSkcHwAE62P8%2BBbGhy7zbQntbk5%2BHJ2MyF3rXQym5WhDMqNyj957hfTvv7M3Fwrb4TetaW%2Bm9WGJeU%3D|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240417145945/https://www.eci.gov.in/eci-backend/public/api/download?url=LMAhAK6sOPBp/NFF0iRfXbEB1EVSLT41NNLRjYNJJP1KivrUxbfqkDatmHy12e/zBiU51zPFZI5qMtjV1qgjFva%2BcZe4H5hLgRzEPbXgT49qSWXyEJcR/nGOc%2B3Sx%2B2TgKdCmUSHqA1uyd%2BQgGswdQ%3D%3Dfn2ReU7TfrqYobgIir64S7nkVWlwNI5fVuQzQAzEINtKqZItUQpsox0l8a6Qc9HDxdR7EbRta14biMCaStgTi969wgAoBSopNT0NBv%2Bvd68Ig13GbDssrNNXWpBZDNpcwj3Z7a5G1a86ixzRJPhiB5OjeSkcHwAE62P8%2BBbGhy7zbQntbk5%2BHJ2MyF3rXQym5WhDMqNyj957hfTvv7M3Fwrb4TetaW%2Bm9WGJeU%3D|archive-date=17 April 2024|access-date=17 April 2024|website=Election Commission of India|format=PDF}}&lt;/ref&gt;
|-
!వ.సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; class=&quot;unsortable&quot; | పార్టీ
! పార్టీ జెండా
! సంక్షిప్తీకరణ
!కూటమి
! రాజకీయ&lt;br /&gt;స్థానం
! భావజాలం
! స్థాపించబడింది
! నాయకుడు (లు)
!రాష్ట్రంలో గుర్తింపు పొందింది
! class=&quot;unsortable&quot; |ఎన్నికల&lt;br /&gt;చిహ్నం
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |'''3 రాష్ట్రాల్లో రాష్ట్ర పార్టీ'''
| bgcolor=&quot;{{party color|Aam Aadmi Party}}&quot; |
| [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:Aam_Aadmi_Party_Flag.svg|border|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AAP
|'''-'''
| సెంటర్ నుండి సెంటర్-లెఫ్ట్
| ఆర్థిక జాతీయవాదం&lt;ref name=&quot;London School of Economics&quot;&gt;{{citation|last1=Nikore|first1=Mitali|title=The populist politics of the Aam Aadmi Party|date=15 January 2014|url=http://blogs.lse.ac.uk/southasia/2014/01/15/the-populist-politics-of-the-aam-aadmi-party|archive-url=https://web.archive.org/web/20161201080821/http://blogs.lse.ac.uk/southasia/2014/01/15/the-populist-politics-of-the-aam-aadmi-party/|publisher=London School of Economics|access-date=30 November 2016|archive-date=1 December 2016|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;సెక్యులరిజం&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.firstpost.com/politics/aaps-vision-of-secularism-big-on-intention-weak-on-substance-1444157.html/amp | title=AAP's vision of secularism: Big on intention, weak on substance - Politics News, Firstpost | date=21 March 2014 }}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;జాతీయవాదం&lt;ref&gt;*{{Cite web|url=https://thefederal.com/opinion/aaps-ideological-dilemma-and-tryst-with-tricolour-nationalism/|title = AAP's ideological dilemma and tryst with tricolour nationalism|date = 12 March 2021|access-date = 17 May 2021}}
*{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/delhi-budget-explained-arvind-kejriwal-deshbhakti-7221315/|title = Delhi Budget explained: Deshbhakti with 500 national flags, benefits for women and vision 2047|date = 10 March 2021|access-date = 17 May 2021}}
*{{Cite web|url=https://hindi.news18.com/news/delhi-ncr/arvind-kejriwal-says-hardcore-patriotism-honesty-and-humanity-are-three-pillars-of-aap-ideology-4161665.html|title = अरविंद केजरीवाल ने इन 3 को बताया AAP की विचारधारा|date = 30 March 2022|access-date = 30 March 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[దేశభక్తి]]&lt;ref name=&quot;economictimes-29Mar22&quot;&gt;{{Cite news|url=https://m.economictimes.com/news/politics-and-nation/extreme-patriotism-honesty-and-humanism-three-pillars-of-aap-claims-kejriwal/articleshow/90526529.cms|title=Extreme-Patriotism, Honesty and Humanism-three pillars of AAP, claims Kejriwal|date=29 March 2022|work=The Economic Times}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[మానవతావాదం]]&lt;ref name=&quot;economictimes-29Mar22&quot; /&gt;
| 2012
| [[అరవింద్ కేజ్రివాల్]]
| [[ఢిల్లీ]] &lt;br /&gt;[[పంజాబ్]] &lt;br /&gt; [[గోవా]]
| [[File:AAP Symbol.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal (Secular)}}&quot; |
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JD (S)
|'''-'''
| సెంటర్-లెఫ్ట్
| సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం&lt;ref name=&quot;elections.inb&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.elections.in/political-parties-in-india/janata-dal-secular.html|title=Janata Dal (Secular) JD(S)|work=elections.in|access-date=3 September 2021|archive-date=3 సెప్టెంబరు 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210903044919/https://www.elections.in/political-parties-in-india/janata-dal-secular.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; [[సెక్యులరిజం]]&lt;ref name=&quot;elections.inb&quot; /&gt;
| 1999
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]&lt;br /&gt;[[కర్ణాటక]]&lt;br /&gt;[[కేరళ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal (United)}}&quot; |
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
| [[దస్త్రం:Janata_Dal_(United)_Flag.svg|border|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JD (U)
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
| సెంటర్-లెఫ్ట్
| [[సోషలిజం]]&lt;ref name=&quot;LS2014b&quot;&gt;{{cite web|date=10 April 2014|title=Lok Sabha Elections 2014: Know your party symbols!|url=https://www.dnaindia.com/india/report-lok-sabha-elections-2014-know-your-party-symbols-1974606|work=Daily News and Analysis}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;[[సెక్యులరిజం]]&lt;ref name=&quot;LS2014b&quot; /&gt;&lt;br /&gt;సమగ్ర హ్యూమనిజం&lt;ref name=&quot;elections.inc&quot;&gt;{{cite web |author=About Janta Dal United (JDU) |url=http://www.elections.in/political-parties-in-india/janata-dal-united.html |title=Janta Dal United (JD(U)) – Party History, Symbol, Founders, Election Results and News |publisher=Elections.in |access-date=12 March 2017 |url-status = live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170301125016/http://www.elections.in/political-parties-in-india/janata-dal-united.html |archive-date=1 March 2017 }}&lt;/ref&gt;
| 2003
| [[నితీష్ కుమార్]]
| [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]&lt;br /&gt;[[బీహార్]] &lt;br /&gt;[[మణిపూర్]]
| [[File:Indian Election Symbol Arrow.svg|50px]]
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |'''2 రాష్ట్రాల్లో రాష్ట్ర పార్టీ'''
| bgcolor=&quot;{{party color|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}}&quot; |
| [[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
| [[దస్త్రం:AIADMK_OfficialFlag_Vector.svg|border|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AIADMK
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|సెంటర్ నుండి సెంటర్-లెఫ్ట్
| ద్రావిడనిజం&lt;br /&gt;పాపులిజం&lt;br /&gt;సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం&lt;br /&gt;
| 1972
| [[ఎడపడి కె. పలనిసామి]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt; (ప్రధాన కార్యదర్శి)&lt;/small&gt;
| [[తమిళనాడు]]&lt;br /&gt;[[పుదుచ్చేరి]]
| [[File:Indian election symbol two leaves.svg|50px|Two Leaves]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Dravida Munnetra Kazhagam}}&quot; |
| [[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
| [[దస్త్రం:Flag_DMK.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| DMK
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
|సెంటర్-లెఫ్ట్
| {{nowrap|సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం&lt;ref name=&quot;dmk1&quot;/&gt;&lt;br/&gt;సామాజిక న్యాయం&lt;ref name=&quot;dmk1&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/m-karunanidhi-from-health-care-to-community-living-his-schemes-were-aimed-at-social-equality/article24548812.ece|title=M. Karunanidhi: From health care to community living, his schemes were aimed at social equality|last=Kannan|first=Ramya|date=8 August 2018|work=The Hindu|access-date=10 August 2019|issn=0971-751X}}
* {{cite web|url=https://www.news18.com/news/india/karunanidhi-the-social-reformer-who-changed-the-landcape-of-tamil-nadu-politics-1837827.html|title=Social Equality was Karunanidhi's Focus During Five Terms as Tamil Nadu CM|website=News18|date=11 March 2019|access-date=10 August 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ఫెడరలిజం}}
| 1949
| [[ఎం. కె. స్టాలిన్]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt; (అధ్యక్షుడు)&lt;/small&gt;
| [[తమిళనాడు]]&lt;br /&gt;[[పుదుచ్చేరి]]
| [[File:Indian election symbol rising sun.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Naga People's Front}}&quot; |
| [[నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్]]
| [[దస్త్రం:Flag_of_the_Naga_People's_Front.png|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| NPF
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
| ప్రాంతీయవాదం
| 2002
| [[టి.ఆర్. జెలియాంగ్|టి. ఆర్. జెలియాంగ్]]
|[[మణిపూర్]]&lt;br /&gt;[[నాగాలాండ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Cock.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Janata Dal}}&quot; |
| [[రాష్ట్రీయ జనతా దళ్]]
| [[దస్త్రం:RJD_Flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| RJD
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
| సెంటర్-లెఫ్ట్
| [[సోషలిజం]]
| 1997
| [[లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్]]&lt;br /&gt;[[తేజస్వి యాదవ్]]
| [[Bihar]]&lt;br /&gt;[[Jharkhand]]
| [[File:Indian Election Symbol Hurricane Lamp.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}}&quot; |
| [[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:RSP-flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| RSP
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
| లెఫ్ట్-వింగ్
| [[కమ్యూనిజం]]&lt;br /&gt;మార్క్సిజం-లెనినిజం&lt;ref name=&quot;Chakrabarty2014&quot;&gt;{{cite book|author=Bidyut Chakrabarty|title=Communism in India: Events, Processes and Ideologies|url=https://books.google.com/books?id=oEtRBAAAQBAJ&amp;pg=PA61|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-997489-4|page=61}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;విప్లవాత్మక సోషలిజం
| 1940
| మనోజ్ భట్టాచార్య&lt;ref&gt;{{cite web|title=Indian citizenship act against humanity: Manoj Bhattacharya|url=https://en.prothomalo.com/bangladesh/politics/indian-citizenship-act-against-humanity-manoj-bhattacharya
|website=prothomalo.com}}&lt;/ref&gt;
| [[కేరళ]]&lt;br /&gt;[[పశ్చిమ బెంగాల్]]
| [[File:Indian Election Symbol Spade and Stoker.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot; |
| [[తెలుగు దేశం పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:TDPFlag.PNG|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| TDP
| -
|సెంటర్&lt;ref&gt;
{{cite web|url=https://www.thehansindia.com/posts/index/Editors-Desk/2017-05-27/Tumultuous-transition/302688|title=Tumultuous transition |date=27 May 2017 }}&lt;/ref&gt;
| పాపులిజం&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Telugu-Desam-Party|title=Telugu Desam Party (TDP) &amp;#124; Britannica|date=5 ఆగ, 2024|website=www.britannica.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;elections.ine&quot;&gt;{{cite web |title=Telugu Desam Party (TDP) |url=https://www.elections.in/political-parties-in-india/telugu-desam.html |access-date=9 September 2021 |archive-date=9 సెప్టెంబరు 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909213230/https://www.elections.in/political-parties-in-india/telugu-desam.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ఆర్థిక ఉదారవాదం&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Price |first1= Pamela |last2=Srinivas |first2=Dusi |editor1-first= Anastasia |editor1-last= Piliavsky |date=August 2014 |title=Patronage and autonomy in India's deepening democracy |journal=Cambridge University Press |pages=217–236 |doi=10.1017/CBO9781107296930.011 |isbn= 9781107296930 }}&lt;/ref&gt;
| 1982
|[[నారా చంద్రబాబునాయుడు|ఎన్. చంద్రబాబు నాయుడు]]
| [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]&lt;br /&gt;[[తెలంగాణ]]
| [[File:Indian Election Symbol Cycle.png|50px]]
|-
| rowspan=&quot;44&quot; |'''1 రాష్ట్రంలో రాష్ట్ర పార్టీ'''
| bgcolor=&quot;{{party color|YSR Congress Party}}&quot; |
| [[యువజన శ్రామిక రైతు కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| YSRCP
| -
|
|పాపులిజం&lt;ref name=&quot;Britannica&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;elections.ine&quot; /&gt; ప్రాంతీయవాదం
| 2011
| [[వై.ఎస్. జగన్మోహన్ రెడ్డి|వై. ఎస్. జగన్ మోహన్ రెడ్డి]]
| [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Ceiling Fan.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Telangana Rashtra Samithi}}&quot; |
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి]]
| [[దస్త్రం:TRS_Flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| TRS
| -
| {{Nowrap|సెంట్రిజం&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.epw.in/tags/trs|title=TRS &amp;#124; Economic and Political Weekly|website=www.epw.in}}&lt;/ref&gt;}}
| ప్రాంతీయవాదం&lt;ref&gt;{{cite web|last=Hyderabad|first=K. VENKATESHWARLU in|title=Regionalism and sub-regionalism|url=https://frontline.thehindu.com/cover-story/article30222171.ece|date=23 April 2004|access-date=14 September 2020|website=Frontline|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;elections.in&quot; /&gt;&lt;br /&gt;పాపులిజం&lt;ref&gt;{{cite news|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|title=One year of Telangana a mixed bag for KCR|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/one-year-of-telangana-a-mixed-bag-for-kcr/88791.html|quote=The Telangana Rashtra Samithi (TRS), led by Chandrasekhar Rao, took over the reins of the new state amid euphoria and high expectations. ... Blending boldness with populism, KCR has earned the reputation for being a tough task master|access-date=20 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721014401/https://www.tribuneindia.com/news/nation/one-year-of-telangana-a-mixed-bag-for-kcr/88791.html|archive-date=21 July 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;సంప్రదాయవాదం&lt;ref name=&quot;elections.in&quot; /&gt;&lt;br /&gt;వేర్పాటువాదం
| 2001
| [[కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖరరావు|కె. చంద్రశేఖర్ రావు]]
|[[తెలంగాణ]]
| 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All India Forward Bloc}}&quot; |
| [[ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AIFB
|'''[[ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్|ఎల్.డి.ఎఫ్]]'''
| లెఫ్ట్-వింగ్
| వామపక్ష జాతీయవాదం&lt;br /&gt;[[సోషలిజం]]&lt;br /&gt;సామ్రాజ్య వ్యతిరేకత&lt;br /&gt;[[మార్క్సిజం]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://forwardbloc.org/ideology-of-netaji/|title=Party constitution|publisher=All India Forward Bloc|access-date=22 April 2017|location=India|year=2017}}&lt;/ref&gt;
| 1939
| దేబబ్రత బిస్వాస్
| [[పశ్చిమ బెంగాల్]]
| [[File:Indian Election Symbol Lion.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}}&quot; |
| [[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్]]
|[[దస్త్రం:All_India_Majlis-e-Ittehadul_Muslimeen_logo.svg|border|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AIMIM
|'''-'''
|రైట్-వింగ్&lt;ref&gt;{{cite web| url=https://www.freepressjournal.in/analysis/though-the-bjp-and-aimim-are-ideologically-apart-they-share-a-few-similarities-says-a-l-i-chougule|title=Though BJP and AIMIM are ideologically apart they share a few similarities}}&lt;/ref&gt;
| సమ్మిళిత జాతీయవాదం&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/will-fight-back-to-save-indias-composite-culture-constitution-asaduddin-owaisi-5748617/|title = Will fight back to save India's composite culture, Constitution: Asaduddin Owaisi|date = 26 May 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt; మైనారిటీ హక్కులు 
&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aimim.org/minority-upliftment/|title=Minority Upliftment|access-date=2022-09-19|archive-date=2023-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20230323142956/http://www.aimim.org/minority-upliftment/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;దళితుల హక్కులు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.telegraphindia.com/west-bengal/aimim-eyes-minorities-and-dalits-in-malda/cid/1804745|title=AIMIM eyes minorities and Dalits in Malda}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;రాజ్యాంగవాదం&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/aimim-want-to-confront-hindu-nationalism-with-indian-constitution-owaisi-121020800050_1.html|title = AIMIM want to confront Hindu nationalism with Indian Constitution: Owaisi|newspaper = Business Standard India|date = 8 February 2021}}&lt;/ref&gt;
| 1958
| [[అసదుద్దీన్ ఒవైసీ]]
| [[తెలంగాణ]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All India N.R. Congress}}&quot; |
| [[అఖిల భారత ఎన్ఆర్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా ఎన్ఆర్ కాంగ్రెస్]]
|[[దస్త్రం:All_India_N.R._Congress.png|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AINRC
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్
| సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం&lt;br /&gt;పాపులిజం
| 2011
| [[ఎన్ రంగస్వామి|ఎన్. రంగస్వామి]]
| [[పుదుచ్చేరి]]
| [[File:Indian Election Symbol Jug.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All India United Democratic Front}}&quot; |
| [[ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AIUDF
|'''-'''
|
|
| 2005
| బద్రుద్దీన్ అజ్మల్
| [[అస్సాం]]
| [[File:Indian Election Symbol Lock And Key.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All Jharkhand Students Union}}&quot; |
| [[ఆల్ జార్ఖండ్ స్టూడెంట్స్ యూనియన్]]
|[[దస్త్రం:ANSU_Party_flag.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AJSU
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
|
| 1986
| సుధేష్ మహ్తో
| [[జార్ఖండ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Banana.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Asom Gana Parishad}}&quot; |
| [[అసోం గణ పరిషత్]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| AGP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్-రైట్
| ప్రాంతీయవాదం&lt;br /&gt;బెంగాలీ వ్యతిరేక సెంటిమెంట్
| 1985
| అతుల్ బోరా
| [[అస్సాం]]
| [[File:Indian Election Symbol Elephant.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Biju Janata Dal}}&quot; |
| [[బిజూ జనతా దళ్|బిజూ జనతాదళ్]]
| [[దస్త్రం:Biju_Janata_Dal_Flag.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| BJD
|'''-'''
| సెంటర్ నుండి&lt;br /&gt;సెంటర్-లెఫ్ట్
| ప్రాంతీయవాదం&lt;ref name=&quot;Encyclopedia Britannica&quot;&gt;{{cite encyclopedia|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|url=https://www.britannica.com/topic/Biju-Janata-Dal|title=Biju Janata Dal}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;పాపులిజం&lt;ref name=&quot;elections.in&quot;&gt;{{cite web|work=elections.in|url=https://www.elections.in/political-parties-in-india/biju-janata-dal.html|title=Biju Janata Dal (BJD)}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;[[సెక్యులరిజం]]&lt;ref name=&quot;elections.in&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Encyclopedia Britannica&quot; /&gt;&lt;br /&gt;[[ఉదారవాదం]]&lt;ref name=&quot;elections.in&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LS2014&quot;&gt;{{cite web|work=[[Daily News and Analysis]]|title=Lok Sabha Elections 2014: Know your party symbols!|url=https://www.dnaindia.com/india/report-lok-sabha-elections-2014-know-your-party-symbols-1974606|date=10 April 2014|quotation=Founded in December 1997, the Biju Janata Dal or the BJD is a regional political party of India. Having split from the larger faction Janata Dal, the party stands by democracy and liberalism.}}&lt;/ref&gt;
| 1997
| [[నవీన్ పట్నాయక్]]
| [[ఒడిశా]]
| [[File:Indian Election Symbol Conch.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Bodoland People's Front}}&quot; |
| [[బోడోలాండ్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్]]
|[[దస్త్రం:BPF-Flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| BPF
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
|[[లౌకికవాదం]]

డెమోక్రటిక్ సోషలిజం&lt;ref&gt;{{cite web|year=2013|title=IDEOLOGY &amp; FLAG|url=https://www.bpfonline.in/#ideo|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201026204759/https://www.bpfonline.in/#ideo|archive-date=26 అక్టోబరు 2020|access-date=9 May 2013|publisher=Election Commission of India|location=India}}&lt;/ref&gt;
| 2005
| హగ్రామ మొహిలరీ
| [[అస్సాం]]
| [[File:Indian Election Symbol Nangol.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist–Leninist) Liberation}}&quot; |
| [[కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్]]
|[[దస్త్రం:CPIML_LIBERATION_FLAG.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| CPI (ML)L
| -
| లెఫ్ట్-వింగ్
| [[కమ్యూనిజం]]&lt;ref name=&quot;General Programme of CPIML&quot;&gt;{{cite web|url=http://cpiml.org/documents-2/10th-congress-cpiml/general-programme-of-cpiml/|title=General Programme of CPI(ML)|date=6 April 2013|website=Communist Party of India (Marxist-Leninist) website|language=en-US|access-date=23 March 2020|archive-date=8 ఏప్రిల్ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200408034607/http://cpiml.org/documents-2/10th-congress-cpiml/general-programme-of-cpiml/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;మార్క్సిజం-లెనినిజం&lt;br /&gt;మావోయిజం&lt;ref name=&quot;General Programme of CPIML&quot; /&gt;
| 1974
| దీపంకర్ భట్టాచార్య
| [[బీహార్]]
| [[File:Flag Logo of CPIML.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Desiya Murpokku Dravida Kazhagam}}&quot; |
| [[దేశీయ ముర్పోక్కు ద్రవిడ కజగం (డిఎండికె)|దేశీయ ముర్పోక్కు ద్రావిడ కజగం]]
|[[దస్త్రం:Flag DMDK.png|ఎడమ|80x80px|frameless]]
| DMDK
| -
| సెంటర్ టు&lt;br /&gt; సెంటర్-లెఫ్ట్
| సామాజిక సంక్షేమం&lt;br /&gt;పాపులిజం&lt;br /&gt;[[లౌకికవాదం]]&lt;br /&gt;సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం
| 2005
| [[విజయ కాంత్|విజయకాంత్]]
| [[తమిళనాడు]]
| [[File:Indian Election Symbol Nagara.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Goa Forward Party}}&quot; |
| [[గోవా ఫార్వర్డ్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:Goa_Forward_Party_Flag.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| GFP
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
|
| ప్రాంతీయవాదం
| 2016
| విజయ్ సర్దేశాయి
| [[గోవా]]
| [[File:Indian election symbol Coconut.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Hill State People's Democratic Party}}&quot; |
| [[హిల్ స్టేట్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| HSPDP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
|
| 1968
|
| [[మేఘాలయ]]
| [[File:Indian Election Symbol Lion.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Lok Dal}}&quot; |
| [[ఇండియన్ నేషనల్ లోక్‌దళ్‌|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| INLD
|'''-'''
| సెంటర్
| సామాజిక ఉదారవాదం&lt;br /&gt;ప్రాంతీయవాదం
| 1996
| [[ఓం ప్రకాశ్ చౌతాలా|ఓం ప్రకాష్ చౌతాలా]]
| [[హర్యానా]]
| [[File:INLD1.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian Union Muslim League}}&quot; |
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|[[దస్త్రం:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| IUML
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
|
| ముస్లిం ఆసక్తులు&lt;br /&gt;సామాజిక సంప్రదాయవాదం
| 1948
| హైదరాలీ షిహాబ్ తంగల్
| [[కేరళ]]
| [[File:Indian Election Symbol Lader.svg|50px]]
|-
| style=&quot;background:green;&quot; |
| [[ఇండిజినస్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్ ఆఫ్ త్రిపుర]]
|[[దస్త్రం:Flag_green_yellow.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| IPFT
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్-రైట్
| ప్రాంతీయవాదం&lt;br /&gt;జాతి జాతీయవాదం&lt;br /&gt;ఇమ్మిగ్రేషన్ వ్యతిరేక
| 2009
| మేవర్ కుమార్ జమాటియా
| [[త్రిపుర]]
| [[File:Indian Election symbol Dao.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jammu &amp; Kashmir National Conference}}&quot; |
| [[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]
|[[దస్త్రం:JKNC-flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JKNC
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
|
| కాశ్మీరియత్&lt;br /&gt;కాశ్మీరీ స్వయంప్రతిపత్తి&lt;br /&gt;[[లౌకికవాదం]]
| 1932
| [[ఫరూక్ అబ్దుల్లా]]
| [[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
| [[File:Indian Election Symbol Plough.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jammu and Kashmir National Panthers Party}}&quot; |
| [[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ పాంథర్స్ పార్టీ|జమ్మూ, కాశ్మీర్ నేషనల్ పాంథర్స్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JKNPP
|'''-'''
|
| [[ప్రజాస్వామ్యం]]&lt;ref name=&quot;History&quot;&gt;{{cite web|url = http://nationalpanthersparty.com/history|title = History|access-date = 26 September 2015|website = JK Panthers Party|archive-date = 13 ఏప్రిల్ 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20200413150239/http://nationalpanthersparty.com/history|url-status = dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;thehindu1&quot;&gt;{{cite news|url=http://www.thehindu.com/news/sc-upholds-freeze-on-delimitation-in-jk-till-2026/article876533.ece|title=SC upholds freeze on delimitation in J&amp;K till 2026|last=PTI|newspaper=The Hindu|date=9 November 2010}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;అవినీతి నిరోధక&lt;ref name=&quot;History&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;thehindu1&quot; /&gt;&lt;br /&gt;[[సెక్యులరిజం]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url = https://www.youtube.com/watch?v=_FoqW11I4do|title = Headlines Today|date = 28 August 2014|work = Panther party MLAs disrupt house in Jammu and Kashmir assembly|access-date = 26 September 2015|via = youtube.com}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;మహిళల హక్కులు&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.elections.in/political-parties-in-india/jammu-and-kashmir-national-panthers-party.html|title=Jammu and Kashmir National Panthers Party (JKNPP)|website=elections.in|access-date=12 January 2016|archive-date=13 ఏప్రిల్ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413150249/https://www.elections.in/political-parties-in-india/jammu-and-kashmir-national-panthers-party.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| 1982
| [[భీమ్ సింగ్ (రాజకీయ నాయకుడు)|భీమ్ సింగ్]]
|[[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
| [[File:Indian Election Symbol Cycle.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jammu and Kashmir Peoples Democratic Party}}&quot; |
| [[జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|జమ్మూ, కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JKPDP
| -
|
| కాశ్మీరియత్&lt;br /&gt;కాశ్మీరీ స్వయంప్రతిపత్తి&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Jammu Kashmir Peoples Democratic Party |title=Self Rule |url=https://jkpdp.in/self-rule |access-date=16 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ప్రాంతీయవాదం
| 1999
|[[మెహబూబా ముఫ్తీ]]
|[[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
| [[File:Indian Election Symbol Ink Pot and Pen.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Janta Congress Chhattisgarh}}&quot; |
| [[జనతా కాంగ్రెస్ ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JCC
| -
| వామపక్ష
| సామాజిక న్యాయం&lt;br /&gt;[[స్త్రీవాదం]]&lt;br /&gt;ప్రత్యక్ష ప్రజాస్వామ్యం&lt;br /&gt;వ్యవసాయవాదం
| 2016
|రేణు జోగి
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Farmer Ploughing (within Square).jpg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jannayak Janta Party}}&quot; |
|[[జననాయక్ జనతా పార్టీ|జన్నాయక్ జనతా పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JJP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
| {{Nowrap|ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం}}
| 2018
| [[దుష్యంత్ చౌతాలా]]
| [[హర్యానా]]
| [[File:Indian election symbol Key.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jharkhand Mukti Morcha}}&quot; |
| [[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| JMM
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
|
|
| 1972
| [[శిబు సోరెన్|షిబు సోరెన్]]&lt;br /&gt;[[హేమంత్ సోరెన్]]
| [[జార్ఖండ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Kerala Congress (Mani)}}&quot; |
| [[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
| [[దస్త్రం:Kerala-Congress-flag.svg|ఎడమ|80x80px|frameless]]
| KC (M)
|'''[[ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్|ఎల్.డి.ఎఫ్]]'''
|
| సంక్షేమ&lt;ref&gt;{{cite web|title=KM Mani: The man behind the 'Theory of the Toiling Class'|url=https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2019/apr/10/km-mani-the-man-behind-the-theory-of-the-toiling-class-1962410.amp|date=10 April 2019|access-date=20 March 2021|website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం&lt;ref&gt;{{cite web|title=K M Mani honoured at British Parliament Hall|url=https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2012/sep/07/k-m-mani-honoured-at-british-parliament-hall-403616.amp|date=7 September 2012|access-date=20 March 2021|website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;
| 1979
|[[జోస్ కె. మణి]]
| [[కేరళ]]
| [[File:Indian election symbol two leaves.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Lok Janshakti Party}}&quot; |
| [[లోక్ జనశక్తి పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:Lok_Janshakti_Party_Flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| LJP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
|
| 2000
| [[చిరాగ్ పాశ్వాన్]]
| [[బీహార్]]
| 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Maharashtra Navnirman Sena}}&quot; |
| [[మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ్ సేన|మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ సేన]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| MNS
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
రైట్-వింగ్
| [[హిందుత్వ]]&lt;ref&gt;{{cite news|work=CanIndia|title=Raj Thackeray goes right ahead with 'Hindutva'and development agenda for MNS|date=23 January 2020|url=http://www.canindia.com/raj-thackeray-goes-right-ahead-with-hindutva-agenda-for-mns/|access-date=19 సెప్టెంబరు 2022|archive-date=19 మే 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210519032327/https://www.canindia.com/raj-thackeray-goes-right-ahead-with-hindutva-agenda-for-mns/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;రైట్-వింగ్ పాపులిజం&lt;ref&gt;{{cite book|title=The Dashing Ladies of Shiv Sena|first=Tarini|last=Bedi|page=42|publisher=SUNY Press|year=2016}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ప్రాంతీయవాదం&lt;ref&gt;{{cite news|work=[[Hindustan Times]]|title=Munde still keen on alliance with MNS|date=2 March 2011|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai/munde-still-keen-on-alliance-with-mns/story-qOqUrAj8Cu9QWg57NtlX9I.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;electionms&quot;&gt;{{cite web|title=Maharashtra Navnirman Sena|date=29 March 2019|work=Election MS|url=https://www.electionms.com/party/maharashtra-navnirman-sena/|access-date=19 సెప్టెంబరు 2022|archive-date=22 జనవరి 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122004715/https://www.electionms.com/party/maharashtra-navnirman-sena/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;అల్ట్రానేషనలిజం&lt;ref name=&quot;electionms&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|work=[[Foreign Policy (magazine)|Foreign Policy]]|title=How Pakistan Fell in Love With Bollywood|date=15 March 2010|url=https://foreignpolicy.com/2010/03/15/how-pakistan-fell-in-love-with-bollywood/}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;మరాఠీ ఆసక్తులు&lt;ref name=&quot;electionms&quot; /&gt;
| 2006
| [[రాజ్ థాకరే]]
| [[మహారాష్ట్ర]]
| [[File:Mns-symbol-railway-engine.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Maharashtrawadi Gomantak Party}}&quot; |
| [[మహారాష్ట్రవాది గోమాంతక్ పార్టీ|మహారాష్ట్రవాది గోమంతక్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| MGP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్
| పాపులిజం&lt;br /&gt;ప్రాంతీయవాదం
| 1963
| దీపక్ ధవలికర్
| [[గోవా]]
| [[File:Indian Election Symbol Lion.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Mizo National Front}}&quot; |
| [[మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| MNF
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
|
| 1961
| [[జోరంతంగ|జోరంతంగా]]
| [[మిజోరం]]
| [[File:Election Symbol Star.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Mizoram People's Conference}}&quot; |
| [[మిజోరం పీపుల్స్ కాన్ఫరెన్స్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| MPC
| -
|
|
| 1975
|లహ్మంగైహ సైలో
| [[మిజోరం]]
| [[File:Bulb Election Symbol.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Nationalist Democratic Progressive Party}}&quot; |
|[[నేషనలిస్ట్ డెమోక్రటిక్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:Partyrop.png|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| NDPP
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
| ప్రాంతీయవాదం
| 2017
| నీఫియు రియో
| [[నాగాలాండ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Crown.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Pattali Makkal Katchi}}&quot; |
| [[పాట్టాళి మక్కల్ కట్చి]] 
| [[దస్త్రం:Pmk_flag.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| PMK
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్
| పాపులిజం
| 1989
| ఎస్. రామదాస్
| [[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
| [[File:Indian_Election_Symbol_Mango SVG.svg|50px|Mango]]
|-
| style=&quot;background:Red;&quot; |
|[[పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ (మణిపూర్)|పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| PDA
| -
|
|
| 2012
| బి.డి. బెహ్రింగ్
| [[మణిపూర్]]
| కిరీటం
|-
| style=&quot;background:yellow;&quot; |
| [[పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (మేఘాలయ)|పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| PDF
| -
|
|
| 2017
| ఇవాన్లమ్ మార్బానియాంగ్
| [[మేఘాలయ]]
| [[File:Candle - Election Symbol.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|People's Party of Arunachal}}&quot; |
|[[పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ అరుణాచల్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| PPA
| -
|
| ప్రాంతీయవాదం
| 1977
| కామెన్ రింగు
| [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Maize.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
| [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్]]
| 
| RLD
| -
|
|
| 1996
| జయంత్ చౌదరి
| [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Hand Pump.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Loktantrik Party}}&quot; |
| [[రాష్ట్రీయ లోక్ తాంత్రిక్ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:Logo_Rashtriya_Loktantrik_party.png|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| RLP
| -
|
|
| 2020
| [[హనుమాన్ బెనివాల్|''హనుమాన్'' బెనివాల్‌]]
| [[రాజస్థాన్]]
| [[File:Water bottle RLP election symbol.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
| [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీ]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| SP
| -
|{{nowrap|సెంటర్-లెప్ట్&lt;ref name=&quot;sagepub44&quot;&gt;{{Cite journal|url=https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2321023018762675|doi = 10.1177/2321023018762675|title = Conservative in Practice: The Transformation of the Samajwadi Party in Uttar Pradesh|year = 2018|last1 = Verniers|first1 = Gilles|journal = Studies in Indian Politics|volume = 6|pages = 44–59|s2cid = 158168430}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|work=[[Financial Times]]|title=Left wing triumphs in Uttar Pradesh election|date=6 March 2012|quote=The big winner in the Uttar Pradesh state election was the regional leftwing Samajwadi party|url=https://www.ft.com/content/7c9c93d4-67b1-11e1-978e-00144feabdc0}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|date=21 June 1995|title=Indian MPs held hostage in caste struggle|work=[[The Independent]]|url=https://www.independent.co.uk/news/world/indian-mps-held-hostage-in-caste-struggle-1587521.html}}&lt;/ref&gt;}}
| సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం&lt;ref&gt;{{cite book|title=India at the Polls: Parliamentary Elections in the Federal Phase|url=https://books.google.com/books?id=bnAlnDZ2KcYC&amp;q=India+at+the+Polls|page=78|publisher=Orient Blackswan|year=2003|first1=Mahendra Prasad|last1=Singh|first2=Rekha|last2=Saxena|isbn=978-8-125-02328-9}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం&lt;ref name=&quot;elections.ind&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.elections.in/political-parties-in-india/samajwadi-party.html|title=Samajwadi Party (SP)|work=elections.in|access-date=3 September 2021|archive-date=6 అక్టోబరు 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211006231131/https://www.elections.in/political-parties-in-india/samajwadi-party.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;వామపక్ష పాపులిజం&lt;ref name=&quot;elections.ind&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|work=[[Zee News]]|title=Mulayam's son Prateek Yadav attracts eye balls during ride in Rs 5 crore Lamborghini|date=14 January 2017|url=https://zeenews.india.com/uttar-pradesh/mulayams-son-prateek-yadav-attracts-eye-balls-during-ride-in-rs-5-crore-lamborghini_1967175.html|access-date=19 సెప్టెంబరు 2022|archive-date=26 మే 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526221305/https://zeenews.india.com/uttar-pradesh/mulayams-son-prateek-yadav-attracts-eye-balls-during-ride-in-rs-5-crore-lamborghini_1967175.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;సామాజిక సంప్రదాయవాదం&lt;ref name=&quot;elections.ind&quot; /&gt;
| 1992
| [[అఖిలేష్ యాదవ్]]
| [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
| [[File:Indian Election Symbol Cycle.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot; |
| [[శిరోమణి అకాలీ దళ్|శిరోమణి అకాలీదళ్]]
| [[దస్త్రం:SAD_flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| SAD
| -
|
సెంటర్-రైట్
| పంజాబియాట్&lt;ref name=&quot;Service 2015&quot;&gt;{{cite news | title=SAD aims to widen reach, to contest UP poll | location=Chandigarh | newspaper=The Tribune | date=8 October 2015 | url=http://www.tribuneindia.com/news/punjab/sad-aims-to-widen-reach-to-contest-up-poll/132330.html | access-date=8 October 2015 | archive-date=25 డిసెంబరు 2018 | archive-url=https://web.archive.org/web/20181225194859/https://www.tribuneindia.com/news/punjab/sad-aims-to-widen-reach-to-contest-up-poll/132330.html | url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Pandher 2013&quot;&gt;{{cite news | last=Pandher | first=Sarabjit | title=In post-Independence India, the SAD launched the Punjabi Suba morcha in the 1960s, seeking the re-organisation of Punjab on linguistic basis. | newspaper=The Hindu | date=3 September 2013 | url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/sukhbir-reelected-president-of-sad/article5089819.ece | access-date=15 September 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;సంప్రదాయవాదం&lt;ref&gt;{{cite book|title=Encyclopaedia of India and Her States: Himachal Pradesh, Jammu &amp; Kashmir and Punjab, Volume 4|year=1996|publisher=Deep &amp; Deep|first=Verinder|last=Grover|page=578}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;సమాఖ్యవాదం&lt;ref&gt;{{cite news | title=Parkash Singh Badal calls for 'genuinely federal structure' for country | newspaper=The Economic Times | date=7 December 2014 | url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/parkash-singh-badal-calls-for-genuinely-federal-structure-for-country/articleshow/45405975.cms | access-date=10 October 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | last=Bharti | first=Vishav | title=Article 370: SAD 'dumps' its core ideology of federalism | website=The Tribune | date=6 August 2019 | url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/article-370-sad-dumps-its-core-ideology-of-federalism/813427.html | access-date=10 October 2019 | archive-date=10 అక్టోబరు 2019 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191010143927/https://www.tribuneindia.com/news/punjab/article-370-sad-dumps-its-core-ideology-of-federalism/813427.html | url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| 1920
| [[సుఖ్‌బీర్ సింగ్ బాదల్]]
| [[పంజాబ్]]
| [[File:Shiromani Akali Dal symbol.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot; |
|[[శివసేన]]
| [[దస్త్రం:Shiv_Sena_flag.jpg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| SS
|'''[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యుపిఎ]]'''
| రైట్-వింగ్
| సంప్రదాయవాదం&lt;br /&gt;[[హిందుత్వ]]&lt;br /&gt;అల్ట్రానేషనలిజం&lt;br /&gt;రైట్-వింగ్ పాపులిజం
| 1966
| [[ఉద్ధవ్ ఠాక్రే|ఉద్ధవ్ థాకరే]]
| [[మహారాష్ట్ర]]
| [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.svg|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Sikkim Democratic Front}}&quot; |
| [[సిక్కిం డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
| [[దస్త్రం:Sikkim-Democratic-Front-flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| SDF
| -
| సెంటర్-లెఫ్ట్&lt;br /&gt;నుండి లెఫ్ట్ వింగ్
| ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం
| 1993
| [[పవన్ కుమార్ చామ్లింగ్]]
| [[సిక్కిం]]
| [[File:Indian Election Symbol Umberlla.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}&quot; |
|[[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా]]
| [[దస్త్రం:Sikkim_Krantikari_Morcha_flag.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| SKM
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
|
| ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం
| 2013
| [[ప్రేమ్‌సింగ్ తమాంగ్|ప్రేమ్ సింగ్ తమాంగ్]]
| [[సిక్కిం]]
| [[File:Symbol SKM.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|United Democratic Party (Meghalaya)}}&quot; |
| [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| UDP
| -
|
| ప్రాంతీయవాదం&lt;br /&gt;పాపులిజం
| 1997
| మెత్బా లింగ్డో
| [[మేఘాలయ]]
| [[File:Indian Election Symbol Drums.png|50px]]
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|United People's Party Liberal}}&quot; |
| [[యునైటెడ్ పీపుల్స్ పార్టీ లిబరల్]]
| [[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| UPPL
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ]]
| సెంటర్
| ప్రాంతీయవాదం
| 2015
| ఉర్ఖావో గ్వారా బ్రహ్మ
| [[అస్సాం]]
| ట్రాక్టర్
|-
| style=&quot;background:blue;&quot; |
| [[జోరం నేషనలిస్ట్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|80x80px]]
| ZNP
| -
|
|
| 1997
| [[లాల్‌దుహోమా]]
|[[మిజోరం]]
| [[File:Indian Election Symbol Sun without Rays.png|50px]]
|}

== గుర్తింపుపొందని ఇతర పార్టీలు ==
{{Div col|colwidth=15em|gap=2em}}
* [[గూర్ఖా రాష్ట్రీయ కాంగ్రెస్]]
* [[పార్టీ ఆఫ్ డెమోక్రటిక్ సోషలిజం (ఇండియా)]]
* [[గోండ్వానా గణతంత్ర పార్టీ]]
* [[రాష్ట్రీయ జనసాచేతన్ పార్టీ]]
* [[శ్రామిక్ సంగ్రామ్ కమిటీ]]
* [[అంబేద్కర్ సమాజ్ పార్టీ]]
* [[రాష్ట్రవాది కమ్యూనిస్టు పార్టీ]]
* [[తెలంగాణ బొగ్గు గని కార్మిక సంఘం]]
* [[గ్రెగొరీ పెక్]]
* [[కారీ గ్రాంట్]]
* [[సిక్కిం యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]]
* [[రిజర్వేషన్ విరోధి దళ్]]
* [[రాష్ట్రీయ రక్షా దళ్]]
* [[జనరల్ సమాజ్ పార్టీ]]
* [[దళిత కిసాన్ దళ్]]
* [[భారతి లోక్ లెహర్ పార్టీ]]
* [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ (కైంత్)]]
* [[విదర్భ జనతా కాంగ్రెస్]]
* [[శ్రామిక్ ముక్తి దళ్]]
* [[రాష్ట్రీయ మహాస్వరాజ్ భూమి పార్టీ]]
* [[భారతీయ కర్మ సేన]]
* [[కొడవ నేషనల్ కౌన్సిల్]]
* [[ఆరక్షన్ విరోధి పార్టీ]]
* [[ఆల్ ఇండియా ట్రైబ్స్ అండ్ మైనారిటీస్ ఫ్రంట్]]
* [[బుందేల్‌ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]
* [[బీహార్ వికాస్ పార్టీ]]
* [[భారతీయ మైనారిటీల సురక్ష మహాసంఘ్]]
* [[క్రాంతికారి మనువాదీ మోర్చా]]
* [[దూరదర్శి పార్టీ]]
* [[డెమోక్రటిక్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ]]
* [[హర్యానా రిపబ్లికన్ పార్టీ]]
* [[అంబేద్కర్ మక్కల్ ఇయక్కం]]
* [[ఛోటానాగ్‌పూర్ పీఠభూమి ప్రజా పరిషత్]]
* [[విదర్భ రాజ్య నిర్మాణ్ కాంగ్రెస్]]
* [[నిఖిల్ బంగా నాగరిక్ సంఘ]]
* [[కేరళ పీపుల్స్ పార్టీ]]
* [[కన్నడ చలవలి వాటల్ పక్ష]]
* [[రాష్ట్రీయ దళ్]]
* [[ఛత్తీస్‌గఢ్ వికాస్ పార్టీ]]
* [[ఇండియన్ జస్టిస్ పార్టీ]]
* [[కొంగునాడు మక్కల్ కచ్చి]]
* [[అనైతింథియా తమిళం మున్నేట్ర కజగం]]
* [[సెహజ్‌ధారి సిక్కు పార్టీ]]
* [[గరీబ్ జనతా దళ్ (సెక్యులార్)]]
* [[తమిళనాడు తెలుగు మక్కల్ కచ్చి]]
* [[సర్వజన్ కల్యాణ్ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ]]
* [[పీపుల్స్ గార్డియన్ పార్టీ]]
* [[పంజాబ్ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
* [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ భారత్]]
* [[కేరళ జనపక్షమ్]]
* [[సింధ్ యునైటెడ్ పార్టీ]]
* [[సింధ్ ఆజాద్ పార్టీ]]
* [[జాతీయ రాజకీయ సదస్సు]]
* [[జార్ఖండ్ అనుశీలన్ పార్టీ]]
* [[ఇంటర్నేషనలిస్ట్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
* [[ఆజాద్ హింద్ కాంగ్రెస్]]
* [[డెమోక్రటిక్ సెక్యులర్ పార్టీ]]
* [[రాష్ట్రవాది శివసేన]]
* [[జాతీయ యూనియనిస్ట్ జమీందారా పార్టీ]]
* [[యునైటెడ్ షెడ్యూల్డ్ కాస్ట్స్ ఫెడరేషన్]]
* [[తమిళనాడు కమ్యూనిస్టు పార్టీ]]
* [[తమిళనాడు పీపుల్ ఫ్రంట్]]
* [[ట్రావెన్‌కోర్ కొచ్చిన్ రిపబ్లికన్ ప్రజా పార్టీ]]
* [[ఆమా ఒడిశా పార్టీ]]
* [[ఒడిశా జన్ మోర్చా]]
* [[భారతీయ అవామ్ పార్టీ]]
* [[మహారాష్ట్ర స్వరాజ్ పార్టీ]]
* [[జాకోబిన్ క్లబ్ ఆఫ్ మైసూర్]]
* [[యునైటెడ్ అకాలీదళ్]]
* [[డెమోక్రటిక్ స్వరాజ్య పార్టీ]]
* [[తెలుగు నాడు స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్]]
* [[జన్ శక్తి పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
* [[దళిత షోషిత్ సమాజ్ సంఘర్ష్ సమితి]]
* [[బహుజన్ రిపబ్లికన్ ఏక్తా మంచ్]]
* [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (మిజోరం)]]
* [[పరమ్ దిగ్విజయ్ దళ్]]
* [[అంజుమాన్-ఇ-ఇత్తెహాద్-ఇ-బలూచాన్-వా-బలూచిస్తాన్]]
* [[కేరళ వికాస్ కాంగ్రెస్]]
* [[హిందూ సేన]]
* [[ఇండియన్ గాంధీయన్ పార్టీ]]
* [[హిమాచల్ లోక్‌హిత్ పార్టీ]]
* [[బెంగాల్ ప్రావిన్షియల్ ముస్లిం లీగ్]]
* [[ఆల్ ఇండియా హిందుస్థాన్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
* [[ఆల్ ఇండియా మహిళా ఎంపవర్‌మెంట్ పార్టీ]]
* [[కొచ్చి రాజ్య ప్రజామండలం]]
* [[అంజుమాన్-ఇ-వతన్ బలూచిస్తాన్]]
* [[జన ఆందోళన్ పార్టీ]]
* [[ప్రజాశాంతి పార్టీ]]
* [[ఖాసీ జయంతియా ఫెడరేటెడ్ స్టేట్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]
* [[అఖిల భారత ఐక్య కిసాన్ సభ]]
* [[బెంగళూరు నవనిర్మాణ పార్టీ]]
* [[రాష్ట్రీయ జన్ జన్ పార్టీ]]
* [[ఆల్ పార్టీస్ కాన్ఫరెన్స్]]
* [[లడఖ్ ప్రాదేశిక కాంగ్రెస్ కమిటీ]]
* [[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ఆఫ్ లెఫ్టిస్ట్స్]]
* [[భారతీయ జాతీయ జనతా దళ్]]
* [[జాగో-జగ్ ఆస్రా గురు ఓట్ (జతేదార్ సంతోఖ్ సింగ్ జీ)]]
* [[రివల్యూషనరీ కమ్యూనిస్ట్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఇండియా]]
* [[ప్లూరల్స్ పార్టీ]]
* [[మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ యూత్ కాంగ్రెస్]]
* [[ట్రావెన్‌కోర్ స్టేట్ కాంగ్రెస్]]
* [[భాజ్పా కీ బాత్]]
* [[భాగీదారీ పరివర్తన్ మోర్చా]]
* [[అస్సాం వ్యాలీ పార్టీ]]
* [[లోక్‌తాంత్రిక్ మోర్చా (రాజస్థాన్)]]
* [[ఛత్ర యువ సంఘర్ష్ సమితి]]
* [[జమ్మూ కాశ్మీర్ ఇత్తిహాదుల్ ముస్లిమీన్]]
* [[కర్ణాటక రాష్ట్ర సమితి]]
* [[సమాజ్ వాదీ కూటమి]]
* [[అఖిల భారత రాజకులథోర్ పెరవై]]
* [[సామాజిక్ న్యాయ్ మంచ్]]
* [[ముస్లిం మహిళల లీగ్]]
* [[ఆజాద్ అధికార్ సేన]]
* [[స్వరాజ్ ఇండియా]]
* [[పురచ్చి భారతం కచ్చి]]
* [[దళిత లీగ్]]
* [[భారత్ ఆదివాసీ పార్టీ]]
{{div col end}}

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారతదేశంలోని రాజకీయ పార్టీలు}}

[[వర్గం:భారతదేశం]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ పార్టీలు]]
[[వర్గం:దేశాల వారీగా రాజకీయ పార్టీల జాబితా]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]]</text>
      <sha1>lpv6bt4qi815iluyxt16pq2k1z5xike</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65955</id>
    <revision>
      <id>4601686</id>
      <parentid>4594111</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70097" sha1="boqgz7o84lk01tommafbvhgd2gdfs10" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!colspan=&quot;2&quot;|వ.సంఖ్య
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt; (జననం-మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించినప్పుడు వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం &amp; ఆదేశం
సంవత్సరాలు, రోజులలో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలంలో మంత్రి పదవులు
!style=&quot;width:6em&quot;|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |దేశాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
! rowspan=&quot;5&quot; | 1
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]]&lt;br&gt;(''నియోజకవర్గం) అసెంబ్లీ'', 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]] (1952-1964)}}కి ఎంపీ
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1889|11|14|1947|8|15}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| 1947 {{small|ఆగస్టు 15 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| 1964 
{{small|27 మే}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;{{age in years and days|1947|8|15|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}} |[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1958)}}}}
| rowspan=&quot;13&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| జార్జ్ VI
{{Efn|Governors-General:&lt;br&gt;Louis Mountbatten, 1st Earl Mountbatten of Burma&lt;br&gt;(1947{{ndash}}1948),&lt;br&gt;'''C. Rajagopalachari'''&lt;br&gt;(1948{{ndash}}1950)}}&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
! ''తాత్కాలిక''
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
! 2
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
! rowspan=&quot;8&quot; | 3
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | 4
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
! 5
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot;| 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| (3)
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 6
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
! 7
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
! 8
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;| 
| 
| '''[[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 9
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]]''' {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
! 10
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
! 11
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
! rowspan=&quot;3&quot;| (10)
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 13
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
! rowspan=&quot;5&quot;| 14
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>boqgz7o84lk01tommafbvhgd2gdfs10</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601707</id>
      <parentid>4601686</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69174" sha1="majewroya029fxkd8f6glo8mkqbfedd" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Jawaharlal Nehru]]'''&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; MP for [[United Provinces (1937–1950)|United Provinces]]&lt;br&gt;(''Constituent Assembly'', 1947-1952)&lt;br&gt;MP for [[Phulpur (Lok Sabha constituency)|Phulpur]] (1952-1964)}}
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 years 274 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;15 August&lt;/small&gt;1947
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 years 286 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External and Commonwealth Affairs]]|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[First Nehru ministry|Nehru I]]
| [[King George VI]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
! ''తాత్కాలిక''
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
! 2
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
! rowspan=&quot;8&quot; | 3
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | 4
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
! 5
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot;| 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| (3)
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 6
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
! 7
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
! 8
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;| 
| 
| '''[[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 9
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]]''' {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
! 10
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
! 11
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
! rowspan=&quot;3&quot;| (10)
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 13
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
! rowspan=&quot;5&quot;| 14
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>majewroya029fxkd8f6glo8mkqbfedd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601712</id>
      <parentid>4601707</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:16:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69754" sha1="ljoxbuuoqcjcgxxod7af4fuk7ce604r" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;15 ఆగస్టు&lt;/small&gt;1947
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}}{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
! 2
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
! rowspan=&quot;8&quot; | 3
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | 4
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
! 5
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot;| 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| (3)
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 6
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
! 7
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
! 8
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;| 
| 
| '''[[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 9
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]]''' {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
! 10
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
! 11
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
! rowspan=&quot;3&quot;| (10)
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 13
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
! rowspan=&quot;5&quot;| 14
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>ljoxbuuoqcjcgxxod7af4fuk7ce604r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601713</id>
      <parentid>4601712</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:18:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69759" sha1="0dm9zhnczve1dc3yihr3y8bjr2s0jfo" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
! 2
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
! rowspan=&quot;8&quot; | 3
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | 4
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
! 5
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot;| 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| (3)
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 6
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
! 7
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
! 8
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;| 
| 
| '''[[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 9
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]]''' {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
! 10
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
! 11
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal}}&quot;| 
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
! rowspan=&quot;3&quot;| (10)
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 13
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;| 
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
! rowspan=&quot;5&quot;| 14
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;| 
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>0dm9zhnczve1dc3yihr3y8bjr2s0jfo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601715</id>
      <parentid>4601713</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:34:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601715</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68217" sha1="ioq1mdr8k7erirfxvd74cisti06o96m" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
! తాత్కాలిక
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>ioq1mdr8k7erirfxvd74cisti06o96m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601717</id>
      <parentid>4601715</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:36:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68110" sha1="jg37vf3me51e3f7wk134l6ximl7h1h0" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| bgcolor=&quot;#FFA551&quot; | [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>jg37vf3me51e3f7wk134l6ximl7h1h0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601718</id>
      <parentid>4601717</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:42:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67934" sha1="fmvn89gc6j7i0cumpezl3qy4ol3q2q1" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండో మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot; | [[దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖ|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[చరణ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఇందిరా గాంధీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[ఇందిర నాల్గో గాంధీ మంత్రిత్వ శాఖ|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| '''[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| style=&quot;background:#4C915F&quot; | [[జనతాదళ్]]
| [[వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం|విశ్వనాథ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>fmvn89gc6j7i0cumpezl3qy4ol3q2q1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601731</id>
      <parentid>4601718</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:18:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67211" sha1="6e94r3596yn3i4ijqtcylf1vam3xgh4" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>6e94r3596yn3i4ijqtcylf1vam3xgh4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601732</id>
      <parentid>4601731</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:20:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67212" sha1="6h78al5luzj8baz8lia5nlcbarspz7w" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |
|[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకటరామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>6h78al5luzj8baz8lia5nlcbarspz7w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601734</id>
      <parentid>4601732</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:28:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67205" sha1="5st6pdjptmtuhy5f8mwjgzqe33czths" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| 
| [[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1990)}}}}
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| style=&quot;background:#74C365&quot; | [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రిత్వ శాఖ|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (I)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;| [[రావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| '''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్.డి.]]'''
'''[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; | [[జనతాదళ్]]&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]''' &lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] ''(రాజ్యసభ)'' ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot; |[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[మన్మోహన్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[నరేంద్ర మోదీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]&lt;br&gt;{{small|([[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FFA551&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>5st6pdjptmtuhy5f8mwjgzqe33czths</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601747</id>
      <parentid>4601734</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:17:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66183" sha1="dban1q9vu1oktcx9n03ajqxrghqdylh" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>dban1q9vu1oktcx9n03ajqxrghqdylh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601748</id>
      <parentid>4601747</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:19:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66184" sha1="9i8gsk4q442hjjss5fjsi3n4r8lvgoy" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు. &lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రిత్వ శాఖ|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రిత్వ శాఖ|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>9i8gsk4q442hjjss5fjsi3n4r8lvgoy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601750</id>
      <parentid>4601748</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:24:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66229" sha1="8x5r1low7iio13tuhvlrkb57luza1b7" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు. &lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ మంత్రి]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] ''(రాజ్యసభ)''  ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>8x5r1low7iio13tuhvlrkb57luza1b7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601754</id>
      <parentid>4601750</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66256" sha1="r0w21vbceyhqoeovf234la4wmd4meeh" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు. &lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు. ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు.యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;/&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ మంత్రి]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|United Front]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>r0w21vbceyhqoeovf234la4wmd4meeh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601755</id>
      <parentid>4601754</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:39:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66271" sha1="9hnalzdecaxfn14nmy0wkk1jsypsrda" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; 

రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు. &lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు.

ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు. యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; 

నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; 

ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; 

సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot; /&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 

2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; 

బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ మంత్రి]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|United Front]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| ''[[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]''
| ''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]''
| ''13 రోజులు''
| ''26 రోజులు''
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>9hnalzdecaxfn14nmy0wkk1jsypsrda</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601757</id>
      <parentid>4601755</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:47:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66395" sha1="rgjoodyohtujlo2768nom04bz97ivds" xml:space="preserve">{{భారత రాజకీయ వ్యవస్థ}}
'''భారత ప్రధాన మంత్రి,''' భారత ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యనిర్వాహకుడుగా, కేంద్రమంత్రుల మండలికి అధ్యక్షుడిగా ఉంటారు.&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-1&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=The head of government is the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-1&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The Prime Minister is the head of government.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; భారత రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగ, నామమాత్ర, ఉత్సవ సంబంధమైన దేశాధినేత అయినప్పటికీ,&lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-2&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=An elected President is the nominal head of state but exercises little power.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-1&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...The president is the constitutional head. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-2&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=The President is the head of the Union of India|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;&gt;{{citation|last=Singh|first=Nirvikar|title=Markets, Governance, and Institutions: In the Process of Economic Development|pages=300&amp;ndash;323, 306|year=2018|editor1-last=Mishra|editor1-first=Ajit|chapter=Holding India Together: The Role of Institutions of Federalism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-881255-5|editor2-last=Ray|editor2-first=Tridip}}&lt;/ref&gt; ఆచరణలో సాధారణంగా, కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రధానమంత్రి, వారు ఎన్నుకున్న మంత్రుల మండలికే ఉంటుంది.&lt;ref name=&quot;nsingh-india2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-2&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...the executive authority is vested in the prime minister and in their Council of Ministers. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dam-3&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Executive power, ordinarily, is exercised by Prime Minister.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt; 

రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో ప్రధాన శాసనమండలి అయిన లోక్‌సభ, [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] దిగువసభలో మెజారిటీతో పార్టీచే ఎన్నుకోబడిన నాయకుడు ప్రధానమంత్రిగా వ్యవహరిస్తాడు. &lt;ref name=&quot;pillay-cri-pm-3&quot;&gt;{{citation|last=Pillay|first=Anashri|title=Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law|pages=146&amp;ndash;147|year=2019|editor1-last=Masterman|editor1-first=Roger|chapter=The Constitution of the Republic of India|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781316716731|isbn=978-1-107-16781-0|lccn=2019019723|quote=... Like the British system, there are two houses of parliament &amp;ndash; the Lok Sabha, which has 545 members, is the main legislative body. In practice, it is the party with a majority in the Lok Sabha which elects its leader as the Prime Minister.|editor2-last=Schütze|editor2-first=Robert|s2cid=219881288}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి, వారి మంత్రివర్గం అన్ని సమయాల్లో లోక్‌సభకు బాధ్యత వహిస్తారు.&lt;ref name=&quot;dam-4&quot;&gt;{{citation|last=Dam|first=Shubhankar|title=The Oxford Handbook of the Indian Constitution|page=307|year=2016|editor1-last=Choudhry|editor1-first=Sujit|chapter=Executive|location=Oxford and New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-870489-8|quote=Along with his or her cabinet, the Prime Minister is responsible to the Lower House of Parliament.|editor2-last=Khosla|editor2-first=Madhav|editor3-last=Mehta|editor3-first=Pratap Bhanu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;majeed-roi-3&quot;&gt;{{citation|last=Majeed|first=Akhtar|title=Constitutional Origins, Structure, and Change in Federal Countries|pages=180&amp;ndash;207, 185|year=2005|editor1-last=Kincaid|editor1-first=John|series=A Global Dialogue on Federalism, Volume I|chapter=Republic of India|location=Montreal &amp; Kingston|publisher=McGill-Queen's University Press for Forum of Federation and International Association of Centers for Federal Studies|isbn=0-7735-2849-0|quote=...Both for the Union and the states, a &quot;cabinet-type&quot; system of parliamentary government has been instituted in which the executive is continuously responsible to the legislature. (p. 185)|editor2-last=Tarr|editor2-first=G. Alan}}&lt;/ref&gt; ప్రధానమంత్రి లోక్‌సభ లేదా పార్లమెంటు ఎగువసభ అయిన రాజ్యసభ సభ్యుడు కావచ్చు. ప్రాధాన్యత క్రమంలో ప్రధాని మూడో స్థానంలో ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. ఏదేమైనప్పటికీ, ప్రధానమంత్రి రాజీనామా చేస్తే తప్ప, ప్రతి ఐదేళ్లకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికయ్యే అత్యధిక లోక్‌సభ సభ్యుల విశ్వాసాన్ని ప్రధాని పొందవలసి ఉంటుంది. ప్రధానమంత్రి కేంద్రప్రభుత్వ మంత్రుల మండలిలో అధ్యక్షత వహించే సభ్యుడు. ప్రధాన మంత్రి ఏకపక్షంగా కౌన్సిల్ సభ్యుల ఎంపిక, తొలగింపును నియంత్రిస్తారు.

ప్రభుత్వంలోని సభ్యులకు పదవుల కేటాయింపు, ఆర్టికల్ 75 (3) ప్రకారం లోక్‌సభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించే ఈ మండలి, అధ్యక్షుడి అధికారాల క్రింద కార్యకలాపాలకు సంబంధించి రాష్ట్రపతికి సహాయం చేస్తుంది.ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 74 ప్రకారం, కౌన్సిల్ ద్వారా ఇవ్వబడిన 'సహాయం, సలహా' కట్టుబడి ఉంటుంది. భారతదేశానికి 1947 నుండి (2024) ఇప్పటివరకు 14 మంది ప్రధానులుగా పనిచేసారు. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశపు మొదటి ప్రధానమంత్రి, 1947 ఆగస్టు 15 నుండి 1950 జనవరి 26 వరకు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.

అంతకుముందు, నెహ్రూ [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] కాలంలో 1946 సెప్టెంబరు 2 నుండి 1947 ఆగస్టు 14 వరకు భారతదేశ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. అతని పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1946 భారత ప్రావిన్షియల్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించి, భారతదేశ మొదటి ప్రధానమంత్రిగా అధికార బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, అతను 1 సంవత్సరం 7 నెలలు పనిచేసాడు. యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్.లో అతను భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య తాష్కెంట్ డిక్లరేషన్‌పై సంతకం చేసిన తరువాత తాష్కెంట్‌లో అతని మరణంతో అధికార పదవీకాలం ముగిసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/19950115-book-review-lal-bahadur-shastri-prime-minister-of-india-1964-66-a-life-of-truth-in-politics-806851-1995-01-15|title=Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics|last=Malhotra|first=Inder|date=15 January 1995|work=India Today|access-date=4 February 2019}}&lt;/ref&gt; 

నెహ్రూ కుమార్తె ఇందిరా గాంధీ, శాస్త్రి తర్వాత 1966లో దేశానికి మొదటి మహిళా ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;indira2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; పదకొండు సంవత్సరాల తరువాత, ఆమె పార్టీ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ 1977 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతా పార్టీ చేతిలో ఓడిపోయింది. దీని నాయకుడు మొరార్జీ దేశాయ్ మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధాన మంత్రి అయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|title=Before Modi, there was Morarjibhai|date=7 April 2014|work=Rediff.com|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180330222007/http://www.rediff.com/news/report/slide-show-1-ls-election-before-modi-there-was-morarjibhai/20140407.htm|archive-date=30 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1979లో దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తర్వాత, అతని మాజీ సహచరుడు చరణ్ సింగ్ 1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిచి, ఇందిరా గాంధీ తిరిగి ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు కొంతకాలం పదవిలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jd-u-demands-bharat-ratna-to-former-pm-charan-singh/articleshow/50272488.cms|title=JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh|date=21 December 2015|work=The Economic Times|access-date=4 February 2018}}&lt;/ref&gt; 

ప్రధానమంత్రిగా ఆమె రెండవ పదవీకాలం అయిదేళ్ల తర్వాత 1984 అక్టోబరు 31న ఆమె అంగరక్షకులచే హత్య చేయబడింది.&lt;ref name=&quot;indira&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|title=Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister|last=Vijaykumar|first=Neeti|date=19 January 2017|work=The Week (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216132208/http://www.theweek.in/content/archival/news/india/1966-indira-gandhi.html|archive-date=16 February 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీ భారతదేశపు అత్యంత పిన్న వయస్కుడైన ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు సుమారు 38 సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రిగా అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|last=Denyer|first=Simon|date=2 December 2011|newspaper=The Washington Post|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228195140/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|archive-date=28 December 2016}}&lt;/ref&gt; 

సాధారణ ఎన్నికల ఓటమి తర్వాత, రాజీవ్ గాంధీ ఐదేళ్ల పదవీకాలం ముగిసింది; అతని మాజీ మంత్రివర్గ సహచరుడు, జనతాదళ్‌కు చెందిన విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్, 1989లో ఏడాదిపాటు నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ ఆధ్వర్యంలో ఏడు నెలల విరామం తరువాత, కాంగ్రెస్ పార్టీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది, 1991 జూన్ లో పి.వి. నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సంవత్సరం ప్రారంభంలో రాజీవ్ గాంధీ హత్యకు గురయ్యారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot;&gt;{{cite web|last=Iype|first=George|date=3 May 2004|title=What the former PMs are doing|url=https://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100325091259/http://www.rediff.com/election/2004/may/03espec1.htm|archive-date=25 March 2010|access-date=4 February 2019|work=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;

పి.వి. నరసింహారావు ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం తర్వాత నాలుగు స్వల్పకాలిక ప్రభుత్వాలు, [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|ఆటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి) నుండి 1996లో 13 రోజుల పాటు, యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రధానులు హెచ్. డి. దేవెగౌడ, [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]] హయాంలో 1998-1999లో 13 నెలలు వాజ్‌పేయి మళ్లీ అధికారంలోకి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;former2&quot; /&gt; 1999లో, వాజ్‌పేయి నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించింది, అలా చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర కూటమి, అతను ప్రధానమంత్రిగా పూర్తి అయిదేళ్లపాటు పనిచేశాడు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|title=Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory|last=Ghosh|first=Deepshikha|date=16 August 2018|work=|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223151524/https://www.ndtv.com/india-news/atal-bihari-vajpayee-dies-the-3-time-pm-who-captivated-india-with-his-oratory-1901509|archive-date=23 December 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; 

2004, 2009లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్, దాని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ విజయం సాధించాయి, 2004, 2014 మధ్య మన్మోహన్ సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|title=PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday|date=26 September 2018|work=Outlook (Indian magazine)|access-date=4 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928170607/https://www.outlookindia.com/website/story/pm-modi-rahul-gandhi-greet-manmohan-singh-on-his-86th-birthday/317198|archive-date=28 September 2018}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] బిజెపి గెలిచింది. దాని పార్లమెంటరీ నాయకుడు నరేంద్ర మోడీ మొదటి కాంగ్రెసేతర ఏకైక మెజారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Panda|first=Ankit|date=16 May 2014|work=|access-date=27 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221054315/https://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections//|archive-date=21 December 2016|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt; 

బిజెపి 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో గతసారి కంటే ఎక్కువ ఆధిక్యతతో గెలుపొందింది. ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వానికి రెండవసారి అధికారాన్ని మంజూరు చేసింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-results-2019-election-results-today-counting-of-votes-begins-at-8-am-10-points-2041540|title=Election Results: Total BJP Sweep, India Chooses Modi 2.0, Show Leads - 10 Points|last=Panda|first=Anindita Sanyal Updated|date=21 October 2019|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt; 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, అధికారంలో ఉన్న బిజెపి మెజారిటీని కోల్పోయింది, కానీ దేశంలో అతిపెద్ద పార్టీగా మిగిలింది. బిజెపి దాని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి. మొదటి ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తర్వాత మోడీ వరుసగా మూడవసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-election-2024-results-modi-3-0-or-i-n-d-i-a-shining-counting-today-5808932|title=PM Set For Historic 3rd Term, Calls It &quot;Victory Of Biggest Democracy&quot;|last=Sanyal|first=Anindita  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://thediplomat.com/2024/06/decoding-indias-elections-how-modis-grip-loosened/|title=Decoding India’s Elections: How Modi’s Grip Loosened|last=Bhattacharya|first=Snigdhendu  Updated|date=5 June 2024|work=|access-date=27 June 2024|publisher=The Diplomat}}&lt;/ref&gt;
{{multiple image
| perrow            = 3
| total_width       = 300
| image1            = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| width1            = 500
| height1           = 600
| image2            = IndiraGandhi.png
| width2            = 500
| height2           = 600
| image3            = Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg
| width3            = 500
| height3           = 600
| image4            = Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg
| width4            = 500
| height4           = 600
| image5            = Prime Minister, Manmohan Singh Official Portrait, 2009.jpg
| width5            = 500
| height5           = 600
| image6            = Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png
| width6            = 500
| height6           = 600
| footer            = {{bulleted list
 |ఎగువ ఎడమవైపు: [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] భారతదేశ చరిత్రలో మొదటి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానమంత్రి.
 |టాప్ సెంటర్: [[ఇందిరా గాంధీ]] ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి, ఏకైక మహిళ.
 |ఎగువ కుడి: [[మొరార్జీ దేశాయ్]] మొదటి [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]యేతర ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ ఎడమవైపు: [[అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] పూర్తి 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.
 |బాటమ్ సెంటర్: [[మన్మోహన్ సింగ్]] మైనారిటీ మతానికి చెందిన మొదటి ప్రధానమంత్రి.
 |దిగువ కుడివైపు: [[నరేంద్ర మోదీ]] స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన ఏకైక ప్రధానమంత్రి, ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన కాంగ్రెసేతర ప్రధానమంత్రి.}}
}}

== ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
; Key
* సంఖ్య.: ప్రస్తుత సంఖ్య
* {{note label|†|†|†}} కార్యాలయంలో హత్య లేదా మరణించటం
* {{note label|§|§|§}} గతంలో వరుసగా కానీ లేదా పదవీకాలం తర్వాత తిరిగి కార్యాలయానికి వచ్చినవారు
* {{note label|RES|RES|RES}} రాజీనామా
* {{note label|NC|NC|NC}} అవిశ్వాస తీర్మానంతో రాజీనామా చేసినవారు
రంగుకీ (రాజకీయ సంకీర్ణాలు/పార్టీల కోసం):
* {{legend|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] (6)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Dal}}|[[జనతాదళ్]] (3)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Bharatiya Janata Party}}|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Indian National Congress (R)}}|[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party }}|[[జనతా పార్టీ]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{legend|{{party color|Janata Party (Secular)}}|[[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]] (1)|border=1px solid #AAAAAA}}

{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; [[యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ (1937–1950)|యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్]] ఎంపి&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ, 1947-1952)&lt;br&gt; [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్ ]] (1952-1964)}} ఎంపి
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 సంనత్సరాల 274 రోజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;1947&lt;br&gt;ఆగస్టు 15&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|1964&lt;br&gt; 27 మే}} {{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 సంవత్సరాల 286 రేజులు&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ, కామన్వెల్త్ వ్యవహారాల మంత్రి]]|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ మంత్రి]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం|నెహ్రూ I]]
| కింగ్ జార్జ్ VI&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]]
| [[నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ II]]
|-
| [[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]]
|[[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ III]]
|-
| [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం|నెహ్రూ IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|మే 27 }}&lt;br&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]}}
| [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం|నందా I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (cropped).jpg|80px]]
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1904|10|2|1967|6|9}}&lt;/small&gt;
| 1964 {{small|జూన్ 9 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1964)}}}}
|[[లాల్ బహదూర్  శాస్త్రి మంత్రివర్గం |శాస్త్రి I]]
|- 
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| [[గుల్జారీలాల్ నందా]]&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంటా]] ఎంపీ}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 11 }}&lt;br&gt;
| 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]]|[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తిశాఖ]]}}
|[[గుల్జారీలాల్ నందా రెండవ మంత్రివర్గం|నందా II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]&lt;br&gt;(''రాజ్యసభ'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt; [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]] &lt;br&gt; ఎం.పీ&lt;br&gt; (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1966 {{small|జనవరి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1970)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వశాఖ]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]] {{small|(1975)}}}}
| [[ఇందిరా గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|ఇందిర 1వ]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిర 2వ]]
|[[జాకీర్ హుస్సేన్]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|[[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
|[[మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1969)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[వి.వి.గిరి]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
|rowspan=&quot;3&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|-
|[[ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[బి.డి. జెట్టి|బి. డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1977)}}&lt;br&gt;{{small|(తాత్కాలిక)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977 {{small|మార్చి 24 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థిక శాఖ]] {{small|(1977, 1979)}}|[[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి|హోం వ్యవహారాల మంత్రి]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[నీలం సంజీవ రెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|- 
| [[File:Prime minister Charan Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[చరణ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] , ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1979 {{small|జులై 28 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ఏదీ లేదు
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:IndiraGandhi.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఇందిరా గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt; [[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]), ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1980 {{small|జనవరి 14 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|ఇందిర IV]]
|-
| 
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జైల్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1982{{ndash}}1987)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Rajiv Gandhi, the 6th PM of India.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రాజీవ్ గాంధీ]]&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1984 {{small|అక్టోబరు 31}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;1989
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యాటక శాఖ]], [[భారత పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ|పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖ]],  [[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ శాఖ]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణ శాఖ]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[భారత ఆర్థిక మంత్రి|ఆర్థిక మంత్రి]] {{small|(1987)}}}}
| [[రాజీవ్ గాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం|రాజీవ్ I]]
|-
| [[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]]
| [[రాజీవ్ గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|రాజీవ్ II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రామస్వామి వెంకట్రామన్|రామస్వామి వెంకట్రామన్]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:V. P. Singh (cropped).jpg|80px]]
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| 1989 {{small|డిసెంబరు 2 }}&lt;br&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ]]|[[భారత విద్యాశాఖ మంత్రి|మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వి.పి.సింగ్]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| [[చంద్రశేఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| 1990 {{small|నవంబరు 10 }}&lt;br&gt;
| 1991 {{small|జూన్ 21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి|విదేశాంగ మంత్రి]] {{small|(1990)}}}}
|{{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|[[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి. నరసింహారావు]] {{small|(1921–2004)&lt;br&gt;[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]], ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1991 {{small|జూన్ 21}}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1996 {{small|మే 16 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[భారత రక్షణశాఖ మంత్రి|రక్షణశాఖ మంత్రి]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[భారత రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ|రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| [[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం|రావు]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[శంకర దయాళ్ శర్మ|శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|మే 16}}&lt;br&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ|రసాయనాలు, ఎరువుల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ|వాణిజ్య, పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda BNC.jpg|80px]]
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1933)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|కర్ణాటక]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| 1996 {{small|జూన్ 1 }}&lt;br&gt;
| 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత హోం వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|హోం వ్యవహారాల శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి|వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ|జౌళి మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1996)}}|[[భారత గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ మంత్రి|గృహ, పట్టణ వ్యవహారాలశాఖ]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[యునైటెడ్ ఫ్రంట్ (ఇండియా)|యునైటెడ్ ఫ్రంట్]])}}
| [[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;[[బీహార్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా|బీహార్]] (రాజ్యసభ) ఎం.పీ.}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1997 {{small|ఏప్రిల్  21 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}&lt;br&gt;{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ మంత్రి]]|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[కె.ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | 1998 {{small|మార్చి 19 }}{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగశాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ|సమాచార , ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ]], [[భారత కమ్యూనికేషన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|కమ్యూనికేషన్ల , సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(1998)}}|[[భారత ఇంధన కొత్త, పునరుత్పాదక మంత్రిత్వ శాఖ|సంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల మంత్రి]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[భారత బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ|బొగ్గు మంత్రిత్వ శాఖ]] , [[భారత గనుల శాఖ మంత్రి|గనుల శాఖ]] {{small|(2002)}}|[[భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ|పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]])}}
| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]]
| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ఏ.పి.జె. అబ్దుల్ కలామ్|ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1932)&lt;br&gt;[[అసోం]]  (రాజ్యసభ) ఎం.పీ}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2004 {{small|మే 22 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|అదనపు భాధ్యత 
* [[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
* [[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]|[[భారత విదేశాంగశాఖ మంత్రి|విదేశాంగ శాఖ]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[భారత ఆర్థికశాఖ మంత్రి|ఆర్థికశాఖ మంత్రి]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[భారత సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ|సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రతిభా పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[నరేంద్ర మోదీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1950)&lt;br&gt;[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]] , ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | 2014 {{small|మే 26 }}&lt;br&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[భారత సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ|సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రిత్వ శాఖ]]|ఇన్‌ఛార్జ్ మంత్రిత్వశాఖలు:
*[[భారత అణుశక్తిశాఖ మంత్రి|అణుశక్తి శాఖ]]
*[[భారత అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ|అంతరిక్ష మంత్రిత్వ శాఖ]]
*[[భారత సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ|సైన్స్ , టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ]], {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[రామ్‌నాథ్ కోవింద్|రామ్ నాథ్ కోవింద్]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోడీ II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
| [[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోడీ III]]
|}

== కాల వ్యవధి ప్రకారం ప్రధాన మంత్రుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! data-sort-type=number rowspan = &quot;2&quot; | వ.సంఖ్య
! rowspan = &quot;2&quot; | పేరు
! rowspan = &quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan = &quot;3&quot; | పదవీకాలం సమయం
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదవీకాలం
! ప్రీమియర్‌షిప్ మొత్తం కాలం
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|నెహ్రూ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
| 16 సంవత్సరాలు, 286 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| [[ఇందిరా గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)/]][[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| 11 సంవత్సరాలు, 59 రోజులు
| 15 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| '''[[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్రమోడీ]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
| '''{{age in years and days|2014|5|26}}*'''
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
| 10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|వాజపేయి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 6 సంవత్సరాలు, 64 రోజులు
| 6 సంవత్సరాలు, 80 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[రాజీవ్ గాంధీ]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
| 5 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;7&quot; | 7
| [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి. వి. నరసింహరావు]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC (I)]]
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
| 4 సంవత్సరాలు, 330 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;8&quot; | 8
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;9&quot; | 9
| [[లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 216 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;10&quot; | 10
| [[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి.పి. సింగ్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 343 రోజులు
| 343 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;11&quot; | 11
| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్|గుజ్రాల్]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 332 రోజులు
| 332 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;12&quot; | 12
| [[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|దేవెగౌడ]]
| [[జనతాదళ్|JD]]
| 324 రోజులు
| 324 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;13&quot; | 13
| [[చంద్రశేఖర్]]
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 223 రోజులు
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;14&quot; | 14
| [[చరణ్ సింగ్]]
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;15&quot; | ''15''
| [[గుల్జారీలాల్ నందా|గుల్జారీలాల్ నంద]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 13 రోజులు
| 26 రోజులు
|}

== పార్టీల వారీగా జాబితా ==
{{Pie chart
 | caption= పార్టీల వారీగా PMOని నిర్వహించే సమయ భాగం (ఆగస్టు 2024 నాటికి)
 | label1 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
 | value1 = 70.05 | color1 = {{party color|Indian National Congress}}
 | label2 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
 | value2 = 21.97 | color2 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
 | label3 = [[జనతాదళ్]]
 | value3 = 3.55| color3 = {{party color|Janata Dal}}
 | label4 = [[జనతా పార్టీ]]
 | value4 = 3.05| color4 = {{party color|Janata Party}}
 | label5 = [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
 | value5 = 0.79| color5 = {{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
 | label6 = [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)]]
 | value6 = 0.59| color6 = {{party color|Janata Party (Secular)}}
 }}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు PMOని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాలవ్యవధి ప్రకారం (ఆనాటికి{{Date}})
! data-sort-type=number | {{Tooltip|వ.సంఖ్య}}
! రాజకీయ పార్టీ
! data-sort-type=number |ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! పిఎంఒని కలిగి ఉన్న మొత్తం సంవత్సరాలు
|-
! data-sort-value=&quot;1&quot; | 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC/INC (I)]]/[[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)|INC (R)]]
| data-sort-type=6 | 7
| 54 సంవత్సరాల, 123 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;2&quot; | 2
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| data-sort-type=2 | '''2'''
| '''{{age in years and days|2008|3|07}}'''
|-
! data-sort-value=&quot;3&quot; | 3
| [[జనతాదళ్|JD]]
| data-sort-type=3 | 3
| 2 సంవత్సరాల, 269 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;4&quot; | 4
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| data-sort-type=1 | 1
| 2 సంవత్సరాల, 126 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;5&quot; | 5
| [సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 223 రోజులు
|-
! data-sort-value=&quot;6&quot; | 6
| [[జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)|JP (S)]]
| data-sort-type=1 | 1
| 170 రోజులు
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
* [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
* [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారత ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారత ప్రధానమంత్రులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ప్రభుత్వ అధిపతుల జాబితాలు|భారతదేశం]]
[[వర్గం:కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాలను బట్టి వ్యక్తుల జాబితాలు|భారత ప్రధానమంత్రులు కార్యాలయంలో ఉన్న సమయాన్ని బట్టి]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు|ప్రధానులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రధాన మంత్రులకు సంబంధించిన జాబితాలు| ]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>rgjoodyohtujlo2768nom04bz97ivds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గృహవైద్యం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>73880</id>
    <revision>
      <id>4601523</id>
      <parentid>2952415</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:44:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601523</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1722" sha1="ashktz3qwv2g2h4bfurqmkczy8tdgaz" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ, నిబంధనాల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము.ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేలలా నిపులైన వైద్యులను సంప్రదించడము సాధ్యపడదు, అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యము అంటాము. గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు :
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.

[[వర్గం:వైద్యము]]

{{మొలక-జీవన విధానం}}</text>
      <sha1>ashktz3qwv2g2h4bfurqmkczy8tdgaz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601525</id>
      <parentid>4601523</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:45:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601525</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1759" sha1="tto5etpm1nf6oy1r4tldsm0vcdx6for" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ, నిబంధనాల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము.ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేలలా నిపులైన వైద్యులను సంప్రదించడము సాధ్యపడదు, అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యము అంటాము. గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు :
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]

{{మొలక-జీవన విధానం}}</text>
      <sha1>tto5etpm1nf6oy1r4tldsm0vcdx6for</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601533</id>
      <parentid>4601525</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:52:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601533</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1757" sha1="c2vqml0eogyydbnc8f5345bc1i7h0vs" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ నిబంధనల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము. ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేళలా నిపుణులైన వైద్యులను సంప్రదించడం సాధ్యపడదు.  అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యం అంటాము. గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు :
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]

{{మొలక-జీవన విధానం}}</text>
      <sha1>c2vqml0eogyydbnc8f5345bc1i7h0vs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601542</id>
      <parentid>4601533</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:15:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601542</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3013" sha1="o5oclxwgqft0qjjtnapy1f1oji73d6w" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ నిబంధనల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము. ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేళలా నిపుణులైన వైద్యులను సంప్రదించడం సాధ్యపడదు.  అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యం అంటాము. 

== గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు : ==
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.
* బొప్పాయి: తెల్ల రక్తకణాలు.. ఎర్ర రక్తకణాలు పెంచే ఔషధం. గింజలు లివర్‌కి మంచిది. ఇందులో లభించే పెప్సీన్‌ అనే ఎంజైమ్‌ మనం తినే ఆహారంలోని ప్రోటీన్‌లను జీర్ణం చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-07-17|title=బొప్పాయి – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/boppayi/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* మునగాకు: మునగాకులో విట మిన్లు, అమైనో ఆమ్లాలు, ఖనిజ లవణాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. క్యారెట్ల కన్నా మునగాకులో పదిరెట్ల విటమిన్‌ ‘ఎ’ ఉంటుంది. కళ్ళ జబ్బులకు ఔషధంగా మునగాకును వాడుతారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-27|title=మునగాకు – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/munaga/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]

{{మొలక-జీవన విధానం}}</text>
      <sha1>o5oclxwgqft0qjjtnapy1f1oji73d6w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601543</id>
      <parentid>4601542</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:17:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <comment>/* గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు : */</comment>
      <origin>4601543</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4502" sha1="nq485vbftjc3q33t6ji6l6il2egnpnt" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ నిబంధనల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము. ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేళలా నిపుణులైన వైద్యులను సంప్రదించడం సాధ్యపడదు.  అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యం అంటాము. 

== గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు : ==
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.
* బొప్పాయి: తెల్ల రక్తకణాలు.. ఎర్ర రక్తకణాలు పెంచే ఔషధం. గింజలు లివర్‌కి మంచిది. ఇందులో లభించే పెప్సీన్‌ అనే ఎంజైమ్‌ మనం తినే ఆహారంలోని ప్రోటీన్‌లను జీర్ణం చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-07-17|title=బొప్పాయి – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/boppayi/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* మునగాకు: మునగాకులో విట మిన్లు, అమైనో ఆమ్లాలు, ఖనిజ లవణాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. క్యారెట్ల కన్నా మునగాకులో పదిరెట్ల విటమిన్‌ ‘ఎ’ ఉంటుంది. కళ్ళ జబ్బులకు ఔషధంగా మునగాకును వాడుతారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-27|title=మునగాకు – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/munaga/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* '''తమలపాకు రసం:''' కాలేయ సంబంధిత సమస్యలు ఉన్నవాళ్లకు ఈ రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం దక్కుతుంది. శ్వాస సంబంధ ఇబ్బందులు, ఊపిరితిత్తుల సమస్యలు, కఫ సంబంధ సమస్యలు తమలపాకు రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం పొందవచ్చు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=ABN|date=2021-06-29|title=వర్షాకాలం గృహవైద్యం!|url=https://www.andhrajyothy.com/2021/health/monsoon-home-remedy-393767.html|access-date=2025-07-10|website=Andhrajyothy Telugu News|language=te}}&lt;/ref&gt;
* '''వెల్లుల్లి మజ్జిగ:''' ఇమ్యూనిటీ పెంచడానికి, కెలెస్ట్రాల్‌, శ్వాస సమస్యలు, గురక, రక్తసరఫరా సంబంధిత సమస్యలు, రక్తనాళాల్లో పూడికలు, రక్తం చిక్కబడడం మొదలైన సమస్యలకు ఉపకరిస్తుంది.
* '''ఆవ పిండి:''' ఆవపిండితో చేసిన పదార్థాలు తినడం వల్ల అంటు వ్యాధుల నుంచి రక్షణ దక్కుతుంది. 

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]

{{మొలక-జీవన విధానం}}</text>
      <sha1>nq485vbftjc3q33t6ji6l6il2egnpnt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601545</id>
      <parentid>4601543</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601545</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4452" sha1="qoj9qzqo54wb2omx0rmnar5pz1r4ums" xml:space="preserve">{{Dead end|date=అక్టోబరు 2016}}

{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ నిబంధనల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము. ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేళలా నిపుణులైన వైద్యులను సంప్రదించడం సాధ్యపడదు.  అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యం అంటాము. 

== గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు : ==
* పసువు : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* అల్లము : ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* మిరియాలు : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.
* బొప్పాయి: తెల్ల రక్తకణాలు.. ఎర్ర రక్తకణాలు పెంచే ఔషధం. గింజలు లివర్‌కి మంచిది. ఇందులో లభించే పెప్సీన్‌ అనే ఎంజైమ్‌ మనం తినే ఆహారంలోని ప్రోటీన్‌లను జీర్ణం చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-07-17|title=బొప్పాయి – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/boppayi/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* మునగాకు: మునగాకులో విట మిన్లు, అమైనో ఆమ్లాలు, ఖనిజ లవణాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. క్యారెట్ల కన్నా మునగాకులో పదిరెట్ల విటమిన్‌ ‘ఎ’ ఉంటుంది. కళ్ళ జబ్బులకు ఔషధంగా మునగాకును వాడుతారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-27|title=మునగాకు – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/munaga/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* '''తమలపాకు రసం:''' కాలేయ సంబంధిత సమస్యలు ఉన్నవాళ్లకు ఈ రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం దక్కుతుంది. శ్వాస సంబంధ ఇబ్బందులు, ఊపిరితిత్తుల సమస్యలు, కఫ సంబంధ సమస్యలు తమలపాకు రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం పొందవచ్చు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=ABN|date=2021-06-29|title=వర్షాకాలం గృహవైద్యం!|url=https://www.andhrajyothy.com/2021/health/monsoon-home-remedy-393767.html|access-date=2025-07-10|website=Andhrajyothy Telugu News|language=te}}&lt;/ref&gt;
* '''వెల్లుల్లి మజ్జిగ:''' ఇమ్యూనిటీ పెంచడానికి, కెలెస్ట్రాల్‌, శ్వాస సమస్యలు, గురక, రక్తసరఫరా సంబంధిత సమస్యలు, రక్తనాళాల్లో పూడికలు, రక్తం చిక్కబడడం మొదలైన సమస్యలకు ఉపకరిస్తుంది.
* '''ఆవ పిండి:''' ఆవపిండితో చేసిన పదార్థాలు తినడం వల్ల అంటు వ్యాధుల నుంచి రక్షణ దక్కుతుంది. 

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]</text>
      <sha1>qoj9qzqo54wb2omx0rmnar5pz1r4ums</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601546</id>
      <parentid>4601545</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:19:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601546</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4476" sha1="0bn93ajid1zl2q7ni5tb2tbc8xpqksi" xml:space="preserve">{{విస్తరణ}}
'''గృహవైద్యం'''
వైద్యము అనగా మానవ ఆరోగ్యాన్ని, ఒక నిర్ధిస్టమైన నియమ నిబంధనల ద్వారా పరిరక్షించే శాస్త్రము. ఇది గాయాన్ని మాన్చే ఒక కళ . ప్రతి చిన్న అనారోగ్యానికీ అన్నివేళలా నిపుణులైన వైద్యులను సంప్రదించడం సాధ్యపడదు.  అటువంటపుడు ఇంట్లో దొరికే సాదారణ వస్తువునో, పదార్దమునో, ఉపయోగించి తాత్కాలిక ఉపశయము పొందడాన్ని గృహ వైద్యం అంటాము. 

== గృహవైద్యములో వాడే కొన్ని పదార్దములు : ==
* [[పసుపు|పసువు]] : అన్నిచోట్లా దొరికే పదార్దమే మంచి క్రిమినాశనకారిగా (Antiseptic) గా వాడుతాము.
* [[అల్లం|అల్లము ]]: ఇది జీర్ణము అవడానికి, విరోచనము సాఫీగా అవడానికి వాడుతాము.
* [[మిరియాలు]] : శొంటి మిరియాలు కలిపి కసాయము చేసి త్రాగితే జ్వరము తగ్గుతుంది.
* [[బొప్పాయి]]: తెల్ల రక్తకణాలు.. ఎర్ర రక్తకణాలు పెంచే ఔషధం. గింజలు లివర్‌కి మంచిది. ఇందులో లభించే పెప్సీన్‌ అనే ఎంజైమ్‌ మనం తినే ఆహారంలోని ప్రోటీన్‌లను జీర్ణం చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-07-17|title=బొప్పాయి – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/boppayi/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* [[మునగ|మునగాకు]]: మునగాకులో విట మిన్లు, అమైనో ఆమ్లాలు, ఖనిజ లవణాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. క్యారెట్ల కన్నా మునగాకులో పదిరెట్ల విటమిన్‌ ‘ఎ’ ఉంటుంది. కళ్ళ జబ్బులకు ఔషధంగా మునగాకును వాడుతారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-27|title=మునగాకు – లోకహితం|url=https://lokahitam.net/munaga/|access-date=2025-07-10|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* '''[[తమలపాకు]] రసం:''' కాలేయ సంబంధిత సమస్యలు ఉన్నవాళ్లకు ఈ రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం దక్కుతుంది. శ్వాస సంబంధ ఇబ్బందులు, ఊపిరితిత్తుల సమస్యలు, కఫ సంబంధ సమస్యలు తమలపాకు రసం తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమనం పొందవచ్చు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=ABN|date=2021-06-29|title=వర్షాకాలం గృహవైద్యం!|url=https://www.andhrajyothy.com/2021/health/monsoon-home-remedy-393767.html|access-date=2025-07-10|website=Andhrajyothy Telugu News|language=te}}&lt;/ref&gt;
* '''[[వెల్లుల్లి]] మజ్జిగ:''' ఇమ్యూనిటీ పెంచడానికి, కెలెస్ట్రాల్‌, శ్వాస సమస్యలు, గురక, రక్తసరఫరా సంబంధిత సమస్యలు, రక్తనాళాల్లో పూడికలు, రక్తం చిక్కబడడం మొదలైన సమస్యలకు ఉపకరిస్తుంది.
* '''ఆవ పిండి:''' ఆవపిండితో చేసిన పదార్థాలు తినడం వల్ల అంటు వ్యాధుల నుంచి రక్షణ దక్కుతుంది. 

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:వైద్యము]]</text>
      <sha1>0bn93ajid1zl2q7ni5tb2tbc8xpqksi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తెలుగునాట ఇంటిపేర్ల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>74150</id>
    <revision>
      <id>4601822</id>
      <parentid>4584582</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:32:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* అవల రెడ్డ */</comment>
      <origin>4601822</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="104414" sha1="b8pgd5wvjav0qbcywlszgesj8mo9vhp" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Alluri Sita Rama Raju statue.jpg|thumb|అల్లూరి సీతారామరాజు]]
[[దస్త్రం:NTR statue in Telugu Museum.jpg|thumb|నందమూరి తారకరామారావు]]
[[తెలుగు]]వారిలో ఉండే వివిధ [[ఇంటిపేర్లు|ఇంటిపేర్ల]] జాబితా ఇక్కడ ఇవ్వబడింది. (ఈ జాబితా సమగ్రం కాదు.)

*ఇంటి పేర్లు ఎక్కవగా [[ఊరు]] పేరుని బట్టి, వంశంలో ప్రముఖ వ్యక్తి పేరుని బట్టి ఏర్పడతాయి. కనుక ఒక కులంలో ఉన్న ఇంటి పేరు మరొక కులంలో కూడా ఉండవచ్చు. 
* క్రొత్త పేర్లు చేర్చేటప్పుడు వాటిని సరైన అకారాది క్రమంలో చేర్చండి.
*చందు అనే ఇంటి పేరు గలవారు గుంటూరు జిల్లా, కొల్లిపర మండలం, చక్రాయపాలం గ్రామంలో ఉన్నారు. వీల్లు కాపులు (NAIDUS)

==అవల రెడ్డ   ==


అంకం --
అంకంరెడ్డి --
అంకాల --
అంకినీడు --
అంకెం --
అంగ --
[[అంగర (ఇంటిపేరు)|అంగర]] --
అంగజాల --
అంగటి --
అంగడాల --
అంగద --
అంగరాజు --
అంగాడు --
అంగూరి --
అంచ --
అంజాల --
అంజూరి --
అంట్యాకుల --
అండగుల --
అండలూరి --
అంతటి --
అంతిపురి --
అందుకూరి --
అందుగుల--
అందె --
అందే --
అంధవరపు --
అంపారాయుని --
అంపేరాయుని --
అంబరుఖానా --
అంబటి --
అంబారు --
అకుండి --
అక్కల --
అక్కన --
అక్కన్న --
అక్కపూడి --
అక్కసన్న --
అక్కినేని --
అక్కిపెద్ది --
అక్కిరాజు --
అక్కిరాడ --
అక్కిరెడ్డి --
అక్కెనపల్లి --
అగతమూడి --
అగ్నిహోత్రం --
అగ్రహారపు -- 
అచ్చర్త --
అచ్చి --
అచ్చిరాజు --
అచ్యుత --
అచ్యుతుని --
అజ్జరపు --
అజ్నాట --
అట్లూరి(రు) --
[[అడపా]] --
అడబాల --
అడవి --
అడారి --
అడాల --
అడిగోపుల --
అడిదం --
అడిదము --
అడివి --
అడివివరపు -- 
అడుసుమ(మి)ల్లి --
అడ్డాల -- 
అడ్డూరి --
అడ్లూరు--
అత్తనూరి --
అత్తలూరి --
అత్తిరాల --
అత్తిలి --
అత్యం --
అద్దంకి--
అద్దేపల్లి --
అనంతనేని --
అనంతపట్నాయకుని --
అనంతరాజు --
అనంతాత్మకుల --
అనంతాత్ముల --
అనంతమూర్తుల --
అనంతోజు
[[అనగాని]] --
అనసాపురపు --
అనాల --
అనియాది --
అనిశెట్టి --
అనుపిండి --
అనుమగుర్తి --
అనుమాండ్ల --
అనుమాలశెట్టి --
అనుముల --
అనుమోలు --
అన్నం (ఇంటి పేరు)|అన్నం --
అన్నంగి --
అన్నంభొట్ల --
అన్నంరాజు --
అన్నదాత --
అన్నదానపు --
అన్నదేవర --
అన్నపరెడ్డి --
అన్నమనేని --
అన్నమరెడ్డి --
అన్నలూరి --
అన్నవరపు --
అన్నసముద్రము --
అన్నాప్రగడ --
అన్నాబత్తుల -- 
అన్నె --
అన్నెపు --
అన్నే -- 
అప్పన --
అప్పరాజు --
అప్పల --
అప్పల్ల --
అప్పసాని --
అప్పారి --
అప్పికొండ --
అప్పిని —-
అబ్బరాజు --
అబ్బూరు --
అభంగారపు --
అమరవాది --
అమరా --
అమర్తలూరి --
అమలరాజు --
అమలాపురపు --
అముజారి --
అములోడు --
అమృతకవి --
అమ్మజారి --
అమ్మనేని --
అమ్మి --
అమ్మిరపు --
అమ్ము --
అమ్మూ --
అయినంపూడి --
అయినపర్తి--
అయినాపురపు --
అయినాల --
అయిల-
అయ్యంకి --
అయ్యగారి --
అయ్యల సోమయాజుల --
అయ్యలరాజు --
అరపాక -- 
అరవీట --
అరిగా -- 
అరిగెల --
అరిపిరాల --
అరిశెట్టి --
అరుమళ్ళ --
అర్జా --
అర్జాల --
అర్వపల్లి--
అలగాని --
అలపర్తి --
అలమండ --
అలమేటి --
అలిశెట్టి--
అలుపన --
అల్లం (ఇంటి పేరు)|అల్లం --
అల్లంపల్లి (ఇంటి పేరు)|అల్లంపల్లి
అల్లక --
అల్లమరాజు (అల్లంరాజు) --
అల్లసాని --
అలంకరం--
అల్లాడ --
అల్లాడి --
అల్లు --
అల్లుమల్లు --
అల్లూరి --
అళక్కి --
అవగడ్డ --
అవచి --
అవనిగడ్డ (ఇంటి పేరు)|అవనిగడ్డ --
అవసరాల --
అవుడూరి --
అవుతు --
అవ్వారి --
అవ్వారు --
అశ్వీటి --
అసిలేటి --
అయ్యపరాజు--

===ఆ===
ఆదిమూలపు --
ఆండ్ర --
ఆంధ్రకవి --
ఆకశం --
ఆకాశపు --
ఆకి -- 
ఆకిరి --
ఆకునూరు --
ఆకుమర్తి --
ఆకురాతి --
ఆకుల --
ఆకులూరి --
ఆకెళ్ళ --
ఆకేటి --
[[ఆకొండి]] --
ఆగులపల్లె --
ఆగొల్ల --
ఆచంట --
ఆచాళ్ళ --
ఆడగుల --
ఆడారి --
ఆడారు (రి) --
ఆడిదము --
ఆడ్డూరి --
ఆణివిళ్ళ--
ఆతుకూరు(ర్) --
ఆతోట --
ఆది --
ఆదిపూడి --
ఆదిభట్ల --
ఆదిరెడ్డి --
ఆదుర్తి --
Aadem|'''ఆదె''' --
ఆనం --
ఆనంగి --
ఆనెం --
ఆబోతుల --
ఆభరణం --
ఆమంచర్ల --
ఆమంచి --
ఆమడూరి --
ఆమ్మజారి --
ఆయంచ --
ఆయిశెట్టి --
ఆరణి --
ఆరంగి —-
ఆరని --
ఆరవీటి --
ఆరవెల్లి --
ఆరాధ్యుల --
ఆరిపాక --
ఆరిశెట్టి --
ఆరుమాక --
ఆరె --
ఆరెకపూడి --
ఆరెతి --
ఆరెమండ --
ఆర్కాటు --
ఆర్యసోమయాజుల --
ఆరబోలు --
ఆలపాక --
ఆలపాటి --
ఆలమూరు --
ఆలమేటి --
ఆలవంటె --
ఆలవిల్లి --
ఆలుగోజక --
ఆలూరి --
ఆలేటి --
ఆల్తి --
ఆళ్ళ --
ఆళ్ళ --
ఆవంచ(త్స) --
ఆవటపల్లి --
ఆవాల --
ఆవుటపల్లె --
ఆవుల --
ఆశపు --
ఆసూరి --

===ఇ===
ఇంకొల్లు -- ఇంగుడ -- ఇంగువ -- ఇంజరం -- ఇంజేటి -- ఇంటి -- ఇంటూరి -- ఇండూరి -- ఇండ్ల -- ఇందన --  ఇందుకుర్తి -- ఇందుకూరి -- ఇందుపర్తి -- ఇందుపల్లి -- ఇందుపూడి -- ఇందుర్తి -- ఇంద్రకంటి -- ఇంద్రకి -- [[ఇంద్రగంటి]] -- ఇక్కుర్తి -- ఇచ్ఛాపురం -- ఇచ్ఛాపురపు -- ఇజ్జిన  ఇటికంపాడు -- ఇటికపాటి -- ఇటికరాల -- ఇటికాల -- ఇటుకరాల -- ఇటుకల -- ఇటుకాల -- ఇడలూరి -- ఇడికూడ ఇడుపూరి -- ఇడువులూరి -- ఇడ్వి -- ఇనగుర్తిపాటి -- ఇనగుర్తిపాడి -- ఇనగుర్తిపాడు -- ఇనప -- ఇనపచిప్పల -- ఇనమర్ల -- ఇనుగంటి -- ఇనుపకుతిక -- ఇనుమర్తి --  ఇనుమర్ల -- ఇనుమెర్ల -- ఇనుమెళ్ళ --
ఇప్పకుంట --
ఇప్పకుంట్ల --
ఇప్పకుండం --
ఇప్పగుంట --
ఇప్పగుండం --
ఇప్పటం --
ఇప్పవటం --
ఇప్పిలి --
ఇప్పిలిగుంట --
ఇమంది -- 
ఇమిడిరాజు --
ఇమ్మడి --
ఇమ్మనరాజు --
ఇమ్మనేని --
ఇమ్మరాజు --
ఇమ్మళ్ళ --
ఇయర్ణి --
ఇయర్థి --
ఇయుణ్ని --
ఇరగవపు --
ఇరగవరపు --
ఇరివెంటి --
ఇరుకంటి --
ఇరుకు --
ఇరుకువఝల --
ఇరుగంటి --
ఇరుగడల --
ఇరుర్తి --
ఇరువంటి --
ఇరువెంటి --
ఇరోతి -- 
ఇర్ర -- 
ఇర్రింకి --
ఇర్లపల్లి --
ఇర్లపాడు --
ఇర్లపాలెం --
ఇర్లపెంట --
ఇర్వెంటి --
ఇలకొలను --
ఇలపకుర్తి --
ఇలపావులూరి --
ఇలయంపల్లి --
ఇలయల --
ఇలవర్తి --
ఇలాపావులూరి --
ఇల్ల -- 
ఇల్లంభట్టుల --
ఇల్లంభట్ల --
ఇల్లంభొట్ల --
ఇల్లపు -- 
ఇల్లపెంట --
ఇల్లాభట్ల --
ఇల్లావఝల --
ఇల్లిందల --
ఇల్లు --
ఇల్లూరి --
ఇల్వకుర్తి --
ఇళయంవల్లి --
ఇళయపల్లి --
ఇళ్ళ --
ఇవటూరి --
ఇవమనగుండ్ల --
ఇవలి --
ఇసకపల్లి --
ఇసుకపల్లి --

===ఈడే===
ఈటు --
ఈతముక్కల --
ఈద --
ఈదని --
ఈదర --
ఈదరపల్లి --
ఈదుపల్లి --
ఈదురుపల్లి --
ఈదువల్లి --
ఈపల్లి --
ఈపల్లె --
ఈపూరి --
ఈపూరు --
ఈమన --
ఈమనపాక --
ఈమనపాటి --
ఈమనపాలెం --
ఈమనరాజు --
ఈమని --
ఈమనిపాక --
ఈయుణ్ణి --
ఈరంకి --
ఈలప్రోలు --
ఈలి --
ఈవనరాజు --
ఈవని --
ఈవూరి --
ఈశ్వర --
ఈశ్వరప్రగడ --
ఈశ్వరప్రెగ్గడ --
ఈశ్వరబత్తుల --
ఈశ్వరభట్ల --
ఈశ్వరభొట్ల --
ఈశ్వరాయని --
ఈశ్వరుని --

===ఉ===
ఉంగరాల --
ఉండవల్లి --
ఉండవిల్లి --
ఉంతకల్ --
ఉక్కుం --
ఉగ్గిన -- 
ఉడతల --
ఉడతా --
ఉతెల్లరు --
ఉత్తరావిల్లి --
ఉత్పల -- 
ఉద్ధంరాజు --
ఉన్నం --
ఉన్నవ --
ఉన్నవ --
ఉపద్రష్ట్ర --
ఉప్ప --
ఉప్పర్లపల్లె --
ఉప్పల --
[[ఉప్పలపాటి]] -- 
ఉప్పలూరి --
ఉప్పు -- 
ఉప్పుగంటి -- 
ఉప్పుగన్ద్ల --
ఉప్పుగుండూరి --
ఉప్పుటూరి --
ఉప్పునూతల --
ఉప్పులూరి --
ఉమ్మడి --
ఉమ్మడిసింగు --
ఉయ్యూరి --
ఉరదాల --
ఉరిగిటి -- 
ఉరిటి --
ఉరుకూటి -- 
ఉలి --
ఉలిశి --
ఉల్లిపాయల -- 
ఉష్కల --
ఉసిరికల --
ఉండి - -ఉండ్రు 

===ఊ===
ఊంటుకూరు --
ఊట --
ఊటుకూరి --
ఊటుకూరు --
ఊటుపల్లి --
ఊట్ల --
ఊడి --
ఊరకరణం --
ఊరే --
ఊలపల్లి --
ఊలపల్లి --
ఊసుమర్తి --
ఊసులమర్తి --
ఊడిమూడి - -

===ఋ, ౠ===
ఋగ్వేదం -- 
ఋగ్వేదకవి --
ఋగ్వేభట్టు - -

===ఎ===
ఎ౦రఢ --
ఎండు --
ఎందేటి --
ఎంబులూరి --
ఎక్కిరాల -- 
ఎగవింటి --
ఎడపాటి --
ఎడవల్లి --
ఎడ్డపాటి --
ఎడ్ల -- 
ఎడ్లపల్లి --
ఎడ్లపాటి --
ఎడ్లవల్లి --
ఎద్దుల --
ఎనిగళ్ళ --
ఎనిగెళ్ళ --
ఎన్నం --
ఎన్ని --
ఎన్నేటి -- 
ఎరకరాజు --
ఎరుబండి --
ఎర్నేని --
ఎర్రం --
ఎర్రబెల్లి --
ఎర్రా -- 
ఎర్రాప్రగడ -- 
ఎలకుర్తి --
ఎలకూచి --
ఎలమంచిలి --
ఎలిశెట్టి --
ఎలుకుర్తి --
ఎలుగంటి --
ఎల్లంకి --
ఎల్లంరాజు --
ఎల్లకర --
ఎల్లా (యల్లా) --
ఎల్లాప్రగడ --
ఎర్రోల్లా--[ఎన్నింటి (పోతురాజు గారు)_(యేర్నింటి ) నాగవంశం]

===ఏ===
ఏ(యే)డిద -- 
ఏకా --
ఏకుల --
ఏగే --
ఏచూరి --
ఏజేండ్ల --
ఏటుకూరి --
ఏడిద --
ఏనుగు -- 
ఏనుగుల --
ఏరువ --
ఏర్చూరి --
ఏలూరు --
ఏలూరుపాటి --
ఏలేటి --
ఏల్చూరు --

===ఐ===
ఐనాపురపు --
ఐలా---
ఐనవోలు---

===ఒ, ఓ, ఔ===
ఒడ్డెపూడి --
ఒబ్బిలిశెట్టి --
ఒమ్మి -- 
ఒమ్ము --
ఓంపోలు --
ఓగిరాల --
[[ఓగేటి]] --
ఓగేటు --
ఓబుల --
ఓబులపు --
ఓరుగంటి --
[[ఓలేటి]] --
ఓసూరి --
ఒమ్మిని
ఒంటిమిట్టి - -

===అం===

అంకం --
అంకంరెడ్డి --
అంకాల --
అంకినీడు --
అంకెం --
అంగ --
అంగజాల --
అంగటి --
అంగడాల --
అంగద --
అంగర --
అంగరాజు --
అంగాడు --
అంచ --
అంజాల --
అందిపాల్లు - - 
అంజూరి --
అంట్యాకుల --
అండలూరి --
అంతటి --
అంతిపురి --
అందుకూరి --
అందుగుల --
అందెల --
అందే --
అంధవరపు --
అంబటి --

===క, ఖ===
కొవ్వురి(రెడ్డి) --
కంకంటి --
కంకటాల -- 
కంకిపాటి (డు) -- 
కంచనపల్లి --
కంచెర్ల --
కంచర్ల (ఇంటి పేరు)|కంచర్ల --
కంచామర్తి --
కంచి --
కంటం --
కంటమని --
కంటిపూడి --
కంటిమహంతి --
కంఠమని --
కంఠమనేని -- 
కంఠిమహంతి -- 
కండిపల్లి -- 
కండేపూడి --
కంతేటి --

కందనూరి 
 కందర --
కందా --
కందాళ --
కంది --
కందిరాజు --
కందిగట్ల --
కందిరాజు --
కందుకూరి --
కందుల --
కత్తుల --
కంపర -- 
కంపరి -- 
కంబంపాటి --
కంబాల--
,(కంబాలూరు)--
కంభమ్మెట్టు --
కంభంపాటి --
కక్కల --
కక్కిరాల -- 
కటకం -- 
కట్టొజు --
కటారు --
కటికినేని --
కటికిరెడ్డి --
కట్టమంచి --
కట్టమూరి --
కట్టా -- 
కట్రెడ్డి --
కఠారు(రి) --
కడమటి -- 
కడవల --
కడవేటి --
కడారి --
కడిమి --
కడిమిపల్లి -- 
కడిమిశెట్టి --
కడియం --
కడియాల --
కడిరు --
కడెకుదురు(టి) --
కణితి --
కత్తి --
కత్తుల -- 
కదిరి -- 
కనకం --
కనకపల్లి --
కనకబండి --
కనకమేడల --
కనకాజెట్టి --
కనకాల --
కనగాల --
కనమతరెడ్ది --
కనమన పల్లి --
కనమర్లపూడి --
కనాపాక -- 
కనిజం -- 
కనుగోవి --
కనుపర్తి --
కనుమూరు --
కనుమూరి -- 
కన్నం --
కన్నుగ్రుడ్డి --
కన్నూరి -- 
కన్నూరు -- 
కన్నేపల్లి --
కపిల --
కప్పగంతు --
కప్పగంతుల --
కమతము --
కమతం) --
కమలపురి --
కమలాకర --
కమ్మరి -- 
కమ్ముల --
కమ్మెల --
కమ్మెళ్ళ --
కరణం -- 
కరాసు -- 
కరాలపాటి --
కరి --
కరిమెరక --
కరెడ్ల -- 
కరెళ్ళ --
కరేటి --
కర్ణపు -- 
కర్ణాటకపు --
కర్ణికల --
కర్నం --
కర్నాటి --
కర్పూరపు --
కర్రా --
కర్రి -- 
కర్ల --
కర్లం --
కర్లపాలెము --
కఱ్ఱు --కలకండ
కలగ --
కలగర --
కలపటపు --
కలపాల --
కలవగుంట --
కలవటాల --
కలవల/కలువల --
కలింబాక --
కలిగి -- 
కలిగొంట్ల --
కలిగొట్ల --
కలిదిండి --
కలిశెట్టి -- 
కల్లూరి—కల్లుమడి
కల్లేపల్లి -- 
కల్వకుర్తి --
కల్వకోట --
కల్వపూడు --
కళా --
కళువె --
కళ్ళేపల్లి --
కవల --
కవళ్ళ -- 
కవికొండల --
కవిధాటి --
కవుతా --
కౌతా --
కశింకోట -- 
కశిరెడ్డి -- 
కసింకోట -- 
కసిరెడ్డి -- 
కస్తూరి --
కస్పా --
కసపా --
కాటంరాజు --
కోటంరాజు --
కాంచనపల్లి --
కాంచని --
కాండూరి
కాండూరు --
కాండ్రవేటి --
కాండ్రు --
[[కాండ్రేగుల (ఇంటిపేరు)]]|కాండ్రేగుల --
కాంపర -- 
కాకమాని --
కాకర --
కాకరపర్తి --
కాకరాల --
కాకర్ల --
కాకర్లపూడి --
కాకర్లరాజు --
కాకాని --
కాకి -- 
కాకినాడ --
కాకునూరి --
కాకుమాని --
కాకుమాను -- 
కాకుల --
కాగితపు --
కాచం --
కాచిరాజు --
కాజా --
కాజ --
కాటం --
కాటమనేని --
కాటికూటి--
కాటిపాటి --
కాటూరి --
కాట్ర --
కాట్రగడ్డ --
కాడి --
కాణాదము --
కాత్రగడ్డ --
కానాల --
కానుకొలను --
కానుమల్లి --
కానుమిల్లి -- 
కానూరి --
కానెల్లి --
కాపవరపు --
కాపుగంటి --
కామఋషి --
కామటి --
కామనూరి --
కామరాజు --
కామరుసు --
కామవరపు --
కామసముద్రం --
కామినేని --
[[కామిరెడ్డి]] --
కామిశెట్టి -- 
కాయిత --
కారాడ --
కారిచెర్ల --
కారుకూరి --
కారుపొతుల --
కారుమంచి --
కారుమూరి --
కారువోల --
కారుసాల --
కారెం --
కారెంపూడి --
కారెడ్ల -- 
కార్యంపూడి --
కాలంశెట్టి --
కాలి --
కాలెపు --
కాల్వ --
కాళనాధభట్టు --
కాళనాధభట్ల --
కాళహస్తి --
కాళీపట్నం --
కాళోజీ --
కాళ్ళ -- 
కాళ్ళకూరి --
కాళ్ళూరి --
కావల --
కావలి --
కావుటూరు --
కావూరి --
కావేరి --
కాశి-- 
కాశికేల==
 కాశిన -- 
కాశిరాజు --
కాశిరెడ్డి --
కాశీ --
కాశీనాథుని --
కాశీభట్ట --
కాసరం--
 కాసరనేని --
కాసా -- 
కాసారపు --
కసు (ఇంటిపేరు)|కాసు --
కాసుల --
కాసె --
కాళిదాసు --
కింజరాపు -- 
కింతాడ -- 
కినాల --
కిర్లంపల్లి --
కిలపర్తి -- 
కిలారి -- 
కిలారు --
కిల్లంపల్లి -- 
కిల్లంశెట్టి --
కిల్లి --
కిళాంబి --
కీర్తి --
కుంకం --
కుంచంగి -- 
కుంజా --

==గ==
గుర్రప్పగారి-- గంగసాని--
గుత్తికొండ --
గజవిల్లి --
గట్టుపల్లి --
గడియారము --
గరిగిపాటి --
గరికిముక్కుల --
గాదంశెట్టి --
గాదె 
గాడుమూర్--
గిరిజవోలు --
గుండు --
గొరిజవోలు --
గొర్తి --
గోసల --
గడ్డం --
గంగనపల్లె --
గంగపట్టణపు --
గంగరాజు --
గంగాపురం --
గంగుల --
గంజాం --
గంజి -- 
గంజివరపు --
గంటా --
గంటి -- 
గంట్లాన --
గండి --
గండవరపు -- 
గండేపల్లి --
గండేపల్లి -- 
గండ్రెడ్డి -- 
గండ్రోతు --
గంధం --
గంధం -- 
గంప -- 
గంపా --
గజరావు --
గజ్జ (జ్జె)ల --
గట్టా --
గట్ల --
గడియారం --
గడిశాస్త్రులు --
గడ్డం -- 
గడ్డమణుగు --
గనిశెట్టి --
గణపతిరాజు --
గణపతిరాజు --
గణపతిరాజు -- 
గణపవరపు --
గణపా --
గద్దె --
గనివాడ -- 
గనిశెట్టి -- 
గన్నంరాజు --
గన్నవరపు --
గన్నాబత్తుల --
గన్ని(న్నీ) --
గమిడి --
గరగ --
గరబాన -- 
గరికి(క)పాటి -- 
గరికిపర్తి --
గరికిపాటి --
గరిమెళ్ళ --
గరివేముల --
గర్నెపూడి --
గర్రె (ఱ్ఱె) --
గర్రెపల్లి --
గలిరెడ్డి --
గవివడ -- 
గళ్ళా—గాజర్ల--
గాజుల --
గాజులపల్లి -- 
గాడి --
గాడిచెర్ల --
గాడేపల్లి --
గాదంశెట్టి --
గాదిరాజు --
గాదె --
గాధావఝల --
గానితాడ -- 
గారం --
గారపాటి --
గార్లపాటి --
గాలి --
గాళ్ళ్ల --
గిడుగు --
గిడుతూరి -- 
గిద్దలూరి -
-gire,,
గిల్లారి—గీసాల--
గుంజి --
గుంజు --
గుంటక --
గుంటి --
గుంటు --
గుంటూరి --
గుంటూరు -- 
గుండపునీడు --
గుండమరాజు --
గుండమొగుల --
గుండవరపు --
గుండా --
గుండాబత్తుల --
గుండాల --
గుండిమెడ --
గుండు --
గుండ్రాతి --
గుండ్రాజు --
గుగ్గిలం --
గుగ్గిలాపు --
గుజ్జురు --
గుజ్జుల --
గుడారు --
గుడిపాటి --
గుడిపూడి --
గుడిమెట్ల --
గుడివాడ --
గుడేలు --
గుణు(ను)పూడి --
గుణ్ణం -- 
గుత్తా --
గుత్తి --
గుదిబండ --
గుదే -- 
గునుగుటూరి --
గున్నేపల్లి --
గుబ్బల -- 
గుమ్మడి --
గుమ్మపల్లి --
గుమ్మలూరు --
గుమ్మళ్ళ --
గుమ్మా --
గుమ్మాడి -- 
గుమ్మారు --
గుమ్మి --
గుమ్మిడిదల --
గుమ్ముడూరి --
గుమ్ములూరి --
గురంపల్లి -- 
గురజాడ --
గురజారపు --
గురజాల --
గురుగుబిల్లి --
గురుపల్లి --
గుర్రం(పు) --
గుర్రప్పడియ --
గుర్రాల --
గుల్ల --
గుల్లిప(పి)ల్లి --
గుళ్ళపల్లి --
గువ్వల --
గూటాల --
గూటూరు -- 
గూడ --
గూడవల్లి --
గూడవల్లి --
గూడూరి --
గూడేల --
గూనా --
గూళికల్లు --
గె(గ)నిశెట్టి --
గెంజి -- 
గెంట్యాల --
గెడ్డం -- 
గెద్దాడ -- 
గెల్లి --
గెల్లూరి --
గేదల --
గైనేటి -- 
గొంతకోరి -- 
గొండు --
గొంతిన -- 
గొంపిన -- 
గొట్టపల్లి -- 
గొజ్జి --
గొట్టిపాటి --
గొట్టిముక్కల -- 
గొట్టె(ట్టి)ముక్కల --
గొండేల --
గొడవర్తి --
గొడా --
గొడ్డేటి --
గొన్నేనా -- 
గొబ్బూరి --
గొరపల్లి -- 
గొర్తి --
గొర్రెపాటి --
గొర్రెముచ్చు --
గొర్లారి --
గొర్లె -- 
గొలగాని --
గొలజాని -- 
గొల్పూరి --
గొల్ల -- 
గొల్లపల్లి -- 
గొల్లపూడి --
గొల్లమాల --
గొల్లారి --
గొల్లి --
గొల్లు --
గొలుగూరి --
గోంతిన -- 
గోకరకొండ --
గోకరాజు --
గోకా --
గోకివరం(పు) --
గోగాడ -- 
గోగినేని --
గోగినేని -- 
గోగు -- 
గోగుల -- 
గోగులపల్లి --
గోగులపాటి --
గోటరాచూరి --
గోటేటి --
గోడా --
గోదావరి --
గోన --
గోన --
గోనుగుంట్ల -- 
గోనెల --
గోనెపల్లి --
గోపరాజు --
గోపాల --
గోపాలుని --
గోపీనాధము --
గోపు --
గోమఠం --
గోరంట్ల --
గోరి --
గోరింట --
గోర్జ --
గోలి --
గోళ్ళ --
గోళ్ళ -- 
గోళ్ళవిల్లి -- 
గోవిండ్ల --
గోవిందరాజు(ల) --
గోవిందు(ల) --
గోసు --
గౌడ --
గౌతు --
గౌరారం --
గ్రంధి—కైలాస(మెదక్ జిల్ల)
గుడాల
గ్గుబ్బల

===గంగిరెడ్డి===
ఘంట (టా) --
ఘంటసాల -- 
ఘండికోట -- 
ఘటశాస్త్రి --
ఘట్టమనేని -- 
ఘట్టి --
ఘడియారం --
ఘంటపతి --

===చ, ఛ===
చక్రవర్తుల|* chittiapaka *చక్రవర్తుల --
చాపలమడుగు --
చిలుకూరి --
చ(చె)న్నాప్రగడ --
చక్రపాణి—చక్రవర్తి --
చక్రవర్తుల --
చట్టి --
చట్టు --
చట్రాతి --
చతుర్వేది --
చతుర్వేదుల -- 
చదలవాడ --
చనుమోలి(లు) --
చెల్లు--
చప్పిడి--
చనెపాలు --
చపరం --
చప్ప --
చమచర్ల --
చరికొంట --
చర్ల --
చర్లబంద --
చలమని --
చలసాని --
చల్లగళ్ళ --
చల్లపల్లి --
చల్లా --
చల్లి --
చవాకుల --
చవులపల్లి/చౌలపల్లి --
చా(త్యా)గంటి --
చాగంరెడ్డి --
చాగలమర్రి -- 
చిట్రాజు --
చాట్రాతి --
చాడ --
చాడా -- 
చాపర్ల --
చామంతి --
చామంతుల -- 
చామర్తి --
చావనపెల్లి
చామనపెల్లి
చావనిపల్లి --
చావా -- 
చంటి(ట)కొండ --
చండ(డి)క ఛుండు--
చండ్ర --
చందక --
చందన -- 
చందల --
చందా --
చందు --
చంద్రగిరి --
చంపాటి --
చించిలి --
చింతం --
చింతకాయల -- 
చింతకుంట --
చింతగుంట --
చింతపంటి --
చింతపట్ల --
చింతపట్ల—చింతపల్లి --
చింతల --
చింతలపల్లి --
చింతలపాటి --
చింతలపూడి --
చింతలూరి --
చింతా -- 
చిందాన -- 
చిక్కం --
చిక్కాల -- 
చిక్రాల -- 
చిగురుపాటి --
చిట్టమూరు --
చిట్టత్తూరు
చిట్టా --
చిట్టిపంతుల --
చిట్టాప్రగడ --
చిట్టిరాజు --
చిట్టూరి -- 
చిట్టూరు --
చిట్టెల్ల --
చిట్టెంశెట్టి --
చింతరాజు--
చిట్రాజు --
చితారు --
చిత్తజల్లు --
చిత్తూరు --
చిత్రకవి --
చిత్రపు --
చిత్రాల --
చిదుర --
చిన్నము --
చిన్నారి -- 
చిమ్మపూడి --
చిరిపిన --
చిరుగూరి --
చిరుతా --
చిరుమామిళ్ళ --
చిరుమూరి --
చిరువూరి --
చిర్రాడ -- 
చిర్ల --
చిలంబి --
చిలంకుర్తి --
చిలకపాటి -- 
చిలకమర్తి --
చిలకల --
చిలకలపూడి --
చిలుంకూరు --
చిలుకు --
చిలుకూరి --
చిల్లకూరు --
చిల్లర --
చిల్లా --
చివుకుల --
చీకల --
చీడిపల్లి --
చీతిరాల --
చీదెపూడి --
చీదెళ్ళ --
చీమకుర్తి --
చుండి --
చుండూరి(రు) --
చుంచు --
చుక్క(క్కా) --
చుక్కల --
చెక్కపల్లి --
చె(చ)క్కా --
చెంగల్వ --
చెంచు --
చెందలూరి --
చెన్న(న్నా) --
[[చెన్నమరాజు]] --
చెన్నా --
చెన్నాపురపు --
చెన్నుపాటి --	
చెన్నూరి --
చెన్నూరు(ర) --
చెర్ల --
చెరుకువాడ --
చెరుకూరి (రు) --
చెరుకూరి -- 
చెఱకుపల్లి --
చెఱకుమిల్లి --
చెఱకుమల్లి --
చెలికాని --
చెలుకూరి --
చెల్లుబాని -- 
చెల్లుబోయిన -- 
చెల్వేటి -- 
చెళ్ళపిళ్ళ --
చెవ్వేటి -- 
చే(చా)మకూర --
చేకర్తి --	
చేకూరి --
చేగు --
చేగొండి --
చేతపూడి --
చేతి --
చేనేతల -- 
చేపూరి --
చేబ్రోలు --
చొక్కాకుల --
చొప్ప -- 
చొల్లంగి --
చోడగం --
చోడా --
చోడిశెట్టి --
చోడిశెట్టి -- 
చోడ్రాజు --
చౌడేపల్లి --
ఛండిక --
ఛక్రవర్తుల -- 
ఛిప్పల -- 
ఛిందుకూరు

===జ, ఝ===
జంగా --
జ(జి)లగం --
జంద్యాల --
[[జంధ్యాల (ఇంటి పేరు)|జంధ్యాల]] -- 
జంపన --
జంపాల --
జంభారి --
జక్కని --
జూనపూడి --
జక్కరాజు --
జక్కా --
జక్కిన --
నరసరావుపేట|జడ్డు  --
జక్కినపల్లి --
జక్కు --
జక్కుల --
జగతా --
జగుమహంతి --
జగ్గారపు --
జటావల్లభుల --
జడగడుగుల -- 
జనపరెడ్డి --
జనమంచి --
జనమంచి --
జనుగు --
జన్నను --
జమదగ్ని --
జమలాపురం --
జమ్మలమడక --
జమ్మి --
జయంతి --
జరుగుమిల్లి --
జరుగుల --
జరుబుల --
జలగం -- 
జలగడుగుల -- 
జలతార -- 
జలతారు -- 
[[జలసూత్రం]] --
జలస్తంభం --
జల్లి -- 
జల్లిపల్లి --
జల్లిపల్లి --
జల్లు --
జల్లేపల్లి --
జవంగుల --
జవ్వాడి --
జాగర్లమూడి --
జాన --
జానమద్ది --
జామి --
జాస్తి --
జింకా --
జిలగం --
జిజ్జివరపు--
జిల్లా --
జీడిగుంట --
జీరెడ్డి --
జుజ్జవరపు --
జుజ్జూరి --
జుత్తాడ --
జూపూడి --
జూలూరి --
జెట్టి--
జైన--
జైతరాజు --
జొన్న--
జొన్నలగడ్డ—జొన్నకూటి--
జొన్నాదుల -- 
జోగ --                    జొర్రిగల 
జోగన --
జోగా -- 
జోగి --
జోగినపల్లి --
జోగిరెడ్డి --
జ్యోతిపంతుల --
జ్యోతుల --
జ్యోస్యుల --
జవ్వాజి --
జలదాని --
జెట్టి -

ఝంఝామారుతము|ారుతము --

===ట, ఠ===
టంకశాల --
[[టంగుటూరి]] --
[[టేకుమళ్ళ]] --
టేకేటి -- 
టైటాన --
టనచళ్లు - -

===డ, ఢ===
డప్ప --
డబ్బీరు --
డిల్లి --
[[డెంకాడ]] --
డొక్కా --
డోగి(గు)పర్తి --
డేగా --

===త థ===
తంజనగరం --
తక్కెళ్ళపాటి --
తటవర్తి --
తటవర్తి --
తణికెళ్ళ --
తమ్మన --
తరపట్ల --
తరిగొండ --
తల్లం --
తల్లా --
తల్లాప్రగడ --
తల్లావఝ్ఝుల --
తాడూరి --
తాడేపల్లి --
తాళ్ళపాక --
తియ్యబిండి--
తిరుపతి --
తిరుమల --
తిరుమామిడి --
తుమ్మల --
తుమ్మలపల్లి --
తురగా --
తెనాలి --
త్రిపురాన --
తంగెళ్ల--
తంగిరాల --
తంగేటి --
తంగేటి -- 
తంజనగరము --
తంజావూరు --
తక్కసీల --
తక్కెళ్ళపాటి --
తటవర్తి --
తడకమళ్ళ --
తడవర్తి --
తద -- 
తనికెళ్ళ --
తన్నీరు --
తమరాల -- 
తమటం --
తమ్మన --
తమ్మా --
తమ్మారెడ్డి --
తమ్మికాపతి --
తమ్మినేని --
తమ్మిరాజు --
తమ్మిరెడ్డి -- 
తరిగొండ --
తరిపాటి -- 
తరిమెల --
తర్ర -- 
తర్రా -- 
తర్రు -- 
తర్లంరాజు --
తలగరి --
తలపాగల --
తలపోశ --
తలముడుపుల --
తలశిల --
తలాటం
తలారి -- 
తలిశెట్టి --
తలుపుల --
తల్లం --
తల్లాప్రగడ -- 
తల్లావజ్ఝల --
తల్లావఝల -- 
తవాడల -- 
తాండ్ర --
తాటికాయల -- 
తాటికొండ --
తాటిగడప -- 
తాడి -- 
తాడికొండ --
తాడిగిరి--
తాడిమళ్ళ --
తాడిమేటి --
తాడినాడ --తాడిశెట్టి
తాడూరి --
తాడేపల్లి --
తాత (తా) --
తాతా -- 
తాతినేని --
తానేటి -- 
తాపీ --
తామడ --
తామరపల్లి --
తామ్రపల్లి --
తాయి --
తాళ్ళ --
తాళ్ళపాక --
[[తాళ్ళూరి]] --
తిక్కోని --
తిప్పల -- 
తిప్పారెడ్డి --
తిమ్మ(మ్మా)వజ్ఝల --
తిమ్మరాజు --
తిమ్మినేని --
తిరగటి --
తిరుక్కోవుల్లూరు --
తిరుక్కొవెల --
తిరుతుల్లాయి -- 
తిరునగరి --
తిరుపతి --
తిరుమరెడ్డి --
తిరుమల -- 
తిరుమలబుక్కపట్టణము --
తిరుమలరాజు --
తిరువత్తూరు --
తిరువాయిపాటి --
తిరువీధుల --
తీగెల --
తీడ -- 
తీడా -- 
తీర్ధ --
తీర్థాల --
తునికిపాటి -- 
తుపాకుల --
తుమరాడ --
తుమ్మపాల --
తుమ్మల --
తుమ్మలఛర్ల --
తుమ్మలపల్లి --
తుమ్మపూడి-
తుమ్మలపెంట --
తురుపాతి -- 
తురుమల్లి --
తురుమెళ్ళ --
తుర్లపాటి --
తులసి --
తులాబందుల --
తూనుగుంట-
తూమాటి --
తూమాటి --
తూమాటి -- 
తూము --
తూముపాటి --
తూములూరి --
తూరుపాటి -- 
తూర్పాటి --
తూర్పుటి -- 
తెనాలి --
తెనాలి -- 
తెన్నేటి --
తెప్పల --
తెలిదేవర --
తెలుగు -- 
తెల్లాకుల --
తేజోమూర్తుల --
తేలాసరి -- 
తెడ్ల --
తేళ్ళపూడి --
తొగర్ల --
తొగిరి --
తొట్టడి --
తొత్తడి --
తోట --
తోకల -- 
తోటకూర --
తోపుచర్ల --
తోపెల్ల --
తోరం --
తోలేటి --
త్యా(చే)గంటి --
త్రిపురనేని --
త్రిపురనేని --
త్రిపురాన --
త్రిపురాన -- 
త్రోవగుంట --
త్వంతం --
తొర్రికొండ --
తొర్తి --

===ద ధ===
దశిక --
ధర్మపురి --
ధర్మవరం --
దంగేటి -- 
దంగేతి --
దంటు --
దండమూడి --
దండాశి --
దండు --
దండా --
దంతులూరి --
దంపుడుబియ్యపు --
దగ్గుమాటి--
దగ్గుపా(బా)టి --
దగ్గుబ(బి)ల్లి --
దప్పిలి --
దదిరావు --
దద్దనాల --
దములూరి -- 
దమ్మాలపాటి --
దందవోలు|దరిశి --
దర్భా -- 
దర్మశెట్టి -- 
దవను --
దశిక --
దా(ధా)రా --
దాకూరి --
దాకూరు --
దాకారపు -- 
దాకోజు --
దాచేపల్లి --
దాట్ల --
దాడి --
దాడి --
దామ --
దామరాజు --
దామెర --
దామెరల --
దామెర్ల --
దామోదర --
దామోదరం -- 
దారపు --
దారా--
దార్ల --
దాలిపర్తి --
దావులూరి(రు) --
దావులూరి -- 
దావుళ్ల --
దాశరథి కృష్ణమాచార్య|దాశరథి --
దాసం --
దాసరి --
దాసరి -- 
దాసి -- 
దాసోజి --
దాసిన --
దాసు --
దిగవల్లి --
దిగుమర్తి --
దిట్టకవి --
దిద్దిగి --
దివి --
దీవి --
దినముకొండ --
దినవహి --
దిరుసం -- 
దివకాల --
దివాకరుని --
దివాకర్ల --
దివి --
దివెటె --
దీక్షితుల --
దీపం --
దీపాల --
దీవి --
దుంగి --
దుక్కా -- 
దుక్కా -- దుర్తాటి...
[[దుక్కిపాటి]] --
దుక్కోల -- 
దుగ్గినేని --
దిగ్గిరాజు --
దుగ్గిరాల --
దుట్టె --
దుప్పటి --
దుబాసి --
దుమ్ము --
దుమ్మల --
దురుగడ్డ --
దుర్గరాజు—దుర్గా --    దుర్గావఝుల --
దుర్భాక --
దుర్భాకుల --
దులోపాటి --
[[దువ్వూరి (ఇంటి పేరు)|దువ్వూరి]] --
దూడ --
దూది --
దూబగుంట --
దూరు --
దూర్వాసుల --
దూసనపూడి --
దూళ్ళ --
ధూళిపాల --
ధూళిపాళ్ళ -- 
దెందుకూరి,  దెందులూరి  --
దెందేటి -- 
దేవభక్తుని --
దేవరపల్లి -- 
దేవకి --
దేవగుప్తాపు --
దేవన --
దేవనపల్లి --
దేవనూరు -- 
దేవర --
దేవరకొండ --
దేవరపల్లి --
దేవరపాటి--
దేవరపు --
దేవరభొట్ల --
దేవరాజు --
దేవరాపల్లి -- 
దేవళ్ల -- 
దేవిన --
దేవినేని --
దేవినేని --
దేవిశెట్టి -- 
[[దేవులపల్లి]] --
[[దేశిరాజు]] --
దొంగ -- 
దొంగా(గ) --
దొండపాటి --
దొండా --
దొండేటి --
దొంతంశెట్టి -- 
దొంతరాజు
దొంతిరెడ్డి --
దొడ్డ --
దొడ్డపనేని --
దొడ్డి -- 
దొడ్ల --
దొప్పలపూడి --
దొమ్మేటి -- 
దొరడ్ల --
దొరాదల --
దోనూరి --
దోనేపూడి --
దోమా --
దోమా --
దోర --
దోసనూరి --
దోసపాటి --
ద్రోణంరాజు --
ద్రోణంరాజు --
ద్రోణవల్లి--
ద్వాదశి --
ద్వాదశి --
ద్వారం --
ద్వారంపూడి --
ద్వారబందుల --
ద్వారబంధం --
ద్వారా --
ద్విభాష్యం --
ద్వివేదుల --
దైతా --
ధగ్గుబాటి --
ధగ్గుబాటి -- 
ధనాల—ధనాలకోట-- 
ధనికొండ -
ధనేకుల --
ధన్నపనేని --
ధన్యంరాజు --
ధరణికోట --
ధరణిదేవుల --
ధరణీప్రగడ --
ధర్మపురం --
ధర్మపురి --
ధర్మవరం --
ధర్మవరపు -- 
ధర్మాల --
ధవళ --
ధవళేశ్వరపు --
ధూర్జటి --
ధేనుకొండ --
ధేరం --
దూసనపూడి --
ది౦డి --
దమ
[(దోంచ)]

===న===
నడిగోటి --
నద్దునూరి --
[[నండూరి]] --
నంది --
నందికొల్ల --
నంబూరి --
నరసింహదేవర --
నల్లాన్ చక్రవర్తుల --
నాగపూడి --
నాగవోలు --
నాగులపాటి --
నాదెళ్ళ --
నాళం --
నిడుమోలు --
నిభానుపూడి --
నిమ్మగడ్డ --
నిమ్మలపూడి --
నిష్టల --
నీలరాజు --
నోరి --
నలిశెట్టి --
నంగిరెడ్డి --
నంద్యాలం -- 
నందం --
[[నందమూరి]] --
నందవరు --
నంది --
నందుర్క --
నందిగామ --
నందిపాటి --
నందిమండలం --
నందుల --
నందె(దే)ల --
నంద్యాల --
నంబూరి(రు) --
నంబూరి -- 
నక్క -- 
నక్కలపల్లి --
నక్కా --
నక్కిన --
నడకుదుటి --
నడింప(పి)ల్లి --
నడింపల్లి -- 
నడికొప్పు --
నడిపల్లి --
నన్నపనేని --
నన్నెపాగ --
నమ్మి—నరవ --
నరసింహదేవర --
నరహరశెట్టి --
నరిశెట్టి -- 
నరెడ్ల --
[[నర్రా]] --
నలమాని -- 
నల్ల --
నల్లి --
నల్లపాటి--
నల్లపరాజు --
నల్లబోతుల -- 
నల్లమల -- 
నల్లమళ్ళ --
నల్లమోతు --
నల్లపనేని --
నాగపూడి --
నాగతోట --
నాగలూటి --
నాగళ్ళ --
నాగవరపు --
నాగసూరు --
నాగినేని --
నాగిశెట్టి -- 
నాగుబంటి --
నాగుమహంతి --
నాగులకొండ --
నాగులపల్లి --
నాగులపాటి --
నాగండ్ల --
నాగంపల్లి --
నాగులవరం -- 
నారపిన్ని --
నాగిళ్ళ --
నాగేళ్ళ --
నాగోతి -- 
నాచు --
నాట్ర --
నాతను --
నాతాని --
నాదన(ను) --
నాదెండ్ల --
నాదెళ్ళ --
నాదెళ్ళ -- 
నాదెళ్ళ -- 
నానిశెట్టి --
నాభి --
నామన --
నామవరపు --
నామాల --
నామాల—నామేపల్లి-- 
నాయని --
నాయుడు --
నార --
నారగం --
నారన --
నారపురెడ్డి --
నారా --
నారాయణం --
నారాయణమహంతి --
నారుమంచి--
నార్ని --
నార్నె --
నార్ల --
నాళం --
ని(మి)ముషకవి --
నింట --
నిట్టల --
నిట్టూరు --
నిడగంటి --
నిడమర్తి --
నిడసనమెట్ల --
నిడిగుండి --
నిడుదవోలు --
నిడుముక్కల --
నిమ్మకాయల -- 
నిమ్మకూరి -- 
నిమ్మగడ్డ --
నిమ్మన --
నిమ్మల --
నిమ్మలపూడి --
నిరోగి --
నివృత్తి --
నిస్సంగి --
నిశ్శంక --
నిశ్శంకరరావు --
నిష్టల --
నిష్టల -- 
నీతిపూడి --
నీరుకొండ --
నీలగిరి --
నీలం --
నీలంరాజు --
నీలంశెట్టి -- 
నీలపు -- 
నీలాపు -- 
నుదురుపాటి --
నుదురుపాటి -- 
నున్నా --
నున్నగాపు --
నువ్వుల --
నూక -- 
నూకల --
నూకల -- 
నూగూరు --
నూజిళ్ళ లక్ష్మీనరసింహం|నూజిళ్ళ --
నూతక్కి --
నూతక్కి -- 
నూతలపాటి --
నూతి --
నూనెల -- 
నూలి --
నూలు -- 
నెక్కలపాడు --
నెక్కింటి --
నెమలి --
నెమలికంటి --
నెమలిపురి --
నెమ్మలూరి --
నెమ్మావి --
నెరదాక --
నెల్లుట్ల --
నెల్లూరి --
నెల్లూరు -- 
నెల్లిపూడి --
నేతగని --
నేతి --
నేతి -- 
నేదునూరి --
నేదురుమల్లి --
నేమాని (న) --
నేమాని -- 
నేమాల --
నేరేడుమల్లి -- 
నేరెళ్ళ --
నేలకుడితి --
నేలటూరి --
నైషదము --
నోకిరెడ్డి -- 
నోగోతు -- 
నోముల --
నోరి --
నోళ్ళ -- 
నౌపడా --
నారాయణభట్ల--
న్యాయపతి—నాగాబత్తుల

దిబ్బిడీ
దుర్గ్రము

===ప,ఫ===
పంచుమర్తి--
పెనుగొండ--
పతకమూరి--
పల్లా--
పండ్రంగి --
పులిగండ్ల --
పంచకర్ల--
పబ్బరాజు --
పందిరి --
పందిళ్ళ --
పప్పు --
పుట్రేవు --
ప్రభంధకవి --
పమిడి ఘంటం --
పమిడిముక్కల --
[[పరవస్తు]] --
పసల --
పల్లె --
పరకాల --
[[పింగళి]] --
పిలకా --
పిల్లలమర్రి --
పుసపాటి --
పుచ్చలపల్లి --
పుచ్చా --
పురాణం --
పురాణపండ --
పులికంటి --
పుల్లెల --
పువ్వాద --
[[పెండ్యాల (ఇంటి పేరు)|పెండ్యాల]] --
పెద్దిభొట్ల --
పెన్మత్స --
పెమ్మరాజు --
పెయ్యల --
పైడా --
ప్రభల --
పంకు --
పంగనామాల --
పంచాక్షరి --
పంచాగ్నుల --
పంచేటి --
పండరి --
పండలనేని --
పండిల్లపల్లి --
పండితారాధ్యుల --
పండితారాధ్యుల -- 
పండ్రంగి --
పంతిన --
పంతుల --
పంతం -- 
పంది—పందిళ్ళ --
పందెం --
పంపన --
పంపాన -- 
పక్కి --
పగడాల --
పచ్చకప్పురపు --
పచ్చమెట్ట --
పచ్చిగోళ్ళ --
పచ్చినీలం --
పచ్చిపాల --
పచ్చిపులుసు --
పట్టమట్ట --
పట్టా --
పట్టాభి --
పట్నాయకుని --
పట్నాల --
పట్నాల -- 
[[పట్రాయని]] --
పడకండ్ల --
పడవల --
పడాల --
పడాల -- 
పడియారుశెట్టి --
పణుకూరి --
పతివాడ --
పత్తి --
పత్తిగారి --
పత్తిగిల్లి --
పత్రి --
పత్స(చ్చ)మట్ల --
పదకం --
పనబాక --
పన్నాల --
పప్పు --
పప్పుల --
పమిడి -- 
పమిడికాల్వ --
పమిడిముక్కల --
పమ్మి -- 
పముజుల --
పముజుల --
పరకాల --
పరచూరి (రు) --
పరవస్తు --
పర్వత --
పర్వతనేని --
పరశురామపంతుల --
పరాంకుశము --
పరాశరం --
పరిటాల --
పరిటాల -- 
పరిటి --
పరిడిశాల --
పరిమి --
పరుచూరి --
పర్వత --
పర్వతనేని --
పర్వతరస్త్రం --
పర్స --
పలచోళ్ళ --
పలివెల -- 
పలుకలూరి --
పలుకూరి --
పల్నాటి --
పల్లపొలు—పళ్ళవోలు --
పల్లా (ళ్ళా) --
పల్లా -- 
పల్లెంపాటి -- 
పల్లెకొండ -- 
పళ్ళ --
పళ్ళె --
పవని --
పశుపతి --	
పసల --
పసుపులేటి --
పసుపులేటి -- 
పసుమర్తి --
[[పాండే]]--
పాటిబండ్ల --
పాతూరి --
పామరాజు --
పాముల --
పారనంది --
పాలకుర్తి --
పాలగిరి--
పాలువాయి --
పాల్కురికి --

పాక(కా)ల --
పాక(కా)లపాటి --
పాకనాటి --
పాకలనాటి --
పాకలపాటి -- 
పాటిబండ --
పాటిమీది -- 
పాటూరి --
పాట్నూరి -- 
పాత --
పాతపాటి—పాతర్లపాటి
పాతర్లగడ్డ --
పాతాని --
పాతూరి --
పాతుల --
పాదర్తి --
పాదిలావు -- 
పాదులేటి --
పానుగంటి --
పాపగారి --
పాపల --
పాపినేని --
పాపోలు --
పాము --
పాములపర్తి --
పాములపాటి --
పాయల --
పారనంది --
పారుపల్లి --
పారుపూడి --
పార్లభూతి --
పాలంకి --
పాలకుర్తి --
పాలకొల్లు --
పాలకోడేటి --
పాలగిరి--
పాలగుమ్మి --
పాలగుమ్మి --
పాలడుగు --
పాలపర్తి --
పారెపల్లి--
పాలవజ్ఝల --
పాలా --
పాలాటి --
పాలశెట్టి -- 
పాలిశెట్టి -- 
పాలువాయి --
పాలూరి --
పాలూరి -- 
[[పాలెపు]] --
పాల్కురికి --
పాల్తేటి --
పాల్తేటి -- 
పాల్వాయి (పాలవాయి) --
పావులూరి --
పింగళి --
పిండి -- 
పిండిప్రోలు --
పిండిసూర --
పిచ్చిక --
పిచ్చికల -- 
పిట్టా -- 
పిఠాపురం --
పిడ(డు)పర్తి --
పిడతల --
పిడుగు --
పితాన --
పితాని --
పిన్నక -- 
పిన్నంటి --
పిన్నింటి --
పిన్నమనేని -- 
పిన్నమరాజు --
పిప్పళ్ళ --
పిరాట్ల --
పిరుపల్లి -- 
పిలకా --
పిల్లలమఱ్ఱి --
పిల్లా - 
పళ్ళేం --
పిల్లి -- 
పిళ్ళా -- 
పిళ్ళాంశెట్టి --
పిశుపాటి --
పీసపాటి --
పీతల --
పీతాంబరం --
పీలా --
పుచ్చకాయల --
పుచ్చగింజల --
పుచ్చల --
పచ్చల --
పుచ్చల -- 
పుచ్చలపల్లి --
పుచ్చా --
పుట్టా --
పుట్టపర్తి --
పుట్టేపు --	
పుట్రే --
పుడి -- 
పుణుకొల్లు --
పుతుంబాక --
పుత్తా -- 
పుత్స(చ్చ)ల --
పుత్సల -- 
పున్నమరాజు --
పుప్పాల --
పురమ --
పురాణం --
పురాణపండ --
పురిపండా --
పులగం --
పులపర్తి --
పులపాక --
పులమరశెట్టి -- 
పులవర్తి -- 
పులి --
పులిపాటి -- 
పులిజాల --
పులివర్తి --
పులుగుర్తి -- 
పులుసు -- 
పుల్లటి—-
పుల్లంరాజు --
పుల్లాపంతుల -- 
పుల్లాభొట్ల --	
పుల్లూరు --
పుల్లూరి--
పుల్లెల --
పుల్లేల--
పువ్వాడ --
పువ్వుల --
పుష్పగిరి --
పుసులూరి --
పూండి --
పూండ్ల --
పూచలపల్లి --
పూడి --
పూడిపెద్ది --
పూతి --
పూర --
పూల --
పూదొట--
పూలమోలు --
పూళ్ళ --
పూసపాటి --
పూసర్ల --
పృధివి --
పెంటకోట -- 
పెంటపల్లి --
పెంటపల్లి -- 
పెంటపాటి --
పెండెం --
పెండే(డె)కంటి --
పెండ్యాల --
పెందుర్తి -- 
పెచ్చు --
పెచ్చెట్టి --
పెతకంశెట్టి --
పెతకంశెట్టి -- 
పెదపాటి --
పెదపూడి --
పెదపూడి -- 
పెదపెంకి --
పెదర్ల --
పెదిరెడ్ల --
పెద్దాడ --
పెద్ది --
పెద్దింటి --
పెద్దిరాజు --
పెద్దిరెడ్డి --
పెద్దిశెట్టి --
పెనగలూరు --
పెనుపల్లె --
పెనుబోలు --
పెనుముచ్ఛు --
పెనుమత్స --
పెనుగుర్తి --
పెన్మెత్స (చ్చ) --
పెమ్మన --
పెమ్మరాజు --
పెమ్మసాని --
పెయ్యల --
పెరికల --
పెళ్ళూరి --
పెసల --
పెసలు -- 
పేకేటి --
పేట --
పేపకాయల --
పేరాబత్తు --
పేరాల --
పేరి --
పేరి -- 
పేరిచర్ల -- 
పేరినాయన --
పేరిశెట్టి --
పేరు --
పేరుపల్లి --
పేరేపల్లి --
పేర్ల --
పైడా --
పైడిపర్తి --
పైడిపల్లి --
పైడిపాటి --
పైడిమఱ్ఱి --
పైడేటి --
పైలా --
పైలాల --
పొన్నల/పొన్నాల --
పొడిచేటి --
పోణంగి --
పోతరజు --
పోతాప్రగడ --
పోతుల --
పోలాప్రగడ --
పొంగుపాటి --
పొంతపల్లి -- 
పొట్టా --
పొట్టి --
పొట్టీపాళెం --
పొట్టూరి --
పొట్నూరి --
పొట్నూరి -- 
పొడిపిరెడ్డి --
పొడుగు --
పొణకా-- 
పొత్తూరి(రు) --
పొత్తూరి --
పొనుగోటి --
పొన్నం --
పొన్నం --
పొన్నతోట --
పొన్నపల్లి --
పొన్నాడ --
పొన్నాడ -- 
పొన్నికంటి --
పొప్పోలు --
పొలమరశెట్టి -- 
పొలికి --
పొసిపె -- 
పోకల --
పోచిరాజు --
పోడూరి --
పోణంగి --
పోతరాజు --
పోతిన --
పోతుకూచి --
పోతురాజు -- 
పోతుల --
పొదిలి -- 
ఫోన్తపలీ -- 
పోయింతల -- 
పోరంకి --
పోలకం --
పోలవరపు --
పోలాప్రగడ --
పోలిపెద్ది --
[[పోలిశెట్టి]] -- 
పోలు --
పోలూరి --
పోలూరు--
పోలెబోయిన--
పోల్కంపల్లి --
పోశెట్టి --
పోస --
[[పోసాని]] -- 
పౌరోహిత -- 
ప్రగడ --
ప్రగడ -- 
ప్రత్తి --
ప్రభ --
ప్రయాగ --
ప్రసాద --
ప్రావా --
ప్రేత --
ప్రోలుగంటి --
ప్రౌఢకవి --
ఫణిదవు --
ఫణిధవుని --
పూడూరి
పూలికుంట --
పడవల--
పట్నం --
పెడకం --
ప్రధాన --
పుత్త -- 
పుట్ట --
పెనుగొండ---
పీతల---పుసులూరి
వావింటిపర్తి ---&lt; పోలేపల్లి 

===బ, భ ===

బిసగొని
బచ్ఛు --
బండి-
బచ్ఛుపల్లి --
బడిగండ్లపాటి --
బత్తినపాటి --
బద్ద --
బద్దనూరి—బద్రి --
బమ్మెర --
బయపునేని--
బళ్ళారి --
బహుజనపల్లి --
బాలంత్రపు --
[[బాహిన్]]--
బొగ్గవరపు --
బోడేపూడి --
బిరుదురాజు --
బెండపూడ --
బెజవాడ --
బేతవోలు --
బొండాద --
బొడ్డపాటి --
బొడ్డుపల్లి --
బొమ్మకంటి --
బొమ్మన --
బొల్లవరపు --
బోడపాటి --
బోయినపల్లి --
భట్లపెనుమర్రు --
భద్రిరాజు --
భాట్టం --
భార్గవ --
భావరాజు --
బాచంపల్లి --
భైరవభట్ల --
బొర్రా --
భోగరాజు --
భోగవరపు --
బంకుపల్లె --
బంగారు --
బంటుపల్లి -- 
బండరు (రి) --
బండా --
[[బండారు (ఇంటి పేరు)|బండారు]] -
బండారుపల్లి
బండి --
బండ్ల --
బందా --
బగ్గు -- 
బచ్చలి --
బచ్చు --
బచ్చుపల్లి --
బట్టా -- 
బట్టిప్రోలు -- 
బట్టు --
బడే --
బణ్ణము --
బత్తిన(ని) --
బత్తిన -- 
బత్తినేని --
బత్తుల --
బత్తుల -- 
బద్దం --
బద్దనూరి --
బద్దిపూడి --
బద్దెల -- 
బద్దెవీటి --
బద్దే(ద్దె)పూడి --
బనిశెట్టి -- 
బమ్మిడి --
బమ్మెర --
బయన (బైన) --
బయారపు --
బయ్యవరపు -- 
బరంపల్లి --
బరాటం --
బర్రె --
బలభద్ర --
బల్లేపల్ల్రి --
బలిజేపల్లి --
బలిరెడ్డి --
బలివాడ --
బలుసు --
బల్ల(ళ్ళ)మూడి --
బళ్ళ(ల్ల) --
బళ్ళ -- 
బళ్ళారి --
బసవ --
బసవరాజు --
బసువు -- 
బస్తిన --
బహిరీ --
బహుజనపల్లి --
బాడిగ --
బాణాల --
బాదం --
బాదంపూడి --
బాపట్ల --
బాపిరాజు --
బాలనాగు --
బాలబొమ్మల --
బాలినేని --
బాలాంత్రపు --
బాలరాజు --
బాసాని --
బాసిన --
బాచిన --
బిక్కని/బిక్కిన --
బిక్కవల్లి --
బిజ్జుల --
బియ్యం -- 
బిరుదరాజు --
బిల్లాల --
బిళ్ళ --
బిళ్ళ -- 
బొల్లినేని --
బొల్లు --
బొమ్మగాని --
బోసు --
బీగాల -- 
భీమనాతి --
బీమరశెట్టి -- 
భీమవరపు--
బీమిశెట్టి -- 
బీగాల -- 
బీరూరి --
భీశెట్టి --
బుడగలపాటి --
బుద్ధ -- 
బుద్ధరాజు—బుద్ధిరాజు --
బూద రాజు --
బుద్ధవరపు --
బురుగుపల్లి --
బుర్రా --
[[బులుసు]] --
బుల్లెడి --
బూదలూరు --
[[బూదరాజు]]--
బూర --
బూరగడ్డ(డ్డి) --
బూరుగు --
బూర్గుల --
బృహత్తటాకం --
బె(బే) తవోలు --
బెండపూడి --
బెజవాడ --
బెల్దు --
బెల్లంకొండ --
బెల్లాన --
బెల్లాన -- 
బెళ్ళూరి --
బెహరా --
బేసే --
బేతా --
బేతి
బేతంపూడి --
బేతపూడి --
బైచరాజు --
బైతరాజు --
బైపల్లి -- 
బైపిళ్ళ --
బైపోతు --
బైరెడ్డి --
బైరోజు --
బైర్రాజు --
బైరిశెట్టి|బైరిశెట్టి --
బైసాన --
బొగ్గారపు--
బొంగరాల --
బొండా --
బొండాడ --
బొంతా --
బొంతాడ -- 
బొంతుల --
బొందలపాటి --
బొక్కసం --
బొగ్గారపు --
బొచ్చా -- 
[[బొజ్జల]]--
బొజ్జా -- 
బొట్టా --
బొట్టు --
బొడ్డపాటి --
బొడ్డు -- 
బొడ్డుపల్లి --
బొడ్డేటి -- 
బొడ్దుచెర్ల --
బొత్స -- 
బొత్సా --
బొద్దపు -- 
బొద్దు --
బొద్దుల --
బొప్పన --
బొబ్బ --
బొబ్బరి -- 
బొబ్బిరి -- 
బొబ్బిలి -- 
బొమ్మ(మ్మి)డాల --
బొమ్మంచు --
బొమ్మకంటి --
బొమ్మగంటి --
బొమ్మన -- 
బొమ్మలి -- 
బొమ్మారెడ్డి --
బొమ్మిరెడ్దిపల్లి --
బొమ్మిశెట్టి --
బొమ్ము --
బొర్సు --
బొలిశెట్టి --
బొల్లా --
బొల్లాప్రగడ --
బొల్లి --
బొల్లిముంత --
బొల్లి0పల్లి --
బొల్లెద్దు --
బోగిరెడ్డి --
బోగోలు --
బోటు --
బోడపాటి --
బోడె --
బోణం --
బోని --
బోను --
[[బోరా]]--
బోయనపిల్ల్ల్లి --
బోయపాటి --
బోయి --
బోయిన --
బోరవెల్లి --
బోళ్ళ -- 
బ్రహ్మజోస్యుల --
[[భండారు (ఇంటి పేరు)|భండారు]] --
భక్త --
భట్టిప్రోలు --
భట్టు -- 
భద్రం --
భద్రకవి --
భద్రిరాజు --
భమిడి --
[[భమిడిపాటి]] --
భరణికం -- 
[[భవనం (ఇంటి పేరు)|భవనం]] --
భల్లా --
భాగవతుల --
భాట్టం --
భావన --
భాష్యం --
భాస్కర --
భాస్కర భట్ల -- 
భాస్కరుని --
భిక్ష --
భీమడోలు -- 
భీమరాజు --
భీమవరపు -- 
భీమిరెడ్డి --
భీశెట్టి --
భువనగిరి --
భూతమాపురం -- 
భూపతి --
భూపతిరాజు --
భూమాజిగారి౼౼
భూమిరెడ్ది --
భూషణం --
భేతాళరాజు --
భోగరాజు --
భోగిల --
భోళ్ళ --
బొడ్డా --
బసవా --
బాణాల --

== మ ==
[[మందపాడు (ఇంటిపేరు)|మందపాడు]]--
మల్లెమోగ్గల--
మలపాక--
మలిరెడ్డి --
మల్గిరెడ్డి--
మాదిరాజు --
మంగళగిరి --
మండపాక --
మంత్రి ప్రగడ --
మందరపు --
మంథా --
మచ్చ --
మద్దా --
మద్దాలి (ళి) --
మధునాపంతుల --
మన్యం --
మల్లెల --
మాటేటి --
మాడభూషి --
మాధవపెద్ది --
మానాప్రగడ --
మామిడన్నం --
మామిడాల --
మార్ని --
మావిరెడ్డి --
మాసేటి --
ముక్కామల --
ముగిలిగడ్డ --
ముచ్చెర్ల --
ముటుకూరి --
ముట్నూరి --
ముదిగొండ --
(ముతుకూరి)
ముడుంబ --
మునుగంటి --
ముని --
మునిపల్లె --
మునిమాణిక్యం --
మున్నంగి --
ముప్పలనేని --
ములుమూడి --
మెరుపుల --
మేడిది --
మేడిశెట్టి --
మేడూరి --
మేడెపల్లి --
మొదలి --
మొలబంటి
మొప్పాల --
మొవ్వ --
మోపర్తి -- 
మోరంపూడి --
మారంపూడి --
మోగంటి --
మోతె -- 
మోదుకూరి --
మోటమర్రి--
మంగళంపల్లి --
మ(మా)నికొండ --
మంగళగిరి --
మంగళదివి --
మంగాల --
మంగి(గె)న --
మంగిపూడి --
మంగు --
మంచిరాజు --
మంచు -- 
మంచెళ్ళ --
మండపాక --
మండలి(ల) --
మండల్ రెడ్డి --
మండవి(వ)ల్లి --
మండవీ(లీ)క --
మండా (డ) --
మండురి -- 
మంతా (థా) --
మంతా -- 
మంతు --
మంతెన --
మంత్రవాది --
మంత్రాల --
మంత్రి -- 
మంత్రిప్రగడ -- 
మంద -- 
మందడపు --
మందపల్లి --
మందపాటి -- 
మందరపు -- 
మందలపర్తి --
మందలపు --
మందవరపు --
మకతల --
మక్కువ --
మచ్చ(త్స) --
మచ్చా -- 
మజ్జి --
మట్ట (ట్టా) --
మట్ట (ట్టు)పల్లి --
మట్టా -- 
మట్టిగుంట -- 
మఠం --
మడకా --
మడికి --	
మడిపల్లి --
మడెం -- 
మణికొండ --
మతుకుమల్లి --
మత్సా -- 
మద్దంశెట్టి --
మద్దా --
మద్దాల(లి) --
మద్ది --
మద్దికాయల --
మద్దికొండ --
మద్దినపూడి -- 
మద్దినేని -- 
మద్దినేని -- 
మద్దిపట్ల --
మద్దిపాటి --
మద్దు --
మద్దుకూరి --
మద్దుమాల -- 
మద్దుల -- 
మద్దులచెరువు -- 
మద్దులపల్లి --
మద్దులూరి --
మద్దూరి --
మద్దెల --
మధిర --
మధునాపంతుల -- 
మధుర --
మధురాంతకం --
మన్నవ --
మన్నూరు --
మన్నే --
మన్నేపల్లి --
మన్యం --
మమ్మీర --
మరంగండి --
మరగాని --
మరడాన -- 
మరిగంటి --
మరిగితి -- 
మరివాడ --
మరీదు --
మరుపూరు --
మరువాడ --
మర్తి -- 
మర్రి (ఱ్ఱి) --
మర్రెడ్డి --
మలకల --
మలయమారుతము --
మలిశెట్టి --
మల్నీడి --
మల్నీడి --
మల్ల --
మల్లంపల్లి --
మల్లవరపు --
మల్లవరపు --
మల్లవరపు -- 
మల్లవ్రపు --
మల్లాడి --
[[మల్లాది]] --
మల్లాప్రగడ -- 
మల్లిడి --
మల్లిన -- 
మల్లిపూడి -- 
మల్లియ --
మల్లువలస -- 
మల్లెల -- 
మల్లేటి --
మల్లేల -- 
మల్లేశ్వరపు --
మళ్ళ -- 
మసూరి --
మస్సా --
మహంతి --
మహాకాళి --
మహాగ --
మహాదేవరభట్టారు 
మహావాది --
మహాపాత్రో --
మహీధర --
మహేశ్వర్ల --
మాండ్య --
మాకినేని -- 
మాగంటి --
మాగుంట --
మాచర్ల
మాచవరపు --
మాచవోలు --
మాచిరాజు --
మాజేటి --
మాటూరి --
మాటూరి -- 
మాడపాటి -- 
మాడభూషి --
మాడా -- 
మాడుగుల -- 
మాడేమ -- 
మాతా --
మాత్తూరి --
మాదల --
మాదాబత్తుల -- 
మాదాల -- 
మాదినేని -- 
మాదిరాజు --
మాదిరాళ్ళ --
[[మాదిరెడ్డి]] --
మానం --
మానవల్లి --
మానూరి --
మానెక --
మానేపల్లి --
మానేప్రగడ --
మామిండ్ల --
మామిడి -- 
మామిడిపల్లి -- 
మామిడిపూడి --
మామిడిశెట్టి -- 
మారం --
మారన --
మారినేని -- 
మారిశెట్టి --
మారుపెద్ది ==
మారెడ్ల --
మారెళ్ళ --
మారెళ్ళ --
మారెళ్ళపూడి --
మారేపల్లి --
మారేమండ --
మార్గాన --
మార్గె --
మాల --
మాలె (లే) --
మాలెపాటి
మాలెంపాటి --
మాల్యవంతం --
మావూరి -- 
మాసిన 
మింది -- 
మింబులక --
మక్కిన --
మిక్కిలి --
మిక్కిలినేని -- 
మిత్తింటి --
మిద్ది -- 
మిన్నికంటి --
మియ్యాపురం -- 
మిరియాల -- 
మిస్సుల --
మీసాల -- 
ముంగర --
ముందుముల --
ముస్కు—ముక్తాల--
ముక్కు -- 
ముక్కూరి --
ముక్కెర్ల -- 
ముట్నూరి --
ముడియము --
ముడుంబ(బి) --
ముత్తాపురం --
ముత్తిలి --
ముత్యాల -- 
ముత్తుకూరు--
ముత్యు --
ముదలి --
ముదిగంటి --
ముద్దసాని --
ముదిగొండ --
ముదిగొండ --
ముదిలి -- 
ముదుండి --
ముదునూరి --
ముద్దనూరి --
ముద్దరాజు --
ముద్దా --
ముద్దాభక్తుని --
ముద్దు --
ముద్రగడ -- 
మునగపాటి --
మునగాల --
మునిగుజ్జు --
మునిపల్లి --
మునిమాణిక్యం --
మునుగంటి --
ముప్పన(ని) --
ముప్పన --
ముప్పర్తి --
ముప్పర్తి --
ముప్పాళ --
ముప్పిడి -- 
ముమ్మడి --
ముమ్మన --
ముమ్మన -- 
ముమ్మపరాజు --
మురకం --
మురదాని --
మురారి --
మురికిపూడి --
మురిగిర్తి -- 
మురినూరి --
మురిపిండి -- 
మురుగిటి -- 
మురె --
ములకల --
ములకలపల్లి -- 
ములగపాటి --
ములగాడ --
ములికి -- 
ములుకుట్ల --
ములుగు --
ములుమూడి --
ముల్లంగి --
ముల్లుపాక --
ముళ్ళపూడి --
ముళ్ళపూడి --
మువ్వల --
మువ్విల --
ముసునూరి --
మూర --
మూలఘటిక --
మూల --
మూల్పూరు --
మెంటే --
మెండు --
మెట్టా --	
మెట్ల --
మెట్ల -- 	
మెడబాయన --
మెడబాల --
మెరత్తూరు --
మెర్ల -- 
మెల్ల --
మేక -- 
మేకా --
మేడపాటి -- 
మేడవరపు --
మేడికొండూరు --
మేడిచర్ల --
మేడిపాటి --
మేడూరి --
మేడేకొండ --
మేడేపల్లి --
మేరెడ్డి --
మేలపూరు --
మైలపిల్లి --
మైచర్ల --
మైనంపాటి --
మైనేని --
మైనేని -- 
మైలవరపు --
మైలాబత్తుల --
మొంజేటి --
మొక్కపాటి --
మొగలపల్లి --
మొగలిశెట్టి --
మొగళ్ళపు --
మొద(ది)లి --
మొయ్యి -- 
మొలకతాళ్ళ --
మొలకలూరి --
మొల్లి --
మొసలిగంటి --
మొగుళ్ళూరి--
మొరుసుపల్లి
మొహమాట --
మోగం --
మోగంటి --
మోచర్ల --
మోపర్తి -- 
మోర్ల --
మోటాయిం --
మోటుపల్లి --
మోటూరి(రు) --
మోతుకూరు(రి) --
మోతే --
మోత్రపు--
మోదిని --
మోదుకూరి (రు) --
మోదుకూరి -- 
మోనూరు -- 
మోపర్తి--
మోపిదేవి -- 
మోసు --
మేడిపల్లి--
మిర్తిపాటి--
బొల్లోజు --
మెదరిమెట్ల --
మల్లజొస్యుల --
ముంగమూరి --
మద్దెర్ల,--- ముండ్ర----
మాకం---

===య===
యెరుసు (yerusu)

యడవల్లి, యడవిల్లి , యలమిల్లి,యద్దనపూడి --
యరసూరి --
యర్రమిల్లి --
యల్లమ్రాజు --
యల్లాప్రెగడ --
యామిజాల --
యం(ఎం)డమూరి --
య(ఎ)క్కల --
య(ఎ)డ --
య(ఎ)డం --
య(ఎ)నమండ్రు --
య(ఎ)రబాల --
య(ఎ)ర్నంచి --
య(ఎ)ర్రం --
య(ఎ)ర్రమిల్లి --
య(ఎ)ర్రమిల్లి --
య(ఎ)ర్రా --
య(ఎ)ర్రా --
య(ఎ)ర్రాప్రగడ --
య(ఎ)ర్రాసి --
య(ఎ)లమంచిలి --
య(ఎ)లమరి --
య(ఎ)ల్లపు --
య(ఎ)ల్లాపంతుల --
య(ఎ)ల్లాప్రగడ --
య(ఎ)ల్లాయి --
య(ఎ)ల్లేపెద్ది --
యందవ -
యదరాజు--  
యక్కల -- 
యడ్లపల్లి --
యడ్లపాటి --
యతిరాజ్యం --
యధావాక్కుల --
యనమండ్ర -- 
యనమదల -- 
యనమల -- 
యన్నపు -- 
యర్రంశెట్టి -- 
యర్రా -- 
యలమంచిలి -- 	
యలమాటి --
యల్లాజోష్యుల -- 
యారం -- 
యాం(ఏం)డ్ర --
యా(ఏ)తగిరి --
యా(ఏ)దగిరి --
యా(ఏ)బెళ్ళ --
యా(ఏ)మసాని --
యా(ఏ)ర్లగడ్డ --
యా(ఏ)ళ్ళ --
యామి(ము)జాల --
యాళ్ళ -- 
యి(ఇ)ళ్ళ --
యిం (ఇం)జాడ --
యి(ఇ)నుమర్తి --
యి(ఇ)న్నమూరి --
యి(ఇ)ప్పిలి --
యి(ఇ)మ్మడి --
యి(ఇ)మ్మానేని --
యి(ఇ)య్యపు --
యి(ఇ)రగవరపు --
యిర్రింకి --
యి(ఇ)లిందల --
యీ(ఈ)చంపాటి --
యీ(ఈ)టు --
యీ(ఈ)యుణ్ణి --
యీ(ఈ)వని --
యె(ఎ)క్కిరాల --
యె(ఎ)నుముల --
యె(ఎ)రుకొండ --
యెర్నేని--
యలవర్తి --
యె(ఎ)లి --
యె(ఎ)లిశెట్టి --
యే(ఏ)టూరు --
యే(ఏ)బెళ్ళ --
యే(ఏ)మినేని--
యే(ఏ)సు --
యలమర్తి --
యారీదా --
యల్లంకి—యెల్నీడి
--(యిర్ల) -- యే(ఎ)న్నింటి--

===ర===

రాకుర్తీ
రాగంపేట --
రాచూరి --
రాజనాల --
రాపాక --
రాశినేని --
రామకుర్తి --
రామగుండం --
రామరాజు --
రామవరపు --
రాయప్రోలు --
రావుల --
రాజమహెంద్రవరపు --
రావులకొల్లు --
రావూరు --
రేబాల --
రేమెల --
రేలంగి వెంకట్రామయ్య|రేలంగి --
రంగరాజు(ల) --
రంగినీని --
రంగుల --

రంగ్రీజు --
రంధి --
రంప(పా) --
రఘుపాత్రుని --
రత్నాకరము --
రవణం --
రవ్వా --
రాంపల్లి --
రాంభ(బ)ట్ల --
రాకమచర్ల --
రాగం --
రాగతి -- 
రాగా --
రాచకొండ --
రాచమల్లు --
రాజనాల --
రాజరోటి --
రాటకొండ -- 
రాటా --
రాట్నాల --
రాడ -- 
రాణి --
రానిశెట్టి --
రాపర(రి)ది --
రాపర్తి -- 
రాపాక --
రామడుగు --
రామడుగుల --
రామవరపు --
రామానుజం --
రామాప్ర(ప్రె)గడ --
రామావజ్ఝల్ --
రామినేని --
రామిరెడ్డి --
రామిశెట్టి -- 
రామెన --
రాయకవి --
రాయదుర్గం --
రాయపాటి -- 
రాయప్రోలు --
రాయభట్టు --
రాయవరపు -- 
రాయసం --
రాయిడి --
రాలి --
రాళ్ళపల్లి—రావాడ -- 
రావి --
రావికింది --
రావినూతల --
రావిపాటి --
రావు --
రావుల --
రావూరి(రు) --
రావెల --
రాసంశెట్టి -- 
రిమ్మలపూడి -- 
రుద్దిరెడ్డీ --
రుద్ర(ద్ద)రాజు --
రుద్రపాక --
రుద్రవీణ --
రుద్రాక్ష --
రుద్రాభట్ల --
రుద్రావజ్ఝల --
రెంటాల --
రెడ్డి -- 
రెడ్డిపల్లె --
రెడ్డిబత్తుల --
రెడ్నం --
రెడ్లం --
రెయ్యివ -- 
రేకందారు --
రేకా --
రేగులగడ్డ --
రేటూరి --
రేపాల --
రేబాల --
రేమళ్ళ --
రేమెళ్ళ --
రేమెల్ల --
రేలంగి వెంకట్రామయ్య|రేలంగి --
రేలేటి --
రేవణూరి --
రేవు --
రేవూరి(రు) --
రేసు --
రొండా --
రొంపిచెర్ల--
రొద్దము --
రోణంకి --
రోళ్ళ --
రొంగల --
రేజేటి--
రేగళ్ళ—లాపు

===ల===
లక్కరాజు --
లక్కవరపు --
లింగమల్లు --
లంక -- 
లంకపల్లి --
లంకలపల్లి -- 
లంకా --
లంకా -- 
లంకాడ --
లింగంగుంట---, లింగంగుంట్ల---, లింగంశెట్టి---, లింగం---, లింగాల--, -- 
లంగోజు --
లండ(డా) --
లకిరెడ్డి --
లక్కదాసు --
లక్కన --
లక్కరాజు --
లక్కవరపు -- 
లక్కా -- 
లక్కింశెట్టి -- 
లక్కినేని --
లక్కోజి -- 
లక్కోజు -- 
లగిశెట్టి -- 
లట్టాల --
లదాటెం --
లవిళ్ళ --
లాదె --
లింగం --
లింగనమఖి --
లింగమకుంట --
లింగాల --
లుకలాపు --
లుక్కా --
లెంక --
లెక్కల
లేపాక్షి --
లేళ్ళ -- 
లేళ్ళపల్లి --
లొలుగు --
లొల్ల --
లోకిరెడ్డి -- 
లోయ --
లంకిపల్లి
లంకంరాజు - -

===వ===
వరదా—వెపం --
వంకాయల --
వడ్డాది (ఇంటి పేరు)|వడ్డాది—వద్దిపర్తి—వలబోజు --
వస్తవాయి—వం(ఒం)టెద్దు --
వ(ఒ)బ్బిలిశెట్టి—వ(వా)డ్రేవు --
వ(వై)యిందం --
వంక -- 
వంకాయలపాతి—వంగపల్లి—వంగర -- 
వంగరి—వంగల—వంగలి—వంగల్లు --
వంగిపురం --
వంగూరి—వంతు --
వందంశెట్టి—వంది—వందేమాతరం—వక్కలంక --
వజ్ఝల --
వఝ్ఝల—వజ్రపు --
వఝల—వట్టం --
వట్టి—వట్టికూటి—వట్లూరి—వఠ్ఠెం --
వడలి—వడగా  
వడ్డి—వడ్డె—వడ్డెపాటి—వడ్లపట్ల—వడ్లమాని—వడ్లమూడి—వడ్లమూరు --
[[వత్సవాయి (ఇంటిపేరు)]]|వత్సవాయి—వద్దిపర్తి—వనం (ము) --
వనపర్తి—వనమా—వనమాలి—వనిమిశెట్టి—వను(న)మూడి—వన్నెంరెడ్డి—వమాస్యం --
వమ్మి—వర(రా)హగిరి—వరదా—వరిగొండ --
వర్రి—వలిపర్తి—వలివేటి—వల్లపు -- 
వల్లభ జోస్యుల -- 
వల్లభ(ప)జ్యోస్యుల --
వల్లభనేని -- 
వల్లూరి—వల్లూరిపల్లి—వల్లూరు(రి) --
వల్లూరు --
వసంతరావు --
వసంతపురం --
వసంతవాడ—వసంతాల—వాండ్రాసి—వాకా—వాకాటి(ట) --
వాకాడ—వాడపల్లి -- 
వాడాల --
వాత్స్య—వానపల్లి -- 
వానపాల --
వాయిల—వారణాసి—వార్కింపుట్టి—వాలిన—వావిలకొలను --
వావిలాల—వావిలపల్లి—వావిళ్ళ—వావిళ్ళపల్ల్లి—వాసంశెట్టి—వాసా—వాసిమళ్ళ—వాసిరాజు --
వాసిరెడ్డి—వాసుపల్లి—వాజిపేయ యాజుల --
వారణాశి—వి(వ)రియాల—వింజరపు --
వింజమూరి- వింజనంపాటి—వికటకవి—విట్టా—విఠలరాజు --
విడ(డి)యాల—విడదల—విపల్లె—విప్ప(ప)ర్తి—విప్పల—విన్నకోట—విశ్వనాథ—విస్సాప్రగడ—విస్సావఝ్ఝుల --
వియ్యపు -- 
విశ్వనాథం(విశ్వనాథ) -- 
విష్ణుభొట్ల—విస్సా—విస్సావజ్ఝల—వీటూరి—వీణెము --
వీపూరి—వీరా—వీరంకుంట --
వీరంరాజు --
వీరంశెట్టి—వీరపనేని—వీరమనేని—వీరమాచనేని—వీరవి(వె)ల్లి—వీరోతు -- 
వు(ఉ)ందుర్తి—వు(ఉ)జ్జిని—వు(ఉ)డత్తు --
వు(ఉ)డుతా—వు(ఉ)త్పల—వు(ఉ)ద్దరాజు --
వు(ఉ)నుగు --
వు(ఉ)న్నమరాజు --
వు(ఉ)పాధ్యాయుల --
వు(ఉ)ప్పల—వు(ఉ)ప్పు --
వు(ఉ)ప్పుగంటి—వు(ఉ)లాస్—వు(ఉ)ల్లి—వుమ్మనేని—వూరకరణం --
వృధ్ధుల --
వెంటూరి(రు) --
వెండిగంటము --
వెంపటపు --
వెంపటి (ఇంటి పేరు)|వెంపటి—వెన్నతోట—వెంపరాల—వెణుతురుపల్లి—వెణుతురుమల్లి—వెణుతుర్ల—వెత్సా—వెదుశి—వెనిగళ్ళ—వెనిశెట్టి—వెన్నా(న్న) --
వెన్నా—వెన్నెకంటి—వెన్నెలకంటి—వెముల --
వెములపల్లి—వెలంపల్లి—వెలగనాటి—వెలగపూడి—వెలగా—వెలగాడ—వెలమాటి—వెలమాది—వెలిదండ --
వెలిదండ్ల—వెలిది—వెలిశాల—వెలుగూరి—వెలుగొట్టి—వెలుగోరి—వెలువూలు --
వెల్చేరు -- 
వెల్లంకి—వెల్లపల్లి—వెల్లాల—వేగ—వేగి—వేగినాటి—వేగిరాజు --
వేగుళ్ల—వేగేశ—వేగేశ్న—వేచూరి—వేజెళ్ళ—వేటుకూరి—వేదం -- 
వేదము --
వేదాంతం --
వేదాల—వేదుల -- 
వేమకోటి—వేమన—వేమనారాధ్యుల --
వేమరాజు --
వేమిరెడ్డి—వేముగంటి—వేముల --
వేములపల్లి—వేములపాటి—వేములవలస—వేములవాడ—వేమూరు --
వేమూరి—వేలమూరి—వేలూరి—వేల్పూరి -- 
వేటూరి (ఇంటి పేరు)|వేటూరి --
వైజర్సు—వైట్ల—వైశ్యరాజు --
వొ(ఒ)ద్ది—వొ(ఒ)బ్బిలిశెట్టి—వొ(ఒ)మ్ము --
వో(ఓ)బులశెట్టి—వో(ఓ)రుగంటి—వ్యాకరణం --
వంజవాక—వేటపాలెం

===శ===
శంకర --
శంకరగల్లని --
శంకరమంచి --
శంఖవరపు --
శంబర --
శంబరాజు --
శంభు --
శఠకోపం --
శఠగోపం --
శతఘంటము --
శనగ --
శనగపల్లి --
శనగలు --
శనగవరపు --
శభకవి --
శరగడం --
శలంకాయల --
శలపాక --
శలాక --
శశిరావు --
శశివరపు --
శాంజీ --
శాంతమూరి --
శాంతలూరి --
శాకమూరి --
శాకవల్లి --
శాఖమూరి --
శాట్టలూరి --
శాట్టలూరు --
శాఠలూరి --
శాన --
శాలవి --
శి(సి)రిపురపు --
శింగంశెట్టి -- 
శింగనపల్ల --
శింగరాజు --
శింగారపు --
శింగి --
శిఖా --
శిఖాకుళం --
శిద్దమ్--
శియం --
శియాద్రి --
శిరపనశెట్టి --
శిరవూరు --
శిరిగిన --
శిరిగినీడి --
శిరిగూరి --
శివంగి--
శివకోటి --
శివనాధుని --
శివభుజంగం --
శివలెంక --
శివ్వా --
శిష్టా --
శిష్టు --
శిష్ట్లా --
శీ(చీ)మకుర్తి --
శీతంరాజు --
శీరారు --
శీర్ల --
శీలం -- 
శీలా --
శు(సు)చర్ల --
శృంగవృక్షం --
శృంగారకవి --
శె(సె)ట్టిగుంట --
శెట్టి --
శేకూరి --
శేట్లూరి --
శేశెట్టి -- 
శేషము --
శొంటి --
శొంఠి --
శొంఠ్యాన --
శోభ -- 
శ్యామల --
శ్రీకాకుళపు --
శ్రీగిరి --
శ్రీగిరిరాజు --
శ్రీధర--
శ్రీధరమెల్ల --
శ్రీనాధుని --
శ్రీపతి --
శ్రీపతి పండితారాధ్యుల --
శ్రీపాద --
శ్రీపెరుంబుదూరు --
శ్రీరంగం -- 
శ్రీరామ --
శ్రీరామందాస్ --
శ్రీరామకవచం --
శ్రీరామచంద్రుని --
శ్లాక --
శ్లిష్టా --
శ్రీపాదన్న --

===ష===
షడక్షరి --

===స===
సంకురాత్రి --
సంకు --
సంకర --
సంకా --
సంకాబత్తుల --
సంఖ్యాయనస --
సబ్బినేని --
సంకుసాల --	
సంగవరపు --సంగినీడి--సంగీతం --
సంగు --
సంగెం--
సంగెపు --
సంతపురిటి --
సంపతిరాజు --
సంపంగి --
సంయపరాజు --
సకల --
సకి(ఖి)నేటి --
సకేరు --
సఖురి --
సజే --
సజ్జా -- 
సత్తి --
సత్తిరాజు
సత్తెనపల్లి --
సత్యవోలు --
సన్నపరెడ్డి --
సన్నాల --
సన్నిధానము --
సప్పట --
సప్పా --
సబ్బవరపు --
సబ్నివీసు --
సబ్నివీసుకురుపాం --
సమతం --
సముఖం --
సముద్రం --
సముద్రాల --
సయ్యపురాజు --
సరికొండ --
సరిగె --
సరిగొప్పల --
సరిపల్లి -- 
సరిపె(ప)ల్ల --
సరుపూరి --
సర్వేపల్లి --
సలఖ్యాన --
సలాది --
సవరాల --
సహదేవ --
సహమిరుసు --
సహమీరు --
సాంబరాజు --
సాకం
సాకిగారి --
సాకేదశ --
సాగి -- 
సాగినేని--
సాగిరాజు --
సాదేపల్లి --
సాధనాల --
సానంశెట్టి --
సానె0--
సానబోయిన --
సానా --
సామంతపూడి --
సామంతుల --
సామన --
సామల --
సామవేదం -- 
సామసాని --
సామాల --
సాముల --
సామ్రాజ్యం --
సాయిన --
సారంగు --
సారసత్తుల --
సారె(రి)పల్లి --
సారె --
సాలాపు -- 
సాలూరు --
సింధే--
సింగం --
సింగమనేని
సింగరాజు --
సింగీతం --
సింహాద్రి --
సిద్దాబత్తుల -- 
సిద్దిరెడ్డి --
సిద్ధనాతి --
సిద్ధరాజు --
సిద్ధలూరి --
సిద్ధవరము --
సినకోటి --
సిమ్మా --
సియ్యాద్రి --
సిరపూరి -- 
సిరసపల్లి -- 
సిరిగిన --
సిరిపల్లి --
సిరిపురపు --
సిరిపూడి --
సిరుగూరు --
సిరెప్ర(ప్రె)గడ --
సిర్రా -- 
సీతంరాజు --
సీమ --
సుంకర -- 
సుంకరి -- 
సందరగిరి --
సుందూరి --
సుగుటూరి --
సుగ్గ(గ్గు)ల --
సుగ్గు -- 
సుసర్ల --
సుతాపల్లి --
సునాయ --
సున్నం --
సున్నా --
సుమానం --
సురటి --
సురభి --
సురవరం (ము) --
సురవె--
సుర్ల --
సూర్యవంశి--
సూదా --
సూనెద --
సూరంపల్లి --
సూరపనేని -- 
సూరవరపు --
సూరా(రి)శెట్టి --
సూరానేని --
సూరాబత్తుల -- 
సూరి -- 
సూరినీడి --
సూరిశెట్టి --
సూరె --
సూర్యదేవర --
సెనపాటి --
సేతు --
సేనాపతి --
సొంగా--
సొగసు --
సొలస(సు) --
సోడసాని --
సోదుం --
సోమంచి --
సోమయాజుల -- 
సోమా --
సొమి రెడ్డి --
సోము --
సోరనపూడి --
సోర్నపూడి 
--సోలా== 
సౌమ్య --
స్థానాపతి --
స్వర్ణ --
స్వర్ణరాజు --
సూరబొయిన--
సర్రాజు --
సమయమంతుల --
సిన్గరపు --
సొమరాజు --
సచ్చు --
సాకిగారి --
సామల --
సోమల --

===శ===
శేషం శంకరమంచి శంకరగల్లని
శంఖవరపు
శంబర
శంబరాజు
శంభు
శఠకోపం
శఠగోపం
శనగలు
శనగవరపు
శలపాక
శలాక
శశిరావు
శశివరపు
శాంజీ
శాంతమూరి
శాంతలూరి
శాకమూరి
శాఖమూరి
శాట్టలూరి
శాట్టలూరు
శాఠలూరి
శివలెంక --

===హ===
హసనాపురం - &gt;హద్దనూరి --
హనుమంతు --
హరి --
హరిదాసు --
హరిహరనాధం -- 
హారతి -- 
హుగ్గెహళ్ళ --
హేజీబు --
హోతా --
హంగెహళ్ళి --

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[ఇంటి పేర్లు]]
* [[భారతీయుల ఇంటి పేర్లు]]
* [[పేరు]]

== ఆధారాలు ==

1.	పత్రికలలో వచ్చే పుట్టిన రోజులు, షష్టిపూర్తి, శ్రధ్ధాంజలి ప్రకటనలు. ‘ఇంటిపేర్ల’తో ఇస్తారు.

2.	వివాహ పత్రికలలో, ‘ఇంటి పేర్లు’ కచ్చితంగా రాస్తారు.

3.	ఎన్నికల వోటర్ల జాబితాలో, ‘ఇంటి పేర్లు’ సహితంగా ముద్రణ చేస్తారు.

4.	న్యాయవాదులు ఇచ్చే పబ్లిక్ నోటీస్ (తాఖీదు)లలో క్లయింట్ల (వాది, ప్రతివాదుల)పేర్లు, పూర్తి ‘ఇంటి పేర్ల’తో ప్రకటనలు ఇస్తారు.
 
5.	సినిమాలలో, టి.వి. లలొ నటించిన కొందరి నటీ నటుల, సాంకేతిక సిబ్బంది పేర్లు ‘ఇంటిపేర్లు’తో ప్రకటిస్తారు.

6.	పత్రికలలో ప్రతీ రోజూ జరిగే అనేక సంఘటనలలో (అగ్ని ప్రమాదాలు, మరణాలు వగైరా) బాధితుల పేర్లు, కొన్నిసార్లు ‘'ఇంటిపేర్లు’' తో సహ ప్రకటిస్తారు.

7. విప్రుల ఇండ్లపేర్లు-శాఖలు-గోత్రాలు, ముసునూరి వేంకటశాస్త్రి, పంచమ ముద్రణము, లావణ్యా పబ్లికేషన్స్, రాజమండ్రి, 1986.

8. వైశ్యులు తమ గోత్రనామాలు, ఇంటిపేర్ల సహితంగా పుస్తకం ముద్రించారు.

9. గోల్కొండ వ్యాపారి సంక్షేమ సంఘం, హైదరాబాదు వారి వెబ్‌సైట్ http://gvsshyd.org

[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:ఇంటిపేర్లు]]</text>
      <sha1>b8pgd5wvjav0qbcywlszgesj8mo9vhp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>74973</id>
    <revision>
      <id>4601509</id>
      <parentid>4396436</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:34:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601509</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17132" sha1="5qxfkdy8i1tvceyv0ay4r7vdh2jxmm2" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = [[‘‘జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ&quot;]]
| residence = [[జిల్లెళ్ళమూడి]]
| other_names = అనసూయ
| image =AMMA5.jpg
| caption = జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ
| birth_date = [[మార్చి 28]], [[1933]]
| death_date = [[జూలై 12]], [[1996]]
| father = మన్నవ సీతాపతి శర్మ
| mother = రంగమ్మ
| known = జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ
| occupation = తత్త్వవేత్త
| title = 
| spouse = నాగేశ్వర రావు
| signature = 
}}

[[బొమ్మ:AMMA.jpg|thumb|right|150px|జిల్లెళ్ళమూడి &quot;అమ్మ&quot; మరొక చిత్రం]]

[[జిల్లెళ్ళమూడి]] '''&quot;అమ్మ&quot;''' ([[మార్చి 28]], [[1933]] - [[జూలై 12]], [[1996]]) గా పేరొందిన వీరి అసలు పేరు '''అనసూయ'''.

== జననం ==
జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ [[మార్చి 28]], [[1923]]లో [[గుంటూరు జిల్లా]] [[మన్నవ]] అనే ఒక పల్లెటూరులో సీతాపతి, రంగమ్మ అనే  దంపతులకు జన్మించారు. వివాహానంతరం [[జిల్లెళ్ళమూడి]]లో స్థిరపడారు. జిల్లెళ్ళమూడి బాపట్ల నుంచి 15 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.

అమ్మని మీరెవరు అనిఅడిగితే &quot;నేను అమ్మ ని మీరు నా బిడ్డలు&quot; అనేవారు.అమ్మ వేదాంత సూత్రం, ప్రపంచమంతా ఒక్కటే, ఒక్కడే దేవుడు. అమ్మ, [[జిల్లెళ్ళమూడి]]లో ప్రజలకు ఆధ్యాత్మిక విషయాలమీద ఉపదేశములు ఇచ్చుచుండెడివారు. భక్తులు వీరిని &quot;అమ్మ&quot; అని భక్తిగా పిలుస్తారు.

1953లోనే అమ్మ తన నిర్యాణాంతరం ఎక్కడ ఉంచాలో తెలియచేశారు.అక్కడ అప్పుడే భక్తులు గుడి నిర్మాణం కొంతమేర చేపట్టారు. తరువాత 1985 లో ఆవిడ నిర్యాణాంతరం పూర్తిస్థాయి గుడిని నిర్మించారు. ఆ గుడి పేరు &quot;అనసూయేశ్వరాలయం&quot;. అమ్మ భౌతికంగా ఉన్నప్పటి నుంచి ప్రతి సంవత్సరం మే నెల 5వ తేదీన భక్తులు అమ్మ పెళ్ళి రోజును ఘనంగా ఆ గుడిలో జరుపుకుంటున్నారు . గర్భ గుడిలో అమ్మకు పూజలు జరుగుతున్నాయ్ . అమ్మ 1985లో మరణంచిన తరువాత, అమ్మ భౌతిక కాయాన్ని, అమ్మ ఆదేశానుసారం ఆ గుడిలోనే ఖననం చేశారు. 1987లో ఖననం చేసిన ప్రదేశంలో అమ్మ నల్ల రాతి విగ్రహం నెలకొల్పారు.

అమ్మ భర్త పేరు బ్రహ్మండం నాగేశ్వరరావు. ఆయన తన భార్యలో ఒక దివ్య మూర్తిని చూసి, అమ్మ భక్తుడిగా మారాడు.. కాని, &quot;అమ్మ&quot; మాత్రం, తన భర్త పాద పూజ చెయ్యటం కొనసాగించారు. భక్తులు, అమ్మ భర్తను &quot;నాన్నగారు&quot; అని పిలుచుకునేవారు. అయన, 1981లో మరణించాడు.

వీరికి, ఒక కుమార్తె, పేరు హైమ. ఆమె, 1944లో జన్మించి, 1968లో మరణించారు. మొదటినుండి, &quot;అమ్మ&quot; తన కుమార్తె త్వరలోనే ఈ భూ ప్రపంచం వదిలి వెళ్ళిపోతుందని తెలుసుకున్నది. ఆమె తరువాత అనారోగ్యంతో మరణించినది. అమ్మ తన కూతురు మరణించినప్పుడు కన్నీరు పెట్టుకున్నది . అమ్మ తన కుమార్తెకు దైవత్వం ఇచ్చి, ఖననం చేయించి అక్కడ ఒక గుడి కట్టించినది. ఆ గుడి &quot;హైమాలయం&quot;గా పేరొందినది.

== బాల్యం==
పసితనం గొల్ల నాగమ్మ పెంపకంలో గడిచింది. చిన్నప్పటి నుంచే అమ్మ అనేక మహిమలు చూపి అందరికి ఆశ్చర్యం కలిగించింది. తల్లి రంగమ్మ చనిపోతే అందరూ ఏడుస్తుంటే ఏడవ వద్దని అమ్మ దేవుడి దగ్గరకే వెళ్లిందని ఓదార్చింది. ఒక సారి బాపట్ల [[భావనారాయణ స్వామి]] గుడికి వెడితే పూజారి గమనించకుండా గుడి తలుపులు మూసేసి వెళ్ళిపోగా అక్కడే విచికిత్స చేసి అన్నిటికీ ఆధారం భూమి కనుక భూమి పూజ చేయాలని చెప్పింది. మర్నాడు ఉదయం పూజారి వచ్చి గుడి తలుపులు తెరవగానే అమ్మ రాజ్యలక్ష్మీ అమ్మ వారుగా దర్శన మిచ్చింది. మరో సారి ఒక పోలీసు ఉద్యోగి అమ్మ మెడలోని పులిగోరు తీసుకోవటానికి ప్రయత్నిస్తే అమ్మే తీసి ఇచ్చింది. అతను ఆశ్చర్య పడి మళ్ళీ భక్తితో అమ్మ మెడకు అలంకరించి నమస్కరించి వెళ్లి పోయాడు. అమ్మ పై అందరికీ అనంత విశ్వాసం కలిగింది. ఆమెను సర్వ దేవత స్వరూపిణిగా భావించారు.

==వివాహం ==
పదమూడవ ఏట అమ్మకు మేనత్త కనకమ్మ గారి పెద్ద కొడుకు బ్రహ్మాండం నాగేశ్వర రావుతో 5-5-1936న [[బాపట్ల]]లో వివాహం చేశారు కాపురం బాపట్లలో పెట్టారు. నాలుగేళ్ల తర్వాత 1940లో జిల్లెళ్ళమూడికి ఆ దంపతులు చేరి అక్కడ కాపురమున్నారు. ఆగ్రామానికి ప్రయాణ సౌకర్యమే లేదు వారి పెద్దకొడుకు సుబ్బారావు గ్రామ సర్పంచ్ అయిన తర్వాతే 1966లో రోడ్డు వేశారు.

== సేవాకార్యక్రమాలు ==
జిల్లెళ్ళమూడి లో అనేక సేవా కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి

==అన్నపూర్ణాలయం==
జిల్లెళ్ళమూడిలో నిరంతరం అన్నదానకార్యక్రమం జరిగే ఆలయం.

1958 ఆగస్టు 15 న అమ్మ తన స్వహస్తాలతో అన్నపూర్ణాలయం ప్రారంభించారు. అప్పటి నుంచి నిరంతరం అన్నదాన కార్యక్రమం జరుగుతోంది. పేద, గోప్ప, కులం, మతం అనే తేడా లేకుండా ఎంత మంది వచ్చిన ఎప్పుడొచ్చినా అక్కడ భోజనం వడ్డిస్తారు.
1958 లో అన్నపూర్ణాలయం ప్రారంభించక ముందు నుంచే అక్కడ ఈ కార్యక్రమం జరిగేది.

==అందరిల్లు==
జిల్లెళ్లమూడి లో అమ్మ కుల మత వర్ణ వర్గ విచక్షణా భావం లేకుండా తాను నివసించే స్థలాన్ని అందరి ఇల్లు గా పేరు పెట్టింది.అమ్మ డ్రెస్సు అడ్రస్సు భేదం లేకుండా ఆకలే అర్హత గా కలిగిన వారు ఎవరైనా అందరింటిలో సమానమే అని అమ్మ చాటి చెప్పింది.

== విద్యాలయాలు==

అమ్మ దివ్య ఆశీస్సులతో &quot;మాతృశ్రీ  విద్యా పరిషద్&quot; 1971 ఆగస్టు 6 న జిల్లెళ్ళమూడిలో ప్రారంభమైంది. పరిషద్ ఆధ్వర్యంలో అదే రోజున మాతృశ్రీ ఓరియంటల్ కాలేజి ప్రారంభమైంది. కళాశాల ప్రారంభంలో కేవలం ముగ్గురు లెక్చరర్లు, 25 పిల్లలతో ప్రారంభించారు. నేడు, పరిషద్ మాతృశ్రీ ఓరియంటల్ కాలేజి, సంస్కృత పాఠశాలలను నడుపుతోంది.

== మాతృశ్రీ మెడికల్ సెంటర్==
మాతృశ్రీ మెడికల్ సెంటర్ 1978 వ సంవత్సరంలో జిల్లెళ్ళమూడిలో ప్రారంభించబడింది.

==ప్రముఖుల సందర్శన==
అమ్మను జీవితకాలంలో సందర్శించిన ప్రముఖులలో రఘువర దాసు, ఆత్మానంద స్వామి లక్ష్మణ యతీంద్రులు, నరసింహ యోగి, ప్రభాకర ఉమా మహేశ్వర పండిట్, కుర్తాలం పీఠాధిపతి [[శివ సదానంద భారతీస్వామి]] ప్రసాద రాయ కులపతి, [[కరుణశ్రీ]], [[జటావల్లభుల పురుషోత్తం]], జమ్మలమడక మాధవ రామ శర్మ, [[ఎక్కిరాల కృష్ణమాచార్య]], [[పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు]], పళ్ళే పూర్ణ ప్రజ్ఞాచార్యులు, [[దువ్వూరి వెంకట రమణ శాస్త్రి]], [[గుడిపాటి వెంకట చలం]] వంటి వారు ఆమెను దర్శించారు.

==అమ్మ బోధలు==
[[బొమ్మ:CHALAM WITH JILLELLAMUDI AMMA.jpg|right|200px|thumb|అరుదయిన చిత్రం-జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మతో ప్రముఖ రచయిత [[గుడిపాటి వెంకటచలం]] ]]

*దుఃఖమే చైతన్యం
*ప్రతిరోజూ మనకు అనుభవంలోకి వచ్చే విషయం ఏమంటే, కొన్ని పనులు అనుకుని చేస్తాము, మరికొన్ని పనులు అనుకోకుండా చేస్తాము. ఇలా జరిపించే దానికి &quot;శక్తి&quot; అని పేరు పెడదాము..............దేవుడున్నాడా అని అనుమానం పట్టుకున్నప్పుడు, నీ మీద నువ్వు నమ్మకం పెంచుకో, నీ మీద నీకు నమ్మకం లేనపుడు, దేవుని మీద నమ్మకం పెంచుకో.&quot;
*మీరు గమనించే ఉంటారు, మీరెంత ఆత్మ విశ్వాసంతో పనిచేసినా, కొన్ని సార్లు ఆ పని మీరనుకున్నట్లుగా కాదు. అటువంటప్పుడు, మీ గురించి మీకు అనుమానం కలిగి, అసహాయులయి,  సహాయం కొరకు, మీరు దేవుని వైపు మళ్ళుతారు. మీరు పూర్తి విశ్వాసంతో మీ పనిని, మిమ్మల్ని దేవుని వద్ద ఉంచుతారు. కాని, వేచి చూసినా, ఏమీ కాదు. అప్పుడు మళ్ళీ ఆ పనులను మీ చేతుల్లోకి తీసుకంటారు. ఈ మొత్తం చక్ర భ్రమణాన్ని, సవ్యంగా ఎందుకు అర్థం చేసుకోరు? మీలో ఉన్న [[అంతరాత్మ]] , [[భగవంతుడు]] ఒకే సూత్రానికి సంభందించిన రెండు ధ్రువాలని!!
* ఒకరోజు 60 ఏండ్ల స్త్రీ ఒకామె అమ్మ వద్దకు వచ్చి, &quot;అమ్మా! నాకు ఏదైనా మంత్రోపదేశం చెయ్యండి, రోజూ దానిని శ్రద్ధగా చదువుకుంటాను.&quot; అని ప్రార్థించిందట. అందుకు, అమ్మ, &quot;నాకే మంత్రమూ రాదు తల్లి, ఇంక నీకేమి బోధిస్తాను.&quot; అంటూ ఆమెను కుశల ప్రశ్నలు వేసే సందర్భంలో, &quot;తల్లీ! నీకు కోడళ్ళు, అల్లుళ్ళు వచ్చారా?&quot; అని అడిగింది. అందుకు ఆమె, &quot;వచ్చారు, అమ్మా!&quot; అని చెప్పింది. వెంటనే జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ ఆమెతో ఇలా అన్నది, &quot;కూతుళ్ళనూ, కోడళ్ళనూ ఒకే రకంగా చూసుకో! అదేవిధంగా కొడుకులనూ, అల్లుళ్ళనూ ఒకే రకంగా చూసుకో! ఈ వయసులో చేయవలసిన సాధన ఇదే. అద్వైతం అంటే కూడా ఇదే!&quot; అని ఉపదేశించింది.

==నిర్యాణం==
[[1985]], [[జూలై 12]] న అరవై మూడవ ఏట అమ్మ నిర్యాణం చెందారు

==మూలాలు==
#https://web.archive.org/web/20080405112039/http://www.self-developmentindications.com/jillellamudiAmma1.htm
#https://web.archive.org/web/20191111050343/http://www.viswajanani.org/
#https://web.archive.org/web/20080429190146/http://www.motherofall.org/

==బయటి లింకులు==
* [https://web.archive.org/web/20191111050343/http://www.viswajanani.org/ అమ్మ ఆశ్రమం నిర్వహిస్తున్న ట్రస్టు యెక్క వెబ్ సైటు]
* [https://web.archive.org/web/20080608021225/http://www.motherofall.org/photos_video_0.html అమ్మకు  సంబంధించిన ఫొటోలు. (కాని, ఫొటోలకు వివరణలు లేవు)]
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ}}
[[వర్గం:ఆధ్యాత్మిక గురువులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా మహిళా ఆధ్యాత్మిక వ్యక్తులు]]</text>
      <sha1>5qxfkdy8i1tvceyv0ay4r7vdh2jxmm2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601561</id>
      <parentid>4601509</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:34:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.215.169.31|106.215.169.31]] ([[User talk:106.215.169.31|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:115.98.112.28|115.98.112.28]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4396436</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17132" sha1="tuwjowl4ym6sg2k40x09jc9ouykhln6" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = [[‘‘జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ&quot;]]
| residence = [[జిల్లెళ్ళమూడి]]
| other_names = అనసూయ
| image =AMMA5.jpg
| caption = జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ
| birth_date = [[మార్చి 28]], [[1923]]
| death_date = [[జూలై 12]], [[1985]]
| father = మన్నవ సీతాపతి శర్మ
| mother = రంగమ్మ
| known = జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ
| occupation = తత్త్వవేత్త
| title = 
| spouse = నాగేశ్వర రావు
| signature = 
}}

[[బొమ్మ:AMMA.jpg|thumb|right|150px|జిల్లెళ్ళమూడి &quot;అమ్మ&quot; మరొక చిత్రం]]

[[జిల్లెళ్ళమూడి]] '''&quot;అమ్మ&quot;''' ([[మార్చి 28]], [[1923]] - [[జూలై 12]], [[1985]]) గా పేరొందిన వీరి అసలు పేరు '''అనసూయ'''.

== జననం ==
జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ [[మార్చి 28]], [[1923]]లో [[గుంటూరు జిల్లా]] [[మన్నవ]] అనే ఒక పల్లెటూరులో సీతాపతి, రంగమ్మ అనే  దంపతులకు జన్మించారు. వివాహానంతరం [[జిల్లెళ్ళమూడి]]లో స్థిరపడారు. జిల్లెళ్ళమూడి బాపట్ల నుంచి 15 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.

అమ్మని మీరెవరు అనిఅడిగితే &quot;నేను అమ్మ ని మీరు నా బిడ్డలు&quot; అనేవారు.అమ్మ వేదాంత సూత్రం, ప్రపంచమంతా ఒక్కటే, ఒక్కడే దేవుడు. అమ్మ, [[జిల్లెళ్ళమూడి]]లో ప్రజలకు ఆధ్యాత్మిక విషయాలమీద ఉపదేశములు ఇచ్చుచుండెడివారు. భక్తులు వీరిని &quot;అమ్మ&quot; అని భక్తిగా పిలుస్తారు.

1953లోనే అమ్మ తన నిర్యాణాంతరం ఎక్కడ ఉంచాలో తెలియచేశారు.అక్కడ అప్పుడే భక్తులు గుడి నిర్మాణం కొంతమేర చేపట్టారు. తరువాత 1985 లో ఆవిడ నిర్యాణాంతరం పూర్తిస్థాయి గుడిని నిర్మించారు. ఆ గుడి పేరు &quot;అనసూయేశ్వరాలయం&quot;. అమ్మ భౌతికంగా ఉన్నప్పటి నుంచి ప్రతి సంవత్సరం మే నెల 5వ తేదీన భక్తులు అమ్మ పెళ్ళి రోజును ఘనంగా ఆ గుడిలో జరుపుకుంటున్నారు . గర్భ గుడిలో అమ్మకు పూజలు జరుగుతున్నాయ్ . అమ్మ 1985లో మరణంచిన తరువాత, అమ్మ భౌతిక కాయాన్ని, అమ్మ ఆదేశానుసారం ఆ గుడిలోనే ఖననం చేశారు. 1987లో ఖననం చేసిన ప్రదేశంలో అమ్మ నల్ల రాతి విగ్రహం నెలకొల్పారు.

అమ్మ భర్త పేరు బ్రహ్మండం నాగేశ్వరరావు. ఆయన తన భార్యలో ఒక దివ్య మూర్తిని చూసి, అమ్మ భక్తుడిగా మారాడు.. కాని, &quot;అమ్మ&quot; మాత్రం, తన భర్త పాద పూజ చెయ్యటం కొనసాగించారు. భక్తులు, అమ్మ భర్తను &quot;నాన్నగారు&quot; అని పిలుచుకునేవారు. అయన, 1981లో మరణించాడు.

వీరికి, ఒక కుమార్తె, పేరు హైమ. ఆమె, 1944లో జన్మించి, 1968లో మరణించారు. మొదటినుండి, &quot;అమ్మ&quot; తన కుమార్తె త్వరలోనే ఈ భూ ప్రపంచం వదిలి వెళ్ళిపోతుందని తెలుసుకున్నది. ఆమె తరువాత అనారోగ్యంతో మరణించినది. అమ్మ తన కూతురు మరణించినప్పుడు కన్నీరు పెట్టుకున్నది . అమ్మ తన కుమార్తెకు దైవత్వం ఇచ్చి, ఖననం చేయించి అక్కడ ఒక గుడి కట్టించినది. ఆ గుడి &quot;హైమాలయం&quot;గా పేరొందినది.

== బాల్యం==
పసితనం గొల్ల నాగమ్మ పెంపకంలో గడిచింది. చిన్నప్పటి నుంచే అమ్మ అనేక మహిమలు చూపి అందరికి ఆశ్చర్యం కలిగించింది. తల్లి రంగమ్మ చనిపోతే అందరూ ఏడుస్తుంటే ఏడవ వద్దని అమ్మ దేవుడి దగ్గరకే వెళ్లిందని ఓదార్చింది. ఒక సారి బాపట్ల [[భావనారాయణ స్వామి]] గుడికి వెడితే పూజారి గమనించకుండా గుడి తలుపులు మూసేసి వెళ్ళిపోగా అక్కడే విచికిత్స చేసి అన్నిటికీ ఆధారం భూమి కనుక భూమి పూజ చేయాలని చెప్పింది. మర్నాడు ఉదయం పూజారి వచ్చి గుడి తలుపులు తెరవగానే అమ్మ రాజ్యలక్ష్మీ అమ్మ వారుగా దర్శన మిచ్చింది. మరో సారి ఒక పోలీసు ఉద్యోగి అమ్మ మెడలోని పులిగోరు తీసుకోవటానికి ప్రయత్నిస్తే అమ్మే తీసి ఇచ్చింది. అతను ఆశ్చర్య పడి మళ్ళీ భక్తితో అమ్మ మెడకు అలంకరించి నమస్కరించి వెళ్లి పోయాడు. అమ్మ పై అందరికీ అనంత విశ్వాసం కలిగింది. ఆమెను సర్వ దేవత స్వరూపిణిగా భావించారు.

==వివాహం ==
పదమూడవ ఏట అమ్మకు మేనత్త కనకమ్మ గారి పెద్ద కొడుకు బ్రహ్మాండం నాగేశ్వర రావుతో 5-5-1936న [[బాపట్ల]]లో వివాహం చేశారు కాపురం బాపట్లలో పెట్టారు. నాలుగేళ్ల తర్వాత 1940లో జిల్లెళ్ళమూడికి ఆ దంపతులు చేరి అక్కడ కాపురమున్నారు. ఆగ్రామానికి ప్రయాణ సౌకర్యమే లేదు వారి పెద్దకొడుకు సుబ్బారావు గ్రామ సర్పంచ్ అయిన తర్వాతే 1966లో రోడ్డు వేశారు.

== సేవాకార్యక్రమాలు ==
జిల్లెళ్ళమూడి లో అనేక సేవా కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి

==అన్నపూర్ణాలయం==
జిల్లెళ్ళమూడిలో నిరంతరం అన్నదానకార్యక్రమం జరిగే ఆలయం.

1958 ఆగస్టు 15 న అమ్మ తన స్వహస్తాలతో అన్నపూర్ణాలయం ప్రారంభించారు. అప్పటి నుంచి నిరంతరం అన్నదాన కార్యక్రమం జరుగుతోంది. పేద, గోప్ప, కులం, మతం అనే తేడా లేకుండా ఎంత మంది వచ్చిన ఎప్పుడొచ్చినా అక్కడ భోజనం వడ్డిస్తారు.
1958 లో అన్నపూర్ణాలయం ప్రారంభించక ముందు నుంచే అక్కడ ఈ కార్యక్రమం జరిగేది.

==అందరిల్లు==
జిల్లెళ్లమూడి లో అమ్మ కుల మత వర్ణ వర్గ విచక్షణా భావం లేకుండా తాను నివసించే స్థలాన్ని అందరి ఇల్లు గా పేరు పెట్టింది.అమ్మ డ్రెస్సు అడ్రస్సు భేదం లేకుండా ఆకలే అర్హత గా కలిగిన వారు ఎవరైనా అందరింటిలో సమానమే అని అమ్మ చాటి చెప్పింది.

== విద్యాలయాలు==

అమ్మ దివ్య ఆశీస్సులతో &quot;మాతృశ్రీ  విద్యా పరిషద్&quot; 1971 ఆగస్టు 6 న జిల్లెళ్ళమూడిలో ప్రారంభమైంది. పరిషద్ ఆధ్వర్యంలో అదే రోజున మాతృశ్రీ ఓరియంటల్ కాలేజి ప్రారంభమైంది. కళాశాల ప్రారంభంలో కేవలం ముగ్గురు లెక్చరర్లు, 25 పిల్లలతో ప్రారంభించారు. నేడు, పరిషద్ మాతృశ్రీ ఓరియంటల్ కాలేజి, సంస్కృత పాఠశాలలను నడుపుతోంది.

== మాతృశ్రీ మెడికల్ సెంటర్==
మాతృశ్రీ మెడికల్ సెంటర్ 1978 వ సంవత్సరంలో జిల్లెళ్ళమూడిలో ప్రారంభించబడింది.

==ప్రముఖుల సందర్శన==
అమ్మను జీవితకాలంలో సందర్శించిన ప్రముఖులలో రఘువర దాసు, ఆత్మానంద స్వామి లక్ష్మణ యతీంద్రులు, నరసింహ యోగి, ప్రభాకర ఉమా మహేశ్వర పండిట్, కుర్తాలం పీఠాధిపతి [[శివ సదానంద భారతీస్వామి]] ప్రసాద రాయ కులపతి, [[కరుణశ్రీ]], [[జటావల్లభుల పురుషోత్తం]], జమ్మలమడక మాధవ రామ శర్మ, [[ఎక్కిరాల కృష్ణమాచార్య]], [[పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు]], పళ్ళే పూర్ణ ప్రజ్ఞాచార్యులు, [[దువ్వూరి వెంకట రమణ శాస్త్రి]], [[గుడిపాటి వెంకట చలం]] వంటి వారు ఆమెను దర్శించారు.

==అమ్మ బోధలు==
[[బొమ్మ:CHALAM WITH JILLELLAMUDI AMMA.jpg|right|200px|thumb|అరుదయిన చిత్రం-జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మతో ప్రముఖ రచయిత [[గుడిపాటి వెంకటచలం]] ]]

*దుఃఖమే చైతన్యం
*ప్రతిరోజూ మనకు అనుభవంలోకి వచ్చే విషయం ఏమంటే, కొన్ని పనులు అనుకుని చేస్తాము, మరికొన్ని పనులు అనుకోకుండా చేస్తాము. ఇలా జరిపించే దానికి &quot;శక్తి&quot; అని పేరు పెడదాము..............దేవుడున్నాడా అని అనుమానం పట్టుకున్నప్పుడు, నీ మీద నువ్వు నమ్మకం పెంచుకో, నీ మీద నీకు నమ్మకం లేనపుడు, దేవుని మీద నమ్మకం పెంచుకో.&quot;
*మీరు గమనించే ఉంటారు, మీరెంత ఆత్మ విశ్వాసంతో పనిచేసినా, కొన్ని సార్లు ఆ పని మీరనుకున్నట్లుగా కాదు. అటువంటప్పుడు, మీ గురించి మీకు అనుమానం కలిగి, అసహాయులయి,  సహాయం కొరకు, మీరు దేవుని వైపు మళ్ళుతారు. మీరు పూర్తి విశ్వాసంతో మీ పనిని, మిమ్మల్ని దేవుని వద్ద ఉంచుతారు. కాని, వేచి చూసినా, ఏమీ కాదు. అప్పుడు మళ్ళీ ఆ పనులను మీ చేతుల్లోకి తీసుకంటారు. ఈ మొత్తం చక్ర భ్రమణాన్ని, సవ్యంగా ఎందుకు అర్థం చేసుకోరు? మీలో ఉన్న [[అంతరాత్మ]] , [[భగవంతుడు]] ఒకే సూత్రానికి సంభందించిన రెండు ధ్రువాలని!!
* ఒకరోజు 60 ఏండ్ల స్త్రీ ఒకామె అమ్మ వద్దకు వచ్చి, &quot;అమ్మా! నాకు ఏదైనా మంత్రోపదేశం చెయ్యండి, రోజూ దానిని శ్రద్ధగా చదువుకుంటాను.&quot; అని ప్రార్థించిందట. అందుకు, అమ్మ, &quot;నాకే మంత్రమూ రాదు తల్లి, ఇంక నీకేమి బోధిస్తాను.&quot; అంటూ ఆమెను కుశల ప్రశ్నలు వేసే సందర్భంలో, &quot;తల్లీ! నీకు కోడళ్ళు, అల్లుళ్ళు వచ్చారా?&quot; అని అడిగింది. అందుకు ఆమె, &quot;వచ్చారు, అమ్మా!&quot; అని చెప్పింది. వెంటనే జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ ఆమెతో ఇలా అన్నది, &quot;కూతుళ్ళనూ, కోడళ్ళనూ ఒకే రకంగా చూసుకో! అదేవిధంగా కొడుకులనూ, అల్లుళ్ళనూ ఒకే రకంగా చూసుకో! ఈ వయసులో చేయవలసిన సాధన ఇదే. అద్వైతం అంటే కూడా ఇదే!&quot; అని ఉపదేశించింది.

==నిర్యాణం==
[[1985]], [[జూలై 12]] న అరవై మూడవ ఏట అమ్మ నిర్యాణం చెందారు

==మూలాలు==
#https://web.archive.org/web/20080405112039/http://www.self-developmentindications.com/jillellamudiAmma1.htm
#https://web.archive.org/web/20191111050343/http://www.viswajanani.org/
#https://web.archive.org/web/20080429190146/http://www.motherofall.org/

==బయటి లింకులు==
* [https://web.archive.org/web/20191111050343/http://www.viswajanani.org/ అమ్మ ఆశ్రమం నిర్వహిస్తున్న ట్రస్టు యెక్క వెబ్ సైటు]
* [https://web.archive.org/web/20080608021225/http://www.motherofall.org/photos_video_0.html అమ్మకు  సంబంధించిన ఫొటోలు. (కాని, ఫొటోలకు వివరణలు లేవు)]
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ}}
[[వర్గం:ఆధ్యాత్మిక గురువులు]]
[[వర్గం:గుంటూరు జిల్లా మహిళా ఆధ్యాత్మిక వ్యక్తులు]]</text>
      <sha1>tuwjowl4ym6sg2k40x09jc9ouykhln6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రాష్ట్రపతి భవనం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83504</id>
    <revision>
      <id>4601473</id>
      <parentid>4600917</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601473</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19575" sha1="prhzd9uj3yeq4fujjp052olfwbij6wg" xml:space="preserve">{{Infobox Historic building
| name             = రాష్ట్రపతి భవన్
| native_name      = 
| image            = Rashtrapati Bhavan 1.jpg
| alt              = 
| caption          = పైన: [[జైపూర్ స్తంభం]] వైపు ఆచార స్వాగత మైదానం ఉన్న రాష్ట్రపతి భవన్ ముందు ప్రాంగణం&lt;br /&gt;దిగువ: [[అమృత ఉద్యానవనం]] వైపు మధ్య పచ్చిక ఉన్న రాష్ట్రపతి భవన్ వెనుక ప్రాంగణం
| map_type         = India Delhi
| map_caption      = న్యూ ఢిల్లీ, భారతదేశం
| location_town    = {{flagicon|ఢిల్లీ}} [[న్యూ ఢిల్లీ]]
| location_country = {{flag|భారతదేశం}}
| coordinates      = {{coord|28|36|52|N|77|11|59|E|display=inline,title}}
| altitude         = 216m
| location         = రాజ్‌పథ్, రైసినా హిల్, [[న్యూ ఢిల్లీ]]
| address          = రాష్ట్రపతి భవన్, [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]]
| current_tenants  = {{plainlist| * [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br /&gt;([[భారత రాష్ట్రపతి]])}}
| height           = 55 మీటర్లు
| architect        = ఎడ్విన్ లుటియెన్స్
| owner            = [[భారత ప్రభుత్వం]]
| floor_area       = {{convert|200000|sqft|abbr=on}}
| floor_count      = 4
| public_transit   = {{ric|ఢిల్లీ మెట్రో}} సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్ మెట్రో స్టేషన్
| years_built      = 17
| start_date       = {{Start date and age|df=yes|1912}}
| completion_date  = {{Start date and age|df=yes|1929}}&lt;ref name=poi-rb&gt;{{cite web| url=http://presidentofindia.nic.in/rb.html| title=Rashtrapati Bhavan| publisher=The President of India| access-date=23 December 2011| archive-date=26 November 2010| archive-url=https://web.archive.org/web/20101126183015/http://presidentofindia.nic.in/rb.html| url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| opened_date      = {{Start date and age|df=yes|1931}}
| style            = [[ఢిల్లీ ఆర్డర్]]&lt;ref&gt;{{cite news| last=Kahn| first=Jeremy| date=30 December 2007| title=Amnesty Plan for Relics of the Raj| url=https://www.nytimes.com/2007/12/30/arts/design/30kahn.html?pagewanted=all| work=[[The New York Times]]| access-date=26 June 2012| quote=He also invented his own &quot;Delhi Order&quot; of neo-Classical columns that fuse Greek and Indian elements.| archive-date=30 October 2012| archive-url=https://web.archive.org/web/20121030214617/http://www.nytimes.com/2007/12/30/arts/design/30kahn.html?pagewanted=all| url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| logo             = Rashtrapati Bhavan Logo.png
| logo_caption     =
| size             = 130 [[హెక్టార్]] (321 [[ఎకరం]])
| native_name_lang = iso-15919
| former_names     = వైస్రాయ్ హౌస్ (1947 వరకు) &lt;br/&gt; గవర్నమెంట్ హౌస్ (1947–1950)
| alternate_names  = అధ్యక్ష భవనం
| rooms            = 340
| website          = {{URL|https://rashtrapatibhavan.gov.in/}}
}}
[[File:View of Rashtrapati bhavan.webm|thumb|Short film about Rashtrapati Bhavan|300x300px]]
'''రాష్ట్రపతి భవన్,''' గతంలో ఇది ప్రెసిడెన్షియల్ ప్యాలెస్' అనే పేరుతో వైస్రాయ్ హౌస్ (1931–1947) గా ఉంది. 1950 జనవరి 26న, రాజేంద్ర ప్రసాద్ భారతదేశ మొదటి రాష్ట్రపతి హోదాలో ఈ భవనాన్ని ఆక్రమించినప్పుడు , దీనికి రాష్ట్రపతి భవన్ - ప్రెసిడెంట్ హౌస్ అని పేరు పెట్టారు.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=31nqgwKuK3sC&amp;pg=PA235|title=Law in the Scientific Era|last=Hidayatullah|first=M.|publisher=Universal Law Publishing Company|year=2004|isbn=978-8175342606|access-date=3 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240103235126/https://books.google.com/books?id=31nqgwKuK3sC&amp;pg=PA235|archive-date=3 January 2024|url-status=live}}&lt;/ref&gt; అప్పటినుండి ఇది భారతదేశపు [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] అధికారిక నివాస భవనంగా మారింది. ఇది భారతదేశ రాజధాని [[ఢిల్లీ|కొత్త ఢిల్లీలో]] రాజ్‌పథ్, రైసినా హిల్ పశ్చిమ చివరన ఉంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rashtrapatisachivalaya.gov.in/rbtour/|title=Rashtrapati Bhavan|website=rashtrapatisachivalaya.gov.in|access-date=2021-08-01}}&lt;/ref&gt;

భారతదేశం పరిపాలన 1947కు ముందు వలస పాలకులైన [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ వారి పరిపాలన]] క్రింద ఉండేది. నాటి బ్రిటిష్ రాజు జార్జ్- 5 అప్పటివరకు భారత దేశానికి రాజధానిగా వున్న [[కోల్‌కాతా]] నుండి రాజధానిని 1911 వ సంవత్సరంలో ఢిల్లీకి మార్చాలని తలపెట్టాడు. అప్పటికే ఢిల్లీలోని పురాతన భవనాలను, ఇతర కట్టడాలను చూసిన రాజు బ్రిటిష్ రాజ ప్రతినిధుల కొరకు ఒక నగరాన్ని, వారి నివాసానికి ఒక అద్భుతమైన పెద్ద భవనాన్ని నిర్మించాలని తలపెట్టాడు. అతని ఆలోచన రూపమే [[ఢిల్లీ]] ప్రక్కనే నిర్మితమైన [[న్యూ ఢిల్లీ|కొత్తఢిల్లీ]] నగరం. అందులోనే నేటి [[రాష్ట్రపతి నిలయం|రాష్ట్రపతి భవనం]] ఉంది. ఈ భవన నిర్మాణానికి లుట్యెంస్ అనే వాస్తుశిల్పి రూప కల్పన చేసాడు. దీని నిర్మాణానికి హగ్ కీలింగ్ చీఫ్ ఇంజనీరుగా పనిచేశారు. దీని నిర్మాణంలో భారతీయ, మొగల్ నిర్మాణ రీతులు కనిపిస్తాయి. ఈ నిర్మాణంలో తలమానికమైన బారీ డోం. ఇది భౌద్ద నిర్మాణాలను తలపిస్తుంది.

స్వాతంత్య్రానంతరం ఈ భవనంలోనికి అడుగు పెట్టిన మొదటి వ్వక్తి అప్పటి మొదటి భారతీయ గవర్నర్ జనరల్ [[చక్రవర్తుల రాజగోపాలాచారి]]. ఆ తర్వాత భారతదేశం [[గణతంత్ర భారతదేశ చరిత్ర|గణతంత్ర రాజ్యంగా]] ఆవిర్బవించడంతో రాష్ట్రపతి పదవి సృష్టించబడింది. రాష్ట్ర పతి నివాసానికి కేటాయించిన ఈ భవనానికి నాడు రాష్ట్రపతి భవన్ గా నామ కరణం చేశారు. అప్పుడు [[రాజాజీ]] వుండిన గదుల్లోనే ఇప్పటికి వరకు రాష్ట్ర పతులందరూ ఉంటున్నారు. బ్రిటిష్ వైస్రాయ్ లు ఉపయోగించిన గదులను మాత్రం నేడు, దేశ పర్యటనకు వచ్చిన విదేశాధినేతలకు కేటాయిస్తున్నారు.

ఈ రాష్ట్రపతి భవనంలో మొత్తం 340 గదులుండగా, అందులో దర్బాలు హాలు, అశోకాహాలు, డైనింగు హాలు, మొగల్ గార్డెన్ లను మాత్రమే సందర్శకులను అనుమతిస్తారు. రంగు రంగు చలువ రాళ్లతో మనోరంజకంగా వుండే దర్బారు హాలులో జాతీయ అవార్డుల ప్రధానోత్సవాలకు ఉపయోగిస్తారు. అందమైన షాండియర్లు అలంకరించిన అశోకా హాలు మంత్రుల ప్రమాణ స్వీకరణోత్సవాలకు ఉపయోగిస్తారు. డైనింగు హాలులో ఒకేసారి 104 మంది కూర్చొని బోజనం చేయవచ్చు. వారి భోజనానినికి వెండి పాత్రలను ఉపయోగిస్తారు.

ఈ భవనాన్ని రాంత్రింబవళ్లు కాపలాకాయడానికి వెయ్యి మంది ఢిల్లీ పోలీసులుంటారు. బ్లాక్ కమెండోలు కూడా వుంటారు. ఈ కాపలా దారులంతా అశ్వ, నావిక, వైమానిక దళాలో శిక్షణ పొంది ఉంటారు. వీరందరు ఆరడుగుల పైనే ఎత్తును కలిగిఉంటారు. రాష్ట్రపతి ఈ భవనం నుండి బయట కాలు పెడితె చాలు.. అది అరగంట పనైనా, సుదీర్ఘ విదేశ పర్యటన అయినా, అతను బయటకు వెళ్లే టప్పుడు, తిరిగి వచ్చేటప్పుడు, వీడ్కోలు, పలకడానికి, వచ్చినప్పుడు ఆహ్వానం పలకడానికి 150 మంది సిక్కు సైనిక దళం సర్వ వేళలా సిద్దంగా వుంటుంది. ఇతర దేశాధిపతులకు కూడా వీరు ఆహ్వానం, వీడ్కోలు పలుకుతారు.

రాష్ట్రపతి కుటుంబానికి, అక్కడికి వచ్చే అతిధులకు అవసరమైన వంటకాలను తయారు చేయడానికి 18 మంది [[వంట]] మనుషులు, వడ్డించడానికి 10 మంది బట్లర్లు వుంటారు. గదులను ఊడ్చడానికి శుభ్రంగా వుంచడానికి 110 మంది పని వాళ్లుంటారు. అంతేగాక 10 మంది డ్రైవర్లు, ఐదుగురు మెకానిక్కులు, 180 మంది అంగ రక్షకులు, ఇంకా డాక్టర్లు, సెక్రెటరీలు, క్లర్కులు.. మొదలగు వారందరూ కలిపి 1000 మంది పైగానే పనిచేస్తుంటారు. రాష్ట్రపతి ప్రయాణించడానికి ఎస్ క్లాస్ 600 పుల్ ల్మన్ గార్డ్ మెర్సిడెజ్ కారును ఉపయోగిస్తారు. ఈ రాష్ట్రపతి భవన్ నిర్వహణ ఖర్చు ఏడాదికి వంద కోట్ల రూపాయలకు పైనే వుంటుంది.

ఈ రాష్ట్రపతి భవన ఆవరణలో అందమైన ఉద్యాన వనాలున్నాయి. అవి [[మొఘల్ గార్డెన్స్|మొఘల్ గార్డెన్]], హెర్బెల్ గార్డెన్, న్యూట్రిషన్ గార్డెన్, స్పిరిచ్యుల్ గార్డెన్ వంటివి ఉన్నాయి. వాటి బాధ్యతలను చూడడానికి 150 మంది తోట పని వారుంటారు. ఈ ఉద్యాన వనాల్లో ప్రధానాకర్షణ మొగల్ గార్డెన్. ఇందులో మామిడి, సపోట, [[జామ]], అరటి వంటి పండ్ల చెట్లే గాక వేప, మర్రి, రావి లాంటి వృక్షాలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ గార్డెన్ లో 8 [[టెన్నిసు|టెన్నిస్ కోర్టులు]], ఒక గోల్పు మైదానం, ఒక [[క్రికెట్|క్రికెట్ మైదానం]] కూడా ఉన్నాయి. [[అబ్దుల్ కలాం]] పదవీ కాలంలో రాష్ట్రపతి భవన్ లో అదనంగా సైన్స్ మ్యూజియం, చిల్డ్రన్ గ్యాలరి, కిచెన్ మ్యూజియం, హెర్బల్ గార్డెన్ అదనంగా చేరాయి. వైశాల్యం పరంగా, ఇటలీలోని క్విరినల్ ప్యాలెస్ తర్వాత ఇది ప్రపంచంలోనే ఏ దేశాధినేతకైనా రెండవ అతిపెద్ద నివాసం..&lt;ref&gt;{{cite web|last=Goyal|first=Shikha|date=8 March 2017|title=20 amazing facts about the Rashtrapati Bhavan|url=https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/20-amazing-facts-about-rashtrapati-bhavan-1467780382-1|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211110124607/https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/20-amazing-facts-about-rashtrapati-bhavan-1467780382-1|archive-date=10 November 2021|access-date=18 September 2022|work=Dainik Jagran|publisher=[[Jagran Prakashan Limited]]}}&lt;/ref&gt;

కాగా మొఘల్ గార్డెన్స్ పేరును ''అమృత్ ఉద్యాన్'' గా మారుస్తూ కేంద్ర ప్రభుత్వం 2023 జనవరి 28న నిర్ణయం తీసుకుంది. దీనిని  ఆమోదించిన రాష్ట్రపతి [[ద్రౌపది ముర్ము]] జనవరి 29న ప్రారంభించారు. ప్రజల సందర్శన నిమితం ఈ అమృత్ ఉద్యాన్ ను జనవరి 31 నుంచి మార్చి 26 వరకు తెరిచి ఉంచుతారు.

హైదరాబాద్ (తెలంగాణ)లోని [[రాష్ట్రపతి నిలయం]], డెహ్రాడూన్ (ఉత్తరాఖండ్)లోని రాష్ట్రపతి అషియానా, సిమ్లా (హిమాచల్ ప్రదేశ్) లోని రాష్ట్రపతి నివాస్ రాష్ట్రపతి విశ్రాంతి నిలయాలుగా ఉన్నాయి.

== రాష్ట్ర పతులుగా పనిచేసిన వారి జాబితా ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా}}
భారత రాష్ట్రపతి, రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా దేశాధినేత, భారత సాయుధ దళాల సుప్రీం కమాండర్. రాష్ట్రపతిని భారతదేశ ప్రథమ పౌరుడిగా పేర్కొంటారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=President Ram Nath Kovind is Indias first citizen. Your chances begin only at Number 27|url=http://indiatoday.intoday.in/story/president-ram-nath-kovind-is-first-citizen-of-india-you-can-hope-to-be-citizen-number-27/1/1011340.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730214942/http://indiatoday.intoday.in/story/president-ram-nath-kovind-is-first-citizen-of-india-you-can-hope-to-be-citizen-number-27/1/1011340.html|archive-date=30 July 2017|access-date=19 November 2017|website=indiatoday.com|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;constitution&quot;&gt;{{Cite web|title=The Constitution of India|url=http://lawmin.nic.in/legislative/Art1-242%20(1-88).doc|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205135612/http://lawmin.nic.in/legislative/Art1-242%20(1-88).doc|archive-date=5 February 2009|access-date=4 January 2009|publisher=Ministry of Law and Justice of India|format=.doc}}&lt;/ref&gt; భార1950లో భారత రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించడంతో భారతదేశం రిపబ్లిక్‌గా ప్రకటించబడినప్పుడు ఈ పదవిని స్థాపించినప్పటి నుండి భారతదేశానికి 2024 నాటికి వివిధ సమయాలలో 15 మంది అధ్యక్షులు పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/26/newsid_3475000/3475569.stm|title=1950: India becomes a republic|date=26 January 1950|work=BBC News|access-date=6 January 2009|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20080117080154/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/26/newsid_3475000/3475569.stm|archive-date=17 January 2008}}&lt;/ref&gt; ఈ పదిహేను మందితో పాటు ముగ్గురు తాత్కాలిక రాష్ట్రపతులు కూడా తక్కువ కాలం పదవిలో ఉన్నారు.

==ఇవి కూడా చూడండి==
*[[రాష్ట్రపతి నిలయం]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

==బయటి లింకులు==
*[https://web.archive.org/web/20101126183015/http://presidentofindia.nic.in/rb.html President of India: Rashtrapati Bhavan]
* http://www.cs.jhu.edu/~bagchi/delhi/writing/lutyens.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080914044605/http://www.cs.jhu.edu/~bagchi/delhi/writing/lutyens.html |date=2008-09-14 }}
* [http://www.tribuneindia.com/2002/20020719/cth1.htm#13 She does Chandigarh proud, Research on Rashtrapati Bhavan architecture]

&lt;!--అంతర్వికీ లింకులు--&gt;

[[వర్గం:ఢిల్లీ]]</text>
      <sha1>prhzd9uj3yeq4fujjp052olfwbij6wg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601474</id>
      <parentid>4601473</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:34:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601474</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19538" sha1="tcpfltahojzsd2f7nkca2l93m0l0tfr" xml:space="preserve">{{Infobox Historic building
| name             = రాష్ట్రపతి భవన్
| native_name      = 
| image            = Rashtrapati Bhavan 1.jpg
| alt              = 
| caption          = పైన: [[జైపూర్ స్తంభం]] వైపు ఆచార స్వాగత మైదానం ఉన్న రాష్ట్రపతి భవన్ ముందు ప్రాంగణం&lt;br /&gt;దిగువ: [[అమృత ఉద్యానవనం]] వైపు మధ్య పచ్చిక ఉన్న రాష్ట్రపతి భవన్ వెనుక ప్రాంగణం
| map_type         = India Delhi
| map_caption      = న్యూ ఢిల్లీ, భారతదేశం
| location_town    = ఢిల్లీ [[న్యూఢిల్లీ]]
| location_country = {{flag|India}}
| coordinates      = {{coord|28|36|52|N|77|11|59|E|display=inline,title}}
| altitude         = 216m
| location         = రాజ్‌పథ్, రైసినా హిల్, [[న్యూ ఢిల్లీ]]
| address          = రాష్ట్రపతి భవన్, [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]]
| current_tenants  = {{plainlist| * [[ద్రౌపది ముర్ము]]&lt;br /&gt;([[భారత రాష్ట్రపతి]])}}
| height           = 55 మీటర్లు
| architect        = ఎడ్విన్ లుటియెన్స్
| owner            = [[భారత ప్రభుత్వం]]
| floor_area       = {{convert|200000|sqft|abbr=on}}
| floor_count      = 4
| public_transit   = {{ric|ఢిల్లీ మెట్రో}} సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్ మెట్రో స్టేషన్
| years_built      = 17
| start_date       = {{Start date and age|df=yes|1912}}
| completion_date  = {{Start date and age|df=yes|1929}}&lt;ref name=poi-rb&gt;{{cite web| url=http://presidentofindia.nic.in/rb.html| title=Rashtrapati Bhavan| publisher=The President of India| access-date=23 December 2011| archive-date=26 November 2010| archive-url=https://web.archive.org/web/20101126183015/http://presidentofindia.nic.in/rb.html| url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| opened_date      = {{Start date and age|df=yes|1931}}
| style            = ఢిల్లీ ఆర్డర్&lt;ref&gt;{{cite news| last=Kahn| first=Jeremy| date=30 December 2007| title=Amnesty Plan for Relics of the Raj| url=https://www.nytimes.com/2007/12/30/arts/design/30kahn.html?pagewanted=all| work=[[The New York Times]]| access-date=26 June 2012| quote=He also invented his own &quot;Delhi Order&quot; of neo-Classical columns that fuse Greek and Indian elements.| archive-date=30 October 2012| archive-url=https://web.archive.org/web/20121030214617/http://www.nytimes.com/2007/12/30/arts/design/30kahn.html?pagewanted=all| url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| logo             = Rashtrapati Bhavan Logo.png
| logo_caption     =
| size             = 130 [[హెక్టార్]] (321 [[ఎకరం]])
| native_name_lang = iso-15919
| former_names     = వైస్రాయ్ హౌస్ (1947 వరకు) &lt;br/&gt; గవర్నమెంట్ హౌస్ (1947–1950)
| alternate_names  = అధ్యక్ష భవనం
| rooms            = 340
| website          = {{URL|https://rashtrapatibhavan.gov.in/}}
}}
[[File:View of Rashtrapati bhavan.webm|thumb|Short film about Rashtrapati Bhavan|300x300px]]
'''రాష్ట్రపతి భవన్,''' గతంలో ఇది ప్రెసిడెన్షియల్ ప్యాలెస్' అనే పేరుతో వైస్రాయ్ హౌస్ (1931–1947) గా ఉంది. 1950 జనవరి 26న, రాజేంద్ర ప్రసాద్ భారతదేశ మొదటి రాష్ట్రపతి హోదాలో ఈ భవనాన్ని ఆక్రమించినప్పుడు , దీనికి రాష్ట్రపతి భవన్ - ప్రెసిడెంట్ హౌస్ అని పేరు పెట్టారు.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=31nqgwKuK3sC&amp;pg=PA235|title=Law in the Scientific Era|last=Hidayatullah|first=M.|publisher=Universal Law Publishing Company|year=2004|isbn=978-8175342606|access-date=3 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240103235126/https://books.google.com/books?id=31nqgwKuK3sC&amp;pg=PA235|archive-date=3 January 2024|url-status=live}}&lt;/ref&gt; అప్పటినుండి ఇది భారతదేశపు [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] అధికారిక నివాస భవనంగా మారింది. ఇది భారతదేశ రాజధాని [[ఢిల్లీ|కొత్త ఢిల్లీలో]] రాజ్‌పథ్, రైసినా హిల్ పశ్చిమ చివరన ఉంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rashtrapatisachivalaya.gov.in/rbtour/|title=Rashtrapati Bhavan|website=rashtrapatisachivalaya.gov.in|access-date=2021-08-01}}&lt;/ref&gt;

భారతదేశం పరిపాలన 1947కు ముందు వలస పాలకులైన [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ వారి పరిపాలన]] క్రింద ఉండేది. నాటి బ్రిటిష్ రాజు జార్జ్- 5 అప్పటివరకు భారత దేశానికి రాజధానిగా వున్న [[కోల్‌కాతా]] నుండి రాజధానిని 1911 వ సంవత్సరంలో ఢిల్లీకి మార్చాలని తలపెట్టాడు. అప్పటికే ఢిల్లీలోని పురాతన భవనాలను, ఇతర కట్టడాలను చూసిన రాజు బ్రిటిష్ రాజ ప్రతినిధుల కొరకు ఒక నగరాన్ని, వారి నివాసానికి ఒక అద్భుతమైన పెద్ద భవనాన్ని నిర్మించాలని తలపెట్టాడు. అతని ఆలోచన రూపమే [[ఢిల్లీ]] ప్రక్కనే నిర్మితమైన [[న్యూ ఢిల్లీ|కొత్తఢిల్లీ]] నగరం. అందులోనే నేటి [[రాష్ట్రపతి నిలయం|రాష్ట్రపతి భవనం]] ఉంది. ఈ భవన నిర్మాణానికి లుట్యెంస్ అనే వాస్తుశిల్పి రూప కల్పన చేసాడు. దీని నిర్మాణానికి హగ్ కీలింగ్ చీఫ్ ఇంజనీరుగా పనిచేశారు. దీని నిర్మాణంలో భారతీయ, మొగల్ నిర్మాణ రీతులు కనిపిస్తాయి. ఈ నిర్మాణంలో తలమానికమైన బారీ డోం. ఇది భౌద్ద నిర్మాణాలను తలపిస్తుంది.

స్వాతంత్య్రానంతరం ఈ భవనంలోనికి అడుగు పెట్టిన మొదటి వ్వక్తి అప్పటి మొదటి భారతీయ గవర్నర్ జనరల్ [[చక్రవర్తుల రాజగోపాలాచారి]]. ఆ తర్వాత భారతదేశం [[గణతంత్ర భారతదేశ చరిత్ర|గణతంత్ర రాజ్యంగా]] ఆవిర్బవించడంతో రాష్ట్రపతి పదవి సృష్టించబడింది. రాష్ట్ర పతి నివాసానికి కేటాయించిన ఈ భవనానికి నాడు రాష్ట్రపతి భవన్ గా నామ కరణం చేశారు. అప్పుడు [[రాజాజీ]] వుండిన గదుల్లోనే ఇప్పటికి వరకు రాష్ట్ర పతులందరూ ఉంటున్నారు. బ్రిటిష్ వైస్రాయ్ లు ఉపయోగించిన గదులను మాత్రం నేడు, దేశ పర్యటనకు వచ్చిన విదేశాధినేతలకు కేటాయిస్తున్నారు.

ఈ రాష్ట్రపతి భవనంలో మొత్తం 340 గదులుండగా, అందులో దర్బాలు హాలు, అశోకాహాలు, డైనింగు హాలు, మొగల్ గార్డెన్ లను మాత్రమే సందర్శకులను అనుమతిస్తారు. రంగు రంగు చలువ రాళ్లతో మనోరంజకంగా వుండే దర్బారు హాలులో జాతీయ అవార్డుల ప్రధానోత్సవాలకు ఉపయోగిస్తారు. అందమైన షాండియర్లు అలంకరించిన అశోకా హాలు మంత్రుల ప్రమాణ స్వీకరణోత్సవాలకు ఉపయోగిస్తారు. డైనింగు హాలులో ఒకేసారి 104 మంది కూర్చొని బోజనం చేయవచ్చు. వారి భోజనానినికి వెండి పాత్రలను ఉపయోగిస్తారు.

ఈ భవనాన్ని రాంత్రింబవళ్లు కాపలాకాయడానికి వెయ్యి మంది ఢిల్లీ పోలీసులుంటారు. బ్లాక్ కమెండోలు కూడా వుంటారు. ఈ కాపలా దారులంతా అశ్వ, నావిక, వైమానిక దళాలో శిక్షణ పొంది ఉంటారు. వీరందరు ఆరడుగుల పైనే ఎత్తును కలిగిఉంటారు. రాష్ట్రపతి ఈ భవనం నుండి బయట కాలు పెడితె చాలు.. అది అరగంట పనైనా, సుదీర్ఘ విదేశ పర్యటన అయినా, అతను బయటకు వెళ్లే టప్పుడు, తిరిగి వచ్చేటప్పుడు, వీడ్కోలు, పలకడానికి, వచ్చినప్పుడు ఆహ్వానం పలకడానికి 150 మంది సిక్కు సైనిక దళం సర్వ వేళలా సిద్దంగా వుంటుంది. ఇతర దేశాధిపతులకు కూడా వీరు ఆహ్వానం, వీడ్కోలు పలుకుతారు.

రాష్ట్రపతి కుటుంబానికి, అక్కడికి వచ్చే అతిధులకు అవసరమైన వంటకాలను తయారు చేయడానికి 18 మంది [[వంట]] మనుషులు, వడ్డించడానికి 10 మంది బట్లర్లు వుంటారు. గదులను ఊడ్చడానికి శుభ్రంగా వుంచడానికి 110 మంది పని వాళ్లుంటారు. అంతేగాక 10 మంది డ్రైవర్లు, ఐదుగురు మెకానిక్కులు, 180 మంది అంగ రక్షకులు, ఇంకా డాక్టర్లు, సెక్రెటరీలు, క్లర్కులు.. మొదలగు వారందరూ కలిపి 1000 మంది పైగానే పనిచేస్తుంటారు. రాష్ట్రపతి ప్రయాణించడానికి ఎస్ క్లాస్ 600 పుల్ ల్మన్ గార్డ్ మెర్సిడెజ్ కారును ఉపయోగిస్తారు. ఈ రాష్ట్రపతి భవన్ నిర్వహణ ఖర్చు ఏడాదికి వంద కోట్ల రూపాయలకు పైనే వుంటుంది.

ఈ రాష్ట్రపతి భవన ఆవరణలో అందమైన ఉద్యాన వనాలున్నాయి. అవి [[మొఘల్ గార్డెన్స్|మొఘల్ గార్డెన్]], హెర్బెల్ గార్డెన్, న్యూట్రిషన్ గార్డెన్, స్పిరిచ్యుల్ గార్డెన్ వంటివి ఉన్నాయి. వాటి బాధ్యతలను చూడడానికి 150 మంది తోట పని వారుంటారు. ఈ ఉద్యాన వనాల్లో ప్రధానాకర్షణ మొగల్ గార్డెన్. ఇందులో మామిడి, సపోట, [[జామ]], అరటి వంటి పండ్ల చెట్లే గాక వేప, మర్రి, రావి లాంటి వృక్షాలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ గార్డెన్ లో 8 [[టెన్నిసు|టెన్నిస్ కోర్టులు]], ఒక గోల్పు మైదానం, ఒక [[క్రికెట్|క్రికెట్ మైదానం]] కూడా ఉన్నాయి. [[అబ్దుల్ కలాం]] పదవీ కాలంలో రాష్ట్రపతి భవన్ లో అదనంగా సైన్స్ మ్యూజియం, చిల్డ్రన్ గ్యాలరి, కిచెన్ మ్యూజియం, హెర్బల్ గార్డెన్ అదనంగా చేరాయి. వైశాల్యం పరంగా, ఇటలీలోని క్విరినల్ ప్యాలెస్ తర్వాత ఇది ప్రపంచంలోనే ఏ దేశాధినేతకైనా రెండవ అతిపెద్ద నివాసం..&lt;ref&gt;{{cite web|last=Goyal|first=Shikha|date=8 March 2017|title=20 amazing facts about the Rashtrapati Bhavan|url=https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/20-amazing-facts-about-rashtrapati-bhavan-1467780382-1|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211110124607/https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/20-amazing-facts-about-rashtrapati-bhavan-1467780382-1|archive-date=10 November 2021|access-date=18 September 2022|work=Dainik Jagran|publisher=[[Jagran Prakashan Limited]]}}&lt;/ref&gt;

కాగా మొఘల్ గార్డెన్స్ పేరును ''అమృత్ ఉద్యాన్'' గా మారుస్తూ కేంద్ర ప్రభుత్వం 2023 జనవరి 28న నిర్ణయం తీసుకుంది. దీనిని  ఆమోదించిన రాష్ట్రపతి [[ద్రౌపది ముర్ము]] జనవరి 29న ప్రారంభించారు. ప్రజల సందర్శన నిమితం ఈ అమృత్ ఉద్యాన్ ను జనవరి 31 నుంచి మార్చి 26 వరకు తెరిచి ఉంచుతారు.

హైదరాబాద్ (తెలంగాణ)లోని [[రాష్ట్రపతి నిలయం]], డెహ్రాడూన్ (ఉత్తరాఖండ్)లోని రాష్ట్రపతి అషియానా, సిమ్లా (హిమాచల్ ప్రదేశ్) లోని రాష్ట్రపతి నివాస్ రాష్ట్రపతి విశ్రాంతి నిలయాలుగా ఉన్నాయి.

== రాష్ట్ర పతులుగా పనిచేసిన వారి జాబితా ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా}}
భారత రాష్ట్రపతి, రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా దేశాధినేత, భారత సాయుధ దళాల సుప్రీం కమాండర్. రాష్ట్రపతిని భారతదేశ ప్రథమ పౌరుడిగా పేర్కొంటారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=President Ram Nath Kovind is Indias first citizen. Your chances begin only at Number 27|url=http://indiatoday.intoday.in/story/president-ram-nath-kovind-is-first-citizen-of-india-you-can-hope-to-be-citizen-number-27/1/1011340.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730214942/http://indiatoday.intoday.in/story/president-ram-nath-kovind-is-first-citizen-of-india-you-can-hope-to-be-citizen-number-27/1/1011340.html|archive-date=30 July 2017|access-date=19 November 2017|website=indiatoday.com|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;constitution&quot;&gt;{{Cite web|title=The Constitution of India|url=http://lawmin.nic.in/legislative/Art1-242%20(1-88).doc|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205135612/http://lawmin.nic.in/legislative/Art1-242%20(1-88).doc|archive-date=5 February 2009|access-date=4 January 2009|publisher=Ministry of Law and Justice of India|format=.doc}}&lt;/ref&gt; భార1950లో భారత రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించడంతో భారతదేశం రిపబ్లిక్‌గా ప్రకటించబడినప్పుడు ఈ పదవిని స్థాపించినప్పటి నుండి భారతదేశానికి 2024 నాటికి వివిధ సమయాలలో 15 మంది అధ్యక్షులు పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/26/newsid_3475000/3475569.stm|title=1950: India becomes a republic|date=26 January 1950|work=BBC News|access-date=6 January 2009|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20080117080154/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/26/newsid_3475000/3475569.stm|archive-date=17 January 2008}}&lt;/ref&gt; ఈ పదిహేను మందితో పాటు ముగ్గురు తాత్కాలిక రాష్ట్రపతులు కూడా తక్కువ కాలం పదవిలో ఉన్నారు.

==ఇవి కూడా చూడండి==
*[[రాష్ట్రపతి నిలయం]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

==బయటి లింకులు==
*[https://web.archive.org/web/20101126183015/http://presidentofindia.nic.in/rb.html President of India: Rashtrapati Bhavan]
* http://www.cs.jhu.edu/~bagchi/delhi/writing/lutyens.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080914044605/http://www.cs.jhu.edu/~bagchi/delhi/writing/lutyens.html |date=2008-09-14 }}
* [http://www.tribuneindia.com/2002/20020719/cth1.htm#13 She does Chandigarh proud, Research on Rashtrapati Bhavan architecture]

&lt;!--అంతర్వికీ లింకులు--&gt;

[[వర్గం:ఢిల్లీ]]</text>
      <sha1>tcpfltahojzsd2f7nkca2l93m0l0tfr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పాబ్లో నెరుడా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88824</id>
    <revision>
      <id>4601505</id>
      <parentid>2986624</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:27:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601505</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" sha1="bnw8bnq493nqpq05duas63zyadlltuv" xml:space="preserve">{{విస్తరణ}}
{{Infobox Writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox Writer/doc]] --&gt;
| name = పాబ్లో నెరుడా
| awards = {{awd|[[Nobel Prize in Literature]]|1971}}
| image = Pablo Neruda.jpg
| birthname = Neftalí Ricardo Reyes Basoalto
| birthdate = {{birth date|1932|7|12|mf=y}} 
| birthplace = [[Parral, Chile|Parral]], [[చిలీ]]
| deathdate = {{death date and age|1973|9|23|1904|7|12|mf=y}}
| deathplace = [[Santiago, Chile|Santiago]], [[చిలీ]]
| occupation = [[కవి]], [[దౌత్యవేత్త]], [[రాజకీయ నాయకుడు]]
}}

'''పాబ్లో నెరుడా ''' (ఆంగ్లం: Pablo Neruda) ([[జూలై 12]], [[1931]] – [[సెప్టెంబరు 23]], [[1973]]) ఒక స్పానిష్ కవి, రాజకీయ [[నాయకుడు – వినాయకుడు|నాయకుడు]]. [[చిలీ]] దేశస్తుడు. ఇతనిని [[నోబెల్ పురస్కారం]] 1971 లో వరించింది. ఇతని అసలు పేరు నెఫ్టాలి రికార్డో రేయిస్ బసాల్టో ('''Neftalí Ricardo Reyes Basoalto'''). పాబ్లో నెరుడా అన్నది ఇతని కలం పేరు. తరువాతి కాలంలో తన పేరును పాబ్లో నెరుడాగా మార్చుకున్నాడు. [[సముద్రం]] ఇతని కవిత్వంలో అంతర్భాగం. అందుకే ఇతనిని సముద్ర కవి అనికూడా అంటారు.తెలుగులోనూ అనేక కావ్యాలు రాసారు.వాత్సాయన కామ సూత్రాలు,వదుచరిత్ర వారు రాసినవే

తెలుగులో నెరుడా అనువాదాలు చాలా మంది [[కవులు]]చేశారు, చేస్తున్నారు.

==మూలాలు==
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Pablo_Neruda ఆంగ్ల వికీలో వ్యాసం]

[[వర్గం:నోబెల్ బహుమతి గ్రహీతలు]]
[[వర్గం:1904 జననాలు]]
[[వర్గం:1973 మరణాలు]]</text>
      <sha1>bnw8bnq493nqpq05duas63zyadlltuv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601562</id>
      <parentid>4601505</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:34:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.215.169.31|106.215.169.31]] ([[User talk:106.215.169.31|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:Arjunaraocbot|Arjunaraocbot]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>2986624</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2186" sha1="g2cxdbpar8v4v0y6zpxbwd2s0u11bzm" xml:space="preserve">{{విస్తరణ}}
{{Infobox Writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox Writer/doc]] --&gt;
| name = పాబ్లో నెరుడా
| awards = {{awd|[[Nobel Prize in Literature]]|1971}}
| image = Pablo Neruda.jpg
| birthname = Neftalí Ricardo Reyes Basoalto
| birthdate = {{birth date|1904|7|12|mf=y}} 
| birthplace = [[Parral, Chile|Parral]], [[చిలీ]]
| deathdate = {{death date and age|1973|9|23|1904|7|12|mf=y}}
| deathplace = [[Santiago, Chile|Santiago]], [[చిలీ]]
| occupation = [[కవి]], [[దౌత్యవేత్త]], [[రాజకీయ నాయకుడు]]
}}

'''పాబ్లో నెరుడా ''' (ఆంగ్లం: Pablo Neruda) ([[జూలై 12]], [[1904]] – [[సెప్టెంబరు 23]], [[1973]]) ఒక స్పానిష్ కవి, రాజకీయ [[నాయకుడు – వినాయకుడు|నాయకుడు]]. [[చిలీ]] దేశస్తుడు. ఇతనిని [[నోబెల్ పురస్కారం]] 1971 లో వరించింది. ఇతని అసలు పేరు నెఫ్టాలి రికార్డో రేయిస్ బసాల్టో ('''Neftalí Ricardo Reyes Basoalto'''). పాబ్లో నెరుడా అన్నది ఇతని కలం పేరు. తరువాతి కాలంలో తన పేరును పాబ్లో నెరుడాగా మార్చుకున్నాడు. [[సముద్రం]] ఇతని కవిత్వంలో అంతర్భాగం. అందుకే ఇతనిని సముద్ర కవి అనికూడా అంటారు.

తెలుగులో నెరుడా అనువాదాలు చాలా మంది [[కవులు]]చేశారు, చేస్తున్నారు.

==మూలాలు==
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Pablo_Neruda ఆంగ్ల వికీలో వ్యాసం]

[[వర్గం:నోబెల్ బహుమతి గ్రహీతలు]]
[[వర్గం:1904 జననాలు]]
[[వర్గం:1973 మరణాలు]]</text>
      <sha1>g2cxdbpar8v4v0y6zpxbwd2s0u11bzm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తెలంగాణ విమోచనోద్యమం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91571</id>
    <revision>
      <id>4601803</id>
      <parentid>4584917</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:27:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>116.50.84.116</ip>
      </contributor>
      <origin>4601803</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72649" sha1="1vuajvr421hvj5ejppxlhn7p3vjp1og" xml:space="preserve">{{Infobox military conflict
| conflict          = తెలంగాణ సాయుధ పోరాటం
| image             = [[File:Women in Telangana Rebellion.jpg|205px]]
| caption           = సాయుధ పోరాటంలో మహిళలు
| date              = 4 July 1946 – 25 October 1951
| place             = [[హైదరాబాద్ రాష్ట్రం]]
}}
హైదరాబాదు సంస్థానాధీశుడు ఏడవ [[నిజాం]] నవాబు [[ఉస్మాన్ ఆలీ ఖాన్]] నుంచి విముక్తి కోసం సంస్థాన ప్రజలు [[1946]] నుంచి [[1948]] మధ్య వీరోచిత పోరాటం చేశారు. దీన్నే '''తెలంగాణ విమోచనోద్యమం'''గా పిలుస్తారు. రెండు వందల సంవత్సరాల దోపిడి, అణిచివేతకు నలభై ఏడు సంవత్సరాల తిరుగుబాటు, సాయుధ పోరాటం ఒక దశ మాత్రమే. వివిధ సంఘాల, పార్టీల, ప్రజాస్వామికవాదుల, రచయితల, ప్రజల సంఘటిత క్రమ-పరిణామ పోరాటమది. హైదరాబాదు సంస్థానంలో ప్రస్తుత తెలంగాణాతో పాటు మరాఠ్వాడ ([[మహారాష్ట్ర]]), బీదర్ ([[కర్ణాటక]]) ప్రాంతాలు ఉండేవి. 3 భాషా ప్రాంతాలకు చెందిన మొత్తం 16 జిల్లాలకు గాను 8 జిల్లాలు తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందినవి కాగా, మరాఠా, కన్నడ ప్రాంతాలకు చెందినవి 8 జిల్లాలుండేవి. భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిననూ నిజాం సంస్థానంలోని ప్రజలకు మాత్రం స్వాతంత్ర్యం లేకపోవడాన్ని ఇక్కడి ప్రజలు జీర్ణించుకోలేకపోయారు. దేశమంతటా స్వాతంత్ర్యోత్సవాలతో ప్రజలు ఆనందంతో గడుపుచుండగా నిజాం సంస్థాన ప్రజలు మాత్రం నిరంకుశ బానిసత్వంలో కూరుకుపోయారు. హైదరాబాదు రాజ్యాన్ని పాలిస్తున్న ఏడవ నిజామ్ మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ రాజ్యాన్ని సొంతం చేసుకోవడానికి విశ్వప్రయత్నం చేస్తూ రజాకార్లను ఉసిగొల్పాడు. నిజాంకు అండగా ఖాసిం రజ్వీ నేతృత్వంలోని రజాకార్లు గ్రామాలపైబడి దోపిడిచేయడం, ఇండ్లు తగలబెట్టడం&lt;ref&gt;భారత స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో తెలుగు యోధులు, ఆంధ్రప్రదేశ్ ఫ్రీడం ఫైటర్స్ కల్చరల్ కమిటి, 2006 ప్రచురణ, పేజీ 176&lt;/ref&gt; నానా అరాచకాలు సృష్టించారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక, రంగారెడ్డి జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-209&lt;/ref&gt; అతని మతోన్మాద చర్యలు కోరలాల్చి, వెయ్యి నాల్కలతో విషం కక్కాయి.&lt;ref&gt;స్వాతంత్ర్య సమర నిర్మాతలు, స్వాతంత్ర్యోద్యమ చరిత్ర పరిశోధన సంస్థ ప్రచురణ, 1994, పేజీ 48&lt;/ref&gt; హీనమైన బతుకులు వెళ్ళదీస్తున్న జనం గురించి అస్సలు పట్టించుకోకుండా ప్రజల నుండి బలవంతంగా వసూలుచేసుకున్న సొమ్ముతో విలాసాలు, జల్సాలు, భోగభాగ్యాలు చేసుకొనేవారు. దీనితో [[రామానందతీర్థ]] నేతృత్వంలో [[ఆర్యసమాజ్]] ఉద్యమాలు, కమ్యూనిస్టుల ఆధ్వర్యంలో సాయుధ పోరాటాలు ఉధృతమయ్యాయి. మొదట నల్గొండ జిల్లాలో ప్రారంభమైన ఉద్యమం శరవేగంగా నైజాం సంస్థానం అంతటా విస్తరించింది. [[రావి నారాయణరెడ్డి]], [[చండ్ర రాజేశ్వరరావు]], [[మల్లు స్వరాజ్యం]], [[ఆరుట్ల కమలాదేవి]], [[బొమ్మగాని ధర్మభిక్షం]], [[మాడపాటి హనుమంతరావు]], [[దాశరథి రంగాచార్య]], [[కాళోజి నారాయణరావు]], [[షోయబుల్లాఖాన్]], [[సురవరం ప్రతాపరెడ్డి]] తదితర తెలంగాణ సాయుధ పోరాటయోధులు, వారికి స్ఫూర్తినిచ్చే కవులు, రచయితలు మూలంగా 1948లో ఉధృత రూపం దాల్చి చివరికి భారత ప్రభుత్వం సైనిక చర్యతో నైజాం సంస్థానాన్ని 1948 సెప్టెంబర్ 18న భారత్ యూనియన్‌లో విలీనం చేసుకునే వరకు కొనసాగింది.

==నిజాం పాలనలో దురాగతాలు==
నీ బాంచన్ కాల్మొక్త అంటూ బతుకులీడ్చిన ప్రజలు నిజాం పాలనపై ఎదురు తిరగడానికి అంతులేని దురాగతాలే కారణం. నిజాం పాలన చివరి దశలో మానవరక్తాన్ని తాగే రాకాసి మూకలైన రజాకారు దళాల దురాగతాలకు అంతు ఉండేదికాదు. రైతులు పండించిన పంటలకు కూడా వారికి దక్కనిచ్చేవారు కాదు. హిందూ మహిళలను నగ్నంగా [[బతుకమ్మ]] ఆడించేవారు. నిజాం పాలకులు ఉద్యమాలను ఆపడానికి ఉద్యమకారులను చిత్రహింసలకు గురిచేసేవారు. గోళ్ళ కింద గుండుసూదులు, బ్లేడ్లతో శరీరంపై కోసి గాయాలపై కారం పోసేవారు. సిగరెట్లతో కాల్చేవారు. బొటనవేళ్లకు తాళ్ళు కట్టి తలకిందులుగా వేలాడదీసేవారు.&lt;ref&gt;ఈనాడు దినపత్రిక, మహబూబ్ నగర్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; చెవులకు బరువులు కట్టడం, ఛాతీపై పెద్దబండలు పెట్టడ, కాగే నూనెలో వేళ్లు ముంచడం ఆనాడు సాధారణమైన శిక్షలు&lt;ref&gt;హైదరాబాదు విముక్తి పోరాటం, నిజాంపై బాంబుదాడి, స్వాతంత్ర్య సమరవీరుడు నారాయణరావు పవార్ (రచయిత- ఎ.పండరీనాథ్) ప్రథమ ముద్రణ జూలై 2010, పేజీ 5&lt;/ref&gt; ప్రజల వద్ద నుంచి ముక్కుపిండి పన్నులు వసూలుచేసేవారు. ధాన్యాలను బలవంతంగా లాక్కొనేవారు. ప్రజలు తిండిలేక అలమటిస్తే పట్టించుకొనేవారు కాదు. నిజాంచే ఉసిగొల్పిన రజాకార్లు విచ్చలవిడిగా గ్రామాలపై పడి ఇండ్లు తగలబెట్టి, అందినకాడికి దోచుకొనేవారు. ఈ భయంకర పరిస్థితిని చూసి [[వందేమాతరం రామచంద్రరావు]] ప్రధాని [[జవహర్ లాల్ నెహ్రూ]]కు నిజాం దుర్మార్గాలపై లేఖ అందించాడు. &lt;br /&gt;
తమ జల్సాలకు విలాస జీవితానికి సరిపోయే విధంగా 90 రకాల పన్నులు విధించారు. ప్రజల బతుకు అధ్వాన్నమైంది. పన్నుల కట్టలేని పరిస్థితిలో గోళ్ళూడగొట్టారు. లెవీ కొలువకపోతే ఊరి మీద పడి రైతులు తినడానికి ఉంచుకున్న ధాన్యాన్ని దోచుకెళ్ళిన సంఘటనలనేకం. ఎదిరించినందుకు బైరాన్‌పల్లిలో 108 మందిని కాల్చి చంపారు, నిర్మల్‌లో వెయ్యిమందిని ఉరితీశారు, గాలిపెల్లిని తగులబెట్టారు. ఇలాంటి సంఘటనలు లెక్కలేనివి. శవాలను కూడా బూటుకాళ్ళతో తన్నిన నరహంతకులు, కిరాతకులు రజాకార్లు.&lt;ref&gt;నల్లగొండ జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర చరిత్ర, రచన సీహెచ్ ఆచార్య, కాటం రమేష్, ప్రచురణ 2001, పేజీ 43&lt;/ref&gt; నిజాం రాజుల దృష్టిలో ప్రజలంతా ‘బాంచె’లు(బానిసలు). సామాజికంగా 'వెట్టి' అనే బానిసత్వ పద్ధతి అమల్లో ఉండింది. యార్‌జంగ్ నేతృత్వంలోని మజ్లిస్ ఇత్తెహాదుల్ బైనుల్ముస్లమీన్ సంస్థ బలవంతంగా హిందువులను ముస్లింమతంలోకి మార్పిడి చేసేది. ఎదురు తిరిగిన వారిపై అరాచకంగా ప్రవర్తించేవారు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 16-09-2011&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;
చెట్లకు కట్టేసి కింద మంటలు పెట్టేవారు, జనాన్ని వరసగా నిలబెట్టి తుపాకులతో కాల్చేవారు, బహిరంగంగా సామూహిక మానభంగాలు జరిపేవారు.&lt;ref&gt;నల్లగొండ జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర చరిత్ర, రచన సీహెచ్ ఆచార్య, కాటం రమేష్, ప్రచురణ 2001, పేజీ 149&lt;/ref&gt;
దోపిడీ దృష్టి తప్ప స్థానిక ప్రజల పట్ల గౌరవం ఏమాత్రంలేదు. సంస్థాన ఉద్యోగాల్లో స్థానిక ప్రజల్ని పెట్టుకోకుండా ఉత్తర భారతం నుండి అపాకీలను రప్పించి నియమించారు. స్థానిక భాషల్ని, సంస్కృతులను అన్ని దశల్లోనూ నిర్దాక్షిణ్యంగా అణిచివేశారు. ‘అరబ్బీ-అమృతం, పారశీ-తేనె ఉర్దూ-కండశర్కర, తక్కిన భాషలన్నీ ఒంటికాలికింది దుమ్ము’ అని ఈసడించుకున్నారు. స్థానిక ఉర్దూను సైతం హీనంగా చూశారంటే తెలుగు పరిస్థితికి దిక్కులేదు. [[తుర్రేబాజ్ ఖాన్]] ‌, [[బందగి]], [[షోయబుల్లాఖాన్‌]] లాంటి అనేక మంది ముస్లింలు కూడా నిజాం నిరంకుశ పాలనలో హత్యచేయబడ్డారు. 1942లో షేక్ [[బందగి]] [[విస్నూర్]] [[రాపాక రామచంద్రారెడ్డి]] అనే భూస్వామికి చెందిన గూండాలు హత్యచేశారు.

==సర్దార్ పటేల్ పాత్ర== 
సైనిక చర్య విజయవంతం కావడానికి అప్పటి భారత హోంశాఖా మంత్రి [[సర్దార్ పటేల్]] కృషి ఎంతో ఉంది. సర్దార్ వల్లభ్ భాయిపటేల్ రాజకీయ చతురతతో పోలీసు చర్య జరిపి నిజాం పాలనకు చరమగీతం పలికాడు. హైదరాబాదును ప్రత్యేక దేశంగా ఉంచాలని కనీసం పాకిస్తాన్‌లోనైన విలీనం చేయాలని విశ్వప్రయత్నం చేసిన నిజాం పన్నాగాలను పటేల్ బద్దలు కొట్టాడు. నిజాం [[ఐక్యరాజ్యసమితి]]కి భారతదేశంపై ఫిర్యాదు చేయడానికి దూతలను కూడా పంపాడు. భారతదేశంపై పోరాటానికి విదేశాల నుంచి ఆయుధ దిగుమతికి ప్రయత్నాలు చేశాడు. అయినా అతని ఆటలు, నిజాం ప్రధాని లాయక్‌అలీ నాటకాలు పటేల్ ఎదుట పనిచేయలేదు. పోలీసు చర్యలో భాగంగా నలువైపులా నుంచి వస్తున్న భారత బలగాలను చూసి నిజాం కింగ్‌కోఠి నుంచి బయటకు వచ్చి భారత ప్రతినిధి కె.ఎం.మున్షీని కలిశాడు. అప్పటికే సమాచారసాధనాలు తెగిపోవడంతో ఎటూ అర్థంకాక కాళ్ళబేరానికి దిగాడు.&lt;ref&gt;ఈనాడు ఆదివారం అనుబంధం పుస్తకం, తేది 13-09-1998, ఎస్.ఎన్.శాస్త్రి వ్యాసం.&lt;/ref&gt; లొంగుబాటుకు మించిన తరుణోపాయం లేదను మున్షీ చెప్పడంతో నిజాం ఒప్పుకోకతప్పలేదు. బొల్లారం వద్ద నిజాం నవాబు సర్దార్ పటేల్ ఎదుట తలవంచి లొంగిపోవడంతో 1948 సెప్టెంబరు 17న హైదరాబాదు రాజ్యం భారత యూనియన్‌లో విలీనమైంది. అప్పుడు ఇక్కడి ప్రజలకు అసలైన స్వాతంత్ర్యం లభించింది. నిజాం ప్రధాని లాయక్‌ అలీని తొలిగించడమే కాకుండా ప్రజలకు నరకయాతన చూపించిన ఖాసింరజ్వీని అరెస్టు చేశారు. ఆ తర్వాత హైదరాబాదు శాసనసభ రద్దుచేయబడింది. హైదరాబాదు రోడ్ల మీద ఇక తలెత్తుకు తిరగలేమని భావించిన లాయక్‌అలీ, ఖాసింరజ్వీలు మూటాముల్లెలు సర్దుకొని పాకిస్తాన్ పారిపోయారు.

==ఆపరేషన్ పోలో==
నిజాం సంస్థానంపై భారత ప్రభుత్వం జరిపిన సైనిక చర్యకు [[ఆపరేషన్ పోలో]] అని పేరు. జనరల్ [[జె.ఎన్.చౌదరి]] నేతృత్వంలో 1948 సెప్టెంబర్ 13న సైనిక చర్య మొదలైంది. సైన్యం రెండు భాగాలుగా విడిపోయి [[విజయవాడ]] నుంచి ఒకటి, బీదర్ దిశగా రెండోది కలిసింది. మొదటి రెండు రోజులు [[హైదరాబాదు రాష్ట్ర బలగాలు|నిజాం సైన్యం]] తిరగబడినా ఆ తర్వాత క్షీణించింది. తాను ఓటమి అంచుల్లో ఉన్నట్లు గమనించి నిజాం నవాబు దిక్కుతోచని స్థితిలో లేక్‌వ్యూ అతిథి గృహంలో బంధించిన భారత ఏజెంట్ మున్షీని కలిసి లొంగిపోతున్నట్లు ప్రకటించాడు. దీనితో ఆపరేషన్ పోలో విజయవంతమైంది. సెప్టెంబర్ 13న జె.ఎన్.చౌదరి నాయకత్వాన ప్రారంభమైన దాడి సెప్టెంబర్ 17న నిజాం నవాబు లొంగిపోవడంతో పూర్తయింది. సెప్టెంబర్ 18న సైనిక చర్యకు నేతృత్వం వహించిన జె.ఎన్.చౌదరి సైనిక గవర్నర్‌గా పదవీ ప్రమాణం చేశాడు. [[ఎం.కె.వెల్లోడి]] ముఖ్యమంత్రిగా నియమించబడ్డాడు.

==ఉద్యమ స్పూర్తి ప్రధాతలు==
తెలంగాణ సాయుధ పోరాటంలో పురుషులు, స్త్రీలు, పిల్లలు అనే తేడాలు లేకుండా తుపాకులు, బడిసెలు పట్టి రజాకార్ల మూకలను తరిమికొట్టారు. [[మహబూబ్ నగర్]] జిల్లాలో [[అప్పంపల్లి]], [[ఆదిలాబాదు]] జిల్లాలో [[నిర్మల్]], సిర్పూర్, కరీంనగర్ జిల్లాలో మంథని, మహమ్మదాపూర్, నల్గొండ జిల్లాలో మల్లారెడ్డిగూడెం, నిజామాబాదు జిల్లా ఇందూరు, తదితర ప్రాంతాలలో పోరాటం పెద్ద ఎత్తున సాగింది. [[జమలాపురం కేశవరావు]], లక్ష్మీనరసయ్య, [[ఆరుట్ల కమలాదేవి]], [[రావి నారాయణరెడ్డి]], ధర్మభిక్షం, [[చండ్ర రాజేశ్వరరావు]], [[బద్దం ఎల్లారెడ్డి]], [[మగ్దూం మొహియుద్దీన్]], [[షోయబ్ ఉల్లాఖాన్]], [[మల్లు స్వరాజ్యం]] రాంజీగోండ్, విశ్వనాథ్ సూరి, [[దొడ్డి కొమరయ్య]], బెల్లం నాగయ్య, కిషన్ మోదాని తదితరులు తెలంగాణ విమోచనానికి కృషిచేశారు. వీరందరి కృషి, దాశరథి, కాళోజీల కవితల స్ఫూర్తితో సామాన్య ప్రజలు సైతం ఊరుఊరున, వాడవాడన నిజాం పాలనపై తిరగబడ్డారు. కర్రలు, బరిసెలు, గుత్పలు, కారం ముంతలు, వడిసెలను ఆయుధాలుగా మలుచుకొని పోరాడారు. బర్మార్లు, తుపాకులను సంపాదించుకొని యుద్ధరంగంలోకి దిగారు.

==== '''''తెలంగాణ''''' విముక్తి పోరాటంలో కొందరు మహిళలు ====
'''సుందరి:''' 1914 జన్మించారు. మేడిచర్ల తాలుకా కొంపల్లి జన్మస్థలము. 10-8-1948 హైదరాబాదు సంస్థానము స్వతంత్ర భారతదేశంలో విలీనము కావాలని చేసిన పోరాటంలో నిర్బంధింప బడ్డారు. సికింద్రాబాదు సెంట్రల్ జైలులో శిక్ష అనుభవించింది.

'''యశోదాబాయి:''' హైదరాబాదు నివాసులు. భర్త ట్రేడ్ యూనియన్ నాయకుడైన రతీలాల్, ఆల్ ఇండియా మహిళా కాన్ఫరెన్స్లో ప్రతినిధిగా ఉండి ఎంతో కృషిచేసారు. 15-8-1947లో హైదరాబాదు నగరములో నిజాము సంస్థానము భారత రాజ్యాంగంలో కలవాలని చేసిన ఉద్యమంలో పాల్గొనడమే కాకుండా భారత జాతీయ జెండాను ఎగురవేసారు. నిజాము వ్యతిరేక చర్యగా నిర్బంధింపబడి 17-8-1947 నుంచి 19-9-1949 వరకు హైదరాబాదు సెంట్రల్ జైలులో శిక్ష అనుభవించింది.

'''అహల్యాబాయి''': హైదరాబాదు నివాసము. 1929 ప్రాంతంలో జన్మింనది. హైదరాబాదు సంస్థానము భారత రాజ్యాంగంలో కలవాలని చేసిన సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నందుకు ప్రభుత్వం నిర్భధించింది. 5-9-1947 నుంచి 3-12-1947 వరకు 3నెలలు హైదరాబాదు సెంట్రల్ జైలులో శిక్ష అనుభవించింది.

'''సార్జుబాయి''': 1909లో హైదరాబాదులో జన్మించింది. తండ్రి మోతిలాల్ విజయవాఘ్ర. హిందీలో భూషన్ పాసై హిందీ టీచరుగా పనిచేసారు. స్టేట్ కాంగ్రెస్లో చేరి తెలంగాణా విముక్తికై ఎంతగానో కృషిచేసారు. హైదరాబాదు సంస్థానము భారతరాజ్యాంగంలో విలీనం కావాలని 1947-48లో జరిగిన పోరాటంలో పాల్గొన్నందుకు 5-9-1947నుండి 30-5-1948 వరకు నిర్బంధింపబడ్డారు. హైదరాబాదు సెంట్రల్ జైలులో శిక్ష అనుభవించారు. '''ఎన్.సత్యవతి''':1916లో జన్మించారు. భర్త సుబ్రహ్మణ్యము . నివాస స్థలము హైదరాబాదు. భారత రాజ్యాంగంలో హైదరాబాదు సంస్థానము కలవాలని చేసిన సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నారు. నిజాము ప్రభుత్వముచే నిర్భధింపబడి 26-9-1947నుండి 19-9-1948 వరకు హైదరాబాదు సెంట్రల్ జైలులో శిక్ష అనుభవించింది.

'''కుమారిరాజం''': నివాసము ఆదిలాబాదు జిల్లా అసిఫాబాద్ తాలుకా బెల్లంపల్లి. భారత రాజ్యాంగంలో హైదరాబాదు సంస్థానము కలవాలని చేసిన ఉద్యమంలో పాల్గొన్నందుకుగాను 27-3-1948 నుంచి 18-4-1948 వరకు బెల్లంపల్లి పోలీసు స్టేషనులో నిర్బంధంలో ఉంది. తరువాత జైలు శిక్షవిధించారు. 19-4-48 నుంచి 17-8-48 వరకు అసిఫాబాద్ జైలులో శిక్ష అనుభవించింది.

==వివిధ జిల్లాలలో తెలంగాణ విమోచన పోరాటాలు==
===ఆదిలాబాదు జిల్లా===
ఆదిలాబాదు జిల్లాలో నిరంకుశ నిజాంకు వ్యతిరేకంగా ఊపిరిలూదిన వ్యక్తులుగా రాంజీ గోండు, కొమరంభీం ప్రసిద్ధి చెందినారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక, ఆదిలాబాదు జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; [[నిర్మల్]] కేంద్రంగా చేసుకొని ఎందరో పోరాటయోధులు రజాకార్లను ఎదిరించారు. బ్రిటీష్ వారికి తొత్తులుగా ఉంటూ నైజాం సంస్థానాన్ని నడిపించిన వారిపై తిరగబడ్డారు. జల్-జమీన్-జంగల్ కోసం గిరిజనుల తరఫున పోరాడిన కొమరంభీం, రాంజీగోండుల పోరాటాలు, త్యాగాలు గుర్తు చేసుకోవడానికి సెప్టెంబర్ 17న పలు రాజకీయ పార్టీలు పోటాపోటీ ఏర్పాట్లు చేసుకుంటాయి. రాంజీగోండుతో పాటు అతని వెయ్యిమంది అనుచరులను మర్రిచెట్టుకు సామూహికంగా ఉరితీశారు. ఆ మర్రి &quot;గోండ్ మర్రి&quot;, &quot;ఉరులమర్రి&quot;గా ప్రసిద్ధిచెందింది.&lt;ref&gt;నిర్మల్ చరిత్ర, అంకం రాములు రచన, ప్రథమ ముద్రణ, మే 2007, పేజీ 38&lt;/ref&gt; ఇదే [[నిర్మల్#తెలంగాణ విమోచనోద్యమం|వెయ్యి ఉరులమర్రి సంఘటన]]గా ప్రసిద్ధిచెందింది. ప్రస్తుతం ఆ చెట్టు లేదు.&lt;ref&gt;మన ఆదిలాబాదు, [[మడిపల్లి భద్రయ్య]] రచన, ప్రథమ ముద్రణ మార్చి 2008, పేజీ 273&lt;/ref&gt; ఆ ప్రాంతంలో అమరవీరుల స్తూపం ఉంది. గోపిడి గంగారెడ్డి, గంగిశెట్టి విఠల్‌రావు, రాంపోశెట్టి, భీంరెడ్డి తదితరులు తెలంగాణ విమోచనోద్యమ పోరాటంలో ప్రాణాలు కోల్పోయారు. నిజాం సంస్థానంపై పోలీసు చర్య ప్రారంభమై విమోచన పూర్తయ్యే వరకు 5 రోజులపాటు ఆసిఫాబాదు వాసులు ప్రాణాలకు పణంగా పెట్టి అలుపెరుగని పోరాటం చేసి రజాకార్లను ముప్పుతిప్పలు పెట్టారు.

===కరీంనగర్ జిల్లా===
కరీంనగర్ జిల్లాలో తెలంగాణ విమోచన, సాయుధ పోరాటానికి హుస్నాబాదు మండలం మహ్మదాపూర్ గ్రామానికి ప్రత్యేక స్థానం ఉంది. నిజాం నిరంకుశ పాలనకు వ్యతిరేకంగా ఈ ప్రాంత ప్రజలు సాయుధ పోరాటం బాటపట్టారు. నిజాం అరాచకాలు భరించలేక వారికి తరిమికొట్టేందుకు సిద్ధమయ్యారు. తిమ్మాపూర్ మండలం పోలంపల్లి గ్రామానికి చెందిన అనభేరి ప్రభాకరరావు, సింగిరెడ్డి భూపతిరెడ్డిల నాయకత్వంలో ప్రజాసైన్యం 1946 మార్చి 14న మహ్మదాపూర్ చేరగా నిజాం సైనికులు అత్యంత పాశవికంగా గుండ్ల వర్షం కురిపించారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక, కరీంనగర్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; [[మంథని]]కి చెందిన రఘునాథరావు కాచే జిల్లాలో మొట్టమొదటి సత్యాగ్రహిగా నిజాం పాలనను వ్యతిరేకించి చరిత్ర సృష్టించాడు. దేశమంతటా ఆంగ్లేయుల పాలన నుంచి స్వేచ్ఛ పొందగా నిజాం సంస్థానం ప్రజలకు స్వాతంత్ర్యం లేకపోవడంతో నిజాం పాలనకు చరమగీతం పాడేందుకు మంథని సమరయోధులు ప్రాణాలు కూడా లెక్కచేయక ఉద్యమానికి ముందు ఉండి పోరాటాన్ని కొనసాగించారు. రావి నారాయణరెడ్డి పిలుపుతో పనకంటి కిషన్ రావు, సువర్ణ ప్రభాకర్, చొప్పకంట్ల చంటయ్య, డి.రాజన్న, రాంపెల్లి కిష్టయ్య, ఎలిశెట్టి సీతారాం తదితరులు సాయుధ సంగ్రామంలో దూకి బెబ్బులి వలె గర్జించారు. శ్రీరాములు నేతృత్వంలోని బృందం స్ఫూర్తితో మహాదేవ్ పూర్ తాలుకాలోని ప్రజలు ఉద్యమంలోకి దూకారు. వేధింపులు అధికం కావడంతో శ్రీరాములు అజ్ఞాతంలోకి వెళ్ళి 1948 సెప్టెంబర్ 17న బయటకు వచ్చాడు. 1952 శాసనసభ ఎన్నికలలో శ్రీరాములు శాసనసభ్యుడిగా విజయం సాధించాడు.

===ఖమ్మం జిల్లా===
తెలంగాణా ప్రజల రక్తాన్ని పీల్చి పిప్పిచేస్తూ భోగలాలసమైన, విలాసవంతమైన జీవితాలు గడిపే నిజాం నిరంకుశ పాలన రోజుల్లో ఖమ్మం జిల్లాలో విమోచన పోరాటం ఉధృతంగా సాగింది. ఇల్లెందు, బూర్గంపాడు, భద్రాచలం పరిధిలో రజాకార్లతో సాగించిన పోరాటం చారిత్రాత్మకం. అనేక ప్రజా ఉద్యమ దళాలకు తుమ్మ శేషయ్య, పాటి జగ్గయ్య, సుంకరి మల్లయ్య, దామినేని వేంకటేశ్వరరావు తదితరులు నాయకత్వం వహించారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక, ఖమ్మం జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; జమలాపురం కేశవరావు కలెక్టరేట్ కార్యాలయంలోని ఉద్యోగాన్ని వదిలి నిరంకుశ నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా పోరాడినాడు. [[బొమ్మకంటి సత్యనారాయణ రావు]] స్వచ్ఛందదళాన్ని ఏర్పాటుచేసి మతదురహంకారులైన రజాకార్లపై దాడులు నిర్వహించి ప్రజల పక్షాన నిలిచాడు. ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేసిన [[జలగం వెంగళరావు]] జాయిన్ ఇండియా ఉద్యమానికి ఖమ్మంలో నాయకత్వం వహించి రజాకార్లను ఎదుర్కొన్నాడు. మాజీ ఎమ్మెల్సీ కవి, నవలాకారుడైన హీరాలాల్ మోరియా జాయిన్ ఇండియా ఉద్యమంలో చురుకుగా పాల్గొని ప్రజలకు అండగా నిలబడ్డాడు.

===మెదక్ జిల్లా===
నిజాం నిరంకుశ పాలనకు వ్యతిరేకంగా, విముక్తి కోసం జరిగిన పోరాటంలో మెదక్ జిల్లాకు చెందిన పలువులు యోధులు పాలుపంచుకున్నది. నైజామ్ పోలీసుల చిత్రహింసలు, నిర్భంధాలు, కారాగార శిక్షలకు కూడా లెక్కచేయకుండా పోరాటం కొనసాగించారు. ఆయుధాలను చేతపట్టి దాడులు చేస్తూ రజాకార్లను గడగడలాడించారు. నిజాం నవాబు హిందూ దేవాలయాలలో భజనలు చేయవద్దని హుకుం జారీచేస్తే దాన్ని ధిక్కరించి భజనలు చేశారు. నైజాం సర్కారు ఆజ్ఞలను ధిక్కరించి ఆగస్టు 15న జాతీయ జెండాలను రెపరెపలాడించారు. మెదక్ పట్టణానికి చెందిన [[చోళ లింగయ్య]] ఇండీయన్ నేషనల్ ఆర్మీలోని ఇంజనీర్ ఉద్యోగానికి రాజీనామా చేసి తనకున్న సైనిక పరిజ్ఞానంతో రజాకార్ల దాడులను తిప్పికొట్టడం కోసం రక్షణ దళాన్ని ఏర్పాటుచేశాడు.&lt;ref&gt;ఈనాడు దినపత్రిక, మెదక్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; వెల్దుర్తి మాణిక్యరావు తన రచనల ద్వారా అక్షరాయుధాలను సంధించి నిజాంపై గళమెత్తాడు. అనేక పత్రికలలో వ్యాసాలు, కవితలు రాసి ప్రజలలో చైతన్యం నింపినాడు. మాణిక్యరావు రాసిన &quot;రైతు పుస్తకం&quot;ను నిజామ్ సర్కారు నిషేధించింది. తొలి ఆంధ్రమహాసభలు జిల్లాలోని జోగిపేటలోనే నిర్వహించారు. 1946లో జిల్లాలోని కందిలో ఈ సభలు జరిగాయి.

===నల్గొండ జిల్లా===
తెలంగాణ విమోచనోద్యమానికి బీజాలు పడింది నల్గొండ జిల్లాలోనే. [[చాకలి ఐలమ్మ]], [[దొడ్డి కొమురయ్య]],[[జాటోత్ ఠాను నాయక్]],[[జాటోత్ దర్గ్యా నాయక్]] ల స్ఫూర్తితో ఎందరో పోరాటయోధులు తయారై నిరంకుశ నిజాంకు, అతడి తొత్తులైన రజాకార్లకు వ్యతిరేకంగా ఉద్యమించారు. సాయుధ పోరాటంలో మొట్టమొదటిసారిగా నిజాం తూటాలకు అమరుడైన వ్యక్తిగా [[దొడ్డి కొమురయ్య]] చరిత్రలో నిలిచాడు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, నల్గొండ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 16-09-2011&lt;/ref&gt; విసునూరు ప్రాంతంలో చాకలి ఐలమ్మ ప్రదర్శించిన ధీరత్వం పలువురికి మార్గదర్శకం చేసింది. నల్గొండ జిల్లాలో తెలంగాణా సాయుధ పోరాటానికి కేంద్రబిందువు [[మల్లారెడ్డి గూడెం]]. ఖాసింరజ్వీ నిరంకుశ విధానాలకు ఎదురొడ్డి పోరాడిన చరిత్ర మల్లారెడ్డి గూడెం పోరుబిడ్డలది. చిన్నపిల్లలు సైతం వరిసెలతో రాళ్ళు రువ్వి నైజాం నిరంకుశత్వాన్ని పారదోలేందుకు నడుం బిగించారు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, నల్గొండ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 15-09-2011&lt;/ref&gt; 1946 డిసెంబరు 1న నిజాం మిలటరీ అకస్మాత్తుగా గ్రామంపై దాడిచేయగా రజాకార్లకు ఎదురొడ్డి పోరాడిన అప్పిరెడ్డి, [[ముంగి వీరయ్య]], [[నందిరెడ్డి నర్సిరెడ్డి]], [[అలుగుల వీరమ్మ]]లు కాల్పులకు గురయ్యారు.&lt;ref&gt;ఈనాడు దినపత్రిక, నల్గొండ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt;. వీరి మరణానంతరం నిజాం ప్రభుత్వం 400మందిని అరెస్టు చేసి చిత్రహింసలకు గురిచేసింది. ఈ సంఘటన జిల్లా పోరాట చరిత్రలోనే ప్రధాన భూమిక వహించింది. [[ఆరుట్ల రామచంద్రారెడ్డి]], [[ఆరుట్ల కమలాదేవి]], [[రేణికుంట రామిరెడ్డి]] కదలనుపాక ప్రాంతములో ఉద్యమానికి ఊపిరిపోశారు. [[కరీంనగర్]] నుంచి వచ్చిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], [[బద్దం ఎల్లారెడ్డి]]లు ఉద్యమానికి దోహదపడ్డారు. [[కొండవీటి రాధాకృష్ణ]], [[కొండవీటి సత్తిరెడ్డి]], రామలింగారెడ్డి, [[మల్లు వెంకట నరసింహారెడ్డి]]&lt;ref name=&quot;విప్లవ యోధుడు మల్లు వెంకట నరసింహారెడ్డి&quot;&gt;{{cite news|last1=ప్రజాశక్తి|first1=మార్క్సిస్టు|title=విప్లవ యోధుడు మల్లు వెంకట నరసింహారెడ్డి|url=http://www.prajasakti.com/MarxistuNews/226|accessdate=8 November 2017|publisher=యు రామకృష్ణ|date=3 November 2016|work=|archive-date=29 అక్టోబరు 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171029013513/http://www.prajasakti.com/MarxistuNews/226|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; [[మల్లు స్వరాజ్యం]], కోదాటి నారాయణరావు తదితరులు నిరంకుశ నిజాంపాలనకు వ్యతిరేకంగా పోరాడినారు.
&lt;!--
===మహబూబ్ నగర్ జిల్లా===
[[దస్త్రం:Mahabubnagar Toorpu Kaman.JPG|right|200px|thumb|&lt;center&gt;నిరంకుశ నిజాం పాలనకు, దాష్టీక రజాకార్ల ఆగడాలకు వ్యతిరేకంగా మహబూబ్ నగర్ పట్టణ ఉద్యమకారులకు వేదికగా నిలిచిన తూర్పుకమాన్&lt;/center&gt;]]
మహబూబ్ నగర్ జిల్లాలో నిజాంపై తిరగబడిన ప్రధాన సంఘటన [[అప్పంపల్లి|అప్పంపల్లి సంఘటన]]. 1947 అక్టోబరు 7న ఆత్మకూరు, అమరచింత సంస్థాన పరిధిలోని అప్పంపల్లి గ్రామంలో తెలంగాణ భారతదేశంలో విలీనం చేయాలని బెల్లం నాగన్న నాయకత్వంలో నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా ఉద్యమం ప్రారంభించారు. అప్పంపల్లి పరిసర గ్రామాలైన నెల్లికొండ, వడ్డేమాన్, దాసరపల్లి, లంకాల, [[అమరచింత]] తదితర గ్రామాలకు చెందిన రెండువేల ఉద్యమకారులు తెలంగాణ విమోచన కొరకు సత్యాగ్రహం చేశారు. ఈ సత్యాగ్రహాన్ని అణచివేయడానికి నిజామ్ సైనికులకు చేతకాలేదు. మహబూబ్ నగర్ నుంచి రిజర్వ్‌డ్ దళాలను రప్పించి సైనిక చర్య జరిపారు. బెల్లం నాగన్నతో పాటు పలు ప్రముఖులను అరెస్టు చేయాలని నిజాం సైనికులు నిర్ణయించిననూ ప్రజలు ప్రతిఘటించడంతో తోకముడిచారు. ఆ సాయంత్రం ఉద్యమకారులపై కాల్పులు జరపడంతో 11 మంది ఉద్యమకారులు మరణించగా, 25 మంది తీవ్రంగా గాయపడ్డారు.&lt;ref&gt;సాక్షి దినపత్రిక, మహబూబ్ నగర్ ఎడిషన్, పేజీ 11, తేది 17.09.2008&lt;/ref&gt; అదే సమయంలో నెల్లికొండికి చెందిన కుక్కుల కిష్టన్న తన ఇంటిపై జాతీయ పతాకాన్ని ఎగురవేసి తన ఘనకార్యాన్ని చాటి చెప్పాడు. అప్పటి తాలుకా గిర్దావర్, పోలీస్ ఇన్స్‌పెక్టర్ ఇతన్ని అరెస్టు చేసి తీసుకువెళ్తుండగా ప్రజల ప్రతిఘటనకు భయపడి కిష్టన్నను వదిలి పారిపోయారు. మహబూబ్ నగర్ పట్టణంలో నిరంకుశ నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా తూర్పుకమాన్‌పై జాతీయజెండాను ఎగురవేయాలని స్వాతంత్ర్యసమరయోధులు సంకల్పించారు. నిజాంపోలీసుల కళ్ళుగప్పి ఉద్యమకారులు తూర్పుకమాన్‌పై జెండాను ఎగురవేసి తమపంతం నెగ్గించుకున్నారు. తూర్పుకమాన్ ఉద్యమకారులకు వేదికగా నిలిచింది. నారాయణపేట ఆర్యసమాజ్ నాయకులు, సీతారామాంజనేయ గ్రంథాలయోద్యమ నాయకులు, జడ్చర్లలో ఖండేరావు, కోడంగల్‌లో గుండుమల్ గోపాలరావు. కల్వకుర్తిలో లింగారెడ్డి, మహబూబ్ నగర్ పట్టణంలో పల్లర్ల హనుమంతరావు, అయిజలో దేశాయి నర్సింహారావు, గద్వాలలో పాగ పుల్లారెడ్డి, వనపర్తిలో శ్రీహరి తదితరులు నిజాం వ్యతిరేక ఉద్యమంలో చురుకైన పాత్ర పోషించారు.

===నిజామాబాదు జిల్లా===
జిల్లాలోని [[నీలకంఠేశ్వర ఆలయం, నిజామాబాద్|నీలకంఠేశ్వర ఆలయం]] ప్రాంగణంలో జరిగిన ఆంధ్రమహాసభ తెలంగాణ విమోచన పోరాటానికి నాందిపలికింది. నిజాం వ్యతిరేక పోరాటంలో జిల్లాలో ఇందూరు మొదట నిలిచింది.&lt;ref&gt;ఈనాడు దినపత్రిక, నిజామాబాదు జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; ఆర్యసమాజం స్ఫూర్తినిచ్చింది. ఇందూరులో రజాకార్లకు వ్యతిరేకంగా ఉద్యమం చేపట్టిన కిషన్ మోదానిని ముష్కరులు కాల్చిచంపారు. ఆయన మరణంతో ఉద్యమం తీవ్రమైంది. వందలాది తెలంగాణ విమోచన యోధులను నిజామాబాదు ఖిల్లా జైలులో బంధించి రజాకార్లను ఉసిగొల్పి నిజాం అకృత్యాలకు పాల్పడ్డాడు. ఈ ఖిల్లా వందలాది యోధుల మరణానికి మూగసాక్షిగా నిలిచింది. ఇది రాజకీయ ఖైదీలకు బొందలగడ్డ అని నిజాం ప్రకటించాడు. ఈ అణచివేతలను నిరసిస్తూ అక్కడే ఉన్న ప్రముఖ కవి దాశరథి '''ఓ నిజాము పిశాచమా''' అని గద్దించాడు. నిజామాబాదు జైలులో ఉన్నప్పుడే ప్రముఖ కవి దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు '''నా తెలంగాణ కోటి రతనాల వీణ''' అనే గేయాన్ని ఖిల్లా జైలు గోడలపై రాశాడు. [[కామారెడ్డి]] ప్రాంతంలో రైతుల వద్ద నుంచి బలవంతంగా సేకరించిన ధాన్యాన్ని భిక్నూరు రైల్వేస్టేషన్ సమీపంలోని గిర్నీలో దాచేవారు. 1947లో సాయుధ యోధులు ధాన్యాగారంపై దాడిచేశారు. ఈ సంఘటనలో కీలకపాత్ర వహించిన కుర్రిబాల్ లింగం, వెంకటబాలయ్య తదితర ఐదుగురిని నిజామాబాదు ఖిల్లాజైలుకు పంపింవారు. తాడ్వాయి మండలానికి చెందిన రాఘవరెడ్డి ఆర్యసత్యాగ్రహంలో పాల్గొని 6 నెలలు జైలుకు వెళ్ళాడు. కామారెడ్డికి చెందిన ప్రముఖ చిత్రకారుడు [[ఫణిహారం రంగాచారి]] నిజామ్ దురాగతాలపై చిత్రాలు గీసి, ప్రదర్శించి ప్రజలలో చైతన్యం తెచ్చాడు. ఇతని చిత్రాలు ఇప్పటికీ హైదరాబాదులోని ముక్దుం భవన్‌లో ఉన్నాయి. బాన్సువాడకు చెందిన లక్క కిష్టయ్య 100 మంది యువకులతో ఆయుధాలు చేపట్టి నిరంకుశ నిజాంకు, దాష్టీక రజాకార్లకు వ్యతిరేకంగా సాయుధ ప్రదర్శనను విజయవంతంగా నిర్వహించాడు. రజాకర్ ఖాసింరజ్వీ తమ్ముడు అబ్బాస్ రజ్వీ కామారెడ్డి సర్కిల్ ఇన్‌స్పెక్టర్‌గా పనిచేసిన కాలంలో అతను పెట్టిన బాధలను అనుభవించిన వారిలో కామారెడ్డి మాజీ శాసన సభ్యులు బి.బాలయ్య ఒకరు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, నిజామాబాదు జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 15-9-2011&lt;/ref&gt; దేశభక్తి గీతాలు పాడినందుకు చావుదెబ్బలు తినవలసి వచ్చింది. ఎల్లారెడ్డి మండలం కళ్యాణి గ్రామంలో సుంకి కిష్టయ్య నిజామ్ వ్యతిరేక ఉద్యమాన్ని ముందుండి నడిపించాడు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, నిజామాబాద్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 14-09-2011&lt;/ref&gt; 1947 గాంధీజయంతి రోజున కళ్యాణిలో జరిగిన పోరాటంలో ఏడుగురిని అరెస్టు చేసి బీదర్ జైల్లో ఉంచారు. మారుమూల పల్లె మానాల రజాకార్ల గుండెల్లో రైళ్ళు నడిపించింది. తెలంగాణ విముక్తి కోసం రజాకార్లకు వ్యతిరేకంగా తుపాకులు, మందుగుండులు స్వతంగా తయారుచేసుకున్నారు. ఆర్మూర్, కామారెడ్డి, సిర్పూర్ ప్రాంతాలకు మానాల కేంద్రంగా పనిచేసింది. బద్దం ఎల్లారెడ్డి తదుతరులు ఇక్కడే పోరాటయోధులకు గెరిల్లా శిక్షణ ఇచ్చేవారు.

===వరంగల్ జిల్లా===
[[కాకతీయ సామ్రాజ్యము|కాకతీయులు]] ఏలిన గడ్డపై రజాకార్లను ఎదిరించిన వ్యక్తిగా [[బత్తిని మొగిలయ్య గౌడ్]] చరిత్రలో నిలిచిపోయారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక, వరంగల్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt; స్టేట్ కాంగ్రెస్ పిలుపు మేరకు ప్రాణాలకు తెగించి ఊరూరా త్రివర్ణ పతాకాలు ఎగురవేస్తూ దేశభక్తిని చాటుతున్న సమయంలో వరంగల్ తూర్పు కోటలో [[బత్తిని మొగిలయ్య గౌడ్]] [[ఆగస్టు 11]], 1946న రజాకార్ల దాష్టీకాలకు గురై బలయ్యాడు. దీనితో [[వరంగల్|వరంగల్లు]]లో రజాకార్ల ఉద్యమం ఊపందుకుంది. [[బైరాన్‌పల్లి]] గ్రామంపై పడి ఊరును వల్లకాడు చేసి దొరికినవన్నీ నేలరాల్చి కౄరత్వాన్ని ప్రదర్శించిన రజాకార్లు [[కూటిగల్]] మీద అదే ప్రతాపాన్ని చూపారు. 18 మందిని నిలబెట్టి రాక్షసంగా కాల్చిచంపారు. ఆ తర్వాత విమోచనకారులు నిజాంపై, రజాకార్లపై ఎదురుదాడులకు తిరిగారు. చాకలి ఐలమ్మ ధీరత్వం పలువురికి మార్గదర్శకం చేసింది. పోరాటయోధులు తొర్రూరులో పోలీసు క్యాంపుపై దాడిచేసి దాన్ని లేవనెత్తించారు.[[కడవెండి]] [[అమ్మాపూర్ (తొర్రూర్)]],[[నాంచారిమడూర్]]కి చెందిన అనేకమంది పోరులో పాల్గొన్నారు.

===హైదరాబాదు===
హైదరాబాదులో, ఇప్పటి రంగారెడ్డి జిల్లా ప్రాంతాలలో కూడా నిజాం, రజాకార్ల బాధలను పడలేక ప్రజలు ఎదురు తిరిగారు. [[నారాయణరావు పవార్]], [[గంగారాం ఆర్య]], జగదీష్ ఆర్య, కొక్కుడాల జంగారెడ్డి, వెదిరే రమణారెడ్డి, ఆర్.కేశవులు, తొండుపల్లి వెంకటరావు, మందుముల నర్సింగరావు, [[షోయబుల్లాఖాన్]], [[కాటం లక్ష్మీనారాయణ]] తదితరులు నిజాంకు వ్యతిరేకంగా ప్రజలను చైతన్యవంతం చేశారు. నారాయణరావు పవార్ ఏకంగా నిజాంపై బాంబులు విసిరి సంచలనం సృష్టించాడు. షోయబుల్లాఖాన్ తన ఇమ్రోజ్ పత్రికలో నిజాంకు వ్యతిరేకంగా వ్యాసాలు రచించినందుకు నడిరోడ్డుపైనే గుండాల చేతిలో ప్రాణాలు కోల్పోయాడు. రజాకారుల నిరంకుశత్వానికి విసిగిపోయి [[శంషాబాద్]] ప్రాంతానికి చెందిన గంగారం నారాయణరావు పవార్‌తో కలిసి నిజాంపై బాంబుదాడిలో పాల్గొన్నాడు. రజాకార్లు సాగించిన అత్యాచారాలను వర్ణించాలంటే గుండెలు అదిరిపోవడమే కాదు కళ్లలోంచి రక్తాశ్రువులు ప్రవహిస్తాయి.&lt;ref&gt;హైదరాబాదు విముక్తిపోరాటం, నిజాంపై బాంబుదాడి, స్వాతంత్ర్య సమరవీరుడు నారాయణరావు పవార్ (రచన- ఎ.పండరీనాథ్) ప్రథమముద్రణజూలై 2010, పేజీ 25&lt;/ref&gt; శంషాబాదుకే చెందిన గండయ్య హిందువులను నీచంగా చూడడం భరించలేక పోరాటాన్ని ఉధృతం చేశాడు. అతన్ని అరెస్టు చేసి జైల్లో వేసిన పిదప క్షమాపణలు చెబితే వదిలివేస్తామని నచ్చజెప్పిననూ ఆయన అందుకు నిరాకరించాడు.&lt;ref&gt;నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రిక, రంగారెడ్డి జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2011&lt;/ref&gt; [[ఇబ్రహీంపట్నం మండలం (జగిత్యాల జిల్లా)|ఇబ్రహీంపట్నం]] పరిసర ప్రాంతాలు పోరాటయోధులకు పెట్టనికోటలాంటివి. ఇప్పటి రంగారెడ్డి-నల్గొండ జిల్లా సరిహద్దులో ఉన్న రాచకొండ గుట్టలను పోరాటయోధులు సమర్థంగా వినియోగించుకున్నారు. వీరిలో [[మద్దికాయల ఓంకార్]] ప్రముఖుడు. యాచారం ప్రాంతంలో బర్ల శివయ్య విమోచన ఉద్యమంలో చురుగ్గా పాల్గొన్నాడు. పరిగి మండలానికి చెందిన అల్కిచర్ల అంతయ్య, ధరూరు మండలానికి చెందిన రుమ్మ కిష్టప్పలు కూడా పోరాటంలో పాల్గొన్నారు. రాజాకార్ సైన్యంలోని ఒక శాఖ ఉన్న షాబాద్‌లో రజాకార్లను ఒంటిచేతితో ఎదుర్కొన్న ఘనత కిష్టయ్య జోషికి దక్కుతుంది. రజాకార్లు తుపాకులు, బల్లేలు పట్టుకొని గ్రామంలో తిరుగుతూ బలవంతపు వసూళ్ళూ, అరాచకాలతో ప్రజలను భయభ్రాంతులను చేస్తున్న సమయంలో కిష్టయ్య జోషి ఇంటిలో మర్రిచెన్నారెడ్డి (మాజీ ముఖ్యమంత్రి), సత్యనారాయణ రెడ్డి (మాజీ గవర్నరు) తదితరులు సమావేశమై పోరాటమార్గం చేశారు.--&gt;

==కాలరేఖ==
*[[1930]]: [[మెదక్]] జిల్లా [[జోగిపేట]]లో మొదటి నైజాం ఆంధ్రమహాసభ జరిగింది.
*[[1938]]: హైదరాబాదు స్టేట్ కాంగ్రెస్ ఆవిర్భావం. (జూలై)
*1938: హైదరాబాదు స్టేట్ కాంగ్రెస్ పై నిషేధం (సెప్టెంబర్).
*1938: [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]]లో వందేమాతరం గీతాలాపన.
*[[1944]]: దొడ్డి కొమరయ్య హత్యతో సాయుధ పోరాటం ప్రారంభం.
*[[1946]]: [[నల్గొండ]] జిల్లాలో నిజాం మిలటరీ దాడి ప్రారంభం.
*[[1947]], [[డిసెంబరు 4]]: నిజాంపై [[నారాయణరావు పవార్]] బాంబుదాడి.
*1946 [[ఆగష్టు 11]]: వరంగల్లులో రజాకార్ల దాష్టీకాలతో [[బత్తిని మొగిలయ్య గౌడ్]] హత్య.
*[[1948]] [[ఆగష్టు 21]]: పత్రికా కార్యాలయం నుంచి ఇంటికి వెళుతున్న షోయబుల్లాఖాన్‌ను రజాకార్లు దారుణంగా కాల్చిచంపారు.&lt;ref&gt;ఈనాడు దినపత్రిక, హైదరాబాదు జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 17-09-2009&lt;/ref&gt;
*1948 [[సెప్టెంబర్ 13]] భారత యూనియన్ సైన్యం నిజాం సంస్థానంలో ప్రవేశించింది.
*1948 [[సెప్టెంబర్ 17]]: నిజాం లొంగుబాటు.
*1948 [[సెప్టెంబర్ 18]]: నిజాం సంస్థానం అధికారికంగా భారత యూనియన్‌లో విలీనం.

==తెలంగాణ విలీనదినం==

* సెప్టెంబర్ 17ను తెలంగాణ విలీనదినంగా జరపాలని జేఏసీ నిర్ణయించింది. ఆరోజు తెలంగాణ వ్యాప్తంగా జాతీయజెండాలతో పాటు తెలంగాణ జెండాలను ఎగరేయాలి. జాతీయగీతాన్ని, తెలంగాణ గీతాన్ని ఆలపించాలి. తెలంగాణ ఉద్యమంలో అమరులైన వారిని సంస్మరించుకోవాలి' అని జేఏసీ ఛైర్మన్ కోదండరాం పిలుపునిచ్చారు.&lt;ref&gt;ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక తేది 31-8-2010&lt;/ref&gt;
* రాచరిక వ్యవస్థ నుండి [[తెలంగాణ]] సమాజం ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థలోకి వచ్చి 75 సంవత్సరాలు పూర్తవుతున్న సందర్భంగా సెప్టెంబరు 17ను ‘తెలంగాణ జాతీయ సమైక్యతా దినం’గా పాటిస్తూ 2022 సెప్టెంబరు 16, 17, 18 తేదీలలో మూడురోజులపాటు తెలంగాణ రాష్ట్రవ్యాప్తంగా ‘[[తెలంగాణ జాతీయ సమైక్యతా వజ్రోత్సవాలు|తెలంగాణ జాతీయ సమైక్యతా వజ్రోత్సవాల]]’ ప్రారంభ వేడుకలనూ, 2023 సెప్టెంబరు 16, 17, 18 తేదీలలో ముగింపు వేడుకలనూ ఘనంగా నిర్వహించాలని [[తెలంగాణ ప్రభుత్వం]] నిర్ణయించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-09-03|title=Telangana News: సెప్టెంబరు 17 జాతీయ సమైక్యతా దినంగా పాటిస్తాం: కేబినెట్‌|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/general/telangana-cabinet-meeting-concluded/0600/122168183|archive-url=https://web.archive.org/web/20220903174707/https://www.eenadu.net/telugu-news/general/telangana-cabinet-meeting-concluded/0600/122168183|archive-date=2022-09-03|access-date=2022-09-03|website=EENADU|language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=telugu|first=NT News|date=2022-09-03|title=కేబినెట్ కీల‌క నిర్ణ‌యం.. సెప్టెంబ‌ర్ 17న‌ తెలంగాణ జాతీయ స‌మైక్య‌తా దినం..|url=https://www.ntnews.com/telangana/telangana-cabinet-decision-on-september-17-747541|archive-url=https://web.archive.org/web/20220903151032/https://www.ntnews.com/telangana/telangana-cabinet-decision-on-september-17-747541|archive-date=2022-09-03|access-date=2022-09-03|website=Namasthe Telangana|language=te}}&lt;/ref&gt;

==[[సంగిశెట్టి శ్రీనివాస్]] చెప్పిన కొన్ని విశేషాలు==
*1950 ఏప్రిల్ 1న నిజాంకు, భారత ప్రభుత్వానికి కుదిరిన ఒప్పందం ప్రకారం నిజాంకు ఏడాదికి (ఎలాంటి పన్నులు లేకుండా) యాభై లక్షల రూపాయల భరణం చెల్లించడానికి నిర్ణయం జరిగింది. అలాగే నిజాం ప్రపంచంలో ఎక్కడ పర్యటించినా ఆయనకు హైదరాబాదు రాజుగా పూర్వపు బిరుదులు యథాతథంగా కొనసాగించేందుకు భారత ప్రభుత్వం అంగీకరించింది. 1950 జనవరి 26వరకు ప్రభుత్వాధినేతగా, 1956 అక్టోబరు 31 వరకు రాజ్ ప్రముఖ్‌గా నిజాం ఉన్నారు. 
*ఏకు మేకై తన మాటని కూడా ఖాతరు చేయని కాసిం రజ్వీ నాయకత్వంలోని రజాకార్లను అణచివేయడానికి తప్పనిసరి పరిస్థితుల్లో నిజాం కూడా భారత ప్రభుత్వానికి సహకరించాడు. రజాకార్లు తీవ్రంగా వ్యతిరేకించినా హైదరాబాదు న్యాయ సలహాదారుగా సర్ వాల్టర్ మాంక్‌టన్‌ని కొనసాగించడం ఇందుకు నిదర్శనం. 
*రజాకార్లలో ముస్లింలతో బాటుగా శ్యామ్ సుందర్, బి.ఎస్.వెంకటరావు, పీసరి వీరన్న లాంటి దళిత నాయకుల ప్రభావంతో ముస్లింలుగా మారిన దళితులు, దొరలు, భూస్వాములు వారి అనుచరగణం కూడా ఉన్నారు. 
*కమ్యూనిస్టులు ఆనాడు 'ఆజాద్ హైదరాబాదు' అనే నినాదమిచ్చారు.&lt;ref&gt;సంగిశెట్టి శ్రీనివాస్, తెలంగాణ హిస్టరీ సొసైటీ,ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక తేది 15-9-2010&lt;/ref&gt;

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

==ఉపయుక్త గ్రంథసూచి==
*[http://archive.org/details/HyderabadSwatantraPooratamAnubavaluGnapakalu హైదరాబాద్ స్వాతంత్ర పోరాటం-అనుభవాలు జ్ఞాపకాలు స్వామి రామానంద తీర్థ ]

{{తెలంగాణ విమోచనోద్యమం}}

[[వర్గం:తెలంగాణ విమోచనోద్యమం]]
[[వర్గం:తెలంగాణ]]
[[వర్గం:భారతదేశ చరిత్ర]]
[[వర్గం:తెలంగాణ చరిత్ర]]
[[వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు]]</text>
      <sha1>1vuajvr421hvj5ejppxlhn7p3vjp1og</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వేంకటేశ్వరాలయం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94438</id>
    <revision>
      <id>4601591</id>
      <parentid>4601196</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/185.16.69.239|185.16.69.239]] ([[User talk:185.16.69.239|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>3788553</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2289" sha1="kpyansbtes8spxosujb545hxas1jini" xml:space="preserve">[[Image:Tirumala_temple.jpg|thumb|250x250px|[[తిరుమల]] గర్భగుడి ఆనందనిలయంపైన ఉన్న బంగారు గోపురం |alt=]]
'''వేంకటేశ్వరాలయం''' హిందూ దేవుడైన [[వేంకటేశ్వరుడు]] లేదా [[బాలాజీ]] దేవాలయం

== ప్రముఖ వేంకటేశ్వరాలయాలు ==

===భారతదేశంలో===
*[[తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానములు]], తిరుమల
*[[చిలుకూరు బాలాజీ దేవాలయం]], [[చిలుకూరు]].
*[[అల్వాల్ (మల్కాజ్‌గిరి)|అల్వాల్ శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం.]]
*[[బిర్లా మందిరం, హైదరాబాదు|శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం, బిర్లా మందిరం,]] హైదరాబాదు
*[[ద్వారకా తిరుమల|శ్రీ వేంకటేశ్వరస్వామి వారి దేవస్థానం, ద్వారకా తిరుమల.]]
*[[శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం, నారాయణ తిరుమల]], [[శ్రీకాకుళం]]
* [[అప్పలాయగుంట శ్రీ వేంకటేశ్వరాలయం]], చిత్తూరు జిల్లా.
*[[దేవుని కడప శ్రీ లక్ష్మీ వేంకటేశ్వరాలయం|దేవుని కడప శ్రీ లక్ష్మీ వేంకటేశ్వరాలయం.]] కడప. (వై.యస్.ఆర్. జిల్లా)
* [[వేంకటేశ్వర స్వామివారి దేవస్థానం, బలిజిపేట]] (విజయనగరం జిల్లా)

===ఇతర దేశాలలో===
*శ్రీనివాస పెరుమాళ్ ఆలయం, [[సింగపూరు]]

[[వర్గం:దేవాలయాలు]]
[[వర్గం:హిందూ దేవాలయాలు]]</text>
      <sha1>kpyansbtes8spxosujb545hxas1jini</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>లోక్‌సభ స్పీకర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101470</id>
    <revision>
      <id>4601785</id>
      <parentid>4594143</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:52:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601785</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34841" sha1="6smhfikyn560rg0vmfgqgzn9qwufdek" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = [[లోక్‌సభ]]
| native_name = {{Lang|hi-Latn|Lok Sabhā Adhyakṣa}}
| flag = Flag of India.svg
| flagsize = 110px
| flagborder = yes
| flagcaption = [[భారత జాతీయపతాకం]]
| insignia = Emblem of India.svg
| insigniasize = 50px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| image = Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg
| imagesize = 
| department = [[లోక్‌సభ]]
| incumbent = [[ఓం బిర్లా]]
| incumbentsince = 2019 జూన్ 19
| style = [[ది హానరబుల్|ది హానర్]] {{చిన్న|(అధికారిక)}}&lt;br /&gt;[[మిస్టర్|మిస్టర్. స్పీకర్]] {{చిన్న|(అనధికారిక)}}
| appointer = [[లోక్‌సభ]] సభ్యుడు
| constituting_instrument = [[భారత రాజ్యాంగం]] ఆర్టికల్ 93
| termlength = లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు&amp;nbsp; సంవత్సరాలు)
| residence = 20, [[అక్బర్ రోడ్]], [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]] &lt;ref&gt;{{cite web |title=Members : Lok Sabha |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4716 |website=164.100.47.194 |access-date=10 April 2021}}&lt;/ref&gt;
| seat = 16, [[నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ)]], [[సంసద్ మార్గ్]], న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
| inaugural = [[జి.వి.మావలాంకర్|గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్]] {{చిన్న|(1952–1956)}}
| formation = 1952 మే 15
| deputy = [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
| precursor = [[భారత రాజ్యాంగ పరిషత్|భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు]]
| salary = [[భారతీయ రూపాయి|₹]] నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)
| website = {{URL|https://speakerloksabha.nic.in}}
| member_of = [[లోక్‌సభ]]
| reports_to = [[భారత పార్లమెంటు]]
}}

లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు [[లోక్‌సభ|దిగువ సభకు]] (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. [[లోక్‌సభ సభ్యులు]] తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక [[m:en:Deputy Speaker of the Lok Sabha|డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను]] ఎన్నుకుంటారు. [[m:en:Indian general election, 2014|సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో [[లోక్‌సభ]] ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

==స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు==
లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత [[ఉప రాష్ట్రపతి|ఉపరాష్ట్రపతి]], [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] [[చైర్‌పర్సన్]]గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

==స్పీకర్ తొలగింపు==

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

==తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్==

సార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

== మహిళా స్పీకర్లు ==
[[మీరా కుమార్]] తర్వాత, [[16వ లోక్‌సభ]] స్పీకరైన [[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్రా మహాజన్]] 2వ మహిళా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

== ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు ==
[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత [[18వ లోక్‌సభ|18 లోక్‌సభ]] ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, [[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు]] ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ]] ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి [[రాజ్‌నాథ్ సింగ్|రాజ్‌నాథ్‌సింగ్]] బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.&lt;ref&gt;https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/om-birla-elected-lok-sabha-speaker-for-second-term/article68335044.ece|title=Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-06-26|work=The Hindu|access-date=2024-06-27|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] ఎంపీ [[కొడికున్నిల్ సురేష్|కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను]] తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-26|title=Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker’s role, appointment process, and more {{!}} India News - The Indian Express|url=https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|access-date=2024-06-27|website=web.archive.org|archive-date=2024-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20240626134034/https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

== జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకర్&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |[[రాజకీయ పార్టీ]]
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
! 14
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
| [[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
| '''[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ]]'''&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}} 
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్‌పూర్]]
| 24 మే&lt;br&gt;2004
| 3 ఆగస్టు&lt;br&gt;2004
!{{ayd|2004|5|24|2004|8|3}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|'''14వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]] 
|-
! 15
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Manikrao Gavit taking office in 2013 (cropped).jpg|70px]]
| [[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1934{{ndash}}2022)}}
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందూర్బార్]]
| 31 మే&lt;br&gt;2009
| 4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|2009|5|31|2009|6|4}} 
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|'''15వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]] 
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Kamal Nath 2012.jpg|70px]]
|'''[[కమల్ నాథ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1946)}}
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
|15 జూన్&lt;br&gt;2014 
!{{ayd|11 Jun 2014|15 Jun 2014}}
|[[16వ లోక్‌సభ|'''16వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]
|-
!17
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Virendra Kumar Khatik with PM Modi (cropped).jpg|70px]]
|'''[[వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1954)}}
|[[టికంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టికంగఢ్]] 
|17 జూన్&lt;br&gt;2019
|19 జూన్&lt;br&gt;2019 
!{{ayd|17 Jun 2019|19 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[17వ లోక్‌సభ|'''17వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!18
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Bhartruhari Mahtab.jpg|93x93px]]
|'''[[భర్తృహరి మహతాబ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(జననం 1957)}}
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|24 జూన్ &lt;br&gt; 2024
|26 జూన్ &lt;br&gt; 2024
!{{ayd|24 Jun 2024|26 Jun 2024}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[18వ లోక్‌సభ|'''18వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
|-
|}

== లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా==
ఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://speakerloksabha.nic.in/frmspeaker.asp|title=The Office of Speaker Lok Sabha|website=speakerloksabha.nic.in|access-date=2021-11-01}}&lt;/ref&gt;

'''గమనికలు''':
:{{note label|†|†|†}} అధికారంలో ఉండగా చనిపోయినవారు
:{{note label|§|§|§}} రాజినామా చేసినవారు

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot;| సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(జననం-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| డిప్యూటీ స్పీకర్
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:G. V. Mavalankar.jpg|70px]]
|'''[[జి.వి.మావలాంకర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1888{{ndash}}1956)}}
|[[అహ్మదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మదాబాద్]] 
|15 మే&lt;br&gt;1952
|27 ఫిబ్రవరి&lt;br&gt;1956{{ref label|†|†|†}}
!{{ayd|15 May 1952|27 Feb 1956}}
|rowspan=&quot;5&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[1వ లోక్‌సభ|1వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;| 
|style=&quot;width:10em&quot;| '''[[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]'''
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 2
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:M.A. Ayyangar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1891{{ndash}}1978)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|8 మార్చి&lt;br&gt;1956
|4 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|8 Mar 1956|30 Mar 1962}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[హుకమ్ సింగ్]]'''
|-
|5 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
|31 మార్చి&lt;br&gt;1962
|[[2వ లోక్‌సభ|'''2nd''']]&lt;br&gt;{{small|([[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]])}}
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Sardar Hukam Singh.jpg|70px]]
|'''[[హుకమ్ సింగ్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1895{{ndash}}1983)}}
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాలా]]
|17 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1962
|16 మార్చి&lt;br&gt;1967
!{{ayd|17 Apr 1962|16 Mar 1967}}
|[[3వ లోక్‌సభ|'''3rd''']]&lt;br&gt;{{small|([[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు]]
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|'''[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపురం]]
|17 మార్చి&lt;br&gt;1967
|19 జూలై&lt;br&gt;1969{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|17 Mar 1967|19 Jul 1969}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[4వ లోక్‌సభ|'''4th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్]]
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 5
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Gurdial Singh Dhillon Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| '''[[జి.ఎస్.ధిల్లాన్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1915{{ndash}}1992)}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 ఆగస్టు&lt;br&gt;1969
|rowspan=&quot;2&quot;| 17 మార్చి&lt;br&gt;1971
!rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|8 Aug 1969|26 Nov 1975}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|-
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|All Party Hill Leaders Conference}}&quot;| 
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్]]
|-
|22 మార్చి&lt;br&gt;1971
|1 డిసెంబరు&lt;br&gt;1975{{ref label|§|§|§}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[5వ లోక్‌సభ|'''5th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]])}}
|-
!6
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bali Ram Bhagat portrait.gif|70px]]
|'''[[బలీ రామ్ భగత్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1922{{ndash}}2011)}}
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|15 జనవరి&lt;br&gt;1976
|25 మార్చి&lt;br&gt;1977
!{{ayd|15 Jan 1976|25 Mar 1977}}
|-
! (4)
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]]
|26 మార్చి&lt;br&gt;1977
|13 జూలై&lt;br&gt;1977{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|26 Mar 1977|13 Jul 1977}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[6వ లోక్‌సభ|'''6th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోడే మురహరి]]
|-
!7
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:K. S. Hegde.jpg|70px]]
|'''[[కె.ఎస్.హెగ్డే]]'''&lt;br&gt;{{small|(1909{{ndash}}1990)}}
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగుళూరు సౌత్]]
|21 జూలై&lt;br&gt;1977
|21 జనవరి&lt;br&gt;1980
!{{ayd|21 Jul 1977|21 Jan 1980}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Dr Balram Jakhar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[బలరామ్ జాఖర్]]'''&lt;br&gt;{{small|(1923{{ndash}}2016)}}
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|22 జనవరి&lt;br&gt;1980
|15 జనవరి&lt;br&gt;1985
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|22 Jan 1980|17 Dec 1989}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[7వ లోక్‌సభ|'''7th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|DMK}}&quot;|
|[[జి. లక్ష్మణన్|గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్]]
|-
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికర్]]
|16 జనవరి&lt;br&gt;1985
|18 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|[[8వ లోక్‌సభ|'''8th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-|
!9
|style=&quot;background:{{party color|Janata Dal}}; color:white&quot;|
|[[File:Portrait of Rabi Ray.jpg|70px]]
|[[రబీ రాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1926{{ndash}}2017)}}
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|19 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|9 జూలై&lt;br&gt;1991
!{{ayd|19 Dec 1989|9 Jul 1991}}
|[[జనతాదళ్]]
|[[9వ లోక్‌సభ|'''9th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]
|-
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[File:Shivraj Patil in pensive mood at the inauguration of the one day Seminar on “The Role of Media in Bringing Parliament Closer to the People”.jpg|70px]]
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(born 1935)}}
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|10 జూలై&lt;br&gt;1991
|22 మే&lt;br&gt;1996
!{{ayd|10 Jul 1991|22 May 1996}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[10వ లోక్‌సభ|'''10th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|-
!11
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:P. A. Sangma official portrait.jpg|70px]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా|పి.ఎ. సంగ్మా]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}2016)}}
|[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|23 మే&lt;br&gt;1996
|23 మార్చి&lt;br&gt;1998
!{{ayd|23 May 1996|23 Mar 1998}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[11వ లోక్‌సభ|'''11th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[సూరజ్ భాన్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 12
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:G. M. C. Balayogi in New Delhi, India, 2001.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జి.ఎం.సి.బాలయోగి]]&lt;br&gt;{{small|(1951{{ndash}}2002)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]]
|24 మార్చి&lt;br&gt;1998
|19 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|24 Mar 1998|1 Mar 2002}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]
|[[12వ లోక్‌సభ|'''12th''']]&lt;br&gt;{{small|([[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]])}}
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[పి.ఎం. సయీద్]]
|-
|22 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
|3 మార్చి&lt;br&gt;2002{{ref label|†|†|†}}
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[13వ లోక్‌సభ|13వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Manohar Joshi cropped.jpg|70px]]
|'''[[మనోహర్ జోషి]]'''&lt;br&gt;{{small|(1937{{ndash}}2024)}}
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|10 మే&lt;br&gt;2002
|2 జూన్&lt;br&gt;2004	
!{{ayd|10 May 2002|2 Jun 2004}}
|[[శివసేన]]
|-
!14
|style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white&quot;|
|[[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}}
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2004
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|4 Jun 2004|4 Jun 2009}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|'''14th''']]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot;|
|[[చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్]]
|-
!15
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:The Speaker, Lok Sabha, Smt. Meira Kumar in 2010.jpg|70px]]
|[[మీరా కుమార్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1945)}}
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
!{{ayd|4 Jun 2009|5 Jun 2014}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|'''15th''']]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[కరియా ముండా]]
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Sumitra Mahajan.jpg|70px]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్ర మహజన్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1943)}}
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|15 జూన్&lt;br&gt;2014
|17 జూన్&lt;br&gt;2019&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news |last=Hebbar |first=Nistula |date=2019-04-05 |title=Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/sumitra-mahajan-not-to-contest-lok-sabha-election-asks-bjp-to-field-another-candidate-in-indore/article61565211.ece |access-date=2023-12-22 |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
!{{ayd|6 Jun 2014|10 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[16వ లోక్‌సభ|'''16th''']]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
! rowspan =2|17
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|rowspan=2|[[File:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|70px]]
|rowspan=2|[[ఓం బిర్లా|ఓం.బిర్లా]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1962)}}
|rowspan=2|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా]]
|19 జూన్&lt;br&gt;2019
|24 జూన్&lt;br&gt;2024&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 5, 2024 |title=President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique |url=https://www.telegraphindia.com/india/president-droupadi-murmu-orders-dissolving-of-17th-lok-sabha-rashtrapati-bhavan-communique/cid/2024870}}&lt;/ref&gt;
!rowspan=2|{{ayd|2019|5|31}}

|[[17వ లోక్‌సభ|'''17వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;white&quot;|
|rowspan=2|ఖాళీ
|-
| 26 జూన్&lt;br&gt;2024
|''అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి''
| '''[[18వ లోక్‌సభ|18th]]'''&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|-
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[18వ లోక్‌సభ]]
* [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
* [[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా|ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌ల, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{Reflist}}
==బాహ్య లంకెలు==
*[http://speakerloksabha.nic.in/ Office of the Lok Sabha Speaker]

{{లోక్‌సభ‌‌ స్పీకర్లు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:హిందీ భాషా పాఠాన్ని కలిగి ఉన్న వ్యాసాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]</text>
      <sha1>6smhfikyn560rg0vmfgqgzn9qwufdek</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601810</id>
      <parentid>4601785</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:15:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601810</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34473" sha1="lwdxfacew6j1v19hfs55jgsqrmq1idf" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = [[లోక్‌సభ]]
| native_name = {{Lang|hi-Latn|Lok Sabhā Adhyakṣa}}
| flag = Flag of India.svg
| flagsize = 110px
| flagborder = yes
| flagcaption = [[భారత జాతీయపతాకం]]
| insignia = Emblem of India.svg
| insigniasize = 50px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| image = Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg
| imagesize = 
| department = [[లోక్‌సభ]]
| incumbent = [[ఓం బిర్లా]]
| incumbentsince = 2019 జూన్ 19
| style = [[ది హానరబుల్|ది హానర్]] {{చిన్న|(అధికారిక)}}&lt;br /&gt;[[మిస్టర్|మిస్టర్. స్పీకర్]] {{చిన్న|(అనధికారిక)}}
| appointer = [[లోక్‌సభ]] సభ్యుడు
| constituting_instrument = [[భారత రాజ్యాంగం]] ఆర్టికల్ 93
| termlength = లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు&amp;nbsp; సంవత్సరాలు)
| residence = 20, [[అక్బర్ రోడ్]], [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]] &lt;ref&gt;{{cite web |title=Members : Lok Sabha |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4716 |website=164.100.47.194 |access-date=10 April 2021}}&lt;/ref&gt;
| seat = 16, [[నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ)]], [[సంసద్ మార్గ్]], న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
| inaugural = [[జి.వి.మావలాంకర్|గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్]] {{చిన్న|(1952–1956)}}
| formation = 1952 మే 15
| deputy = [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
| precursor = [[భారత రాజ్యాంగ పరిషత్|భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు]]
| salary = [[భారతీయ రూపాయి|₹]] నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)
| website = {{URL|https://speakerloksabha.nic.in}}
| member_of = [[లోక్‌సభ]]
| reports_to = [[భారత పార్లమెంటు]]
}}

లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు [[లోక్‌సభ|దిగువ సభకు]] (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. [[లోక్‌సభ సభ్యులు]] తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక [[m:en:Deputy Speaker of the Lok Sabha|డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను]] ఎన్నుకుంటారు. [[m:en:Indian general election, 2014|సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో [[లోక్‌సభ]] ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

==స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు==
లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత [[ఉప రాష్ట్రపతి|ఉపరాష్ట్రపతి]], [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] [[చైర్‌పర్సన్]]గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

==స్పీకర్ తొలగింపు==

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

==తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్==

సార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

== మహిళా స్పీకర్లు ==
[[మీరా కుమార్]] తర్వాత, [[16వ లోక్‌సభ]] స్పీకరైన [[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్రా మహాజన్]] 2వ మహిళా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

== ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు ==
[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత [[18వ లోక్‌సభ|18 లోక్‌సభ]] ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, [[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు]] ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ]] ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి [[రాజ్‌నాథ్ సింగ్|రాజ్‌నాథ్‌సింగ్]] బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.&lt;ref&gt;https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/om-birla-elected-lok-sabha-speaker-for-second-term/article68335044.ece|title=Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-06-26|work=The Hindu|access-date=2024-06-27|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] ఎంపీ [[కొడికున్నిల్ సురేష్|కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను]] తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-26|title=Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker’s role, appointment process, and more {{!}} India News - The Indian Express|url=https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|access-date=2024-06-27|website=web.archive.org|archive-date=2024-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20240626134034/https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

== జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |[[రాజకీయ పార్టీ]]
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
! 14
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
| [[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
| [[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}} 
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్‌పూర్]]
| 24 మే&lt;br&gt;2004
| 3 ఆగస్టు&lt;br&gt;2004
!{{ayd|2004|5|24|2004|8|3}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|'''14వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]] 
|-
! 15
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Manikrao Gavit taking office in 2013 (cropped).jpg|70px]]
| [[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1934{{ndash}}2022)}}
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందూర్బార్]]
| 31 మే&lt;br&gt;2009
| 4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|2009|5|31|2009|6|4}} 
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]] 
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Kamal Nath 2012.jpg|70px]]
|[[కమల్ నాథ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1946)}}
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
|15 జూన్&lt;br&gt;2014 
!{{ayd|11 Jun 2014|15 Jun 2014}}
|[[16వ లోక్‌సభ|'''16వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]
|-
!17
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Virendra Kumar Khatik with PM Modi (cropped).jpg|70px]]
|[[వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1954)}}
|[[టికంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టికంగఢ్]] 
|17 జూన్&lt;br&gt;2019
|19 జూన్&lt;br&gt;2019 
!{{ayd|17 Jun 2019|19 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[17వ లోక్‌సభ|'''17వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!18
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Bhartruhari Mahtab.jpg|93x93px]]
|[[భర్తృహరి మహతాబ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1957)}}
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|24 జూన్ &lt;br&gt; 2024
|26 జూన్ &lt;br&gt; 2024
!{{ayd|24 Jun 2024|26 Jun 2024}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[18వ లోక్‌సభ|'''18వ''']]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
|-
|}

== లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా==
ఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://speakerloksabha.nic.in/frmspeaker.asp|title=The Office of Speaker Lok Sabha|website=speakerloksabha.nic.in|access-date=2021-11-01}}&lt;/ref&gt;

గమనికలు:
:{{note label|†|†|†}} అధికారంలో ఉండగా చనిపోయినవారు
:{{note label|§|§|§}} రాజినామా చేసినవారు

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot;| సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(జననం-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| డిప్యూటీ స్పీకర్
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:G. V. Mavalankar.jpg|70px]]
|[[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1888{{ndash}}1956)}}
|[[అహ్మదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మదాబాద్]] 
|15 మే&lt;br&gt;1952
|27 ఫిబ్రవరి&lt;br&gt;1956{{ref label|†|†|†}}
!{{ayd|15 May 1952|27 Feb 1956}}
|rowspan=&quot;5&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[1వ లోక్‌సభ|1వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;| 
|style=&quot;width:10em&quot;| '''[[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]'''
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 2
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:M.A. Ayyangar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]&lt;br&gt;{{small|(1891{{ndash}}1978)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|8 మార్చి&lt;br&gt;1956
|4 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|8 Mar 1956|30 Mar 1962}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;|[[హుకమ్ సింగ్]]
|-
|5 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
|31 మార్చి&lt;br&gt;1962
|[[2వ లోక్‌సభ|2వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]])}}
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Sardar Hukam Singh.jpg|70px]]
|[[హుకమ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1895{{ndash}}1983)}}
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాలా]]
|17 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1962
|16 మార్చి&lt;br&gt;1967
!{{ayd|17 Apr 1962|16 Mar 1967}}
|[[3వ లోక్‌సభ|3వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు]]
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపురం]]
|17 మార్చి&lt;br&gt;1967
|19 జూలై&lt;br&gt;1969{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|17 Mar 1967|19 Jul 1969}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[4వ లోక్‌సభ|4వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్]]
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 5
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Gurdial Singh Dhillon Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జి.ఎస్.ధిల్లాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1915{{ndash}}1992)}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 ఆగస్టు&lt;br&gt;1969
|rowspan=&quot;2&quot;| 17 మార్చి&lt;br&gt;1971
!rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|8 Aug 1969|26 Nov 1975}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|-
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|All Party Hill Leaders Conference}}&quot;| 
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్]]
|-
|22 మార్చి&lt;br&gt;1971
|1 డిసెంబరు&lt;br&gt;1975{{ref label|§|§|§}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[5వ లోక్‌సభ|5వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]])}}
|-
!6
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bali Ram Bhagat portrait.gif|70px]]
|[[బలీ రామ్ భగత్]]&lt;br&gt;{{small|(1922{{ndash}}2011)}}
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|15 జనవరి&lt;br&gt;1976
|25 మార్చి&lt;br&gt;1977
!{{ayd|15 Jan 1976|25 Mar 1977}}
|-
! (4)
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]]
|26 మార్చి&lt;br&gt;1977
|13 జూలై&lt;br&gt;1977{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|26 Mar 1977|13 Jul 1977}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[6వ లోక్‌సభ|6వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోడే మురహరి]]
|-
!7
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:K. S. Hegde.jpg|70px]]
|[[కె.ఎస్.హెగ్డే]]&lt;br&gt;{{small|(1909{{ndash}}1990)}}
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగుళూరు సౌత్]]
|21 జూలై&lt;br&gt;1977
|21 జనవరి&lt;br&gt;1980
!{{ayd|21 Jul 1977|21 Jan 1980}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Dr Balram Jakhar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[బలరామ్ జాఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1923{{ndash}}2016)}}
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|22 జనవరి&lt;br&gt;1980
|15 జనవరి&lt;br&gt;1985
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|22 Jan 1980|17 Dec 1989}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[7వ లోక్‌సభ|7వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|DMK}}&quot;|
|[[జి. లక్ష్మణన్|గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్]]
|-
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికర్]]
|16 జనవరి&lt;br&gt;1985
|18 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|[[8వ లోక్‌సభ|8వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
!9
|style=&quot;background:{{party color|Janata Dal}}; color:white&quot;|
|[[File:Portrait of Rabi Ray.jpg|70px]]
|[[రబీ రాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1926{{ndash}}2017)}}
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|19 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|9 జూలై&lt;br&gt;1991
!{{ayd|19 Dec 1989|9 Jul 1991}}
|[[జనతాదళ్]]
|[[9వ లోక్‌సభ|9వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]
|-
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[File:Shivraj Patil in pensive mood at the inauguration of the one day Seminar on “The Role of Media in Bringing Parliament Closer to the People”.jpg|70px]]
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(born 1935)}}
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|10 జూలై&lt;br&gt;1991
|22 మే&lt;br&gt;1996
!{{ayd|10 Jul 1991|22 May 1996}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[10వ లోక్‌సభ|10వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|-
!11
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:P. A. Sangma official portrait.jpg|70px]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}2016)}}
|[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|23 మే&lt;br&gt;1996
|23 మార్చి&lt;br&gt;1998
!{{ayd|23 May 1996|23 Mar 1998}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[11వ లోక్‌సభ|11వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[సూరజ్ భాన్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 12
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:G. M. C. Balayogi in New Delhi, India, 2001.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జి.ఎం.సి.బాలయోగి]]&lt;br&gt;{{small|(1951{{ndash}}2002)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]]
|24 మార్చి&lt;br&gt;1998
|19 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|24 Mar 1998|1 Mar 2002}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]
|[[12వ లోక్‌సభ|12వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]])}}
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[పి.ఎం. సయీద్]]
|-
|22 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
|3 మార్చి&lt;br&gt;2002{{ref label|†|†|†}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[13వ లోక్‌సభ|13వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Manohar Joshi cropped.jpg|70px]]
|[[మనోహర్ జోషి]]&lt;br&gt;{{small|(1937{{ndash}}2024)}}
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|10 మే&lt;br&gt;2002
|2 జూన్&lt;br&gt;2004	
!{{ayd|10 May 2002|2 Jun 2004}}
|[[శివసేన]]
|-
!14
|style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white&quot;|
|[[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}}
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2004
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|4 Jun 2004|4 Jun 2009}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot;|
|[[చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్]]
|-
!15
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:The Speaker, Lok Sabha, Smt. Meira Kumar in 2010.jpg|70px]]
|[[మీరా కుమార్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1945)}}
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
!{{ayd|4 Jun 2009|5 Jun 2014}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[కరియా ముండా]]
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Sumitra Mahajan.jpg|70px]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్ర మహజన్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1943)}}
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|15 జూన్&lt;br&gt;2014
|17 జూన్&lt;br&gt;2019&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news |last=Hebbar |first=Nistula |date=2019-04-05 |title=Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/sumitra-mahajan-not-to-contest-lok-sabha-election-asks-bjp-to-field-another-candidate-in-indore/article61565211.ece |access-date=2023-12-22 |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
!{{ayd|6 Jun 2014|10 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
! rowspan =2|17
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|rowspan=2|[[File:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|70px]]
|rowspan=2|[[ఓం బిర్లా|ఓం.బిర్లా]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1962)}}
|rowspan=2|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా]]
|19 జూన్&lt;br&gt;2019
|24 జూన్&lt;br&gt;2024&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 5, 2024 |title=President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique |url=https://www.telegraphindia.com/india/president-droupadi-murmu-orders-dissolving-of-17th-lok-sabha-rashtrapati-bhavan-communique/cid/2024870}}&lt;/ref&gt;
!rowspan=2|{{ayd|2019|5|31}}

|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;white&quot;|
|rowspan=2|ఖాళీ
|-
| 26 జూన్&lt;br&gt;2024
|అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| [[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|-
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[18వ లోక్‌సభ]]
* [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
* [[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{Reflist}}
==బాహ్య లంకెలు==
*[http://speakerloksabha.nic.in/ Office of the Lok Sabha Speaker]

{{లోక్‌సభ‌‌ స్పీకర్లు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:హిందీ భాషా పాఠాన్ని కలిగి ఉన్న వ్యాసాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]</text>
      <sha1>lwdxfacew6j1v19hfs55jgsqrmq1idf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601811</id>
      <parentid>4601810</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:18:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601811</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34427" sha1="4gccgokjdudbzh8t1j16m9g8mbdmi2e" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = [[లోక్‌సభ]]
| native_name = {{Lang|hi-Latn|Lok Sabhā Adhyakṣa}}
| flag = Flag of India.svg
| flagsize = 110px
| flagborder = yes
| flagcaption = [[భారత జాతీయపతాకం]]
| insignia = Emblem of India.svg
| insigniasize = 50px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| image = Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg
| imagesize = 
| department = [[లోక్‌సభ]]
| incumbent = [[ఓం బిర్లా]]
| incumbentsince = 2019 జూన్ 19
| style = [[ది హానరబుల్|ది హానర్]] {{చిన్న|(అధికారిక)}}&lt;br /&gt;[[మిస్టర్|మిస్టర్. స్పీకర్]] {{చిన్న|(అనధికారిక)}}
| appointer = [[లోక్‌సభ]] సభ్యుడు
| constituting_instrument = [[భారత రాజ్యాంగం]] ఆర్టికల్ 93
| termlength = లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు&amp;nbsp; సంవత్సరాలు)
| residence = 20, [[అక్బర్ రోడ్]], [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]] &lt;ref&gt;{{cite web |title=Members : Lok Sabha |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4716 |website=164.100.47.194 |access-date=10 April 2021}}&lt;/ref&gt;
| seat = 16, [[నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ)]], [[సంసద్ మార్గ్]], న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
| inaugural = [[జి.వి.మావలాంకర్|గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్]] {{చిన్న|(1952–1956)}}
| formation = 1952 మే 15
| deputy = [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
| precursor = [[భారత రాజ్యాంగ పరిషత్|భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు]]
| salary = [[భారతీయ రూపాయి|₹]] నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)
| website = {{URL|https://speakerloksabha.nic.in}}
| member_of = [[లోక్‌సభ]]
| reports_to = [[భారత పార్లమెంటు]]
}}

లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు [[లోక్‌సభ|దిగువ సభకు]] (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. [[లోక్‌సభ సభ్యులు]] తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక [[m:en:Deputy Speaker of the Lok Sabha|డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను]] ఎన్నుకుంటారు. [[m:en:Indian general election, 2014|సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో [[లోక్‌సభ]] ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

==స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు==
లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత [[ఉప రాష్ట్రపతి|ఉపరాష్ట్రపతి]], [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] [[చైర్‌పర్సన్]]గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

==స్పీకర్ తొలగింపు==

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

==తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్==

సార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

== మహిళా స్పీకర్లు ==
[[మీరా కుమార్]] తర్వాత, [[16వ లోక్‌సభ]] స్పీకరైన [[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్రా మహాజన్]] 2వ మహిళా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

== ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు ==
[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత [[18వ లోక్‌సభ|18 లోక్‌సభ]] ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, [[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు]] ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ]] ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి [[రాజ్‌నాథ్ సింగ్|రాజ్‌నాథ్‌సింగ్]] బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.&lt;ref&gt;https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/om-birla-elected-lok-sabha-speaker-for-second-term/article68335044.ece|title=Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-06-26|work=The Hindu|access-date=2024-06-27|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] ఎంపీ [[కొడికున్నిల్ సురేష్|కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను]] తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-26|title=Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker’s role, appointment process, and more {{!}} India News - The Indian Express|url=https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|access-date=2024-06-27|website=web.archive.org|archive-date=2024-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20240626134034/https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

== జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |[[రాజకీయ పార్టీ]]
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
! 14
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
| [[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
| [[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}} 
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్‌పూర్]]
| 24 మే&lt;br&gt;2004
| 3 ఆగస్టు&lt;br&gt;2004
!{{ayd|2004|5|24|2004|8|3}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]] 
|-
! 15
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Manikrao Gavit taking office in 2013 (cropped).jpg|70px]]
| [[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1934{{ndash}}2022)}}
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందూర్బార్]]
| 31 మే&lt;br&gt;2009
| 4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|2009|5|31|2009|6|4}} 
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]] 
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Kamal Nath 2012.jpg|70px]]
|[[కమల్ నాథ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1946)}}
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
|15 జూన్&lt;br&gt;2014 
!{{ayd|11 Jun 2014|15 Jun 2014}}
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]
|-
!17
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Virendra Kumar Khatik with PM Modi (cropped).jpg|70px]]
|[[వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1954)}}
|[[టికంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టికంగఢ్]] 
|17 జూన్&lt;br&gt;2019
|19 జూన్&lt;br&gt;2019 
!{{ayd|17 Jun 2019|19 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!18
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Bhartruhari Mahtab.jpg|93x93px]]
|[[భర్తృహరి మహతాబ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1957)}}
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|24 జూన్ &lt;br&gt; 2024
|26 జూన్ &lt;br&gt; 2024
!{{ayd|24 Jun 2024|26 Jun 2024}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
|-
|}

== లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా==
ఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://speakerloksabha.nic.in/frmspeaker.asp|title=The Office of Speaker Lok Sabha|website=speakerloksabha.nic.in|access-date=2021-11-01}}&lt;/ref&gt;

గమనికలు:
:{{note label|†|†|†}} అధికారంలో ఉండగా చనిపోయినవారు
:{{note label|§|§|§}} రాజినామా చేసినవారు

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot;| సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(జననం-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| డిప్యూటీ స్పీకర్
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:G. V. Mavalankar.jpg|70px]]
|[[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1888{{ndash}}1956)}}
|[[అహ్మదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మదాబాద్]] 
|15 మే&lt;br&gt;1952
|27 ఫిబ్రవరి&lt;br&gt;1956{{ref label|†|†|†}}
!{{ayd|15 May 1952|27 Feb 1956}}
|rowspan=&quot;5&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[1వ లోక్‌సభ|1వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;| 
|style=&quot;width:10em&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 2
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:M.A. Ayyangar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]&lt;br&gt;{{small|(1891{{ndash}}1978)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|8 మార్చి&lt;br&gt;1956
|4 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|8 Mar 1956|30 Mar 1962}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;|[[హుకమ్ సింగ్]]
|-
|5 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
|31 మార్చి&lt;br&gt;1962
|[[2వ లోక్‌సభ|2వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]])}}
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Sardar Hukam Singh.jpg|70px]]
|[[హుకమ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1895{{ndash}}1983)}}
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాలా]]
|17 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1962
|16 మార్చి&lt;br&gt;1967
!{{ayd|17 Apr 1962|16 Mar 1967}}
|[[3వ లోక్‌సభ|3వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు]]
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపురం]]
|17 మార్చి&lt;br&gt;1967
|19 జూలై&lt;br&gt;1969{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|17 Mar 1967|19 Jul 1969}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[4వ లోక్‌సభ|4వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్]]
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 5
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Gurdial Singh Dhillon Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జి.ఎస్.ధిల్లాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1915{{ndash}}1992)}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 ఆగస్టు&lt;br&gt;1969
|rowspan=&quot;2&quot;| 17 మార్చి&lt;br&gt;1971
!rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|8 Aug 1969|26 Nov 1975}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|-
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|All Party Hill Leaders Conference}}&quot;| 
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్]]
|-
|22 మార్చి&lt;br&gt;1971
|1 డిసెంబరు&lt;br&gt;1975{{ref label|§|§|§}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[5వ లోక్‌సభ|5వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]])}}
|-
!6
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bali Ram Bhagat portrait.gif|70px]]
|[[బలీ రామ్ భగత్]]&lt;br&gt;{{small|(1922{{ndash}}2011)}}
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|15 జనవరి&lt;br&gt;1976
|25 మార్చి&lt;br&gt;1977
!{{ayd|15 Jan 1976|25 Mar 1977}}
|-
! (4)
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]]
|26 మార్చి&lt;br&gt;1977
|13 జూలై&lt;br&gt;1977{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|26 Mar 1977|13 Jul 1977}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[6వ లోక్‌సభ|6వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోడే మురహరి]]
|-
!7
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:K. S. Hegde.jpg|70px]]
|[[కె.ఎస్.హెగ్డే]]&lt;br&gt;{{small|(1909{{ndash}}1990)}}
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగుళూరు సౌత్]]
|21 జూలై&lt;br&gt;1977
|21 జనవరి&lt;br&gt;1980
!{{ayd|21 Jul 1977|21 Jan 1980}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Dr Balram Jakhar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[బలరామ్ జాఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1923{{ndash}}2016)}}
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|22 జనవరి&lt;br&gt;1980
|15 జనవరి&lt;br&gt;1985
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|22 Jan 1980|17 Dec 1989}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[7వ లోక్‌సభ|7వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|DMK}}&quot;|
|[[జి. లక్ష్మణన్|గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్]]
|-
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికర్]]
|16 జనవరి&lt;br&gt;1985
|18 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|[[8వ లోక్‌సభ|8వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
!9
|style=&quot;background:{{party color|Janata Dal}}; color:white&quot;|
|[[File:Portrait of Rabi Ray.jpg|70px]]
|[[రబీ రాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1926{{ndash}}2017)}}
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|19 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|9 జూలై&lt;br&gt;1991
!{{ayd|19 Dec 1989|9 Jul 1991}}
|[[జనతాదళ్]]
|[[9వ లోక్‌సభ|9వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]
|-
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[File:Shivraj Patil in pensive mood at the inauguration of the one day Seminar on “The Role of Media in Bringing Parliament Closer to the People”.jpg|70px]]
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(born 1935)}}
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|10 జూలై&lt;br&gt;1991
|22 మే&lt;br&gt;1996
!{{ayd|10 Jul 1991|22 May 1996}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[10వ లోక్‌సభ|10వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|-
!11
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:P. A. Sangma official portrait.jpg|70px]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}2016)}}
|[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|23 మే&lt;br&gt;1996
|23 మార్చి&lt;br&gt;1998
!{{ayd|23 May 1996|23 Mar 1998}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[11వ లోక్‌సభ|11వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[సూరజ్ భాన్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 12
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:G. M. C. Balayogi in New Delhi, India, 2001.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జి.ఎం.సి.బాలయోగి]]&lt;br&gt;{{small|(1951{{ndash}}2002)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]]
|24 మార్చి&lt;br&gt;1998
|19 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|24 Mar 1998|1 Mar 2002}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]
|[[12వ లోక్‌సభ|12వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]])}}
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[పి.ఎం. సయీద్]]
|-
|22 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
|3 మార్చి&lt;br&gt;2002{{ref label|†|†|†}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[13వ లోక్‌సభ|13వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Manohar Joshi cropped.jpg|70px]]
|[[మనోహర్ జోషి]]&lt;br&gt;{{small|(1937{{ndash}}2024)}}
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|10 మే&lt;br&gt;2002
|2 జూన్&lt;br&gt;2004	
!{{ayd|10 May 2002|2 Jun 2004}}
|[[శివసేన]]
|-
!14
|style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white&quot;|
|[[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}}
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2004
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|4 Jun 2004|4 Jun 2009}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot;|
|[[చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్]]
|-
!15
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:The Speaker, Lok Sabha, Smt. Meira Kumar in 2010.jpg|70px]]
|[[మీరా కుమార్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1945)}}
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
!{{ayd|4 Jun 2009|5 Jun 2014}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[కరియా ముండా]]
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Sumitra Mahajan.jpg|70px]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్ర మహజన్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1943)}}
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|15 జూన్&lt;br&gt;2014
|17 జూన్&lt;br&gt;2019&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news |last=Hebbar |first=Nistula |date=2019-04-05 |title=Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/sumitra-mahajan-not-to-contest-lok-sabha-election-asks-bjp-to-field-another-candidate-in-indore/article61565211.ece |access-date=2023-12-22 |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
!{{ayd|6 Jun 2014|10 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
! rowspan =2|17
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|rowspan=2|[[File:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|70px]]
|rowspan=2|[[ఓం బిర్లా|ఓం.బిర్లా]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1962)}}
|rowspan=2|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా]]
|19 జూన్&lt;br&gt;2019
|24 జూన్&lt;br&gt;2024&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 5, 2024 |title=President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique |url=https://www.telegraphindia.com/india/president-droupadi-murmu-orders-dissolving-of-17th-lok-sabha-rashtrapati-bhavan-communique/cid/2024870}}&lt;/ref&gt;
!rowspan=2|{{ayd|2019|5|31}}

|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;white&quot;|
|rowspan=2|ఖాళీ
|-
| 26 జూన్&lt;br&gt;2024
|అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| [[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|-
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[18వ లోక్‌సభ]]
* [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
* [[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{Reflist}}
==బాహ్య లంకెలు==
*[http://speakerloksabha.nic.in/ Office of the Lok Sabha Speaker]

{{లోక్‌సభ‌‌ స్పీకర్లు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:హిందీ భాషా పాఠాన్ని కలిగి ఉన్న వ్యాసాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]</text>
      <sha1>4gccgokjdudbzh8t1j16m9g8mbdmi2e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601813</id>
      <parentid>4601811</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:24:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* జాబితా */</comment>
      <origin>4601813</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34478" sha1="lf5wm4i5ccckm9cqiy4ivnrz6olcq6n" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = [[లోక్‌సభ]]
| native_name = {{Lang|hi-Latn|Lok Sabhā Adhyakṣa}}
| flag = Flag of India.svg
| flagsize = 110px
| flagborder = yes
| flagcaption = [[భారత జాతీయపతాకం]]
| insignia = Emblem of India.svg
| insigniasize = 50px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| image = Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg
| imagesize = 
| department = [[లోక్‌సభ]]
| incumbent = [[ఓం బిర్లా]]
| incumbentsince = 2019 జూన్ 19
| style = [[ది హానరబుల్|ది హానర్]] {{చిన్న|(అధికారిక)}}&lt;br /&gt;[[మిస్టర్|మిస్టర్. స్పీకర్]] {{చిన్న|(అనధికారిక)}}
| appointer = [[లోక్‌సభ]] సభ్యుడు
| constituting_instrument = [[భారత రాజ్యాంగం]] ఆర్టికల్ 93
| termlength = లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు&amp;nbsp; సంవత్సరాలు)
| residence = 20, [[అక్బర్ రోడ్]], [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]] &lt;ref&gt;{{cite web |title=Members : Lok Sabha |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4716 |website=164.100.47.194 |access-date=10 April 2021}}&lt;/ref&gt;
| seat = 16, [[నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ)]], [[సంసద్ మార్గ్]], న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
| inaugural = [[జి.వి.మావలాంకర్|గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్]] {{చిన్న|(1952–1956)}}
| formation = 1952 మే 15
| deputy = [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
| precursor = [[భారత రాజ్యాంగ పరిషత్|భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు]]
| salary = [[భారతీయ రూపాయి|₹]] నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)
| website = {{URL|https://speakerloksabha.nic.in}}
| member_of = [[లోక్‌సభ]]
| reports_to = [[భారత పార్లమెంటు]]
}}

లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు [[లోక్‌సభ|దిగువ సభకు]] (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. [[లోక్‌సభ సభ్యులు]] తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక [[m:en:Deputy Speaker of the Lok Sabha|డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను]] ఎన్నుకుంటారు. [[m:en:Indian general election, 2014|సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో [[లోక్‌సభ]] ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

==స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు==
లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత [[ఉప రాష్ట్రపతి|ఉపరాష్ట్రపతి]], [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] [[చైర్‌పర్సన్]]గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

==స్పీకర్ తొలగింపు==

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

==తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్==

సార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

== మహిళా స్పీకర్లు ==
[[మీరా కుమార్]] తర్వాత, [[16వ లోక్‌సభ]] స్పీకరైన [[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్రా మహాజన్]] 2వ మహిళా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

== ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు ==
[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత [[18వ లోక్‌సభ|18 లోక్‌సభ]] ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, [[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు]] ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ]] ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి [[రాజ్‌నాథ్ సింగ్|రాజ్‌నాథ్‌సింగ్]] బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.&lt;ref&gt;https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/om-birla-elected-lok-sabha-speaker-for-second-term/article68335044.ece|title=Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-06-26|work=The Hindu|access-date=2024-06-27|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] ఎంపీ [[కొడికున్నిల్ సురేష్|కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను]] తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-26|title=Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker’s role, appointment process, and more {{!}} India News - The Indian Express|url=https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|access-date=2024-06-27|website=web.archive.org|archive-date=2024-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20240626134034/https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

== ప్రో టెమ్ స్పీకర్ల జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |[[రాజకీయ పార్టీ]]
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
! 14
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
| [[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
| [[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}} 
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్‌పూర్]]
| 24 మే&lt;br&gt;2004
| 3 ఆగస్టు&lt;br&gt;2004
!{{ayd|2004|5|24|2004|8|3}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]] 
|-
! 15
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Manikrao Gavit taking office in 2013 (cropped).jpg|70px]]
| [[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1934{{ndash}}2022)}}
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందూర్బార్]]
| 31 మే&lt;br&gt;2009
| 4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|2009|5|31|2009|6|4}} 
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]] 
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Kamal Nath 2012.jpg|70px]]
|[[కమల్ నాథ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1946)}}
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
|15 జూన్&lt;br&gt;2014 
!{{ayd|11 Jun 2014|15 Jun 2014}}
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]
|-
!17
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Virendra Kumar Khatik with PM Modi (cropped).jpg|70px]]
|[[వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1954)}}
|[[టికంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టికంగఢ్]] 
|17 జూన్&lt;br&gt;2019
|19 జూన్&lt;br&gt;2019 
!{{ayd|17 Jun 2019|19 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!18
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Bhartruhari Mahtab.jpg|93x93px]]
|[[భర్తృహరి మహతాబ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1957)}}
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|24 జూన్ &lt;br&gt; 2024
|26 జూన్ &lt;br&gt; 2024
!{{ayd|24 Jun 2024|26 Jun 2024}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
|-
|}

== లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా==
ఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://speakerloksabha.nic.in/frmspeaker.asp|title=The Office of Speaker Lok Sabha|website=speakerloksabha.nic.in|access-date=2021-11-01}}&lt;/ref&gt;

గమనికలు:
:{{note label|†|†|†}} అధికారంలో ఉండగా చనిపోయినవారు
:{{note label|§|§|§}} రాజినామా చేసినవారు

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot;| సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(జననం-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| డిప్యూటీ స్పీకర్
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:G. V. Mavalankar.jpg|70px]]
|[[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1888{{ndash}}1956)}}
|[[అహ్మదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మదాబాద్]] 
|15 మే&lt;br&gt;1952
|27 ఫిబ్రవరి&lt;br&gt;1956{{ref label|†|†|†}}
!{{ayd|15 May 1952|27 Feb 1956}}
|rowspan=&quot;5&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[1వ లోక్‌సభ|1వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;| 
|style=&quot;width:10em&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 2
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:M.A. Ayyangar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]&lt;br&gt;{{small|(1891{{ndash}}1978)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|8 మార్చి&lt;br&gt;1956
|4 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|8 Mar 1956|30 Mar 1962}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;|[[హుకమ్ సింగ్]]
|-
|5 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
|31 మార్చి&lt;br&gt;1962
|[[2వ లోక్‌సభ|2వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]])}}
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Sardar Hukam Singh.jpg|70px]]
|[[హుకమ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1895{{ndash}}1983)}}
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాలా]]
|17 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1962
|16 మార్చి&lt;br&gt;1967
!{{ayd|17 Apr 1962|16 Mar 1967}}
|[[3వ లోక్‌సభ|3వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు]]
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపురం]]
|17 మార్చి&lt;br&gt;1967
|19 జూలై&lt;br&gt;1969{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|17 Mar 1967|19 Jul 1969}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[4వ లోక్‌సభ|4వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్]]
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 5
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Gurdial Singh Dhillon Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జి.ఎస్.ధిల్లాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1915{{ndash}}1992)}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 ఆగస్టు&lt;br&gt;1969
|rowspan=&quot;2&quot;| 17 మార్చి&lt;br&gt;1971
!rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|8 Aug 1969|26 Nov 1975}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|-
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|All Party Hill Leaders Conference}}&quot;| 
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్]]
|-
|22 మార్చి&lt;br&gt;1971
|1 డిసెంబరు&lt;br&gt;1975{{ref label|§|§|§}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[5వ లోక్‌సభ|5వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]])}}
|-
!6
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bali Ram Bhagat portrait.gif|70px]]
|[[బలీ రామ్ భగత్]]&lt;br&gt;{{small|(1922{{ndash}}2011)}}
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|15 జనవరి&lt;br&gt;1976
|25 మార్చి&lt;br&gt;1977
!{{ayd|15 Jan 1976|25 Mar 1977}}
|-
! (4)
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]]
|26 మార్చి&lt;br&gt;1977
|13 జూలై&lt;br&gt;1977{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|26 Mar 1977|13 Jul 1977}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[6వ లోక్‌సభ|6వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోడే మురహరి]]
|-
!7
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:K. S. Hegde.jpg|70px]]
|[[కె.ఎస్.హెగ్డే]]&lt;br&gt;{{small|(1909{{ndash}}1990)}}
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగుళూరు సౌత్]]
|21 జూలై&lt;br&gt;1977
|21 జనవరి&lt;br&gt;1980
!{{ayd|21 Jul 1977|21 Jan 1980}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Dr Balram Jakhar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[బలరామ్ జాఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1923{{ndash}}2016)}}
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|22 జనవరి&lt;br&gt;1980
|15 జనవరి&lt;br&gt;1985
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|22 Jan 1980|17 Dec 1989}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[7వ లోక్‌సభ|7వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|DMK}}&quot;|
|[[జి. లక్ష్మణన్|గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్]]
|-
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికర్]]
|16 జనవరి&lt;br&gt;1985
|18 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|[[8వ లోక్‌సభ|8వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
!9
|style=&quot;background:{{party color|Janata Dal}}; color:white&quot;|
|[[File:Portrait of Rabi Ray.jpg|70px]]
|[[రబీ రాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1926{{ndash}}2017)}}
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|19 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|9 జూలై&lt;br&gt;1991
!{{ayd|19 Dec 1989|9 Jul 1991}}
|[[జనతాదళ్]]
|[[9వ లోక్‌సభ|9వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]
|-
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[File:Shivraj Patil in pensive mood at the inauguration of the one day Seminar on “The Role of Media in Bringing Parliament Closer to the People”.jpg|70px]]
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(born 1935)}}
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|10 జూలై&lt;br&gt;1991
|22 మే&lt;br&gt;1996
!{{ayd|10 Jul 1991|22 May 1996}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[10వ లోక్‌సభ|10వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|-
!11
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:P. A. Sangma official portrait.jpg|70px]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}2016)}}
|[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|23 మే&lt;br&gt;1996
|23 మార్చి&lt;br&gt;1998
!{{ayd|23 May 1996|23 Mar 1998}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[11వ లోక్‌సభ|11వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[సూరజ్ భాన్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 12
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:G. M. C. Balayogi in New Delhi, India, 2001.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జి.ఎం.సి.బాలయోగి]]&lt;br&gt;{{small|(1951{{ndash}}2002)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]]
|24 మార్చి&lt;br&gt;1998
|19 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|24 Mar 1998|1 Mar 2002}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]
|[[12వ లోక్‌సభ|12వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]])}}
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[పి.ఎం. సయీద్]]
|-
|22 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
|3 మార్చి&lt;br&gt;2002{{ref label|†|†|†}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[13వ లోక్‌సభ|13వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Manohar Joshi cropped.jpg|70px]]
|[[మనోహర్ జోషి]]&lt;br&gt;{{small|(1937{{ndash}}2024)}}
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|10 మే&lt;br&gt;2002
|2 జూన్&lt;br&gt;2004	
!{{ayd|10 May 2002|2 Jun 2004}}
|[[శివసేన]]
|-
!14
|style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white&quot;|
|[[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}}
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2004
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|4 Jun 2004|4 Jun 2009}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot;|
|[[చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్]]
|-
!15
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:The Speaker, Lok Sabha, Smt. Meira Kumar in 2010.jpg|70px]]
|[[మీరా కుమార్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1945)}}
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
!{{ayd|4 Jun 2009|5 Jun 2014}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[కరియా ముండా]]
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Sumitra Mahajan.jpg|70px]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్ర మహజన్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1943)}}
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|15 జూన్&lt;br&gt;2014
|17 జూన్&lt;br&gt;2019&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news |last=Hebbar |first=Nistula |date=2019-04-05 |title=Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/sumitra-mahajan-not-to-contest-lok-sabha-election-asks-bjp-to-field-another-candidate-in-indore/article61565211.ece |access-date=2023-12-22 |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
!{{ayd|6 Jun 2014|10 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
! rowspan =2|17
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|rowspan=2|[[File:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|70px]]
|rowspan=2|[[ఓం బిర్లా|ఓం.బిర్లా]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1962)}}
|rowspan=2|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా]]
|19 జూన్&lt;br&gt;2019
|24 జూన్&lt;br&gt;2024&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 5, 2024 |title=President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique |url=https://www.telegraphindia.com/india/president-droupadi-murmu-orders-dissolving-of-17th-lok-sabha-rashtrapati-bhavan-communique/cid/2024870}}&lt;/ref&gt;
!rowspan=2|{{ayd|2019|5|31}}

|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;white&quot;|
|rowspan=2|ఖాళీ
|-
| 26 జూన్&lt;br&gt;2024
|అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| [[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|-
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[18వ లోక్‌సభ]]
* [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
* [[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{Reflist}}
==బాహ్య లంకెలు==
*[http://speakerloksabha.nic.in/ Office of the Lok Sabha Speaker]

{{లోక్‌సభ‌‌ స్పీకర్లు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:హిందీ భాషా పాఠాన్ని కలిగి ఉన్న వ్యాసాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]</text>
      <sha1>lf5wm4i5ccckm9cqiy4ivnrz6olcq6n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601826</id>
      <parentid>4601813</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:33:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ప్రో టెమ్ స్పీకర్ల జాబితా */</comment>
      <origin>4601826</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35172" sha1="hrpm6ag3vuaw7p0jqt6j6w5ixyprpjz" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = [[లోక్‌సభ]]
| native_name = {{Lang|hi-Latn|Lok Sabhā Adhyakṣa}}
| flag = Flag of India.svg
| flagsize = 110px
| flagborder = yes
| flagcaption = [[భారత జాతీయపతాకం]]
| insignia = Emblem of India.svg
| insigniasize = 50px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| image = Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg
| imagesize = 
| department = [[లోక్‌సభ]]
| incumbent = [[ఓం బిర్లా]]
| incumbentsince = 2019 జూన్ 19
| style = [[ది హానరబుల్|ది హానర్]] {{చిన్న|(అధికారిక)}}&lt;br /&gt;[[మిస్టర్|మిస్టర్. స్పీకర్]] {{చిన్న|(అనధికారిక)}}
| appointer = [[లోక్‌సభ]] సభ్యుడు
| constituting_instrument = [[భారత రాజ్యాంగం]] ఆర్టికల్ 93
| termlength = లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు&amp;nbsp; సంవత్సరాలు)
| residence = 20, [[అక్బర్ రోడ్]], [[న్యూ ఢిల్లీ]], [[ఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]] &lt;ref&gt;{{cite web |title=Members : Lok Sabha |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4716 |website=164.100.47.194 |access-date=10 April 2021}}&lt;/ref&gt;
| seat = 16, [[నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ)]], [[సంసద్ మార్గ్]], న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
| inaugural = [[జి.వి.మావలాంకర్|గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్]] {{చిన్న|(1952–1956)}}
| formation = 1952 మే 15
| deputy = [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
| precursor = [[భారత రాజ్యాంగ పరిషత్|భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు]]
| salary = [[భారతీయ రూపాయి|₹]] నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)
| website = {{URL|https://speakerloksabha.nic.in}}
| member_of = [[లోక్‌సభ]]
| reports_to = [[భారత పార్లమెంటు]]
}}

లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు [[లోక్‌సభ|దిగువ సభకు]] (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. [[లోక్‌సభ సభ్యులు]] తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక [[m:en:Deputy Speaker of the Lok Sabha|డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను]] ఎన్నుకుంటారు. [[m:en:Indian general election, 2014|సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో [[లోక్‌సభ]] ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

==స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు==
లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని [[భారత రాష్ట్రపతి|రాష్ట్రపతి]] నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. [[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]] ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత [[ఉప రాష్ట్రపతి|ఉపరాష్ట్రపతి]], [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] [[చైర్‌పర్సన్]]గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

==స్పీకర్ తొలగింపు==

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

==తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్==

సార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

== మహిళా స్పీకర్లు ==
[[మీరా కుమార్]] తర్వాత, [[16వ లోక్‌సభ]] స్పీకరైన [[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్రా మహాజన్]] 2వ మహిళా [[లోక్‌సభ]] స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

== ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు ==
[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] తరువాత [[18వ లోక్‌సభ|18 లోక్‌సభ]] ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, [[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు]] ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ]] ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి [[రాజ్‌నాథ్ సింగ్|రాజ్‌నాథ్‌సింగ్]] బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.&lt;ref&gt;https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/om-birla-elected-lok-sabha-speaker-for-second-term/article68335044.ece|title=Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-06-26|work=The Hindu|access-date=2024-06-27|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] ఎంపీ [[కొడికున్నిల్ సురేష్|కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను]] తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-06-26|title=Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker’s role, appointment process, and more {{!}} India News - The Indian Express|url=https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|access-date=2024-06-27|website=web.archive.org|archive-date=2024-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20240626134034/https://indianexpress.com/article/india/om-birla-re-elected-as-lok-sabha-speaker-role-appointment-previous-speakers-9416013/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

== ప్రో టెమ్ స్పీకర్ల జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |[[రాజకీయ పార్టీ]]
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Anant_Geete_in_April_2017.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anant_Geete_in_April_2017.jpg|93x93px]]
|[[అనంత్ గీతే]] 
{{small|(జననం 1951)}}
|[[రత్నగిరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రత్నగిరి]] 
|20 అక్టోబరు 1999
|22 అక్టోబరు 1999
!{{ayd|1999|10|20|1999|10|22}}
|[[శివసేన]]
|[[13వ లోక్‌సభ|13వ]]
{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రమోద్ మహాజన్]]
|-
! 14
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
| [[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
| [[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}} 
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్‌పూర్]]
| 24 మే&lt;br&gt;2004
| 3 ఆగస్టు&lt;br&gt;2004
!{{ayd|2004|5|24|2004|8|3}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]] 
|-
! 15
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
| [[File:Manikrao Gavit taking office in 2013 (cropped).jpg|70px]]
| [[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1934{{ndash}}2022)}}
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందూర్బార్]]
| 31 మే&lt;br&gt;2009
| 4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|2009|5|31|2009|6|4}} 
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]] 
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Kamal Nath 2012.jpg|70px]]
|[[కమల్ నాథ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1946)}}
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
|15 జూన్&lt;br&gt;2014 
!{{ayd|11 Jun 2014|15 Jun 2014}}
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]
|-
!17
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Virendra Kumar Khatik with PM Modi (cropped).jpg|70px]]
|[[వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1954)}}
|[[టికంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టికంగఢ్]] 
|17 జూన్&lt;br&gt;2019
|19 జూన్&lt;br&gt;2019 
!{{ayd|17 Jun 2019|19 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!18
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Bhartruhari Mahtab.jpg|93x93px]]
|[[భర్తృహరి మహతాబ్]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1957)}}
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|24 జూన్ &lt;br&gt; 2024
|26 జూన్ &lt;br&gt; 2024
!{{ayd|24 Jun 2024|26 Jun 2024}}
|rowspan=&quot;1&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
|-
|}

== లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా==
ఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://speakerloksabha.nic.in/frmspeaker.asp|title=The Office of Speaker Lok Sabha|website=speakerloksabha.nic.in|access-date=2021-11-01}}&lt;/ref&gt;

గమనికలు:
:{{note label|†|†|†}} అధికారంలో ఉండగా చనిపోయినవారు
:{{note label|§|§|§}} రాజినామా చేసినవారు

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot;| సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:15em&quot; |స్పీకరు&lt;br&gt;{{small|(జననం-మరణం)}}
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:9em&quot;| నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot;| [[లోక్‌సభ]]
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot;| డిప్యూటీ స్పీకర్
|-
!style=&quot;width:7em&quot;| నుండి
!style=&quot;width:7em&quot;| వరకు
!style=&quot;width:7em&quot;| కాలం
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:G. V. Mavalankar.jpg|70px]]
|[[జి.వి.మావలాంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1888{{ndash}}1956)}}
|[[అహ్మదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మదాబాద్]] 
|15 మే&lt;br&gt;1952
|27 ఫిబ్రవరి&lt;br&gt;1956{{ref label|†|†|†}}
!{{ayd|15 May 1952|27 Feb 1956}}
|rowspan=&quot;5&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[1వ లోక్‌సభ|1వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1951–52 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1951–52]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;| 
|style=&quot;width:10em&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 2
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:M.A. Ayyangar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఎం.ఎ.అయ్యంగార్]]&lt;br&gt;{{small|(1891{{ndash}}1978)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|8 మార్చి&lt;br&gt;1956
|4 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|8 Mar 1956|30 Mar 1962}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;|[[హుకమ్ సింగ్]]
|-
|5 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1957
|31 మార్చి&lt;br&gt;1962
|[[2వ లోక్‌సభ|2వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1957 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1957]])}}
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Sardar Hukam Singh.jpg|70px]]
|[[హుకమ్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1895{{ndash}}1983)}}
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాలా]]
|17 ఏప్రిల్&lt;br&gt;1962
|16 మార్చి&lt;br&gt;1967
!{{ayd|17 Apr 1962|16 Mar 1967}}
|[[3వ లోక్‌సభ|3వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు]]
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపురం]]
|17 మార్చి&lt;br&gt;1967
|19 జూలై&lt;br&gt;1969{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|17 Mar 1967|19 Jul 1969}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[4వ లోక్‌సభ|4వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1967 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1967]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్]]
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 5
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Gurdial Singh Dhillon Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జి.ఎస్.ధిల్లాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1915{{ndash}}1992)}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 ఆగస్టు&lt;br&gt;1969
|rowspan=&quot;2&quot;| 17 మార్చి&lt;br&gt;1971
!rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|8 Aug 1969|26 Nov 1975}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|-
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|All Party Hill Leaders Conference}}&quot;| 
|rowspan=&quot;3&quot;| [[జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్]]
|-
|22 మార్చి&lt;br&gt;1971
|1 డిసెంబరు&lt;br&gt;1975{{ref label|§|§|§}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[5వ లోక్‌సభ|5వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1971]])}}
|-
!6
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bali Ram Bhagat portrait.gif|70px]]
|[[బలీ రామ్ భగత్]]&lt;br&gt;{{small|(1922{{ndash}}2011)}}
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|15 జనవరి&lt;br&gt;1976
|25 మార్చి&lt;br&gt;1977
!{{ayd|15 Jan 1976|25 Mar 1977}}
|-
! (4)
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:Neelam Sanjiva Reddy (cropped).jpg|70px]]
|[[నీలం సంజీవరెడ్డి]]&lt;br&gt;{{small|(1913{{ndash}}1996)}}
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల]]
|26 మార్చి&lt;br&gt;1977
|13 జూలై&lt;br&gt;1977{{ref label|§|§|§}}
!{{ayd|26 Mar 1977|13 Jul 1977}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[6వ లోక్‌సభ|6వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1977 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1977]])}}
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోడే మురహరి]]
|-
!7
|style=&quot;background:{{party color|Janata Party}}; color:white&quot;|
|[[File:K. S. Hegde.jpg|70px]]
|[[కె.ఎస్.హెగ్డే]]&lt;br&gt;{{small|(1909{{ndash}}1990)}}
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగుళూరు సౌత్]]
|21 జూలై&lt;br&gt;1977
|21 జనవరి&lt;br&gt;1980
!{{ayd|21 Jul 1977|21 Jan 1980}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Dr Balram Jakhar.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[బలరామ్ జాఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(1923{{ndash}}2016)}}
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|22 జనవరి&lt;br&gt;1980
|15 జనవరి&lt;br&gt;1985
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|22 Jan 1980|17 Dec 1989}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[7వ లోక్‌సభ|7వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1980 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1980]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|DMK}}&quot;|
|[[జి. లక్ష్మణన్|గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్]]
|-
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికర్]]
|16 జనవరి&lt;br&gt;1985
|18 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|[[8వ లోక్‌సభ|8వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1984 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1984]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
!9
|style=&quot;background:{{party color|Janata Dal}}; color:white&quot;|
|[[File:Portrait of Rabi Ray.jpg|70px]]
|[[రబీ రాయ్]]&lt;br&gt;{{small|(1926{{ndash}}2017)}}
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|19 డిసెంబరు&lt;br&gt;1989
|9 జూలై&lt;br&gt;1991
!{{ayd|19 Dec 1989|9 Jul 1991}}
|[[జనతాదళ్]]
|[[9వ లోక్‌సభ|9వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]
|-
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|[[File:Shivraj Patil in pensive mood at the inauguration of the one day Seminar on “The Role of Media in Bringing Parliament Closer to the People”.jpg|70px]]
|[[శివరాజ్ పాటిల్]]&lt;br&gt;{{small|(born 1935)}}
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|10 జూలై&lt;br&gt;1991
|22 మే&lt;br&gt;1996
!{{ayd|10 Jul 1991|22 May 1996}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|[[10వ లోక్‌సభ|10వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|-
!11
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:P. A. Sangma official portrait.jpg|70px]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}2016)}}
|[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|23 మే&lt;br&gt;1996
|23 మార్చి&lt;br&gt;1998
!{{ayd|23 May 1996|23 Mar 1998}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[11వ లోక్‌సభ|11వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[సూరజ్ భాన్]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 12
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:G. M. C. Balayogi in New Delhi, India, 2001.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జి.ఎం.సి.బాలయోగి]]&lt;br&gt;{{small|(1951{{ndash}}2002)}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]]
|24 మార్చి&lt;br&gt;1998
|19 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|24 Mar 1998|1 Mar 2002}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]
|[[12వ లోక్‌సభ|12వ]]&lt;br&gt;{{small|([[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]])}}
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|INC}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[పి.ఎం. సయీద్]]
|-
|22 అక్టోబరు&lt;br&gt;1999
|3 మార్చి&lt;br&gt;2002{{ref label|†|†|†}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[13వ లోక్‌సభ|13వ]]'''&lt;br&gt;{{small|([[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]])}}
|-
!13
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|[[File:Manohar Joshi cropped.jpg|70px]]
|[[మనోహర్ జోషి]]&lt;br&gt;{{small|(1937{{ndash}}2024)}}
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|10 మే&lt;br&gt;2002
|2 జూన్&lt;br&gt;2004	
!{{ayd|10 May 2002|2 Jun 2004}}
|[[శివసేన]]
|-
!14
|style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white&quot;|
|[[File:Somnath Chatterjee (cropped).jpg|70px]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2018)}}
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2004
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
!{{ayd|4 Jun 2004|4 Jun 2009}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|[[14వ లోక్‌సభ|14వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Shiromani Akali Dal}}&quot;|
|[[చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్]]
|-
!15
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:The Speaker, Lok Sabha, Smt. Meira Kumar in 2010.jpg|70px]]
|[[మీరా కుమార్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1945)}}
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]]
|4 జూన్&lt;br&gt;2009
|11 జూన్&lt;br&gt;2014
!{{ayd|4 Jun 2009|5 Jun 2014}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[15వ లోక్‌సభ|15వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[కరియా ముండా]]
|-
!16
|bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|[[File:Sumitra Mahajan.jpg|70px]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్|సుమిత్ర మహజన్]]&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1943)}}
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|15 జూన్&lt;br&gt;2014
|17 జూన్&lt;br&gt;2019&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news |last=Hebbar |first=Nistula |date=2019-04-05 |title=Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/sumitra-mahajan-not-to-contest-lok-sabha-election-asks-bjp-to-field-another-candidate-in-indore/article61565211.ece |access-date=2023-12-22 |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
!{{ayd|6 Jun 2014|10 Jun 2019}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[16వ లోక్‌సభ|16వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]])}}
|bgcolor=&quot;{{party color|AIADMK}}&quot;|
|[[ఎం. తంబిదురై]]
|-
! rowspan =2|17
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;{{party color|BJP}}&quot;|
|rowspan=2|[[File:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|70px]]
|rowspan=2|[[ఓం బిర్లా|ఓం.బిర్లా]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;br&gt;{{small|(పుట్టుక 1962)}}
|rowspan=2|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోటా]]
|19 జూన్&lt;br&gt;2019
|24 జూన్&lt;br&gt;2024&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 5, 2024 |title=President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique |url=https://www.telegraphindia.com/india/president-droupadi-murmu-orders-dissolving-of-17th-lok-sabha-rashtrapati-bhavan-communique/cid/2024870}}&lt;/ref&gt;
!rowspan=2|{{ayd|2019|5|31}}

|[[17వ లోక్‌సభ|17వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]])}}
|rowspan=&quot;2&quot;bgcolor=&quot;white&quot;|
|rowspan=2|ఖాళీ
|-
| 26 జూన్&lt;br&gt;2024
|అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి
| [[18వ లోక్‌సభ|18వ]]&lt;br&gt;{{small|([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]])}}
|-
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[18వ లోక్‌సభ]]
* [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]
* [[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{Reflist}}
==బాహ్య లంకెలు==
*[http://speakerloksabha.nic.in/ Office of the Lok Sabha Speaker]

{{లోక్‌సభ‌‌ స్పీకర్లు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:భారత ప్రభుత్వం]]
[[వర్గం:జాబితాలు]]
[[వర్గం:హిందీ భాషా పాఠాన్ని కలిగి ఉన్న వ్యాసాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]</text>
      <sha1>hrpm6ag3vuaw7p0jqt6j6w5ixyprpjz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అడిగోపుల వెంకటరత్నం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103647</id>
    <revision>
      <id>4601725</id>
      <parentid>4426840</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:26:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>రచన</comment>
      <origin>4601725</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35235" sha1="amcuorv2bb2aia07qyih3z5bt3hnmso" xml:space="preserve">
{{Infobox Person
| name               = అడిగోపుల వెంకటరత్నం
| residence          = తిరుపతి, అంధ్రప్రదేశ్
| other_names        = 
| image              = ADIGOPULA.jpg
| imagesize          = 200px
| caption            = అడిగోపుల వెంకటరత్నం
| birth_name         = అడిగోపుల వెంకటరత్నం
| birth_date         = 01 జూలై 1945
| birth_place        = కొత్తవంగల్లు గ్రామం, కొడవలూరు మండలం, నెల్లూరు జిల్లా (నివాసం: తిరుపతి, అంధ్రప్రదేశ్)
| native_place       = కొత్తవంగల్లు
| death_date         = {{Death date|2024|07|19}}
| death_place        = తిరుపతి
| death_cause        = 
| known              = 
| occupation         = సివిల్ ఇంజనీరు
| title              = 
| salary             = 
| term               = 
| predecessor        = 
| successor          = 
| party              = 
| boards             = 
| religion           = 
| spouse             = అడిగోపుల పద్మజ
| partner            = 
| children           = అడిగోపుల మాధవి, అడిగోపుల శ్రీకాంత్, అడిగోపుల శాంతి
| father             = అడిగోపుల వెంకయ్య
| mother             = అడిగోపుల వెంకట సుబ్బమ్మ||
| website            = http://adigopula.com
| footnotes          = 
| employer           = 
| height             = 
| weight             = 
}}

'''అడిగోపుల వెంకటరత్నం,''' ఒక ప్రఖ్యాత కవి, రచయిత. ఆయన రచించిన కవితలు అవధులు లేని ఆలోచనాశక్తి తో, బలమైన భావవ్యక్తీకరణతో , ప్రజలు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను ప్రస్తావించి, తనదైన మార్గంలో వాటికి పరిష్కార మార్గాలను ప్రతిపాదించాడు. అపూర్వమైన భావ చిత్రాలతో సర్వాంగీకారంగా ప్రతీకాత్మికలు పరుచుకుని ప్రతి కవితా సరళసుందరం, అర్ధవంతం, సమాజస్థాపన, పేదరికం నిర్మూలన, పురుషాధిక్యత, అంటరాని వ్యధ మొదలైన వాటిని గురించి ఉంటుంది.

మంచి మనిషిగా వుండి కావాల్సినంత కవిత్వం రాయొచ్చు అన్న జర్మన్ తత్త్వజ్ఞుడు 'గోధే' మాటల్ని అడిగోపుల నిజం చేశాడు. వీరి కవిత్వంలో నిబద్ధత, నిరాడంబరత, వృత్తి పట్ల నిజాయితీ, ప్రవృత్తి పట్ల అభిరుచితో కూడిన ఒక పెద్ద బాధ్యత కనిపిస్తాయి. ఈ సందర్భంగా 'ఎరిక్ ఫామ్' అన్న మాటలు గుర్తొస్తాయి - &quot; The affirmation of one's own life, happy, growth, freedom is rooted in once capacity to love ie., in care, respect, responsibility and knowledge&quot;. తన జీవితాన్ని, సమాజాన్ని,  మనుషుల్ని ఎంతగా ప్రేమిస్తాడో, అభిమానిస్తాడో తను కవిత్వాన్ని అంతే ప్రేమిస్తాడు.

== బాల్యం, విద్యాభ్యాసం ==
వెంకటరత్నం నెల్లూరు జిల్లా, [[కొడవలూరు]] మండలం, [[కొత్త వంగల్లు]] గ్రామంలో ఉన్నత పాఠశాల విద్య నభ్యసించాడు. కావలి లోని జవహర్ భారతిలో కళాశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు. తిరుపతి, చెన్నైలో ఇంజనీరింగ్ పూర్తి చేసాడు.

==రచనలు==
మొత్తం ప్రచురించిన రచనలు 30: కవితా సంపుటాలు - 29 , కథా సంపుటి - 1

1.సూర్యోదయం (కవితా సంపుటి) 1984&lt;br /&gt;2.ఎన్నాళ్లీచరిత్ర (కవితా సంపుటి) 1985&lt;br /&gt;3.పురోగతి అంచున (కథా సంపుటి) 1985&lt;br /&gt;4.జీవన పోరాటం (కవితా సంపుటి) 1986&lt;br /&gt;5.బానిసత్వం అమ్మబడును (కవితా సంపుటి) 1987&lt;br /&gt;6.మరణానికి రెండు ముఖాలు (కవితా సంపుటి) 1988&lt;br /&gt;7.విప్లవానికి పురిటిగది (కవితా సంపుటి) 1990&lt;br /&gt;8.అశ్రువీధిలో అగ్నిగానం (కవితా సంపుటి) 1991&lt;br /&gt;9.యుద్ధమంటే మాకు భయం లేదు (కవితా సంపుటి) 1992&lt;br /&gt;10.మట్టి మౌనం వహించదు (కవితా సంపుటి) 1994&lt;br /&gt;11.మహాపథం (కవితా సంపుటి) 1996&lt;br /&gt;12.రాతిచిగుళ్ళు (కవితా సంపుటి) 1998&lt;br /&gt;13.అదృశ్యకుడ్యం (కవితా సంపుటి) 2000&lt;br /&gt;14.సంకెళ్ళు తెగిన చప్పుళ్ళు (కవితా సంపుటి) 2002&lt;br /&gt;15.శ్వేతపత్రం (కవితా సంపుటి) 2004&lt;br /&gt;16.విశ్వగీతం (కవితా సంపుటి) 2006&lt;br /&gt;17.రంగుల చీకటి (కవితా సంపుటి) 2009&lt;br /&gt;18.రేపటి వర్తమానం (కవితా సంపుటి) 2011&lt;br /&gt;19.రెక్క విప్పిన రాగం (కవితా సంపుటి) 2013&lt;br /&gt;20.రేపటి జ్ఞాపకం  (కవితా సంపుటి) 2016&lt;br /&gt;21.ముందడుగు  (కవితా సంపుటి) 2017&lt;br /&gt;22.ముందడి   (కన్నడం కవితా సంపుటి) 2018&lt;br /&gt;23.కన్నీరిన్ నిరంగళ్ (తమిళం కవితా సంపుటి) 2018&lt;br /&gt;24.పదండి ముందుకు (కవితా సంపుటి) 2019

25.కాలం నా చేతిలో వుంది (కవితా సంపుటి) 2020

26.జయభేరి (కవితా సంపుటి) 2021

27. కొత్త గాలి (కవితా సంపుటి) 2022

28.నిలువెత్తు సంతకం(కవితా సంపుటి)2024 

29.అక్షరాలు మొలకెత్తుతూనే ఉంటాయి(కవితా సంపుటి)2025.

==అవార్డులు ==
1985 లో కుందుర్తి స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;1988 లో కుందుర్తి స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;1990 లో శ్రీశ్రీ స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;1990 లో తానా అవార్డు&lt;br /&gt;1991 లో శ్రీశ్రీ స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;1992 లో కరుణశ్రీ అవార్డు &lt;br /&gt;1993 లో రంజని - కుందుర్తి స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;1995 లో వాసిరెడ్డి - సుంకర అవార్డు &lt;br /&gt;2000 లో శ్రీశ్రీ స్మారక అవార్డు&lt;br /&gt;2002 లో సాహితీరత్న అవార్డు&lt;br /&gt;2002 లో పొట్టిశ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం వారి ప్రతిష్ఠాకర ప్రతిభా పురస్కారం.&lt;br /&gt;2004 లో హర్యానా రాష్ట్ర జెమిని అకాడెమీ వారి సుభద్రాకుమారి చౌహాన్ జన్మ శతాబ్ది సమ్మాన్ అవార్డు&lt;br /&gt;2009 లో భీమనాథం రాఘవరెడ్డి స్మారక సాహిత్య పురస్కారం.&lt;br /&gt;2014 లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబు నాయిడు చే &quot;కవిరత్న&quot; బిరుదు ప్రదానం.2015 లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబు నాయిడు చే ఉగాది అవార్డు.

2016 లో ఆగష్టు  29 న గిడుగు రామమూర్తి (జయంతి తెెెెెలుగు బాషా దినోత్సవం సందర్భంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర విశిష్ట సేవా పురస్కారం ,ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబు నాయిడు చే ప్రదానం.)

2017 లో నూతలపాటి గంగాధరం సాహితీ పురస్కారం .

2018 లో కొలకలూరి భాగీరథీ కవితా పురస్కారం.

2018 లో ఉమ్మడి శెట్టి సాహితీ ప్రతిభా పురస్కారం.

2021 లో గార్లపాటి సిద్ధమనాయుడు పురస్కారం. 

2022 లో వచన కవితా పితామహుడు కుందుర్తి ఆంజనేయులుగారి శతజయంతి సందర్భంగా ఫ్రీవెర్స్ ఫ్రంట్ పురస్కారం. 

==సాహితీ కృషికి గుర్తింపు==

# 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2009 మద్రాసు, హైదరాబాదు, ఢిల్లీ, విశాఖపట్నం, సింగపూర్, బెంగళూరు, విజయవాడ లలో జరిగిన ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలలో ప్రతినిధిగా పాల్గొనటం జరిగింది. మొదటి ఐదు సభలకు నాగార్జున యూనివర్శిటి తన ప్రతినిధిగా పంపబడ్డారు. 
# వీరి కథలు తమిళం, మలయాళం, కన్నడంలోకి తర్జుమా చేశారు. కవితలు దేశం లోని 18భాషల్లోకి తర్జుమా చేశారు.
# 'జాతీయ కవి'గా ప్రసార భారతి ద్వారా ఎంపికై 2000 సంవత్సరంలో గణతంత్ర దినోత్సవం సందర్భంగా పూణేలో జరిగిన జాతీయ కవి సమ్మేళనంలో పాల్గొన్నాడు. 
# అదృశ్యకుడ్యం కవిత 18 భాషల్లోకి తర్జుమా చెయ్యబడింది 
# భారత ప్రభుత్వపు సాంకేతిక మంత్రిత్వ శాఖచే యూనివర్శిటి ఆఫ్ హైదరాబాదులో అన్ని రచనలు వారి వెబ్ సైట్ లోను, కార్సస్ లోను భద్రపరచారు. 
# 2008 లో ఆస్ట్రేలియా తెలుగు సంఘం వార్షికోత్సవం సందర్భంగా సన్మానించబడ్డారు. ఈ సందర్భంగా 'సమకాలీన తెలుగు తీరుతెన్నులు' అనే అంశం పై సిడ్నీలో ప్రసంగం చేశారు.

==అవార్డు పొందిన పుస్తకాలు==

1990లో 'విప్లవానికి పురిటిగది' సమతా రచయితల సంఘం ఉత్తమ కవితా సంపుటి అవార్డు పొందినది. &lt;br /&gt;1991 లో 'పురోగతి అంచున' ఉత్తమ కథా సంపుటిగా నాగార్జున యూనివర్శిటి శ్రీశ్రీ స్మారక గోల్డు మెడల్ పొందినది.&lt;br /&gt;1992 లో 'యుద్ధమంటే మాకు భయం లేదు' ఉత్తమ కవితా సంపుటిగా కిన్నెర ఆర్ట్ థియేటర్, అయ్యగారి చారిటబుల్ ట్రస్టు అవార్డు పొందినది.

==సంఘ సేవకు ప్రశంసలు==
*1986 లో విజయవాడ లయన్స్ క్లబ్ వారి ప్రశంసాపత్రం లభించింది.
*1986-87 నాగార్జున యూనివర్శిటిలో ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం వారి తెలుగు గ్రామీణ క్రాంతి పథకం కింద అభివృద్ధి పనులు చేసినందుకు గాను ప్రశంసాపత్రం లభించింది.
*1987-88 నాగార్జున యూనివర్శిటిలో ఎన్.ఎస్.ఎస్. కార్యక్రమాలు సమర్ధవంతంగా నిర్వహించినందుకు కేంద్ర ప్రభుత్వ మానవవనరుల శాఖ నుండి ప్రశంసాపత్రం లభించింది.

==ప్రత్యేక గుర్తింపులు==

# 'మర్రిచెట్టు కింద మల్లెతీగ' ఉత్తమ కవితగా ఎంపిక చేసి నేషనల్ బుక్ ట్రస్ట్ ఆఫ్ ఇండియా వారు '20వ శతాబ్దపు తెలుగు కవిత్వం' అనే గ్రంథంలో ప్రచురించారు. 
# అమెరికన్ బయోగ్రాఫికల్ ఇన్స్టిట్యూట్ వారి కాంటెంపరరీ 'హు ఈజ్ హు'కు ఎంపిక కాబడి అడిగోపుల సంగ్రహ జీవితం ప్రచురించబడింది. ఆసియా పసిఫిక్ 'హు ఈజ్ హు'కు ఎంపిక కాబడి సంగ్రహ జీవితం ప్రచురించబడింది. 
# భారత్ ఎక్స్ లెన్సీగా 'ఫ్రెండ్ షిఫ్ ఫోరం ఆఫ్ ఇండియా' వారిచే 2000వ సంవత్సరంలో ఎంపిక చెయ్యటం జరిగింది.
# ఆసియా పసిఫిక్ &quot;హూ ఈజ్  హూ&quot; కు ఎంపిక కాబడి సంగ్రహ జీవితం ప్రచురించబడింది  

==అడిగోపుల పై పరిశోధనలు==

# నాగార్జున యూనివర్శిటి ప్రొఫెసర్ గోగినేని యోగప్రభావతి దేవి ఆధ్వర్యాన 'అడిగోపుల వారి కథలు - ఒక పరిశీలన' అనే పరిశోధనకు ఎన్. త్రివిక్రమ సూరికి ఎం.ఫిల్ డిగ్రీ 2005సంవత్సరంలో ప్రధానం చెయ్యటం జరిగింది. 
# శ్రీ వెంకటేశ్వర యూనివర్శిటిలో ప్రొఫెసర్ మేడిపల్లి రవికుమార్ పర్యవేక్షణలో 'అడిగోపుల వెంకటరత్నమ్ కవిత్వం - పరిశీలన ' అనే పరిశోధనకు ఎన్.భీమన్నకు 2012 సంవత్సరంలో పి.హెచ్ డి. ఇవ్వబడింది. 
# ఆంధ్రా యూనివర్సిటిలో ఆచార్య M.జయదేవ్ ఆధ్వర్యాన &quot; అడిగోపుల వెంకటరత్నమ్ రచనలు -  పరిశీలన&quot;అనే అంశంపై నక్కెళ్ళ వెంకట పద్మకుమారికి 2023 సంవత్సరంలో పి.హెచ్ డి. ఇవ్వబడింది.

==అడిగోపుల గురించి ప్రముఖులు==
;డాక్టర్ ఆరుద్ర 
పిడికిలి బిగించి ప్రజలు&lt;br /&gt;
మ్మడిగా మన ఈ వ్యవస్థ మార్చేదాకా&lt;br /&gt;
పెడబొబ్బ సింహనాదం&lt;br /&gt;
అడిగోపుల హోరుగాలి ఆగవు సుమ్మీ!

మన పూర్వులు 'వాక్యం రసాత్మకం కావ్యం' అన్నారు. కానీ 'భావం రసాత్మకం కావ్యం' అన్న సంగతిని అడిగోపుల అభ్యుదయ కవితలు తేటతెల్లం చేసి చాటుతున్నాయి.
;ఆచార్య ఆత్రేయ
అడిగోపులకి సామాజిక రాజకీయ స్పృహచైతన్యం ఎంతో గాఢంగా ఉంది. ఆయన కవిత్వం మనకు లోకం చూపుతాయి. లోకంలో జరిగే అన్యాయాల్ని ఎదుర్కొనే దారులు నేర్పుతాయి.

;డాక్టర్ [[సి. నారాయణ రెడ్డి]]
అపూర్వమైన భావచిత్రాలతో సాముదాయకంగా అడిగోపుల వెంకటరత్నానిది ప్రతీతాత్మక కవిత్వం. అనువాదానికి ఒదిగే సారమూలికలన్నీ వీరి కవిత్వంలో ఉన్నాయి. వీరు అగ్రకవుల సరసన నిలుస్తారు.

;డాక్టర్ [[ఎన్.గోపి]] 
అడిగోపుల వెంకటరత్నం పరమ భావుకుడు. ఏది రాసినా సమయస్ఫూర్తితో రాస్తారు. వీరి కవిత్వంలో ఒక ఆల్కెమీ చదివేవారిని, రాసేవారిని క్షాలితం చేస్తుంది.
 
;ప్రొఫెసర్ రాచపాళెం చంద్రశేఖర రెడ్డి
నెల్లూరు జిల్లా అనగానే మనకు వెంటనే గుర్తుకొచ్చేది సంప్రదాయవాదుల్లో వేదం వెంకటరాయ శాస్త్రి, దీపాల పిచ్చయ్య శాస్త్రి, ఆధునికుల్లో పట్టాభి, దువ్వూరి రామిరెడ్డి వంటి కవులు, కరుణకుమార్ వంటి కథకులు. కే.వి.ఆర్ వంటి విమర్శకులు, బంగూరి వంటి పరిశోధకులు, పుచ్చలపల్లి సుందరయ్య వంటి నిబద్థ రాజకీయ నాయకులు, వర్ధమాన సమాజం వంటి సాహితీ సాంస్కృతిక సంస్థలు..మొదలైనవి. ఈ వరుసలో చెప్పుకోవాల్సిన కవి అడిగోపుల వెంకటరత్నం.

;డాక్టర్ రావూరి భరద్వాజ
ఒక సాధారణ దృశ్యాన్ని అసాధారణమైన కోణం నుండి వీక్షించి, అలా చూసినప్పుడు గోచరమయ్యే సౌందర్యం మీద ఎక్కడా మసకంటని పారదర్శకమైన పదాలను ఎన్నుకుని వాటి సాయంతో రంగు గీతలతో ఆలోచనల ఆటల్ని పాటల్ని చిత్రించడం తెలిసినవారు అడిగోపుల. ఆ కవిత్వంలో వర్తమాన సమాజం అంతా కనబడుతుంది. కొత్తగా, వెచ్చగా, కారంగా, పరిమళంగా, మట్టి వాసనగా, సూచనంగా, సమగ్రంగా ఇంకా చాల చాల వాటిగా...

;డాక్టర్ ఎస్.వి.భుజంగరాయ శర్మ
ఈ సమాజాన్ని మార్చటానికి రచయతగా తనకున్న బాధ్యతను గుర్తించటానికి చాల దాఖలాలు అన్ని రచనల్లో కనబడతాయి.

;డా.సంజీవదేవ్
కవితలు చదువుతున్నంత సేపు ఆలోచననిస్తాయి. అనుభూతినిస్తాయి. చదివి ముగించిన తర్వాత వాటి ఛాయలు దగ్గరనుండి దూరానికి, దూరం నుండి సుదూరానికి పొడవయ్యి పోతూ పోతూ ఇంకొంత సేపటికి పొడవు లోతుగా మారిపోతుంది. పొడవు నీడలు లోతు నీడలై హృదయాన్ని తొలుస్తాయి. అడిగోపుల ఒక విలక్షణమైన కవి. ఆయనవి విశిష్ట కవితలు.

;డాక్టర్ గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ
అడిగోపుల కావ్యాల్ని ఎంత గొప్ప రచనలుగా రూపొందించారంటే మన వర్తమాన దేశానికి ఇంతకంటే శక్తిశాలి చిత్రం మరొకటి వుండబోదనుకోవచ్చు. ఈయన కవిత్వం మనకు జ్ఞాపకం చేయని బాధ అంటూ లేదు. ఇలాంటి కావ్యాలే దేశాన్ని మార్చి మనిషి దుఖాన్ని హరిస్తాయి. ఇలాంటి కవులకి మనుషులు రుణగ్రస్తులై వుంటారు.

;కళాప్రపూర్ణ కొండవీటి వెంకటకవి 
అడిగోపుల కథలు ఒక ప్రత్యేకత సంతరించుకున్నాయి. ఇవి పరభాషలైన కన్నడం, మలయాళం, తమిళంలోకి అనువాదం అవ్వడమే వీటి ప్రత్యేకత. అడిగోపుల పురోగతి అంచున నుంచి తిరోగమనం సాగిస్తున్న ప్రజానీకానికి జీవితం పూల పాన్పు కాదని విప్పి చెప్పారు.

;పెద్దిభొట్ల సుబ్బరామయ్య
అడిగోపులకు అవసరమైనంత కథన శక్తి ఉంది. కథా రచన పట్ల ప్రేమ ఉంది. చుట్టూ వున్నజీవితాన్ని నిశితంగా సానుభూతితో పరిశీలించగల హృదయం ఉంది. సమాజం పట్ల, వ్యక్తుల పట్ల అపారమైన సానుభూతి ఉంది. అవసరమైనంత చక్కని భాషా సంపద ఉంది. కథలలో వైలక్షణ్యం ఉంది.

;రావెల సాంబశివరావు
రెండు సహస్రాబ్దాల సాక్షిగా రెండు శతాబ్దాలకు చెందిన ఈ కవి కొత్త మిలీనియంలో మనముందు నిలబెట్టిన సరికొత్త మహోదయం ఇదిగో...సోషలిజం రాల్చిన విత్తనాలతో నారుమళ్ళు పెంచి విశ్వ వినువీధిన అరుణపతాకం రెపరెపలాడిస్తూ ఈయన వేసిన కేకకు- కూతమరిచిన రైలుకూ పెట్టాల్సిందే. విచ్చుకున్న నిశ్శబ్దం రక్తాశ్రువై జారాల్సిందే. అడ్డుగోడలు ఎక్కడ తలెత్తినా బదాబదలు కావాల్సిందే.

;డాక్టర్ నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు 
జీవితంలోను, కవిత్వంలోను సిన్సియారిటీకి ఎంత విలువుందో సి.నారాయణ రెడ్డికి తెలుసు. చిరంజీవి వెంకటరత్నానికి తెలుసు. శిల్ప సుందరం కానిదీ, జీవిత సంపర్కం లేనిదీ కవిత్వం ఎంత గొప్పదైనా నిరుపయోగం అన్న సంగతి ఆరుద్రకీ, అతడి ఏకలవ్యుడు అడిగోపులకీ తెలుసు. అడిగోపుల కవిత్వంలో ఆ తపన తీవ్రత ఉంది. ఆమ్రఫలపు రుచీ ఉంది. తీవ్రత భావానికి, రుచి శిల్పానిది. అడిగోపుల కవిత్వంలో విల్లంబు గురీ ఉంది. వైవిధ్యపు సిరీ ఉంది. గురి గమ్యం కోసం సిరి రమ్యం కోసం. అడిగోపుల తన్ను తాను ఆవిష్కరించుకున్న సందర్భాలని పాఠకుడు పరికించి, పులకించి, కదలి, కంపించి, కరాలెత్తి.. కంగ్రాట్స్ కవీ అంటాడు. వెంకటరత్నానికి సెల్యూట్ చేస్తాడు.

;రాచకొండ విశ్వనాధశాస్త్రి
గాయాలే గేయాలని అడిగోపుల గారిని చదివితే తెలుస్తుంది.

;కాటూరు రవీంద్ర త్రివిక్రమ్
అడిగోపులది స్పష్టమైన కవితా ముద్ర. ఈయన సొంత గొంతుతోనే సాధించుకున్నాడు. ఆయనకు జాతీయ, అంతర్జాతీయ గౌరవాలు దక్కాలని నా ఆకాంక్ష. దక్కుతాయని నా తిరుగులేని నమ్మకం.

;వీరాజి
అడిగోపుల గారిని నేను అల్లంత దూరాన చూస్తూనే.. అదిగో.. పులి వస్తున్నాడంటాను. అవును అడిగోపుల పులి లాంటి కవి. అచ్చమైన అభ్యుదయ కవి. అడిగోపుల ఒక్క కార్మికుడ్ని లేదా మరో కర్షకుడ్నిమాత్రమే భుజాన వేసుకున్న అభ్యుదయ కవి కాదు. సమాజంలోని అన్ని వర్గాల అంతరాల పోరలలోకి పంపించాలని నిరూపిస్తున్నాడు. అడిగోపుల రేపటి సుఖశాంతుల వైపు పోయే మార్గాన్ని కనిపెట్టాలని, ప్రచారం చెయ్యాలని కంకణం కట్టుకున్న ఇవాల్టి మేటి కవి.

;కళాప్రపూర్ణ మరుపూరు కోదండరామిరెడ్డి
అడిగోపుల మధుర కవియై భావస్ఫూర్తితో అధిక్షేపణ రూపమైనా, మార్గదర్శకమైన కవిత్వం చెప్పి ఇంపు కలిగిస్తున్నాడు. ఎక్కిరింపుతో దెబ్బతిన్న వ్యక్తి చేతనే నవ్వించే ఈ కవి నేర్పు వేమన బాణితో వియ్యమందుతున్నది.

;ప్రొఫెసర్ జి.ఎన్.రెడ్డి, వైస్ చాన్సెలర్, శ్రీ వెంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం
అడిగోపుల గారికి ఉత్తమ ఆధునికాభ్యుదయ కవుల్లో ఒకరిగా రాణించే కవి హృదయం, ప్రతిభ, రచనా పాటవం వుండటం అభినందించదక్క విషయం. వీరిది ఆవేశంలో కన్నా ఆలోచనలో పుట్టిన కవిత.

'''డాక్టర్ జె. బాపురెడ్డి :''' 

&quot;కాలపురుషుడొకండె త్రికాలవేది

అతని దివ్యాంశం అడిగోపులాఖ్యా సుకవి

కాన రేపటి చూపతన్ కవిత కబ్బి 

భావ భౌతిక సత్య సంబరితమయ్యె ! &quot;

'''విహారి :''' 

వాక్యాన్ని  వ్యంగ్య విలసితం చేయటం, వక్రోక్తి,అభివ్యక్తి చాతుర్యం, అలంకార ప్రయోగం, ప్రతీకల్ని సంధించటం, ధ్వని ప్రసరణ వంటి అనేక గుణవిశేషాల సమాహారం శిల్ప మర్మజ్ఞుడైన వెంకటరత్నమ్ గారి కవిత్వం. 

'''ఆచార్య మేడిపల్లి రవి కుమార్ :'''

అడిగోపుల కవిత్వం ఒక హోరుగాలి. సమాజంలో అసమానతలూ , దోపిడీలు, దౌర్జన్యాలు, మోసాలు వంటి ఇతరేతర అవలక్షణాలన్నీ సమసిపోనంత వరకూ.. 

ఈ హోరుగాలిలోని అగ్గి ఆరదు  

అలుపెరుగని అడిగోపుల కలం ఆగదు!

'''ఆచార్య కోలకనూరి ఇనాక్ :''' 

భవిష్యత్తును స్వప్నించే సామాజికుడు. అసంబద్దతలను తిరస్కరించే వేదనాశీలి, మాధుర్యం ఆహ్వానించే రసహృదయుడు, మానవ వికాస భావజాలం సంభవించే ఉన్నతకవి శ్రీ అడిగోపుల వెంకటరత్నం సాహిత్యంలో జవం, జీవం, వడి, వేడి, ఉన్నతంగా ఉన్నవని సహృదయులు గ్రహిస్తారు.
==మరణం==
ఈయన [[2024]], [[జూలై 19]]వ తేదీన తిరుపతిలో తుదిశ్వాసను విడిచాడు.&lt;ref name=&quot;జ్యోతి&quot;&gt;{{cite news |last1=కల్చరల్ రిపోర్టర్ |title=ప్రముఖ కవి అడిగోపుల కన్నుమూత.. |url=https://www.andhrajyothy.com/2024/telangana/renowned-poet-adigoula-vkaaratnam-passes-away-in-tirupati-1285006.html |accessdate=20 July 2024 |work=ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక |date=20 July 2024}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

==ఇతర లింకులు==
*[https://kavithvam.blogspot.com/ http://www.adigopula.com/]
*[https://www.facebook.com/%E0%B0%85%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%97%E0%B1%8B%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%85%E0%B0%AD%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B0%AF-%E0%B0%95%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%82-489008681847737 Facebook.com/adigopula]
*[https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid035U9NSBGdVZuCmihtuYzGNKmxzvQ3NvofnXTC8JWw5HNzV3CUBKrNwHQ976g9z43yl&amp;id=489008681847737 కొండ్రెడ్డి వెంకటేశ్వర రెడ్డిగారి వ్యాసం] 
*http://www.avkf.org/BookLink/display_author_books.php?author_id=1082&amp;PHPSESSID=59672fac64c58d48a57b9ff8e12601fd
*http://www.archive.org/download/raatichigullu022513mbp/raatichigullu022513mbp.pdf
*http://www.archive.org/download/marnanikirendumu021281mbp/marnanikirendumu021281mbp.pdf
*http://www.archive.org/download/jivanaporatam020502mbp/jivanaporatam020502mbp.pdf
*https://web.archive.org/web/20100211100559/http://indiaclub.com/shop/SearchResults.asp?ProdStock=19965
*https://web.archive.org/web/20100619052439/http://tirumala.org/svartscollege/telugu1.htm

[[వర్గం:జనన సంవత్సరం తప్పిపోయినవి]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా కవులు]]
[[వర్గం:2024 మరణాలు]]</text>
      <sha1>amcuorv2bb2aia07qyih3z5bt3hnmso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103778</id>
    <revision>
      <id>4601614</id>
      <parentid>4512625</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:20:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601614</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37095" sha1="qxy88otb01pdbwdga4wrog6gag2vmfr" xml:space="preserve">{{For|ఇదే పేరుతో ఉన్న పూర్వపు సినిమా నటుడు, నిర్మాత |జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ మూర్తి}}
{{Infobox person
| name = '''జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ''' 
| residence =
| other_names = '''క్రిష్''' 
| image =Krish .jpg
| imagesize = 200px
| caption =  '''జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ''' 
| birth_name = '''జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ''' 
| birth_date = {{birth date and age|1978|11|10|df=yes}}
| birth_place = [[గుంటూరు]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[భారతదేశం]]
| native_place = 
| death_date = 
| death_place = 
| death_cause = 
| occupation = 	సినిమా దర్శకుడుస్క్రీన్ రైటర్
| religion = 
| spouse= రమ్య వెలగ (2015 - 2021 విడాకులు)&lt;br&gt; ప్రీతి చల్లా (2024 నవంబర్ 11 - )
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ''' అలియాస్ '''క్రిష్''' ప్రముఖ [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చలనచిత్ర దర్శకుడు. తను దర్శకత్వం వహించిన తొలి చిత్రానికే ([[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]) ఉత్తమ దర్శకుడిగా [[నంది]] పురస్కారాన్ని పొందాడు. ఆ తర్వాత [[వేదం (సినిమా)|వేదం]], [[కృష్ణం వందే జగద్గురుం]], [[కంచె]], [[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]] మొదలైన [[సినిమాలు]] తీశాడు. 

== బాల్యం, విద్యాభ్యాసం ==
క్రిష్ గుంటూరులో పుట్టి పెరిగాడు. ఈయన తాత జాగర్లమూడి రమణయ్య పోలీసు అధికారి. ఆయన సంతానం ఆరుగురు అబ్బాయిలు, ఒక అమ్మాయి. మనవళ్ళు, మనవరాళ్ళందరిలోకీ క్రిష్ పెద్దవాడు కావడంతో తాతగారి దగ్గర చనువు ఎక్కువగా ఉండేది. క్రిష్  చిన్నతనం నుంచే కథలు, చదవడం, రాయడం మీద ఆసక్తి ఉండేది. తండ్రి జాగర్లమూడి సాయిబాబా కు సినిమాలంటే ఆసక్తి. కొన్నాళ్ళు ఒక సినిమా థియేటర్ నడిపి గిట్టుబాటు కాక మధ్యలో వదిలేశాడు.

గుంటూరు లో ఇంటర్మీడియట్ దాకా చదువుకున్న క్రిష్ ఫార్మసీ చదవడం కోసం విజయవాడలోని సిద్ధార్థ కళాశాలలో చేరాడు. అక్కడ చదువు పూర్తయిన తర్వాత ఫార్మసీలో ఎం. ఎస్. చేయడం కోసం అమెరికా వెళ్ళాడు. అక్కడ కూడా పుస్తకాలు బాగా చదివేవాడు, సినిమాలు చూసేవాడు. తన ఆలోచనలకు దగ్గరగా ఉన్న కొంతమంది స్నేహితులు అతన్ని ప్రోత్సహించేవారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.eenadu.net/cinema/latestnews/Krish-Jagarlamudi-birthday-story/0201/120133273|title=సహాయ దర్శకుడైనా.. సెట్‌లో టీ సర్వ్ చేశారు!|website=www.eenadu.net|language=te|access-date=2020-11-10}}&lt;/ref&gt;
==వివాహం==
క్రిష్‌ జాగర్లమూడి 2016 ఆగష్టు 7న హైదరాబాద్ లోని  గోల్కొండ రిసార్ట్ లో డాక్టర్‌ రమ్య వెలగ తో వివాహం జరిగింది.&lt;ref name=&quot;అంగరంగ వైభవంగా క్రిష్ నిశ్చితార్థం వేడుక&quot;&gt;{{cite news |last1=Mana Telangana |first1=Ramesh |title=అంగరంగ వైభవంగా క్రిష్ నిశ్చితార్థం వేడుక |url=https://www.manatelangana.news/radhakrishna-jagarlamudi-engagement-celebrations-in-hyderabad/ |accessdate=6 May 2021 |work= |date=25 June 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210506054703/https://www.manatelangana.news/radhakrishna-jagarlamudi-engagement-celebrations-in-hyderabad/ |archivedate=6 మే 2021 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; వారిద్దరూ విభేదాల కారణంగా 2021లో పరస్పర అంగీకారంతో విడాకులు తీసుకొని విడిపోయారు.&lt;ref name=&quot;క్రిష్‌ తన భార్యతో విడిపోవడానికి ఆ హీరోయినే కారణమట!&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=క్రిష్‌ తన భార్యతో విడిపోవడానికి ఆ హీరోయినే కారణమట! |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/heroin-reason-director-krish-divorce-wife-ramya-1361712 |accessdate=6 May 2021 |work=Sakshi |date=5 May 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210506055009/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/heroin-reason-director-krish-divorce-wife-ramya-1361712 |archivedate=6 మే 2021 |language=te |url-status=live }}&lt;/ref&gt; 

క్రిష్ 2024 నవంబర్ 11న గైనకాలజిస్ట్ డాక్టర్ ప్రీతి చల్లాని వివాహం చేసుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;వైభవంగా దర్శకుడు క్రిష్‌ వివాహం.. ఫొటో వైరల్‌&quot;&gt;{{cite news |last1=Eenadu |title=వైభవంగా దర్శకుడు క్రిష్‌ వివాహం.. ఫొటో వైరల్‌ |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/director-krish-jagarlamudi-wedding/0210/124203162 |accessdate=11 November 2024 |work= |date=11 November 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241111135945/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/director-krish-jagarlamudi-wedding/0210/124203162 |archivedate=11 November 2024 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Telugu film director Krish to marry famous Hyderabad doctor; Who is Dr Priti Challa?&quot;&gt;{{cite news |last1=The Economic Times |title=Telugu film director Krish to marry famous Hyderabad doctor; Who is Dr Priti Challa? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/telegu-film-director-krish-to-marry-famous-hyderabad-doctor-who-is-dr-priti-challa/articleshow/115174074.cms?from=mdr |accessdate=11 November 2024 |date=11 November 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241111135914/https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/telegu-film-director-krish-to-marry-famous-hyderabad-doctor-who-is-dr-priti-challa/articleshow/115174074.cms?from=mdr |archivedate=11 November 2024}}&lt;/ref&gt;
[[దస్త్రం:KrishJagarlamudi_drPritiChalla.jpg|కుడి|thumb|300x300px|క్రిష్, ప్రీతి చల్లా వివాహం నటి ఫోటో]]

== కెరీర్ ==
అమెరికాలో ఉన్నప్పుడే ఒక కథ రాసుకుని దాన్ని సినిమాగా తీద్దామనుకున్నాడు. అక్కడ కుదరకపోవడంతో భారతదేశానికి వచ్చి ప్రయత్నిద్దామనుకున్నాడు. మొదటగా స్నేహితుడు రాజీవ్ తో కలిసి ''ఫస్ట్ బిజీ సొల్యూషన్స్'' అనే పేరుతో ఒక కంపెనీ స్థాపించి అది ఒక స్థాయికి వచ్చిన తర్వాత రాజీవ్ కు అప్పగించి తాను సినిమా ప్రయత్నాలు మొదలు పెట్టాడు. ఒకరికొకరు సినిమాకు దర్శకత్వం వహిస్తున్న రసూల్ ఎల్లోర్ దగ్గర సహాయ దర్శకుడిగా చేరాడు. అదే సమయంలో ఏదో కొత్తగా రాయాలి అనే తపన పెరిగింది. బాలీవుడ్ కోసం గాంధీ గాడ్సే కథను రాయడం మొదలుపెట్టాడు. పరిశోధన కోసం నాగపూరు, పుణె, సాంగ్లి లాంటి చోట్ల తిరిగాడు. కానీ ఆ ప్రయాణంలోనే కొన్ని అనుభవాల వల్ల తిరిగి హైదరాబాదుకు రావాలనుకున్నాడు.

ఒక చిన్న హోటల్ లో కూర్చుని గమ్యం సినిమా కథ రాసుకున్నాడు. 2008 లో,'''క్రిష్''' అల్లరి నరేష్, శర్వానంద్, కమాలినీ ముఖర్జీ నటించిన, గమ్యంతో తన సినీ పరిశ్రమకు పరిచయమయ్యాడు. అనేక ప్రసిద్ధ తెలుగు చిత్ర నిర్మాతలను ఈ చిత్రం నిర్మించటానికి నిరాకరించటంతో తన తండ్రి జాగర్లమూడి సాయిబాబా, తన సోదరుడు బిబో శ్రీనివాస్తో, అతని స్నేహితుడు రాజీవ్ రెడ్డి కలిసి గమ్యం చిత్రన్ని నిర్మించారు. ఈ చలన చిత్రం బాక్స్ ఆఫీసు వద్ద భారీ విజయాన్ని సాధించింది, ఉత్తమ చిత్రం, 2009 సౌత్ ఫిలింఫేర్ అవార్డులో ఉత్తమ దర్శకుడు వంటి అనేక పురస్కారాలు గెలుచుకుంది. తమిళ భాషలో &quot;కదలనా సుమ్మల్లా&quot; గా కన్నడలో &quot;సవారీ&quot;గా, బెంగాలీలో &quot;దుయ్ ప్రిథైబి&quot;గా ఈ చిత్రం పునర్నిర్మించబడింది.

క్రిష్ యొక్క తదుపరి చిత్రం, వేదం, జూన్ 2010 లో థియేటర్లలో విడుదల అయింది. [[అల్లు అర్జున్]], [[అనుష్క శెట్టి|అనుష్క]], [[మంచు మనోజ్ కుమార్|మంచు మనోజ్]] ప్రధాన పాత్రలలో నటించిన ఈ చిత్రం, ఒక దశాబ్దం తర్వాత తెలుగులో మొదటి మల్టీ స్టారర్ చిత్రం. ఇది విమర్శకులు, ప్రేక్షకులచే బాగా ఆకర్షించబడింది, 58 వ ఫిలింఫేర్ అవార్డ్స్ సౌత్లో నాలుగు ప్రధాన పురస్కారాలను గెలుచుకుంది, క్రిష్ తన రెండవ ఫిలిం ఫేర్ అవార్డును ఉత్తమ దర్శకుడిగా అందుకున్నాడు. 1975 లో జీవన్ జ్యోతి తర్వాత, నాలుగు ప్రధాన పురస్కారాలు (ఉత్తమ సినిమా, ఉత్తమ దర్శకుడు, అల్లు అర్జున్ కు ఉత్తమ నటుడు, అనుష్క శెట్టికి ఉత్తమ నటి) గెలిచిన రెండో చిత్రం కూడా, బాక్స్ ఆఫీసు వద్ద మంచి అదరణ లభించింది.

వేదం విజయం తరువాత, క్రిష్ తన తమిళ రీమేక్, వానమ్ పేరుతో దర్శకత్వం వహించడానికి సంతకం చేసారు, ఇందులో శింబు, భరత్, అనుష్క శెట్టి ప్రధాన పాత్రలలో నటించారు. వానమ్ కూడా విమర్శకుల ప్రశంసలను అందుకుంది. 2012 లో విడుదలైన [[దగ్గుబాటి రానా]], [[నయన తార]] నటించిన అతని తదుపరి చిత్రం [[కృష్ణం వందే జగద్గురుం]] బాక్స్ ఆఫీసు వద్ద ఘన విజయాన్ని అందుకుంది.

అతని తొలి హిందీ చిత్రం సంజయ్ లీలా భన్సాలి ప్రొడక్షన్ లో &quot;గబ్బర్ ఈజ్ బ్యాక్&quot;, 2015 ఏప్రిల్ 20 న విడుదలైంది. ఇందులో [[అక్షయ్ కుమార్]], [[కరీనా కపూర్]], [[శ్రుతి హాసన్]] నటించారు. అతని రెండో ప్రపంచ యుద్ధ నేపథ్య తెలుగు చిత్రం, వరుణ్ తేజ్ నటించిన [[కంచె (సినిమా)|కంచె]], అక్టోబరు 22 న దసరా సందర్భంగా విడుదలయినది, విమర్శకుల నుంచి మంచి సమీక్షలను సంపాదించింది. క్రిష్ దర్శకత్వం వహించిన [[నందమూరి బాలకృష్ణ]] గారి వందో చిత్రం [[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]] 2017 జనవరి 12 లో విడుదలైనది.

== దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!దర్శకుడు
!రచయిత
!భాష
!గమనికలు
!మూ
|-
|2008
|[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Postmortem - Gamyam by Radha Krishna Jagarlamudi (Krish Jagar)|url=http://www.idlebrain.com/movie/postmortem/gamyam.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191214212312/http://www.idlebrain.com/movie/postmortem/gamyam.html|archive-date=14 December 2019|access-date=11 February 2020|website=[[Idlebrain.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2010
|[[వేదం (సినిమా)|వేదం]]
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|2011
|''వనం''
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తమిళం]]
|''వేదం'' రీమేక్
|
|-
|2012
|[[కృష్ణం వందే జగద్గురుం]]
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2015
|''గబ్బర్ ఈజ్ బ్యాక్''
|{{అవును}}
|{{కాదు}}
|హిందీ
|
|
|-
|[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|2017
|[[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]]
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=16 January 2017|title=Krish, the lover of legends|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/Krish-the-lover-of-legends/article17045235.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721083811/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/Krish-the-lover-of-legends/article17045235.ece|archive-date=21 July 2020|access-date=21 July 2020|website=The Hindu}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2019
|''[[ఎన్.టి.ఆర్. కథానాయకుడు]]''
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=24 February 2019|title=Wish more people would've seen 'NTR: Kathanayakudu' in cine hall: Director Krish Jagarlamudi|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/telugu/2019/feb/24/wish-more-people-wouldve-seen-ntr-kathanayakudu-in-cine-hall-director-krish-jagarlamudi-1943124.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721052529/https://www.newindianexpress.com/entertainment/telugu/2019/feb/24/wish-more-people-wouldve-seen-ntr-kathanayakudu-in-cine-hall-director-krish-jagarlamudi-1943124.html|archive-date=21 July 2020|access-date=21 July 2020|website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|-
|''[[ఎన్.టి.ఆర్. మహానాయకుడు]]''
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/ntr-mahanayakudu-proves-krish-to-be-a-master-storyteller-119022300068_1.html|title=NTR Mahanayakudu proves Krish to be a master storyteller|date=23 February 2019|newspaper=Business Standard India|access-date=21 July 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721052813/https://www.business-standard.com/article/news-ians/ntr-mahanayakudu-proves-krish-to-be-a-master-storyteller-119022300068_1.html|archive-date=21 July 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|''[[మణికర్ణిక: ద క్వీన్ ఆఫ్ ఝాన్సీ]]''
|{{అవును}}
|{{కాదు}}
|హిందీ
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=27 January 2019|title=Manikarnika co-director Krish on Kangana Ranaut|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/manikarnika-krish-on-kangana-ranaut-happy-that-she-didnt-spoil-film-much-5556656/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721052530/https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/manikarnika-krish-on-kangana-ranaut-happy-that-she-didnt-spoil-film-much-5556656/|archive-date=21 July 2020|access-date=21 July 2020|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|-
|2021
|''[[కొండపొలం]]''
|{{అవును}}
|స్క్రీన్ ప్లే
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-08-20|title=Vaishnav Tej-Rakul Preet Singh movie titled Konda Polam|url=https://www.thenewsminute.com/article/vaishnav-tej-rakul-preet-singh-movie-titled-konda-polam-154151|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210820081737/https://www.thenewsminute.com/article/vaishnav-tej-rakul-preet-singh-movie-titled-konda-polam-154151|archive-date=20 August 2021|access-date=20 August 2021|website=The News Minute}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2025
|''ఘాతి'' †
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|చిత్రీకరణ
|
|-
|''[[హరి హర వీరమల్లు|హరి హర వీరమల్లు: పార్ట్ 1 – కత్తి vs ఆత్మ]]'' †
|{{అవును}}
|{{అవును}}
|[[తెలుగు]]
|చిత్రీకరణ; ఏఎం [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] కూడా దర్శకత్వం వహించారు
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-03-11|title='Hari Hara Veera Mallu': Pawan Kalyan looks flamboyant as a heroic outlaw|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/hari-hara-veera-mallu-pawan-kalyan-looks-flamboyant-as-a-heroic-outlaw/articleshow/81450766.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317191930/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/hari-hara-veera-mallu-pawan-kalyan-looks-flamboyant-as-a-heroic-outlaw/articleshow/81450766.cms|archive-date=17 March 2021|access-date=2021-03-11|website=The Times of India}}&lt;/ref&gt;
|}

; అతిధి పాత్రలు

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!పాత్ర
!భాష
!గమనికలు
|-
|2008
|[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]
| rowspan=&quot;2&quot; |నక్సలైట్
|[[తెలుగు]]
|
|-
|2009
|''కాధల్న సుమ్మ ఇల్లై''
|[[తమిళం]]
|''గమ్యం'' రీమేక్
|-
|2010
|[[వేదం (సినిమా)|వేదం]]
| rowspan=&quot;2&quot; |సాధువు
|[[తెలుగు]]
|
|-
|2011
|''వనం''
|[[తమిళం]]
|''వేదం'' రీమేక్
|-
|2018
|''మహానటి''
| rowspan=&quot;2&quot; |కేవీ రెడ్డి
| rowspan=&quot;2&quot; |[[తెలుగు]]
|-
|2019
|''ఎన్టీఆర్: కథానాయకుడు''
|
|}

=== టెలివిజన్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!పేరు
!సృష్టికర్త
!దర్శకుడు
!రచయిత
!మూ
|-
|2020
|మస్తీస్
|అవును
|నం
|అవును
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=18 April 2020|title=Director Krish Jagarlamudi's Masti's registers big numbers!|url=https://www.thehansindia.com/webseries/director-krish-jagarlamudis-mastis-registers-big-numbers-617999|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230627052541/https://www.thehansindia.com/webseries/director-krish-jagarlamudis-mastis-registers-big-numbers-617999|archive-date=27 June 2023|access-date=15 June 2022|website=www.thehansindia.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|2022
|[[9 అవర్స్]]
|అవును
|నం
|అవును
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/news/hindi/9-hours-trailer-shows-up-the-violent-side-of-robberies/articleshow/91746269.cms|title='9 Hours' trailer shows up the violent side of robberies|access-date=2022-06-14|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220615195851/https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/news/hindi/9-hours-trailer-shows-up-the-violent-side-of-robberies/articleshow/91746269.cms|archive-date=15 June 2022|language=en|website=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;
|}

== అవార్డులు &amp; నామినేషన్లు ==
క్రిష్ అందుకున్న అవార్డులు &amp; నామినేషన్ల జాబితా.

; సినీమా అవార్డులు

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2016
| rowspan=&quot;3&quot; |[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|ఉత్తమ దర్శకుడిగా సినీమా అవార్డు
|నామినేట్ చేయబడింది
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=13 June 2016|title=CineMAA Awards 2016|url=https://movies.ndtv.com/regional/cinemaa-awards-2016-baahubali-leads-with-13-awards-1418314|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803151414/https://movies.ndtv.com/regional/cinemaa-awards-2016-baahubali-leads-with-13-awards-1418314|archive-date=3 August 2020|access-date=11 February 2020|website=NDTV}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఉత్తమ కథకు సినీమా అవార్డు
|గెలిచింది
|-
|సినీమా అవార్డ్ - స్పెషల్ అప్రిషియేషన్ అవార్డు
|గెలిచింది
|}

; ఫిలింఫేర్ అవార్డ్స్ సౌత్

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2009
|[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]
| rowspan=&quot;5&quot; |ఉత్తమ దర్శకుడిగా ఫిల్మ్‌ఫేర్ అవార్డు - తెలుగు
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/movie-awards/filmfare-awards-winners/telugu/2009/102|title=FILMFARE AWARDS 2009 TELUGU WINNERS|access-date=11 February 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304231412/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/movie-awards/filmfare-awards-winners/telugu/2009/102|archive-date=4 March 2020|website=The Times of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|2011
|[[వేదం (సినిమా)|వేదం]]
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=4 July 2011|title=Vedam wins big at Filmfare Awards (South) 2011|url=https://www.rediff.com/movies/report/vedam-wins-big-at-filmfare-awards-2011/20110704.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200221122939/https://www.rediff.com/movies/report/vedam-wins-big-at-filmfare-awards-2011/20110704.htm|archive-date=21 February 2020|access-date=11 February 2020|website=Rediff.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|2013
|[[కృష్ణం వందే జగద్గురుం]]
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=4 July 2013|title=60th Idea Filmfare Awards 2013 (South) Nominations|url=https://www.filmfare.com/features/60th-idea-filmfare-awards-2013-south-nominations-3603.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615085439/https://www.filmfare.com/features/60th-idea-filmfare-awards-2013-south-nominations-3603.html|archive-date=15 June 2018|access-date=11 February 2020|website=[[Filmfare]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2016
|[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=8 June 2016|title=63rd Filmfare Awards (South) 2016 nominations list|url=https://www.ibtimes.co.in/63rd-filmfare-awards-south-nominations-list-revealed-baahubali-srimanthudu-leads-telugu-681791|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806014907/https://www.ibtimes.co.in/63rd-filmfare-awards-south-nominations-list-revealed-baahubali-srimanthudu-leads-telugu-681791|archive-date=6 August 2020|access-date=11 February 2020|website=International Business Times}}&lt;/ref&gt;
|-
|2018
|[[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]]
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=TELUGU NOMINATIONS FOR FILMFARE AWARDS SOUTH 2018|url=https://www.filmfare.com/awards/filmfare-awards-south-2018/telugu/nominations|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190330103232/https://www.filmfare.com/awards/filmfare-awards-south-2018/telugu/nominations|archive-date=30 March 2019|access-date=11 February 2020|website=Filmfare}}&lt;/ref&gt;
|}

; IIFA ఉత్సవం

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2017
| rowspan=&quot;2&quot; |[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|ఉత్తమ దర్శకుడిగా IIFA ఉత్సవం అవార్డు - తెలుగు
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=14 March 2017|title=IIFA Utsavam 2017 Telugu nomination list|url=https://www.ibtimes.co.in/iifa-utsavam-2017-telugu-nomination-list-janatha-garage-oopiri-get-most-nods-719356|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191019115507/https://www.ibtimes.co.in/iifa-utsavam-2017-telugu-nomination-list-janatha-garage-oopiri-get-most-nods-719356|archive-date=19 October 2019|access-date=11 February 2020|website=International Business Times}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఉత్తమ కథకు IIFA ఉత్సవం అవార్డు – తెలుగు
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/janatha-garage-kirik-party-bag-top-honours-at-iifa-utsavam-2017-117033000677_1.html|title='Janatha Garage', 'Kirik Party' bag top honours at IIFA Utsavam 2017|date=30 March 2017|newspaper=Business Standard India|access-date=21 July 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330122023/http://www.business-standard.com/article/news-ians/janatha-garage-kirik-party-bag-top-honours-at-iifa-utsavam-2017-117033000677_1.html|archive-date=30 March 2017}}&lt;/ref&gt;
|}

; నంది అవార్డులు

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2008
|[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]
|ఉత్తమ దర్శకుడిగా నంది అవార్డు
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=24 October 2008|title=Nandi awards 2008 announced|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/nandiawards2008.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141020171123/http://idlebrain.com/news/2000march20/nandiawards2008.html|archive-date=20 October 2014|access-date=11 February 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;
|}

; జాతీయ చలనచిత్ర అవార్డులు

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2016
|[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|తెలుగులో ఉత్తమ చలనచిత్రంగా జాతీయ చలనచిత్ర పురస్కారం
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=29 March 2016|title=National Awards 2016: Here is the complete List of Winners|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/63rd-national-film-awards-complete-list-of-winners/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201108091452/https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/63rd-national-film-awards-complete-list-of-winners/|archive-date=8 November 2020|access-date=21 July 2020|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|}

; ప్రొడ్యూసర్స్ గిల్డ్ ఫిల్మ్ అవార్డ్స్

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2016
|''గబ్బర్ ఈజ్ బ్యాక్''
|బెస్ట్ డెబ్యూ డైరెక్టర్‌గా ప్రొడ్యూసర్స్ గిల్డ్ ఫిల్మ్ అవార్డు
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 December 2015|title=Nominations for 11th Renault Sony Guild Awards|url=https://www.bollywoodhungama.com/news/features/nominations-for-11th-renault-sony-guild-awards/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210306084137/https://www.bollywoodhungama.com/news/features/nominations-for-11th-renault-sony-guild-awards/|archive-date=6 March 2021|access-date=21 July 2020|website=Bollywood Hungama}}&lt;/ref&gt;
|}

; సౌత్ ఇండియన్ ఇంటర్నేషనల్ మూవీ అవార్డ్స్

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2016
|[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
| rowspan=&quot;2&quot; |ఉత్తమ చిత్రంగా SIIMA అవార్డు (తెలుగు)
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=27 May 2016|title=SIIMA 2016 nominations out|url=https://www.thenewsminute.com/article/siima-2016-nominations-out-%E2%80%93-here-list-43912|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170803135047/http://www.thenewsminute.com/article/siima-2016-nominations-out-%E2%80%93-here-list-43912|archive-date=3 August 2017|access-date=11 February 2020|website=The News Minute}}&lt;/ref&gt;
|-
|2018
|[[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]]
|నామినేట్ చేయబడింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=5 August 2018|title=SIIMA Awards 2018 - Telugu, Kannada nominations|url=https://www.ibtimes.co.in/siima-awards-2018-telugu-kannada-nomination-list-out-date-place-7th-edition-revealed-777016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808135901/https://www.ibtimes.co.in/siima-awards-2018-telugu-kannada-nomination-list-out-date-place-7th-edition-revealed-777016|archive-date=8 August 2018|access-date=11 February 2020|website=International Business Times}}&lt;/ref&gt;
|}

; TSR – TV9 నేషనల్ ఫిల్మ్ అవార్డ్స్

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2017
|[[కంచె (సినిమా)|కంచె]]
|ఉత్తమ దర్శకుడు - ప్రత్యేక జ్యూరీ అవార్డు
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=9 April 2017|title=TSR TV9 National Film Awards 2015, 2016 Winners|url=https://www.ibtimes.co.in/tsr-tv9-national-film-awards-2015-2016-winners-lists-baahubali-srimanthudu-sos-bag-maximum-722492|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191211121622/https://www.ibtimes.co.in/tsr-tv9-national-film-awards-2015-2016-winners-lists-baahubali-srimanthudu-sos-bag-maximum-722492|archive-date=11 December 2019|access-date=12 February 2020|website=International Business Times}}&lt;/ref&gt;
|-
|2019
|[[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]]
|ఉత్తమ దర్శకుడు
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=16 February 2019|title=The TSR-TV9 National Film Awards for 2017-18 and 2018-19 have been announced|url=https://www.thenewsminute.com/article/balakrishna-nagarjuna-and-keerthy-suresh-among-tsr-tv9-film-award-winners-96844|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191217030056/https://www.thenewsminute.com/article/balakrishna-nagarjuna-and-keerthy-suresh-among-tsr-tv9-film-award-winners-96844|archive-date=17 December 2019|access-date=12 February 2020|website=The News Minute}}&lt;/ref&gt;
|}

; జీ సినీ అవార్డ్స్ తెలుగు

{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!వర్గం
!ఫలితం
!మూ
|-
|2017
| rowspan=&quot;2&quot; |జీ సినీ అవార్డ్స్ తెలుగు
|ఇష్టమైన దర్శకుడికి జీ తెలుగు గోల్డెన్ అవార్డు
|[[గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి (సినిమా)|గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి]]
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=1 January 2018|title=Zee Telugu Golden Awards 2017 winners|url=https://www.ibtimes.co.in/zee-telugu-golden-awards-2017-winners-list-photos-755196|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180608070256/https://www.ibtimes.co.in/zee-telugu-golden-awards-2017-winners-list-photos-755196|archive-date=8 June 2018|access-date=12 February 2020|website=International Business Times}}&lt;/ref&gt;
|-
|2019
|దాసరి అవార్డు (ప్రత్యేక ప్రశంసా పురస్కారం)
|''ఎన్టీఆర్: కథానాయకుడు''
|గెలిచింది
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=25 January 2019|title=Tollywood's first and biggest Awards event of the Year on Zee Telugu|url=https://zeenews.india.com/regional/tollywoods-first-and-biggest-awards-event-of-the-year-on-zee-telugu-2173969.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190209204146/https://zeenews.india.com/regional/tollywoods-first-and-biggest-awards-event-of-the-year-on-zee-telugu-2173969.html|archive-date=9 February 2019|access-date=12 February 2020|website=Zee News}}&lt;/ref&gt;
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

==బయటి లింకులు==
*{{imdb name|id=3758453|name=రాధాకృష్ణ జాగర్లమూడి}}

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నంది ఉత్తమ దర్శకులు]]</text>
      <sha1>qxy88otb01pdbwdga4wrog6gag2vmfr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఎ. ఎం. రత్నం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>104651</id>
    <revision>
      <id>4601608</id>
      <parentid>3119367</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:13:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601608</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3572" sha1="6daj0ig9cfaa6mdzo1jipr7mgn75yv4" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name          = ఎ.ఎం.రత్నం
| image         = ఎ.ఎం.రత్నం.jpg
| imagesize     = 200px
| caption       =
| birth_name     =
| birth_date     =
| birth_place      =
| death_date     = 
| death_place    =
| occupation    =  నిర్మాత&lt;br&gt;దర్శకుడు
| spouse        =
| children      = [[:en:Jyothi Krishna (director)|జ్యొతికృష్ణ]]&lt;br&gt;[[రవికృష్ణ]]
| relatives     =
| residence     =[[ఫిల్మ్ నగర్]], [[హైదరాబాద్]]
| awards        = ఫిల్ంఫేర్ పురస్కారం
}}

'''[[ఏ.ఎం.రత్నం]]''' (ఆంగ్లం: A. M. Rathnam) దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన సినీనిర్మాత. ఇతడు మొదట సినిమారంగంలో మేకప్ ఆర్టిస్ట్‌గా ప్రవేశించి తరువాత నిర్మాతగా మారారు. కొన్ని చిత్రాలకు దర్శకత్వం కూడా వహించారు. ఇతను శ్రీ సూర్య మూవీస్ అనే సినీ నిర్మాణ సంస్థను స్థపించి [[తెలుగు]], [[తమిళ భాష|తమిళ]] చిత్రాలను నిర్మిస్తున్నారు. నిర్మాతగా ఇతని మొదటి సినిమా [[విజయశాంతి]] ప్రధాన పాత్రలో వచ్చిన [[కర్తవ్యం]]. ఈ సినిమా మంచి విజయాన్ని సాధించింది.

ఇతని కుమారులు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]], రవి కృష్ణలు కూడా సినీరంగంలోనే ఉన్నారు. 
==తెలుగు సినిమాలు==
* [[ధర్మ యుద్ధం (1989 సినిమా)|ధర్మ యుద్ధం]] (1989)
* [[కర్తవ్యం]] (1990)
* [[పెద్దరికం]] (1992) - దర్శకత్వం
* [[సంకల్పం (1995 సినిమా)|సంకల్పం]] (1995) - దర్శకత్వం
* [[భారతీయుడు (సినిమా)|భారతీయుడు]] (1996)
* [[ఒకే ఒక్కడు]] (1999)
* [[ప్రేమికులరోజు (సినిమా)|ప్రేమికులరోజు]] (1999)
* [[స్నేహం కోసం]] (1999)
* [[ఖుషి]] (2001)
* [[నాగ (సినిమా)|నాగ]] (2003)
* [[7G బృందావన్ కాలనీ]] (2004)
* [[బంగారం (సినిమా)|బంగారం]] (2006)
* [[నీ మనసు నాకు తెలుసు]]

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తమిళ సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా పాటల రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా మేకప్ కళాకారులు]]
[[వర్గం:కళైమామణి పురస్కార గ్రహీతలు]]</text>
      <sha1>6daj0ig9cfaa6mdzo1jipr7mgn75yv4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601609</id>
      <parentid>4601608</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:14:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601609</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3614" sha1="oe7oyo0mkdwou032o4uq46qfx4pt9fx" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ఎ.ఎం.రత్నం
| image              = ఎ.ఎం.రత్నం.jpg
| imagesize          = 200px
| caption            = 
| birth_name         = 
| birth_date         = 
| birth_place        = 
| death_date         = 
| death_place        = 
| occupation         = నిర్మాత&lt;br&gt;దర్శకుడు
| spouse             = 
| children           = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యొతికృష్ణ]]&lt;br&gt;రవి కృష్ణ
| relatives          = 
| residence          = [[ఫిల్మ్ నగర్]], [[హైదరాబాద్]]
| awards             = ఫిల్ంఫేర్ పురస్కారం
}}

'''[[ఏ.ఎం.రత్నం]]''' (ఆంగ్లం: A. M. Rathnam) దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన సినీనిర్మాత. ఇతడు మొదట సినిమారంగంలో మేకప్ ఆర్టిస్ట్‌గా ప్రవేశించి తరువాత నిర్మాతగా మారారు. కొన్ని చిత్రాలకు దర్శకత్వం కూడా వహించారు. ఇతను శ్రీ సూర్య మూవీస్ అనే సినీ నిర్మాణ సంస్థను స్థపించి [[తెలుగు]], [[తమిళ భాష|తమిళ]] చిత్రాలను నిర్మిస్తున్నారు. నిర్మాతగా ఇతని మొదటి సినిమా [[విజయశాంతి]] ప్రధాన పాత్రలో వచ్చిన [[కర్తవ్యం]]. ఈ సినిమా మంచి విజయాన్ని సాధించింది.

ఇతని కుమారులు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]], రవి కృష్ణలు కూడా సినీరంగంలోనే ఉన్నారు. 
==తెలుగు సినిమాలు==
* ధర్మ యుద్ధం (1989)
* [[కర్తవ్యం]] (1990)
* [[పెద్దరికం]] (1992) - దర్శకత్వం
* [[సంకల్పం (1995 సినిమా)|సంకల్పం]] (1995) - దర్శకత్వం
* [[భారతీయుడు (సినిమా)|భారతీయుడు]] (1996)
* [[ఒకే ఒక్కడు]] (1999)
* [[ప్రేమికులరోజు (సినిమా)|ప్రేమికులరోజు]] (1999)
* [[స్నేహం కోసం]] (1999)
* [[ఖుషి]] (2001)
* [[నాగ (సినిమా)|నాగ]] (2003)
* [[7G బృందావన్ కాలనీ]] (2004)
* [[బంగారం (సినిమా)|బంగారం]] (2006)
* [[నీ మనసు నాకు తెలుసు]]

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తమిళ సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా పాటల రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా మేకప్ కళాకారులు]]
[[వర్గం:కళైమామణి పురస్కార గ్రహీతలు]]</text>
      <sha1>oe7oyo0mkdwou032o4uq46qfx4pt9fx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601651</id>
      <parentid>4601609</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:57:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3631" sha1="pyw7srh6vihx32xkklngz8hlkrh8h1y" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ఎ.ఎం.రత్నం
| image              = ఎ.ఎం.రత్నం.jpg
| imagesize          = 200px
| caption            = 
| birth_name         = 
| birth_date         = 
| birth_place        = 
| death_date         = 
| death_place        = 
| occupation         = నిర్మాత&lt;br&gt;దర్శకుడు
| spouse             = 
| children           = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యొతికృష్ణ]]&lt;br&gt;[[రవి కృష్ణ]]
| relatives          = 
| residence          = [[ఫిల్మ్ నగర్]], [[హైదరాబాద్]]
| awards             = ఫిల్ంఫేర్ పురస్కారం
}}

'''[[ఏ.ఎం.రత్నం]]''' (ఆంగ్లం: A. M. Rathnam) దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన సినీనిర్మాత. ఇతడు మొదట సినిమారంగంలో మేకప్ ఆర్టిస్ట్‌గా ప్రవేశించి తరువాత నిర్మాతగా మారారు. కొన్ని చిత్రాలకు దర్శకత్వం కూడా వహించారు. ఇతను శ్రీ సూర్య మూవీస్ అనే సినీ నిర్మాణ సంస్థను స్థపించి [[తెలుగు]], [[తమిళ భాష|తమిళ]] చిత్రాలను నిర్మిస్తున్నారు. నిర్మాతగా ఇతని మొదటి సినిమా [[విజయశాంతి]] ప్రధాన పాత్రలో వచ్చిన [[కర్తవ్యం]]. ఈ సినిమా మంచి విజయాన్ని సాధించింది.

ఇతని కుమారులు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]], [[రవి కృష్ణ]]&lt;nowiki/&gt;లు కూడా సినీరంగంలోనే ఉన్నారు. 
==తెలుగు సినిమాలు==
* ధర్మ యుద్ధం (1989)
* [[కర్తవ్యం]] (1990)
* [[పెద్దరికం]] (1992) - దర్శకత్వం
* [[సంకల్పం (1995 సినిమా)|సంకల్పం]] (1995) - దర్శకత్వం
* [[భారతీయుడు (సినిమా)|భారతీయుడు]] (1996)
* [[ఒకే ఒక్కడు]] (1999)
* [[ప్రేమికులరోజు (సినిమా)|ప్రేమికులరోజు]] (1999)
* [[స్నేహం కోసం]] (1999)
* [[ఖుషి]] (2001)
* [[నాగ (సినిమా)|నాగ]] (2003)
* [[7G బృందావన్ కాలనీ]] (2004)
* [[బంగారం (సినిమా)|బంగారం]] (2006)
* [[నీ మనసు నాకు తెలుసు]]

[[వర్గం:తెలుగు సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తమిళ సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా పాటల రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా సినిమా నిర్మాతలు]]
[[వర్గం:నెల్లూరు జిల్లా మేకప్ కళాకారులు]]
[[వర్గం:కళైమామణి పురస్కార గ్రహీతలు]]</text>
      <sha1>pyw7srh6vihx32xkklngz8hlkrh8h1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తెలుగు సినిమా కళా దర్శకులు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116955</id>
    <revision>
      <id>4601807</id>
      <parentid>3428367</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:53:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601807</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1456" sha1="dkk19i7oh4lw88tyi0a4ljjm7ldfme5" xml:space="preserve">తెలుగు సినిమా కళా దర్శకుల పేర్లను ఆకార క్రమంలో ఏర్పాటు చేయబడినవి:

* [[అడవి బాపిరాజు]] 
* అంగముత్తు
* [[అడ్డాల చంటి]]
* [[ఎ. కె. శేఖర్]]
* [[ఎ. బాలు]]
* [[ఎస్. కృష్ణారావు]] 
* కళాధర్
* [[కుదరవల్లి నాగేశ్వరరావు]]
* [[ఘోడ్‌గావంకర్]]
* [[జి. వి. సుబ్బారావు]]
* [[టి. వి. యస్. శర్మ]]
* [[తోట తరణి]]
* [[తోట వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[తోట హేమచందర్]]
* [[పేకేటి రంగా]] 
* పి.ఎస్.వర్మ 
* బాబ్జీ
* [[బి. సి. బాబు]]
* [[బి. చలం]]
* [[మాధవపెద్ది గోఖలే]]
* [[యస్. వి. యస్. రామారావు]]
* [[వాలి సుబ్బారావు]] 
* విజయ కుమార్
* [[సూరన్న]]
* [[హెచ్. శాంతారాం]]


[[వర్గం:సినిమా జాబితాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా కళా దర్శకులు]]

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>dkk19i7oh4lw88tyi0a4ljjm7ldfme5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601808</id>
      <parentid>4601807</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:09:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601808</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1569" sha1="okf9v6hz5f3m9recb0kd63pdozmvakw" xml:space="preserve">తెలుగు సినిమా కళా దర్శకుల పేర్లను ఆకార క్రమంలో ఏర్పాటు చేయబడినవి:

* [[అడవి బాపిరాజు]] 
* అంగముత్తు
* [[అడ్డాల చంటి]] 
* అశోక్ కుమార్
* [[ఎ. కె. శేఖర్]]
* [[ఎ. బాలు]]
* [[ఎస్. కృష్ణారావు]] 
* కళాధర్
* [[కుదరవల్లి నాగేశ్వరరావు]]
* [[ఘోడ్‌గావంకర్]]
* [[జి. వి. సుబ్బారావు]]
* [[టి. వి. యస్. శర్మ]]
* [[తోట తరణి]]
* [[తోట వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[తోట హేమచందర్]]
* [[పేకేటి రంగా]] 
* పి.ఎస్.వర్మ 
* బాబ్జీ
* [[బి. సి. బాబు]]
* [[బి. చలం]]
* [[మాధవపెద్ది గోఖలే]] 
* మోహన
* [[యస్. వి. యస్. రామారావు]] 
* రంగారావు
* లీలాకృష్ణ 
* [[వాలి సుబ్బారావు]] 
* విజయ కుమార్
* [[సూరన్న]]
* [[హెచ్. శాంతారాం]]


[[వర్గం:సినిమా జాబితాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా కళా దర్శకులు]]

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>okf9v6hz5f3m9recb0kd63pdozmvakw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601836</id>
      <parentid>4601808</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:52:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601836</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1675" sha1="92mvz43lva0iwiystwlrbm86hs34fyv" xml:space="preserve">తెలుగు సినిమా కళా దర్శకుల పేర్లను ఆకార క్రమంలో ఏర్పాటు చేయబడినవి:

* [[అడవి బాపిరాజు]] 
* అంగముత్తు
* [[అడ్డాల చంటి]] 
* అశోక్ కుమార్
* [[ఎ. కె. శేఖర్]]
* [[ఎ. బాలు]]
* [[ఎస్. కృష్ణారావు]] 
* కళాధర్
* [[కుదరవల్లి నాగేశ్వరరావు]]
* [[ఘోడ్‌గావంకర్]]
* [[జి. వి. సుబ్బారావు]]
* [[టి. వి. యస్. శర్మ]]
* [[తోట తరణి]]
* [[తోట వెంకటేశ్వరరావు]]
* [[తోట హేమచందర్]] 
* దిలీప్ సింగ్
* [[పేకేటి రంగా]] 
* పి.ఎస్.వర్మ 
* బాబ్జీ
* [[బి. సి. బాబు]]
* [[బి. చలం]]
* [[మాధవపెద్ది గోఖలే]] 
* మోహన
* [[యస్. వి. యస్. రామారావు]] 
* యం.కృష్ణ
* రంగారావు
* లీలాకృష్ణ 
* [[వాలి సుబ్బారావు]] 
* విజయ కుమార్
* శ్రీనివాసరాజు 
* [[సూరన్న]]
* [[హెచ్. శాంతారాం]]


[[వర్గం:సినిమా జాబితాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా కళా దర్శకులు]]

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>92mvz43lva0iwiystwlrbm86hs34fyv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కొత్త బంధం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117482</id>
    <revision>
      <id>4601498</id>
      <parentid>3037158</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601498</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1168" sha1="5f3trkgf0xf0bj3th52gj3htaokt050" xml:space="preserve">' కొత్త బంధం' తెలుగు చలన చిత్రం2010 న విడుదల.టేకుల కృపాకర్ రెడ్డి దర్శకత్వంలో వచ్చిన ఈ చిత్రంలో భూమిక, బ్రహ్మానందం, ప్రకాష్ రాజ్ ముఖ్య పాత్రలు పోషించారు.{{సినిమా
|name = కొత్త బంధం
|year = 2010
|image = 
|starring = [[భూమిక]], [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]], [[ప్రకాష్ రాజ్]]
|story = 
|screenplay = 
|director = [[టేకుల కృపాకర్ రెడ్డి]]
|dialogues = 
|lyrics = 
|producer = 
|distributor = 
|release_date = 
|runtime = 
|language = తెలుగు 
|music = 
|playback_singer = 
|choreography = 
|cinematography = 
|editing = 
|production_company = 
|awards = 
|budget = 
|imdb_id = 1582526
}}

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>5f3trkgf0xf0bj3th52gj3htaokt050</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దేశద్రోహి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117504</id>
    <revision>
      <id>4601830</id>
      <parentid>4364856</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:38:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601830</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1889" sha1="fbvnl03fr185haavl0h1cze4x3vtjqt" xml:space="preserve">'దేశద్రోహి' తెలుగు చలన చిత్రం2010 న విడుదల.కె.ఎస్.నాగేశ్వరరావు దర్శకత్వంలో వహించిన ఈ చిత్రంలో శ్రీహరి, నమిత, శాంతిచంద్ర,మొదలగు వారు నటించిన ఈ చిత్రానికి సంగీతం శ్రీకాంత్ దేవా సమకూర్చారు.{{సినిమా
|name = దేశద్రోహి
|year = 2010
|image = 
|starring = [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]], [[శాంతి చంద్ర]], [[నమిత]]
|story = 
|screenplay = 
|director = 
|dialogues = 
|lyrics =  
|producer = 
|distributor = 
|release_date = 
|runtime = 
|language = తెలుగు 
|music = 
|playback_singer = 
|choreography = 
|cinematography = 
|editing = 
|production_company = 
|awards = 
|budget = 
|imdb_id =1582489
}}
==నటీనటులు==
* [[శ్రీహరి (నటుడు)|శ్రీహరి]]
* [[నమిత]]
* [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]
* [[రామిరెడ్డి (నటుడు)|రామిరెడ్డి]]
* [[వడివేలు]]
* [[సన]]
* [[కృష్ణ భగవాన్]]
* శాంతి చంద్ర 
==సాంకేతికవర్గం==
* దర్శకత్వం - [[కె.ఎస్. నాగేశ్వరరావు]]
* నిర్మాత - జి.వి.హెచ్.ప్రసాద్
* సంగీతం - శ్రీకాంత్ దేవా

{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}

[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>fbvnl03fr185haavl0h1cze4x3vtjqt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117998</id>
    <revision>
      <id>4601655</id>
      <parentid>3636957</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:02:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601655</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4777" sha1="l6psva16vttsxvoe9q4xd6u6olu60ww" xml:space="preserve">{{సినిమా
|name = బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ
|year = 2008
|image =Brahmanandam drama company.jpg 
|starring = [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]&lt;br /&gt;[[శివాజీ]]&lt;br /&gt;[[రవి కృష్ణ]]&lt;br /&gt;కమలినీ ముఖర్జీ
|story = 
|screenplay = 
|director = [[శ్రీకాంత్ నహతా]]
|dialogues = 
|lyrics =  
|producer =పల్లి కేశవరావు&lt;br /&gt;కె.కిషోర్ రెడ్డి 
|distributor = 
|release_date = 
|runtime = 
|language = తెలుగు 
|music =సాయి కార్తిక్ 
|playback_singer = 
|choreography = 
|cinematography = 
|editing = 
|production_company = 
|awards = 
|budget = 
|imdb_id =1601813
}}

[[శివాజీ (నటుడు)|శివాజీ]], [[రవి కృష్ణ]], [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]], [[కమలిని ముఖర్జీ|కమలీనీ ముఖర్జీ]] నటించిన 2008 [[తెలుగు]] చిత్రం '''బ్రహ్మానందమ్ డ్రామా కంపెనీ'''. ఈ చిత్రానికి ఇ.శ్రీకాంత్ నహతా దర్శకత్వం వహించాడు. పల్లి కేశవ రావు, కె. కిషోర్ రెడ్డి నిర్మించారు. ఇది హిందీ చిత్రం ''భాగం భాగ్''కు రీమేక్.

== కథ ==
ఆనందం ( [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]] ) ఒక డ్రామా కంపెనీని నడుపుతున్నాడు. వాసు ( [[శివాజీ (నటుడు)|శివాజీ]] ), శ్రీను ( [[రవికృష్ణ|రవి కృష్ణ]] ), సోని ( సమీక్ష ) ఆ సంస్థలో హీరోలు. హీరోయిను. కంపెనీకి బ్యాంకాక్‌లో ప్రదర్శన ఇచ్చే అవకాశం లభిస్తుంది. సమయానికి హీరోయిన్ వారికి చేయి ఇస్తుంది. హీరోయిన్‌ను ఎవరు తీసుకొస్తే వారు కంపెనీలో హీరో అవుతారని ఆనందం ప్రకటిస్తాడు. అక్కడ నుండి ఈ చిత్రం అనేక మలుపులు తీసుకుంటుంది. వీరిద్దరూ హీరోయిన్ కోసం వెతుకుతారు. దాంతో అనేక వింత పరిస్థితులు ఏర్పడతాయి.

== తారాగణం ==

* [[శివాజీ (నటుడు)|వాసుగా శివాజీ]]
* [[రవికృష్ణ|శ్రీనుగా]] [[రవి కృష్ణ]]
* అనామ్‌దామ్‌గా [[కన్నెగంటి బ్రహ్మానందం|బ్రహ్మానందం]]
* [[కమలిని ముఖర్జీ|అర్పితగా కమలీనీ ముఖర్జీ]]
* [[సమీక్ష (నటి)|సోనిగా సమీక్ష]]
* [[ఆలీ (నటుడు)|అలీ]]
* [[జీవా|జీవ]]
* [[రఘుబాబు|రఘు బాబు]]
* [[రవిబాబు|రవి బాబు]]
* [[గుండు హనుమంతరావు]]
* [[రంగనాథ్]]
* [[శివాజీ రాజా]]
* [[ధర్మవరపు సుబ్రహ్మణ్యం|ధర్మవరపు సుబ్రమణ్యం]]
* [[ఎ. వి. ఎస్|అమంచి వెంకట సుబ్రహ్మణ్యం]]

== పాటలు ==
{{Tracklist|extra_column=గాయనీ గాయకులు|title1=Remix Song|extra1=రాజా, సాకేత్, పరిణిక|title2=ఉల్లాసం|extra2=టిప్పు, సుచిత్ర|title3=మెల్లగా|extra3=[[శంకర్ మహదేవన్]], [[శ్రేయా ఘోషాల్]]|title4=రా రా రా|extra4=రంజిత్, సునీత, సారధి|title5=ఎందుకో|extra5=ఎస్.పి. చరణ్, కె.ఎస్. చిత్ర}}

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:గుండు హనుమంతరావు నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>l6psva16vttsxvoe9q4xd6u6olu60ww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మాగాణి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>121127</id>
    <revision>
      <id>4601453</id>
      <parentid>2951826</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Allam-bhaskar-ram</username>
        <id>140373</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Added more information about Maagani (మాగాణి)</comment>
      <origin>4601453</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4661" sha1="75mw3kxcgp4cbrlr6buy5wft59b03fu" xml:space="preserve">[[File:Paddy_field_YVSREDDY.jpg|right|thumb|చెరువు నీటి పారుదల కింద ఉన్న మాగాణి భూమి]]
[[File:Rice Field.jpg|right|thumb|Planting rice in [[Bangladesh]]]]
[[File:LongjiTerraces.jpg|right|thumb|Rice terraces in [[Longji]], [[Guangxi]], [[People's Republic of China|China]]]]
[[File:Terrace field yunnan china.jpg|right|thumb|Terrace of paddy fields in [[Yuanyang County, Yunnan]], [[People's Republic of China|China]]]]
[[File:Flooded paddy field in Wu-chih Taiwan.jpg|right|thumb|Paddy field prior to planting in [[Republic of China|Taiwan]]]]
[[File:Shalizar1.jpg|right|thumb|Paddy field in [[Mazandaran]], [[Iran]]]]
'''మాగాణి''' అనగా సారవంతమైన పుష్కలంగా నీటి సౌకర్యం గల వ్యవసాయ [[భూమి]]. ఈ మాగాణి నేలలు ఎక్కువగా చెరువు నీటి పారుదల కింద ఉంటాయి. ఈ మాగాణి నేల [[వరి]] పంటకు అనుకూలంగా ఉంటుంది. 

మాగాణి నేలలు సాధారణంగా [[చెరువు|చెరువులు]], [[కాలువ|కాలువలు]] లేదా ఇతర సాగునీటి వనరుల ద్వారా నీటి పారుదల కింద ఉంటాయి. ఈ నేలలు తేమగా ఉండి, ఎప్పటికప్పుడు నీటి సరఫరా అందుబాటులో ఉండటంతో పంటలు బాగా పెరుగుతాయి.

మాగాణి భూముల ప్రధాన లక్షణం వాటి సారవంతత మరియు తడిగా ఉండే గుణం. ఈ భూములు అధికంగా జైవ పదార్థాలను కలిగి ఉంటాయి. ముఖ్యంగా [[వరి]] పంటకు మాగాణి నేలలు అత్యంత అనుకూలంగా ఉంటాయి, ఎందుకంటే [[వరి]] [[వ్యవసాయం|సాగుకు]] తడి మరియు నీటి నిల్వ అత్యవసరం.

ఇలాంటి భూములు ప్రధానంగా నదుల పరివాహక ప్రాంతాలు (ఉదాహరణకు [[గోదావరి]], [[కృష్ణా నది|కృష్ణా]] నదుల పొశక ప్రాంతాలు) మరియు చెరువుల పరిసర ప్రాంతాలలో కనిపిస్తాయి. మాగాణి భూములు [[గ్రామం|గ్రామీణ]] ప్రాంతాల్లో [[రైతు|రైతుల]] జీవనోపాధికి మూలాధారంగా ఉండటంతో, వ్యవసాయ ఆర్థిక వ్యవస్థలో కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి.

== ఉపయోగాలు ==

* [[వరి]], [[గోధుమ|గోధుమలు]], [[పప్పు|పప్పు ధాన్యాలు]] వంటి నీటి ఆధారిత పంటల సాగుకు అనుకూలంగా ఉంటుంది.
* [[సంవత్సరం|ఏడాది]] పొడవునా [[వ్యవసాయం|సాగు]] కొనసాగించగల సామర్థ్యంతో, రైతుల [[ఆదాయం|ఆదాయాన్ని]] పెంచుతుంది.
* [[చెరువు|చెరువులు]] మరియు [[కాలువ|కాలువల]] ఆధారంగా సుస్థిర [[సాగునీరు|సాగునీటి]] వనరులపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

== సంబంధిత వ్యాసాలు ==

* [[వరి]]
* [[వ్యవసాయం]]
* [[నీటి పారుదల]]
* [[భారతదేశపు నేలల రకాలు]]

== మూలాలు ==
&lt;references&gt;&lt;ref&gt;రెడ్డి, జి.ఎన్. (2012). *భారత వ్యవసాయ భూముల వర్గీకరణ*. హైదరాబాద్: ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Government of Andhra Pradesh. (2021). *Soil Types and Irrigation Patterns*. Retrieved from [https://apagrisnet.gov.in]&lt;/ref&gt;&lt;/references&gt;
{{wiktionary}}

[[వర్గం:వ్యవసాయం]]

[[de:Reis#Reisanbau]]

{{మొలక-వ్యవసాయం}}</text>
      <sha1>75mw3kxcgp4cbrlr6buy5wft59b03fu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601454</id>
      <parentid>4601453</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Allam-bhaskar-ram</username>
        <id>140373</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601454</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4677" sha1="tlh4z11v1efpaqc20bzt9ypnflvoohq" xml:space="preserve">[[File:Paddy_field_YVSREDDY.jpg|right|thumb|చెరువు నీటి పారుదల కింద ఉన్న మాగాణి భూమి]]
[[File:Rice Field.jpg|right|thumb|Planting rice in [[Bangladesh]]]]
[[File:LongjiTerraces.jpg|right|thumb|Rice terraces in [[Longji]], [[Guangxi]], [[People's Republic of China|China]]]]
[[File:Terrace field yunnan china.jpg|right|thumb|Terrace of paddy fields in [[Yuanyang County, Yunnan]], [[People's Republic of China|China]]]]
[[File:Flooded paddy field in Wu-chih Taiwan.jpg|right|thumb|Paddy field prior to planting in [[Republic of China|Taiwan]]]]
[[File:Shalizar1.jpg|right|thumb|Paddy field in [[Mazandaran]], [[Iran]]]]
'''మాగాణి''' అనగా సారవంతమైన పుష్కలంగా నీటి సౌకర్యం గల వ్యవసాయ [[భూమి]]. ఈ మాగాణి నేలలు ఎక్కువగా చెరువు నీటి పారుదల కింద ఉంటాయి. ఈ మాగాణి నేల [[వరి]] పంటకు అనుకూలంగా ఉంటుంది. 

మాగాణి నేలలు సాధారణంగా [[చెరువు|చెరువులు]], [[కాలువ|కాలువలు]] లేదా ఇతర సాగునీటి వనరుల ద్వారా నీటి పారుదల కింద ఉంటాయి. ఈ నేలలు తేమగా ఉండి, ఎప్పటికప్పుడు నీటి సరఫరా అందుబాటులో ఉండటంతో పంటలు బాగా పెరుగుతాయి.

మాగాణి భూముల ప్రధాన లక్షణం వాటి సారవంతత మరియు తడిగా ఉండే గుణం. ఈ భూములు అధికంగా జైవ పదార్థాలను కలిగి ఉంటాయి. ముఖ్యంగా [[వరి]] పంటకు మాగాణి నేలలు అత్యంత అనుకూలంగా ఉంటాయి, ఎందుకంటే [[వరి]] [[వ్యవసాయం|సాగుకు]] తడి మరియు నీటి నిల్వ అత్యవసరం.

ఇలాంటి భూములు ప్రధానంగా నదుల పరివాహక ప్రాంతాలు (ఉదాహరణకు [[గోదావరి]], [[కృష్ణా నది|కృష్ణా]] నదుల పొశక ప్రాంతాలు) మరియు చెరువుల పరిసర ప్రాంతాలలో కనిపిస్తాయి. మాగాణి భూములు [[గ్రామం|గ్రామీణ]] ప్రాంతాల్లో [[రైతు|రైతుల]] జీవనోపాధికి మూలాధారంగా ఉండటంతో, వ్యవసాయ ఆర్థిక వ్యవస్థలో కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి.

== ఉపయోగాలు ==

* [[వరి]], [[గోధుమ|గోధుమలు]], [[పప్పు|పప్పు ధాన్యాలు]] వంటి నీటి ఆధారిత పంటల సాగుకు అనుకూలంగా ఉంటుంది.
* [[సంవత్సరం|ఏడాది]] పొడవునా [[వ్యవసాయం|సాగు]] కొనసాగించగల సామర్థ్యంతో, రైతుల [[ఆదాయం|ఆదాయాన్ని]] పెంచుతుంది.
* [[చెరువు|చెరువులు]] మరియు [[కాలువ|కాలువల]] ఆధారంగా సుస్థిర [[సాగునీరు|సాగునీటి]] వనరులపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

== సంబంధిత వ్యాసాలు ==

* [[వరి]]
* [[వ్యవసాయం]]
* [[నీటి పారుదల]]
* [[భారతదేశపు నేలల రకాలు]]

== మూలాలు ==
&lt;references responsive=&quot;&quot;&gt;
&lt;ref&gt;రెడ్డి, జి.ఎన్. (2012). *భారత వ్యవసాయ భూముల వర్గీకరణ*. హైదరాబాద్: ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం.&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;Government of Andhra Pradesh. (2021). *Soil Types and Irrigation Patterns*. Retrieved from [https://apagrisnet.gov.in]&lt;/ref&gt;
&lt;/references&gt;
{{wiktionary}}

[[వర్గం:వ్యవసాయం]]

[[de:Reis#Reisanbau]]

{{మొలక-వ్యవసాయం}}</text>
      <sha1>tlh4z11v1efpaqc20bzt9ypnflvoohq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పల్లెల్లో పండగలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>124171</id>
    <revision>
      <id>4601584</id>
      <parentid>4010827</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:56:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.66.39.230</ip>
      </contributor>
      <comment>I gave more details about the topic</comment>
      <origin>4601584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61084" sha1="0lpj9uybkv3borp8newyis54wugaupz" xml:space="preserve">[[పండుగ|పండగ]]లు అంటే పల్లెల్లో జరిగేవే పండగలు. పండగలను సంపూర్ణంగా ఆస్వాదించాలంటే పల్లెలకు వెళ్లాల్సిందే. పట్టణాలలో కూడా పండగలను భారీ ఎత్తున జరుపుకుంటారు, [[వినాయక చవితి]], [[దీపావళి]], [[దసరా]], మొదలగు పండగలను బారీ ఎత్తున పట్టణాలలో జరుపు కుంటారు. నిజమైన పండుగ వాతావరణము పల్లెల్లోనే కనబడుతుంది. పట్టణాలలోని పండగలు వ్వక్తి గతమైనవి. కాకుంటే ఆ కుటుంబానికి పరిమితం. కాని పల్లెల్లో పండగ అంటే సామాజికమైనది. పల్లెవాసులంతా ఏకమై ఆప్యాయతతో ఎంతో [[ఆనందం]]గా జరుపు కుంటారు. ఇప్పుడు పల్లెల్లో కూడా పండగలను చేసుకునే పద్ధతిలో అప్పట్లో వుండే ఆప్యాయత కొంత తగ్గిన మాట వాస్తవమే. కాని సుమారు యాబై సంవత్సరాల క్రితం '''పల్లెల్లో పండగలు''' ఎలా జరిగాయో కొంత తెలుసు కుందాము. వ్వవసాయదారులైన పల్లె వాసులు తమ వ్యవసాయ పనులన్ని ఒక్క కొలిక్కి వచ్చి పంటలన్నీ ఇంటికొచ్చి న సమయాన వచ్చేదే సంక్రాంతి పండగ. మిగతా పండగలు ఎలా వున్నా [[వ్యవసాయదారుడు|రైతు]]కు ప్రాముఖ్యానిచ్చేదే సంక్రాంతి. ఇవి వరుస పండగలు.

==[[భోగి పండగ]].==
ఇది ఈ వరుసలో మొదటి పండగ. ఆ రోజు తెల్లవారి జామునే [[కోడి]] కూయంగానే నిద్ర లేచి ఆ ముందు రోజే సమకూర్చుకున్న పాత తట్టలు, బుట్టలు, చాట, పొరక ఇతరమైనవి ఇంటిలో వాడుకుని పాతబడిన వస్తువులను ఒక్కొక్కటిగా వేసి మంట పెట్టి [[శీతము|చలి]] కాచుకుంటారు. అది బాగా చలికాలం గనుక సమకూర్చిన పాత వస్తువులు సరిపోవుగనుక ఇంకా కొంత చెత్త, చెదారం, వాడాకు, కంపలు మొదలగునవి వేసి మంటలో చలి కాచు కుంటారు. చలి కాచు కోవడమే ప్రధాన వుద్దేశంగా వుండేది. ఆ విధంగా తెల్లారిందాక మంట వేస్తూనే వుంటారు. ఇక ఆ తర్వాత కోళ్లను కోయడం, వూర్లో ఎవరైనా [[వేట]]ను కోస్తే అక్కడికెళ్ళి [[కూర]] తెచ్చుకొని, వడలు చేసి తినడం. ఇదే పండగ. పందుల్ని తినే వాళ్లుంటారు. వారికీరోజు నిజమైన పండగ. ప్రస్తుతం ఈ పండగను ఎక్కువగా జరుపు కొనుట లేదు. గతంలో చలికాలంలో మామూలుగా తెల్లవారి జామున చలి మంటలేసి చుట్టు చేరి చలి కాచు కుంటూ కబుర్లు చెప్పుకునే వారు. ప్రస్తుతం అలాంటి దృశ్యం ఎక్కడా కనబడదు. రాను రాను కనుమరుగై పోయే టట్టున్నది. ఈ పండగ నెలంతా [[కోడి పందాలు]] జరుగుతాయి. అ పందాలకు ఆ చుట్టు పక్కల చాల వూర్ల నుండి కోడి పుంజులను తెచ్చి వాటికి కత్తులను కట్టి వదిలే వారు. అవి అతి భయంకరంగా పోట్లాడు తుంటే ఆనందించే వారు. వాటి కెంత పౌరుష మంటే, ప్రాణం పోయిందాక పోరాడు తూనే వుంటాయి. ఎవో కొన్ని [[&quot;కోస&quot;]] పుంజు లుంటాయి అవి మధ్యలోనే పారిపోతాయి.ఆ విధంగా గెలిచిన వాడు మరొక [[పుంజు]]తో ఇల్లుచేరి ఓడిన పుంజును కోసి కూర చేసుకునే వాడు.

==[[సంక్రాంతి]]==
[[దస్త్రం:Gangireddu 1.JPG|thumb|right|సంక్రాంతి పండగ రోజుల్లో కనిపించే గంగి రెద్దు]]
దీన్ని పెద్ద పండగ అని కూడా అంటారు. (పెద్దల పండగ). ఈ రోజున పెద్దలు తమ తల్లి దండ్రులు చనిపోయిన వారు వారి పిండ ప్రధానము చేయు కొరకు ఉపవాసముండి స్నానం చేసి [[అయ్యవారి]] రాక కొరకు ఎదురు చూస్తుంటారు. [[అయ్యవారు]] అంటే ఆ ప్రాంత బ్రాంహడు. కొన్ని పల్లెలకు కలిపి ఒక బ్రాంహడు వుంటాడు. అన్ని శుభాసుభ కార్యాలకు అతను రావలసిందే. వేరెవ్వరు రావడానికి వీలు లేదు. ఇది అతని [[ఇలాకా]]. ఆ అయ్యవారు వచ్చి నంత వరకు ఆ గృహస్తుడు [[ఉప వాసముం]]టాడు. ఆతను వచ్చాక పూజా కార్యుక్రమాలు ప్రారంబించి గృహస్థుని చేత అతని పెద్దలకు తర్పణ, ఇస్తాడు, కాకులకు [[పిండ ప్రధానం]] చేయిస్తాడు. ఇలా పెద్దలకు [[తర్పణ]] ఇస్తున్నందుకే దీన్ని పెద్దల పండగ అన్నారు. [[పూజా]]నంతరం, గృహస్తుడిచ్చిన [[దక్షిణ]]; అనగా బియ్యం, కూరగాయలు, పప్పులు మొదలగునవి తీసుకొని మరొక్కరింటి కెళతాడు. ఈరోజున మాంసం వండరు. ఈ రోజున అనేక పిండి వంటలు చేస్తారు. ఈరోజు తప్పక వుండవలసిన పిండి వంట [[అరిసెలు]] పిల్లలకు పిండిపంటలే పండగ. ఈరోజు నుండే [[గొబ్బెమ్మ]] పాటలు పాడతారు ఆడ పిల్లలు. ఇంటి ముందు కళ్ళాపి చల్లి అందమైన ముగ్గులేసి [[ముగ్గు]] మధ్యలో [[గొబ్బెమ్మ]]ను తీరుస్తారు. గొబ్బెమ్మ అంటే ఆవు [[పేడను]] ముద్దగా చేసి ముగ్గు మధ్యలో పెట్టి మధ్యలో [[గుమ్మడి]] పూలు పెడ్తారు. ఆ ఊరి ఆడపిల్లలందరూ కలిసి ఒక జట్టుగా చేరి అలంకరించుకొని, ఒక పళ్లెంలో [[పసుపు]] ముద్దను వుంచి దానిపై [[దీపం]] పెట్టి, చుట్టు [[తంగేడు]] పూలను అలంకరించి ప్రతి ఇంటికి వచ్చి ఆ పళ్లేన్ని క్రింద పెట్టి దాని చుట్టు తిరుగుతు తమ రెండు చేతులు తట్టుతూ గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడతారు. ఆ ఇంటి వారు దీపంలో నూనె పోసి వారికి [[బియ్యము|బియ్యం]] కొంత డబ్బులు ఇవ్వాలి. చివరి రోజున ఆ పిల్లలందరు వచ్చిన బియ్యాన్ని [[పొంగలి]] పెట్టి తిని ఆనందిస్తారు. ఇది ఆ వూరి ఆడపిల్లల సంబరం. ఈ తతంగం అంతా ఏ వూరి ఆడపిల్లలు ఆవూర్లోనే అడతారు. పక్క ఊరికెళ్లరు. కానీ.... ఇంతవరకు వ్యవసాయదారుల పొలాల్లో [[కూలి]] చేసిన ఆడవాళ్లు, ముఖ్యంగా [[హరిజనులు]] ఈ రోజున ప్రతి రైతు ఇంటి ముందు గొబ్బెమ్మ [[పాటలు]] పాడి ఆడతారు. వారికి రైతు కుటుంబం [[ధాన్యము|ధాన్యం]], డబ్బులు శక్తాను సారం బారీగానే ఇస్తారు. ఇచ్చినది తక్కువనిపిస్తే వారు వెళ్లరు. బలవంతం చేస్తారు... సాధించు కుంటారు. అదే విధంగా పరా ఊరు నుండి కొంత మంది హరిజన మహిళలు వచ్చి గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడతారు కాని ఇచ్చింది తీసుకుని వెళతారు. ఇలాంటి వారు [[యాచకులు]] కాదు. కేవలం సంక్రాంతి సందర్భంగానే గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడి ఆసిస్తారు. అలాగే గంగి రెద్దుల వాళ్లకు కూడా ఇది పెద్ద పండగే. వారు గంగి రెద్దును ఆడించి రైతుల మెప్పించి బహుమతులను పొందుతారు.

==[[పశువుల పండుగ]]==
పశువుల పండగే ఈ వరుసలో చివరిది. ఈ రోజున పిండి వంటలదే పండుగ. సాయంకాలం ఊరి బయట [[కాటమ రాజు]] వద్ద [[పొంగిళ్లు]] పెట్టి పూజ చేస్తారు. కాటమ రాజుకు పూసిస్తే పశుగణాభి వృద్ది బాగా అవుతుందని నమ్మకం. కాటమ రాజు అంటే అక్కడేమి గుడి వుండదు. ఒక చెట్టు క్రింది రెండు రాళ్లను పెట్టి వాటిని కడిగి విబూతి పట్టెలు పెట్టి ఆ ప్రాంతమంతా శుభ్రం చేస్తారు. అక్కడి పూజారి ఆ వూరి చాకిలే. ఆ దేవుని ముందు వూరి ఆడవారందరు కొత్త కుండలో బియ్యం, పాలు, బెల్లం తెచ్చి అక్కడే పొయ్యిలు ఏర్పాటు చేసి [[పొంగలి]] వండుతారు.. ఇంత లోపల చాకలి దేవుని వద్ద అలంకరణ పూర్తి చేస్తాడు. అందరు తలొక పొంగలి ముద్దను తీసి దేవుని ముందు కుప్పగా పెడ్తారు. చాకలి పూజా కార్యక్రమం కానిస్తాడు. అప్పటికే వూర్లో వున్న ఆవులను ఎద్దులను అన్నింటిని ఇక్కడికి తోలుకొస్తారు. కోళ్లను మొక్కుకున్న వాళ్లు చాకలికి తమ కోళ్లను దేవుని బలి ఇవ్వమని ఇస్తారు. అతను వాటిని కోసి దేవుని ముందు వేస్తాడు. పూజానంతరం పొంగలిని తలా కొంత ప్రసాదంగా తీసుకొని ఒక పెద్ద పొంగలి ముద్దను పశువుల కాపరికి ఇచ్చి తినమని, అతని వీపుకు ఇంకొక [[ముద్ద]]ను కొడతాడు చాకలి. దానిని [[పిడుగు ముద్ద]] అంటారు. వాడు [[పొంగలి]]ని తింటూ పశువులకున్న [[పగ్గాలను]], దారాలను తీసేసి తరుముతాడు. అవి తలోదిక్కుకు వెళ్లి పోతాయి. అప్పటికి చేలన్నీ పరిగిలి పోయి వుంటాయి కనుక అవి ఎక్కడ ఏ చేల్లో దూరినా అడగడానికి లేదు. ఆరాత్రికి పాలు తాగే దూడలను కూడా కట్టడి చేయరు. అనగా పశువులకు స్వాతంత్ర్యం అన్నమాట. అదే పశువుల పండుగ. ఆ సందర్భంలోనే ఒక నెల నుండి కాటమరాజు ముందు ఆదారిన వచ్చి పోయే, పశువుల కాపరులు, రైతులు అక్కడ ఒక కంపో, కర్రో వేస్తుంటారు. ఈ నాటికి అది ఒక పెద్ద [[కుప్ప]] అయి వుంటుంది. ఆ కుప్పను [[చిట్లా కుప్ప]] అని అంటారు. [[పశువుల కాపరి]] ఆ కుప్పకు [[నిప్పు]] పెట్టి పశువులను [[బెదిరించి]] తరిమెస్తాడు. ఆ [[మంట]] ఆరిపోయిన తర్వాత అందరు అక్కడి నుండి నిష్క్రమిస్తారు. ఇంటి కెళ్లి...దేవుని వద్ద కోసిన కోళ్లలు బాగు చేసుకుని కూర వండుకుని తింటారు.

ఈ పండుగకు జరిగే [[జల్లికట్టు]] [[చిత్తూరు జిల్లా]], [[తమిళ నాడు]]లో బారి ఎత్తున జరుగు తుంటాయి. వీధుల్లో డప్పులను వాయించి అలంక రించిన పశువులను [[తరుము]] తారు. అలా రెండు మూడు సార్లు పశువులను తరిమాక ఆ తర్వాత అసలు కార్యక్రమం మొదలవుతుంది. ఇప్పుడు [[రంగు]]లతో [[అలంక రించిన]] [[బలమైన]] ఎద్దులలు, కోడెలను.... తరుముతారు. ఊరి పెద్దలు, ముందుగా వాటి కొమ్ములకు రంగులు పూసి ఒక [[తువ్వాలు]] కట్టి అందులో వంద రూపాయలు .... వారి స్థాయిని బట్టి ఐదు వందల రూపాయలను కట్టి [[అల్లి]] వద్ద నిలిపి డప్పులతొ వాటిని బెదిరించి తరుముతారు. ధైర్యం వున్న వారు వాటిని పట్టి లొంగ దీసుకొని దాని కొమ్ములకు కట్టిన బట్టలోని డబ్బులు తీసుకోవచ్చు. దాని కొరకు కొంత మంది బలవంతులు తయారుగా వుంటారు. కొన్ని ఎద్దులు, లేదా కోడెలు తమ [[యజమాని]]ని తప్ప ఇతరుల నెవ్వరిని [[దరి]] చేరనియ్యవు. అలాంటి వాటిమీద చెయ్యి వేయడమే [[ప్రమాదం]]. అటు వంటి వాటిని [[బెదర గొట్టిన]] తర్వాత వాటిని లొంగ దీసు కోవడం చాల ప్రమాధ కరమైన పని. అయినా కొందరు ఈ సాహసానికి పూను కుంటారు. ఇంకొన్ని ఎద్దులుంటాయి. అవి వట్టి [[బెదురు గొడ్డులు]]. వాటిని బెదిరిస్తే అవి చేసే [[వీరంగం]] అంతా ఇంతాకాదు. వాటిని ఆపడం అతి కష్టం. వీటి వలన ప్రమాదం ఎక్కువ. ఎందు కంటే ఇవి బెదిరి పోయి ఇరుపక్కల క్రీడను చూస్తున్న జనంలోకి దూరి పోతాయి. ఈ [[ఆటలు|క్రీడ]]లో చాల మందికి గాయాలవు తుంటాయి. ఒక్కోసారి [[ప్రాణాపాయం]] కూడా జరుగు తుంటుంది. ఇలాంటి క్రీడను ప్రభుత్వాలు నిషేధించినా ఫలితం లేదు. ఇటు వంటి [[క్రీడ]] ఫలాన పల్లెలో జరుగుతుందని ముందుగానే ఆ చుట్టు ప్రక్కల పల్లెల్లో [[దండోర]] వేసి తెలియజేసి వుంటారు. దాంతో ఆ [[చుట్టు ప్రక్కల]] రైతులు తమ ఎద్దులను కోడెలను అలంకరించుకొని అక్కడికి తీసుకెళతారు.

==పశువుల పండగ సందర్భంగా సంబరం==
ఆ రోజున ఇంటి కొక్కరు చొప్పన పల్లె వాసులు తెల్లవారక ముందే ఒక [[కత్తి,]] [[సంచి]] తీసుకొని పక్కనే వున్న [[అడవి]]కి బయలు దేరుతారు. అనేక రకాల [[వన మూలికలు]], [[ఆకులు]], [[కాయలు]], [[చెట్టు బెరడు]], [[గడ్డలు]], [[పువ్వులు]], [[వేర్లు]], మొదలగు నవి తీసుకొని వస్తారు. కొన్ని తప్పనిసరిగా వుండవలసిన [[మూలిక]]లు కొన్ని వున్నాయి అవి తీసుకొని మిగతా ఎన్ని రకాల మూలికలు ఎన్ని వీలైతే అన్ని తీసుకొని వస్తారు. ఇంటికి వచ్చి, వాటి నన్నింటిని కత్తితో చిన్న చిన్న ముక్కలుగా కత్తరించి ఆ తర్వాత రోట్లో వేసి బాగా దంచి [[పొడి]] లాగ చేస్తారు. చివరిలో అందులో ఎక్కువ [[మోతాదు]]లో [[వుప్పు]] వేసి ఇంకా బాగా [[దంచు]] తారు. దాన్ని [[ఉప్పుచెక్క]] అంటారు. ఇది పశువులకు [[సర్వ రోగ నివారిణి]]. పశువులను/ ఎద్దులను దగ్గర్లోని చెరువుకు గాని, బావి వద్దకు గాని తీసుకెళ్లి స్నానం చేయించి ఇంటికి తీసుకొచ్చి [[ఉప్పు చెక్కను]] తినిపిస్తారు. పశువులు ఉప్పు చెక్కను ఇష్టంగా తినవు. కాని బలవంతంగా తినిపిస్తారు కొన్ని [[సన్న జీవాలు]] అనగా [[గొర్రెలు]], [[మేకలు]] ఉప్పు చెక్కను ఇష్టంగా తింటాయి. అనేక రకాల వనమూలికలతో తయారైన ఈ ఉప్పుచెక్క అత్యంత [[మధురమైన]] [[వాసన]] వస్తుంది. ఈ వుప్పు చెక్క తయారికి కావలసిన కొన్ని వనమూలికలు: [[మద్ది చెక్క]] (బెరడు) [[నేరేడు చెక్క,]] [[మామిడి చెక్క]], [[కరక్కాయ]], [[నల్లేరు]], [[అడవి గుమ్మడి]], [[అడవి ఉల్లి]], [[మన్నేరు గడ్డ]], [[ఎలక్కాయ]], [[ఉసిరి కాయ]], [[చలువ వేర్లు]], అలా ఈ జాబితా చాల పెద్దది. అన్నీ తేవాలని లేదు గాని వీలైనన్ని ఎక్కవ సేకరించాలు. అందులో కొన్ని తప్పని సరైనవి కొన్ని వుంటాయి. ఈ [[ఆచారం]] ఎక్కువగా చిత్తూరు జిల్లాలోను ఆ పరిసర ప్రాంతాలైన తమిళనాడు లోను ఎక్కువ. ఆ రోజుల్లో వున్నవన్ని దేశీయ ఆవులే/ గేదెలే. రెండు మూడు లీటర్ల పాలిస్తే అదే పెద్ద గొప్ప. పెద్ద ఇళ్లలో అలాంటి ఆవులు ఒక మంద వుండేవి. మిగతా వారి వద్ద ఒకటి రెండు ఆవులు/ గేదెలు వుండేవి. ఆరోజుల్లో పాలు ఎవ్వరు అమ్మేవారు కాదు. అంతా ఇంటి కొరకే. పాలు లేని వారికి వీరు మజ్జిగ ఇచ్చేవారు. మజ్జిగ చిలకగా వచ్చిన వెన్నను నేయిగా చేసి దానిని అమ్మే వారు. నెయ్యి అమ్మగా వచ్చిన ఆదాయం ఆడ వారి సొంతం. ఈ ఆవులకు ప్రత్యేకించి [[మేత]] ఏమి వేసే వారు కాది. బయటకు తీసుకెళ్లి పొలాలలో, మైదానాలలో మేపించి సాయంత్రానికి ఇంటికి తీసుకొచ్చేవారు. వాటికి అదే మేత. అప్పట్లో భయలలో, చేల గట్ల మీద పచ్చిక చాల వుండేది. పాలిచ్చే ఆవులకు/ గేదెలకు మాత్రం రాత్రులందు కొంత మేత వేసే వారు. వరి పొలాల్లోని గట్టుల మీద, చెరకు తోటల్లోను దొరికే పచ్చి మేత వేసే వారు. [[మేకలు]], [[గొర్రెలు]] మాత్రం మందలు, మందలుగా వుండేవి. వాటిని సమీపం లోని అడవులకు తీసుకెళ్లి మేపుకొచ్చేవారు. వీటిని [[పాలు]] పిండడం చాల తక్కువ.

దేశ వాలీ రకాలైన ఆవులు, ఎద్దులు ఇప్పుడు లేవు. ఎక్కడో అరుదుగా ఎద్దులు, ఎద్దులు బండి, మడక కనబడతాయి. ఈ పనులన్ని ట్రాక్టర్లు చేస్తున్నాయి. కాని ఇప్పుడు ఇంచు మించు ప్రతి ఇంట్లోను ఒక పాడి ఆవు ఉంది. అది కచ్చితంగా [[జర్సీ ఆవు]] లేదా మంచి జాతి ఆవు అయి వుంటుంది. వీటికి ప్రతి రోజు మంచి ఆహారం పెట్టాలి, ప్రతి రోజు [[స్నానం]] చేయించాలి చాల జాగ్రత్తగా చూసుకోవాలు. వాటి పరిసరాలు శుభ్రంగా వుంచాలి. ఇవి పూటకు ఐదారు [[లీటర్ల]] పాలిస్తాయి. ఇలా రెండు పూటలా ఇస్తాయి. ప్రస్తుతం రైతుల చేతుల్లో నాలుగు డబ్బులు ఆడుతున్నాయంటే ఈ ఆవుల చలువే. దానికి తగ్గట్టు చిన్న పల్లెల్లో కూడా పాల డిపోలు వెలిశాయి. రెండు పూటలా వారు పాలు కొంటారు. వాటిని [[శీతలీకరించి]] పట్నాలకు పంపుతున్నారు. [[వర్షాబావం]]తో [[గుక్క తిప్పు]]కో లేక [[తిక మక]] పడుతున్న రైతుకు ఈ జర్సీ ఆవులు, పాల డిపోలు కొండంత అండ. ప్రస్తుతం పట్నాలలో సంవృద్దిగా చిక్కని పాలు కావలిసినన్ని దొరుకు తున్నాయంటే అదంతా పల్లె టూరి రైతుల చలువే. గతంలో పట్న వాసులు పాలకు ఎంత కట కట పడ్డారొ అందరికి తెలిసిన విషయమే. పసి పిల్లలకు అరుదుగా దొరికే నీళ్ల పాలు కూడా దొరక చాల [[అవస్తలు]] పడ్డారు. దానికి నివారణగా అప్పట్లో [[పాల పొడి]] డబ్బాలు కూడా [[దిగుమతి]] అయ్యాయి. ప్రస్తుతం ప్రభుత్యంకూడ [[&quot;పాల వెల్లువ&quot;]] పథకానికి తగినంత చేయూత నందిస్తున్నది. దాన్ని అంది పుచ్చుకున్న పల్లెటూరి రైతు కొంతలో కొంత సుఖంగా [[జీవనం]] సాగించుకుంటూ పోతున్న [[పరువు]]ను కొంతలో కొంతైనా నిలబెట్టు కుంటున్నాడు. గొర్రెలు, మేకలు. చాల మంది రైతులకు గొర్రెలు, మేకలు మందలు వుండేవి. వాటిని తమ ఇంటి ముందున్న దొడ్లల్లో వుంచేవారు. వాటికి ప్రత్యేకమైన ఆహారం పెట్టే వారు కాదు. కాని వాటి పిల్లలను [[గిడుగు]]లో మూసి, గిడుగు పై బాగానికి [[వేప]] మండలను కట్టి వుంచు తారు. సాయంత్రం వాటి తల్లులు వచ్చునంత వరకు ఆ ఆకులే వాటి [[ఆహారం|ఆహారము]]. ప్రతి రోజు వాటిని దగ్గరున్న అడవికి తీసుకెళ్లి మేపుకొని వచ్చేవారు. పొట్టేళ్లను మాత్రామే మాంసానికి అమ్మేవారు, కొనేవారు.

[[కనుమ పండగ.]]

==[[పార్వేట]]== 
 
ఇక ఆ సాయంకాలం గ్రామం నుండి వరదరాజ స్వామి వారిని [[పల్లకి]]లో వూరేగింపుగా [[మేళ తాళాల]] మధ్య ఆ చుట్టు పక్కల పల్లెలన్నీ వూరేగిస్తారు. ప్రతి ఇంటి ముందు స్వామి వారికి హారతి ఇచ్చి, [[కొబ్బరి కాయ]] కొట్టి పూజ చేస్తారు. ఇలా ఆస్వామి వారి ఊరేగింపు అయిన తర్వాత సాయంకాలం నాలుగ్గంటల సమయంలో మైదానంలో గాని, కొండ దగ్గర గాని గుడి ముందున్న జమ్మి చెట్టు కింద పూజ చేసి, అదే విదంగా ఒక పొట్టేలుకు కూడా పూజచేసి అపొట్టేలును కొండ వాలులో లేదా మైదానంలో సుమారు ఒక కిలో మీటరు దూరంలో ఒక చెట్టుకు కట్టి తుపాకీలతో దాన్ని కాల్చే ప్రయత్నం చేస్తారు. [[తుపాకి]]తో ఎవరు దాన్ని కొట్ట గలిగితే అది వారికే. అది చావ నక్కర లేదు. [[రక్తం]] కారితే చాలు అలా దాన్ని ఎవరు కాల్చలేక పోతే అది ఊరేగింపులో మంగళ వాద్యాలు వాయించిన మంగలి వారికి చెందు తుంది. అందు కొరకు మంగలి వారు దానికి దెబ్బ తగల కుండా వుండేందుకు కొన్ని [[కనికట్టు విద్యలు]] [[పూజలు]] చేస్తుంటారు. పొద్దు పోవు నంతవరకే తుపాకి వారికి అవకాశం. [[పొద్దు గుంకింతర్వాత]] దాన్ని ఎవరూ కాల్చలేక పోతే అది ఇక మంగల వారి [[పరమే]]. దీన్ని [[&quot;పార్వేట&quot;]] అంటారు. ఈ పార్వేటను చూడ్డానికి జనం చాల మందే వస్తారు. ప్రస్తుతం ఈ పండగకు [[ఆదరణ]] చాల వరకు తగ్గి పోయింది. ఈ పార్వేట ఉత్సవానికి [[మాతృక]] తిరుమలలో జరిగే స్వామి వారి పార్వేట ఉత్సవం. ఆ రోజున స్వామి వారికి వేటగాని వేషం ధరింప జేసి [[గోగర్బం]] ఎదురుగా వున్న [[పార్వేట మిట్ట]]కు ఊరేగింపుగా తీసుకొచ్చి అక్కడ స్వామి వారు వేటాడి నట్టుగా కొన్ని కార్యక్రమాలు చేసి తిరిగి ప్రధాన ఆలయానికి [[ఊరేగింపు]]గా తీసు కెళతారు. ఈ సాంప్రదాయంతో [[తిరుపతి]] చుట్టు ప్రక్కల ఈ [[పార్వేట ఉత్సవం]] జరుగుతుంది.

==గంగ పండగ:==
[[దస్త్రం:Pongillu.JPG|thumb|right|దామలచెరువు గ్రామసమీపాన ధనుకొండ గంగమ్మ వద్ద పొంగళ్ళు పెడుతున్న దృశ్యం]]

రైతులు చేసుకునే పండగలలో వాటి ప్రధాన్యత రీత్యా గంగ పండగ రెండొ స్థానంలోకి వస్తుంది. ఇది మేనెలలో వస్తుంది. అప్పటికి వ్వవ సాయ పనులు అన్నీ పనులు పూర్తి అయి వుంటాయి. రైతులకు వ్వవ సాయ కూలీలకు ఇది ముఖ్యమైన పండుగ. ఈ పండగకు మాతృక [[తిరుపతి]]లో బారి ఎత్తున జరిగే [[గంగ జాతర]]. అందు చేత ఈ పండుగ చిత్తూరు జిల్లాలోనే ప్రాముఖ్యత. ఇతర జిల్లాలలో ఈ పండగ వున్నట్లు లేదు. ఇది ముఖ్యంగా వ్వవ సాయ కూలీల పండగ. ఇంకా చెప్పాలంటే [[హరిజనుల]] పండుగ. వారి ఈ పండగ రోజున ముఖ్యంగా [[పులి వేషం]]..... ఇంకా ఇతర వేషాలు వేసి ఆడి పాడి రైతులను మెప్పించి వారి నుండి రైతు స్తోమతను బట్టి [[బహుమతులు|బహుమతుల]]ను అనగా ధాన్యం, బెల్లం, వస్త్రాలు బహుమతిగా పొందు తారు. ప్రధానమైన పల్లెల్లో ఈ రోజున [[దున్న పోతు]]ను [[బలి]] ఇస్తారు. వీధి మధ్యలో తాత్కాలికంగా నిర్మించిన గుడిలోని [[అమ్మోరు]]ను పూజించి గుడి ముందు ఆడి పాడి తెల్ల వార జామున బలి కార్యక్రమం కానిస్తారు. ఆ భయాన దృస్యాన్ని చిన్న పిల్లలు చూడ కూడదని ఆ సమయాన్ని నిర్ణ యిస్తారు. ఈ విచిత్ర వేష దారులు అనేక [[బూతు పాటలు]] పాడుతూ ఆడుతూ వీధుల్లో తిరుగుతారు. ఈ పండుగ రైతులకు వ్వవ సాయకూలీలలకు ప్రత్యేకం. ప్రస్తుతం దున్న పోతు బలులు తిరుపతిలో గంగ జాతరలో గాని ఇతర పల్లెల్లో గాని జరగడం లేదు. కానీ...... సాధారణ పల్లెల్లో జరిగే కార్యక్రమం ఏమంటే .... హరిజనుల (ఇంత కాలం రైతుల పొలాల్లో పనిచేసిన కూలీలు) వేసే వివిధ వేష దారణతో ఆడి పాడి కొంత ధాన్యాన్ని బట్టలను ఉదారంగ పొందు తారు. వీరు ఇంత కాలం ఏరైతులవద్ద పనిచేశారో వారి పల్లెలకే వెళతారు. వేరొకరి ఇళ్లకు వెళ్ళరు. పొద్దంతా వీరి ఆట పాటలతో మురిసి పోయిన పల్లె వాసులు సాయంత్రం కాగానే గంగమ్మకు [[పొంగిలి]] పెడ్తారు. దీని కొరకు ఒక [[వేప చెట్టు]] వుంటుంది. అక్కడ [[చాకలి]] ఒక రాయిని [[గంగమ్మ]] తల్లిగా ఏర్పాటు చేసి చుట్టు వేపాకు మండలతో చిన్న పందిరిని ఏర్పాటు చేస్తాడు. అక్కడ ఆ పల్లె వాసులందరు [[పొంగిలి]] పెట్టి గంగమ్మ తల్లికి మొక్కు కుంటారు. సర్వ సాధారణంగా ప్రతి ఒక్కరు కోడిపుంజును బలి ఇస్తారు. ఈ పూజా కార్యక్రమాన్ని చాకలి విర్వహిస్తాడు. ప్రతి పలంగా అతనికి బలి ఇచ్చిన కోడి తల, అక్కడ కొట్టిన కొబ్బరి కాయ పై చిప్ప చాకలికి చెందు తారు. ఆ విధంగా ఆరోజు గంగ పండుగ పరి సమాప్తం అవుతుంది. [[పొంగలి]]: సాధారణంగా పొంగలి అంటే తమిళ నాడు ప్రాంతంలో.... తమిళనాట చేసే అల్పాహారము. బియ్యంలో పెసర పప్పు, మిరియాలు వేసి అన్నాన్ని మామూలుకన్న కొంచెం ఎక్కువగా మెత్తగా వండతారు. [[ఇడ్లి]], [[దోసె]], [[వడ]], పంటి పదార్తాలతో బాటు ఇదొక అల్పాహారం. కాని ఈ ప్రాంతంలో పొంగలి అంటే దేవుని ముందు అప్పటి కప్పుడు పల్లె వాసులు అందరు కొత్త పొయ్యిలు ఏర్పాటు చేసి, కొత్త కుండలో, కొత్త బియ్యం వేసి అందులో కొత్త బెల్లం ఇతర సుగంద ద్రవ్యాలు వేసి అప్పటి కప్పుడు తయారు చేసే ప్రసాదమే [[పొంగలి]].

[[గంగ జాతర]], చిత్తూరు జిల్లా వ్వాప్తంగా [[గంగ జాతరలకు ప్రసిద్ధి]] ప్రతి పల్లెలోను గంగమ్మ గుడి వుంటుంది. ఒక వేళ లేకున్నా గంగ పండగ నాడు ఒక వేప చెట్టు కింద తాత్కాలికంగా గంగమ్మను నిలిపి పూజ, బలి మొదలగు కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తారు. వీటిలో ప్రముఖంగా చెప్పుకోదగ్గవి... 1. తిరుపతి లోని గంగ జాతర. 2. చౌడే పల్లి వద్దనున్న [[బోయ కొండ]] గంగమ్మ జాతర., 3. గంగాధర నెల్లూరు దగ్గర వున్న [[బాటగంగమ్మ]]. ఈ మూడు ప్రాంతాలలో బారీ ఎత్తున జరిగే జాతరలకు చుట్టు ప్రక్కల వున్న రాష్ట్రాల నుండి కూడా భక్తులు పెద్ద ఎత్తున వస్తారు. గంగ జాతరలో.... [[భక్తులు]] ముఖాలకు మసి బొగ్గు బొట్లు పెట్టుకొని వేపాకు మండలను మొలకు కట్టుకొని వూగడం సర్వ సాథారణం. కొంతమంది పూనకం వచ్చి వింత శబ్దాలు చేస్తూ ఊగు తుంటారు. నోరు కొట్టుకుంటూ వింత శబ్దాలు చేస్తు [[పాటలు]] పాడటము ఆచరమె.

==[[మహా శివ రాత్రి]]==
ఉపవాసం, జాగారణ ఈ పండగ ప్రత్యేకలు. పొద్దున అందరూ స్నానాదికాలు కానిచ్చి శివాలయలో పూజ చేసి [[గుగ్గిళ్ళ ప్రసాదాన్ని]] ప్రతి ఇంటీకి పంచడం సాంప్రదాయం. సాయంత్రం [[గుగ్గిళ్ళను]] [[పంచడం]] ఒక పద్ధతి. శివాలయాల్లో రాత్రంతా ఎన్నో కార్యక్రమాలు, అనగా, [[నాటకాలు]], [[బుర్రకథ|బుర్ర కథ]]లు, [[హరికథ]]లు, ఇలా ఎన్నో జరుగుతాయి. రాత్రంతా నిద్ర పోకుండా జాగారణ చేయడానికి ఈ ఏర్పాటు. ఊర్లలోని అన్ని గుడులలో ఈ రాత్రికి చాల కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. జాగారణ చేయడానికే ఈ ఏర్పాటు.

==[[సుడ్దుల పండగ]].==
దీన్నే దీపాల పండగ అని కూడా అనే వారు. ఎందు కంటే ఈరోజు ఇళ్లల్లో, చుట్టు ప్రక్కల, దిబ్బల్లో, దీపాలు పెడ్తారు. సాయంకాలం పిల్లలకు బలే సరదా. గోగు పుల్లలతో పొడవాటి కట్టలు కట్టి వాటి కొనలకు మంట పెట్తారు. దీన్ని [[&quot;సుడ్దు&quot;]] అంటారు. దాన్ని ఎత్తుకుని, అరుస్తూ పాటలు పాడుతారు. ఆ పాట ఎలా వుంటుందంటే &quot;డేహేరి మాముళ్లో, డేహేరి గుళ్లారిగో ..'' అంటూ పెద్దగా అరుస్తారు. పెద్ద పిల్లలైతే ఏదో బూతు పాటలు పాడతారు. అక్కడ నుండి  కాటమ రాజు వద్దకు వచ్చి అక్కడ [[దీవించి]] (దీవించడం అంటే... కాలుతున్న సుడ్తును దేవునిముందు కిందికి పైకి ఆడించడము) ఆ తర్వాత అక్కడే అందరి సుడ్దులను కుప్పగా వేసి కాలుస్తారు. దీన్ని [[&quot;అవ్వ గుడిసె&quot;]] అంటారు మంట ఆరి పోయిం తర్వాత ఆ నిప్పుల్లో నడవడం ఆచారం అవి గోగు పుల్లల నిప్పులు గాన చూడ్డానికి ఖణ ఖణ లాడుతూ ఎర్రగా వుంటాయి గాని ఎక్కువగా కాలవు. మెత్తటి నిప్పులు. ఇదొక సరదా. ఈ పండగ కూడా పూర్తిగా కను మరుగైనది. కేవలం ఇండ్లల్లో [[దీపాలు]] మాత్రం పెడ్తున్నారు. దీపాలు పెట్టడ మెందుకంటే ఇది [[కార్తీక మాసం]]. కార్తీక దీపం పెట్టాలి. ఎత్తైన కొండలపై పెద్ద మంటలు పెడతారు. అవి రాత్రంతా కాలుతుంటాయి. దానినే కార్తీక దేపం అంటారు.''

==[[దీపావళి]].==
ఇదికూడా పిల్లల పండగే. ఇండ్లల్లో రకరకాల పిండివంటలు చేసితినడం పిల్లలచేత టపాకాయులు కాల్పించడం ఆచారం. ఇప్పుడు పట్టణాలల్లో ఈ పండగ సందర్భంగా బారిఎత్తున టపాకాయులు కాలుస్తున్నారు. కానీ ఆరోజుల్లో ఇప్పుడున్న రకాల టపా కాయలు లేవు. వున్నా పల్లెటూర్లలో అవి అందు బాటులో వుండేవి కావు. పైగా రైతులు కూడా అంత డబ్బు పెట్టి కొనేవారు కాదు. నాలు గైదు రకాల టపాకాయ లుండేవి. వాటిల్లో ముఖ్యంగా [[కాకర పువ్వొతులు]], [[చిట పటలు]], [[సీమ టపాకాయలు]],[[కేఫ్ బిళ్లలు]], [[పాము బిళ్లలు]]. [[బత్తాసు పుల్లలు]], మొదలగునవి. ఆరోజుల్లో [[&quot;పెట్లొప్పు&quot;]] అనే ఒక పదార్థం దొరికేది. అది [[గందకం]] పొడి. దాన్ని ఇనుముతొ చేసిన [[&quot;రోలు - రోకలి&quot;]] అనే పరికరంతో వాడే వారు. ఆ పరికరాన్ని [[&quot;తవ్వలు&quot;]] అనే వారు.రోలు అనే దానికి ముందు ఒక చిన్న గుంట వెనక ఒక రంధ్రం దారం కట్ట డానికి వుండేది., అదే విదంగా రోకలి చిటెకెన వేలు సైజులో వేలు పొడవు వుండి ఒక వైపు రంధ్రం వుండేది దారం కట్ట డానికి. ఈ రెండింటికి ఒక దారం కట్టి రోట్లో కొంచెం పెట్లొప్పు వేసి, అందులో రోకలి పెట్టి దారం పట్టుకొని ఒక బండ కేసి రోకలి వున్న వైపున కొట్టితే పెద్ద శబ్దం వస్తుంది. ఒక రూపాయి ఐతే సుమారు ఒక [[పలం]] [[పెట్లొప్పు]] వచ్చేది. దాన్ని ఒక [[చిటికెడు]] ఆ ఇనుప [[రోట్లో]] వేసి అందులో [[రోకలి]] పెట్టి రాతికేసి కొట్టితే ఎంతో శబ్దం వస్తుంది. ఒక [[పలం]] [[పెట్లొప్పు]] సుమారు ఒక గంట కొట్ట వచ్చు. దీన్ని కొంచెం పెద్ద పిల్లలు ఆడే వారు. చిన్న పిల్లలు చూచే వారు. ఈ పెట్లొప్పు ప్రస్తుతం ఎక్కడా కనబడడం లేదు.
ఈ పండగ ఇప్పుడు ఇంకొంచెం ప్రభావితమై ఆదునిక మైన టపాకాయలతో కొత్త పోకడలతో అలరారు చున్నది. పాత కాలంనాటి రోలు--- రోకలి పరికరం ఇఫ్ఫుడు లేదు. ఈ తరం వారికి అదంటే ఏమిటో తెలియదు. అల్లాంటి దాన్నొక దాన్ని తయారు చేయించి దాచి పెట్టి నేటి తరాల వారికి, బావి తరాల వారికి చూపించాలని పిస్తోంది.

==[[నాగుల చవితి]]:== 
[[దస్త్రం:Naaga devatalu.JPG|thumb|right|నాగదేవతలకు పూజ చేయుచున్న భక్తురాలు.]]
నోముల నెలలోనే [[నాగుల చవితి]] అనే పండగ వస్తుంది. ఏకారణం చేతనో గాని దీన్ని అందరు జరుపుకోరు. దీన్ని జరుపుకునే వారు మాత్రం [[పుట్ట]]లో పాలు పోసి, నాగ దేవతకు పూజ చేసి పుట్టకు నూలు దారాన్ని చుట్టుతారు. ఇది అందరికి వుండదు. ఎవరైతే [[నోములు]] నోచుకునే వారు మాత్రం చేసు కుంటారు. ఇది ఈచుట్టు పక్కల మాత్రమే ఉంది. ఈ సందర్భంగా అనేక పిండి వంటలు చేసి తమ బంధువులకు ముఖ్యంగా ఆడ పడుచులకు ఇవ్వడం ఆనవాయితీ. పీండి వంటలతో బాటు &quot;నోము దారాలు&quot; అనగా పసుపు దారాలు ఇవ్వడం అచారం. దీనిని [[నోములు నోచు]] కోవడము అని అంటారు. అదే విధంగా [[మొలకల పౌర్ణమి]] రోజున వివిధ రకాల ధాన్యం గింజలను మొలకలెత్తించి ఊరి బయట, పొలాల్లో పెట్టి చిన్న పాటి పండగ చేసుకుంటారు. దానికి తమ బందు మిత్రులనందరిని ఆహ్వానిస్తారు.

==[[గోవిందుల పండగ]].==
ఇది [[తిరుపతి]], ఆ చుట్టు పక్కల ప్రాంతానికే పరిమిత మైన పండగ. ఎందుకంటే ఇది శ్రీ [[వేంకటేశ్వరుడు|వెంకటేశ్వరు]]నికి సంబంధించిన పండగ. తిరువళనెల మూడో శనివారం ఈ పండగ జరుపు కుంటారు. ఈ రోజు [[ఇల్లు వాకిలి]] అలికి, ఇంటికి మామిడి ఆకుల [[తోరణాలు]] కట్టి పిండి వంటలు చేసి మద్ద్యాన్నం వరకు వుపవాస ముంటారు. స్నానాంతరం ప్రతి ఒక్కడు నొసటన నామాలు దిద్దుకుంటారు. నట్టింట [[తళిగ]] వేసి పూజ చేసి ''గోవిందా....గోవిందా..''. అని గట్టిగా అరుస్తారు. తరువాత పూజానంతరం తళిగలో వున్న ఆహారాన్ని తిని ఉపవాస దీక్షను విరమిస్తారు. అన్నింటి కన్నా ఈ పండగను చాల భక్తి శ్రద్ధలతో జరుపు కుంటారు. ఈ పండగను ఇప్పుడు కూడా జరుపు కుంటున్నారు., కానీ నొసటన నామాలు దిద్దు కోవడం, గట్టిగా అరచి ''గోవిందులు పెట్టడం'' తగ్గింది. జనం ''నామాలూ' పెట్టు కోడానికి, గట్టిగా అరచి ''గోవిందులూ' పెట్ట డానికి సిగ్గు పడు తున్నట్లున్నారు.

==[[వినాయక చవితి]]==
గతంలో ఈ పండగను ఏ వూర్లోను జరుపుకున్న దాఖలాలు లేవు. పాఠశాలల్లో మాత్రం అప్పటి కప్పుడు బంక మట్టితో వినయాకున్ని చేసి పూజించేవారు. దాన్ని పిళ్ళారాయుని పండగ అనే వారు. ఇప్పుడిప్పుడు కొందరు తమ ఇళ్లల్లో వినాయకుని నిలిపి పూజిస్తున్నారు. చాల పల్లెల్లో [[వినాయకుడు|వినాయకు]]ని గుడి వున్నందున [[దేవాలయం|గుడి]]లో తప్పక పూజ చేస్తున్నారు. ఈ పండగ మహా నగరాల్లో అభివృద్ధి చెందుతూ వున్నందున పల్లెల్లో కూడా ఇప్పుడిప్పుడే అభివృద్ధి చెందు చున్నది. ఇప్పుడిప్పుడే వినాయకుని [[బొమ్మలు]] అమ్ము తున్నారు.

==[[దసరా పండగ]].==
{{seemain|దసరా}}
'''[[దసరా]]''' ఒక ముఖ్యమైన హిందువుల [[పండుగ]]. [[ఆశ్వయుజ శుద్ధ పాడ్యమి]] నుండి [[ఆశ్వయుజ శుద్ధ నవమి]] వరకు తొమ్మిది రోజులు '''దేవీ నవరాత్రులు''' పదవ రోజు '''[[విజయ దశమి]]''' కలసి '''దసరా''' అంటారు. ఇది ముఖ్యముగా శక్తి ఆరాధనకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చే పండుగ. ఈ పండుగకు నవరాత్రి, శరన్నవరాత్రి అనీ అంటారు. [[శరదృతువు]] ఆరంభంలో వచ్చే పండుగ కనుక ఈ పేరు వచ్చింది. కొందరు ఈ పండుగకు మొదటి మూడు రోజులు [[పార్వతి]]దేవికి తరువాతి మూడు రోజుల [[లక్ష్మీ]] దేవికి తరువాతి మూడురోజులు [[సరస్వతి]] దేవికి పూజలు నిర్వహిస్తారు. ఈ సమయంలో పూజలో [[విద్యార్థులు]] తమ పుస్తకాలను ఉంచుతారు. ఇలా చేస్తే విద్యాభ్యాసంలో విజయం లభిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. సామాన్యులే కాక [[యోగులు]] నవరాత్రులలో అమ్మవారిని పూజిస్తారు. ముఖ్యముగా శాక్తేయులు దీనిని ఆచరిస్తారు. [[బొమ్మల కొలువు]] పెట్టడం ఒక ఆనవాయితీ. [[ఆలయం|ఆలయాలలో]] అమ్మవారికి ఒక్కోరోజు ఒక్కో అలంకారం చేస్తారు. పదవరోజు పార్వేట ఉంటుంది. ఈ రోజు ప్రజలు ఒక ప్రదేశంలో కూడి వేడుక జరుపుకుంటారు. [[జమ్మి చెట్టు]] ఉన్న ప్రదేశంలో పార్వేట చేయడం ఆనవాయితీ.
తిరుపతి చుట్టు ప్రక్కల పల్లెల్లో మాత్రం ఆరోజున చెరువు గట్టున ఒక ఏటను [[బలి]] యిచ్చి ఆ రక్తంతొ కలిపిన అన్నాన్ని పంట పొలాలపై చల్లుతారు. దాన్ని [[పొలి]] అంటారు. అలా చేస్తే పంట పొలాలకు [[చీడ పీడలు]] లేకుండా [[పుష్కలంగా]] [[దిగుబడి]] వస్తుందని నమ్ముతారు రైతులు.

==[[ఉగాది]]==
ఈ [[సంవత్సరాది]] పండగను బాగానే జరుపు కుంటారు. కొత్త బట్టలు వేసుకుని, అనేక పిండి వంటలతో సంబరంగా వుంటుంది. ఈరోజే తెల్లవారి [[''వేపాకు బెల్లం'']] కలిపి ప్రతి ఇంటికి పంచుతారు. దగ్గర్లో వున్న గుడికెళ్లి వేపాకు [[బెల్లం]] [[నైవేద్యం]] పెట్టి పూజ చేస్తారు. నగరాల్లో లాగ [[ఉగాది పచ్చడి]] లాంటి పదార్థం చేయరు. కాని ఇప్పుడిప్పుడే ఉగాది పచ్చడి చేయుట ఆరంబించారు. వేపాకు కలిపిన బెల్ల (కొత్త బెల్లం) మే ఉగాది పచ్చడి.

మొత్తంమీద పల్లెల్లో పండగలు జరుపుకునే విధానము పరిశీలిస్తే... గతంలో వున్నంత ఉత్సాహంగాని, కలివిడి తనంగాని ఇప్పుడు లేదు. ఏదో మొక్కుబడిగా పండగలను జరుపుకుంటున్నారు గాని దానిలో ప్రాణం లేదు. పండగలు పల్లెల్లో సామూహిక కార్యక్రమము. ఈ సాంప్రదాయం మెల్ల మెల్లగా కనుమరుగవుతున్నది.

==ఇవి కూడా చూడకండి==
* చుడకండి అని చెపినకూడా ఎందుకు వచారు.సరె ఇగ వవెలిపోండి.
* I told not to see but why you came.okay now go.
* Thank you for seeing now go and tell everyone about me bye bye see you later
*
* by:samuel
*
*
*

[[వర్గం:పండుగలు]]
[[వర్గం:హిందూమతం]]</text>
      <sha1>0lpj9uybkv3borp8newyis54wugaupz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601585</id>
      <parentid>4601584</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:58:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.66.39.230|106.66.39.230]] ([[User talk:106.66.39.230|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:Yarra RamaraoAWB|Yarra RamaraoAWB]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4010827</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60854" sha1="rr8f5su2m8bhzdoy4xcqi2cpoxlhdx8" xml:space="preserve">[[పండుగ|పండగ]]లు అంటే పల్లెల్లో జరిగేవే పండగలు. పండగలను సంపూర్ణంగా ఆస్వాదించాలంటే పల్లెలకు వెళ్లాల్సిందే. పట్టణాలలో కూడా పండగలను భారీ ఎత్తున జరుపుకుంటారు, [[వినాయక చవితి]], [[దీపావళి]], [[దసరా]], మొదలగు పండగలను బారీ ఎత్తున పట్టణాలలో జరుపు కుంటారు. నిజమైన పండుగ వాతావరణము పల్లెల్లోనే కనబడుతుంది. పట్టణాలలోని పండగలు వ్వక్తి గతమైనవి. కాకుంటే ఆ కుటుంబానికి పరిమితం. కాని పల్లెల్లో పండగ అంటే సామాజికమైనది. పల్లెవాసులంతా ఏకమై ఆప్యాయతతో ఎంతో [[ఆనందం]]గా జరుపు కుంటారు. ఇప్పుడు పల్లెల్లో కూడా పండగలను చేసుకునే పద్ధతిలో అప్పట్లో వుండే ఆప్యాయత కొంత తగ్గిన మాట వాస్తవమే. కాని సుమారు యాబై సంవత్సరాల క్రితం '''పల్లెల్లో పండగలు''' ఎలా జరిగాయో కొంత తెలుసు కుందాము. వ్వవసాయదారులైన పల్లె వాసులు తమ వ్యవసాయ పనులన్ని ఒక్క కొలిక్కి వచ్చి పంటలన్నీ ఇంటికొచ్చి న సమయాన వచ్చేదే సంక్రాంతి పండగ. మిగతా పండగలు ఎలా వున్నా [[వ్యవసాయదారుడు|రైతు]]కు ప్రాముఖ్యానిచ్చేదే సంక్రాంతి. ఇవి వరుస పండగలు.

==[[భోగి పండగ]].==
ఇది ఈ వరుసలో మొదటి పండగ. ఆ రోజు తెల్లవారి జామునే [[కోడి]] కూయంగానే నిద్ర లేచి ఆ ముందు రోజే సమకూర్చుకున్న పాత తట్టలు, బుట్టలు, చాట, పొరక ఇతరమైనవి ఇంటిలో వాడుకుని పాతబడిన వస్తువులను ఒక్కొక్కటిగా వేసి మంట పెట్టి [[శీతము|చలి]] కాచుకుంటారు. అది బాగా చలికాలం గనుక సమకూర్చిన పాత వస్తువులు సరిపోవుగనుక ఇంకా కొంత చెత్త, చెదారం, వాడాకు, కంపలు మొదలగునవి వేసి మంటలో చలి కాచు కుంటారు. చలి కాచు కోవడమే ప్రధాన వుద్దేశంగా వుండేది. ఆ విధంగా తెల్లారిందాక మంట వేస్తూనే వుంటారు. ఇక ఆ తర్వాత కోళ్లను కోయడం, వూర్లో ఎవరైనా [[వేట]]ను కోస్తే అక్కడికెళ్ళి [[కూర]] తెచ్చుకొని, వడలు చేసి తినడం. ఇదే పండగ. పందుల్ని తినే వాళ్లుంటారు. వారికీరోజు నిజమైన పండగ. ప్రస్తుతం ఈ పండగను ఎక్కువగా జరుపు కొనుట లేదు. గతంలో చలికాలంలో మామూలుగా తెల్లవారి జామున చలి మంటలేసి చుట్టు చేరి చలి కాచు కుంటూ కబుర్లు చెప్పుకునే వారు. ప్రస్తుతం అలాంటి దృశ్యం ఎక్కడా కనబడదు. రాను రాను కనుమరుగై పోయే టట్టున్నది. ఈ పండగ నెలంతా [[కోడి పందాలు]] జరుగుతాయి. అ పందాలకు ఆ చుట్టు పక్కల చాల వూర్ల నుండి కోడి పుంజులను తెచ్చి వాటికి కత్తులను కట్టి వదిలే వారు. అవి అతి భయంకరంగా పోట్లాడు తుంటే ఆనందించే వారు. వాటి కెంత పౌరుష మంటే, ప్రాణం పోయిందాక పోరాడు తూనే వుంటాయి. ఎవో కొన్ని [[&quot;కోస&quot;]] పుంజు లుంటాయి అవి మధ్యలోనే పారిపోతాయి.ఆ విధంగా గెలిచిన వాడు మరొక [[పుంజు]]తో ఇల్లుచేరి ఓడిన పుంజును కోసి కూర చేసుకునే వాడు.

==[[సంక్రాంతి]]==
[[దస్త్రం:Gangireddu 1.JPG|thumb|right|సంక్రాంతి పండగ రోజుల్లో కనిపించే గంగి రెద్దు]]
దీన్ని పెద్ద పండగ అని కూడా అంటారు. (పెద్దల పండగ). ఈ రోజున పెద్దలు తమ తల్లి దండ్రులు చనిపోయిన వారు వారి పిండ ప్రధానము చేయు కొరకు ఉపవాసముండి స్నానం చేసి [[అయ్యవారి]] రాక కొరకు ఎదురు చూస్తుంటారు. [[అయ్యవారు]] అంటే ఆ ప్రాంత బ్రాంహడు. కొన్ని పల్లెలకు కలిపి ఒక బ్రాంహడు వుంటాడు. అన్ని శుభాసుభ కార్యాలకు అతను రావలసిందే. వేరెవ్వరు రావడానికి వీలు లేదు. ఇది అతని [[ఇలాకా]]. ఆ అయ్యవారు వచ్చి నంత వరకు ఆ గృహస్తుడు [[ఉప వాసముం]]టాడు. ఆతను వచ్చాక పూజా కార్యుక్రమాలు ప్రారంబించి గృహస్థుని చేత అతని పెద్దలకు తర్పణ, ఇస్తాడు, కాకులకు [[పిండ ప్రధానం]] చేయిస్తాడు. ఇలా పెద్దలకు [[తర్పణ]] ఇస్తున్నందుకే దీన్ని పెద్దల పండగ అన్నారు. [[పూజా]]నంతరం, గృహస్తుడిచ్చిన [[దక్షిణ]]; అనగా బియ్యం, కూరగాయలు, పప్పులు మొదలగునవి తీసుకొని మరొక్కరింటి కెళతాడు. ఈరోజున మాంసం వండరు. ఈ రోజున అనేక పిండి వంటలు చేస్తారు. ఈరోజు తప్పక వుండవలసిన పిండి వంట [[అరిసెలు]] పిల్లలకు పిండిపంటలే పండగ. ఈరోజు నుండే [[గొబ్బెమ్మ]] పాటలు పాడతారు ఆడ పిల్లలు. ఇంటి ముందు కళ్ళాపి చల్లి అందమైన ముగ్గులేసి [[ముగ్గు]] మధ్యలో [[గొబ్బెమ్మ]]ను తీరుస్తారు. గొబ్బెమ్మ అంటే ఆవు [[పేడను]] ముద్దగా చేసి ముగ్గు మధ్యలో పెట్టి మధ్యలో [[గుమ్మడి]] పూలు పెడ్తారు. ఆ ఊరి ఆడపిల్లలందరూ కలిసి ఒక జట్టుగా చేరి అలంకరించుకొని, ఒక పళ్లెంలో [[పసుపు]] ముద్దను వుంచి దానిపై [[దీపం]] పెట్టి, చుట్టు [[తంగేడు]] పూలను అలంకరించి ప్రతి ఇంటికి వచ్చి ఆ పళ్లేన్ని క్రింద పెట్టి దాని చుట్టు తిరుగుతు తమ రెండు చేతులు తట్టుతూ గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడతారు. ఆ ఇంటి వారు దీపంలో నూనె పోసి వారికి [[బియ్యము|బియ్యం]] కొంత డబ్బులు ఇవ్వాలి. చివరి రోజున ఆ పిల్లలందరు వచ్చిన బియ్యాన్ని [[పొంగలి]] పెట్టి తిని ఆనందిస్తారు. ఇది ఆ వూరి ఆడపిల్లల సంబరం. ఈ తతంగం అంతా ఏ వూరి ఆడపిల్లలు ఆవూర్లోనే అడతారు. పక్క ఊరికెళ్లరు. కానీ.... ఇంతవరకు వ్యవసాయదారుల పొలాల్లో [[కూలి]] చేసిన ఆడవాళ్లు, ముఖ్యంగా [[హరిజనులు]] ఈ రోజున ప్రతి రైతు ఇంటి ముందు గొబ్బెమ్మ [[పాటలు]] పాడి ఆడతారు. వారికి రైతు కుటుంబం [[ధాన్యము|ధాన్యం]], డబ్బులు శక్తాను సారం బారీగానే ఇస్తారు. ఇచ్చినది తక్కువనిపిస్తే వారు వెళ్లరు. బలవంతం చేస్తారు... సాధించు కుంటారు. అదే విధంగా పరా ఊరు నుండి కొంత మంది హరిజన మహిళలు వచ్చి గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడతారు కాని ఇచ్చింది తీసుకుని వెళతారు. ఇలాంటి వారు [[యాచకులు]] కాదు. కేవలం సంక్రాంతి సందర్భంగానే గొబ్బెమ్మ పాటలు పాడి ఆసిస్తారు. అలాగే గంగి రెద్దుల వాళ్లకు కూడా ఇది పెద్ద పండగే. వారు గంగి రెద్దును ఆడించి రైతుల మెప్పించి బహుమతులను పొందుతారు.

==[[పశువుల పండుగ]]==
పశువుల పండగే ఈ వరుసలో చివరిది. ఈ రోజున పిండి వంటలదే పండుగ. సాయంకాలం ఊరి బయట [[కాటమ రాజు]] వద్ద [[పొంగిళ్లు]] పెట్టి పూజ చేస్తారు. కాటమ రాజుకు పూసిస్తే పశుగణాభి వృద్ది బాగా అవుతుందని నమ్మకం. కాటమ రాజు అంటే అక్కడేమి గుడి వుండదు. ఒక చెట్టు క్రింది రెండు రాళ్లను పెట్టి వాటిని కడిగి విబూతి పట్టెలు పెట్టి ఆ ప్రాంతమంతా శుభ్రం చేస్తారు. అక్కడి పూజారి ఆ వూరి చాకిలే. ఆ దేవుని ముందు వూరి ఆడవారందరు కొత్త కుండలో బియ్యం, పాలు, బెల్లం తెచ్చి అక్కడే పొయ్యిలు ఏర్పాటు చేసి [[పొంగలి]] వండుతారు.. ఇంత లోపల చాకలి దేవుని వద్ద అలంకరణ పూర్తి చేస్తాడు. అందరు తలొక పొంగలి ముద్దను తీసి దేవుని ముందు కుప్పగా పెడ్తారు. చాకలి పూజా కార్యక్రమం కానిస్తాడు. అప్పటికే వూర్లో వున్న ఆవులను ఎద్దులను అన్నింటిని ఇక్కడికి తోలుకొస్తారు. కోళ్లను మొక్కుకున్న వాళ్లు చాకలికి తమ కోళ్లను దేవుని బలి ఇవ్వమని ఇస్తారు. అతను వాటిని కోసి దేవుని ముందు వేస్తాడు. పూజానంతరం పొంగలిని తలా కొంత ప్రసాదంగా తీసుకొని ఒక పెద్ద పొంగలి ముద్దను పశువుల కాపరికి ఇచ్చి తినమని, అతని వీపుకు ఇంకొక [[ముద్ద]]ను కొడతాడు చాకలి. దానిని [[పిడుగు ముద్ద]] అంటారు. వాడు [[పొంగలి]]ని తింటూ పశువులకున్న [[పగ్గాలను]], దారాలను తీసేసి తరుముతాడు. అవి తలోదిక్కుకు వెళ్లి పోతాయి. అప్పటికి చేలన్నీ పరిగిలి పోయి వుంటాయి కనుక అవి ఎక్కడ ఏ చేల్లో దూరినా అడగడానికి లేదు. ఆరాత్రికి పాలు తాగే దూడలను కూడా కట్టడి చేయరు. అనగా పశువులకు స్వాతంత్ర్యం అన్నమాట. అదే పశువుల పండుగ. ఆ సందర్భంలోనే ఒక నెల నుండి కాటమరాజు ముందు ఆదారిన వచ్చి పోయే, పశువుల కాపరులు, రైతులు అక్కడ ఒక కంపో, కర్రో వేస్తుంటారు. ఈ నాటికి అది ఒక పెద్ద [[కుప్ప]] అయి వుంటుంది. ఆ కుప్పను [[చిట్లా కుప్ప]] అని అంటారు. [[పశువుల కాపరి]] ఆ కుప్పకు [[నిప్పు]] పెట్టి పశువులను [[బెదిరించి]] తరిమెస్తాడు. ఆ [[మంట]] ఆరిపోయిన తర్వాత అందరు అక్కడి నుండి నిష్క్రమిస్తారు. ఇంటి కెళ్లి...దేవుని వద్ద కోసిన కోళ్లలు బాగు చేసుకుని కూర వండుకుని తింటారు.

ఈ పండుగకు జరిగే [[జల్లికట్టు]] [[చిత్తూరు జిల్లా]], [[తమిళ నాడు]]లో బారి ఎత్తున జరుగు తుంటాయి. వీధుల్లో డప్పులను వాయించి అలంక రించిన పశువులను [[తరుము]] తారు. అలా రెండు మూడు సార్లు పశువులను తరిమాక ఆ తర్వాత అసలు కార్యక్రమం మొదలవుతుంది. ఇప్పుడు [[రంగు]]లతో [[అలంక రించిన]] [[బలమైన]] ఎద్దులలు, కోడెలను.... తరుముతారు. ఊరి పెద్దలు, ముందుగా వాటి కొమ్ములకు రంగులు పూసి ఒక [[తువ్వాలు]] కట్టి అందులో వంద రూపాయలు .... వారి స్థాయిని బట్టి ఐదు వందల రూపాయలను కట్టి [[అల్లి]] వద్ద నిలిపి డప్పులతొ వాటిని బెదిరించి తరుముతారు. ధైర్యం వున్న వారు వాటిని పట్టి లొంగ దీసుకొని దాని కొమ్ములకు కట్టిన బట్టలోని డబ్బులు తీసుకోవచ్చు. దాని కొరకు కొంత మంది బలవంతులు తయారుగా వుంటారు. కొన్ని ఎద్దులు, లేదా కోడెలు తమ [[యజమాని]]ని తప్ప ఇతరుల నెవ్వరిని [[దరి]] చేరనియ్యవు. అలాంటి వాటిమీద చెయ్యి వేయడమే [[ప్రమాదం]]. అటు వంటి వాటిని [[బెదర గొట్టిన]] తర్వాత వాటిని లొంగ దీసు కోవడం చాల ప్రమాధ కరమైన పని. అయినా కొందరు ఈ సాహసానికి పూను కుంటారు. ఇంకొన్ని ఎద్దులుంటాయి. అవి వట్టి [[బెదురు గొడ్డులు]]. వాటిని బెదిరిస్తే అవి చేసే [[వీరంగం]] అంతా ఇంతాకాదు. వాటిని ఆపడం అతి కష్టం. వీటి వలన ప్రమాదం ఎక్కువ. ఎందు కంటే ఇవి బెదిరి పోయి ఇరుపక్కల క్రీడను చూస్తున్న జనంలోకి దూరి పోతాయి. ఈ [[ఆటలు|క్రీడ]]లో చాల మందికి గాయాలవు తుంటాయి. ఒక్కోసారి [[ప్రాణాపాయం]] కూడా జరుగు తుంటుంది. ఇలాంటి క్రీడను ప్రభుత్వాలు నిషేధించినా ఫలితం లేదు. ఇటు వంటి [[క్రీడ]] ఫలాన పల్లెలో జరుగుతుందని ముందుగానే ఆ చుట్టు ప్రక్కల పల్లెల్లో [[దండోర]] వేసి తెలియజేసి వుంటారు. దాంతో ఆ [[చుట్టు ప్రక్కల]] రైతులు తమ ఎద్దులను కోడెలను అలంకరించుకొని అక్కడికి తీసుకెళతారు.

==పశువుల పండగ సందర్భంగా సంబరం==
ఆ రోజున ఇంటి కొక్కరు చొప్పన పల్లె వాసులు తెల్లవారక ముందే ఒక [[కత్తి,]] [[సంచి]] తీసుకొని పక్కనే వున్న [[అడవి]]కి బయలు దేరుతారు. అనేక రకాల [[వన మూలికలు]], [[ఆకులు]], [[కాయలు]], [[చెట్టు బెరడు]], [[గడ్డలు]], [[పువ్వులు]], [[వేర్లు]], మొదలగు నవి తీసుకొని వస్తారు. కొన్ని తప్పనిసరిగా వుండవలసిన [[మూలిక]]లు కొన్ని వున్నాయి అవి తీసుకొని మిగతా ఎన్ని రకాల మూలికలు ఎన్ని వీలైతే అన్ని తీసుకొని వస్తారు. ఇంటికి వచ్చి, వాటి నన్నింటిని కత్తితో చిన్న చిన్న ముక్కలుగా కత్తరించి ఆ తర్వాత రోట్లో వేసి బాగా దంచి [[పొడి]] లాగ చేస్తారు. చివరిలో అందులో ఎక్కువ [[మోతాదు]]లో [[వుప్పు]] వేసి ఇంకా బాగా [[దంచు]] తారు. దాన్ని [[ఉప్పుచెక్క]] అంటారు. ఇది పశువులకు [[సర్వ రోగ నివారిణి]]. పశువులను/ ఎద్దులను దగ్గర్లోని చెరువుకు గాని, బావి వద్దకు గాని తీసుకెళ్లి స్నానం చేయించి ఇంటికి తీసుకొచ్చి [[ఉప్పు చెక్కను]] తినిపిస్తారు. పశువులు ఉప్పు చెక్కను ఇష్టంగా తినవు. కాని బలవంతంగా తినిపిస్తారు కొన్ని [[సన్న జీవాలు]] అనగా [[గొర్రెలు]], [[మేకలు]] ఉప్పు చెక్కను ఇష్టంగా తింటాయి. అనేక రకాల వనమూలికలతో తయారైన ఈ ఉప్పుచెక్క అత్యంత [[మధురమైన]] [[వాసన]] వస్తుంది. ఈ వుప్పు చెక్క తయారికి కావలసిన కొన్ని వనమూలికలు: [[మద్ది చెక్క]] (బెరడు) [[నేరేడు చెక్క,]] [[మామిడి చెక్క]], [[కరక్కాయ]], [[నల్లేరు]], [[అడవి గుమ్మడి]], [[అడవి ఉల్లి]], [[మన్నేరు గడ్డ]], [[ఎలక్కాయ]], [[ఉసిరి కాయ]], [[చలువ వేర్లు]], అలా ఈ జాబితా చాల పెద్దది. అన్నీ తేవాలని లేదు గాని వీలైనన్ని ఎక్కవ సేకరించాలు. అందులో కొన్ని తప్పని సరైనవి కొన్ని వుంటాయి. ఈ [[ఆచారం]] ఎక్కువగా చిత్తూరు జిల్లాలోను ఆ పరిసర ప్రాంతాలైన తమిళనాడు లోను ఎక్కువ. ఆ రోజుల్లో వున్నవన్ని దేశీయ ఆవులే/ గేదెలే. రెండు మూడు లీటర్ల పాలిస్తే అదే పెద్ద గొప్ప. పెద్ద ఇళ్లలో అలాంటి ఆవులు ఒక మంద వుండేవి. మిగతా వారి వద్ద ఒకటి రెండు ఆవులు/ గేదెలు వుండేవి. ఆరోజుల్లో పాలు ఎవ్వరు అమ్మేవారు కాదు. అంతా ఇంటి కొరకే. పాలు లేని వారికి వీరు మజ్జిగ ఇచ్చేవారు. మజ్జిగ చిలకగా వచ్చిన వెన్నను నేయిగా చేసి దానిని అమ్మే వారు. నెయ్యి అమ్మగా వచ్చిన ఆదాయం ఆడ వారి సొంతం. ఈ ఆవులకు ప్రత్యేకించి [[మేత]] ఏమి వేసే వారు కాది. బయటకు తీసుకెళ్లి పొలాలలో, మైదానాలలో మేపించి సాయంత్రానికి ఇంటికి తీసుకొచ్చేవారు. వాటికి అదే మేత. అప్పట్లో భయలలో, చేల గట్ల మీద పచ్చిక చాల వుండేది. పాలిచ్చే ఆవులకు/ గేదెలకు మాత్రం రాత్రులందు కొంత మేత వేసే వారు. వరి పొలాల్లోని గట్టుల మీద, చెరకు తోటల్లోను దొరికే పచ్చి మేత వేసే వారు. [[మేకలు]], [[గొర్రెలు]] మాత్రం మందలు, మందలుగా వుండేవి. వాటిని సమీపం లోని అడవులకు తీసుకెళ్లి మేపుకొచ్చేవారు. వీటిని [[పాలు]] పిండడం చాల తక్కువ.

దేశ వాలీ రకాలైన ఆవులు, ఎద్దులు ఇప్పుడు లేవు. ఎక్కడో అరుదుగా ఎద్దులు, ఎద్దులు బండి, మడక కనబడతాయి. ఈ పనులన్ని ట్రాక్టర్లు చేస్తున్నాయి. కాని ఇప్పుడు ఇంచు మించు ప్రతి ఇంట్లోను ఒక పాడి ఆవు ఉంది. అది కచ్చితంగా [[జర్సీ ఆవు]] లేదా మంచి జాతి ఆవు అయి వుంటుంది. వీటికి ప్రతి రోజు మంచి ఆహారం పెట్టాలి, ప్రతి రోజు [[స్నానం]] చేయించాలి చాల జాగ్రత్తగా చూసుకోవాలు. వాటి పరిసరాలు శుభ్రంగా వుంచాలి. ఇవి పూటకు ఐదారు [[లీటర్ల]] పాలిస్తాయి. ఇలా రెండు పూటలా ఇస్తాయి. ప్రస్తుతం రైతుల చేతుల్లో నాలుగు డబ్బులు ఆడుతున్నాయంటే ఈ ఆవుల చలువే. దానికి తగ్గట్టు చిన్న పల్లెల్లో కూడా పాల డిపోలు వెలిశాయి. రెండు పూటలా వారు పాలు కొంటారు. వాటిని [[శీతలీకరించి]] పట్నాలకు పంపుతున్నారు. [[వర్షాబావం]]తో [[గుక్క తిప్పు]]కో లేక [[తిక మక]] పడుతున్న రైతుకు ఈ జర్సీ ఆవులు, పాల డిపోలు కొండంత అండ. ప్రస్తుతం పట్నాలలో సంవృద్దిగా చిక్కని పాలు కావలిసినన్ని దొరుకు తున్నాయంటే అదంతా పల్లె టూరి రైతుల చలువే. గతంలో పట్న వాసులు పాలకు ఎంత కట కట పడ్డారొ అందరికి తెలిసిన విషయమే. పసి పిల్లలకు అరుదుగా దొరికే నీళ్ల పాలు కూడా దొరక చాల [[అవస్తలు]] పడ్డారు. దానికి నివారణగా అప్పట్లో [[పాల పొడి]] డబ్బాలు కూడా [[దిగుమతి]] అయ్యాయి. ప్రస్తుతం ప్రభుత్యంకూడ [[&quot;పాల వెల్లువ&quot;]] పథకానికి తగినంత చేయూత నందిస్తున్నది. దాన్ని అంది పుచ్చుకున్న పల్లెటూరి రైతు కొంతలో కొంత సుఖంగా [[జీవనం]] సాగించుకుంటూ పోతున్న [[పరువు]]ను కొంతలో కొంతైనా నిలబెట్టు కుంటున్నాడు. గొర్రెలు, మేకలు. చాల మంది రైతులకు గొర్రెలు, మేకలు మందలు వుండేవి. వాటిని తమ ఇంటి ముందున్న దొడ్లల్లో వుంచేవారు. వాటికి ప్రత్యేకమైన ఆహారం పెట్టే వారు కాదు. కాని వాటి పిల్లలను [[గిడుగు]]లో మూసి, గిడుగు పై బాగానికి [[వేప]] మండలను కట్టి వుంచు తారు. సాయంత్రం వాటి తల్లులు వచ్చునంత వరకు ఆ ఆకులే వాటి [[ఆహారం|ఆహారము]]. ప్రతి రోజు వాటిని దగ్గరున్న అడవికి తీసుకెళ్లి మేపుకొని వచ్చేవారు. పొట్టేళ్లను మాత్రామే మాంసానికి అమ్మేవారు, కొనేవారు.

[[కనుమ పండగ.]]

==[[పార్వేట]]== 
 
ఇక ఆ సాయంకాలం గ్రామం నుండి వరదరాజ స్వామి వారిని [[పల్లకి]]లో వూరేగింపుగా [[మేళ తాళాల]] మధ్య ఆ చుట్టు పక్కల పల్లెలన్నీ వూరేగిస్తారు. ప్రతి ఇంటి ముందు స్వామి వారికి హారతి ఇచ్చి, [[కొబ్బరి కాయ]] కొట్టి పూజ చేస్తారు. ఇలా ఆస్వామి వారి ఊరేగింపు అయిన తర్వాత సాయంకాలం నాలుగ్గంటల సమయంలో మైదానంలో గాని, కొండ దగ్గర గాని గుడి ముందున్న జమ్మి చెట్టు కింద పూజ చేసి, అదే విదంగా ఒక పొట్టేలుకు కూడా పూజచేసి అపొట్టేలును కొండ వాలులో లేదా మైదానంలో సుమారు ఒక కిలో మీటరు దూరంలో ఒక చెట్టుకు కట్టి తుపాకీలతో దాన్ని కాల్చే ప్రయత్నం చేస్తారు. [[తుపాకి]]తో ఎవరు దాన్ని కొట్ట గలిగితే అది వారికే. అది చావ నక్కర లేదు. [[రక్తం]] కారితే చాలు అలా దాన్ని ఎవరు కాల్చలేక పోతే అది ఊరేగింపులో మంగళ వాద్యాలు వాయించిన మంగలి వారికి చెందు తుంది. అందు కొరకు మంగలి వారు దానికి దెబ్బ తగల కుండా వుండేందుకు కొన్ని [[కనికట్టు విద్యలు]] [[పూజలు]] చేస్తుంటారు. పొద్దు పోవు నంతవరకే తుపాకి వారికి అవకాశం. [[పొద్దు గుంకింతర్వాత]] దాన్ని ఎవరూ కాల్చలేక పోతే అది ఇక మంగల వారి [[పరమే]]. దీన్ని [[&quot;పార్వేట&quot;]] అంటారు. ఈ పార్వేటను చూడ్డానికి జనం చాల మందే వస్తారు. ప్రస్తుతం ఈ పండగకు [[ఆదరణ]] చాల వరకు తగ్గి పోయింది. ఈ పార్వేట ఉత్సవానికి [[మాతృక]] తిరుమలలో జరిగే స్వామి వారి పార్వేట ఉత్సవం. ఆ రోజున స్వామి వారికి వేటగాని వేషం ధరింప జేసి [[గోగర్బం]] ఎదురుగా వున్న [[పార్వేట మిట్ట]]కు ఊరేగింపుగా తీసుకొచ్చి అక్కడ స్వామి వారు వేటాడి నట్టుగా కొన్ని కార్యక్రమాలు చేసి తిరిగి ప్రధాన ఆలయానికి [[ఊరేగింపు]]గా తీసు కెళతారు. ఈ సాంప్రదాయంతో [[తిరుపతి]] చుట్టు ప్రక్కల ఈ [[పార్వేట ఉత్సవం]] జరుగుతుంది.

==గంగ పండగ:==
[[దస్త్రం:Pongillu.JPG|thumb|right|దామలచెరువు గ్రామసమీపాన ధనుకొండ గంగమ్మ వద్ద పొంగళ్ళు పెడుతున్న దృశ్యం]]

రైతులు చేసుకునే పండగలలో వాటి ప్రధాన్యత రీత్యా గంగ పండగ రెండొ స్థానంలోకి వస్తుంది. ఇది మేనెలలో వస్తుంది. అప్పటికి వ్వవ సాయ పనులు అన్నీ పనులు పూర్తి అయి వుంటాయి. రైతులకు వ్వవ సాయ కూలీలకు ఇది ముఖ్యమైన పండుగ. ఈ పండగకు మాతృక [[తిరుపతి]]లో బారి ఎత్తున జరిగే [[గంగ జాతర]]. అందు చేత ఈ పండుగ చిత్తూరు జిల్లాలోనే ప్రాముఖ్యత. ఇతర జిల్లాలలో ఈ పండగ వున్నట్లు లేదు. ఇది ముఖ్యంగా వ్వవ సాయ కూలీల పండగ. ఇంకా చెప్పాలంటే [[హరిజనుల]] పండుగ. వారి ఈ పండగ రోజున ముఖ్యంగా [[పులి వేషం]]..... ఇంకా ఇతర వేషాలు వేసి ఆడి పాడి రైతులను మెప్పించి వారి నుండి రైతు స్తోమతను బట్టి [[బహుమతులు|బహుమతుల]]ను అనగా ధాన్యం, బెల్లం, వస్త్రాలు బహుమతిగా పొందు తారు. ప్రధానమైన పల్లెల్లో ఈ రోజున [[దున్న పోతు]]ను [[బలి]] ఇస్తారు. వీధి మధ్యలో తాత్కాలికంగా నిర్మించిన గుడిలోని [[అమ్మోరు]]ను పూజించి గుడి ముందు ఆడి పాడి తెల్ల వార జామున బలి కార్యక్రమం కానిస్తారు. ఆ భయాన దృస్యాన్ని చిన్న పిల్లలు చూడ కూడదని ఆ సమయాన్ని నిర్ణ యిస్తారు. ఈ విచిత్ర వేష దారులు అనేక [[బూతు పాటలు]] పాడుతూ ఆడుతూ వీధుల్లో తిరుగుతారు. ఈ పండుగ రైతులకు వ్వవ సాయకూలీలలకు ప్రత్యేకం. ప్రస్తుతం దున్న పోతు బలులు తిరుపతిలో గంగ జాతరలో గాని ఇతర పల్లెల్లో గాని జరగడం లేదు. కానీ...... సాధారణ పల్లెల్లో జరిగే కార్యక్రమం ఏమంటే .... హరిజనుల (ఇంత కాలం రైతుల పొలాల్లో పనిచేసిన కూలీలు) వేసే వివిధ వేష దారణతో ఆడి పాడి కొంత ధాన్యాన్ని బట్టలను ఉదారంగ పొందు తారు. వీరు ఇంత కాలం ఏరైతులవద్ద పనిచేశారో వారి పల్లెలకే వెళతారు. వేరొకరి ఇళ్లకు వెళ్ళరు. పొద్దంతా వీరి ఆట పాటలతో మురిసి పోయిన పల్లె వాసులు సాయంత్రం కాగానే గంగమ్మకు [[పొంగిలి]] పెడ్తారు. దీని కొరకు ఒక [[వేప చెట్టు]] వుంటుంది. అక్కడ [[చాకలి]] ఒక రాయిని [[గంగమ్మ]] తల్లిగా ఏర్పాటు చేసి చుట్టు వేపాకు మండలతో చిన్న పందిరిని ఏర్పాటు చేస్తాడు. అక్కడ ఆ పల్లె వాసులందరు [[పొంగిలి]] పెట్టి గంగమ్మ తల్లికి మొక్కు కుంటారు. సర్వ సాధారణంగా ప్రతి ఒక్కరు కోడిపుంజును బలి ఇస్తారు. ఈ పూజా కార్యక్రమాన్ని చాకలి విర్వహిస్తాడు. ప్రతి పలంగా అతనికి బలి ఇచ్చిన కోడి తల, అక్కడ కొట్టిన కొబ్బరి కాయ పై చిప్ప చాకలికి చెందు తారు. ఆ విధంగా ఆరోజు గంగ పండుగ పరి సమాప్తం అవుతుంది. [[పొంగలి]]: సాధారణంగా పొంగలి అంటే తమిళ నాడు ప్రాంతంలో.... తమిళనాట చేసే అల్పాహారము. బియ్యంలో పెసర పప్పు, మిరియాలు వేసి అన్నాన్ని మామూలుకన్న కొంచెం ఎక్కువగా మెత్తగా వండతారు. [[ఇడ్లి]], [[దోసె]], [[వడ]], పంటి పదార్తాలతో బాటు ఇదొక అల్పాహారం. కాని ఈ ప్రాంతంలో పొంగలి అంటే దేవుని ముందు అప్పటి కప్పుడు పల్లె వాసులు అందరు కొత్త పొయ్యిలు ఏర్పాటు చేసి, కొత్త కుండలో, కొత్త బియ్యం వేసి అందులో కొత్త బెల్లం ఇతర సుగంద ద్రవ్యాలు వేసి అప్పటి కప్పుడు తయారు చేసే ప్రసాదమే [[పొంగలి]].

[[గంగ జాతర]], చిత్తూరు జిల్లా వ్వాప్తంగా [[గంగ జాతరలకు ప్రసిద్ధి]] ప్రతి పల్లెలోను గంగమ్మ గుడి వుంటుంది. ఒక వేళ లేకున్నా గంగ పండగ నాడు ఒక వేప చెట్టు కింద తాత్కాలికంగా గంగమ్మను నిలిపి పూజ, బలి మొదలగు కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తారు. వీటిలో ప్రముఖంగా చెప్పుకోదగ్గవి... 1. తిరుపతి లోని గంగ జాతర. 2. చౌడే పల్లి వద్దనున్న [[బోయ కొండ]] గంగమ్మ జాతర., 3. గంగాధర నెల్లూరు దగ్గర వున్న [[బాటగంగమ్మ]]. ఈ మూడు ప్రాంతాలలో బారీ ఎత్తున జరిగే జాతరలకు చుట్టు ప్రక్కల వున్న రాష్ట్రాల నుండి కూడా భక్తులు పెద్ద ఎత్తున వస్తారు. గంగ జాతరలో.... [[భక్తులు]] ముఖాలకు మసి బొగ్గు బొట్లు పెట్టుకొని వేపాకు మండలను మొలకు కట్టుకొని వూగడం సర్వ సాథారణం. కొంతమంది పూనకం వచ్చి వింత శబ్దాలు చేస్తూ ఊగు తుంటారు. నోరు కొట్టుకుంటూ వింత శబ్దాలు చేస్తు [[పాటలు]] పాడటము ఆచరమె.

==[[మహా శివ రాత్రి]]==
ఉపవాసం, జాగారణ ఈ పండగ ప్రత్యేకలు. పొద్దున అందరూ స్నానాదికాలు కానిచ్చి శివాలయలో పూజ చేసి [[గుగ్గిళ్ళ ప్రసాదాన్ని]] ప్రతి ఇంటీకి పంచడం సాంప్రదాయం. సాయంత్రం [[గుగ్గిళ్ళను]] [[పంచడం]] ఒక పద్ధతి. శివాలయాల్లో రాత్రంతా ఎన్నో కార్యక్రమాలు, అనగా, [[నాటకాలు]], [[బుర్రకథ|బుర్ర కథ]]లు, [[హరికథ]]లు, ఇలా ఎన్నో జరుగుతాయి. రాత్రంతా నిద్ర పోకుండా జాగారణ చేయడానికి ఈ ఏర్పాటు. ఊర్లలోని అన్ని గుడులలో ఈ రాత్రికి చాల కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. జాగారణ చేయడానికే ఈ ఏర్పాటు.

==[[సుడ్దుల పండగ]].==
దీన్నే దీపాల పండగ అని కూడా అనే వారు. ఎందు కంటే ఈరోజు ఇళ్లల్లో, చుట్టు ప్రక్కల, దిబ్బల్లో, దీపాలు పెడ్తారు. సాయంకాలం పిల్లలకు బలే సరదా. గోగు పుల్లలతో పొడవాటి కట్టలు కట్టి వాటి కొనలకు మంట పెట్తారు. దీన్ని [[&quot;సుడ్దు&quot;]] అంటారు. దాన్ని ఎత్తుకుని, అరుస్తూ పాటలు పాడుతారు. ఆ పాట ఎలా వుంటుందంటే &quot;డేహేరి మాముళ్లో, డేహేరి గుళ్లారిగో ..'' అంటూ పెద్దగా అరుస్తారు. పెద్ద పిల్లలైతే ఏదో బూతు పాటలు పాడతారు. అక్కడ నుండి  కాటమ రాజు వద్దకు వచ్చి అక్కడ [[దీవించి]] (దీవించడం అంటే... కాలుతున్న సుడ్తును దేవునిముందు కిందికి పైకి ఆడించడము) ఆ తర్వాత అక్కడే అందరి సుడ్దులను కుప్పగా వేసి కాలుస్తారు. దీన్ని [[&quot;అవ్వ గుడిసె&quot;]] అంటారు మంట ఆరి పోయిం తర్వాత ఆ నిప్పుల్లో నడవడం ఆచారం అవి గోగు పుల్లల నిప్పులు గాన చూడ్డానికి ఖణ ఖణ లాడుతూ ఎర్రగా వుంటాయి గాని ఎక్కువగా కాలవు. మెత్తటి నిప్పులు. ఇదొక సరదా. ఈ పండగ కూడా పూర్తిగా కను మరుగైనది. కేవలం ఇండ్లల్లో [[దీపాలు]] మాత్రం పెడ్తున్నారు. దీపాలు పెట్టడ మెందుకంటే ఇది [[కార్తీక మాసం]]. కార్తీక దీపం పెట్టాలి. ఎత్తైన కొండలపై పెద్ద మంటలు పెడతారు. అవి రాత్రంతా కాలుతుంటాయి. దానినే కార్తీక దేపం అంటారు.''

==[[దీపావళి]].==
ఇదికూడా పిల్లల పండగే. ఇండ్లల్లో రకరకాల పిండివంటలు చేసితినడం పిల్లలచేత టపాకాయులు కాల్పించడం ఆచారం. ఇప్పుడు పట్టణాలల్లో ఈ పండగ సందర్భంగా బారిఎత్తున టపాకాయులు కాలుస్తున్నారు. కానీ ఆరోజుల్లో ఇప్పుడున్న రకాల టపా కాయలు లేవు. వున్నా పల్లెటూర్లలో అవి అందు బాటులో వుండేవి కావు. పైగా రైతులు కూడా అంత డబ్బు పెట్టి కొనేవారు కాదు. నాలు గైదు రకాల టపాకాయ లుండేవి. వాటిల్లో ముఖ్యంగా [[కాకర పువ్వొతులు]], [[చిట పటలు]], [[సీమ టపాకాయలు]],[[కేఫ్ బిళ్లలు]], [[పాము బిళ్లలు]]. [[బత్తాసు పుల్లలు]], మొదలగునవి. ఆరోజుల్లో [[&quot;పెట్లొప్పు&quot;]] అనే ఒక పదార్థం దొరికేది. అది [[గందకం]] పొడి. దాన్ని ఇనుముతొ చేసిన [[&quot;రోలు - రోకలి&quot;]] అనే పరికరంతో వాడే వారు. ఆ పరికరాన్ని [[&quot;తవ్వలు&quot;]] అనే వారు.రోలు అనే దానికి ముందు ఒక చిన్న గుంట వెనక ఒక రంధ్రం దారం కట్ట డానికి వుండేది., అదే విదంగా రోకలి చిటెకెన వేలు సైజులో వేలు పొడవు వుండి ఒక వైపు రంధ్రం వుండేది దారం కట్ట డానికి. ఈ రెండింటికి ఒక దారం కట్టి రోట్లో కొంచెం పెట్లొప్పు వేసి, అందులో రోకలి పెట్టి దారం పట్టుకొని ఒక బండ కేసి రోకలి వున్న వైపున కొట్టితే పెద్ద శబ్దం వస్తుంది. ఒక రూపాయి ఐతే సుమారు ఒక [[పలం]] [[పెట్లొప్పు]] వచ్చేది. దాన్ని ఒక [[చిటికెడు]] ఆ ఇనుప [[రోట్లో]] వేసి అందులో [[రోకలి]] పెట్టి రాతికేసి కొట్టితే ఎంతో శబ్దం వస్తుంది. ఒక [[పలం]] [[పెట్లొప్పు]] సుమారు ఒక గంట కొట్ట వచ్చు. దీన్ని కొంచెం పెద్ద పిల్లలు ఆడే వారు. చిన్న పిల్లలు చూచే వారు. ఈ పెట్లొప్పు ప్రస్తుతం ఎక్కడా కనబడడం లేదు.
ఈ పండగ ఇప్పుడు ఇంకొంచెం ప్రభావితమై ఆదునిక మైన టపాకాయలతో కొత్త పోకడలతో అలరారు చున్నది. పాత కాలంనాటి రోలు--- రోకలి పరికరం ఇఫ్ఫుడు లేదు. ఈ తరం వారికి అదంటే ఏమిటో తెలియదు. అల్లాంటి దాన్నొక దాన్ని తయారు చేయించి దాచి పెట్టి నేటి తరాల వారికి, బావి తరాల వారికి చూపించాలని పిస్తోంది.

==[[నాగుల చవితి]]:== 
[[దస్త్రం:Naaga devatalu.JPG|thumb|right|నాగదేవతలకు పూజ చేయుచున్న భక్తురాలు.]]
నోముల నెలలోనే [[నాగుల చవితి]] అనే పండగ వస్తుంది. ఏకారణం చేతనో గాని దీన్ని అందరు జరుపుకోరు. దీన్ని జరుపుకునే వారు మాత్రం [[పుట్ట]]లో పాలు పోసి, నాగ దేవతకు పూజ చేసి పుట్టకు నూలు దారాన్ని చుట్టుతారు. ఇది అందరికి వుండదు. ఎవరైతే [[నోములు]] నోచుకునే వారు మాత్రం చేసు కుంటారు. ఇది ఈచుట్టు పక్కల మాత్రమే ఉంది. ఈ సందర్భంగా అనేక పిండి వంటలు చేసి తమ బంధువులకు ముఖ్యంగా ఆడ పడుచులకు ఇవ్వడం ఆనవాయితీ. పీండి వంటలతో బాటు &quot;నోము దారాలు&quot; అనగా పసుపు దారాలు ఇవ్వడం అచారం. దీనిని [[నోములు నోచు]] కోవడము అని అంటారు. అదే విధంగా [[మొలకల పౌర్ణమి]] రోజున వివిధ రకాల ధాన్యం గింజలను మొలకలెత్తించి ఊరి బయట, పొలాల్లో పెట్టి చిన్న పాటి పండగ చేసుకుంటారు. దానికి తమ బందు మిత్రులనందరిని ఆహ్వానిస్తారు.

==[[గోవిందుల పండగ]].==
ఇది [[తిరుపతి]], ఆ చుట్టు పక్కల ప్రాంతానికే పరిమిత మైన పండగ. ఎందుకంటే ఇది శ్రీ [[వేంకటేశ్వరుడు|వెంకటేశ్వరు]]నికి సంబంధించిన పండగ. తిరువళనెల మూడో శనివారం ఈ పండగ జరుపు కుంటారు. ఈ రోజు [[ఇల్లు వాకిలి]] అలికి, ఇంటికి మామిడి ఆకుల [[తోరణాలు]] కట్టి పిండి వంటలు చేసి మద్ద్యాన్నం వరకు వుపవాస ముంటారు. స్నానాంతరం ప్రతి ఒక్కడు నొసటన నామాలు దిద్దుకుంటారు. నట్టింట [[తళిగ]] వేసి పూజ చేసి ''గోవిందా....గోవిందా..''. అని గట్టిగా అరుస్తారు. తరువాత పూజానంతరం తళిగలో వున్న ఆహారాన్ని తిని ఉపవాస దీక్షను విరమిస్తారు. అన్నింటి కన్నా ఈ పండగను చాల భక్తి శ్రద్ధలతో జరుపు కుంటారు. ఈ పండగను ఇప్పుడు కూడా జరుపు కుంటున్నారు., కానీ నొసటన నామాలు దిద్దు కోవడం, గట్టిగా అరచి ''గోవిందులు పెట్టడం'' తగ్గింది. జనం ''నామాలూ' పెట్టు కోడానికి, గట్టిగా అరచి ''గోవిందులూ' పెట్ట డానికి సిగ్గు పడు తున్నట్లున్నారు.

==[[వినాయక చవితి]]==
గతంలో ఈ పండగను ఏ వూర్లోను జరుపుకున్న దాఖలాలు లేవు. పాఠశాలల్లో మాత్రం అప్పటి కప్పుడు బంక మట్టితో వినయాకున్ని చేసి పూజించేవారు. దాన్ని పిళ్ళారాయుని పండగ అనే వారు. ఇప్పుడిప్పుడు కొందరు తమ ఇళ్లల్లో వినాయకుని నిలిపి పూజిస్తున్నారు. చాల పల్లెల్లో [[వినాయకుడు|వినాయకు]]ని గుడి వున్నందున [[దేవాలయం|గుడి]]లో తప్పక పూజ చేస్తున్నారు. ఈ పండగ మహా నగరాల్లో అభివృద్ధి చెందుతూ వున్నందున పల్లెల్లో కూడా ఇప్పుడిప్పుడే అభివృద్ధి చెందు చున్నది. ఇప్పుడిప్పుడే వినాయకుని [[బొమ్మలు]] అమ్ము తున్నారు.

==[[దసరా పండగ]].==
{{seemain|దసరా}}
'''[[దసరా]]''' ఒక ముఖ్యమైన హిందువుల [[పండుగ]]. [[ఆశ్వయుజ శుద్ధ పాడ్యమి]] నుండి [[ఆశ్వయుజ శుద్ధ నవమి]] వరకు తొమ్మిది రోజులు '''దేవీ నవరాత్రులు''' పదవ రోజు '''[[విజయ దశమి]]''' కలసి '''దసరా''' అంటారు. ఇది ముఖ్యముగా శక్తి ఆరాధనకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చే పండుగ. ఈ పండుగకు నవరాత్రి, శరన్నవరాత్రి అనీ అంటారు. [[శరదృతువు]] ఆరంభంలో వచ్చే పండుగ కనుక ఈ పేరు వచ్చింది. కొందరు ఈ పండుగకు మొదటి మూడు రోజులు [[పార్వతి]]దేవికి తరువాతి మూడు రోజుల [[లక్ష్మీ]] దేవికి తరువాతి మూడురోజులు [[సరస్వతి]] దేవికి పూజలు నిర్వహిస్తారు. ఈ సమయంలో పూజలో [[విద్యార్థులు]] తమ పుస్తకాలను ఉంచుతారు. ఇలా చేస్తే విద్యాభ్యాసంలో విజయం లభిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. సామాన్యులే కాక [[యోగులు]] నవరాత్రులలో అమ్మవారిని పూజిస్తారు. ముఖ్యముగా శాక్తేయులు దీనిని ఆచరిస్తారు. [[బొమ్మల కొలువు]] పెట్టడం ఒక ఆనవాయితీ. [[ఆలయం|ఆలయాలలో]] అమ్మవారికి ఒక్కోరోజు ఒక్కో అలంకారం చేస్తారు. పదవరోజు పార్వేట ఉంటుంది. ఈ రోజు ప్రజలు ఒక ప్రదేశంలో కూడి వేడుక జరుపుకుంటారు. [[జమ్మి చెట్టు]] ఉన్న ప్రదేశంలో పార్వేట చేయడం ఆనవాయితీ.
తిరుపతి చుట్టు ప్రక్కల పల్లెల్లో మాత్రం ఆరోజున చెరువు గట్టున ఒక ఏటను [[బలి]] యిచ్చి ఆ రక్తంతొ కలిపిన అన్నాన్ని పంట పొలాలపై చల్లుతారు. దాన్ని [[పొలి]] అంటారు. అలా చేస్తే పంట పొలాలకు [[చీడ పీడలు]] లేకుండా [[పుష్కలంగా]] [[దిగుబడి]] వస్తుందని నమ్ముతారు రైతులు.

==[[ఉగాది]]==
ఈ [[సంవత్సరాది]] పండగను బాగానే జరుపు కుంటారు. కొత్త బట్టలు వేసుకుని, అనేక పిండి వంటలతో సంబరంగా వుంటుంది. ఈరోజే తెల్లవారి [[''వేపాకు బెల్లం'']] కలిపి ప్రతి ఇంటికి పంచుతారు. దగ్గర్లో వున్న గుడికెళ్లి వేపాకు [[బెల్లం]] [[నైవేద్యం]] పెట్టి పూజ చేస్తారు. నగరాల్లో లాగ [[ఉగాది పచ్చడి]] లాంటి పదార్థం చేయరు. కాని ఇప్పుడిప్పుడే ఉగాది పచ్చడి చేయుట ఆరంబించారు. వేపాకు కలిపిన బెల్ల (కొత్త బెల్లం) మే ఉగాది పచ్చడి.

మొత్తంమీద పల్లెల్లో పండగలు జరుపుకునే విధానము పరిశీలిస్తే... గతంలో వున్నంత ఉత్సాహంగాని, కలివిడి తనంగాని ఇప్పుడు లేదు. ఏదో మొక్కుబడిగా పండగలను జరుపుకుంటున్నారు గాని దానిలో ప్రాణం లేదు. పండగలు పల్లెల్లో సామూహిక కార్యక్రమము. ఈ సాంప్రదాయం మెల్ల మెల్లగా కనుమరుగవుతున్నది.

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[పల్లెవాసుల జీవనవిధానం]]

[[వర్గం:పండుగలు]]
[[వర్గం:హిందూమతం]]</text>
      <sha1>rr8f5su2m8bhzdoy4xcqi2cpoxlhdx8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెల్గాము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>132136</id>
    <redirect title="బెళగావి జిల్లా" />
    <revision>
      <id>4601637</id>
      <parentid>3929381</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T23:37:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>9652</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Fixing double redirect from [[బెల్గాం జిల్లా]] to [[బెళగావి జిల్లా]]</comment>
      <origin>4601637</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76" sha1="ccofgl9jp5wrl1hoooziohi18pe2tfu" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి జిల్లా]]</text>
      <sha1>ccofgl9jp5wrl1hoooziohi18pe2tfu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>60 లో 20</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143025</id>
    <revision>
      <id>4601540</id>
      <parentid>4497666</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:08:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఇందులో పేర్కొన్న వయోవృద్ధులు */</comment>
      <origin>4601540</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6910" sha1="n8aq8heppmwimh7gw9xxvubquzzjol0" xml:space="preserve">{{Orphan|date=ఏప్రిల్ 2025}}

{{సమాచారపెట్టె పుస్తకం 
| name  = 60 లో 20
| title_orig = 
| translator = 
| editor =
| image  = [[దస్త్రం:60 lo 20.jpg|thumb]]
| image_caption = 60 లో 20 పుస్తక ముఖచిత్రం
| author = [[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]
| illustrator = 
| cover_artist = 
| country = [[భారతదేశం]]
| language = [[తెలుగు]]
| series = 
| subject = [[జీవితచరిత్ర]]లు
| genre  = 
| publisher = 
| release_date = 2008
| english_release_date =
| media_type = 
| pages  = 
| isbn  = 
| preceded_by = 
| followed_by = 
}}

'''60 లో 20''' అనేది [[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]] రచించిన ఒక విశిష్టమైన రచన. ఇది 60 ఏళ్లు దాటినా 20 సంవత్సరాల యువకులకు దీటుగా వివిధ కార్యక్రమాలలో చురుకుగా పాల్గొంటున్న వ్యక్తుల నిజ జీవిత విశేషాల సంకలనం. దీనిని 2008 సంవత్సరంలో మొదటిసారి ముద్రించారు.&lt;ref&gt;{{cite book|title=60 లో 20|date=జనవరి 2008|publisher=గురజాడ శోభా పేరిందేవి|location=హైదరాబాద్}}&lt;/ref&gt;

==ఇందులో పేర్కొన్న వయోవృద్ధులు==
# ఆచార్య [[తురగా సోమసుందరం]]
# అమెరికా అధ్యక్షుడికి సలహాలివ్వగల అనిరుద్ధ
# వార్ధక్యాన్ని మరచిన విశేషజ్ఞఉరాలు ఎన్‌లీన్
# సేవనే సేవించే అప్పలకొండ
# అన్నివేళలా యాక్టివ్‌గా ఉండే అరవిందాక్షణ్
# శంకరమఠం ధర్మాధికారి ఆంజనేయులు
# వితంతు వివాహం చేసుకున్న విశేష వ్యక్తి ఏ.బీ.ఆనంద్
# సాహితీమూర్తి [[రావూరి భరద్వాజ]]
# కెమేరా వారి హస్తభూషణం
# భూదేవి లాంటి వ్యక్తి భూమాదేవి
# రావంటే రావు... శ్రీ భుజంగరావు
# [[ముక్తేవి భారతి]] మహారచయిత్రి
# వయోధికుల జీవితాలను వెలిగించడానికి ఉదయించిన భాస్కరుడు
# గ్రంథాలే ఆయనకిప్పటికీ గొప్ప మిత్రులు జానమద్ది
# దంపతులిద్దరూ రౌండ్ ది క్లాక్ బిజీయే!
# శ్రీ చింతామణి వయోధికుల పాలిట చూడామణి
# వృద్ధుల సేవలో అద్వితీయ వ్యక్తి [[ఐ.వి.చలపతిరావు]]
# సీనియర్ సిటిజన్స్ కోసం శ్రమించే [[ఐ.వి.ఎల్.ఎన్.చారీ]]
# అద్భుత రచయిత్రి - [[అబ్బూరి ఛాయాదేవి]]
# సంస్కృతాన్ని సర్వస్వంగా ఎంచే [[వెలమకన్ని చంద్రశేఖర శర్మ]]
# దృఢచిత్తం వారి ప్రత్యేక లక్షణం ఆలయ నిర్మాణం వారి ఆశయం
# విరించి విధాత్రుల అంశ వారిద్దరు
# వయోధికులకు యోగా నేర్పిస్తున్న [[దేవదాస్ చౌహాన్]]
# ఆరోగ్యం బాగుండాలంటే యోగా చెయ్యాలనే దంపతులు దేశికన్ మైథిలి
# లోహాలకు ప్రాణం పోసే లోహకారుడు - [[దేవు ధనంజయాచారి]]
# వార్ధక్యమెరుగని విశేషజ్ఞానుడు [[వడ్డకొండ ధనంజయరావు]]
# పాఠకులని పెంచే పనిలో ఉన్న ప్రముఖ కథకుడు దుర్గాప్రసాద్
# బ్యాస్ అండ్ వ్యాస్ కంపెనీ అధినేత గోవర్ధన్ వ్యాస్
# గణేషన్‌ది సేవా హృదయం
# ఆమె అసలైన పతివ్రత - హైమావతి
# మానవాళి కోసం పాటుపడే మెజిస్ట్రేట్ - [[హరిదేవ్ శౌరి]]
# హిందుత్వ పరిరక్షణ ఆయన లక్ష్యం - [[సుసర్ల హనుమంతరావు]]
# మొట్టమొదట రేడియోలో మాట్లాడిన మహిళామణి ఇందిరాదేవి
# రాష్ట్రపతి నుండి అవార్డు అందుకున్న ఇందుమతి
# [[నందుల జానకీదేవి]] నలభైవ దగ్గరే ఆగిపోయారు
# కోడలికి కళ్యాణం చేసిన [[గురజాడ జోగారావు]]
# ఆకాశవాణి ఆణిముత్యం [[తురగా జానకీరాణి]]
# విశేష జర్నలిస్టు జనార్ధనరావు
# ఆ దంపతుల జీవితం వృద్ధులందరికీ సందేశం తురగా మధుసూదన్ రావు జోగమ్మ
# క్రెచ్‌లో పిల్లలంతా ఆమె మనవలే - కుసుమకుమారి
# వయోధికుల పాలిట వరం [[వై. కృష్ణమూర్తి]]
# ఎనభై అయిదేళ్లు వీర సైనికుడు [[సుబ్బుస్వామి కృష్ణమూర్తి]]
# స్వాతంత్ర్యం, నాస్తికత్వం కోసం పోరాడిన [[కాళీ నాగేశ్వరరావు]]'
# వాకింగ్ ఎన్‌సైక్లోపీడియా [[చోడవరపు కృష్ణమూర్తి]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు పుస్తకాలు]]
[[వర్గం:2008 పుస్తకాలు]]</text>
      <sha1>n8aq8heppmwimh7gw9xxvubquzzjol0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601553</id>
      <parentid>4601540</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601553</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6866" sha1="4ycr3t7801e328yq2b3134wbouoz1kz" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె పుస్తకం 
| name  = 60 లో 20
| title_orig = 
| translator = 
| editor =
| image  = [[దస్త్రం:60 lo 20.jpg|thumb]]
| image_caption = 60 లో 20 పుస్తక ముఖచిత్రం
| author = [[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]]
| illustrator = 
| cover_artist = 
| country = [[భారతదేశం]]
| language = [[తెలుగు]]
| series = 
| subject = [[జీవితచరిత్ర]]లు
| genre  = 
| publisher = 
| release_date = 2008
| english_release_date =
| media_type = 
| pages  = 
| isbn  = 
| preceded_by = 
| followed_by = 
}}

'''60 లో 20''' అనేది [[గురజాడ శోభా పేరిందేవి]] రచించిన ఒక విశిష్టమైన రచన. ఇది 60 ఏళ్లు దాటినా 20 సంవత్సరాల యువకులకు దీటుగా వివిధ కార్యక్రమాలలో చురుకుగా పాల్గొంటున్న వ్యక్తుల నిజ జీవిత విశేషాల సంకలనం. దీనిని 2008 సంవత్సరంలో మొదటిసారి ముద్రించారు.&lt;ref&gt;{{cite book|title=60 లో 20|date=జనవరి 2008|publisher=గురజాడ శోభా పేరిందేవి|location=హైదరాబాద్}}&lt;/ref&gt;

==ఇందులో పేర్కొన్న వయోవృద్ధులు==
# ఆచార్య [[తురగా సోమసుందరం]]
# అమెరికా అధ్యక్షుడికి సలహాలివ్వగల అనిరుద్ధ
# వార్ధక్యాన్ని మరచిన విశేషజ్ఞఉరాలు ఎన్‌లీన్
# సేవనే సేవించే అప్పలకొండ
# అన్నివేళలా యాక్టివ్‌గా ఉండే అరవిందాక్షణ్
# శంకరమఠం ధర్మాధికారి ఆంజనేయులు
# వితంతు వివాహం చేసుకున్న విశేష వ్యక్తి ఏ.బీ.ఆనంద్
# సాహితీమూర్తి [[రావూరి భరద్వాజ]]
# కెమేరా వారి హస్తభూషణం
# భూదేవి లాంటి వ్యక్తి భూమాదేవి
# రావంటే రావు... శ్రీ భుజంగరావు
# [[ముక్తేవి భారతి]] మహారచయిత్రి
# వయోధికుల జీవితాలను వెలిగించడానికి ఉదయించిన భాస్కరుడు
# గ్రంథాలే ఆయనకిప్పటికీ గొప్ప మిత్రులు జానమద్ది
# దంపతులిద్దరూ రౌండ్ ది క్లాక్ బిజీయే!
# శ్రీ చింతామణి వయోధికుల పాలిట చూడామణి
# వృద్ధుల సేవలో అద్వితీయ వ్యక్తి [[ఐ.వి.చలపతిరావు]]
# సీనియర్ సిటిజన్స్ కోసం శ్రమించే [[ఐ.వి.ఎల్.ఎన్.చారీ]]
# అద్భుత రచయిత్రి - [[అబ్బూరి ఛాయాదేవి]]
# సంస్కృతాన్ని సర్వస్వంగా ఎంచే [[వెలమకన్ని చంద్రశేఖర శర్మ]]
# దృఢచిత్తం వారి ప్రత్యేక లక్షణం ఆలయ నిర్మాణం వారి ఆశయం
# విరించి విధాత్రుల అంశ వారిద్దరు
# వయోధికులకు యోగా నేర్పిస్తున్న [[దేవదాస్ చౌహాన్]]
# ఆరోగ్యం బాగుండాలంటే యోగా చెయ్యాలనే దంపతులు దేశికన్ మైథిలి
# లోహాలకు ప్రాణం పోసే లోహకారుడు - [[దేవు ధనంజయాచారి]]
# వార్ధక్యమెరుగని విశేషజ్ఞానుడు [[వడ్డకొండ ధనంజయరావు]]
# పాఠకులని పెంచే పనిలో ఉన్న ప్రముఖ కథకుడు దుర్గాప్రసాద్
# బ్యాస్ అండ్ వ్యాస్ కంపెనీ అధినేత గోవర్ధన్ వ్యాస్
# గణేషన్‌ది సేవా హృదయం
# ఆమె అసలైన పతివ్రత - హైమావతి
# మానవాళి కోసం పాటుపడే మెజిస్ట్రేట్ - [[హరిదేవ్ శౌరి]]
# హిందుత్వ పరిరక్షణ ఆయన లక్ష్యం - [[సుసర్ల హనుమంతరావు]]
# మొట్టమొదట రేడియోలో మాట్లాడిన మహిళామణి ఇందిరాదేవి
# రాష్ట్రపతి నుండి అవార్డు అందుకున్న ఇందుమతి
# [[నందుల జానకీదేవి]] నలభైవ దగ్గరే ఆగిపోయారు
# కోడలికి కళ్యాణం చేసిన [[గురజాడ జోగారావు]]
# ఆకాశవాణి ఆణిముత్యం [[తురగా జానకీరాణి]]
# విశేష జర్నలిస్టు జనార్ధనరావు
# ఆ దంపతుల జీవితం వృద్ధులందరికీ సందేశం తురగా మధుసూదన్ రావు జోగమ్మ
# క్రెచ్‌లో పిల్లలంతా ఆమె మనవలే - కుసుమకుమారి
# వయోధికుల పాలిట వరం [[వై. కృష్ణమూర్తి]]
# ఎనభై అయిదేళ్లు వీర సైనికుడు [[సుబ్బుస్వామి కృష్ణమూర్తి]]
# స్వాతంత్ర్యం, నాస్తికత్వం కోసం పోరాడిన [[కాళీ నాగేశ్వరరావు]]'
# వాకింగ్ ఎన్‌సైక్లోపీడియా [[చోడవరపు కృష్ణమూర్తి]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు పుస్తకాలు]]
[[వర్గం:2008 పుస్తకాలు]]</text>
      <sha1>4ycr3t7801e328yq2b3134wbouoz1kz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పువ్వాడ శేషగిరిరావు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>169319</id>
    <revision>
      <id>4601506</id>
      <parentid>3849421</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:29:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601506</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7511" sha1="186dn5sl487659j2dt5ze520bqqg7s0" xml:space="preserve">{{Infobox_Person 
| name = పువ్వాడ శేషగిరిరావు
| residence =
| other_names =
| image =పువ్వాడ శేషగిరిరావు.jpg
| imagesize =
| caption =
| birth_name =
| birth_date = [[జూలై 12]], [[1906]]
| birth_place =[[మొవ్వ]], [[తూర్పు గోదావరి జిల్లా,పిఠాపురం]]
| native_place =
| death_date = [[జనవరి 24]], [[1981]]
| death_place = [[బందరు]], [[కృష్ణా జిల్లా]]
| death_cause =
| known = 
| occupation = ఉపన్యాసకులు,
| title =
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = 
| spouse = 
| partner =
| children = 2
| father =సుందరరామయ్య
| mother =అన్నపూర్ణమ్మ
| website = 
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}
'''పువ్వాడ శేషగిరిరావు''' ([[జూలై 12]], [[1906]] - [[జనవరి 24]], [[1981]]) ప్రముఖ తెలుగు కవి, పండితులు. వీరు కవి పాదుషా బిరుదాంకితులు.

==జీవిత సంగ్రహం==
ఇతను 12 జూలై, 1906 తేదీన [[దివి]] తాలూకా [[మొవ్వ]] గ్రామంలో సుందరరామయ్య, అన్నపూర్ణమ్మ దంపతులకు జన్మించారు. వీరు ఉభయ భాషా ప్రవీణ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణులై అధ్యాపక వృత్తిలో విశేషంగా రాణించారు.విజయవాడ హిందూ కళాశాలలోను, [[విజయనగరం]] మహారాజా కళాశాలలోను, బందరు హిందూ కళాశాలలోను, నేషనల్ కాలేజీ (ఆంధ్రజాతీయ కళాశాల) లలో తెలుగు ఉపన్యాసకులుగా పనిచేసారు. వీరు చాలా పద్య, గద్య కావ్యాలు, నాటకాలను రచించారు. వీరి రచనలు కొన్ని [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]], [[నాగార్జున విశ్వవిద్యాలయం]], [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]], ఉత్కళ విశ్వవిద్యాలయాలలో [[ఇంటర్మీడియట్ విద్య|ఇంటర్మీడియట్]], డిగ్రీ, భాషా ప్రవీణ విద్యార్థులకు పాఠ్యగ్రంథాలుగా నిర్ణయం చేసారు.

ఇతని పెద తాతగారు [[పువ్వాడ రామదాసు]] మొవ్వ వేణుగోపాలస్వామి పై కీర్తనలు రచించి గానం చేశారు. వీరి రెండవ కుమారుడు [[పువ్వాడ తిక్కన సోమయాజి]] దుందుభి, జిగీష, సువర్ణ సౌరభం మొదలైన రచనలతో ప్రముఖుల ప్రశంసలందుకున్నారు.

పువ్వాడ శేషగిరిరావు జనవరి 24, 1981 తేదీన [[బందరు]]లో పరమపదించారు.

==రచనలు==
===పద్య కావ్యాలు===
* గోవత్సము
* తాజమహలు &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.329442 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో తాజమహలు పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* దారా &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.332447 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో దారా పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* శతపత్రము &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.391207 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో శతపత్రము పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* పాలవెల్లి
* అపశ్రుతులు

===గద్య కృతులు===
* మధుకలశము
* తెలుగు వెలుగులు
* దీపకళికలు
* పరశురాముడు
* ఆంధ్ర తేజం (1934) &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371472 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో పుస్తక ప్రతి.]&lt;/ref&gt; : ఇది 1934 సంవత్సరంలో మారుతీ రాం అండ్ కో, బెజవాడ వారిచే ముద్రించబడింది. ఆంధ్రతేజాలైన [[తిక్కన]], [[పోతన]], [[శ్రీకృష్ణదేవరాయలు]], [[తిమ్మరుసు]], పల్నాటి పులి వంటివారి జీవితాలను ఆధారం చేసుకుని రాసిన కథలివి. ఐతే ఆంధ్రులు కాని [[పద్మిని]] గురించిన కథ కూడా చేర్చారు. ఇవి విద్యార్థుల కోసం కవి సంకలనం చేసిన జీవితచరిత్రలు.
* ఏరువాక
* ఔరా, ఎవరు?
* ఉత్తరములు

===బుర్రకథ===
* రక్త తర్పణం
===నాటకాలు===
* పృథ్వీ పుత్రి
* ప్రతాపరుద్రమదేవి
* సహపంక్తి
* నందనారీ
* బిల్హణీయం
* చదరంగం
* సత్యప్రభ
* లక్ష్మీ స్వయంవరం
* తిస్సా పరిష్కారం
* ఢిల్లీ దర్బార్

==గౌరవ సత్కారాలు==
* 1956 సంవత్సరంలో రిపబ్లిక్ దినోత్సవం నాడు జరిగిన జాతీయ కవి సమ్మేళానికి ఆహ్వానింపబడి సన్మానం పొందారు.
* 1975లో జరిగిన ప్రథమ [[ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలు]] వేదిక మీద ఘనంగా సన్మానం అందుకున్నారు.
* ' కవి పాదుషా ' బిరుదు పొందారు.

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
* శేషగిరిరావు, పువ్వాడ, 20వ శతాబ్ది తెలుగు వెలుగులు, రెండవ భాగము, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, హైదరాబాదు, 2005, పేజీలు: 832-3.

[[వర్గం:1906 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు నాటక రచయితలు]]
[[వర్గం:1981 మరణాలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా కవులు]]
[[వర్గం:బందరులో జీవించిన ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>186dn5sl487659j2dt5ze520bqqg7s0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601507</id>
      <parentid>4601506</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:29:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601507</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7491" sha1="j8yxo42b9za1ksuo8zwmcpcht928i9i" xml:space="preserve">{{Infobox_Person 
| name = పువ్వాడ శేషగిరిరావు
| residence =
| other_names =
| image =పువ్వాడ శేషగిరిరావు.jpg
| imagesize =
| caption =
| birth_name =
| birth_date = [[జూలై 12]], [[1906]]
| birth_place = [[తూర్పు గోదావరి జిల్లా,పిఠాపురం]]
| native_place =
| death_date = [[జనవరి 24]], [[1981]]
| death_place = [[బందరు]], [[కృష్ణా జిల్లా]]
| death_cause =
| known = 
| occupation = ఉపన్యాసకులు,
| title =
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = 
| spouse = 
| partner =
| children = 2
| father =సుందరరామయ్య
| mother =అన్నపూర్ణమ్మ
| website = 
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}
'''పువ్వాడ శేషగిరిరావు''' ([[జూలై 12]], [[1906]] - [[జనవరి 24]], [[1981]]) ప్రముఖ తెలుగు కవి, పండితులు. వీరు కవి పాదుషా బిరుదాంకితులు.

==జీవిత సంగ్రహం==
ఇతను 12 జూలై, 1906 తేదీన [[దివి]] తాలూకా [[మొవ్వ]] గ్రామంలో సుందరరామయ్య, అన్నపూర్ణమ్మ దంపతులకు జన్మించారు. వీరు ఉభయ భాషా ప్రవీణ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణులై అధ్యాపక వృత్తిలో విశేషంగా రాణించారు.విజయవాడ హిందూ కళాశాలలోను, [[విజయనగరం]] మహారాజా కళాశాలలోను, బందరు హిందూ కళాశాలలోను, నేషనల్ కాలేజీ (ఆంధ్రజాతీయ కళాశాల) లలో తెలుగు ఉపన్యాసకులుగా పనిచేసారు. వీరు చాలా పద్య, గద్య కావ్యాలు, నాటకాలను రచించారు. వీరి రచనలు కొన్ని [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]], [[నాగార్జున విశ్వవిద్యాలయం]], [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]], ఉత్కళ విశ్వవిద్యాలయాలలో [[ఇంటర్మీడియట్ విద్య|ఇంటర్మీడియట్]], డిగ్రీ, భాషా ప్రవీణ విద్యార్థులకు పాఠ్యగ్రంథాలుగా నిర్ణయం చేసారు.

ఇతని పెద తాతగారు [[పువ్వాడ రామదాసు]] మొవ్వ వేణుగోపాలస్వామి పై కీర్తనలు రచించి గానం చేశారు. వీరి రెండవ కుమారుడు [[పువ్వాడ తిక్కన సోమయాజి]] దుందుభి, జిగీష, సువర్ణ సౌరభం మొదలైన రచనలతో ప్రముఖుల ప్రశంసలందుకున్నారు.

పువ్వాడ శేషగిరిరావు జనవరి 24, 1981 తేదీన [[బందరు]]లో పరమపదించారు.

==రచనలు==
===పద్య కావ్యాలు===
* గోవత్సము
* తాజమహలు &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.329442 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో తాజమహలు పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* దారా &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.332447 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో దారా పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* శతపత్రము &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.391207 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో శతపత్రము పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* పాలవెల్లి
* అపశ్రుతులు

===గద్య కృతులు===
* మధుకలశము
* తెలుగు వెలుగులు
* దీపకళికలు
* పరశురాముడు
* ఆంధ్ర తేజం (1934) &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371472 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో పుస్తక ప్రతి.]&lt;/ref&gt; : ఇది 1934 సంవత్సరంలో మారుతీ రాం అండ్ కో, బెజవాడ వారిచే ముద్రించబడింది. ఆంధ్రతేజాలైన [[తిక్కన]], [[పోతన]], [[శ్రీకృష్ణదేవరాయలు]], [[తిమ్మరుసు]], పల్నాటి పులి వంటివారి జీవితాలను ఆధారం చేసుకుని రాసిన కథలివి. ఐతే ఆంధ్రులు కాని [[పద్మిని]] గురించిన కథ కూడా చేర్చారు. ఇవి విద్యార్థుల కోసం కవి సంకలనం చేసిన జీవితచరిత్రలు.
* ఏరువాక
* ఔరా, ఎవరు?
* ఉత్తరములు

===బుర్రకథ===
* రక్త తర్పణం
===నాటకాలు===
* పృథ్వీ పుత్రి
* ప్రతాపరుద్రమదేవి
* సహపంక్తి
* నందనారీ
* బిల్హణీయం
* చదరంగం
* సత్యప్రభ
* లక్ష్మీ స్వయంవరం
* తిస్సా పరిష్కారం
* ఢిల్లీ దర్బార్

==గౌరవ సత్కారాలు==
* 1956 సంవత్సరంలో రిపబ్లిక్ దినోత్సవం నాడు జరిగిన జాతీయ కవి సమ్మేళానికి ఆహ్వానింపబడి సన్మానం పొందారు.
* 1975లో జరిగిన ప్రథమ [[ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలు]] వేదిక మీద ఘనంగా సన్మానం అందుకున్నారు.
* ' కవి పాదుషా ' బిరుదు పొందారు.

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
* శేషగిరిరావు, పువ్వాడ, 20వ శతాబ్ది తెలుగు వెలుగులు, రెండవ భాగము, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, హైదరాబాదు, 2005, పేజీలు: 832-3.

[[వర్గం:1906 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు నాటక రచయితలు]]
[[వర్గం:1981 మరణాలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా కవులు]]
[[వర్గం:బందరులో జీవించిన ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>j8yxo42b9za1ksuo8zwmcpcht928i9i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601512</id>
      <parentid>4601507</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:35:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601512</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7802" sha1="0ibzwig8qcmyl1geumddhem2f8mt2hc" xml:space="preserve">{{Infobox_Person
| name               = పువ్వాడ శేషగిరిరావు
| residence          = 
| other_names        = 
| image              = పువ్వాడ శేషగిరిరావు.jpg
| imagesize          = 
| caption            = 
| birth_name         = 
| birth_date         = 1906 జూలై 12
| birth_place        = [[పిఠాపురం]], [[తూర్పు గోదావరి జిల్లా]]
| native_place       = 
| death_date         = 1981 జనవరి 24,
| death_place        = [[బందరు]], [[కృష్ణా జిల్లా]]
| death_cause        = 
| known              = 
| occupation         = ఉపన్యాసకులు,
| title              = 
| salary             = 
| term               = 
| predecessor        = 
| successor          = 
| party              = 
| boards             = 
| religion           = 
| spouse             = 
| partner            = 
| children           = 2
| father             = సుందరరామయ్య
| mother             = అన్నపూర్ణమ్మ
| website            = 
| footnotes          = 
| employer           = 
| height             = 
| weight             = 
}}
'''పువ్వాడ శేషగిరిరావు''' ([[జూలై 12]], [[1906]] - [[జనవరి 24]], [[1981]]) ప్రముఖ తెలుగు కవి, పండితులు. వీరు కవి పాదుషా బిరుదాంకితులు.

==జీవిత సంగ్రహం==
ఇతను 12 జూలై, 1906న మొవ్య మండలం, [[మొవ్వ]] గ్రామంలో సుందరరామయ్య, అన్నపూర్ణమ్మ దంపతులకు జన్మించారు. ఇతను ఉభయ భాషా ప్రవీణ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణులై అధ్యాపక వృత్తిలో విశేషంగా రాణించారు. విజయవాడ హిందూ కళాశాలలోను, [[విజయనగరం]] మహారాజా కళాశాలలోను, బందరు హిందూ కళాశాలలోను, నేషనల్ కాలేజీ (ఆంధ్రజాతీయ కళాశాల) లలో తెలుగు ఉపన్యాసకులుగా పనిచేసారు. వీరు చాలా పద్య, గద్య కావ్యాలు, నాటకాలను రచించారు. ఇతని రచనలు కొన్ని [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]], [[నాగార్జున విశ్వవిద్యాలయం]], [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]], ఉత్కళ విశ్వవిద్యాలయాలలో [[ఇంటర్మీడియట్ విద్య|ఇంటర్మీడియట్]], డిగ్రీ, భాషా ప్రవీణ విద్యార్థులకు పాఠ్యగ్రంథాలుగా నిర్ణయం చేసారు.

ఇతని పెద తాతగారు [[పువ్వాడ రామదాసు]] మొవ్వ వేణుగోపాలస్వామి పై కీర్తనలు రచించి గానం చేశారు. వీరి రెండవ కుమారుడు [[పువ్వాడ తిక్కన సోమయాజి]] దుందుభి, జిగీష, సువర్ణ సౌరభం మొదలైన రచనలతో ప్రముఖుల ప్రశంసలందుకున్నారు.

పువ్వాడ శేషగిరిరావు 1981 జనవరి 24న [[బందరు]]లో పరమపదించారు.

==రచనలు==
===పద్య కావ్యాలు===
* గోవత్సము
* తాజమహలు &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.329442 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో తాజమహలు పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* దారా &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.332447 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో దారా పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* శతపత్రము &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.391207 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో శతపత్రము పుస్తక ప్రతి లింకు.]&lt;/ref&gt;
* పాలవెల్లి
* అపశ్రుతులు

===గద్య కృతులు===
* మధుకలశము
* తెలుగు వెలుగులు
* దీపకళికలు
* పరశురాముడు
* ఆంధ్ర తేజం (1934) &lt;ref&gt;[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.371472 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో పుస్తక ప్రతి.]&lt;/ref&gt; : ఇది 1934 సంవత్సరంలో మారుతీ రాం అండ్ కో, బెజవాడ వారిచే ముద్రించబడింది. ఆంధ్రతేజాలైన [[తిక్కన]], [[పోతన]], [[శ్రీకృష్ణదేవరాయలు]], [[తిమ్మరుసు]], పల్నాటి పులి వంటివారి జీవితాలను ఆధారం చేసుకుని రాసిన కథలివి. ఐతే ఆంధ్రులు కాని [[పద్మిని]] గురించిన కథ కూడా చేర్చారు. ఇవి విద్యార్థుల కోసం కవి సంకలనం చేసిన జీవితచరిత్రలు.
* ఏరువాక
* ఔరా, ఎవరు?
* ఉత్తరములు

===బుర్రకథ===
* రక్త తర్పణం
===నాటకాలు===
* పృథ్వీ పుత్రి
* ప్రతాపరుద్రమదేవి
* సహపంక్తి
* నందనారీ
* బిల్హణీయం
* చదరంగం
* సత్యప్రభ
* లక్ష్మీ స్వయంవరం
* తిస్సా పరిష్కారం
* ఢిల్లీ దర్బార్

==గౌరవ సత్కారాలు==
* 1956 సంవత్సరంలో రిపబ్లిక్ దినోత్సవం నాడు జరిగిన జాతీయ కవి సమ్మేళానికి ఆహ్వానింపబడి సన్మానం పొందారు.
* 1975లో జరిగిన ప్రథమ [[ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలు]] వేదిక మీద ఘనంగా సన్మానం అందుకున్నారు.
* ' కవి పాదుషా ' బిరుదు పొందారు.

==మూలాలు==
&lt;references /&gt;
* శేషగిరిరావు, పువ్వాడ, 20వ శతాబ్ది తెలుగు వెలుగులు, రెండవ భాగము, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, హైదరాబాదు, 2005, పేజీలు: 832-3.

[[వర్గం:1906 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలుగు నాటక రచయితలు]]
[[వర్గం:1981 మరణాలు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా కవులు]]
[[వర్గం:బందరులో జీవించిన ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:కృష్ణా జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>0ibzwig8qcmyl1geumddhem2f8mt2hc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అలీ నవాజ్ జంగ్ బహాదుర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>170463</id>
    <revision>
      <id>4601531</id>
      <parentid>4273747</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:50:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601531</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20440" sha1="olgan1euvm9pled1qqu0j7n04nj7rj5" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name = మీర్ అహ్మద్ అలీ&lt;br /&gt; میر احمد علی 
| birth_date = {{Birth date|df=yes|1877|7|11}}
| birth_place = [[హైదరాబాదు]], [[హైదరాబాదు రాష్ట్రం]] (ప్రస్తుతం [[తెలంగాణా]])
|death_date= {{Death date and age|1949|12|6|1907|7|11}}
| nationality = భారతీయుడు 
| religion = [[ముస్లిం]]
| alma_mater = [[నిజాం కళాశాల]]
| profession = [[ఇంజనీరు]]
| occupation =ఇంజనీరు
|image=Nawab_Ali_Nawaz_Jung_Bahadur_Statue.jpg|caption=నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ విగ్రహం}}
'''మీర్ అహ్మద్ అలీ, నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహాదుర్''' ( [[ఉర్దూ భాష|ఉర్దూ]] లో - میر احمد علی، نواب علی نواز جنگ بہادر ) - తెలంగాణ నీటిపారుదల పితామహుడిగానూ, తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్‌గా అభివర్ణించబడిన '''నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్''' హైదరాబాదుకు చెందిన ఇంజనీరు. అప్పటి హైదరాబాదు రాజ్యంలో అనేక నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, నిర్మించాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;&gt;{{cite news|last1=నమస్తే తెలంగాణ|first1=వ్యాసాలు|title=తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు|url=https://www.ntnews.com/EditPage/Essays.aspx?category=1&amp;subCategory=7&amp;ContentId=384260|accessdate=21 April 2018|date=7 November 2014}}&lt;/ref&gt; 2014లో కొత్తగా ఏర్పడిన తెలంగాణ రాష్ట్రంలో, అలీ నవాజ్‌ జంగ్‌ బహదూర్‌ పుట్టిన రోజైన జూలై 11ను [[తెలంగాణ ఇంజనీర్ల దినోత్సవం]]గా ప్రకటించి, ఆయన జయంత్యుత్సవాలను ఎర్రమంజిల్ లోని జలసౌధలో ఘనంగా జరుపుకున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://janamsakshi.org/79971 |title=నవాబ్‌ అలీ జంఘ్‌కు ఘన నివాళి - జనంసాక్షి |website= |access-date=2014-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713061956/http://janamsakshi.org/79971 |archive-date=2014-07-13 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

[[Image:Brunel University Runnymede.jpg|thumb|అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌ పట్టభద్రుడైన ప్రఖ్యాత కూపర్స్ హిల్ రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ కళాశాల భవనం (2004లో) |260x260px]]

== జీవిత విశేషాలు ==
హైదరాబాదు ప్రజలకు నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌గా పరిచితుడైన ఈయన అసలు పేరు [[మీర్ అహ్మద్ అలీ]]. [[1877]] [[జూలై 11]]న [[హైదరాబాదు]]లో ఒక మధ్య తరగతి కుటుంబంలో జన్మించాడు. తండ్రి మీర్ వాహిద్ అలీ, హైదరాబాదు రాజ్యంలో భారత ప్రభుత్వంతో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు జరిపేందుకు నియమించబడిన కార్యాలయం, ‘ధప్తర్-ఎ-ముల్కీ’లో అసిస్టెంట్ సెక్రటరీగా పనిచేస్తుండేవారు.&lt;ref&gt;[http://www.siasat.com/english/news/nawab-ali-nawaz-jang-unsung-great-indian-engineer Nawab Ali Nawaz Jang: an unsung great Indian engineer - Siasat Daily 9 July 2014]&lt;/ref&gt; మీర్ అహ్మద్ అలీ హైదరాబాదు, అబిడ్స్‌లోని [[సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్ (హైదరాబాదు)|సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్‌]]లో, మద్రసా ఆలీయాలో ఉన్నత పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు. అక్కడ ఇంగ్లీషుతో పాటు లాటిన్ భాషను కూడా నేర్చుకొన్నాడు. ఆ తర్వాత [[నిజాం కళాశాల]]లో చేరి నాలుగేండ్లు ఉన్నత విద్యను అభ్యసించాడు. 1896లో నిజాం ప్రభుత్వపు ఉపకార వేతనంతో ఇంగ్లండులో ప్రఖ్యాతి గాంచిన కూపర్స్ హిల్ లో ఉన్న [[:en:Royal Indian Engineering College|రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల]]లో చేరి, సివిల్ ఇంజనీరింగ్ విద్యను అభ్యసించాడు. కూపర్స్ హిల్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజీలో ప్రతిభావంతుడైన విద్యార్థిగా తన తరగతిలో ప్రథముడిగా నిలిచి అనేక స్కాలర్‌షిప్పులను అందుకున్నాడు.

1899లో ఇంగ్లండు నుండి తిరిగి వచ్చి, అదే సంవత్సరం హైదరాబాదు ప్రభుత్వ ప్రజాపనుల విభాగంలో (పీడబ్ల్యూడీ) లో సహాయ ఇంజనీరుగా చేరాడు. 1913లో నిజాం ప్రభుత్వ ప్రజాపనులు, టెలిఫోన్ శాఖల కార్యదర్శి అయ్యాడు. అంచెలంచెలుగా ఎదిగి చీఫ్ ఇంజనీరయ్యాడు. 1886లో ఈ పదవి సృష్టించిన తర్వాత చీఫ్ ఇంజీనీరైన మొట్టమొదటి భారతీయుడు అలీ నవాజ్ జంగే. ఆ తర్వాత 1918లో చీఫ్ ఇంజనీరు సెక్రటరీగా పదోన్నతి పొంది పదవీ విరమణ చేశాడు. తర్వాత కూడా హైదరాబాదు ప్రభుత్వానికి, భారత ప్రభుత్వానికి సాంకేతిక సేవలు అందించాడు. 1929లో బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీ ప్రభుత్వం ఈయన్ను [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య]]తో కలిసి సుక్కూరు బారేజి యొక్క ఆర్థిక, సాంకేతిక అంశాలపై నివేదిక తయారుచేసేందుకు ఆహ్వానించింది. బొంబాయి ప్రభుత్వం ఈయన కృషిని తగువిధంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది.

ఆయన తెలంగాణ చరిత్రలో ప్రజలెన్నడూ మరువలేని నిర్మాణాలను చేపట్టారు. హైదరాబాద్‌లోని [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]] లోని ఆర్ట్స్ కాలేజీ, [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]], [[ఢిల్లీ]]లోని హైదరాబాద్ హౌజ్, [[జూబ్లీహాల్]] తదితర ఎన్నో చారిత్రాత్మక కట్టడాలను నిర్మించి ప్రజల అవసరాలను తీర్చారు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;/&gt;

1908 మూసీ నది వరద తర్వాత, మూసీకి తరచుగా వస్తున్న వరదల నియంత్రణకు నివారణా చర్యలు సూచించేందుకు నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీఖాన్, మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్యను హైదరాబాదుకు ఆహ్వానించాడు. హైదరాబాదు విచ్చేసిన విశ్వేశ్వరయ్యకు సహాయకారిగా ఉండేందుకు, అప్పటి హైదరాబాదు పీడబ్ల్యూడీ చీఫ్ ఇంజనీర్ టి.డి.మెంకజీ, కూపర్ హిల్ విద్యార్థి అయిన అహ్మద్ అలీని విశ్వేశ్వరయ్యకు సిఫారసు చేశాడు.&lt;ref name=mv/&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ అప్పటికే ప్రజాపనుల శాఖలోని నీటిపారుదల విభాగానికి చీఫ్ ఇంజనీరుగా వ్యవహరిస్తున్నాడు.&lt;ref name=nt/&gt; వీరిద్దరి కృషి ఫలితమే హిమాయత్ సాగర్, ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువుల రూపకల్పన. ఈసీ నదిపైన హిమాయత్ సాగరును సి.టి.దలాల్, క్లెమెంట్ టి. ముల్లింగ్స్ కట్టించగా, మూసీ నదిపైన ఉన్న ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువు నిర్మాణం మాత్రం అలీ నవాజ్ జంగే స్వయంగా పర్యవేక్షించాడు.&lt;ref name=mv/&gt; ఈ రెండు చెరువులు మూసీ నదిలో వరదలని నియంత్రించడమే కాక నగరానికి శాశ్వత తాగునీటి వనరులుగా సేవలందిస్తున్నాయి.&lt;ref name=nt/&gt; హైదరాబాదులో పనిచేసిన సమయంలో అహ్మద్ అలీ అందించిన సహాయసహకారాలకు, సూక్ష్మబుద్ధిని, చొరవను విశ్వేశ్వరయ్య కొనయాడాడు.&lt;ref name=mv&gt;[https://ia801700.us.archive.org/0/items/VisvesvarayaAutobiography/VisvesvarayaAutobiography.pdf Memoirs of My Working Life - Mokshagundam Visvesvaraya (1951) p.38-39]&lt;/ref&gt;

హైదరాబాదులో చీఫ్ ఇంజనీరుగా ఉన్నకాలంలో అలీ నవాజ్ జంగ్, అనేక భారీ నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, వాటిని విజయవంతంగా నిర్మింపచేశాడు. వీటితో పాటు నవాబ్ సాహెబ్ అనేక భవంతులు, గోదావరి, మంజీరా నదుల మీద పెద్ద వంతెనలతో పాటు అనేక వంతెనల నిర్మాణంలో కీలకమైన పాత్ర పోషించాడు. టెలిఫోన్ సౌకర్యం జిల్లాలకు విస్తరింపజేయటం ఈయన చొరవతోనే జరిగింది. వైరా, పాలేరు, ఫతే నహర్ ప్రాజెక్టులు కూడా అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి కట్టించినవే.&lt;ref name=&quot;JagadeeshJayaram2004&quot;&gt;{{cite book|author1=T. R. Jagadeesh|author2=M. A. Jayaram|title=Design Of Bridge Structures 2Nd Ed.|url=http://books.google.com/books?id=FNl04EyZ7iEC&amp;pg=PA5|year=2004|publisher=PHI Learning Pvt. Ltd.|isbn=978-81-203-3852-4|pages=5–}}&lt;/ref&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పనలలో నిజాంసాగర్ ఆనకట్ట అత్యంత ఉన్నతమైనది.

ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హాస్ అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి, తన పర్యవేక్షణలో కట్టించాడు. మద్రాసు, హైదరాబాదు ప్రభుత్వాల మధ్య తుంగభద్ర, కృష్ణా నదీ జలాల పంపకం సమస్యను ఈయనే పరిష్కరించాడు. అత్యంత క్లిష్టమైన ఈ సమస్యను ఈయన చాలా చాకచక్యంగా పరిష్కరించాడు. 1930లో మద్రాసు ప్రభుత్వం 50% నదీజలాలను వాడుకొనే హక్కును నిజాం ప్రభుత్వానికి అప్పగించింది. హైదారాబాదులో అత్యంత ప్రతిభావంతమైన ఇంజనీర్లలో ఒకడైన అలీ నవాజ్ జంగ్ పేరుమీద నిజామాబాదులోని అలీసాగర్ ప్రాజెక్టుకు నామకరణం చేశారు.&lt;ref&gt;[http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx ALI-NAWAZ-JUNG-BAHADUR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714204847/http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx |date=2014-07-14 }} www.hellohyderabad.com&lt;/ref&gt;

1938లో భారత జాతీయ కాంగ్రేస్ ప్రణాళికా సంఘం [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] ఆధ్వర్యంలో ఏర్పాటైంది. ఈ ప్రణాళికా సంఘం ‘సాగునీరు, నదుల మళ్లింపు’ తదితర అంశాలను అధ్యయనం చేసేందుకు ఒక ఉపసంఘాన్ని నియమించింది. ఆ ఉపసంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్ అధ్యక్షుడిగా నియమితులు కావడం ఆయన ప్రతిభకు నిదర్శనం. అలీ నవాజ్‌జంగ్ నేతృత్వంలోని ఉపసంఘం నదీ జలాల వినిమోగంపై, తాగునీటి పథకాలపై, జల విద్యుత్ పథకాలపై, వరద నియంత్రణ పథకాలపై, జలరవాణా పథకాలపై, కాలువలు, చిన్న నీటి చెరువుల నిర్మాణాలపై సమగ్రమైన నివేదికను సమర్పించింది. ఈ నివేదికలో మూడు విభాగాలున్నాయి. మొదటిది భారతదేశంలో సాగునీటి పథకాల నిర్మాణం, రెండవది నదుల మళ్లింపు-వరద నియంత్రణ పథకాలు, మూడవది జల విద్యుత్ ప్రాజెక్టుల నిర్మాణం.&lt;ref name=nt&gt;{{Cite web |url=http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |title=తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్ - నమస్తే తెలంగాణ అక్టోబర్ 04, 2014 |access-date=2014-10-04 |website= |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305200211/http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 1944లో [[మహమ్మద్ అలీ జిన్నా]] ఏర్పడిన అఖిలభారత ముస్లిం లీగ్ ప్రణాళిక సంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్‌ను అధ్యక్షుడిగా నియమించాడు.&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=_IbjAAAAMAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Reflections on Pakistan, Volume 1 Aḥmad Saʻīd, 1992]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=EB6xAAAAIAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Quaid-i-Azam's Unrealised Dream: Formation and Working of the All India Muslim League Economics Planning Committee]&lt;/ref&gt;

== నిర్మాణాలు ==

'''అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ రూపకల్పన చేసిన ప్రాజెక్టులు:'''
* నిజామాబాద్ జిల్లాలో [[నిజాంసాగర్ ప్రాజెక్టు]], [[పోచారం ప్రాజెక్టు]]
* ఖమ్మం జిల్లాలో [[వైరా రిజర్వాయర్]], పాలేరు ప్రాజెక్టు
* కరీంనగర్ జిల్లాలో [[ఎగువ మానేరు డ్యామ్]]
* మహబూబ్నగర్ జిల్లాలో రాయపల్లి, డిండి, [[కోయిల్ సాగర్ ప్రాజెక్టు]] 
* హైదరాబాదులో ఉస్మాన్ సాగర్, హిమాయత్ సాగర్ జలాశయాలు 
* నల్గొండలో మూసి ప్రాజెక్టు, [[నాగార్జునసాగర్ ప్రాజెక్టు]]
* మరాట్వాడాలో పూర్ణ ప్రాజెక్టు.
* మెదక్ జిల్లాలో ఘనపూర్ ప్రాజెక్టు

'''చారిత్రక భవనాలు:'''
* ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ ఆర్ట్స్ కళాశాల, హాస్టల్ భవనాలు,
* [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]].
* ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హౌస్.
* పబ్లిక్ గార్డెన్స్ [[జూబ్లీహాల్]].
* అబ్దుల్ గంజ్ లోనే స్టేట్ సెంట్రల్ లైబ్రరీ.
* మహబూబియా బాలికల పాఠశాల.
* నాందేడ్ సివిల్ ఆస్పత్రి.
* యునాని ఆసుపత్రి

== మరణం ==
అలీ నవాజ్ జంగ్ 1949 డిసెంబరు 6న హైదరాబాదులో మరణించాడు. ఈయన అంతిమయాత్రకు అనేక మంది ప్రముఖులతో పాటు నిజాం నవాబు కూడా హాజరయ్యాడు. రాజగోపాలాచారి సంతాప సందేశాన్ని పంపించాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

{{Authority control}}

[[వర్గం:1877 జననాలు]]
[[వర్గం:1949 మరణాలు]]
[[వర్గం:ముస్లిం ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:నిజాం కళాశాల పూర్వవిద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం పూర్వ విద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా ఇంజనీర్లు]]</text>
      <sha1>olgan1euvm9pled1qqu0j7n04nj7rj5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601532</id>
      <parentid>4601531</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:50:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601532</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20440" sha1="jokq7f3vkc9akisttk71f9bfp68c5ur" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name = మీర్ అహ్మద్ అలీ&lt;br /&gt; میر احمد علی 
| birth_date = {{Birth date|df=yes|1907|7|11}}
| birth_place = [[హైదరాబాదు]], [[హైదరాబాదు రాష్ట్రం]] (ప్రస్తుతం [[తెలంగాణా]])
|death_date= {{Death date and age|1949|12|6|1907|7|11}}
| nationality = భారతీయుడు 
| religion = [[ముస్లిం]]
| alma_mater = [[నిజాం కళాశాల]]
| profession = [[ఇంజనీరు]]
| occupation =ఇంజనీరు
|image=Nawab_Ali_Nawaz_Jung_Bahadur_Statue.jpg|caption=నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ విగ్రహం}}
'''మీర్ అహ్మద్ అలీ, నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహాదుర్''' ( [[ఉర్దూ భాష|ఉర్దూ]] లో - میر احمد علی، نواب علی نواز جنگ بہادر ) - తెలంగాణ నీటిపారుదల పితామహుడిగానూ, తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్‌గా అభివర్ణించబడిన '''నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్''' హైదరాబాదుకు చెందిన ఇంజనీరు. అప్పటి హైదరాబాదు రాజ్యంలో అనేక నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, నిర్మించాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;&gt;{{cite news|last1=నమస్తే తెలంగాణ|first1=వ్యాసాలు|title=తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు|url=https://www.ntnews.com/EditPage/Essays.aspx?category=1&amp;subCategory=7&amp;ContentId=384260|accessdate=21 April 2018|date=7 November 2014}}&lt;/ref&gt; 2014లో కొత్తగా ఏర్పడిన తెలంగాణ రాష్ట్రంలో, అలీ నవాజ్‌ జంగ్‌ బహదూర్‌ పుట్టిన రోజైన జూలై 11ను [[తెలంగాణ ఇంజనీర్ల దినోత్సవం]]గా ప్రకటించి, ఆయన జయంత్యుత్సవాలను ఎర్రమంజిల్ లోని జలసౌధలో ఘనంగా జరుపుకున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://janamsakshi.org/79971 |title=నవాబ్‌ అలీ జంఘ్‌కు ఘన నివాళి - జనంసాక్షి |website= |access-date=2014-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713061956/http://janamsakshi.org/79971 |archive-date=2014-07-13 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

[[Image:Brunel University Runnymede.jpg|thumb|అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌ పట్టభద్రుడైన ప్రఖ్యాత కూపర్స్ హిల్ రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ కళాశాల భవనం (2004లో) |260x260px]]

== జీవిత విశేషాలు ==
హైదరాబాదు ప్రజలకు నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌గా పరిచితుడైన ఈయన అసలు పేరు [[మీర్ అహ్మద్ అలీ]]. [[1877]] [[జూలై 11]]న [[హైదరాబాదు]]లో ఒక మధ్య తరగతి కుటుంబంలో జన్మించాడు. తండ్రి మీర్ వాహిద్ అలీ, హైదరాబాదు రాజ్యంలో భారత ప్రభుత్వంతో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు జరిపేందుకు నియమించబడిన కార్యాలయం, ‘ధప్తర్-ఎ-ముల్కీ’లో అసిస్టెంట్ సెక్రటరీగా పనిచేస్తుండేవారు.&lt;ref&gt;[http://www.siasat.com/english/news/nawab-ali-nawaz-jang-unsung-great-indian-engineer Nawab Ali Nawaz Jang: an unsung great Indian engineer - Siasat Daily 9 July 2014]&lt;/ref&gt; మీర్ అహ్మద్ అలీ హైదరాబాదు, అబిడ్స్‌లోని [[సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్ (హైదరాబాదు)|సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్‌]]లో, మద్రసా ఆలీయాలో ఉన్నత పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు. అక్కడ ఇంగ్లీషుతో పాటు లాటిన్ భాషను కూడా నేర్చుకొన్నాడు. ఆ తర్వాత [[నిజాం కళాశాల]]లో చేరి నాలుగేండ్లు ఉన్నత విద్యను అభ్యసించాడు. 1896లో నిజాం ప్రభుత్వపు ఉపకార వేతనంతో ఇంగ్లండులో ప్రఖ్యాతి గాంచిన కూపర్స్ హిల్ లో ఉన్న [[:en:Royal Indian Engineering College|రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల]]లో చేరి, సివిల్ ఇంజనీరింగ్ విద్యను అభ్యసించాడు. కూపర్స్ హిల్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజీలో ప్రతిభావంతుడైన విద్యార్థిగా తన తరగతిలో ప్రథముడిగా నిలిచి అనేక స్కాలర్‌షిప్పులను అందుకున్నాడు.

1899లో ఇంగ్లండు నుండి తిరిగి వచ్చి, అదే సంవత్సరం హైదరాబాదు ప్రభుత్వ ప్రజాపనుల విభాగంలో (పీడబ్ల్యూడీ) లో సహాయ ఇంజనీరుగా చేరాడు. 1913లో నిజాం ప్రభుత్వ ప్రజాపనులు, టెలిఫోన్ శాఖల కార్యదర్శి అయ్యాడు. అంచెలంచెలుగా ఎదిగి చీఫ్ ఇంజనీరయ్యాడు. 1886లో ఈ పదవి సృష్టించిన తర్వాత చీఫ్ ఇంజీనీరైన మొట్టమొదటి భారతీయుడు అలీ నవాజ్ జంగే. ఆ తర్వాత 1918లో చీఫ్ ఇంజనీరు సెక్రటరీగా పదోన్నతి పొంది పదవీ విరమణ చేశాడు. తర్వాత కూడా హైదరాబాదు ప్రభుత్వానికి, భారత ప్రభుత్వానికి సాంకేతిక సేవలు అందించాడు. 1929లో బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీ ప్రభుత్వం ఈయన్ను [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య]]తో కలిసి సుక్కూరు బారేజి యొక్క ఆర్థిక, సాంకేతిక అంశాలపై నివేదిక తయారుచేసేందుకు ఆహ్వానించింది. బొంబాయి ప్రభుత్వం ఈయన కృషిని తగువిధంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది.

ఆయన తెలంగాణ చరిత్రలో ప్రజలెన్నడూ మరువలేని నిర్మాణాలను చేపట్టారు. హైదరాబాద్‌లోని [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]] లోని ఆర్ట్స్ కాలేజీ, [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]], [[ఢిల్లీ]]లోని హైదరాబాద్ హౌజ్, [[జూబ్లీహాల్]] తదితర ఎన్నో చారిత్రాత్మక కట్టడాలను నిర్మించి ప్రజల అవసరాలను తీర్చారు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;/&gt;

1908 మూసీ నది వరద తర్వాత, మూసీకి తరచుగా వస్తున్న వరదల నియంత్రణకు నివారణా చర్యలు సూచించేందుకు నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీఖాన్, మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్యను హైదరాబాదుకు ఆహ్వానించాడు. హైదరాబాదు విచ్చేసిన విశ్వేశ్వరయ్యకు సహాయకారిగా ఉండేందుకు, అప్పటి హైదరాబాదు పీడబ్ల్యూడీ చీఫ్ ఇంజనీర్ టి.డి.మెంకజీ, కూపర్ హిల్ విద్యార్థి అయిన అహ్మద్ అలీని విశ్వేశ్వరయ్యకు సిఫారసు చేశాడు.&lt;ref name=mv/&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ అప్పటికే ప్రజాపనుల శాఖలోని నీటిపారుదల విభాగానికి చీఫ్ ఇంజనీరుగా వ్యవహరిస్తున్నాడు.&lt;ref name=nt/&gt; వీరిద్దరి కృషి ఫలితమే హిమాయత్ సాగర్, ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువుల రూపకల్పన. ఈసీ నదిపైన హిమాయత్ సాగరును సి.టి.దలాల్, క్లెమెంట్ టి. ముల్లింగ్స్ కట్టించగా, మూసీ నదిపైన ఉన్న ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువు నిర్మాణం మాత్రం అలీ నవాజ్ జంగే స్వయంగా పర్యవేక్షించాడు.&lt;ref name=mv/&gt; ఈ రెండు చెరువులు మూసీ నదిలో వరదలని నియంత్రించడమే కాక నగరానికి శాశ్వత తాగునీటి వనరులుగా సేవలందిస్తున్నాయి.&lt;ref name=nt/&gt; హైదరాబాదులో పనిచేసిన సమయంలో అహ్మద్ అలీ అందించిన సహాయసహకారాలకు, సూక్ష్మబుద్ధిని, చొరవను విశ్వేశ్వరయ్య కొనయాడాడు.&lt;ref name=mv&gt;[https://ia801700.us.archive.org/0/items/VisvesvarayaAutobiography/VisvesvarayaAutobiography.pdf Memoirs of My Working Life - Mokshagundam Visvesvaraya (1951) p.38-39]&lt;/ref&gt;

హైదరాబాదులో చీఫ్ ఇంజనీరుగా ఉన్నకాలంలో అలీ నవాజ్ జంగ్, అనేక భారీ నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, వాటిని విజయవంతంగా నిర్మింపచేశాడు. వీటితో పాటు నవాబ్ సాహెబ్ అనేక భవంతులు, గోదావరి, మంజీరా నదుల మీద పెద్ద వంతెనలతో పాటు అనేక వంతెనల నిర్మాణంలో కీలకమైన పాత్ర పోషించాడు. టెలిఫోన్ సౌకర్యం జిల్లాలకు విస్తరింపజేయటం ఈయన చొరవతోనే జరిగింది. వైరా, పాలేరు, ఫతే నహర్ ప్రాజెక్టులు కూడా అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి కట్టించినవే.&lt;ref name=&quot;JagadeeshJayaram2004&quot;&gt;{{cite book|author1=T. R. Jagadeesh|author2=M. A. Jayaram|title=Design Of Bridge Structures 2Nd Ed.|url=http://books.google.com/books?id=FNl04EyZ7iEC&amp;pg=PA5|year=2004|publisher=PHI Learning Pvt. Ltd.|isbn=978-81-203-3852-4|pages=5–}}&lt;/ref&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పనలలో నిజాంసాగర్ ఆనకట్ట అత్యంత ఉన్నతమైనది.

ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హాస్ అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి, తన పర్యవేక్షణలో కట్టించాడు. మద్రాసు, హైదరాబాదు ప్రభుత్వాల మధ్య తుంగభద్ర, కృష్ణా నదీ జలాల పంపకం సమస్యను ఈయనే పరిష్కరించాడు. అత్యంత క్లిష్టమైన ఈ సమస్యను ఈయన చాలా చాకచక్యంగా పరిష్కరించాడు. 1930లో మద్రాసు ప్రభుత్వం 50% నదీజలాలను వాడుకొనే హక్కును నిజాం ప్రభుత్వానికి అప్పగించింది. హైదారాబాదులో అత్యంత ప్రతిభావంతమైన ఇంజనీర్లలో ఒకడైన అలీ నవాజ్ జంగ్ పేరుమీద నిజామాబాదులోని అలీసాగర్ ప్రాజెక్టుకు నామకరణం చేశారు.&lt;ref&gt;[http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx ALI-NAWAZ-JUNG-BAHADUR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714204847/http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx |date=2014-07-14 }} www.hellohyderabad.com&lt;/ref&gt;

1938లో భారత జాతీయ కాంగ్రేస్ ప్రణాళికా సంఘం [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] ఆధ్వర్యంలో ఏర్పాటైంది. ఈ ప్రణాళికా సంఘం ‘సాగునీరు, నదుల మళ్లింపు’ తదితర అంశాలను అధ్యయనం చేసేందుకు ఒక ఉపసంఘాన్ని నియమించింది. ఆ ఉపసంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్ అధ్యక్షుడిగా నియమితులు కావడం ఆయన ప్రతిభకు నిదర్శనం. అలీ నవాజ్‌జంగ్ నేతృత్వంలోని ఉపసంఘం నదీ జలాల వినిమోగంపై, తాగునీటి పథకాలపై, జల విద్యుత్ పథకాలపై, వరద నియంత్రణ పథకాలపై, జలరవాణా పథకాలపై, కాలువలు, చిన్న నీటి చెరువుల నిర్మాణాలపై సమగ్రమైన నివేదికను సమర్పించింది. ఈ నివేదికలో మూడు విభాగాలున్నాయి. మొదటిది భారతదేశంలో సాగునీటి పథకాల నిర్మాణం, రెండవది నదుల మళ్లింపు-వరద నియంత్రణ పథకాలు, మూడవది జల విద్యుత్ ప్రాజెక్టుల నిర్మాణం.&lt;ref name=nt&gt;{{Cite web |url=http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |title=తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్ - నమస్తే తెలంగాణ అక్టోబర్ 04, 2014 |access-date=2014-10-04 |website= |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305200211/http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 1944లో [[మహమ్మద్ అలీ జిన్నా]] ఏర్పడిన అఖిలభారత ముస్లిం లీగ్ ప్రణాళిక సంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్‌ను అధ్యక్షుడిగా నియమించాడు.&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=_IbjAAAAMAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Reflections on Pakistan, Volume 1 Aḥmad Saʻīd, 1992]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=EB6xAAAAIAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Quaid-i-Azam's Unrealised Dream: Formation and Working of the All India Muslim League Economics Planning Committee]&lt;/ref&gt;

== నిర్మాణాలు ==

'''అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ రూపకల్పన చేసిన ప్రాజెక్టులు:'''
* నిజామాబాద్ జిల్లాలో [[నిజాంసాగర్ ప్రాజెక్టు]], [[పోచారం ప్రాజెక్టు]]
* ఖమ్మం జిల్లాలో [[వైరా రిజర్వాయర్]], పాలేరు ప్రాజెక్టు
* కరీంనగర్ జిల్లాలో [[ఎగువ మానేరు డ్యామ్]]
* మహబూబ్నగర్ జిల్లాలో రాయపల్లి, డిండి, [[కోయిల్ సాగర్ ప్రాజెక్టు]] 
* హైదరాబాదులో ఉస్మాన్ సాగర్, హిమాయత్ సాగర్ జలాశయాలు 
* నల్గొండలో మూసి ప్రాజెక్టు, [[నాగార్జునసాగర్ ప్రాజెక్టు]]
* మరాట్వాడాలో పూర్ణ ప్రాజెక్టు.
* మెదక్ జిల్లాలో ఘనపూర్ ప్రాజెక్టు

'''చారిత్రక భవనాలు:'''
* ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ ఆర్ట్స్ కళాశాల, హాస్టల్ భవనాలు,
* [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]].
* ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హౌస్.
* పబ్లిక్ గార్డెన్స్ [[జూబ్లీహాల్]].
* అబ్దుల్ గంజ్ లోనే స్టేట్ సెంట్రల్ లైబ్రరీ.
* మహబూబియా బాలికల పాఠశాల.
* నాందేడ్ సివిల్ ఆస్పత్రి.
* యునాని ఆసుపత్రి

== మరణం ==
అలీ నవాజ్ జంగ్ 1949 డిసెంబరు 6న హైదరాబాదులో మరణించాడు. ఈయన అంతిమయాత్రకు అనేక మంది ప్రముఖులతో పాటు నిజాం నవాబు కూడా హాజరయ్యాడు. రాజగోపాలాచారి సంతాప సందేశాన్ని పంపించాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

{{Authority control}}

[[వర్గం:1877 జననాలు]]
[[వర్గం:1949 మరణాలు]]
[[వర్గం:ముస్లిం ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:నిజాం కళాశాల పూర్వవిద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం పూర్వ విద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా ఇంజనీర్లు]]</text>
      <sha1>jokq7f3vkc9akisttk71f9bfp68c5ur</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601552</id>
      <parentid>4601532</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:28:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0]] ([[User talk:2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:Muralikrishna m|Muralikrishna m]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4273747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20440" sha1="8pg7sohlm8d3xii3cp53wjbdig2pc1h" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name = మీర్ అహ్మద్ అలీ&lt;br /&gt; میر احمد علی 
| birth_date = {{Birth date|df=yes|1877|7|11}}
| birth_place = [[హైదరాబాదు]], [[హైదరాబాదు రాష్ట్రం]] (ప్రస్తుతం [[తెలంగాణా]])
|death_date= {{Death date and age|1949|12|6|1877|7|11}}
| nationality = భారతీయుడు 
| religion = [[ముస్లిం]]
| alma_mater = [[నిజాం కళాశాల]]
| profession = [[ఇంజనీరు]]
| occupation =ఇంజనీరు
|image=Nawab_Ali_Nawaz_Jung_Bahadur_Statue.jpg|caption=నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ విగ్రహం}}
'''మీర్ అహ్మద్ అలీ, నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహాదుర్''' ( [[ఉర్దూ భాష|ఉర్దూ]] లో - میر احمد علی، نواب علی نواز جنگ بہادر ) - తెలంగాణ నీటిపారుదల పితామహుడిగానూ, తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్‌గా అభివర్ణించబడిన '''నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్''' హైదరాబాదుకు చెందిన ఇంజనీరు. అప్పటి హైదరాబాదు రాజ్యంలో అనేక నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, నిర్మించాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;&gt;{{cite news|last1=నమస్తే తెలంగాణ|first1=వ్యాసాలు|title=తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు|url=https://www.ntnews.com/EditPage/Essays.aspx?category=1&amp;subCategory=7&amp;ContentId=384260|accessdate=21 April 2018|date=7 November 2014}}&lt;/ref&gt; 2014లో కొత్తగా ఏర్పడిన తెలంగాణ రాష్ట్రంలో, అలీ నవాజ్‌ జంగ్‌ బహదూర్‌ పుట్టిన రోజైన జూలై 11ను [[తెలంగాణ ఇంజనీర్ల దినోత్సవం]]గా ప్రకటించి, ఆయన జయంత్యుత్సవాలను ఎర్రమంజిల్ లోని జలసౌధలో ఘనంగా జరుపుకున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://janamsakshi.org/79971 |title=నవాబ్‌ అలీ జంఘ్‌కు ఘన నివాళి - జనంసాక్షి |website= |access-date=2014-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713061956/http://janamsakshi.org/79971 |archive-date=2014-07-13 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

[[Image:Brunel University Runnymede.jpg|thumb|అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌ పట్టభద్రుడైన ప్రఖ్యాత కూపర్స్ హిల్ రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ కళాశాల భవనం (2004లో) |260x260px]]

== జీవిత విశేషాలు ==
హైదరాబాదు ప్రజలకు నవాబ్ అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్‌గా పరిచితుడైన ఈయన అసలు పేరు [[మీర్ అహ్మద్ అలీ]]. [[1877]] [[జూలై 11]]న [[హైదరాబాదు]]లో ఒక మధ్య తరగతి కుటుంబంలో జన్మించాడు. తండ్రి మీర్ వాహిద్ అలీ, హైదరాబాదు రాజ్యంలో భారత ప్రభుత్వంతో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు జరిపేందుకు నియమించబడిన కార్యాలయం, ‘ధప్తర్-ఎ-ముల్కీ’లో అసిస్టెంట్ సెక్రటరీగా పనిచేస్తుండేవారు.&lt;ref&gt;[http://www.siasat.com/english/news/nawab-ali-nawaz-jang-unsung-great-indian-engineer Nawab Ali Nawaz Jang: an unsung great Indian engineer - Siasat Daily 9 July 2014]&lt;/ref&gt; మీర్ అహ్మద్ అలీ హైదరాబాదు, అబిడ్స్‌లోని [[సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్ (హైదరాబాదు)|సెయింట్ జార్జ్ గ్రామర్ స్కూల్‌]]లో, మద్రసా ఆలీయాలో ఉన్నత పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు. అక్కడ ఇంగ్లీషుతో పాటు లాటిన్ భాషను కూడా నేర్చుకొన్నాడు. ఆ తర్వాత [[నిజాం కళాశాల]]లో చేరి నాలుగేండ్లు ఉన్నత విద్యను అభ్యసించాడు. 1896లో నిజాం ప్రభుత్వపు ఉపకార వేతనంతో ఇంగ్లండులో ప్రఖ్యాతి గాంచిన కూపర్స్ హిల్ లో ఉన్న [[:en:Royal Indian Engineering College|రాయల్ ఇండియన్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల]]లో చేరి, సివిల్ ఇంజనీరింగ్ విద్యను అభ్యసించాడు. కూపర్స్ హిల్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజీలో ప్రతిభావంతుడైన విద్యార్థిగా తన తరగతిలో ప్రథముడిగా నిలిచి అనేక స్కాలర్‌షిప్పులను అందుకున్నాడు.

1899లో ఇంగ్లండు నుండి తిరిగి వచ్చి, అదే సంవత్సరం హైదరాబాదు ప్రభుత్వ ప్రజాపనుల విభాగంలో (పీడబ్ల్యూడీ) లో సహాయ ఇంజనీరుగా చేరాడు. 1913లో నిజాం ప్రభుత్వ ప్రజాపనులు, టెలిఫోన్ శాఖల కార్యదర్శి అయ్యాడు. అంచెలంచెలుగా ఎదిగి చీఫ్ ఇంజనీరయ్యాడు. 1886లో ఈ పదవి సృష్టించిన తర్వాత చీఫ్ ఇంజీనీరైన మొట్టమొదటి భారతీయుడు అలీ నవాజ్ జంగే. ఆ తర్వాత 1918లో చీఫ్ ఇంజనీరు సెక్రటరీగా పదోన్నతి పొంది పదవీ విరమణ చేశాడు. తర్వాత కూడా హైదరాబాదు ప్రభుత్వానికి, భారత ప్రభుత్వానికి సాంకేతిక సేవలు అందించాడు. 1929లో బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీ ప్రభుత్వం ఈయన్ను [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య]]తో కలిసి సుక్కూరు బారేజి యొక్క ఆర్థిక, సాంకేతిక అంశాలపై నివేదిక తయారుచేసేందుకు ఆహ్వానించింది. బొంబాయి ప్రభుత్వం ఈయన కృషిని తగువిధంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది.

ఆయన తెలంగాణ చరిత్రలో ప్రజలెన్నడూ మరువలేని నిర్మాణాలను చేపట్టారు. హైదరాబాద్‌లోని [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]] లోని ఆర్ట్స్ కాలేజీ, [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]], [[ఢిల్లీ]]లోని హైదరాబాద్ హౌజ్, [[జూబ్లీహాల్]] తదితర ఎన్నో చారిత్రాత్మక కట్టడాలను నిర్మించి ప్రజల అవసరాలను తీర్చారు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ సాగునీటిరంగ పితామహుడు&quot;/&gt;

1908 మూసీ నది వరద తర్వాత, మూసీకి తరచుగా వస్తున్న వరదల నియంత్రణకు నివారణా చర్యలు సూచించేందుకు నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీఖాన్, మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్యను హైదరాబాదుకు ఆహ్వానించాడు. హైదరాబాదు విచ్చేసిన విశ్వేశ్వరయ్యకు సహాయకారిగా ఉండేందుకు, అప్పటి హైదరాబాదు పీడబ్ల్యూడీ చీఫ్ ఇంజనీర్ టి.డి.మెంకజీ, కూపర్ హిల్ విద్యార్థి అయిన అహ్మద్ అలీని విశ్వేశ్వరయ్యకు సిఫారసు చేశాడు.&lt;ref name=mv/&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ అప్పటికే ప్రజాపనుల శాఖలోని నీటిపారుదల విభాగానికి చీఫ్ ఇంజనీరుగా వ్యవహరిస్తున్నాడు.&lt;ref name=nt/&gt; వీరిద్దరి కృషి ఫలితమే హిమాయత్ సాగర్, ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువుల రూపకల్పన. ఈసీ నదిపైన హిమాయత్ సాగరును సి.టి.దలాల్, క్లెమెంట్ టి. ముల్లింగ్స్ కట్టించగా, మూసీ నదిపైన ఉన్న ఉస్మాన్ సాగర్ చెరువు నిర్మాణం మాత్రం అలీ నవాజ్ జంగే స్వయంగా పర్యవేక్షించాడు.&lt;ref name=mv/&gt; ఈ రెండు చెరువులు మూసీ నదిలో వరదలని నియంత్రించడమే కాక నగరానికి శాశ్వత తాగునీటి వనరులుగా సేవలందిస్తున్నాయి.&lt;ref name=nt/&gt; హైదరాబాదులో పనిచేసిన సమయంలో అహ్మద్ అలీ అందించిన సహాయసహకారాలకు, సూక్ష్మబుద్ధిని, చొరవను విశ్వేశ్వరయ్య కొనయాడాడు.&lt;ref name=mv&gt;[https://ia801700.us.archive.org/0/items/VisvesvarayaAutobiography/VisvesvarayaAutobiography.pdf Memoirs of My Working Life - Mokshagundam Visvesvaraya (1951) p.38-39]&lt;/ref&gt;

హైదరాబాదులో చీఫ్ ఇంజనీరుగా ఉన్నకాలంలో అలీ నవాజ్ జంగ్, అనేక భారీ నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు రూపకల్పన చేసి, వాటిని విజయవంతంగా నిర్మింపచేశాడు. వీటితో పాటు నవాబ్ సాహెబ్ అనేక భవంతులు, గోదావరి, మంజీరా నదుల మీద పెద్ద వంతెనలతో పాటు అనేక వంతెనల నిర్మాణంలో కీలకమైన పాత్ర పోషించాడు. టెలిఫోన్ సౌకర్యం జిల్లాలకు విస్తరింపజేయటం ఈయన చొరవతోనే జరిగింది. వైరా, పాలేరు, ఫతే నహర్ ప్రాజెక్టులు కూడా అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి కట్టించినవే.&lt;ref name=&quot;JagadeeshJayaram2004&quot;&gt;{{cite book|author1=T. R. Jagadeesh|author2=M. A. Jayaram|title=Design Of Bridge Structures 2Nd Ed.|url=http://books.google.com/books?id=FNl04EyZ7iEC&amp;pg=PA5|year=2004|publisher=PHI Learning Pvt. Ltd.|isbn=978-81-203-3852-4|pages=5–}}&lt;/ref&gt; అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పనలలో నిజాంసాగర్ ఆనకట్ట అత్యంత ఉన్నతమైనది.

ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హాస్ అలీ నవాజ్ జంగ్ రూపకల్పన చేసి, తన పర్యవేక్షణలో కట్టించాడు. మద్రాసు, హైదరాబాదు ప్రభుత్వాల మధ్య తుంగభద్ర, కృష్ణా నదీ జలాల పంపకం సమస్యను ఈయనే పరిష్కరించాడు. అత్యంత క్లిష్టమైన ఈ సమస్యను ఈయన చాలా చాకచక్యంగా పరిష్కరించాడు. 1930లో మద్రాసు ప్రభుత్వం 50% నదీజలాలను వాడుకొనే హక్కును నిజాం ప్రభుత్వానికి అప్పగించింది. హైదారాబాదులో అత్యంత ప్రతిభావంతమైన ఇంజనీర్లలో ఒకడైన అలీ నవాజ్ జంగ్ పేరుమీద నిజామాబాదులోని అలీసాగర్ ప్రాజెక్టుకు నామకరణం చేశారు.&lt;ref&gt;[http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx ALI-NAWAZ-JUNG-BAHADUR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714204847/http://www.hellohyderabad.com/Hyderabad-History/Biographies/Ali-Nawaz-Jung-Bahadur.aspx |date=2014-07-14 }} www.hellohyderabad.com&lt;/ref&gt;

1938లో భారత జాతీయ కాంగ్రేస్ ప్రణాళికా సంఘం [[జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] ఆధ్వర్యంలో ఏర్పాటైంది. ఈ ప్రణాళికా సంఘం ‘సాగునీరు, నదుల మళ్లింపు’ తదితర అంశాలను అధ్యయనం చేసేందుకు ఒక ఉపసంఘాన్ని నియమించింది. ఆ ఉపసంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్ అధ్యక్షుడిగా నియమితులు కావడం ఆయన ప్రతిభకు నిదర్శనం. అలీ నవాజ్‌జంగ్ నేతృత్వంలోని ఉపసంఘం నదీ జలాల వినిమోగంపై, తాగునీటి పథకాలపై, జల విద్యుత్ పథకాలపై, వరద నియంత్రణ పథకాలపై, జలరవాణా పథకాలపై, కాలువలు, చిన్న నీటి చెరువుల నిర్మాణాలపై సమగ్రమైన నివేదికను సమర్పించింది. ఈ నివేదికలో మూడు విభాగాలున్నాయి. మొదటిది భారతదేశంలో సాగునీటి పథకాల నిర్మాణం, రెండవది నదుల మళ్లింపు-వరద నియంత్రణ పథకాలు, మూడవది జల విద్యుత్ ప్రాజెక్టుల నిర్మాణం.&lt;ref name=nt&gt;{{Cite web |url=http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |title=తెలంగాణ ఆర్థర్ కాటన్ - నమస్తే తెలంగాణ అక్టోబర్ 04, 2014 |access-date=2014-10-04 |website= |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305200211/http://namasthetelangaana.com/Sunday/story.asp?category=10&amp;subCategory=9&amp;ContentId=255674 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 1944లో [[మహమ్మద్ అలీ జిన్నా]] ఏర్పడిన అఖిలభారత ముస్లిం లీగ్ ప్రణాళిక సంఘానికి అలీ నవాజ్ జంగ్‌ను అధ్యక్షుడిగా నియమించాడు.&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=_IbjAAAAMAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Reflections on Pakistan, Volume 1 Aḥmad Saʻīd, 1992]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=EB6xAAAAIAAJ&amp;q=Ali+nawaz+jung+bahadur&amp;dq=Ali+nawaz+jung+bahadur Quaid-i-Azam's Unrealised Dream: Formation and Working of the All India Muslim League Economics Planning Committee]&lt;/ref&gt;

== నిర్మాణాలు ==

'''అలీ నవాజ్ జంగ్ బహదూర్ రూపకల్పన చేసిన ప్రాజెక్టులు:'''
* నిజామాబాద్ జిల్లాలో [[నిజాంసాగర్ ప్రాజెక్టు]], [[పోచారం ప్రాజెక్టు]]
* ఖమ్మం జిల్లాలో [[వైరా రిజర్వాయర్]], పాలేరు ప్రాజెక్టు
* కరీంనగర్ జిల్లాలో [[ఎగువ మానేరు డ్యామ్]]
* మహబూబ్నగర్ జిల్లాలో రాయపల్లి, డిండి, [[కోయిల్ సాగర్ ప్రాజెక్టు]] 
* హైదరాబాదులో ఉస్మాన్ సాగర్, హిమాయత్ సాగర్ జలాశయాలు 
* నల్గొండలో మూసి ప్రాజెక్టు, [[నాగార్జునసాగర్ ప్రాజెక్టు]]
* మరాట్వాడాలో పూర్ణ ప్రాజెక్టు.
* మెదక్ జిల్లాలో ఘనపూర్ ప్రాజెక్టు

'''చారిత్రక భవనాలు:'''
* ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ ఆర్ట్స్ కళాశాల, హాస్టల్ భవనాలు,
* [[ఉస్మానియా జనరల్ హాస్పిటల్]].
* ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హౌస్.
* పబ్లిక్ గార్డెన్స్ [[జూబ్లీహాల్]].
* అబ్దుల్ గంజ్ లోనే స్టేట్ సెంట్రల్ లైబ్రరీ.
* మహబూబియా బాలికల పాఠశాల.
* నాందేడ్ సివిల్ ఆస్పత్రి.
* యునాని ఆసుపత్రి

== మరణం ==
అలీ నవాజ్ జంగ్ 1949 డిసెంబరు 6న హైదరాబాదులో మరణించాడు. ఈయన అంతిమయాత్రకు అనేక మంది ప్రముఖులతో పాటు నిజాం నవాబు కూడా హాజరయ్యాడు. రాజగోపాలాచారి సంతాప సందేశాన్ని పంపించాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

{{Authority control}}

[[వర్గం:1877 జననాలు]]
[[వర్గం:1949 మరణాలు]]
[[వర్గం:ముస్లిం ప్రముఖులు]]
[[వర్గం:నిజాం కళాశాల పూర్వవిద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం పూర్వ విద్యార్ధులు]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా ఇంజనీర్లు]]</text>
      <sha1>8pg7sohlm8d3xii3cp53wjbdig2pc1h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మాడ్యూల్:Portal/images/c</title>
    <ns>828</ns>
    <id>183081</id>
    <revision>
      <id>4601634</id>
      <parentid>4198404</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:59:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FireDragonValo</username>
        <id>111092</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Switched&quot; colors of the Canadian flag to the Pantone version as recommended by the government of Canada.</comment>
      <origin>4601634</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="9438" sha1="9riz2xgszl64xlg1qciuml09vtj9iaw" xml:space="preserve">--[==[ This is the &quot;C&quot; list of portal image names. It contains a list of portal images for use with [[Module:Portal]]
-- for portal names that start with the letter &quot;C&quot;. For aliases to existing portal names, and for portal names that
-- start with other letters, please use the appropriate page from the following list:
 
-- [[Module:Portal/images/a]]       - for portal names beginning with &quot;A&quot;.
-- [[Module:Portal/images/b]]       - for portal names beginning with &quot;B&quot;.
-- [[Module:Portal/images/d]]       - for portal names beginning with &quot;D&quot;.
-- [[Module:Portal/images/e]]       - for portal names beginning with &quot;E&quot;.
-- [[Module:Portal/images/f]]       - for portal names beginning with &quot;F&quot;.
-- [[Module:Portal/images/g]]       - for portal names beginning with &quot;G&quot;.
-- [[Module:Portal/images/h]]       - for portal names beginning with &quot;H&quot;.
-- [[Module:Portal/images/i]]       - for portal names beginning with &quot;I&quot;.
-- [[Module:Portal/images/j]]       - for portal names beginning with &quot;J&quot;.
-- [[Module:Portal/images/k]]       - for portal names beginning with &quot;K&quot;.
-- [[Module:Portal/images/l]]       - for portal names beginning with &quot;L&quot;.
-- [[Module:Portal/images/m]]       - for portal names beginning with &quot;M&quot;.
-- [[Module:Portal/images/n]]       - for portal names beginning with &quot;N&quot;.
-- [[Module:Portal/images/o]]       - for portal names beginning with &quot;O&quot;.
-- [[Module:Portal/images/p]]       - for portal names beginning with &quot;P&quot;.
-- [[Module:Portal/images/q]]       - for portal names beginning with &quot;Q&quot;.
-- [[Module:Portal/images/r]]       - for portal names beginning with &quot;R&quot;.
-- [[Module:Portal/images/s]]       - for portal names beginning with &quot;S&quot;.
-- [[Module:Portal/images/t]]       - for portal names beginning with &quot;T&quot;.
-- [[Module:Portal/images/u]]       - for portal names beginning with &quot;U&quot;.
-- [[Module:Portal/images/v]]       - for portal names beginning with &quot;V&quot;.
-- [[Module:Portal/images/w]]       - for portal names beginning with &quot;W&quot;.
-- [[Module:Portal/images/x]]       - for portal names beginning with &quot;X&quot;.
-- [[Module:Portal/images/y]]       - for portal names beginning with &quot;Y&quot;.
-- [[Module:Portal/images/z]]       - for portal names beginning with &quot;Z&quot;.
-- [[Module:Portal/images/other]]   - for portal names beginning with any other letters. This includes numbers,
--                                    letters with diacritics, and letters in non-Latin alphabets.
-- [[Module:Portal/images/aliases]] - for adding aliases for existing portal names. Use this page for variations
--                                    in spelling and diacritics, etc., no matter what letter the portal begins with.
 
-- When adding entries, please use alphabetical order. The format of the images table entries is as follows:
--          [&quot;portal name&quot;] = &quot;image.svg&quot;,
-- The portal name should be the name of your portal, in lower case. For example, the portal name for 
-- &quot;Portal:United Kingdom&quot; would be &quot;united kingdom&quot;. The image name should be capitalised normally, and the &quot;File:&quot;
-- namespace prefix should be
-- omitted.
]==]
local ambox_globe = &quot;Ambox globe.svg&quot;
local hour=tonumber(os.date(&quot;%k&quot;))
if hour &gt;= 22 or hour &lt; 6 then
	ambox_globe = &quot;Ambox globe Asia Australia.svg&quot;
else
	if hour &gt;= 14 and hour &lt; 22 then
		ambox_globe = &quot;Ambox globe Americas.svg&quot;
	end
end

return {
	[&quot;california&quot;] = &quot;Flag of California.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;california delta&quot;] = &quot;California SD-03 (2011).svg|link=|alt=map&quot;,
	[&quot;california roads&quot;] = &quot;California 1.svg|link=|alt=sign&quot;,
	[&quot;california state university&quot;] = &quot;Flag of California.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cambodia&quot;] = &quot;Flag of Cambodia.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cameroon&quot;] = &quot;Flag of Cameroon.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;canada&quot;] = &quot;Flag of Canada (Pantone).svg|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;canadian communities&quot;] = &quot;Map Canada political-geo.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;canadian football&quot;] = &quot;Canadian football.png|alt=icon&quot;,
	[&quot;canadian law&quot;] = &quot;Supreme Court of Canada.jpg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;canadian territories&quot;] = &quot;Northern Canada.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;canary islands&quot;] = &quot;Flag of the Canary Islands.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cannabis&quot;] = &quot;Cannabis leaf.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cape cod and the islands&quot;] = &quot;Nobska Lighthouse 1.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cape verde&quot;] = &quot;Flag of Cape Verde.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;capital district&quot;] = &quot;Empire State Plaza symbol 2.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;capitalism&quot;] = &quot;Capitalismlogo.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;caribbean&quot;] = &quot;Relief Map of Caribbean.png|link=|alt=map&quot;,
	[&quot;caribbean community&quot;] = &quot;Flag of CARICOM.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cars&quot;] = &quot;Sportcar sergio luiz ara 01.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;cartoon network&quot;] = &quot;Cartoon Network.svg|border|link=|alt=&quot;,
	[&quot;cartoon&quot;] = &quot;Mad scientist.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;catalan-speaking countries&quot;] = &quot;Siñal d'Aragón.svg|border|alt=icon&quot;,
	[&quot;catholic church&quot;] = &quot;046CupolaSPietro.jpg|border|alt=icon&quot;,
	[&quot;cats&quot;] = &quot;Cat03.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cayman islands&quot;] = &quot;Flag of the Cayman Islands.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;celts&quot;] = &quot;Triple-Spiral-4turns green transparent.svg|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;central african republic&quot;] = &quot;Flag of the Central African Republic.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;central america&quot;] = &quot;Age of Consent - Central America.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;central asia&quot;] = &quot;Central Asian Games participating countries.PNG|alt=icon&quot;,
	[&quot;cetaceans&quot;] = &quot;Sperm whale fluke.jpg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;chad&quot;] = &quot;Flag of Chad.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;chandigarh&quot;] = &quot;Gandhi Bhawan at Punjab University.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;channel islands&quot;] = &quot;Flag of Sark.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;chemistry&quot;] = &quot;Papapishu-Lab-icon-6.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;chennai&quot;] = &quot;Chennai High Court 1200x800.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cheshire&quot;] = &quot;Cheshire Flag.svg|border|alt=icon&quot;,
	[&quot;chess&quot;] = &quot;Chess.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;chhattisgarh&quot;] = &quot;India Chhattisgarh locator map.svg|border|link=|alt=map&quot;,
	[&quot;chicago&quot;] = &quot;Flag of Chicago, Illinois.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;children's literature&quot;] = &quot;Tom Sawyer 1876 frontispiece.jpg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;chile&quot;] = &quot;Flag of Chile.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;china&quot;] = &quot;Flag of the People's Republic of China.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;christianity&quot;] = &quot;P christianity.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;christianity in india&quot;] = &quot;India with cross.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;christmas&quot;] = &quot;Xmas tree.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;christmas island&quot;] = &quot;Flag of Christmas Island.svg|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;civilizations&quot;] = &quot;Lascar Avenue of the Dead and the Pyramid of the Sun in the background (4566574277).jpg|border|link=|alt=&quot;,
	[&quot;civil rights movement&quot;] = &quot;Logo SNCC.svg|link=WP:ACRM|alt=&quot;,
	[&quot;cities&quot;] = &quot;COL-city icon.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;clans of scotland&quot;] = &quot;Scottish clan map.png|link=|alt=map&quot;,
	[&quot;classical music&quot;] = &quot;Audio a.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;classical tamil&quot;] = &quot;Word_Tamil.svg|link=|alt=word&quot;,
	[&quot;climate change&quot;] = &quot;Climate change icon.png|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;climbing&quot;] = &quot;Pictograms-nps-land-technical_rock_climbing.svg|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;clothing&quot;] = &quot;Emojione 1F458.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cocos (keeling) islands&quot;] = &quot;Flag of the Cocos (Keeling) Islands.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;coffee&quot;] = &quot;Emblem-relax.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;college basketball&quot;] = &quot;Basketball.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;college football&quot;] = &quot;NCAAFootball transparent.png|alt=icon&quot;,
	[&quot;colombia&quot;] = &quot;Flag of Colombia.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;colorado&quot;] = &quot;Flag of Colorado.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;comedy&quot;] = &quot;SMirC-laugh.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;comics&quot;] = &quot;Wikipetan-manga.png|alt=icon&quot;,
	[&quot;communism&quot;] = &quot;Symbol-hammer-and-sickle.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;community&quot;] = &quot;P globe blue.png|alt=icon&quot;,
	[&quot;comoros&quot;] = &quot;Flag of the Comoros.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;companies&quot;] = &quot;Industry5.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;computer programming&quot;] = &quot;Octicons-terminal.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;computer science&quot;] = &quot;Internet map 1024.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;connecticut&quot;] = &quot;Flag of Connecticut.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;conservatism&quot;] = &quot;DodgerBlue flag waving.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;constructed languages&quot;] = &quot;Design conlang.png|alt=icon&quot;,
	[&quot;contents&quot;] = &quot;Wikipedia's W.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;contents/indexes&quot;] = &quot;Pointing-right.svg|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;contents/lists&quot;] = &quot;Liste.svg|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;contents/outlines&quot;] = &quot;Pointing-left.svg|link=|alt=icon&quot;,
	[&quot;cooking&quot;] = &quot;One chef's hat.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;cook islands&quot;] = &quot;Flag of the Cook Islands.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cornwall&quot;] = &quot;Flag of Cornwall.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cosmology&quot;] = &quot;Ilc 9yr moll4096.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;costa rica&quot;] = &quot;Flag of Costa Rica.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;côte d'ivoire&quot;] = &quot;Flag of Côte d'Ivoire.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;countries&quot;] = &quot;P countries-vector.svg|alt=icon&quot;,
	[&quot;county kilkenny&quot;] = &quot;County Kilkenny arms.svg|alt=coat of arms&quot;,
	[&quot;covid-19&quot;] = &quot;SARS-CoV-2 (Wikimedia colors).svg|alt=virus icon&quot;,
	[&quot;cretaceous&quot;] = &quot;Shantungosaurus-v4.jpg|alt=&quot;,
	[&quot;cricket&quot;] = &quot;Cricketball.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;criminal justice&quot;] = &quot;Scale of justice 2.svg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;croatia&quot;] = &quot;Flag of Croatia.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;crustaceans&quot;] = &quot;Charybdis japonica.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;cuba&quot;] = &quot;Flag of Cuba.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cumbria&quot;] = &quot;Herdwick sheep crop.jpg|alt=icon&quot;,
	[&quot;curaçao&quot;] = &quot;Flag of Curaçao.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;cue sports&quot;] = &quot;Eight Ball Rack 2005 SeanMcClean.jpg|link=|alt=&quot;,
	[&quot;current events&quot;] = ambox_globe .. &quot;|link=|alt=&quot;,
	[&quot;current events/turkey&quot;] = &quot;Wikinews-logo.png|link=|alt=&quot;,
	[&quot;cyprus&quot;] = &quot;Flag of Cyprus.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
	[&quot;czech republic&quot;] = &quot;Flag of the Czech Republic.svg|border|link=|alt=flag&quot;,
}</text>
      <sha1>9riz2xgszl64xlg1qciuml09vtj9iaw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గృహలక్ష్మి (మాసపత్రిక)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184127</id>
    <revision>
      <id>4601570</id>
      <parentid>4384425</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:38:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* విశేషాలు */</comment>
      <origin>4601570</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7140" sha1="nujsthnkjxgg44t9fgaa6ztk6m6jq9n" xml:space="preserve">{{Infobox Newspaper 
| name        =గృహలక్ష్మి 
| image        = [[File:Gruhalakshmi.jpg|thumb|గృహలక్ష్మి]]
| caption       = 
| type        = మాసపత్రిక 
| format       = 
| foundation     = 1928
| ceased publication = 
| price        = 6 అణాలు
| owners       = 
| political position = &lt;!-- **See talk page regarding &quot;political position&quot;** --&gt;
| publisher      = 
| editor       = [[కె.ఎన్.కేసరి]]
| staff        = 
| circulation     = 
| headquarters    = [[మద్రాసు]]
| ISSN        = 
| website       =
}}

'''గృహలక్ష్మి మాసపత్రిక''' ఒక ప్రత్యేకంగా [[మహిళ]]ల కోసం వైద్యులు [[కే. ఎన్. కేసరి]] నడిపించిన మాసపత్రిక. ''స్త్రీల ఆరోగ్యసౌభాగ్యములను పెంపొందించుట కేర్పడిన సచిత్ర మాసపత్రిక'' అని ఈ పత్రిక ప్రకటించుకుంది.

[[గరిమెళ్ల సత్యనారాయణ]] ఈ పత్రికకు 1930లలో కొంతకాలం సంపాదకునిగా పనిచేశారు. ఈ పత్రిక స్వంత ముద్రణాలయం లోధ్ర ప్రెస్‌లో ముద్రించబడింది.

==వ్యవస్థాపకులు==
'''కె.ఎన్.కేసరి''' (జననం-[[1875]]. మరణం-[[1953]]) గా పేరు పొందిన ఈయన అసలు పేరు '''కోట నరసింహం'''. ఔషదశాల '[[కేసరి కుటీరం]]' స్థాపకుడు. కేసరి కోట నరసింహం చేతికి ఎముకలేని దానశీలిగా పేరొందాడు. స్త్రీ జనోద్దరణకై ఈ పత్రికను స్థాపించాడు.
==విశేషాలు==
ఈ పత్రిక తొలి సంచిక మార్చి 1928లో వెలువడింది. ఈ పత్రిక 1942లో అనివార్యమైన యుద్ధపరిస్థితులలో తాత్కాలికంగా నిలిచిపోయి 1946లో తిరిగి ప్రారంభమైంది. ఈ పత్రికలో ప్రతి సంచికలోనూ [[సి.ఎన్.వెంకటరావు]] మొదలైన చిత్రకారుల తైలవర్ణ చిత్రాలు ప్రచురించేవారు. [[కనుపర్తి వరలక్ష్మమ్మ]], [[వావిలికొలను సుబ్బారావు]], [[కల్లూరు అహోబలరావు]], [[విశ్వనాథ కవిరాజు]], [[గంటి కృష్ణవేణమ్మ]], [[వెల్లాల ఉమామహేశ్వరరావు]], [[దుర్గాబాయి దేశముఖ్|గుమ్మడిదల దుర్గాబాయమ్మ]], [[అనుముల వెంకటశేషకవి]], [[బుచ్చిబాబు (రచయిత)|శివరాజు వెంకట సుబ్బారావు]], [[కవికొండల వెంకటరావు]], [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]], [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]] మొదలైనవారి రచనలు ఉన్నాయి.

==మొదటి సంచిక==
ఈ పత్రిక తొలి సంచిక మార్చి 1928లో వెలువడింది. ఈ సంచికలో ఈ క్రింది అంశాలున్నాయి&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=కె.ఎన్.|first1=కేసరి|title=గృహలక్ష్మి|journal=గృహలక్ష్మి|date=1923-03-01|volume=1|issue=1|page=4|url=http://www.pressacademyarchives.ap.nic.in/magazineframe.aspx?bookid=8417|accessdate=5 February 2015}}{{Dead link|date=డిసెంబర్ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.
# స్వవిషయము
# ఆశీర్వచనము ([[ఆదిపూడి సోమనాథకవి]]గారు)
# మాలతీలత
# ద్రౌపది గుణశీలములు (మహావాది వెంకటరత్నం గారు)
# సువాసన తలనూనెలు
# వితరణ - కథ (చిల్లరిగె శ్రీనివాసరావు పంతులుగారు బి.ఏ)
# డాక్టర్. బిసెంటు (శ్రీమతి మైదవోలు పద్మావతిగారు)
# చనుబాలు
# దయార్ద్ర హృదయ (శ్రీమతి కె.లక్ష్మిదేవమ్మగారు)
# శిశుపోషణ
# శారదలేఖలు (శ్రీమతి [[కనుపర్తి వరలక్ష్మమ్మ]]గారు)
# స్త్రీసాముద్రికము
# సౌందర్యపోషణము - శిరోజములు
# వస్త్రాభరణములు - నాగరికత (మైదవోలు చెంగయ్య పంతులుగారు బి.ఏ.,బి.యల్.,)
# వివిధవిషయములు
# ఆలోచన

==గృహలక్ష్మి స్వర్ణకంకణము==
{{main|గృహలక్ష్మి స్వర్ణకంకణము}}
20వ శతాబ్దంలో ఆయుర్వేద వైద్యనిపుణులు కె.యన్. కేసరి 1934లో స్వర్ణకంకణము పురస్కారము ప్రారంభించి సాహిత్య, సాంస్కృతిక, తదితర రంగాలలో విశిష్టసేవ చేసిన స్త్రీలను సత్కరిస్తున్నారు. ఆధునిక యుగంలో స్త్రీలని క్రమపద్ధతిలో ఏటా సత్కరించడం ఈ స్వర్ణకంకణముతో మొదలయింది. ఇంతవరకు సుమారు ఒక 60 మంది మహిళలు గృహలక్ష్మి స్వర్ణకంకణముతో సత్కారం పొందారు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{వికీసోర్స్|గృహలక్ష్మి మాసపత్రిక}}
* [https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.373750 భారత డిజిటల్ లైబ్రరీ లో గృహలక్ష్మి మార్చి 1934 పత్రిక కాపీ.]

{{తెలుగు పత్రికలు}}

[[వర్గం:తెలుగు మాసపత్రికలు]]
[[వర్గం:1928 పత్రికలు]]</text>
      <sha1>nujsthnkjxgg44t9fgaa6ztk6m6jq9n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తెలుగు స్వతంత్ర</title>
    <ns>0</ns>
    <id>185014</id>
    <revision>
      <id>4601563</id>
      <parentid>4431376</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:34:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచయితలు */</comment>
      <origin>4601563</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10682" sha1="8uvl7dl0zjv23xscn303r5syc8mqbul" xml:space="preserve">సాంఘిక రాజకీయ వారపత్రిక. తొలి సంచిక [[1948]], [[ఆగష్టు 6]]వ తేదీ వెలువడింది. [[ఖాసా సుబ్బారావు]] ఈ పత్రికకు సంపాదకుడు. [[మద్రాసు]] నుండి వెలువడింది. వెల పావలా. సాలు చందా  12/-&lt;ref name=&quot;పత్రిక&quot; /&gt;
{{Infobox Newspaper
| name                = తెలుగు స్వతంత్ర
| image               = [[File:Teluguswatantra.jpg|250px]]
| caption             = తెలుగు స్వతంత్ర
| type                = రాజకీయ సాంఘిక వారపత్రిక
| format              = ఆక్టో డెమీ
| foundation          = [[1948]]
| ceased publication  = 
| price               = 4 అణాలు
| owners              = 
| publisher           = ఖాసా సుబ్బారావు
| editor              = ఖాసా సుబ్బారావు
| chiefeditor         = 
| assoceditor         = గోరా శాస్త్రి
| staff               = 
| language            = తెలుగు
| political           = 
| circulation         = 
| headquarters        = మద్రాసు
| oclc                = 
| ISSN                = 
| website             = 
}}
==ఆశయాలు==
ఈ పత్రిక తొలి సంపాదకీయంలో పత్రిక ఆశయాల గురించి ఈ క్రింది విధంగా తెలియజేయబడింది.

''“తెలుగు స్వతంత్ర” ప్రజాజీవితానికి సంబంధించిన ప్రతి విషయాన్నీ పరిశీలించి, అవసరమైతే నిశితంగా విమర్శిస్తుంది. ప్రజాభిప్రాయాన్ని ప్రతిబింబించడంతో తన [[కర్తవ్యం]] ముగిసిందని తలంచదు; ప్రజాభిప్రాయాన్ని ప్రగతి మార్గాన నడిపించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.''
==చరిత్ర==
ఈ పత్రికకు 1955 జూలై నుండి టి.ఇ.శ్రీనివాసన్ ప్రచురణకర్తగా, గోరా శాస్త్రి సంపాదకులుగా వ్యవహరించారు. 1957-58 ప్రాంతాలలో ఈ పత్రిక మూతబడింది. [[తెలుగు సాహిత్యము|తెలుగు]] స్వతంత్రలో ప్రచురణ అయిన రచనలకు పారితోషికాలు [[రచయిత]]లకు సరిగా ముట్టేవి కాదు. 1949-50 ప్రాంతంలో అప్పటికి ఔత్సాహిక రచయితగా ఉన్న [[భమిడిపాటి రామగోపాలం]] చాలా కథలు వ్రాశారు. ఆయనను ప్రోత్సహిస్తూ ఆయా కథలను ప్రచురించుకున్నారు తప్ప తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికాధిపతులు పారితోషికం మాత్రం ఆయనకు ఇవ్వలేదు. కొన్నాళ్ల పాటు ఎదురుచూసిన భరాగో ఇక తాను వ్రాసిన కథలకు పారితోషికం ఇవ్వాలని నేరుగా అప్పటి తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికా సంపాదకులు [[ఖాసా సుబ్బారావు]]కే నేరుగా ఉత్తరం వ్రాసి అడిగారు. ఆయనకు పారితోషికం ఇచ్చారు, అప్పటినుంచీ పారితోషికాల విషయంలో కొంత మెరుగైన స్థితి ప్రారంభమైంది. కానీ ఈ సంఘటన జరిగినాటి నుంచీ తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికలో భరాగో వ్రాసిన రచనలు వేసుకోలేదు.&lt;ref name=&quot;అత్తలూరి నరసింహారావు పదినిమిషాల్లో భరాగో&quot;&gt;{{cite book|last1=అత్తలూరి|first1=నరసింహారావు|title=[[ఇట్లు మీ విధేయుడు]] (పదినిమిషాల్లో భరాగో పరిచయము వ్యాసం)|date=మార్చి 1990|publisher=విశాఖ సాహితి|location=విశాఖపట్టణం|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.394446}}&lt;/ref&gt;

==శీర్షికలు==
* వినాయకుడి వీణ - గోరాశాస్త్రి
* యథాలాపం - ఖాసా సుబ్బారావు
* మ్యూజింగ్స్ - చలం
* ఘంటాపథం - విశ్వేశ్వర
* సామాన్యుడి సందేహాలు - సామాన్యుడు
* రాగం తానం పల్లవి - ఉమేష్
* పుస్తక సమీక్ష
* స్నేహలత
* తారాపథం
* జనవాక్యం

==రచనలు==
ఈ పత్రికలో [[ఆరుద్ర]] రచించిన త్వమేవాహమ్‌, [[జి.వి.కృష్ణారావు|జి.వి.కృష్ణరావు]] వ్రాసిన కీలుబొమ్మలు మొదలైనవి వెలువడినాయి.

==రచయితలు==
ఈ పత్రికలో హేమాహేమీలైన రచయితల రచనలు చోటుచేసుకున్నాయి. వారిలో కొద్దిమంది: [[అంగర పాండురంగారావు]], [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]], [[అందే నారాయణస్వామి]], [[అక్కిరాజు రమాపతిరావు]], [[అబ్బూరి ఛాయాదేవి]], [[అవసరాల రామకృష్ణారావు]], [[ఇచ్ఛాపురపు జగన్నాథరావు]], [[ఇసుకపల్లి దక్షిణామూర్తి]], [[ఉన్నవ విజయలక్ష్మి]], [[ఎన్.ఆర్.నంది]], [[శారద యస్. నటరాజన్|శారద]], [[ఏల్చూరి సుబ్రహ్మణ్యం]], [[కె.రామలక్ష్మి]], [[కొడవటిగంటి కుటుంబరావు]], [[కొత్తపల్లి వీరభద్రరావు]], [[కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు]], [[గుంటుపల్లి రాధాకృష్ణమూర్తి]], [[గుడిపాటి వెంకటచలం]], [[గోవిందుని రామశాస్త్రి|గోరాశాస్త్రి]], [[ఎన్.ఆర్.చందూర్]], [[కనక్ ప్రవాసి]], [[చాగంటి సోమయాజులు]], [[టేకుమళ్ల కామేశ్వరరావు]], [[తురగా జానకీరాణి]], తాళ్లూరు నాగేశ్వరరావు, [[దాశరథి కృష్ణమాచార్య]], [[దాసరి సుబ్రహ్మణ్యం]], [[నెల్లూరి కేశవస్వామి]], [[నేలటూరి వెంకటరమణయ్య]], [[పాలగుమ్మి పద్మరాజు]], [[పి.శ్రీదేవి]], [[బండి నారాయణస్వామి]], [[బులుసు వేంకటరమణయ్య]], [[భమిడిపాటి రామగోపాలం]], [[భమిడిపాటి జగన్నాథరావు]], [[బెల్లంకొండ రామదాసు]], [[మల్లాది రామకృష్ణశాస్త్రి]], [[రంగనాయకమ్మ]], [[రంధి సోమరాజు]], [[రావూరి భరద్వాజ]], [[విశ్వనాథ సత్యనారాయణ]], [[విద్వాన్ విశ్వం]], [[శివరాజు వెంకట సుబ్బారావు]], [[శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు]], [[సింగీతం శ్రీనివాసరావు]], [[చేకూరి రామారావు]], [[ఆలూరి బైరాగి]] మొదలైనవారు.

==ప్రముఖుల అభిప్రాయాలు, సమీక్షలు==
* ఆంధ్రపత్రిక ఈ పత్రిక తొలి సంచికను ఈ క్రింది విధంగా పరిచయం చేసింది.&lt;ref name=&quot;పత్రిక&quot;&gt;{{cite journal |last1=సంపాదకుడు |title=గ్రంథ పరిచయం 'తెలుగు స్వతంత్ర ' |journal=ఆంధ్రపత్రిక వారపత్రిక |date=25 August 1948 |volume=40 |issue=50 |page=21 |url=https://archive.org/details/andhrapatrikamag19480825/page/n19/mode/2up |accessdate=25 February 2025}}&lt;/ref&gt;
&lt;blockquote&gt;
''శ్రీ ఖాసా సుబ్బారావు గారు సంపాదించి ప్రచురించుచున్న సాంఘిక రాజకీయ వారపత్రిక తెలుగు స్వతంత్ర తొలిసంచికలో 48 పుటలలో 'ఘంటాపథం', 'జన వాక్యం' అను సార్షక శీర్షికలు, సాహిత్య, రాజకీయ వ్యాసములు, కథలు, గేయాలు, ఉటంకులు ఉన్నవి. సంపాదకీయమూ, శ్రీ ప్రకాశం పంతులుగారి సందేశమూ ఈ పత్రిక లక్ష్యములను వివరించుచున్నవి.''
&lt;/blockquote&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

{{DEFAULTSORT:తెలుగు స్వతంత్ర}}
[[వర్గం:తెలుగు పత్రికలు]]
[[వర్గం:1948 స్థాపితాలు]]</text>
      <sha1>8uvl7dl0zjv23xscn303r5syc8mqbul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601571</id>
      <parentid>4601563</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:39:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచయితలు */</comment>
      <origin>4601571</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10760" sha1="6u54yto5v0eamve5rphdv02500ebuxe" xml:space="preserve">సాంఘిక రాజకీయ వారపత్రిక. తొలి సంచిక [[1948]], [[ఆగష్టు 6]]వ తేదీ వెలువడింది. [[ఖాసా సుబ్బారావు]] ఈ పత్రికకు సంపాదకుడు. [[మద్రాసు]] నుండి వెలువడింది. వెల పావలా. సాలు చందా  12/-&lt;ref name=&quot;పత్రిక&quot; /&gt;
{{Infobox Newspaper
| name                = తెలుగు స్వతంత్ర
| image               = [[File:Teluguswatantra.jpg|250px]]
| caption             = తెలుగు స్వతంత్ర
| type                = రాజకీయ సాంఘిక వారపత్రిక
| format              = ఆక్టో డెమీ
| foundation          = [[1948]]
| ceased publication  = 
| price               = 4 అణాలు
| owners              = 
| publisher           = ఖాసా సుబ్బారావు
| editor              = ఖాసా సుబ్బారావు
| chiefeditor         = 
| assoceditor         = గోరా శాస్త్రి
| staff               = 
| language            = తెలుగు
| political           = 
| circulation         = 
| headquarters        = మద్రాసు
| oclc                = 
| ISSN                = 
| website             = 
}}
==ఆశయాలు==
ఈ పత్రిక తొలి సంపాదకీయంలో పత్రిక ఆశయాల గురించి ఈ క్రింది విధంగా తెలియజేయబడింది.

''“తెలుగు స్వతంత్ర” ప్రజాజీవితానికి సంబంధించిన ప్రతి విషయాన్నీ పరిశీలించి, అవసరమైతే నిశితంగా విమర్శిస్తుంది. ప్రజాభిప్రాయాన్ని ప్రతిబింబించడంతో తన [[కర్తవ్యం]] ముగిసిందని తలంచదు; ప్రజాభిప్రాయాన్ని ప్రగతి మార్గాన నడిపించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.''
==చరిత్ర==
ఈ పత్రికకు 1955 జూలై నుండి టి.ఇ.శ్రీనివాసన్ ప్రచురణకర్తగా, గోరా శాస్త్రి సంపాదకులుగా వ్యవహరించారు. 1957-58 ప్రాంతాలలో ఈ పత్రిక మూతబడింది. [[తెలుగు సాహిత్యము|తెలుగు]] స్వతంత్రలో ప్రచురణ అయిన రచనలకు పారితోషికాలు [[రచయిత]]లకు సరిగా ముట్టేవి కాదు. 1949-50 ప్రాంతంలో అప్పటికి ఔత్సాహిక రచయితగా ఉన్న [[భమిడిపాటి రామగోపాలం]] చాలా కథలు వ్రాశారు. ఆయనను ప్రోత్సహిస్తూ ఆయా కథలను ప్రచురించుకున్నారు తప్ప తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికాధిపతులు పారితోషికం మాత్రం ఆయనకు ఇవ్వలేదు. కొన్నాళ్ల పాటు ఎదురుచూసిన భరాగో ఇక తాను వ్రాసిన కథలకు పారితోషికం ఇవ్వాలని నేరుగా అప్పటి తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికా సంపాదకులు [[ఖాసా సుబ్బారావు]]కే నేరుగా ఉత్తరం వ్రాసి అడిగారు. ఆయనకు పారితోషికం ఇచ్చారు, అప్పటినుంచీ పారితోషికాల విషయంలో కొంత మెరుగైన స్థితి ప్రారంభమైంది. కానీ ఈ సంఘటన జరిగినాటి నుంచీ తెలుగు స్వతంత్ర పత్రికలో భరాగో వ్రాసిన రచనలు వేసుకోలేదు.&lt;ref name=&quot;అత్తలూరి నరసింహారావు పదినిమిషాల్లో భరాగో&quot;&gt;{{cite book|last1=అత్తలూరి|first1=నరసింహారావు|title=[[ఇట్లు మీ విధేయుడు]] (పదినిమిషాల్లో భరాగో పరిచయము వ్యాసం)|date=మార్చి 1990|publisher=విశాఖ సాహితి|location=విశాఖపట్టణం|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.394446}}&lt;/ref&gt;

==శీర్షికలు==
* వినాయకుడి వీణ - గోరాశాస్త్రి
* యథాలాపం - ఖాసా సుబ్బారావు
* మ్యూజింగ్స్ - చలం
* ఘంటాపథం - విశ్వేశ్వర
* సామాన్యుడి సందేహాలు - సామాన్యుడు
* రాగం తానం పల్లవి - ఉమేష్
* పుస్తక సమీక్ష
* స్నేహలత
* తారాపథం
* జనవాక్యం

==రచనలు==
ఈ పత్రికలో [[ఆరుద్ర]] రచించిన త్వమేవాహమ్‌, [[జి.వి.కృష్ణారావు|జి.వి.కృష్ణరావు]] వ్రాసిన కీలుబొమ్మలు మొదలైనవి వెలువడినాయి.

==రచయితలు==
ఈ పత్రికలో హేమాహేమీలైన రచయితల రచనలు చోటుచేసుకున్నాయి. వారిలో కొద్దిమంది: [[అంగర పాండురంగారావు]], [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]],  [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]], [[అందే నారాయణస్వామి]], [[అక్కిరాజు రమాపతిరావు]], [[అబ్బూరి ఛాయాదేవి]], [[అవసరాల రామకృష్ణారావు]], [[ఇచ్ఛాపురపు జగన్నాథరావు]], [[ఇసుకపల్లి దక్షిణామూర్తి]], [[ఉన్నవ విజయలక్ష్మి]], [[ఎన్.ఆర్.నంది]], [[శారద యస్. నటరాజన్|శారద]], [[ఏల్చూరి సుబ్రహ్మణ్యం]], [[కె.రామలక్ష్మి]], [[కొడవటిగంటి కుటుంబరావు]], [[కొత్తపల్లి వీరభద్రరావు]], [[కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు]], [[గుంటుపల్లి రాధాకృష్ణమూర్తి]], [[గుడిపాటి వెంకటచలం]], [[గోవిందుని రామశాస్త్రి|గోరాశాస్త్రి]], [[ఎన్.ఆర్.చందూర్]], [[కనక్ ప్రవాసి]], [[చాగంటి సోమయాజులు]], [[టేకుమళ్ల కామేశ్వరరావు]], [[తురగా జానకీరాణి]], తాళ్లూరు నాగేశ్వరరావు, [[దాశరథి కృష్ణమాచార్య]], [[దాసరి సుబ్రహ్మణ్యం]], [[నెల్లూరి కేశవస్వామి]], [[నేలటూరి వెంకటరమణయ్య]], [[పాలగుమ్మి పద్మరాజు]], [[పి.శ్రీదేవి]], [[బండి నారాయణస్వామి]], [[బులుసు వేంకటరమణయ్య]], [[భమిడిపాటి రామగోపాలం]], [[భమిడిపాటి జగన్నాథరావు]], [[బెల్లంకొండ రామదాసు]], [[మల్లాది రామకృష్ణశాస్త్రి]], [[రంగనాయకమ్మ]], [[రంధి సోమరాజు]], [[రావూరి భరద్వాజ]], [[విశ్వనాథ సత్యనారాయణ]], [[విద్వాన్ విశ్వం]], [[శివరాజు వెంకట సుబ్బారావు]], [[శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు]], [[సింగీతం శ్రీనివాసరావు]], [[చేకూరి రామారావు]], [[ఆలూరి బైరాగి]] మొదలైనవారు.

==ప్రముఖుల అభిప్రాయాలు, సమీక్షలు==
* ఆంధ్రపత్రిక ఈ పత్రిక తొలి సంచికను ఈ క్రింది విధంగా పరిచయం చేసింది.&lt;ref name=&quot;పత్రిక&quot;&gt;{{cite journal |last1=సంపాదకుడు |title=గ్రంథ పరిచయం 'తెలుగు స్వతంత్ర ' |journal=ఆంధ్రపత్రిక వారపత్రిక |date=25 August 1948 |volume=40 |issue=50 |page=21 |url=https://archive.org/details/andhrapatrikamag19480825/page/n19/mode/2up |accessdate=25 February 2025}}&lt;/ref&gt;
&lt;blockquote&gt;
''శ్రీ ఖాసా సుబ్బారావు గారు సంపాదించి ప్రచురించుచున్న సాంఘిక రాజకీయ వారపత్రిక తెలుగు స్వతంత్ర తొలిసంచికలో 48 పుటలలో 'ఘంటాపథం', 'జన వాక్యం' అను సార్షక శీర్షికలు, సాహిత్య, రాజకీయ వ్యాసములు, కథలు, గేయాలు, ఉటంకులు ఉన్నవి. సంపాదకీయమూ, శ్రీ ప్రకాశం పంతులుగారి సందేశమూ ఈ పత్రిక లక్ష్యములను వివరించుచున్నవి.''
&lt;/blockquote&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

{{DEFAULTSORT:తెలుగు స్వతంత్ర}}
[[వర్గం:తెలుగు పత్రికలు]]
[[వర్గం:1948 స్థాపితాలు]]</text>
      <sha1>6u54yto5v0eamve5rphdv02500ebuxe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గుత్తి రామకృష్ణ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212310</id>
    <revision>
      <id>4601513</id>
      <parentid>3474691</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:36:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601513</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21510" sha1="dhghmv1u9zugsraj5d2dtyaszbj3gve" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = గుత్తి రామకృష్ణ
| residence =
| other_names =
| image = 
| imagesize =150px
| caption = గుత్తి రామకృష్ణ 
| birth_name = గుత్తి రామకృష్ణ
| birth_date = {{birth date |1915|07|13}}
| birth_place = {{flagicon|India}}   [[అనంతపురం]] , [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రం
| native_place = 
| death_date = {{death date |2009|05|12}}
| death_place = [[కాకినాడ]]
| death_cause = వార్ధక్యము
| known = కమ్యూనిస్టు పార్టీ నాయకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, కథారచయిత
| occupation = పాత్రికేయుడు
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = హిందూ
| wife = 
| spouse= నాగలక్ష్మమ్మ
| partner = 
| children = విజయకుమారి

నాగార్జున

ప్రభావతి

ఆనందవర్ధన్

పద్మావతి
| father = 
| mother = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
| parents = నారాయణమ్మ, గుత్తి వెంకటప్ప 
}}
'''గుత్తి రామకృష్ణ''' రాయలసీమ కథకుడు, పాత్రికేయుడు, [[భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు-జాబితా|స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు]]. ఇతడు [[అనంతపురం]] జిల్లాలో [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|కమ్యూనిస్టు పార్టీ]] వ్యవస్థాకులలో ఒకడు.

==జీవితవిశేషాలు==
===బాల్యం, విద్యాభ్యాసం===
ఇతడు [[1915]], [[జూలై 13]]న [[అనంతపురం]] పాతవూరులోని అంబారపు వీధిలో గుత్తి వెంకటప్ప, నారాయణమ్మ దంపతులకు జన్మించాడు. ఇతడు జన్మించిన తరువాత ఇతని తండ్రి సన్యాసం స్వీకరించి ఆధ్యాత్మిక జీవనం గడిపి, ఎక్కడెక్కడో తిరిగి చివరకు [[హంపి]]లో మరణించాడు. అప్పటికి రామకృష్ణ వయసు 3 సంవత్సరాలు. తండ్రి మరణంతో ఇతడు తన మేనమామ వెంకటరమణప్ప వద్ద పెరిగాడు. ఇతని ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం [[అనంతపురం]] మునిసిపల్ హైస్కూలులో నడిచింది. చదివే రోజులలో ఇతడు క్లాసు పుస్తకాల కంటే ఇతర పుస్తకాలు ఎక్కువగా చదివేవాడు. [[అనంతపురం]] కాలేజీలో దఫేదారుగా పనిచేసిన ఇతని మేనమామ ఇతనికి లైబ్రరీ నుండి మంచి మంచి పుస్తకాలు తెచ్చి ఇచ్చేవాడు. హైస్కూలు చదివే రోజులలోనే వీరేశలింగం రచనలు 10 వాల్యూములు చదివాడు. ఇతడికి చిన్ననాటి నుండే ఆంగ్లేయులంటే ద్వేషం అబ్బింది. అందుకే ఇతడు ఇంగ్లీషు భాష పట్ల కూడా ద్వేషంతో ఆ సబ్జెక్టు చదివేవాడు కాదు. ఫలితంగా ఎస్.ఎల్.సి. పరీక్షలో ఇంగ్లీషు పరీక్ష తప్పాడు. 1936-39లో [[మచిలీపట్నం]]లోని [[ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల, మచిలీపట్నం|ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల]]లో నెలకు 8 రూపాయల ఉపకార వేతనంతో చదివాడు. అక్కడ [[అడివి బాపిరాజు]], [[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]లు ఇతని గురువులు. 1937లో ఆచార్య [[ఎన్.జి.రంగా]] రైతాంగ విశ్వవిద్యాలయంలో సమ్మర్ స్కూల్‌లో చదివాడు.

===హరిజన హాస్టల్===
చదువు ముగించుకుని [[అనంతపురం]] వచ్చి [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో కలిసి హరిజన హాస్టల్ నిర్వహించాడు. [[ఎర్రమల కొండప్ప]], [[1934]]లో [[గాంధీ]] [[అనంతపురం]] వచ్చిన సందర్భంలో దానంగా ఇచ్చిన రెండెకరాల స్థలాన్ని హరిజనోద్ధరణ కోసం కేటాయించగా ఆ స్థలంలో కొట్టాలు వేసి హరిజన హాస్టల్‌ను ప్రారంభించారు. ఇతడు [[ఐదుకల్లు సదాశివన్|సదాశివన్]]తో కలిసి గ్రామగ్రామం తిరిగి తిండిగింజలు సేకరించి హాస్టల్ పిల్లలకు భోజన వసతి కల్పించాడు. 
===రాజకీయ జీవితం===
ఇతడు [[కల్లూరు సుబ్బారావు]], [[పప్పూరు రామాచార్యులు]], [[ఎర్రమల కొండప్ప]] మొదలైనవారి నాయకత్వంలో పనిచేశాడు. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో ఉంటూ కమ్యూనిస్టు భావాలవైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. 1939లో [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]] లతో కలిసి [[అనంతపురం జిల్లా]]లో మొట్టమొదటి కమ్యూనిస్ట్ సెల్ ప్రారంభించాడు. 1941లో ఆకాశవాణి రహస్యపత్రిక నడపడంలో మొదటి [[ముద్దాయి]] [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో పాటు మరో ఇద్దరిని విచారణ నిమిత్తం బేడీలు వేసి కొన్ని నెలలు జిల్లా అంతటా తిప్పి [[బళ్ళారి]], [[అల్లీపురం]] జైళ్లలో ఒక సంవత్సరం [[శిక్ష]] విధించారు. ఆ ఇద్దరిలో గుత్తి రామకృష్ణ ఒకడు. జైలులో కూడా ఇతడు తోటి ఖైదీలలో కమ్యూనిస్టు భావాలను రేకెత్తించాడు. అక్కడ జరిగిన కాల్పులలో ఇతడు ఒక [[కన్ను]]ను కోల్పోయాడు. సంవత్సరం తరువాత మొదటగా విడుదలైన గుత్తి రామకృష్ణ [[వి.కె.ఆదినారాయణ రెడ్డి]]తో కలిసి జిల్లా అంతటా తిరిగి కమ్యూనిస్టు భావాలను ప్రచారం చేశాడు. విద్యార్థి, రైతు ఉద్యమాలలో కూడా చురుకుగా పనిచేశాడు. ఇతడు పోలీసుల అరెస్టు నుండి తప్పించుకునేందుకు 1943లో వ్యాపారం నెపం వేసుకుని [[శ్రీలంక|సిలోన్]] వెళ్ళి ఒక సంవత్సరం తలదాచుకున్నాడు.

===వ్యాపారం===
కమ్యూనిస్టు రాజకీయాలనుండి తప్పించాలనే ఉద్దేశంతో ఇతని బంధువులు ఇతడిని [[సిలోన్]]కు ఉల్లిగడ్డల (ఉల్లిపాయల) వ్యాపారానికి పంపించారు. ఆ రోజులలో [[అనంతపురం జిల్లా]]లో ఉల్లిగడ్డలు విస్తారంగా పండించేవారు. [[సిలోన్]]లో ఉల్లిగడ్డలకు మంచి గిరాకీ ఉండేది. ఇతడు [[కొలంబో]]లో ఉంటూ [[అనంతపురం]] నుండి ఉల్లిగడ్డలు తెప్పించి విక్రయించేవాడు. [[కొలంబో]]లో ములాస్ అనే వ్యాపారికి మిలటరీ కాంట్రాక్ట్ ఉండేది. రామకృష్ణ ములాస్‌కు ఉల్లిగడ్డలు సప్లై చేసేవాడు. [[సిలోన్]]లో ఉంటూ ఇతడు కమ్యూనిస్టు పార్టీ సభలకు హాజరౌతూ పార్టీతో సంబంధాలు పెంచుకున్నాడు. దానితో ఇతనిపై పోలీసు నిఘా పెరిగింది. ఈ దశలో కాంట్రాక్టర్ ములాస్ ఇతడిని [[అనంతపురం జిల్లా]]కు తన ఏజెంట్‌గా వెళ్లమని ప్రతిపాదన చేశాడు. దానికి ఇతడు అంగీకరించి [[అనంతపురం]] తిరిగి వచ్చి [[ధర్మవరం]] కేంద్రంగా చేసుకుని పలుప్రాంతాల నుండి ఉల్లిగడ్డలు సేకరించి [[కొలంబో]]కు పంపించసాగాడు.

===వివాహం===
ఈ దశలో ఇతడికి [[పెనుకొండ]]లోని కాంట్రాక్టర్ బండి రామప్ప కుమార్తె నాగలక్ష్మమ్మతో [[పెళ్ళి|వివాహం]] జరిగింది. ఈ వివాహానికి [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[విద్వాన్ విశ్వం]] తదితరులు హాజరయ్యారు.

===కృష్ణా బుక్ స్టాల్===
ఆ రోజుల్లో [[అనంతపురం]]లో రెండే పుస్తక విక్రయ కేంద్రాలుండేవి. జనరల్ పుస్తకాలు పద్మాబుక్‌స్టాల్ లో మాత్రమే లభించేవి. [[లెనిన్]] రచనలు రష్యన్ ఎడిషన్ అసలు ధర 3 రూపాయలు కాగా 8 రూపాయలకు అమ్మేవారు. ఇది గమనించిన [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]] పార్టీ తరఫున పుస్తకాల షాపు పెట్టాలని తీర్మానించాడు. ఆ పనిని గుత్తి రామకృష్ణకు అప్పగించారు. పార్టీ ప్రోత్సాహ సహకారాలతో 1947లో కృష్ణాబుక్‌స్టాల్ ఇతడు ప్రారంభించాడు. అయితే సంవత్సరం తిరగకముందే ఇతడిని డిటెన్యూగా [[కడలూరు]] జైలుకు పట్టుకెళ్లి మూడు సంవత్సరాలు శిక్ష విధించారు. దీనితో బుక్‌స్టాల్ మూతపడింది. 1952లో [[కారాగారము|జైలు]] నుండి విడుదలయిన తర్వాత రెండవసారి కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ ను ప్రారంభించాడు. కమ్యూనిస్టు పుస్తకాలతో పాటు ఇతర [[సాహిత్యం|సాహిత్య]] పుస్తకాలు, [[వేదాలు]], [[పురాణములు|పురాణాలు]] మొదలైన అన్ని పుస్తకాలను అమ్మేవాడు. 15 ఏళ్లపాటు ఈ పుస్తకాల షాపు బాగా నడిచింది. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ జిల్లా చరిత్రలో అది ఒక స్వర్ణయుగం. కృష్ణా బుక్ స్టాల్ పార్టీకి సమన్వయ కేంద్రంగా ఉండేది. ఇతడు కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ కో ఆర్డినేటర్‌గా పనిచేశాడు. [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], నీలం రామసుబ్బారెడ్డి, [[పైడి లక్ష్మయ్య]] తదితర నాయకులు, పలువురు మేధావులకు కృష్ణా బుక్‌సెంటర్ ఒక అడ్డాగా మారింది. పట్టణంలో జరిగే అనేక రాజకీయ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఇక్కడ రూపుదిద్దుకునేవి. ఆవిధంగా జిల్లా రాజకీయ, సాంస్కృతిక వికాసంలో కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ పాత్ర అమోఘమైనది. 1964లో కమ్యూనిస్టు పార్టీలో చీలిక వచ్చిన నేపథ్యంలో ఈ కృష్ణాబుక్ స్టాల్ మూతపడింది.&lt;ref&gt;స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు గుత్తి రామకృష్ణ - అనంతనేత్రం, [[అనంతపురం జిల్లా]] ప్రత్యేక సంచిక, వార్త దినపత్రిక  పేజీ 116&lt;/ref&gt;.

==పాత్రికేయ జీవితం==
ఇతడు స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే బ్రిటీష్ హయాంలోనే స్వతంత్రభారత్, ఆకాశవాణి పత్రికలకు జిల్లా సమస్యల గురించి వ్యాసాలు, వార్తలు వ్రాస్తూ ప్రజా సమస్యలను ప్రతిబింబింప జేసేవాడు. [[ప్రజాశక్తి]], [[విశాలాంధ్ర దినపత్రిక|విశాలాంధ్ర]], దక్కన్ క్రానికల్, [[ఆంధ్రభూమి]], [[ఆంధ్రజ్యోతి]], [[ఈనాడు]], జనశక్తి, ఉజ్జ్వల, జనత మొదలైన పత్రికలకు తొలి విలేఖరిగా పనిచేశాడు. దాదాపు 70 సంవత్సరాలు పత్రికా [[విలేఖరి]]గా పనిచేశాడు. భారత [[లంబాడి|బంజార]] సంఘం ప్రోత్సాహంతో బంజారా పత్రికను [[అనంతపురం]] నుండి రెండేళ్లపాటు సంపాదకుడిగా ఉండి నడిపాడు. జనప్రభ దినపత్రికకు కూడా సంపాదకుడిగా పనిచేశాడు.

==కథలు==
ఇతడు పాత్రికేయుడే కాదు కథారచయిత కూడా. ఇతడు వ్రాసినవి సుమారు 10 కథలే అయినా అవి ఇతనికి మంచి పేరు తెచ్చిపెట్టాయి. మొన్నమొన్నటి వరకు ఇతడినే [[అనంతపురం జిల్లా]] తొలి కథారచయితగా భావిస్తూ వచ్చారు. ఇతడు వ్రాసిన కథలలో కొన్ని:
* గంజి కోసరం
* చిరంజీవి
* శిల్పి
* వడ్లగింజలో
* జొన్నచేను
* కూటికోసం
1964లో అనంతపురంలో కథాసమ్మేళనం జరిగింది. ఆ సభలో ఇతడు గంజికోసరం కథను చడివాడు. ఆ సందర్భాన్ని [[పులికంటి కృష్ణారెడ్డి]] తన మాటల్లో ఇలా వివరిస్తాడు.
&quot;''ఆ సమ్మేళనంలో [[మధురాంతకం రాజారాం]], [[కొలకలూరి ఇనాక్]], [[కలువకొలను సదానంద]], '''గుత్తి రామకృష్ణ''', నేను కథలు చదవాల, [[కొలకలూరి ఇనాక్]] పైకి లేసె. అప్పుడాయన [[అనంతపురం]]లోనే తెలుగు డిపార్టుమెంట్‌లో లెక్చరర్‌గా పనిచేస్తావుండాడు. కత చదవడానికి మొదలుపెట్టె. ఆరంభం అద్భుతంగా ఉండె. అయినా వాళ్లకేం పోయేకాలమో? చదవనీలేదే? ఆ పోరు పళ్లేక ఆయన గమ్మున కూసుండె. సద్దుమణిగె. [[మధురాంతకం రాజారాం|రాజారాం]] పైకిలేసె. ఒకే ఒక్క పేరా చదివె. రంపులు... రచ్చలు... ఈలలు!! ..'ఛీఛీ ఈ యదవలకు కత విలువె తెల్దు' గొణుక్కుంటూ ఆయన కూకుండె. [[కలువకొలను సదానంద|సదానందం]] వంతొచ్చె. నాయాలు శానా జాగర్తగా కత చదివినానంటే చదివినాననిపించె. అప్పుడు పైకి లేచె '''రామకృష్ణ'''. '''రామకృష్ణ''' ఉండూరు మనిసి! కరువులో గంజి కేంద్రాల మింద కత. అనంతపురం యాస. ఎంత గొప్ప కతో అంత గొప్పగాచదివె. సబలో చప్పట్లు మార్మోగె. అనంతపురం మాండలికానికి మచ్చుతునక. అటువంటి గొప్పకత సీమకతల్లో లేకపొయ్యిందే అంటా ఇప్పటికీ బాధగానే వుంది. రామకృష్ణకు రెండు చేతులెత్తి దండం పెడ్తి.''&quot; 
దీనిని బట్టి ఆ కథ గొప్పతనం ఊహించుకోవచ్చు.

==మరణం==
ఇతడు [[2009]], [[మే 12]]వ తేదీన తన 95వ యేట తుదిశ్వాస విడిచాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==
* [https://web.archive.org/web/20190328014829/http://telugurachayita.org/details#/5c8bc88c42573a18b72ebb53 తెలుగు రచయిత. ఆర్గ్ లో గుత్తి రామకృష్ణ పేజీ]

[[వర్గం:1915 జననాలు]]
[[వర్గం:2009 మరణాలు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా కమ్యూనిస్టు నాయకులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా పాత్రికేయులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>dhghmv1u9zugsraj5d2dtyaszbj3gve</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601514</id>
      <parentid>4601513</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:36:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601514</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21507" sha1="sixf0qqfqsbm2fd3okmi2z20kz9ruie" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = గుత్తి రామకృష్ణ
| residence =
| other_names =
| image = 
| imagesize =150px
| caption = గుత్తి రామకృష్ణ 
| birth_name = గుత్తి రామకృష్ణ
| birth_date = {{birth date |1915|07|13}}
| birth_place = {{flagicon|India}}   [[అనంతపురం]] , [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రం
| native_place = 
| death_date = {{death date |2009|05|12}}
| death_place = [[కాకినాడ]]
| death_cause = వార్ధక్యము
| known = కమ్యూనిస్టు పార్టీ నాయకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, కథారచయిత
| occupation = పాత్రికేయుడు
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = హిందూ
| wife = 
| spouse= నాగలక్ష్మమ్మ
| partner = 
| children = విజయకుమారి

నాగార్జున

ప్రభావతి

ఆనందవర్ధన్

పద్మావతి
| father = 
| mother = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
| parents = నారాయణమ్మ, గుత్తి వెంకటప్ప 
}}
'''గుత్తి రామకృష్ణ''' రాయలసీమ కథకుడు, పాత్రికేయుడు, [[భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు-జాబితా|స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు]]. ఇతడు [[కాకినాడ]] జిల్లాలో [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|కమ్యూనిస్టు పార్టీ]] వ్యవస్థాకులలో ఒకడు.

==జీవితవిశేషాలు==
===బాల్యం, విద్యాభ్యాసం===
ఇతడు [[1915]], [[జూలై 13]]న [[అనంతపురం]] పాతవూరులోని అంబారపు వీధిలో గుత్తి వెంకటప్ప, నారాయణమ్మ దంపతులకు జన్మించాడు. ఇతడు జన్మించిన తరువాత ఇతని తండ్రి సన్యాసం స్వీకరించి ఆధ్యాత్మిక జీవనం గడిపి, ఎక్కడెక్కడో తిరిగి చివరకు [[హంపి]]లో మరణించాడు. అప్పటికి రామకృష్ణ వయసు 3 సంవత్సరాలు. తండ్రి మరణంతో ఇతడు తన మేనమామ వెంకటరమణప్ప వద్ద పెరిగాడు. ఇతని ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం [[అనంతపురం]] మునిసిపల్ హైస్కూలులో నడిచింది. చదివే రోజులలో ఇతడు క్లాసు పుస్తకాల కంటే ఇతర పుస్తకాలు ఎక్కువగా చదివేవాడు. [[అనంతపురం]] కాలేజీలో దఫేదారుగా పనిచేసిన ఇతని మేనమామ ఇతనికి లైబ్రరీ నుండి మంచి మంచి పుస్తకాలు తెచ్చి ఇచ్చేవాడు. హైస్కూలు చదివే రోజులలోనే వీరేశలింగం రచనలు 10 వాల్యూములు చదివాడు. ఇతడికి చిన్ననాటి నుండే ఆంగ్లేయులంటే ద్వేషం అబ్బింది. అందుకే ఇతడు ఇంగ్లీషు భాష పట్ల కూడా ద్వేషంతో ఆ సబ్జెక్టు చదివేవాడు కాదు. ఫలితంగా ఎస్.ఎల్.సి. పరీక్షలో ఇంగ్లీషు పరీక్ష తప్పాడు. 1936-39లో [[మచిలీపట్నం]]లోని [[ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల, మచిలీపట్నం|ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల]]లో నెలకు 8 రూపాయల ఉపకార వేతనంతో చదివాడు. అక్కడ [[అడివి బాపిరాజు]], [[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]లు ఇతని గురువులు. 1937లో ఆచార్య [[ఎన్.జి.రంగా]] రైతాంగ విశ్వవిద్యాలయంలో సమ్మర్ స్కూల్‌లో చదివాడు.

===హరిజన హాస్టల్===
చదువు ముగించుకుని [[అనంతపురం]] వచ్చి [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో కలిసి హరిజన హాస్టల్ నిర్వహించాడు. [[ఎర్రమల కొండప్ప]], [[1934]]లో [[గాంధీ]] [[అనంతపురం]] వచ్చిన సందర్భంలో దానంగా ఇచ్చిన రెండెకరాల స్థలాన్ని హరిజనోద్ధరణ కోసం కేటాయించగా ఆ స్థలంలో కొట్టాలు వేసి హరిజన హాస్టల్‌ను ప్రారంభించారు. ఇతడు [[ఐదుకల్లు సదాశివన్|సదాశివన్]]తో కలిసి గ్రామగ్రామం తిరిగి తిండిగింజలు సేకరించి హాస్టల్ పిల్లలకు భోజన వసతి కల్పించాడు. 
===రాజకీయ జీవితం===
ఇతడు [[కల్లూరు సుబ్బారావు]], [[పప్పూరు రామాచార్యులు]], [[ఎర్రమల కొండప్ప]] మొదలైనవారి నాయకత్వంలో పనిచేశాడు. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో ఉంటూ కమ్యూనిస్టు భావాలవైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. 1939లో [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]] లతో కలిసి [[అనంతపురం జిల్లా]]లో మొట్టమొదటి కమ్యూనిస్ట్ సెల్ ప్రారంభించాడు. 1941లో ఆకాశవాణి రహస్యపత్రిక నడపడంలో మొదటి [[ముద్దాయి]] [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో పాటు మరో ఇద్దరిని విచారణ నిమిత్తం బేడీలు వేసి కొన్ని నెలలు జిల్లా అంతటా తిప్పి [[బళ్ళారి]], [[అల్లీపురం]] జైళ్లలో ఒక సంవత్సరం [[శిక్ష]] విధించారు. ఆ ఇద్దరిలో గుత్తి రామకృష్ణ ఒకడు. జైలులో కూడా ఇతడు తోటి ఖైదీలలో కమ్యూనిస్టు భావాలను రేకెత్తించాడు. అక్కడ జరిగిన కాల్పులలో ఇతడు ఒక [[కన్ను]]ను కోల్పోయాడు. సంవత్సరం తరువాత మొదటగా విడుదలైన గుత్తి రామకృష్ణ [[వి.కె.ఆదినారాయణ రెడ్డి]]తో కలిసి జిల్లా అంతటా తిరిగి కమ్యూనిస్టు భావాలను ప్రచారం చేశాడు. విద్యార్థి, రైతు ఉద్యమాలలో కూడా చురుకుగా పనిచేశాడు. ఇతడు పోలీసుల అరెస్టు నుండి తప్పించుకునేందుకు 1943లో వ్యాపారం నెపం వేసుకుని [[శ్రీలంక|సిలోన్]] వెళ్ళి ఒక సంవత్సరం తలదాచుకున్నాడు.

===వ్యాపారం===
కమ్యూనిస్టు రాజకీయాలనుండి తప్పించాలనే ఉద్దేశంతో ఇతని బంధువులు ఇతడిని [[సిలోన్]]కు ఉల్లిగడ్డల (ఉల్లిపాయల) వ్యాపారానికి పంపించారు. ఆ రోజులలో [[అనంతపురం జిల్లా]]లో ఉల్లిగడ్డలు విస్తారంగా పండించేవారు. [[సిలోన్]]లో ఉల్లిగడ్డలకు మంచి గిరాకీ ఉండేది. ఇతడు [[కొలంబో]]లో ఉంటూ [[అనంతపురం]] నుండి ఉల్లిగడ్డలు తెప్పించి విక్రయించేవాడు. [[కొలంబో]]లో ములాస్ అనే వ్యాపారికి మిలటరీ కాంట్రాక్ట్ ఉండేది. రామకృష్ణ ములాస్‌కు ఉల్లిగడ్డలు సప్లై చేసేవాడు. [[సిలోన్]]లో ఉంటూ ఇతడు కమ్యూనిస్టు పార్టీ సభలకు హాజరౌతూ పార్టీతో సంబంధాలు పెంచుకున్నాడు. దానితో ఇతనిపై పోలీసు నిఘా పెరిగింది. ఈ దశలో కాంట్రాక్టర్ ములాస్ ఇతడిని [[అనంతపురం జిల్లా]]కు తన ఏజెంట్‌గా వెళ్లమని ప్రతిపాదన చేశాడు. దానికి ఇతడు అంగీకరించి [[అనంతపురం]] తిరిగి వచ్చి [[ధర్మవరం]] కేంద్రంగా చేసుకుని పలుప్రాంతాల నుండి ఉల్లిగడ్డలు సేకరించి [[కొలంబో]]కు పంపించసాగాడు.

===వివాహం===
ఈ దశలో ఇతడికి [[పెనుకొండ]]లోని కాంట్రాక్టర్ బండి రామప్ప కుమార్తె నాగలక్ష్మమ్మతో [[పెళ్ళి|వివాహం]] జరిగింది. ఈ వివాహానికి [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[విద్వాన్ విశ్వం]] తదితరులు హాజరయ్యారు.

===కృష్ణా బుక్ స్టాల్===
ఆ రోజుల్లో [[అనంతపురం]]లో రెండే పుస్తక విక్రయ కేంద్రాలుండేవి. జనరల్ పుస్తకాలు పద్మాబుక్‌స్టాల్ లో మాత్రమే లభించేవి. [[లెనిన్]] రచనలు రష్యన్ ఎడిషన్ అసలు ధర 3 రూపాయలు కాగా 8 రూపాయలకు అమ్మేవారు. ఇది గమనించిన [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]] పార్టీ తరఫున పుస్తకాల షాపు పెట్టాలని తీర్మానించాడు. ఆ పనిని గుత్తి రామకృష్ణకు అప్పగించారు. పార్టీ ప్రోత్సాహ సహకారాలతో 1947లో కృష్ణాబుక్‌స్టాల్ ఇతడు ప్రారంభించాడు. అయితే సంవత్సరం తిరగకముందే ఇతడిని డిటెన్యూగా [[కడలూరు]] జైలుకు పట్టుకెళ్లి మూడు సంవత్సరాలు శిక్ష విధించారు. దీనితో బుక్‌స్టాల్ మూతపడింది. 1952లో [[కారాగారము|జైలు]] నుండి విడుదలయిన తర్వాత రెండవసారి కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ ను ప్రారంభించాడు. కమ్యూనిస్టు పుస్తకాలతో పాటు ఇతర [[సాహిత్యం|సాహిత్య]] పుస్తకాలు, [[వేదాలు]], [[పురాణములు|పురాణాలు]] మొదలైన అన్ని పుస్తకాలను అమ్మేవాడు. 15 ఏళ్లపాటు ఈ పుస్తకాల షాపు బాగా నడిచింది. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ జిల్లా చరిత్రలో అది ఒక స్వర్ణయుగం. కృష్ణా బుక్ స్టాల్ పార్టీకి సమన్వయ కేంద్రంగా ఉండేది. ఇతడు కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ కో ఆర్డినేటర్‌గా పనిచేశాడు. [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], నీలం రామసుబ్బారెడ్డి, [[పైడి లక్ష్మయ్య]] తదితర నాయకులు, పలువురు మేధావులకు కృష్ణా బుక్‌సెంటర్ ఒక అడ్డాగా మారింది. పట్టణంలో జరిగే అనేక రాజకీయ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఇక్కడ రూపుదిద్దుకునేవి. ఆవిధంగా జిల్లా రాజకీయ, సాంస్కృతిక వికాసంలో కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ పాత్ర అమోఘమైనది. 1964లో కమ్యూనిస్టు పార్టీలో చీలిక వచ్చిన నేపథ్యంలో ఈ కృష్ణాబుక్ స్టాల్ మూతపడింది.&lt;ref&gt;స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు గుత్తి రామకృష్ణ - అనంతనేత్రం, [[అనంతపురం జిల్లా]] ప్రత్యేక సంచిక, వార్త దినపత్రిక  పేజీ 116&lt;/ref&gt;.

==పాత్రికేయ జీవితం==
ఇతడు స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే బ్రిటీష్ హయాంలోనే స్వతంత్రభారత్, ఆకాశవాణి పత్రికలకు జిల్లా సమస్యల గురించి వ్యాసాలు, వార్తలు వ్రాస్తూ ప్రజా సమస్యలను ప్రతిబింబింప జేసేవాడు. [[ప్రజాశక్తి]], [[విశాలాంధ్ర దినపత్రిక|విశాలాంధ్ర]], దక్కన్ క్రానికల్, [[ఆంధ్రభూమి]], [[ఆంధ్రజ్యోతి]], [[ఈనాడు]], జనశక్తి, ఉజ్జ్వల, జనత మొదలైన పత్రికలకు తొలి విలేఖరిగా పనిచేశాడు. దాదాపు 70 సంవత్సరాలు పత్రికా [[విలేఖరి]]గా పనిచేశాడు. భారత [[లంబాడి|బంజార]] సంఘం ప్రోత్సాహంతో బంజారా పత్రికను [[అనంతపురం]] నుండి రెండేళ్లపాటు సంపాదకుడిగా ఉండి నడిపాడు. జనప్రభ దినపత్రికకు కూడా సంపాదకుడిగా పనిచేశాడు.

==కథలు==
ఇతడు పాత్రికేయుడే కాదు కథారచయిత కూడా. ఇతడు వ్రాసినవి సుమారు 10 కథలే అయినా అవి ఇతనికి మంచి పేరు తెచ్చిపెట్టాయి. మొన్నమొన్నటి వరకు ఇతడినే [[అనంతపురం జిల్లా]] తొలి కథారచయితగా భావిస్తూ వచ్చారు. ఇతడు వ్రాసిన కథలలో కొన్ని:
* గంజి కోసరం
* చిరంజీవి
* శిల్పి
* వడ్లగింజలో
* జొన్నచేను
* కూటికోసం
1964లో అనంతపురంలో కథాసమ్మేళనం జరిగింది. ఆ సభలో ఇతడు గంజికోసరం కథను చడివాడు. ఆ సందర్భాన్ని [[పులికంటి కృష్ణారెడ్డి]] తన మాటల్లో ఇలా వివరిస్తాడు.
&quot;''ఆ సమ్మేళనంలో [[మధురాంతకం రాజారాం]], [[కొలకలూరి ఇనాక్]], [[కలువకొలను సదానంద]], '''గుత్తి రామకృష్ణ''', నేను కథలు చదవాల, [[కొలకలూరి ఇనాక్]] పైకి లేసె. అప్పుడాయన [[అనంతపురం]]లోనే తెలుగు డిపార్టుమెంట్‌లో లెక్చరర్‌గా పనిచేస్తావుండాడు. కత చదవడానికి మొదలుపెట్టె. ఆరంభం అద్భుతంగా ఉండె. అయినా వాళ్లకేం పోయేకాలమో? చదవనీలేదే? ఆ పోరు పళ్లేక ఆయన గమ్మున కూసుండె. సద్దుమణిగె. [[మధురాంతకం రాజారాం|రాజారాం]] పైకిలేసె. ఒకే ఒక్క పేరా చదివె. రంపులు... రచ్చలు... ఈలలు!! ..'ఛీఛీ ఈ యదవలకు కత విలువె తెల్దు' గొణుక్కుంటూ ఆయన కూకుండె. [[కలువకొలను సదానంద|సదానందం]] వంతొచ్చె. నాయాలు శానా జాగర్తగా కత చదివినానంటే చదివినాననిపించె. అప్పుడు పైకి లేచె '''రామకృష్ణ'''. '''రామకృష్ణ''' ఉండూరు మనిసి! కరువులో గంజి కేంద్రాల మింద కత. అనంతపురం యాస. ఎంత గొప్ప కతో అంత గొప్పగాచదివె. సబలో చప్పట్లు మార్మోగె. అనంతపురం మాండలికానికి మచ్చుతునక. అటువంటి గొప్పకత సీమకతల్లో లేకపొయ్యిందే అంటా ఇప్పటికీ బాధగానే వుంది. రామకృష్ణకు రెండు చేతులెత్తి దండం పెడ్తి.''&quot; 
దీనిని బట్టి ఆ కథ గొప్పతనం ఊహించుకోవచ్చు.

==మరణం==
ఇతడు [[2009]], [[మే 12]]వ తేదీన తన 95వ యేట తుదిశ్వాస విడిచాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==
* [https://web.archive.org/web/20190328014829/http://telugurachayita.org/details#/5c8bc88c42573a18b72ebb53 తెలుగు రచయిత. ఆర్గ్ లో గుత్తి రామకృష్ణ పేజీ]

[[వర్గం:1915 జననాలు]]
[[వర్గం:2009 మరణాలు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా కమ్యూనిస్టు నాయకులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా పాత్రికేయులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>sixf0qqfqsbm2fd3okmi2z20kz9ruie</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601515</id>
      <parentid>4601514</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:37:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601515</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21504" sha1="tcfoati0y0ytqr917rq2ygum9zje2uh" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = గుత్తి రామకృష్ణ
| residence =
| other_names =
| image = 
| imagesize =150px
| caption = గుత్తి రామకృష్ణ 
| birth_name = గుత్తి రామకృష్ణ
| birth_date = {{birth date |1915|07|13}}
| birth_place = {{flagicon|India}}   [[కాకినాడ]] , [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రం
| native_place = 
| death_date = {{death date |2009|05|12}}
| death_place = [[కాకినాడ]]
| death_cause = వార్ధక్యము
| known = కమ్యూనిస్టు పార్టీ నాయకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, కథారచయిత
| occupation = పాత్రికేయుడు
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = హిందూ
| wife = 
| spouse= నాగలక్ష్మమ్మ
| partner = 
| children = విజయకుమారి

నాగార్జున

ప్రభావతి

ఆనందవర్ధన్

పద్మావతి
| father = 
| mother = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
| parents = నారాయణమ్మ, గుత్తి వెంకటప్ప 
}}
'''గుత్తి రామకృష్ణ''' రాయలసీమ కథకుడు, పాత్రికేయుడు, [[భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు-జాబితా|స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు]]. ఇతడు [[కాకినాడ]] జిల్లాలో [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|కమ్యూనిస్టు పార్టీ]] వ్యవస్థాకులలో ఒకడు.

==జీవితవిశేషాలు==
===బాల్యం, విద్యాభ్యాసం===
ఇతడు [[1915]], [[జూలై 13]]న [[అనంతపురం]] పాతవూరులోని అంబారపు వీధిలో గుత్తి వెంకటప్ప, నారాయణమ్మ దంపతులకు జన్మించాడు. ఇతడు జన్మించిన తరువాత ఇతని తండ్రి సన్యాసం స్వీకరించి ఆధ్యాత్మిక జీవనం గడిపి, ఎక్కడెక్కడో తిరిగి చివరకు [[హంపి]]లో మరణించాడు. అప్పటికి రామకృష్ణ వయసు 3 సంవత్సరాలు. తండ్రి మరణంతో ఇతడు తన మేనమామ వెంకటరమణప్ప వద్ద పెరిగాడు. ఇతని ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం [[అనంతపురం]] మునిసిపల్ హైస్కూలులో నడిచింది. చదివే రోజులలో ఇతడు క్లాసు పుస్తకాల కంటే ఇతర పుస్తకాలు ఎక్కువగా చదివేవాడు. [[అనంతపురం]] కాలేజీలో దఫేదారుగా పనిచేసిన ఇతని మేనమామ ఇతనికి లైబ్రరీ నుండి మంచి మంచి పుస్తకాలు తెచ్చి ఇచ్చేవాడు. హైస్కూలు చదివే రోజులలోనే వీరేశలింగం రచనలు 10 వాల్యూములు చదివాడు. ఇతడికి చిన్ననాటి నుండే ఆంగ్లేయులంటే ద్వేషం అబ్బింది. అందుకే ఇతడు ఇంగ్లీషు భాష పట్ల కూడా ద్వేషంతో ఆ సబ్జెక్టు చదివేవాడు కాదు. ఫలితంగా ఎస్.ఎల్.సి. పరీక్షలో ఇంగ్లీషు పరీక్ష తప్పాడు. 1936-39లో [[మచిలీపట్నం]]లోని [[ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల, మచిలీపట్నం|ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల]]లో నెలకు 8 రూపాయల ఉపకార వేతనంతో చదివాడు. అక్కడ [[అడివి బాపిరాజు]], [[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]లు ఇతని గురువులు. 1937లో ఆచార్య [[ఎన్.జి.రంగా]] రైతాంగ విశ్వవిద్యాలయంలో సమ్మర్ స్కూల్‌లో చదివాడు.

===హరిజన హాస్టల్===
చదువు ముగించుకుని [[అనంతపురం]] వచ్చి [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో కలిసి హరిజన హాస్టల్ నిర్వహించాడు. [[ఎర్రమల కొండప్ప]], [[1934]]లో [[గాంధీ]] [[అనంతపురం]] వచ్చిన సందర్భంలో దానంగా ఇచ్చిన రెండెకరాల స్థలాన్ని హరిజనోద్ధరణ కోసం కేటాయించగా ఆ స్థలంలో కొట్టాలు వేసి హరిజన హాస్టల్‌ను ప్రారంభించారు. ఇతడు [[ఐదుకల్లు సదాశివన్|సదాశివన్]]తో కలిసి గ్రామగ్రామం తిరిగి తిండిగింజలు సేకరించి హాస్టల్ పిల్లలకు భోజన వసతి కల్పించాడు. 
===రాజకీయ జీవితం===
ఇతడు [[కల్లూరు సుబ్బారావు]], [[పప్పూరు రామాచార్యులు]], [[ఎర్రమల కొండప్ప]] మొదలైనవారి నాయకత్వంలో పనిచేశాడు. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో ఉంటూ కమ్యూనిస్టు భావాలవైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. 1939లో [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]] లతో కలిసి [[అనంతపురం జిల్లా]]లో మొట్టమొదటి కమ్యూనిస్ట్ సెల్ ప్రారంభించాడు. 1941లో ఆకాశవాణి రహస్యపత్రిక నడపడంలో మొదటి [[ముద్దాయి]] [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో పాటు మరో ఇద్దరిని విచారణ నిమిత్తం బేడీలు వేసి కొన్ని నెలలు జిల్లా అంతటా తిప్పి [[బళ్ళారి]], [[అల్లీపురం]] జైళ్లలో ఒక సంవత్సరం [[శిక్ష]] విధించారు. ఆ ఇద్దరిలో గుత్తి రామకృష్ణ ఒకడు. జైలులో కూడా ఇతడు తోటి ఖైదీలలో కమ్యూనిస్టు భావాలను రేకెత్తించాడు. అక్కడ జరిగిన కాల్పులలో ఇతడు ఒక [[కన్ను]]ను కోల్పోయాడు. సంవత్సరం తరువాత మొదటగా విడుదలైన గుత్తి రామకృష్ణ [[వి.కె.ఆదినారాయణ రెడ్డి]]తో కలిసి జిల్లా అంతటా తిరిగి కమ్యూనిస్టు భావాలను ప్రచారం చేశాడు. విద్యార్థి, రైతు ఉద్యమాలలో కూడా చురుకుగా పనిచేశాడు. ఇతడు పోలీసుల అరెస్టు నుండి తప్పించుకునేందుకు 1943లో వ్యాపారం నెపం వేసుకుని [[శ్రీలంక|సిలోన్]] వెళ్ళి ఒక సంవత్సరం తలదాచుకున్నాడు.

===వ్యాపారం===
కమ్యూనిస్టు రాజకీయాలనుండి తప్పించాలనే ఉద్దేశంతో ఇతని బంధువులు ఇతడిని [[సిలోన్]]కు ఉల్లిగడ్డల (ఉల్లిపాయల) వ్యాపారానికి పంపించారు. ఆ రోజులలో [[అనంతపురం జిల్లా]]లో ఉల్లిగడ్డలు విస్తారంగా పండించేవారు. [[సిలోన్]]లో ఉల్లిగడ్డలకు మంచి గిరాకీ ఉండేది. ఇతడు [[కొలంబో]]లో ఉంటూ [[అనంతపురం]] నుండి ఉల్లిగడ్డలు తెప్పించి విక్రయించేవాడు. [[కొలంబో]]లో ములాస్ అనే వ్యాపారికి మిలటరీ కాంట్రాక్ట్ ఉండేది. రామకృష్ణ ములాస్‌కు ఉల్లిగడ్డలు సప్లై చేసేవాడు. [[సిలోన్]]లో ఉంటూ ఇతడు కమ్యూనిస్టు పార్టీ సభలకు హాజరౌతూ పార్టీతో సంబంధాలు పెంచుకున్నాడు. దానితో ఇతనిపై పోలీసు నిఘా పెరిగింది. ఈ దశలో కాంట్రాక్టర్ ములాస్ ఇతడిని [[అనంతపురం జిల్లా]]కు తన ఏజెంట్‌గా వెళ్లమని ప్రతిపాదన చేశాడు. దానికి ఇతడు అంగీకరించి [[అనంతపురం]] తిరిగి వచ్చి [[ధర్మవరం]] కేంద్రంగా చేసుకుని పలుప్రాంతాల నుండి ఉల్లిగడ్డలు సేకరించి [[కొలంబో]]కు పంపించసాగాడు.

===వివాహం===
ఈ దశలో ఇతడికి [[పెనుకొండ]]లోని కాంట్రాక్టర్ బండి రామప్ప కుమార్తె నాగలక్ష్మమ్మతో [[పెళ్ళి|వివాహం]] జరిగింది. ఈ వివాహానికి [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[విద్వాన్ విశ్వం]] తదితరులు హాజరయ్యారు.

===కృష్ణా బుక్ స్టాల్===
ఆ రోజుల్లో [[అనంతపురం]]లో రెండే పుస్తక విక్రయ కేంద్రాలుండేవి. జనరల్ పుస్తకాలు పద్మాబుక్‌స్టాల్ లో మాత్రమే లభించేవి. [[లెనిన్]] రచనలు రష్యన్ ఎడిషన్ అసలు ధర 3 రూపాయలు కాగా 8 రూపాయలకు అమ్మేవారు. ఇది గమనించిన [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]] పార్టీ తరఫున పుస్తకాల షాపు పెట్టాలని తీర్మానించాడు. ఆ పనిని గుత్తి రామకృష్ణకు అప్పగించారు. పార్టీ ప్రోత్సాహ సహకారాలతో 1947లో కృష్ణాబుక్‌స్టాల్ ఇతడు ప్రారంభించాడు. అయితే సంవత్సరం తిరగకముందే ఇతడిని డిటెన్యూగా [[కడలూరు]] జైలుకు పట్టుకెళ్లి మూడు సంవత్సరాలు శిక్ష విధించారు. దీనితో బుక్‌స్టాల్ మూతపడింది. 1952లో [[కారాగారము|జైలు]] నుండి విడుదలయిన తర్వాత రెండవసారి కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ ను ప్రారంభించాడు. కమ్యూనిస్టు పుస్తకాలతో పాటు ఇతర [[సాహిత్యం|సాహిత్య]] పుస్తకాలు, [[వేదాలు]], [[పురాణములు|పురాణాలు]] మొదలైన అన్ని పుస్తకాలను అమ్మేవాడు. 15 ఏళ్లపాటు ఈ పుస్తకాల షాపు బాగా నడిచింది. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ జిల్లా చరిత్రలో అది ఒక స్వర్ణయుగం. కృష్ణా బుక్ స్టాల్ పార్టీకి సమన్వయ కేంద్రంగా ఉండేది. ఇతడు కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ కో ఆర్డినేటర్‌గా పనిచేశాడు. [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], నీలం రామసుబ్బారెడ్డి, [[పైడి లక్ష్మయ్య]] తదితర నాయకులు, పలువురు మేధావులకు కృష్ణా బుక్‌సెంటర్ ఒక అడ్డాగా మారింది. పట్టణంలో జరిగే అనేక రాజకీయ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఇక్కడ రూపుదిద్దుకునేవి. ఆవిధంగా జిల్లా రాజకీయ, సాంస్కృతిక వికాసంలో కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ పాత్ర అమోఘమైనది. 1964లో కమ్యూనిస్టు పార్టీలో చీలిక వచ్చిన నేపథ్యంలో ఈ కృష్ణాబుక్ స్టాల్ మూతపడింది.&lt;ref&gt;స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు గుత్తి రామకృష్ణ - అనంతనేత్రం, [[అనంతపురం జిల్లా]] ప్రత్యేక సంచిక, వార్త దినపత్రిక  పేజీ 116&lt;/ref&gt;.

==పాత్రికేయ జీవితం==
ఇతడు స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే బ్రిటీష్ హయాంలోనే స్వతంత్రభారత్, ఆకాశవాణి పత్రికలకు జిల్లా సమస్యల గురించి వ్యాసాలు, వార్తలు వ్రాస్తూ ప్రజా సమస్యలను ప్రతిబింబింప జేసేవాడు. [[ప్రజాశక్తి]], [[విశాలాంధ్ర దినపత్రిక|విశాలాంధ్ర]], దక్కన్ క్రానికల్, [[ఆంధ్రభూమి]], [[ఆంధ్రజ్యోతి]], [[ఈనాడు]], జనశక్తి, ఉజ్జ్వల, జనత మొదలైన పత్రికలకు తొలి విలేఖరిగా పనిచేశాడు. దాదాపు 70 సంవత్సరాలు పత్రికా [[విలేఖరి]]గా పనిచేశాడు. భారత [[లంబాడి|బంజార]] సంఘం ప్రోత్సాహంతో బంజారా పత్రికను [[అనంతపురం]] నుండి రెండేళ్లపాటు సంపాదకుడిగా ఉండి నడిపాడు. జనప్రభ దినపత్రికకు కూడా సంపాదకుడిగా పనిచేశాడు.

==కథలు==
ఇతడు పాత్రికేయుడే కాదు కథారచయిత కూడా. ఇతడు వ్రాసినవి సుమారు 10 కథలే అయినా అవి ఇతనికి మంచి పేరు తెచ్చిపెట్టాయి. మొన్నమొన్నటి వరకు ఇతడినే [[అనంతపురం జిల్లా]] తొలి కథారచయితగా భావిస్తూ వచ్చారు. ఇతడు వ్రాసిన కథలలో కొన్ని:
* గంజి కోసరం
* చిరంజీవి
* శిల్పి
* వడ్లగింజలో
* జొన్నచేను
* కూటికోసం
1964లో అనంతపురంలో కథాసమ్మేళనం జరిగింది. ఆ సభలో ఇతడు గంజికోసరం కథను చడివాడు. ఆ సందర్భాన్ని [[పులికంటి కృష్ణారెడ్డి]] తన మాటల్లో ఇలా వివరిస్తాడు.
&quot;''ఆ సమ్మేళనంలో [[మధురాంతకం రాజారాం]], [[కొలకలూరి ఇనాక్]], [[కలువకొలను సదానంద]], '''గుత్తి రామకృష్ణ''', నేను కథలు చదవాల, [[కొలకలూరి ఇనాక్]] పైకి లేసె. అప్పుడాయన [[అనంతపురం]]లోనే తెలుగు డిపార్టుమెంట్‌లో లెక్చరర్‌గా పనిచేస్తావుండాడు. కత చదవడానికి మొదలుపెట్టె. ఆరంభం అద్భుతంగా ఉండె. అయినా వాళ్లకేం పోయేకాలమో? చదవనీలేదే? ఆ పోరు పళ్లేక ఆయన గమ్మున కూసుండె. సద్దుమణిగె. [[మధురాంతకం రాజారాం|రాజారాం]] పైకిలేసె. ఒకే ఒక్క పేరా చదివె. రంపులు... రచ్చలు... ఈలలు!! ..'ఛీఛీ ఈ యదవలకు కత విలువె తెల్దు' గొణుక్కుంటూ ఆయన కూకుండె. [[కలువకొలను సదానంద|సదానందం]] వంతొచ్చె. నాయాలు శానా జాగర్తగా కత చదివినానంటే చదివినాననిపించె. అప్పుడు పైకి లేచె '''రామకృష్ణ'''. '''రామకృష్ణ''' ఉండూరు మనిసి! కరువులో గంజి కేంద్రాల మింద కత. అనంతపురం యాస. ఎంత గొప్ప కతో అంత గొప్పగాచదివె. సబలో చప్పట్లు మార్మోగె. అనంతపురం మాండలికానికి మచ్చుతునక. అటువంటి గొప్పకత సీమకతల్లో లేకపొయ్యిందే అంటా ఇప్పటికీ బాధగానే వుంది. రామకృష్ణకు రెండు చేతులెత్తి దండం పెడ్తి.''&quot; 
దీనిని బట్టి ఆ కథ గొప్పతనం ఊహించుకోవచ్చు.

==మరణం==
ఇతడు [[2009]], [[మే 12]]వ తేదీన తన 95వ యేట తుదిశ్వాస విడిచాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==
* [https://web.archive.org/web/20190328014829/http://telugurachayita.org/details#/5c8bc88c42573a18b72ebb53 తెలుగు రచయిత. ఆర్గ్ లో గుత్తి రామకృష్ణ పేజీ]

[[వర్గం:1915 జననాలు]]
[[వర్గం:2009 మరణాలు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా కమ్యూనిస్టు నాయకులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా పాత్రికేయులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>tcfoati0y0ytqr917rq2ygum9zje2uh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601557</id>
      <parentid>4601515</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.215.169.31|106.215.169.31]] ([[User talk:106.215.169.31|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:Arjunaraocbot|Arjunaraocbot]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>3474691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21512" sha1="4kmbls6jmipuz5q5t3z6iqgj65icyrp" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = గుత్తి రామకృష్ణ
| residence =
| other_names =
| image = 
| imagesize =150px
| caption = గుత్తి రామకృష్ణ 
| birth_name = గుత్తి రామకృష్ణ
| birth_date = {{birth date |1915|07|13}}
| birth_place = {{flagicon|India}}   [[అనంతపురం]] , [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రం
| native_place = 
| death_date = {{death date |2009|05|12}}
| death_place = [[అనంతపురం]]
| death_cause = వార్ధక్యము
| known = కమ్యూనిస్టు పార్టీ నాయకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, కథారచయిత
| occupation = పాత్రికేయుడు
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion = హిందూ
| wife = 
| spouse= నాగలక్ష్మమ్మ
| partner = 
| children = విజయకుమారి

నాగార్జున

ప్రభావతి

ఆనందవర్ధన్

పద్మావతి
| father = 
| mother = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
| parents = నారాయణమ్మ, గుత్తి వెంకటప్ప 
}}
'''గుత్తి రామకృష్ణ''' రాయలసీమ కథకుడు, పాత్రికేయుడు, [[భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు-జాబితా|స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు]]. ఇతడు [[అనంతపురం]] జిల్లాలో [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|కమ్యూనిస్టు పార్టీ]] వ్యవస్థాకులలో ఒకడు.
==జీవితవిశేషాలు==
===బాల్యం, విద్యాభ్యాసం===
ఇతడు [[1915]], [[జూలై 13]]న [[అనంతపురం]] పాతవూరులోని అంబారపు వీధిలో గుత్తి వెంకటప్ప, నారాయణమ్మ దంపతులకు జన్మించాడు. ఇతడు జన్మించిన తరువాత ఇతని తండ్రి సన్యాసం స్వీకరించి ఆధ్యాత్మిక జీవనం గడిపి, ఎక్కడెక్కడో తిరిగి చివరకు [[హంపి]]లో మరణించాడు. అప్పటికి రామకృష్ణ వయసు 3 సంవత్సరాలు. తండ్రి మరణంతో ఇతడు తన మేనమామ వెంకటరమణప్ప వద్ద పెరిగాడు. ఇతని ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం [[అనంతపురం]] మునిసిపల్ హైస్కూలులో నడిచింది. చదివే రోజులలో ఇతడు క్లాసు పుస్తకాల కంటే ఇతర పుస్తకాలు ఎక్కువగా చదివేవాడు. [[అనంతపురం]] కాలేజీలో దఫేదారుగా పనిచేసిన ఇతని మేనమామ ఇతనికి లైబ్రరీ నుండి మంచి మంచి పుస్తకాలు తెచ్చి ఇచ్చేవాడు. హైస్కూలు చదివే రోజులలోనే వీరేశలింగం రచనలు 10 వాల్యూములు చదివాడు. ఇతడికి చిన్ననాటి నుండే ఆంగ్లేయులంటే ద్వేషం అబ్బింది. అందుకే ఇతడు ఇంగ్లీషు భాష పట్ల కూడా ద్వేషంతో ఆ సబ్జెక్టు చదివేవాడు కాదు. ఫలితంగా ఎస్.ఎల్.సి. పరీక్షలో ఇంగ్లీషు పరీక్ష తప్పాడు. 1936-39లో [[మచిలీపట్నం]]లోని [[ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల, మచిలీపట్నం|ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల]]లో నెలకు 8 రూపాయల ఉపకార వేతనంతో చదివాడు. అక్కడ [[అడివి బాపిరాజు]], [[కాటూరి వేంకటేశ్వరరావు]]లు ఇతని గురువులు. 1937లో ఆచార్య [[ఎన్.జి.రంగా]] రైతాంగ విశ్వవిద్యాలయంలో సమ్మర్ స్కూల్‌లో చదివాడు.

===హరిజన హాస్టల్===
చదువు ముగించుకుని [[అనంతపురం]] వచ్చి [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో కలిసి హరిజన హాస్టల్ నిర్వహించాడు. [[ఎర్రమల కొండప్ప]], [[1934]]లో [[గాంధీ]] [[అనంతపురం]] వచ్చిన సందర్భంలో దానంగా ఇచ్చిన రెండెకరాల స్థలాన్ని హరిజనోద్ధరణ కోసం కేటాయించగా ఆ స్థలంలో కొట్టాలు వేసి హరిజన హాస్టల్‌ను ప్రారంభించారు. ఇతడు [[ఐదుకల్లు సదాశివన్|సదాశివన్]]తో కలిసి గ్రామగ్రామం తిరిగి తిండిగింజలు సేకరించి హాస్టల్ పిల్లలకు భోజన వసతి కల్పించాడు. 
===రాజకీయ జీవితం===
ఇతడు [[కల్లూరు సుబ్బారావు]], [[పప్పూరు రామాచార్యులు]], [[ఎర్రమల కొండప్ప]] మొదలైనవారి నాయకత్వంలో పనిచేశాడు. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో ఉంటూ కమ్యూనిస్టు భావాలవైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. 1939లో [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]] లతో కలిసి [[అనంతపురం జిల్లా]]లో మొట్టమొదటి కమ్యూనిస్ట్ సెల్ ప్రారంభించాడు. 1941లో ఆకాశవాణి రహస్యపత్రిక నడపడంలో మొదటి [[ముద్దాయి]] [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]]తో పాటు మరో ఇద్దరిని విచారణ నిమిత్తం బేడీలు వేసి కొన్ని నెలలు జిల్లా అంతటా తిప్పి [[బళ్ళారి]], [[అల్లీపురం]] జైళ్లలో ఒక సంవత్సరం [[శిక్ష]] విధించారు. ఆ ఇద్దరిలో గుత్తి రామకృష్ణ ఒకడు. జైలులో కూడా ఇతడు తోటి ఖైదీలలో కమ్యూనిస్టు భావాలను రేకెత్తించాడు. అక్కడ జరిగిన కాల్పులలో ఇతడు ఒక [[కన్ను]]ను కోల్పోయాడు. సంవత్సరం తరువాత మొదటగా విడుదలైన గుత్తి రామకృష్ణ [[వి.కె.ఆదినారాయణ రెడ్డి]]తో కలిసి జిల్లా అంతటా తిరిగి కమ్యూనిస్టు భావాలను ప్రచారం చేశాడు. విద్యార్థి, రైతు ఉద్యమాలలో కూడా చురుకుగా పనిచేశాడు. ఇతడు పోలీసుల అరెస్టు నుండి తప్పించుకునేందుకు 1943లో వ్యాపారం నెపం వేసుకుని [[శ్రీలంక|సిలోన్]] వెళ్ళి ఒక సంవత్సరం తలదాచుకున్నాడు.

===వ్యాపారం===
కమ్యూనిస్టు రాజకీయాలనుండి తప్పించాలనే ఉద్దేశంతో ఇతని బంధువులు ఇతడిని [[సిలోన్]]కు ఉల్లిగడ్డల (ఉల్లిపాయల) వ్యాపారానికి పంపించారు. ఆ రోజులలో [[అనంతపురం జిల్లా]]లో ఉల్లిగడ్డలు విస్తారంగా పండించేవారు. [[సిలోన్]]లో ఉల్లిగడ్డలకు మంచి గిరాకీ ఉండేది. ఇతడు [[కొలంబో]]లో ఉంటూ [[అనంతపురం]] నుండి ఉల్లిగడ్డలు తెప్పించి విక్రయించేవాడు. [[కొలంబో]]లో ములాస్ అనే వ్యాపారికి మిలటరీ కాంట్రాక్ట్ ఉండేది. రామకృష్ణ ములాస్‌కు ఉల్లిగడ్డలు సప్లై చేసేవాడు. [[సిలోన్]]లో ఉంటూ ఇతడు కమ్యూనిస్టు పార్టీ సభలకు హాజరౌతూ పార్టీతో సంబంధాలు పెంచుకున్నాడు. దానితో ఇతనిపై పోలీసు నిఘా పెరిగింది. ఈ దశలో కాంట్రాక్టర్ ములాస్ ఇతడిని [[అనంతపురం జిల్లా]]కు తన ఏజెంట్‌గా వెళ్లమని ప్రతిపాదన చేశాడు. దానికి ఇతడు అంగీకరించి [[అనంతపురం]] తిరిగి వచ్చి [[ధర్మవరం]] కేంద్రంగా చేసుకుని పలుప్రాంతాల నుండి ఉల్లిగడ్డలు సేకరించి [[కొలంబో]]కు పంపించసాగాడు.

===వివాహం===
ఈ దశలో ఇతడికి [[పెనుకొండ]]లోని కాంట్రాక్టర్ బండి రామప్ప కుమార్తె నాగలక్ష్మమ్మతో [[పెళ్ళి|వివాహం]] జరిగింది. ఈ వివాహానికి [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[ఐదుకల్లు సదాశివన్]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], [[విద్వాన్ విశ్వం]] తదితరులు హాజరయ్యారు.

===కృష్ణా బుక్ స్టాల్===
ఆ రోజుల్లో [[అనంతపురం]]లో రెండే పుస్తక విక్రయ కేంద్రాలుండేవి. జనరల్ పుస్తకాలు పద్మాబుక్‌స్టాల్ లో మాత్రమే లభించేవి. [[లెనిన్]] రచనలు రష్యన్ ఎడిషన్ అసలు ధర 3 రూపాయలు కాగా 8 రూపాయలకు అమ్మేవారు. ఇది గమనించిన [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]] పార్టీ తరఫున పుస్తకాల షాపు పెట్టాలని తీర్మానించాడు. ఆ పనిని గుత్తి రామకృష్ణకు అప్పగించారు. పార్టీ ప్రోత్సాహ సహకారాలతో 1947లో కృష్ణాబుక్‌స్టాల్ ఇతడు ప్రారంభించాడు. అయితే సంవత్సరం తిరగకముందే ఇతడిని డిటెన్యూగా [[కడలూరు]] జైలుకు పట్టుకెళ్లి మూడు సంవత్సరాలు శిక్ష విధించారు. దీనితో బుక్‌స్టాల్ మూతపడింది. 1952లో [[కారాగారము|జైలు]] నుండి విడుదలయిన తర్వాత రెండవసారి కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ ను ప్రారంభించాడు. కమ్యూనిస్టు పుస్తకాలతో పాటు ఇతర [[సాహిత్యం|సాహిత్య]] పుస్తకాలు, [[వేదాలు]], [[పురాణములు|పురాణాలు]] మొదలైన అన్ని పుస్తకాలను అమ్మేవాడు. 15 ఏళ్లపాటు ఈ పుస్తకాల షాపు బాగా నడిచింది. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ జిల్లా చరిత్రలో అది ఒక స్వర్ణయుగం. కృష్ణా బుక్ స్టాల్ పార్టీకి సమన్వయ కేంద్రంగా ఉండేది. ఇతడు కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ కో ఆర్డినేటర్‌గా పనిచేశాడు. [[తరిమెల నాగిరెడ్డి]], [[నీలం రాజశేఖరరెడ్డి]], నీలం రామసుబ్బారెడ్డి, [[పైడి లక్ష్మయ్య]] తదితర నాయకులు, పలువురు మేధావులకు కృష్ణా బుక్‌సెంటర్ ఒక అడ్డాగా మారింది. పట్టణంలో జరిగే అనేక రాజకీయ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఇక్కడ రూపుదిద్దుకునేవి. ఆవిధంగా జిల్లా రాజకీయ, సాంస్కృతిక వికాసంలో కృష్ణా బుక్‌స్టాల్ పాత్ర అమోఘమైనది. 1964లో కమ్యూనిస్టు పార్టీలో చీలిక వచ్చిన నేపథ్యంలో ఈ కృష్ణాబుక్ స్టాల్ మూతపడింది.&lt;ref&gt;స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు గుత్తి రామకృష్ణ - అనంతనేత్రం, [[అనంతపురం జిల్లా]] ప్రత్యేక సంచిక, వార్త దినపత్రిక  పేజీ 116&lt;/ref&gt;.

==పాత్రికేయ జీవితం==
ఇతడు స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే బ్రిటీష్ హయాంలోనే స్వతంత్రభారత్, ఆకాశవాణి పత్రికలకు జిల్లా సమస్యల గురించి వ్యాసాలు, వార్తలు వ్రాస్తూ ప్రజా సమస్యలను ప్రతిబింబింప జేసేవాడు. [[ప్రజాశక్తి]], [[విశాలాంధ్ర దినపత్రిక|విశాలాంధ్ర]], దక్కన్ క్రానికల్, [[ఆంధ్రభూమి]], [[ఆంధ్రజ్యోతి]], [[ఈనాడు]], జనశక్తి, ఉజ్జ్వల, జనత మొదలైన పత్రికలకు తొలి విలేఖరిగా పనిచేశాడు. దాదాపు 70 సంవత్సరాలు పత్రికా [[విలేఖరి]]గా పనిచేశాడు. భారత [[లంబాడి|బంజార]] సంఘం ప్రోత్సాహంతో బంజారా పత్రికను [[అనంతపురం]] నుండి రెండేళ్లపాటు సంపాదకుడిగా ఉండి నడిపాడు. జనప్రభ దినపత్రికకు కూడా సంపాదకుడిగా పనిచేశాడు.

==కథలు==
ఇతడు పాత్రికేయుడే కాదు కథారచయిత కూడా. ఇతడు వ్రాసినవి సుమారు 10 కథలే అయినా అవి ఇతనికి మంచి పేరు తెచ్చిపెట్టాయి. మొన్నమొన్నటి వరకు ఇతడినే [[అనంతపురం జిల్లా]] తొలి కథారచయితగా భావిస్తూ వచ్చారు. ఇతడు వ్రాసిన కథలలో కొన్ని:
* గంజి కోసరం
* చిరంజీవి
* శిల్పి
* వడ్లగింజలో
* జొన్నచేను
* కూటికోసం
1964లో అనంతపురంలో కథాసమ్మేళనం జరిగింది. ఆ సభలో ఇతడు గంజికోసరం కథను చడివాడు. ఆ సందర్భాన్ని [[పులికంటి కృష్ణారెడ్డి]] తన మాటల్లో ఇలా వివరిస్తాడు.
&quot;''ఆ సమ్మేళనంలో [[మధురాంతకం రాజారాం]], [[కొలకలూరి ఇనాక్]], [[కలువకొలను సదానంద]], '''గుత్తి రామకృష్ణ''', నేను కథలు చదవాల, [[కొలకలూరి ఇనాక్]] పైకి లేసె. అప్పుడాయన [[అనంతపురం]]లోనే తెలుగు డిపార్టుమెంట్‌లో లెక్చరర్‌గా పనిచేస్తావుండాడు. కత చదవడానికి మొదలుపెట్టె. ఆరంభం అద్భుతంగా ఉండె. అయినా వాళ్లకేం పోయేకాలమో? చదవనీలేదే? ఆ పోరు పళ్లేక ఆయన గమ్మున కూసుండె. సద్దుమణిగె. [[మధురాంతకం రాజారాం|రాజారాం]] పైకిలేసె. ఒకే ఒక్క పేరా చదివె. రంపులు... రచ్చలు... ఈలలు!! ..'ఛీఛీ ఈ యదవలకు కత విలువె తెల్దు' గొణుక్కుంటూ ఆయన కూకుండె. [[కలువకొలను సదానంద|సదానందం]] వంతొచ్చె. నాయాలు శానా జాగర్తగా కత చదివినానంటే చదివినాననిపించె. అప్పుడు పైకి లేచె '''రామకృష్ణ'''. '''రామకృష్ణ''' ఉండూరు మనిసి! కరువులో గంజి కేంద్రాల మింద కత. అనంతపురం యాస. ఎంత గొప్ప కతో అంత గొప్పగాచదివె. సబలో చప్పట్లు మార్మోగె. అనంతపురం మాండలికానికి మచ్చుతునక. అటువంటి గొప్పకత సీమకతల్లో లేకపొయ్యిందే అంటా ఇప్పటికీ బాధగానే వుంది. రామకృష్ణకు రెండు చేతులెత్తి దండం పెడ్తి.''&quot; 
దీనిని బట్టి ఆ కథ గొప్పతనం ఊహించుకోవచ్చు.

==మరణం==
ఇతడు [[2009]], [[మే 12]]వ తేదీన తన 95వ యేట తుదిశ్వాస విడిచాడు.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బాహ్య లంకెలు==
* [https://web.archive.org/web/20190328014829/http://telugurachayita.org/details#/5c8bc88c42573a18b72ebb53 తెలుగు రచయిత. ఆర్గ్ లో గుత్తి రామకృష్ణ పేజీ]

[[వర్గం:1915 జననాలు]]
[[వర్గం:2009 మరణాలు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా కమ్యూనిస్టు నాయకులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా పాత్రికేయులు]]
[[వర్గం:అనంతపురం జిల్లా రచయితలు]]</text>
      <sha1>4kmbls6jmipuz5q5t3z6iqgj65icyrp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న జాతులు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>226016</id>
    <revision>
      <id>4601559</id>
      <parentid>3687078</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:33:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601559</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1726" sha1="5e1y8hz9hld4cv6gyv9u2hhdyv6ylo8" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Otter in Southwold.jpg|thumb|ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న యూరోపియన్ అట్టర్]]
'''ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న జాతులు''' అనేవి [[అంతర్జాతీయ ప్రకృతి పరిరక్షణ సమితి]] (International Union for Conservation of Nature) అనే సంస్ధ ద్వారా సంరక్షణ స్ధితిలో భాగంగా వర్గికరించబడిన జాతులు. ఈ జాతులు ముందు ముందు [[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]] జాబితాలో చేరవచ్చు.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|title=2001 Categories &amp; Criteria (version 3.1)|work=The IUCN Red List of Threatened Species|accessdate=2015-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160128190606/http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|archive-date=2016-01-28|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
== ఇవి కూడా చూడండి ==
*[[కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[ఆవాసాల నుండి కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[తీవ్రంగా అంతరించే స్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
*[[అంతరించే జాతులు]]
*[[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
[[వర్గం:సంరక్షణ స్థితి]]

{{మొలక-జంతుశాస్త్రం}}</text>
      <sha1>5e1y8hz9hld4cv6gyv9u2hhdyv6ylo8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601565</id>
      <parentid>4601559</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:35:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601565</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3468" sha1="px2dzaz4dkswup22dk0xr5ayib68ff3" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Otter in Southwold.jpg|thumb|ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న యూరోపియన్ అట్టర్]]
'''ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న జాతులు''' అనేవి [[అంతర్జాతీయ ప్రకృతి పరిరక్షణ సమితి]] (International Union for Conservation of Nature) అనే సంస్ధ ద్వారా సంరక్షణ స్ధితిలో భాగంగా వర్గికరించబడిన జాతులు. ఈ జాతులు ముందు ముందు [[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]] జాబితాలో చేరవచ్చు.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|title=2001 Categories &amp; Criteria (version 3.1)|work=The IUCN Red List of Threatened Species|accessdate=2015-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160128190606/http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|archive-date=2016-01-28|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
[[File:Status_iucn2.3_NT.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Status_iucn2.3_NT.svg|alt=Diagram of Lower Risk / near threatened in the older IUCN version 2.3, beside the former Lower Risk / conservation dependent subcategory.|ఎడమ|Diagram of ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}near threatened}}'' in the older IUCN version 2.3, beside the former ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}conservation dependent}}'']]
2001 కి ముందు, IUCN పరిరక్షణ స్థితిని కేటాయించడానికి వెర్షన్ 2.3 వర్గాలు, ప్రమాణాలను ఉపయోగించింది, ఇందులో పరిరక్షణ-ఆధారిత జాతులకు ప్రత్యేక వర్గం (&quot;సంరక్షణ ఆధారపడినవి&quot;, LR/cd) ఉంది. ఈ వర్గ వ్యవస్థతో, బెదిరింపులకు దగ్గరగా,  పరిరక్షణ ఆధారపడినవి రెండూ &quot;తక్కువ ప్రమాదం&quot; వర్గానికి ఉపవర్గాలుగా ఉన్నాయి. 2001 కి ముందు చివరిగా మూల్యాంకనం చేయబడిన టాక్సా వాటి LR/cd లేదా LR/nt స్థితిని నిలుపుకోవచ్చు, అయినప్పటికీ ఈ రోజు అదే సమాచారంతో వర్గాన్ని కేటాయించినట్లయితే, ఈ రెండు సందర్భాల్లోనూ జాతులు &quot;ముప్పుకు దగ్గరగా (NT)&quot; అని పేర్కొనబడతాయి.

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
== ఇవి కూడా చూడండి ==
*[[కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[ఆవాసాల నుండి కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[తీవ్రంగా అంతరించే స్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
*[[అంతరించే జాతులు]]
*[[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
[[వర్గం:సంరక్షణ స్థితి]]

{{మొలక-జంతుశాస్త్రం}}</text>
      <sha1>px2dzaz4dkswup22dk0xr5ayib68ff3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601566</id>
      <parentid>4601565</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:36:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఇవి కూడా చూడండి */</comment>
      <origin>4601566</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3413" sha1="7m8vicoxu95695wjxkt6n1cw6xmmfyj" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Otter in Southwold.jpg|thumb|ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న యూరోపియన్ అట్టర్]]
'''ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న జాతులు''' అనేవి [[అంతర్జాతీయ ప్రకృతి పరిరక్షణ సమితి]] (International Union for Conservation of Nature) అనే సంస్ధ ద్వారా సంరక్షణ స్ధితిలో భాగంగా వర్గికరించబడిన జాతులు. ఈ జాతులు ముందు ముందు [[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]] జాబితాలో చేరవచ్చు.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|title=2001 Categories &amp; Criteria (version 3.1)|work=The IUCN Red List of Threatened Species|accessdate=2015-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160128190606/http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|archive-date=2016-01-28|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
[[File:Status_iucn2.3_NT.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Status_iucn2.3_NT.svg|alt=Diagram of Lower Risk / near threatened in the older IUCN version 2.3, beside the former Lower Risk / conservation dependent subcategory.|ఎడమ|Diagram of ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}near threatened}}'' in the older IUCN version 2.3, beside the former ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}conservation dependent}}'']]
2001 కి ముందు, IUCN పరిరక్షణ స్థితిని కేటాయించడానికి వెర్షన్ 2.3 వర్గాలు, ప్రమాణాలను ఉపయోగించింది, ఇందులో పరిరక్షణ-ఆధారిత జాతులకు ప్రత్యేక వర్గం (&quot;సంరక్షణ ఆధారపడినవి&quot;, LR/cd) ఉంది. ఈ వర్గ వ్యవస్థతో, బెదిరింపులకు దగ్గరగా,  పరిరక్షణ ఆధారపడినవి రెండూ &quot;తక్కువ ప్రమాదం&quot; వర్గానికి ఉపవర్గాలుగా ఉన్నాయి. 2001 కి ముందు చివరిగా మూల్యాంకనం చేయబడిన టాక్సా వాటి LR/cd లేదా LR/nt స్థితిని నిలుపుకోవచ్చు, అయినప్పటికీ ఈ రోజు అదే సమాచారంతో వర్గాన్ని కేటాయించినట్లయితే, ఈ రెండు సందర్భాల్లోనూ జాతులు &quot;ముప్పుకు దగ్గరగా (NT)&quot; అని పేర్కొనబడతాయి.

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
== ఇవి కూడా చూడండి ==
*[[కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[ఆవాసాల నుండి కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[తీవ్రంగా అంతరించే స్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
*[[అంతరించే జాతులు]]
*[[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
[[వర్గం:సంరక్షణ స్థితి]]</text>
      <sha1>7m8vicoxu95695wjxkt6n1cw6xmmfyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601567</id>
      <parentid>4601566</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:36:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:జీవ శాస్త్రము]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601567</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3471" sha1="i8ioillbfwvwozzx8dvk64ome0biw7p" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Otter in Southwold.jpg|thumb|ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న యూరోపియన్ అట్టర్]]
'''ప్రమాదానికి దగ్గరలో ఉన్న జాతులు''' అనేవి [[అంతర్జాతీయ ప్రకృతి పరిరక్షణ సమితి]] (International Union for Conservation of Nature) అనే సంస్ధ ద్వారా సంరక్షణ స్ధితిలో భాగంగా వర్గికరించబడిన జాతులు. ఈ జాతులు ముందు ముందు [[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]] జాబితాలో చేరవచ్చు.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|title=2001 Categories &amp; Criteria (version 3.1)|work=The IUCN Red List of Threatened Species|accessdate=2015-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160128190606/http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf|archive-date=2016-01-28|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
[[File:Status_iucn2.3_NT.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Status_iucn2.3_NT.svg|alt=Diagram of Lower Risk / near threatened in the older IUCN version 2.3, beside the former Lower Risk / conservation dependent subcategory.|ఎడమ|Diagram of ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}near threatened}}'' in the older IUCN version 2.3, beside the former ''{{nowrap|Lower Risk{{\}}conservation dependent}}'']]
2001 కి ముందు, IUCN పరిరక్షణ స్థితిని కేటాయించడానికి వెర్షన్ 2.3 వర్గాలు, ప్రమాణాలను ఉపయోగించింది, ఇందులో పరిరక్షణ-ఆధారిత జాతులకు ప్రత్యేక వర్గం (&quot;సంరక్షణ ఆధారపడినవి&quot;, LR/cd) ఉంది. ఈ వర్గ వ్యవస్థతో, బెదిరింపులకు దగ్గరగా,  పరిరక్షణ ఆధారపడినవి రెండూ &quot;తక్కువ ప్రమాదం&quot; వర్గానికి ఉపవర్గాలుగా ఉన్నాయి. 2001 కి ముందు చివరిగా మూల్యాంకనం చేయబడిన టాక్సా వాటి LR/cd లేదా LR/nt స్థితిని నిలుపుకోవచ్చు, అయినప్పటికీ ఈ రోజు అదే సమాచారంతో వర్గాన్ని కేటాయించినట్లయితే, ఈ రెండు సందర్భాల్లోనూ జాతులు &quot;ముప్పుకు దగ్గరగా (NT)&quot; అని పేర్కొనబడతాయి.

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
== ఇవి కూడా చూడండి ==
*[[కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[ఆవాసాల నుండి కనుమరుగైన జాతులు]]
*[[తీవ్రంగా అంతరించే స్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
*[[అంతరించే జాతులు]]
*[[ప్రమాదస్థితిలో ఉన్న జాతులు]]
[[వర్గం:సంరక్షణ స్థితి]]
[[వర్గం:జీవ శాస్త్రము]]</text>
      <sha1>i8ioillbfwvwozzx8dvk64ome0biw7p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఆక్సిజన్ (సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>231634</id>
    <revision>
      <id>4601611</id>
      <parentid>4192844</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:17:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601611</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3766" sha1="tbni05dj7lfohkg5v5wmjkiycm2ql1w" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = ఆక్సిజన్
| image          = Oxygen (2017).jpg
| caption        = 
| writer         = జ్యోతి కృష్ణ
| story          = 
| screenplay     = 
| producer       = ఎస్.ఐశ్వర్య  &lt;br&gt; [[ఎ.ఎం.రత్నం]]{{small|(సమర్పణ)}}
| director       = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]]
| starring       = గోపీచంద్ &lt;br&gt;రాశి ఖన్నా &lt;br&gt;అను ఎమ్మాన్యుయేల్ &lt;br&gt;జగపతిబాబు
| music          = యువన్ శంకర్ రాజా
| cinematography = వెట్రి
| editing        = 
| studio         = శ్రీ సాయి రాం క్రియేషన్స్ &lt;ref name=&quot;ref2&quot; /&gt;
| released       = {{Film date|df=y|2016|10|21|ref1=&lt;ref name=&quot;ref1&quot; /&gt;}}
| runtime        = 
| country        = భారతదేశం
| language       = తెలుగు
| budget         = {{INRConvert|50|c}}
| gross          = 
}}
'''ఆక్సిజన్  ''' 2016  తెలుగు సినిమా. ప్రొడక్షన్ హౌస్ శ్రీ సాయిరాం క్రియోషన్స్.&lt;ref name=&quot;ref2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.iqlikmovies.com/movies/comingsoon/2015/12/17/Oxygen/1300 |title=Oxygen (Overview) |work=IQLIK Movies}}&lt;/ref&gt; ఇది 2016  అక్టోబరు 21న విడుదలైంది.&lt;ref name=&quot;ref1&quot;&gt;http://www.filmibeat.com/telugu/movies/oxygen.html&lt;/ref&gt; షూటింగ్ 2015 డిసెంబరులో స్టార్ట్ అయింది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.indiaglitz.com/gopichand-oxygen-with-rashi-khanna-telugu-news-148860.html |title=Oxygen (Opening)|work=Indiaglitz}}&lt;/ref&gt;

==నటులు==
*[[గోపీచంద్]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.celebrityprofiles.in/2016/02/nri-actress-anu-emmanuel-acts-in-gopichands-oxygen/|title=Oxygen (Heroine)|work=Celebrity Profiles|access-date=2016-10-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20161021182952/http://www.celebrityprofiles.in/2016/02/nri-actress-anu-emmanuel-acts-in-gopichands-oxygen/|archive-date=2016-10-21|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
*[[రాశి ఖన్నా]]
*[[అను ఇమ్మాన్యుయేల్]]
*[[శ్యామ్]]
*[[జగపతిబాబు]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://english.tupaki.com/movienews/article/Gopichand-oxygen-First-Look/35219 |title=Oxygen (Cast &amp; Crew) |work=Tupaki.com}}&lt;/ref&gt;
*[[అభిమన్యు సింగ్]]
*[[చంద్రమోహన్]]
*[[సితార (నటి)]]
*[[ఆలీ (నటుడు)]]
*[[బ్రహ్మాజీ]]
*[[అర్జున్ దాస్]]
*[[సాక్షి చౌదరి]]
*[[మేఘశ్రీ]]

==పాటల జాబితా==
*ఓ క్షణం, రచన: శ్రీమణి, గానం . ఐశ్వర్య, దీపక్
*అదీ లెక్క, రచన: రామజోగయ్య శాస్త్రి, గానం.రేవంత్
*ఆకాశం, రచన: రామజోగయ్య శాస్త్రి,గానం. ఎం. ఎల్. ఆర్. కార్తికేయన్, ఎస్.ఐశ్వర్య
*అదిరిందే , రచన: శ్రీమణి, గానం.గీతామాధురి
*వాచ్ ఔట్ ఫర్ డెంబకి , గానం.బ్లాజె .

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==ఇతర లింకులు==

[[వర్గం:2016 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:చంద్రమోహన్ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>tbni05dj7lfohkg5v5wmjkiycm2ql1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>7G బృందావన్ కాలనీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>233206</id>
    <revision>
      <id>4601653</id>
      <parentid>4272412</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:00:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601653</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10235" sha1="33kgbtf4lqx655ouztoxw5znin4g4hn" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = 7G బృందావన్ కాలనీ
| image          = 7G Rainbow Colony.jpg
| image_size     = 
| caption        = 
| director       = [[సెల్వరాఘవన్|శ్రీ రాఘవ]]
| producer       = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| writer         = శ్రీ రాఘవ
| starring       = [[రవి కృష్ణ]]&lt;br /&gt;[[సోనియా అగర్వాల్]]&lt;br /&gt;[[సుమన్ శెట్టి]]
| music          = [[యువన్ శంకర్ రాజా]]
| cinematography = [[అరవింద్ కృష్ణ]]
| editing        = 
| studio         = [[శ్రీ సూర్య మూవీస్]]
| distributor    = 
| released       = {{Film date|2004|10|15}}
| runtime        = 185 నిమిషాలు.
| country        = భారతదేశం
| language       = [[తమిళం]]
}}

'''7G బృందావన్ కాలనీ''' 2004 లో [[సెల్వరాఘవన్]] దర్శకత్వంలో తమిళం, తెలుగులో వచ్చిన ఒక ద్విభాషా ప్రేమ కథా చిత్రం.&lt;ref name=idlebrain&gt;{{cite web|title=ఐడిల్ బ్రెయిన్ లో 7జి బృందావన్ కాలనీ సమీక్ష|url=http://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-7gbrindavancolony.html|website=idlebrain.com|publisher=జీవీ|accessdate=18 November 2016}}&lt;/ref&gt; ఇందులో ఈ సినిమా నిర్మాత యైన [[ఎ. ఎం. రత్నం]] తనయుడు [[రవి కృష్ణ]], [[సోనియా అగర్వాల్]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించారు.
ఇళయరాజా తనయుడు [[యువన్ శంకర్ రాజా]] స్వరపరచిన ఈ చిత్రంలోని పాటలు మంచి ప్రేక్షకాదరణ పొందాయి.

== కథ ==
రవి ఒక దిగువ మధ్యతరగతి కుటుంబానికి చెందిన యువకుడు. తన తండ్రి ([[చంద్రమోహన్]]), తల్లి ([[సుధ (నటి)|సుధ]]), చెల్లెలుతో కలిసి నివసిస్తుంటాడు. అతను ఎప్పుడూ తరగతులకు వెళ్ళకుండా, పరీక్షల్లో పాసవకుండా, గొడవల్లో తలదూర్చుతూ ఉంటుంటే తండ్రి అతన్ని పనికిరానివాడివని తిడుతూ ఉంటాడు. రవి కూడా తానంటే తండ్రికి ఇష్టం లేదని అతనితో గొడవపడుతూ ఇంట్లోంచి వెళ్ళిపోతానని బెదిరిస్తూ ఉంటాడు. ఇలా ఉండగా పక్కనే ఉన్న ఇంటికి ఒక హిందీ మాట్లాడే మార్వాడీ కుటుంబం రాకతో అతని జీవితం కొత్త మలుపు తిరుగుతుంది. రవి ఆ కుటుంబంలో ఉండే అందమైన అమ్మాయి అనిత ([[సోనియా అగర్వాల్]]) వైపు ఆకర్షితుడవుతాడు. అతను ఆమెతో చనువుగా ఉండాలని ప్రయత్నించినా ఆమె అతన్ని పట్టించుకోదు.

రవి ధైర్యం చేసి ఆ అమ్మాయిని తాను ప్రేమిస్తున్నానని చెబుతాడు. అందరూ తనను పురుగును చూసినట్లు చూస్తుంటే తాను కనీసం చూడ్డానికైనా నోచుకున్నానని చెబుతాడు. ఆమె తాను అతనికి సరైంది కాదని చెబుతుంది. దాంతో రవి ఆమెను మరిచిపోవడానికి ప్రయత్నిస్తానని చెబుతాడు. కానీ ఆమెను మరిచిపోలేక వెంట పడుతూనే ఉంటాడు. అనిత నెమ్మదిగా గమనించగా రవి తాను అనుకున్నంత పనికిరాని వాడేమీ కాదనీ, మోటార్ సైకిళ్ళు మరమ్మత్తు చేయడంలో అతనికి మంచి నైపుణ్యం ఉందని తెలుస్తుంది. అనిత అతన్ని హీరో హోండా షో రూం కి తీసుకెళ్ళి అతనికి ఉద్యోగం ఇప్పించమంటుంది. వాళ్ళు ఓ బైక్ ను బిగించగలిగితే ఉద్యోగం ఇస్తామంటారు. రవి మొదట్లో అందుకు ఒప్పుకోడు. దాంతో అనిత అతన్ని ప్రేమిస్తున్నాననీ వారిద్దరూ కలిసి ఉండాలంటే అతనికి ఏదో ఒక ఉద్యోగం కావలనీ చెబుతుంది. దాంతో అతను వాళ్ళు చెప్పిన పని చేసి అక్కడే ఉద్యోగం సంపాదిస్తాడు.

రవి తండ్రి కూడా కొడుకు ప్రయోజకుడయ్యాడని సంతోషిస్తాడు. ఎప్పుడూ తిడుతూ ఉండే తాను కొడుకు ఎదురుగా పొగడకుండా చాటుగా అతని తల్లి వద్ద కొడుకు గొప్పతనాన్ని ప్రశంసిస్తాడు. అప్పటి దాకా తండ్రంటే ద్వేషం ఉన్న రవి తన పట్ల తండ్రికున్న ప్రేమను తెలుసుకుంటాడు. కానీ అనిత, రవితో సన్నిహితంగా ఉండటం చూసిన అనిత తల్లి వారిద్దరి పెళ్ళికి ససేమిరా ఒప్పుకోనంటుంది. రవి తండ్రి కూడా ఆమెకు సర్దిచెప్పాలని చూస్తాడు. అనిత తండ్రి వ్యాపారం దెబ్బతిన్నందువల్ల మరో హిందీ కుటుంబం వారికి సహాయం చేసిందనీ వాళ్ళ అబ్బాయికి తమ అమ్మాయినిచ్చి పెళ్ళి చేయాలని చెబుతుంది. అనిత ఇంట్లోంచి తప్పించుకుని రవితో కలిసి ఓ హోటల్ కి వెళుతుంది.

అక్కడ అనిత రవి తనను ప్రేమించినందుకు జీవితాంతం బాధ పడకుండా ఉండాలనీ, తనకు తల్లిదండ్రులు చూసిన సంబంధం చేసుకునే ముందు రవితో ఒక రాత్రి గడపాలనుందనీ చెబుతుంది. రవి మొదట ఆశ్చర్యపోయినా అందుకు అంగీకరించి ఆ రాత్రి వారిద్దరూ ఒక్కటవుతారు. కానీ ఉదయం లేవగానే రవి అనితతోనే జీవితాంతం కలిసి ఉండాలనుకున్నట్లు చెబుతాడు. దాంతో అనిత తనను కేవలం శారీరక సుఖం కోసమే అలా అడుగుతున్నాడని వాదిస్తుంది. అలా కోపంలో విసురుగా హోటల్ రూములో నుంచి బయటకు వచ్చి రోడ్డు దాటుతుండగా ఓ లారీ కిందపడి మరణిస్తుంది. రవి కూడా ఆత్మహత్య చేసుకోవాలని వాహనాలకు అడ్డంగా పరిగెడతాడు కానీ అందరూ అతన్ని తిడుతూ వెళ్ళిపోతారు. అప్పట్నుంచి అతను ఆమె ఊహల్లోనే బతుకుతుండటంతో కథ ముగుస్తుంది.

== తారాగణం ==
* [[రవి కృష్ణ]]
* [[సోనియా అగర్వాల్]]
* [[చంద్రమోహన్]]
* [[సుధ (నటి)|సుధ]]
* [[సుమన్ శెట్టి]]
* [[సుదీప]]

== పాటలు ==
ఈ సినిమాకు [[ఇళయరాజా]] తనయుడు [[యువన్ శంకర్ రాజా]] సంగీతాన్నందించాడు. పాటలు మంచి ప్రేక్షకాదరణ పొంది సినిమా విజయానికి దోహదపడ్డాయి.
* మేం వయసుకు వచ్చాం (ఈ పాటలో తమిళ నటి [[మయూరీ (నటి)|మయూరీ]] స్పెషల్ అప్పీయరెన్స్ గా వచ్చింది)
* కలలు కనే కాలాలు
* తలచి తలచి చూసా

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:2004 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:చంద్రమోహన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుధ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>33kgbtf4lqx655ouztoxw5znin4g4hn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>నీ మనసు నాకు తెలుసు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>233430</id>
    <revision>
      <id>4601610</id>
      <parentid>4394015</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:16:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601610</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12542" sha1="h57m2xsx6snj99z19st1ikymio0ap51" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = నీ మనసు నాకు తెలుసు
| image          = Enakku 20 Unakku 18.jpg
| caption        = 
| director       = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]]
| producer       = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| writer         = జ్యోతి కృష్ణ
| starring       = [[తరుణ్]]&lt;br&gt;[[శ్రియా సరన్]]&lt;br&gt;[[త్రిష కృష్ణన్]]
| music          = [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]]
| cinematography = ఆర్. గణేష్
| editing        = 
| distributor    = శ్రీ సూర్యా మూవీస్
| released       = {{Film date|2003|12|05|df=y}}
| runtime        = 
| country        = భారతదేశం
| language       = తెలుగు
| budget         = 
}}
'''నీ మనసు నాకు తెలుసు''' 2003లో [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతికృష్ణ]] దర్శకత్వంలో విడుదలైన ప్రేమకథా చిత్రం. ఇందులో [[తరుణ్ కుమార్|తరుణ్]], [[శ్రియా సరన్|శ్రీయ]], [[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]] ముఖ్య పాత్రలు పోషించారు. [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]] సంగీతాన్నందించాడు. ఈ సినిమా ద్వారా ప్రముఖ నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] తనయుడు జ్యోతికృష్ణ దర్శకుడుగా పరిచమయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.hindu.com/mp/2003/12/04/stories/2003120400470300.htm |title=Keeping fingers crossed |publisher=The Hindu |date=2003-12-04 |accessdate=2012-08-04 |website= |archive-date=2012-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121110025548/http://www.hindu.com/mp/2003/12/04/stories/2003120400470300.htm |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== కథ ==
శ్రీధర్ ([[తరుణ్ కుమార్|తరుణ్]]) ఓ కాలేజీలో డిగ్రీ ఆఖరి సంవత్సరం చదువుతుంటాడు. క్యాంపస్ సెలెక్షన్స్ లో ఎంపికవుతాడు. ఇంటర్వ్యూ కోసం ముంబై వెళతాడు. అక్కడి నుంచి వస్తుండగా రైల్లో ప్రీతి ([[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]]) అనే అమ్మాయిని చూసి మనసు పారేసుకుంటాడు. శ్రీధర్ ఆ అమ్మాయి డిగ్రీ మొదటి సంవత్సరంలో చేరబోతోందనీ, ప్రీతి అతను డిగ్రీ ఆఖరి సంవత్సరంలో ఉన్నాడనీ తెలుసుకుంటారు. శ్రీధర్, ప్రీతి ఇద్దరూ [[క్రికెట్]] ను ఆరాధించే వాళ్ళే. అంతే కాకుండా శ్రీధర్ కు ఫుట్ బాల్ అంటే కూడా ఇష్టం. ఆ కళాశాల ప్రిన్సిపల్ రేష్మ ([[శ్రియా సరన్|శ్రీయ]]) అనే మరో విద్యార్థిని శ్రీధర్ నాయకత్వం వహిస్తున్న [[ఫుట్ బాల్]] టీముకు శిక్షకురాలిగా నియమిస్తాడు. ఒక వైపు శ్రీధర్ ప్రీతి కోసం అన్ని మహిళా కళాశాలల్లో వెతుకుంటే, మరో వైపు ప్రీతి శ్రీధర్ కోసం అబ్బాయిల [[కళాశాల]]ల్లో వెతుకుతూ ఉంటుంది. ఒకసారి అనుకోకుంటా శ్రీధర్ తల్లికి గుండెపోటు వస్తే ప్రీతి సహాయం చేస్తుంది. ప్రీతిని వెతుకుతూ ఓ సారి శ్రీధర్ ఎల్. బి. స్టేడియంలో ఓ [[క్రికెట్]] మ్యాచ్ కోసం వెళతాడు. అప్పుడే అక్కడ [[బాంబు]] పేలుడు జరిగి గాయపడుతాడు. అప్పుడే మళ్ళీ ప్రీతి, శ్రీధర్ లు ఒకరినొకరు చూసుకుంటారు కానీ గలాటా వల్ల ఇద్దరూ కలుసుకోలేరు.

తరువాత ప్రీతి తల్లిదండ్రులు ఆమె వెతుకుతున్న అబ్బాయిని గురించి మరిచిపోమనీ తాము చూసిన పెళ్ళి సంబంధం చేసుకోమనీ బలవంతం చేస్తారు. అదే సమయంలో శ్రీధర్ తల్లి కూడా అతని ప్రేమని కాసేపు పక్కనబెట్టి చదువు మీద దృష్టి కేంద్రీకరించమని, పై చదువుల కోసం విదేశాలు వెళ్ళమని సలహా ఇస్తుంది. అప్పుడే శ్రీధర్ కు ప్రీతి తమ ఇంటి వెనుకే ఉంటున్నారనీ, వాళ్ల తల్లిదండ్రులు ఆమె పెళ్ళి గురించి చెప్పడానికి వస్తే తెలుస్తుంది. శ్రీధర్ స్నేహితులు అంతర్ కళాశాల ఫుట్ బాల్ పోటీల్లో పాల్గొని కప్ గెలుచుకుని వస్తారు. ఆ లోపే శ్రీధర్ తల్లికి మళ్ళీ గుండెపోటు వస్తుంది. అప్పుడు ప్రీతి తండ్రి ఆమెను ఆసుపత్రిలో చేరుస్తాడు. శ్రీధర్ బావను పోలీసులు అకారణంగా అరెస్టు చేస్తే ప్రీతి వెళ్ళి విడిపించుకుని వస్తుంది. కొద్ది రోజుల్లో శ్రీధర్ తల్లి చనిపోతుంది. శ్రీధర్ బావకు [[బెంగుళూరు]]లో వేరే ఉద్యోగం రావడంతో ఆ కుటుంబం అక్కడికి ప్రయాణమవుతారు. శ్రీధర్ ఒంటరితనాన్ని భరించలేక మూడేళ్ళ పాటు విదేశం వెళ్ళి తిరిగి వస్తాడు. వచ్చేటపుడు ఈ రైల్లో ఎక్కగా అదే బోగీలో ప్రీతి కూడా ఉంటుంది. ఇన్నాళ్ళూ ఆమె అతని కోసమే ఎదురు చూస్తూ పెళ్ళి చేసుకోకుండా ఉన్నదని తెలుసుకున్న శ్రీధర్ ఆమెతో కలుసుకోవడంతో కథ ముగుస్తుంది.

== తారాగణం ==
* శ్రీధర్ గా [[తరుణ్ కుమార్|తరుణ్]]
* రేష్మగా [[శ్రియా సరన్|శ్రీయ]]
* ప్రీతిగా [[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]]
* [[తనికెళ్ళ భరణి]]
* [[సునీల్ (నటుడు)|సునీల్]]
* [[ఎం. ఎస్. నారాయణ]]
* [[రీమా సేన్]]
* [[నాగూర్ బాబు|మనో]] (అతిథి పాత్ర)
*[[అర్చన పూరణ్ సింగ్]] ప్రీతి తల్లి
*[[కలైరాణి]]
*[[సూర్య (తెలుగు నటుడు)|సూర్య]]
* [[చంద్రమోహన్]]
* [[శరణ్య నాగ్]]
* [[జానకి సబేష్]]
* [[భారతి (తమిళ నటి)|భారతి]]

== పాటలు ==
{{Infobox album
| Name        = నీ మనసు నాకు తెలుసు
| Type        = 
| Artist      = [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]]
| Cover       = 
| Background  = 
| Released    = 2003
| Recorded    = పంచతన్ రికార్డ్ ఇన్
| Genre       = సినిమా సంగీతం 
| Length      = 
| Label       = ఆదిత్య మ్యూజిక్
| Producer    = [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]]
|  Last album  =  ''వారియర్స్ ఆఫ్ హెవెన్ అండ్ ఎర్త్''&lt;br /&gt;(2003)
|  This album  =  '''నీ మనసు నాకు తెలుసు'''&lt;br /&gt;(2003)
|  Next album  =  ''కంగలాల్ కైదు సేయ్''&lt;br /&gt;(2003)
}}

ఈ సినిమాలు ఎ. ఆర్. రెహమాన్ స్వరపరచిన ఆరు పాటలున్నాయి.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.raaga.com/channels/telugu/moviedetail.asp?mid=a0000350 |title=Nee Manasu Naaku Telusu Songs - Nee Manasu Naaku Telusu Telugu Movie Songs - Telugu Songs Lyrics Trailer Videos, Preview Stills Reviews |publisher=Raaga.com |date= |accessdate=2012-08-04}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dishant.com/album/nee-manasu-naaku-telusu.html |title=Nee Manasu Naaku Telusu Songs, Nee Manasu Naaku Telusu Lyrics, Nee Manasu Naaku Telusu Videos, Download MP3 Songs, Telugu Music - Sangeethouse.com |publisher=Dishant.com |date= |accessdate=2012-08-04 |archive-date=2011-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110316223842/http://www.dishant.com/album/nee-manasu-naaku-telusu.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; తెలుగులో [[గ్యాంగ్ మాస్టర్]] అనే సినిమా చేసిన తొమ్మిదేళ్ళ తర్వాత ఎ. ఆర్. రెహమాన్ మళ్లీ తెలుగు సినిమాకు పని చేశాడు.
{| class=&quot;tracklist&quot;
|-  style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
! పాట !! గాయకులు
|-
| &quot;అందని అందం అస్కావా&quot;
| సూర్జో భట్టాచార్య, [[శ్రేయా ఘోషాల్]] 
|-
| &quot;కలుసుకుందామా&quot;
| [[చిన్మయి]], [[ఉన్ని మేనన్]]
|-
| &quot;కామా కామా&quot;
| అనుపమ, అపర్ణ, కునాల్ గంజావాలా, బ్లాజ్, జార్జ్ పీటర్
|-
| &quot;స్నేహితుడే ఉంటే&quot;
| చిన్మయి, [[మనో]], [[ఉన్నికృష్ణన్]]
|-
| &quot;ఏదో ఏదో నాలో&quot;
| [[కార్తీక్]], [[గోపిక పూర్ణిమ]]
|-
| &quot;మస్తురా మస్తురా&quot;
| [[శ్రీరాం పార్థసారథి]], చిత్ర శివరామన్, మాతంగి, జార్జ్ పీటర్
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు ప్రేమకథా సినిమాలు]]
[[వర్గం:తరుణ్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:శ్రియా సరన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:త్రిష నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఏ.ఎం.రత్నం నిర్మించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఎ. ఆర్. రెహమాన్ సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సునీల్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఎం.ఎస్.నారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:తనికెళ్ళ భరణి సినిమాలు]]
[[వర్గం:2003 తెలుగు సినిమాలు]]</text>
      <sha1>h57m2xsx6snj99z19st1ikymio0ap51</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గెయిల్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>256596</id>
    <revision>
      <id>4601458</id>
      <parentid>4601423</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:31:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* సహజ వాయువు ప్రసారం */</comment>
      <origin>4601458</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="112733" sha1="n44w7aio42ojrd9l78n62oim47wdlmf" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; ఏప్రిల్ 2020లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగర్ నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాస్ మార్కెటింగ్ ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగ్, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబిక్ మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి మరియు షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాట్ మార్కెట్‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* డిసెంబర్ 2011లో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్స్ LP (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైన్ పాస్ లిక్విఫక్షన్, LLCతో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది, దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* అక్టోబరు 2012లో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగ్ &amp; ట్రేడింగ్ సింగపూర్‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* అక్టోబర్ 2010లో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2012లో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|GDF Suez]] తో 0.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2012లో, గెయిల్ జనవరి 2013 నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (GGSPL) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; GGSPL 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టర్ సేల్ మరియు కొనుగోలు ఒప్పందాలను (MSPAలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెట్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడ్ (PLL) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో PLL రాస్ లఫాన్ లిక్విఫైడ్ నేచురల్ గ్యాస్ కో. లిమిటెడ్ (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; ఆగస్టు 2006లో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, PLL పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో, PLL ఖతార్‌గ్యాస్‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాస్ ప్రాసెసింగ్ యూనిట్ (GPUలు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగ్ చేస్తుంది, అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి MFO, ప్రొపైలిన్ మరియు హైడ్రోజనేటెడ్ C4 మిక్స్. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా PSU ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (OMCలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా EPS, PU, LAB పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోన్ మరియు ఫినాల్‌లను ప్రొపైలిన్ నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

MFOను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడ్‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూర్ (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసార్, లక్వా, గాంధర్ ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాస్ ప్రాసెసింగ్ యూనిట్లను (GPU) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో GCU ఉంది. GPU/GCU ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమర్ వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసార్ మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (LHC) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== పెట్రోకెమికల్స్ ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్స్ కాంప్లెక్స్‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాస్ మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమర్ వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్స్‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ యొక్క ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని PATA వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ LLDPE మరియు HDPEలను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషన్ పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ [[టన్నులు]] మరియు HDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయ్ కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. HDPE/LLDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి PATA వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, USA కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక HDPE/LLDPE ప్లాంట్ మరియు ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, HDPE &amp; LLDPE మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. G-Lex మరియు G-Lene బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} MTPA మరొక అంకితమైన HDPE డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా HDPE,  LLDPE నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} MTPAకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢ్‌లోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ &amp; పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం 220 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 60 KTA PP. గెయిల్, దహేజ్‌లోని OPaL యొక్క గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 340 KTA PPని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు PNG, రవాణా రంగానికి CNGని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

IGL మరియు MGL విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగర్ గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు UP గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. PNGRB రాకతో, వివిధ నగరాల్లో PNG అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్‌లు కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.
=== అన్వేషణ మరియు ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డ్ బెల్ట్, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ONGC, OIL, GSPC, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ &amp; ప్రొడక్షన్, పెట్రోగాస్, JOGPL, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 E&amp;P బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మార్‌లోని A-1, A-3 బ్లాక్‌లు).

బ్లాక్‌లు అన్వేషణ, అంచనా మరియు అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాక్‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాక్‌లలో హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాక్‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1 మరియు A-3 మయన్మార్, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, మరియు CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండ్ బ్లాక్ (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాక్‌లలో (A-1 మరియు A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి మరియు మే 2013లో గ్యాస్ ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్‌షోర్ (MN-OSN-2000/2) బ్లాక్‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాక్‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిన్‌లలో షేల్ గ్యాస్ సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (MOT)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. MOT లోని మరో ప్రతినిధి DGH (డైరెక్టరేట్ జనరల్ ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్స్), ONGC మరియు ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా DGH ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనల్ గ్యాస్ హైడ్రేట్ ప్రోగ్రామ్‌లో సభ్యురాలు మరియు గ్యాస్ హైడ్రేట్ అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ ====

గెయిల్ గ్యాస్ అనేది గెయిల్ యొక్క పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) మొదటి రౌండ్ బిడ్డింగ్‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], మరియు [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాస్ ఎంపికైంది. గెయిల్ గ్యాస్ దేవాస్, మీరట్, సోనెపట్, వారణాసి మరియు కోటా నగరంలో CNG &amp; PNG (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య మరియు గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ GAS భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని TTZ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా మరియు ఫిరోజాబాద్) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ GAS ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో CGD పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ (NRL) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచర్ అయిన BCPLలో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. BCPL మరియు మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ మరియు నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ మధ్య ఫీడ్‌స్టాక్ సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకర్, పాలిథిలిన్ మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్స్ ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

BCPLను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]] 5 ఫిబ్రవరి 2016న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమర్ ప్లాంట్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి BCPL ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంట్ ప్రస్తుతం O&amp;M దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంట్ 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్ట్ షీట్.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింట్ వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాస్ లిమిటెడ్ (AGL)''&lt;br /&gt;AGL ఇండోర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది మరియు ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL వరుసగా గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో ఐదు మరియు రెండు CNG స్టేషన్లను మరియు గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు CNG పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం AGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (BGL)''&lt;br /&gt;BGL [[విజయవాడ]]లో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు హైదరాబాద్‌లో 4 CNG స్టేషన్లను మరియు రాజమహేంద్రవరంలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు BGL CNG సరఫరా చేస్తోంది. BGL హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో LPG స్టేషన్‌లను మరియు తిరుపతిలో ఒక ఆటో LPG స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాద్ మరియు విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) కోసం BGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, HPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రల్ U.P. గ్యాస్ లిమిటెడ్ (CUGL)''&lt;br /&gt;CUGL కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 CNG స్టేషన్‌లను మరియు బరేలీలో రెండు CNG స్టేషన్‌లను నిర్వహిస్తోంది. CUGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. CUGL కాన్పూర్ మరియు బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షన్‌తో PNG యొక్క దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం CUGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది మరియు BPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. CUGL రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (GGL)''&lt;br /&gt;GGL లక్నోలో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు ఆగ్రాలో మూడు CNG స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. GGL రెండు నగరాల్లో CNGని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో PNG దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి GGL ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో మరియు ఆగ్రాలో CGD కోసం GGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను IOCLతో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)''&lt;br /&gt;CNG అమ్మకాలు మరియు భారతదేశంలో CNG సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా IGL అతిపెద్ద CGD సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతమ్ బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాద్ మరియు ఘజియాబాద్ మరియు గురుగ్రామ్‌లో కొంత భాగం CGD కోసం IGL హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. IGL NCR లోని దాదాపు 425 CNG స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డ్ గ్యాస్ మరియు 10,00,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, BPCL కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)''&lt;br /&gt;MGL అనేది గెయిల్ మరియు బ్రిటిష్ గ్యాస్ యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MGL ముంబై, థానే, మీరా-భయందర్ మరియు నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 CNG స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు మరియు 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక మరియు వాణిజ్య వినియోగదారులకు PNG సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై మరియు మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని CGD కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిష్ గ్యాస్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MNGL)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ మరియు భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (BPCL) యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MNGL ను పెట్రోలియం మరియు నేచురల్ గ్యాస్ రెగ్యులేటరీ బోర్డ్ (PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర మరియు రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడ్ మరియు పర్భాని జిల్లాలు మరియు తెలంగాణలోని నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, నిర్మల్, మంచిర్యాల్ కుమురం భీమ్ ఆసిఫాబాద్ &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ BPCLతో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ మరియు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్‌తో గెయిల్ జాయింట్ వెంచర్ అయిన ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీన్ సామర్థ్యం (డ్యూయల్ ఫీడ్ క్రాకర్) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికల్ రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు, అవి రిలయన్స్ ఇండస్ట్రీస్ లిమిటెడ్ (RIL), ఇండియన్ ఆయిల్ (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్ (గెయిల్), మరియు హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. 15 నవంబర్ 2006న ONGC పెట్రో అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది, ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (ONGC), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL) మరియు గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్స్‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయల్ ఫీడ్ ఇథిలీన్ క్రాకర్ (C2/ C3/ C4 మరియు నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది, ఇది ఇథిలీన్ మరియు ప్రొపైలిన్‌ను పెట్రోకెమికల్ ఫీడ్‌స్టాక్‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఇది పాలిథిలిన్ (LLDPE, HDPE) మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ (PP) యొక్క డౌన్‌స్ట్రీమ్ యూనిట్‌లకు మరియు అనుబంధ యూనిట్ అంటే, పైగ్యాస్ హైడ్రోట్రీటింగ్, బెంజీన్ మరియు బుటాడిన్ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాస్, 1,3- బుటాడిన్ మరియు బెంజీన్) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్స్ అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ మరియు ఆఫ్‌సైట్ సౌకర్యాలు ECTS మరియు CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్స్‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాస్ రూట్ కాంప్లెక్స్ ఖంభట్ గల్ఫ్‌లోని దహేజ్‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ONGC యొక్క C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ONGC యొక్క ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగ్, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకర్ లోడింగ్ మరియు పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెట్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి LNG]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు మరియు ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, BPCL, ONGC మరియు IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ LNG లిమిటెడ్ (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్ మరియు MSEB మధ్య జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE యొక్క అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL యొక్క ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జి LNGr యొక్క అన్‌లోడ్, నిల్వ మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్.

''త్రిపుర నేచురల్ గ్యాస్ కంపెనీ లిమిటెడ్ (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది మరియు అగర్తలాలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది, ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాస్ గ్లోబల్ ఎనర్జీ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాస్‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ చైనాలో గ్యాస్ మరియు ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ కార్పొరేషన్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాస్ డిమాండ్ మరియు సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ కార్పొరేషన్) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి LNG &amp; పెట్రోకెమికల్ ట్రేడింగ్‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూర్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ USలోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (USA) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; US అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాస్ ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడ్ జాయింట్ వెంచర్‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్ట్‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాస్ రాష్ట్రంలో ఈగిల్ ఫోర్డ్ షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూర్ మరియు USలో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా మరియు మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూమ్ గ్యాస్ కంపెనీ (FGC) మరియు నేషనల్ గ్యాస్ కంపెనీ (నాట్గాస్). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాస్ మరియు CNG వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్ మరియు చైనా గ్యాస్ సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మార్‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం మరియు బర్మా (మయన్మార్)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడ్‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.{{citation needed|date=July 2012}}
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెట్‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో మరియు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం మరియు ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR యొక్క విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్, హెల్త్‌కేర్/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి మరియు ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం మరియు పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్ట్ అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం యొక్క స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న మరియు సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి LPG విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి LPG కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థులపై దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు మరియు అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన మరియు మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు మరియు దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన మరియు జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషన్ కార్యక్రమం మరియు శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూల్ బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>n44w7aio42ojrd9l78n62oim47wdlmf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601470</id>
      <parentid>4601458</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:54:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఎల్‌ఎన్‌జి */</comment>
      <origin>4601470</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="113253" sha1="mzmqt75m07k7bbeqnn2ra4nd36vnkfs" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; ఏప్రిల్ 2020లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగర్ నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాస్ మార్కెటింగ్ ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగ్, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబిక్ మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి మరియు షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== పెట్రోకెమికల్స్ ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్స్ కాంప్లెక్స్‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాస్ మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమర్ వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్స్‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ యొక్క ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని PATA వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ LLDPE మరియు HDPEలను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషన్ పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ [[టన్నులు]] మరియు HDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయ్ కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. HDPE/LLDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి PATA వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, USA కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక HDPE/LLDPE ప్లాంట్ మరియు ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, HDPE &amp; LLDPE మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. G-Lex మరియు G-Lene బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} MTPA మరొక అంకితమైన HDPE డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా HDPE,  LLDPE నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} MTPAకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢ్‌లోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ &amp; పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం 220 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 60 KTA PP. గెయిల్, దహేజ్‌లోని OPaL యొక్క గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 340 KTA PPని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు PNG, రవాణా రంగానికి CNGని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

IGL మరియు MGL విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగర్ గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు UP గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. PNGRB రాకతో, వివిధ నగరాల్లో PNG అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్‌లు కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.
=== అన్వేషణ మరియు ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డ్ బెల్ట్, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ONGC, OIL, GSPC, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ &amp; ప్రొడక్షన్, పెట్రోగాస్, JOGPL, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 E&amp;P బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మార్‌లోని A-1, A-3 బ్లాక్‌లు).

బ్లాక్‌లు అన్వేషణ, అంచనా మరియు అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాక్‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాక్‌లలో హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాక్‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1 మరియు A-3 మయన్మార్, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, మరియు CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండ్ బ్లాక్ (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాక్‌లలో (A-1 మరియు A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి మరియు మే 2013లో గ్యాస్ ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్‌షోర్ (MN-OSN-2000/2) బ్లాక్‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాక్‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిన్‌లలో షేల్ గ్యాస్ సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (MOT)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. MOT లోని మరో ప్రతినిధి DGH (డైరెక్టరేట్ జనరల్ ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్స్), ONGC మరియు ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా DGH ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనల్ గ్యాస్ హైడ్రేట్ ప్రోగ్రామ్‌లో సభ్యురాలు మరియు గ్యాస్ హైడ్రేట్ అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ ====

గెయిల్ గ్యాస్ అనేది గెయిల్ యొక్క పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) మొదటి రౌండ్ బిడ్డింగ్‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], మరియు [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాస్ ఎంపికైంది. గెయిల్ గ్యాస్ దేవాస్, మీరట్, సోనెపట్, వారణాసి మరియు కోటా నగరంలో CNG &amp; PNG (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య మరియు గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ GAS భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని TTZ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా మరియు ఫిరోజాబాద్) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ GAS ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో CGD పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ (NRL) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచర్ అయిన BCPLలో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. BCPL మరియు మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ మరియు నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ మధ్య ఫీడ్‌స్టాక్ సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకర్, పాలిథిలిన్ మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్స్ ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

BCPLను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]] 5 ఫిబ్రవరి 2016న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమర్ ప్లాంట్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి BCPL ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంట్ ప్రస్తుతం O&amp;M దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంట్ 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్ట్ షీట్.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింట్ వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాస్ లిమిటెడ్ (AGL)''&lt;br /&gt;AGL ఇండోర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది మరియు ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL వరుసగా గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో ఐదు మరియు రెండు CNG స్టేషన్లను మరియు గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు CNG పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం AGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (BGL)''&lt;br /&gt;BGL [[విజయవాడ]]లో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు హైదరాబాద్‌లో 4 CNG స్టేషన్లను మరియు రాజమహేంద్రవరంలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు BGL CNG సరఫరా చేస్తోంది. BGL హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో LPG స్టేషన్‌లను మరియు తిరుపతిలో ఒక ఆటో LPG స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాద్ మరియు విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) కోసం BGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, HPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రల్ U.P. గ్యాస్ లిమిటెడ్ (CUGL)''&lt;br /&gt;CUGL కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 CNG స్టేషన్‌లను మరియు బరేలీలో రెండు CNG స్టేషన్‌లను నిర్వహిస్తోంది. CUGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. CUGL కాన్పూర్ మరియు బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షన్‌తో PNG యొక్క దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం CUGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది మరియు BPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. CUGL రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (GGL)''&lt;br /&gt;GGL లక్నోలో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు ఆగ్రాలో మూడు CNG స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. GGL రెండు నగరాల్లో CNGని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో PNG దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి GGL ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో మరియు ఆగ్రాలో CGD కోసం GGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను IOCLతో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)''&lt;br /&gt;CNG అమ్మకాలు మరియు భారతదేశంలో CNG సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా IGL అతిపెద్ద CGD సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతమ్ బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాద్ మరియు ఘజియాబాద్ మరియు గురుగ్రామ్‌లో కొంత భాగం CGD కోసం IGL హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. IGL NCR లోని దాదాపు 425 CNG స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డ్ గ్యాస్ మరియు 10,00,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, BPCL కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)''&lt;br /&gt;MGL అనేది గెయిల్ మరియు బ్రిటిష్ గ్యాస్ యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MGL ముంబై, థానే, మీరా-భయందర్ మరియు నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 CNG స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు మరియు 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక మరియు వాణిజ్య వినియోగదారులకు PNG సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై మరియు మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని CGD కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిష్ గ్యాస్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MNGL)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ మరియు భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (BPCL) యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MNGL ను పెట్రోలియం మరియు నేచురల్ గ్యాస్ రెగ్యులేటరీ బోర్డ్ (PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర మరియు రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడ్ మరియు పర్భాని జిల్లాలు మరియు తెలంగాణలోని నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, నిర్మల్, మంచిర్యాల్ కుమురం భీమ్ ఆసిఫాబాద్ &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ BPCLతో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ మరియు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్‌తో గెయిల్ జాయింట్ వెంచర్ అయిన ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీన్ సామర్థ్యం (డ్యూయల్ ఫీడ్ క్రాకర్) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికల్ రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు, అవి రిలయన్స్ ఇండస్ట్రీస్ లిమిటెడ్ (RIL), ఇండియన్ ఆయిల్ (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్ (గెయిల్), మరియు హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. 15 నవంబర్ 2006న ONGC పెట్రో అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది, ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (ONGC), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL) మరియు గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్స్‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయల్ ఫీడ్ ఇథిలీన్ క్రాకర్ (C2/ C3/ C4 మరియు నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది, ఇది ఇథిలీన్ మరియు ప్రొపైలిన్‌ను పెట్రోకెమికల్ ఫీడ్‌స్టాక్‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఇది పాలిథిలిన్ (LLDPE, HDPE) మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ (PP) యొక్క డౌన్‌స్ట్రీమ్ యూనిట్‌లకు మరియు అనుబంధ యూనిట్ అంటే, పైగ్యాస్ హైడ్రోట్రీటింగ్, బెంజీన్ మరియు బుటాడిన్ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాస్, 1,3- బుటాడిన్ మరియు బెంజీన్) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్స్ అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ మరియు ఆఫ్‌సైట్ సౌకర్యాలు ECTS మరియు CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్స్‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాస్ రూట్ కాంప్లెక్స్ ఖంభట్ గల్ఫ్‌లోని దహేజ్‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ONGC యొక్క C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ONGC యొక్క ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగ్, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకర్ లోడింగ్ మరియు పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెట్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి LNG]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు మరియు ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, BPCL, ONGC మరియు IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ LNG లిమిటెడ్ (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్ మరియు MSEB మధ్య జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE యొక్క అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL యొక్క ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జి LNGr యొక్క అన్‌లోడ్, నిల్వ మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్.

''త్రిపుర నేచురల్ గ్యాస్ కంపెనీ లిమిటెడ్ (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది మరియు అగర్తలాలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది, ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాస్ గ్లోబల్ ఎనర్జీ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాస్‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ చైనాలో గ్యాస్ మరియు ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ కార్పొరేషన్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాస్ డిమాండ్ మరియు సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ కార్పొరేషన్) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి LNG &amp; పెట్రోకెమికల్ ట్రేడింగ్‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూర్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ USలోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (USA) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; US అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాస్ ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడ్ జాయింట్ వెంచర్‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్ట్‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాస్ రాష్ట్రంలో ఈగిల్ ఫోర్డ్ షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూర్ మరియు USలో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా మరియు మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూమ్ గ్యాస్ కంపెనీ (FGC) మరియు నేషనల్ గ్యాస్ కంపెనీ (నాట్గాస్). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాస్ మరియు CNG వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్ మరియు చైనా గ్యాస్ సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మార్‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం మరియు బర్మా (మయన్మార్)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడ్‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.{{citation needed|date=July 2012}}
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెట్‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో మరియు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం మరియు ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR యొక్క విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్, హెల్త్‌కేర్/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి మరియు ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం మరియు పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్ట్ అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం యొక్క స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న మరియు సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి LPG విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి LPG కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థులపై దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు మరియు అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన మరియు మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు మరియు దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన మరియు జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషన్ కార్యక్రమం మరియు శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూల్ బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>mzmqt75m07k7bbeqnn2ra4nd36vnkfs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601471</id>
      <parentid>4601470</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు */</comment>
      <origin>4601471</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="117476" sha1="l0m5gry18k90bgocnm5ojcwgs4i92y4" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; ఏప్రిల్ 2020లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగర్ నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాస్ మార్కెటింగ్ ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగ్, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబిక్ మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి మరియు షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== LPG ఉత్పత్తి మరియు ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (LPG) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ మరియు వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, GAIL దేశంలోని ప్రధాన LPG ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం LPGని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక మరియు వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. GAIL ఏడు LPG ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూర్‌లో మరియు ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (UP), గంధర్ (గుజరాత్) మరియు ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ TPA LPG మరియు ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బన్‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

LPG ట్రాన్స్‌మిషన్ కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న మరియు నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ GAIL. ఇది 2038-కిమీ LPG పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది మరియు 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. LPG ట్రాన్స్‌మిషన్ వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల LPGని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా LPG ప్రసారం 3145 TMT.

GAIL LPG ఉత్పత్తిలో భారతీయ LPG మార్కెట్‌లో దాదాపు 10% మరియు LPG అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

GAIL గ్యాస్ ప్రాసెసింగ్ యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా LPGని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే LPG అని పిలుస్తారు. GAIL యొక్క LPG పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన మరియు మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

GAIL LPGని PSU ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలైన IOCL, BPCL మరియు HPCL ఎక్స్-GPUలకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్స్ ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్స్ కాంప్లెక్స్‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాస్ మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమర్ వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్స్‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ యొక్క ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని PATA వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ LLDPE మరియు HDPEలను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషన్ పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ [[టన్నులు]] మరియు HDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయ్ కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. HDPE/LLDPEని ఉత్పత్తి చేయడానికి PATA వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, USA కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక HDPE/LLDPE ప్లాంట్ మరియు ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, HDPE &amp; LLDPE మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. G-Lex మరియు G-Lene బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} MTPA మరొక అంకితమైన HDPE డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా HDPE,  LLDPE నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} MTPAకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢ్‌లోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ &amp; పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యం 220 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 60 KTA PP. గెయిల్, దహేజ్‌లోని OPaL యొక్క గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 KTA HDPE &amp; LLDPE మరియు 340 KTA PPని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు PNG, రవాణా రంగానికి CNGని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

IGL మరియు MGL విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగర్ గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు UP గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. PNGRB రాకతో, వివిధ నగరాల్లో PNG అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్‌లు కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.
=== అన్వేషణ మరియు ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డ్ బెల్ట్, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ONGC, OIL, GSPC, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ &amp; ప్రొడక్షన్, పెట్రోగాస్, JOGPL, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 E&amp;P బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మార్‌లోని A-1, A-3 బ్లాక్‌లు).

బ్లాక్‌లు అన్వేషణ, అంచనా మరియు అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాక్‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాక్‌లలో హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాక్‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1 మరియు A-3 మయన్మార్, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, మరియు CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండ్ బ్లాక్ (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాక్‌లలో (A-1 మరియు A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి మరియు మే 2013లో గ్యాస్ ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్‌షోర్ (MN-OSN-2000/2) బ్లాక్‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాక్‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిన్‌లలో షేల్ గ్యాస్ సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (MOT)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. MOT లోని మరో ప్రతినిధి DGH (డైరెక్టరేట్ జనరల్ ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్స్), ONGC మరియు ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా DGH ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనల్ గ్యాస్ హైడ్రేట్ ప్రోగ్రామ్‌లో సభ్యురాలు మరియు గ్యాస్ హైడ్రేట్ అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ ====

గెయిల్ గ్యాస్ అనేది గెయిల్ యొక్క పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) మొదటి రౌండ్ బిడ్డింగ్‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], మరియు [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాస్ ఎంపికైంది. గెయిల్ గ్యాస్ దేవాస్, మీరట్, సోనెపట్, వారణాసి మరియు కోటా నగరంలో CNG &amp; PNG (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య మరియు గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ GAS భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని TTZ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా మరియు ఫిరోజాబాద్) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ GAS ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో CGD పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ (NRL) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచర్ అయిన BCPLలో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. BCPL మరియు మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ మరియు నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ మధ్య ఫీడ్‌స్టాక్ సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకర్, పాలిథిలిన్ మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్స్ ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

BCPLను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]] 5 ఫిబ్రవరి 2016న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమర్ ప్లాంట్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి BCPL ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంట్ ప్రస్తుతం O&amp;M దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంట్ 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్ట్ షీట్.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింట్ వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాస్ లిమిటెడ్ (AGL)''&lt;br /&gt;AGL ఇండోర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది మరియు ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL వరుసగా గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో ఐదు మరియు రెండు CNG స్టేషన్లను మరియు గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు CNG పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం AGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (BGL)''&lt;br /&gt;BGL [[విజయవాడ]]లో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు హైదరాబాద్‌లో 4 CNG స్టేషన్లను మరియు రాజమహేంద్రవరంలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు BGL CNG సరఫరా చేస్తోంది. BGL హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో LPG స్టేషన్‌లను మరియు తిరుపతిలో ఒక ఆటో LPG స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాద్ మరియు విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) కోసం BGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, HPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రల్ U.P. గ్యాస్ లిమిటెడ్ (CUGL)''&lt;br /&gt;CUGL కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 CNG స్టేషన్‌లను మరియు బరేలీలో రెండు CNG స్టేషన్‌లను నిర్వహిస్తోంది. CUGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. CUGL కాన్పూర్ మరియు బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షన్‌తో PNG యొక్క దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం CUGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది మరియు BPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. CUGL రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (GGL)''&lt;br /&gt;GGL లక్నోలో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు ఆగ్రాలో మూడు CNG స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. GGL రెండు నగరాల్లో CNGని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో PNG దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి GGL ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో మరియు ఆగ్రాలో CGD కోసం GGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను IOCLతో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)''&lt;br /&gt;CNG అమ్మకాలు మరియు భారతదేశంలో CNG సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా IGL అతిపెద్ద CGD సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతమ్ బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాద్ మరియు ఘజియాబాద్ మరియు గురుగ్రామ్‌లో కొంత భాగం CGD కోసం IGL హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. IGL NCR లోని దాదాపు 425 CNG స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డ్ గ్యాస్ మరియు 10,00,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, BPCL కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)''&lt;br /&gt;MGL అనేది గెయిల్ మరియు బ్రిటిష్ గ్యాస్ యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MGL ముంబై, థానే, మీరా-భయందర్ మరియు నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 CNG స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు మరియు 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక మరియు వాణిజ్య వినియోగదారులకు PNG సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై మరియు మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని CGD కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిష్ గ్యాస్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MNGL)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ మరియు భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (BPCL) యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MNGL ను పెట్రోలియం మరియు నేచురల్ గ్యాస్ రెగ్యులేటరీ బోర్డ్ (PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర మరియు రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడ్ మరియు పర్భాని జిల్లాలు మరియు తెలంగాణలోని నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, నిర్మల్, మంచిర్యాల్ కుమురం భీమ్ ఆసిఫాబాద్ &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ BPCLతో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ మరియు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్‌తో గెయిల్ జాయింట్ వెంచర్ అయిన ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీన్ సామర్థ్యం (డ్యూయల్ ఫీడ్ క్రాకర్) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికల్ రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు, అవి రిలయన్స్ ఇండస్ట్రీస్ లిమిటెడ్ (RIL), ఇండియన్ ఆయిల్ (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్ (గెయిల్), మరియు హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. 15 నవంబర్ 2006న ONGC పెట్రో అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది, ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (ONGC), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL) మరియు గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్స్‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయల్ ఫీడ్ ఇథిలీన్ క్రాకర్ (C2/ C3/ C4 మరియు నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది, ఇది ఇథిలీన్ మరియు ప్రొపైలిన్‌ను పెట్రోకెమికల్ ఫీడ్‌స్టాక్‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఇది పాలిథిలిన్ (LLDPE, HDPE) మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ (PP) యొక్క డౌన్‌స్ట్రీమ్ యూనిట్‌లకు మరియు అనుబంధ యూనిట్ అంటే, పైగ్యాస్ హైడ్రోట్రీటింగ్, బెంజీన్ మరియు బుటాడిన్ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాస్, 1,3- బుటాడిన్ మరియు బెంజీన్) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్స్ అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ మరియు ఆఫ్‌సైట్ సౌకర్యాలు ECTS మరియు CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్స్‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాస్ రూట్ కాంప్లెక్స్ ఖంభట్ గల్ఫ్‌లోని దహేజ్‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ONGC యొక్క C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ONGC యొక్క ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగ్, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకర్ లోడింగ్ మరియు పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెట్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి LNG]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు మరియు ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, BPCL, ONGC మరియు IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ LNG లిమిటెడ్ (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్ మరియు MSEB మధ్య జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE యొక్క అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL యొక్క ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జి LNGr యొక్క అన్‌లోడ్, నిల్వ మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్.

''త్రిపుర నేచురల్ గ్యాస్ కంపెనీ లిమిటెడ్ (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది మరియు అగర్తలాలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది, ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాస్ గ్లోబల్ ఎనర్జీ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాస్‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ చైనాలో గ్యాస్ మరియు ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ కార్పొరేషన్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాస్ డిమాండ్ మరియు సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ కార్పొరేషన్) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి LNG &amp; పెట్రోకెమికల్ ట్రేడింగ్‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూర్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ USలోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (USA) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; US అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాస్ ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడ్ జాయింట్ వెంచర్‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్ట్‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాస్ రాష్ట్రంలో ఈగిల్ ఫోర్డ్ షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూర్ మరియు USలో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా మరియు మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూమ్ గ్యాస్ కంపెనీ (FGC) మరియు నేషనల్ గ్యాస్ కంపెనీ (నాట్గాస్). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాస్ మరియు CNG వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్ మరియు చైనా గ్యాస్ సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మార్‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం మరియు బర్మా (మయన్మార్)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడ్‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.{{citation needed|date=July 2012}}
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెట్‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో మరియు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం మరియు ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR యొక్క విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్, హెల్త్‌కేర్/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి మరియు ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం మరియు పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్ట్ అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం యొక్క స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న మరియు సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి LPG విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి LPG కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థులపై దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు మరియు అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన మరియు మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు మరియు దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన మరియు జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషన్ కార్యక్రమం మరియు శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూల్ బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>l0m5gry18k90bgocnm5ojcwgs4i92y4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601475</id>
      <parentid>4601471</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:35:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* LPG ఉత్పత్తి మరియు ప్రసారం */</comment>
      <origin>4601475</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="118585" sha1="dci1kpzvon4zbf3k26ahge3y27pani0" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; ఏప్రిల్ 2020లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగర్ నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాస్ మార్కెటింగ్ ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగ్, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబిక్ మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి మరియు షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్స్ ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్స్ కాంప్లెక్స్‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాస్ మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమర్ వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్స్‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ యొక్క ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని PATA వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయ్ కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి PATA వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, USA కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి CNGని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

IGL మరియు MGL విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగర్ గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు UP గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ మరియు ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డ్ బెల్ట్, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ONGC, OIL, GSPC, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ &amp; ప్రొడక్షన్, పెట్రోగాస్, JOGPL, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 E&amp;P బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మార్‌లోని A-1, A-3 బ్లాక్‌లు).

బ్లాక్‌లు అన్వేషణ, అంచనా మరియు అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాక్‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాక్‌లలో హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాక్‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1 మరియు A-3 మయన్మార్, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, మరియు CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండ్ బ్లాక్ (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాక్‌లలో (A-1 మరియు A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి మరియు మే 2013లో గ్యాస్ ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్‌షోర్ (MN-OSN-2000/2) బ్లాక్‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బన్ ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాక్‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిన్‌లలో షేల్ గ్యాస్ సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (MOT)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. MOT లోని మరో ప్రతినిధి DGH (డైరెక్టరేట్ జనరల్ ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్స్), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (OIL) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ ====

గెయిల్ గ్యాస్ అనేది గెయిల్ యొక్క పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (PNGRB) మొదటి రౌండ్ బిడ్డింగ్‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], మరియు [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాస్ ఎంపికైంది. గెయిల్ గ్యాస్ దేవాస్, మీరట్, సోనెపట్, వారణాసి మరియు కోటా నగరంలో CNG &amp; PNG (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య మరియు గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ GAS భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని TTZ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా మరియు ఫిరోజాబాద్) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ GAS ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో CGD పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (BCPL) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (OIL), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ (NRL) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచర్ అయిన BCPLలో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. BCPL మరియు మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ మరియు నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడ్ మధ్య ఫీడ్‌స్టాక్ సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకర్, పాలిథిలిన్ మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్స్ ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

BCPLను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]] 5 ఫిబ్రవరి 2016న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమర్ ప్లాంట్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి BCPL ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంట్ ప్రస్తుతం O&amp;M దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంట్ 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్ట్ షీట్.

==== గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబల్ (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింట్ వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాస్ లిమిటెడ్ (AGL)''&lt;br /&gt;AGL ఇండోర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది మరియు ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు CNGని సరఫరా చేస్తోంది. AGL వరుసగా గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో ఐదు మరియు రెండు CNG స్టేషన్లను మరియు గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు CNG పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియర్ మరియు ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం AGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (BGL)''&lt;br /&gt;BGL [[విజయవాడ]]లో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు హైదరాబాద్‌లో 4 CNG స్టేషన్లను మరియు రాజమహేంద్రవరంలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు BGL CNG సరఫరా చేస్తోంది. BGL హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో LPG స్టేషన్‌లను మరియు తిరుపతిలో ఒక ఆటో LPG స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాద్ మరియు విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ (CGD) కోసం BGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, HPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రల్ U.P. గ్యాస్ లిమిటెడ్ (CUGL)''&lt;br /&gt;CUGL కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 CNG స్టేషన్‌లను మరియు బరేలీలో రెండు CNG స్టేషన్‌లను నిర్వహిస్తోంది. CUGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. CUGL కాన్పూర్ మరియు బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షన్‌తో PNG యొక్క దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం CUGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది మరియు BPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. CUGL రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (GGL)''&lt;br /&gt;GGL లక్నోలో ఆరు CNG స్టేషన్లను మరియు ఆగ్రాలో మూడు CNG స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. GGL రెండు నగరాల్లో CNGని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో PNG దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి GGL ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో మరియు ఆగ్రాలో CGD కోసం GGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను IOCLతో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (IGL)''&lt;br /&gt;CNG అమ్మకాలు మరియు భారతదేశంలో CNG సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా IGL అతిపెద్ద CGD సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతమ్ బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాద్ మరియు ఘజియాబాద్ మరియు గురుగ్రామ్‌లో కొంత భాగం CGD కోసం IGL హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. IGL NCR లోని దాదాపు 425 CNG స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డ్ గ్యాస్ మరియు 10,00,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, BPCL కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)''&lt;br /&gt;MGL అనేది గెయిల్ మరియు బ్రిటిష్ గ్యాస్ యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MGL ముంబై, థానే, మీరా-భయందర్ మరియు నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 CNG స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు మరియు 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక మరియు వాణిజ్య వినియోగదారులకు PNG సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై మరియు మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని CGD కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిష్ గ్యాస్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MNGL)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ మరియు భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి BPCL) యొక్క జాయింట్ వెంచర్. MNGL ను పెట్రోలియం మరియు నేచురల్ గ్యాస్ రెగ్యులేటరీ బోర్డ్ (PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర మరియు రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడ్ మరియు పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, నిర్మల్, మంచిర్యాల్ కుమురం భీమ్ ఆసిఫాబాద్ &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు CNG సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి BPCLతో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ మరియు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్‌తో గెయిల్ జాయింట్ వెంచర్ అయిన ONGC పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ టన్నుల ఇథిలీన్ సామర్థ్యం (డ్యూయల్ ఫీడ్ క్రాకర్) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికల్ రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు, అవి రిలయన్స్ ఇండస్ట్రీస్ లిమిటెడ్ (RIL), ఇండియన్ ఆయిల్ (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్ (గెయిల్), మరియు హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. 15 నవంబర్ 2006న ONGC పెట్రో అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది, ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (ONGC), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL) మరియు గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్స్‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయల్ ఫీడ్ ఇథిలీన్ క్రాకర్ (C2/ C3/ C4 మరియు నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది, ఇది ఇథిలీన్ మరియు ప్రొపైలిన్‌ను పెట్రోకెమికల్ ఫీడ్‌స్టాక్‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఇది పాలిథిలిన్ (LLDPE, HDPE) మరియు పాలీప్రొఫైలిన్ (PP) యొక్క డౌన్‌స్ట్రీమ్ యూనిట్‌లకు మరియు అనుబంధ యూనిట్ అంటే, పైగ్యాస్ హైడ్రోట్రీటింగ్, బెంజీన్ మరియు బుటాడిన్ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాస్, 1,3- బుటాడిన్ మరియు బెంజీన్) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్స్ అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ మరియు ఆఫ్‌సైట్ సౌకర్యాలు ECTS మరియు CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్స్‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాస్ రూట్ కాంప్లెక్స్ ఖంభట్ గల్ఫ్‌లోని దహేజ్‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ONGC యొక్క C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ONGC యొక్క ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగ్, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకర్ లోడింగ్ మరియు పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెట్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి LNG దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి LNG]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి LNG సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి LNG టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు మరియు ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, BPCL, ONGC మరియు IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ LNG లిమిటెడ్ (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్ మరియు MSEB మధ్య జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి LNG లిమిటెడ్ (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE యొక్క అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL యొక్క ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జి LNGr యొక్క అన్‌లోడ్, నిల్వ మరియు రీగ్యాసిఫికేషన్.

''త్రిపుర నేచురల్ గ్యాస్ కంపెనీ లిమిటెడ్ (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది మరియు అగర్తలాలో ఒక CNG స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది, ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాస్ గ్లోబల్ ఎనర్జీ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాస్‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ చైనాలో గ్యాస్ మరియు ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ కార్పొరేషన్''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాస్ డిమాండ్ మరియు సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాస్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ కార్పొరేషన్) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి LNG &amp; పెట్రోకెమికల్ ట్రేడింగ్‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూర్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ USలోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (USA) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; US అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాస్ ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడ్ జాయింట్ వెంచర్‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్ట్‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాస్ రాష్ట్రంలో ఈగిల్ ఫోర్డ్ షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూర్ మరియు USలో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా మరియు మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూమ్ గ్యాస్ కంపెనీ (FGC), నేషనల్ గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాస్). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాస్ మరియు CNG వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్ మరియు చైనా గ్యాస్ సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాస్ రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మార్‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం మరియు బర్మా (మయన్మార్)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడ్‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.{{citation needed|date=July 2012}}
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెట్‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో మరియు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం మరియు ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్, హెల్త్‌కేర్/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి మరియు ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం మరియు పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్ట్ అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం యొక్క స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న మరియు సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి LPG విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి LPG కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థులపై దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు మరియు అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన మరియు మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు మరియు దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన మరియు జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>dci1kpzvon4zbf3k26ahge3y27pani0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601556</id>
      <parentid>4601475</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:31:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఎల్‌ఎన్‌జి */</comment>
      <origin>4601556</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="119039" sha1="47mgy64a8fig46uztskwznpm96mic9u" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని A-1, A-3 బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1, A-3 మయన్మారు, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (A-1 - A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (MN-OSN-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;BGL [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్ MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, HPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రల్ U.P. గ్యాస్ లిమిటెడ్ (CUGL)''&lt;br /&gt;CUGL కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషన్‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. CUGL రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. CUGL కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం CUGL MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది మరియు BPCL సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. CUGL రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (GGL)''&lt;br /&gt;GGL లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. GGL రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి PNG దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి GGL ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో, ఆగ్రాలో CGD కోసం GGLకి అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను IOCLతో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (IGL)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు మరియు భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా IGL అతిపెద్ద CGD సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం CGD కోసం IGL హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. IGL NCR లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MGL)''&lt;br /&gt;MGL అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. MGL ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని CGD కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిష్ గ్యాస్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (MNGL)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. MNGL ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జి PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (RIL), ఇండియన్ ఆయిలు (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' ONGC పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (C2/ C3/ C4, నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (LLDPE, HDPE), పాలీప్రొఫైలిను (PP) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ECTS, CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్, MSEB మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL  ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడ్, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (FGC), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>47mgy64a8fig46uztskwznpm96mic9u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601576</id>
      <parentid>4601556</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:44:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి */</comment>
      <origin>4601576</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="119681" sha1="0cslu6b8kjcyds5bc5ygxn4hivvjzo4" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (NYSE:CQP) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (mtpa) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom]] మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* ఏప్రిల్ 2013లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (NYSE:D)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 mtpa అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 mtpa (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 mtpa డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 mtpa ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 mtpa అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 mtpaకి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా మరియు పాలిమర్ ప్లాంట్ యొక్క ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైల్ విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ UPలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని A-1, A-3 బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1, A-3 మయన్మారు, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (A-1 - A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (MN-OSN-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. CCOE తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో CGD కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు HPCLతో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్ MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషన్‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూర్, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో CGD కోసం ''సియుజిఎల్''  MoPNG నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. MoPNG లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;MNGL అనేది పూణే నగరంలో మరియు చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాస్ ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. MNGL ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జి PNGRB) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి మరియు విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (OPaL)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (OPaL)లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో OPaL సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (RIL), ఇండియన్ ఆయిలు (IOCL), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' ONGC పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (OPaL) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (C2/ C3/ C4, నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (LLDPE, HDPE), పాలీప్రొఫైలిను (PP) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ECTS, CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (LAN &amp; ARN) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (PLL)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి PLL ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం PLL ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|QatarEnergy ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని PLL దహేజ్ టెర్మినల్‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనిక్ రోడ్ ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి PLL విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో PLL ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు PLLలో 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', IOCL సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (KLL)''&lt;br /&gt;KLL అనేది గెయిల్, MSEB మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (KLL) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ మరియు CPSE, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో RGPPL నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; MSEB. KLL  ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడ్, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (TNGCL)''&lt;br /&gt;TNGCL సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో CGD కోసం TNGCL MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, APGIC (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబల్ (సింగపూర్) ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (FGC), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>0cslu6b8kjcyds5bc5ygxn4hivvjzo4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601592</id>
      <parentid>4601576</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:18:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* జాయింటు వెంచర్లు */</comment>
      <origin>4601592</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120970" sha1="g8tvnwpui86q51qcowzcy5skdpcnn29" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని A-1, A-3 బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు MN-OSN-2000/2, CB-ONN-2000/1, బ్లాక్ A-1, A-3 మయన్మారు, CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (A-1 - A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (MN-OSN-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి MoPNG ఇండోర్, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (GSPCL), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ల జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీ. ఇది డ్యూయల్ ఫీడ్ ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాస్ రూట్ మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (SEZ) వద్ద C2/C3/C4 &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100KTPA సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (C2/ C3/ C4, నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (LLDPE, HDPE), పాలీప్రొఫైలిను (PP) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ECTS, CPP లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (SEZ)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', C2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంట్ నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: C2, C3 &amp; C4 ఫీడ్‌ను దహేజ్‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత C2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్''  MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (FGC), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను CSR కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి SCP/TSP ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, CSR కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు SCP/TSP కింద పని CSR విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, CSR &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు PSUలతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద BPL కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ PSUల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం UP ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>g8tvnwpui86q51qcowzcy5skdpcnn29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601599</id>
      <parentid>4601592</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:37:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* జాయింటు వెంచర్లు */</comment>
      <origin>4601599</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121556" sha1="sjfenfa16pymmt2mnrxemzg836zt34l" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై CY-OS/2, AA-ONN-2002/1, CB-ONN-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (CB-ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (A-1 - A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (MN-OSN-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్''  MoPNG నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>sjfenfa16pymmt2mnrxemzg836zt34l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601600</id>
      <parentid>4601599</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* జాయింటు వెంచర్లు */</comment>
      <origin>4601600</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121688" sha1="igkzjtmnfssvbn29rcyttfnw9bwd20a" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేమ్‌ప్లేట్ సామర్థ్యంతో M/s యూనివేషన్ టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు PE ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 E&amp;P బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్ -ONN-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (A-1 - A-3) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (MN-OSN-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>igkzjtmnfssvbn29rcyttfnw9bwd20a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601601</id>
      <parentid>4601600</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:48:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* అన్వేషణ - ఉత్పత్తి */</comment>
      <origin>4601601</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121756" sha1="g267fahuhjd1idae2f5vr6zj2jwm5fw" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం మరియు నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (MoP&amp;NG) కింద భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>g267fahuhjd1idae2f5vr6zj2jwm5fw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601602</id>
      <parentid>4601601</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* చరిత్ర */</comment>
      <origin>4601602</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121777" sha1="23fwr8hto6esr432vhed6o79ko4ygta" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ [[విజయపూర్]]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్|ఎల్‌పిజి]]  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంట్  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూల్ కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్]]ను సృష్టించడానికి గెయిల్ డిసెంబర్ 6, 1994న [[బ్రిటిష్ గ్యాస్]]తో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబల్ దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి [[నవరత్న కంపెనీ|నవరత్న]] హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో, గెయిల్ తొమ్మిది [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్]] (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్]]ను రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల [[హై-డెన్సిటీ పాలిథిలిన్|హెచ్‌డిపిఇ]] , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో [[భారతదేశంలో COVID-19 మహమ్మారి]] సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-[[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]]  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని [[గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాట్]], [[అస్సాం]]-[[అరకాన్]] బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిన్, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>23fwr8hto6esr432vhed6o79ko4ygta</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601603</id>
      <parentid>4601602</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <origin>4601603</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121467" sha1="c4dn2vctuzz66gfj5d6x28apsn5usfc" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

[[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఐజిఎల్]] , [[మహానగర్ గ్యాస్|ఎమ్‌జిఎల్]]  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>c4dn2vctuzz66gfj5d6x28apsn5usfc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601639</id>
      <parentid>4601603</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:08:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* నగర గ్యాస్ పంపిణీ */</comment>
      <origin>4601639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121364" sha1="adz3d9n97x94b1pb7g2fjyjuxdizq3v" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట, బిలాస్‌పూర్|కోట]], [[దేవాస్]], [[సోనిపట్]], [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>adz3d9n97x94b1pb7g2fjyjuxdizq3v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601640</id>
      <parentid>4601639</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:09:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు */</comment>
      <origin>4601640</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121315" sha1="etoi4jdzeex3shya2umqh5cve9cvoir" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో {{formatnum:280000}} TPA పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది. {{INRConvert|54|b}} మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>etoi4jdzeex3shya2umqh5cve9cvoir</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601641</id>
      <parentid>4601640</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:18:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) */</comment>
      <origin>4601641</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121494" sha1="cvkkjqfnhs2em7rksyw453djgt6jtyq" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) {{INRConvert|99.65|b}} పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>cvkkjqfnhs2em7rksyw453djgt6jtyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601642</id>
      <parentid>4601641</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) */</comment>
      <origin>4601642</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121471" sha1="4zuezft9u35r4r5qeqfu3vgysmle73z" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>4zuezft9u35r4r5qeqfu3vgysmle73z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601643</id>
      <parentid>4601642</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:20:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) */</comment>
      <origin>4601643</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121508" sha1="7vjgaywcegkomly1tbirlpa565lqi4l" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>7vjgaywcegkomly1tbirlpa565lqi4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601644</id>
      <parentid>4601643</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:21:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు */</comment>
      <origin>4601644</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121510" sha1="3e0vwjlshsi5i5z916gf08jrwxr3tqm" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది. గెయిల్ గ్లోబలు సింగపూరు ప్రైవేటు లిమిటెడు అధికారిక వెబ్‌సైట్ [http://www.ggspl.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922161211/http://www.ggspl.com/ |date=22 సెప్టెంబర్ 2013 }}]. ఈ అనుబంధ సంస్థ గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి [http://ggspl.com/GGSPL_factsheet.pdf డౌన్‌లోడ్] ఫ్యాక్టు షీటు.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>3e0vwjlshsi5i5z916gf08jrwxr3tqm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601645</id>
      <parentid>4601644</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:27:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు */</comment>
      <origin>4601645</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120957" sha1="rxkiin0in1g25sxytsiarga5mgfvvhe" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.
== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>rxkiin0in1g25sxytsiarga5mgfvvhe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601646</id>
      <parentid>4601645</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:30:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* జాయింటు వెంచర్లు */</comment>
      <origin>4601646</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120965" sha1="atdbbtzn38zvk7yl8nr45kwsd3wnwps" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు {{INRConvert|575|m}} విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది, వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద {{INRConvert|157|m}} విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడ్ అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>atdbbtzn38zvk7yl8nr45kwsd3wnwps</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601647</id>
      <parentid>4601646</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:36:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత */</comment>
      <origin>4601647</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121134" sha1="c13sorvn5da85pl232u78lnwa4u9yyl" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని {{INRConvert|17|b}} ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

నవంబర్ 1988లో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో {{INRConvert|3|b}} ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిష్ గ్యాసుతో జాయింట్ వెంచర్ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>c13sorvn5da85pl232u78lnwa4u9yyl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601648</id>
      <parentid>4601647</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:47:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* చరిత్ర */</comment>
      <origin>4601648</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121273" sha1="s8wr8x1qveuqudcko0hwzcnk33e72n6" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్|హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైన్]]ను కలిగి ఉంది, ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[లోని, ఘజియాబాద్|లోని]] వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. [[బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్]], ఓపల్‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పుదుచ్చేరి (నగరం)|పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] మరియు [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు [[విజయపూర్|విజయపూర్, ఎంపి]]లో, ఒకటి [[వాఘోడియా|వాఘోడియా, గుజరాత్]]లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధర్‌లో, ఒకటి [[ఔరయ్య|ఔరయ్య, యుపి]]లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న [[ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్ట్]]పై గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని [[హల్దియా]] మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని [[ధమ్రా]] టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని [[అదానీ గ్రూప్|అదానీ గ్రూప్ యొక్క]] సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని [[దోభి]] (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో [[బరౌని]], [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, [[దోభి]] నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో [[హాల్దియా]] వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>s8wr8x1qveuqudcko0hwzcnk33e72n6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601656</id>
      <parentid>4601648</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:03:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* మౌలిక సదుపాయాలు */</comment>
      <origin>4601656</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121002" sha1="4n3piny7grep1bawnuepb1iwj2qymnh" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా [[పెట్రోకెమికల్]]లు, [[టెలికమ్యూనికేషన్స్|టెలికాం]], [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ), [[రీగ్యాసిఫికేషన్]], నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు. {{citation needed|date=July 2012}}

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులలో]] రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>4n3piny7grep1bawnuepb1iwj2qymnh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601657</id>
      <parentid>4601656</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:07:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* చరిత్ర */</comment>
      <origin>4601657</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120804" sha1="ev8jj85lmgcar7pgnbvmkdpwnf2b4wo" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో, 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|ప్రామాణిక పరిస్థితులు]] వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>ev8jj85lmgcar7pgnbvmkdpwnf2b4wo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601663</id>
      <parentid>4601657</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:19:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* గ్యాసు మార్కెటింగు */</comment>
      <origin>4601663</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120711" sha1="sse8b85hqs6faql8cdnxd55gsg2y0zr" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద [[ద్రవీకృత సహజ వాయువు]] (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ [[చెనియర్ ఎనర్జీ]] పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. [[లూసియానా]]లోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం [[Gazprom|గాజ్ప్రోం]]  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ [[డొమినియన్ ఎనర్జీ|డొమినియన్ ఎనర్జీ ఇంక్.]] (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని [[డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ LNG|డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[మారుబేని]] తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం [[Engie|జిడిఎఫ్ సూయెజు]]  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందంపై గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[Naturgy|గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసా]]తో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగ్‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) ([[ఖతార్గాస్]])తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* ఆగస్టు 2009లో, పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని [[గోర్గాన్ గ్యాస్ ప్రాజెక్ట్|గోర్గాన్ ఎల్‌ఎన్‌జి]] ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం [[ExxonMobil]] అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* జనవరి 2016లో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;
=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>sse8b85hqs6faql8cdnxd55gsg2y0zr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601679</id>
      <parentid>4601663</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:00:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఎల్‌ఎన్‌జి */</comment>
      <origin>4601679</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120479" sha1="jcrjaj7wrpmj8y0tsbvbc4je8ajhmro" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ చెనియరు ఎనర్జీ పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. లూసియానాలోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం గాజ్ప్రోం  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ డొమినియను ఎనర్జీ ఇంక్. (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం మారుబేని తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం జిడిఎఫ్ సూయెజు  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం గ్యాసు నేచురలు ఫెనోసాతో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగు‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) (ఖతార్గాసు)తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2009 ఆగస్టులో పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని గోర్గాను ఎల్‌ఎన్‌జి ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం ఎక్సోమోబిలు అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2016 జనవరిలో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;

=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి [[ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాస్]], [[ప్రొపేన్]], [[పెంటనే]], నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. [[నాఫ్తా]] ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, [[పెట్రోకెమికల్|పెట్రోకెమికలు]] యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:
=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>jcrjaj7wrpmj8y0tsbvbc4je8ajhmro</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601680</id>
      <parentid>4601679</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు */</comment>
      <origin>4601680</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120424" sha1="g24ohtvqyqhsi4y2wixp978ms0gsml9" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ చెనియరు ఎనర్జీ పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. లూసియానాలోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం గాజ్ప్రోం  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ డొమినియను ఎనర్జీ ఇంక్. (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం మారుబేని తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం జిడిఎఫ్ సూయెజు  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం గ్యాసు నేచురలు ఫెనోసాతో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగు‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) (ఖతార్గాసు)తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2009 ఆగస్టులో పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని గోర్గాను ఎల్‌ఎన్‌జి ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం ఎక్సోమోబిలు అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2016 జనవరిలో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;

=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు, [[ప్రొపేన్]], పెంటనే, నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. నాఫ్తా ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, పెట్రోకెమికలు యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని [[ఔరయ్య]] జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని M/s [[నోవా కెమికల్స్]] నుండి లైసెన్స్ పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్‌టెక్&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల [[టన్నులు]], హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని M/s మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.
=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>g24ohtvqyqhsi4y2wixp978ms0gsml9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601683</id>
      <parentid>4601680</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:10:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* పెట్రోకెమికల్సు */</comment>
      <origin>4601683</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120442" sha1="t78vx23dm47qurk7hbe5a8fa79h3n65" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైప్‌లైన్
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; | KG బేసిన్ నెట్‌వర్క్
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్‌వర్క్
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్‌వర్క్
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజ్‌గంజ్
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}
==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ చెనియరు ఎనర్జీ పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. లూసియానాలోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం గాజ్ప్రోం  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ డొమినియను ఎనర్జీ ఇంక్. (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం మారుబేని తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం జిడిఎఫ్ సూయెజు  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం గ్యాసు నేచురలు ఫెనోసాతో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగు‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) (ఖతార్గాసు)తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2009 ఆగస్టులో పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని గోర్గాను ఎల్‌ఎన్‌జి ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం ఎక్సోమోబిలు అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2016 జనవరిలో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;

=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు, [[ప్రొపేన్]], పెంటనే, నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. నాఫ్తా ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, పెట్రోకెమికలు యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని ఔరియా జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని ఎమ్/ఎస్ నోవా కెమికల్సు నుండి లైసెన్సు పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్టెకు&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల టన్నులు, హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని ఎమ్/ఎస్ మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.

=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>t78vx23dm47qurk7hbe5a8fa79h3n65</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601691</id>
      <parentid>4601683</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:56:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* సహజ వాయువు ప్రసారం */</comment>
      <origin>4601691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120438" sha1="hrrb82db5vtci1zaaimzei5hz6dati9" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైపు‌లైను
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్వర్కు ‌
|4 నవంబర్ 2009|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిను నెట్వర్కు
|4 నవంబర్ 2009|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూర్-GREP-దహేజ్-విజయపూర్ HVJ / VDPL
|19 ఏప్రిల్ 2010|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (DVPL)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ DVPL 2 &amp; VDPL
|14 ఫిబ్రవరి 2011
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజ్-ఉరాన్-పన్వేల్-ధాభోల్
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; |కెజి బేసిను నెట్వర్కు
|12 మే 2010||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్వర్కు
|3 డిసెంబర్ 2010
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్వర్కు
|13 డిసెంబర్ 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్వర్కు
|14 మార్చి 2011
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజు‌గంజు
|9 జనవరి 2014
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సార్
|13 డిసెంబర్ 2010
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
|15 ఫిబ్రవరి 2011
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
|14 నవంబర్ 2011
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
|31 మే 2011
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
|26 అక్టోబర్ 2015
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
|29 జనవరి 2018
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
|14 డిసెంబర్ 2012
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}

==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ చెనియరు ఎనర్జీ పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. లూసియానాలోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం గాజ్ప్రోం  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ డొమినియను ఎనర్జీ ఇంక్. (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం మారుబేని తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం జిడిఎఫ్ సూయెజు  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం గ్యాసు నేచురలు ఫెనోసాతో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగు‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) (ఖతార్గాసు)తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2009 ఆగస్టులో పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని గోర్గాను ఎల్‌ఎన్‌జి ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం ఎక్సోమోబిలు అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2016 జనవరిలో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;

=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు, [[ప్రొపేన్]], పెంటనే, నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. నాఫ్తా ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, పెట్రోకెమికలు యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని ఔరియా జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని ఎమ్/ఎస్ నోవా కెమికల్సు నుండి లైసెన్సు పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్టెకు&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల టన్నులు, హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని ఎమ్/ఎస్ మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.

=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>hrrb82db5vtci1zaaimzei5hz6dati9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601710</id>
      <parentid>4601691</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:09:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* సహజ వాయువు ప్రసారం */</comment>
      <origin>4601710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120597" sha1="6wm6n5ommpt85rbaw458jokappebpmn" xml:space="preserve">{{Infobox company
| name          = గెయిల్ [[భారత దేశం]]
| logo          = [[File:GAIL Logo.svg|200px]]
| type          = భారత ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ
| traded_as     = {{BSE|532155}}, {{NSE|GAIL}}, {{LSE|GAID}}&lt;br /&gt;[[BSE SENSEX|BSE SENSEX Constituent]]
| key_people    = B. C. Tripathi &lt;br/&gt; (Chairman &amp; [[Managing Director|MD]])&lt;ref&gt;{{cite web |title=GAIL Management |url=http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html |publisher=GAIL (India) Limited |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=13 మే 2018 |archive-date=21 జూన్ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140621070307/http://www.gail.nic.in/final_site/gailmanagement.html }}&lt;/ref&gt;
| industry      = శక్తి వనరులు
| products      = సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్,ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ,ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు 
|revenue = {{decrease}}{{INRConvert|50059.26|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|operating_income     = {{increase}} {{INRConvert|5410.82|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|net_income = {{increase}} {{INRConvert|3502.91|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
|assets={{Increase}}{{INRConvert|56269.99|c}} (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| num_employees = 4,355 (2017)&lt;ref name=&quot;gailonline.com&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2018-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516130718/http://www.gailonline.com/final_site/pdf/InvestorsZone/AnnualReports/Annual_Report_2017.pdf |archive-date=2018-05-16 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 
| owner         = [[భారత దేశం]] ప్రభుత్వం 
| footnotes     = 
| foundation    = ఆగస్టు 1984
| location      = [[క్రొత్త ఢిల్లీ]] [[భారత దేశం]]
| homepage      = {{URL|http://www.gailonline.com/}} 
}}
గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా) భారతదేశములోనేసహజ వాయువు ఉత్పత్తి, సరఫరా చేయు సంస్థ.దీని యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం [[క్రొత్త ఢిల్లీ]]లో ఉంది.గెయిల్ సహజ వాయువు, పెట్రోకెమికల్, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు, ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువుల ఉత్పత్తి, నగరాల్లో గ్యాస్ పంపిణి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి వంటి రంగములలో ఉంది.2013 ఫిబ్రవరి 1న భారత ప్రభుత్వం గెయిల్ కు మహారత్న హోదాను ఇచ్చింది.ఈ హోదా కలిగిన 6వ సంస్థ గెయిల్ (గ్యాస్ అథారిటి ఆఫ్ ఇండియా).
== చరిత్ర ==

హెచ్‌విజె గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను నిర్మించడం, నిర్వహించడం, నిర్వహించడం కోసం గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌ను ఆగస్టు 1984లో పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ (ఎంఒపి&amp;ఎన్‌జి) కింద భారత ప్రభుత్వం ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (పిఎస్‌యు)గా ఏర్పాటు చేశారు. 1,750 కి.మీ. పొడవైన ఈ పైప్‌లైన్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టులలో ఒకటి మరియు దీనిని 17 బిలియన్ల 210 మిలియన్ల డాలర్లు ఖర్చుతో నిర్మించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} గెయిల్ స్టోరీ:-- |url=https://www.gailonline.com/ABGailstory.html |access-date=2024-05-02 |website=www.gailonline.com}}&lt;/ref&gt; నిర్మాణం జూన్ 1987లో ప్రారంభమైంది మరియు జూలై 1989 నాటికి శక్తివంతం చేయబడింది.

1988 నవంబరులో గెయిల్ విజయపూరు]లో 400,000 టన్నుల సామర్థ్యంతో 3 బిలియన్ల 38 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఎల్‌పిజి  వెలికితీత కర్మాగారాన్ని నిర్మించడానికి ఆమోదం పొందింది. 200,000 టన్నుల సామర్థ్యం కలిగిన ఈ ప్లాంటు  మొదటి దశ 1990-91లో షెడ్యూలు కంటే ఎనిమిది నెలల ముందుగానే ప్రారంభించబడింది. రెండవ దశ 1992 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది.

బాంబే సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేయడానికి మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడును సృష్టించడానికి గెయిల్ 1994 డిసెంబరు 6న బ్రిటిషు గ్యాసుతో జాయింటు వెంచరు ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. గెయిల్ &quot;అద్భుతమైన ట్రాక్ రికార్డ్&quot; , &quot;గ్లోబలు దిగ్గజంగా మారే సామర్థ్యాన్ని&quot; గుర్తించి, దానికి ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ద్వారా 1997 జనవరి 1న భారత ప్రభుత్వం నుండి నవరత్న హోదాను పొందింది. తరువాత 1997లో గెయిల్ తొమ్మిది కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాసు (సిఎన్‌జి) స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా [[న్యూఢిల్లీ]]లో తన నగర గ్యాస్ పంపిణీ పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. 1998లో, గెయిల్ [[భారత్ పెట్రోలియం]], [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]]తో కలిసి ఢిల్లీ గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసును రూపొందించడానికి ఒక జాయింట్ వెంచర్‌లోకి ప్రవేశించింది.

మార్చి 2000లో, గెయిల్ [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]లోని [[ఔరైయా జిల్లా]]లోని పాటాలో 260,000 టన్నుల హెచ్‌డిపిఇ , ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ఉత్పత్తి చేయడానికి 300,000 టన్నుల ఇథిలీన్‌ను ప్రాసెసు చేయగల సామర్థ్యం గల పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించింది. హెచ్‌విజె  పైప్‌లైన్‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ ప్లాంట్ సహజ వాయువును పెట్రోకెమికల్స్‌గా మారుస్తుంది. 2016లో, ప్లాంట్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసి సంవత్సరానికి 400,000 టన్నుల పి ఇ ఉత్పత్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 సెప్టెంబర్ 2016 |title=GAIL UP పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్ సామర్థ్యాన్ని రెట్టింపు చేసింది |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/gail-doubles-capacityup-petrochemical-complex-963525.html |access-date=3 మే 2024 |work=Money Control}}&lt;/ref&gt; 2019లో, 2018-19లో ప్లాంటు సామర్థ్యాన్ని సంవత్సరానికి 810,000 టన్నులకు రెట్టింపు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Abdi |first=Bilal |date=27 ఆగస్టు 2019 |title=GAIL ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌లో కొత్త యూనిట్‌ను జోడించడానికి రూ. 751 కోట్లు ఖర్చు చేయనుంది - ET EnergyWorld |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-to-spend-rs-751-crore-to-add-new-unit-at-petrochemical-complex-in-uttar-pradesh/70858448 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt; 2020 ఏప్రిల్ లో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో, మార్కెట్టు డిమాండు లేకపోవడంతో గెయిల్ ప్లాంటు‌ను మూసివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |date=13 ఏప్రిల్ 2020 |title=GAIL పటా పెట్రోకెమికల్ ప్లాంట్‌ను డిమాండ్‌పై మూసివేసింది, ఆఫ్‌టేక్ సమస్యలు - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-shuts-pata-petrochemical-plant-on-demand-offtake-issues/75114793 |access-date=2024-05-03 |website=Energy World |language=en}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ 1,269 కి.మీ [[జామ్‌నగర్]]-లోని  ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఉత్తర భారతదేశానికి 1.7 మిలియన్ల టిపిఎ  చొప్పున ప్రారంభించి సరఫరా చేసినప్పుడు ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైను.

దాని ప్రధాన స్రవంతి వ్యాపారానికి గ్యాసు‌ను పొందేందుకు అన్వేషణ, ఉత్పత్తి విభాగం సృష్టించబడింది. నేడు గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్‌షోర్ బ్లాకు‌లలో దేవూ-ఒవిఎల్-ఎల్‌ఇడి కన్సార్టియంలో భాగస్వామిగా ఉంది. దీని బ్లాకు‌లలో ఎక్కువ భాగం భారతదేశంలోని గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖంభాటు, [[అస్సాం]]-అరకాన్ బేసిన్, [[మహానది]] నదీ బేసిను, [[కృష్ణ గోదావరి బేసిన్|కె-జి (కృష్ణ గోదావరి) బేసిన్]], కావేరి నదీ బేసిను ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.

గెయిల్ గ్యాసు మౌలిక సదుపాయాలు కాకుండా పెట్రోకెమికలులు, టెలికాం, [[హైడ్రోకార్బన్|లిక్విడ్ హైడ్రోకార్బన్‌లు]]గా వైవిధ్యభరితంగా ఉంది. ఈక్విటీ, జాయింటు వెంచర్లలో పాల్గొనడం ద్వారా కంపెనీ విద్యుత్తు, ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ), రీగ్యాసిఫికేషను, నగర గ్యాసు పంపిణీ, అన్వేషణ &amp; ఉత్పత్తిలో కూడా తన ఉనికిని విస్తరించింది. ఈ అదనపు వెంచర్ల తరువాత, గ్యాసు అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియాను 2002 నవంబరు 22న గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు‌గా పేరు మార్చారు.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్యాసు ట్రాన్స్‌మిషను‌లో సేంద్రీయ వృద్ధిని కనబరిచింది. సుమారు {{convert|10700|km|mi}} పొడవునా ట్రంక్ పైప్లైను‌ల పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించింది. దీనిని ఉపయోగించుకుంటూ, గెయిల్ దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలో గ్యాసు మార్కెట్టు డెవలపరు‌గా కీలక పాత్ర పోషించింది. ప్రధానంగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ఉత్పత్తి, నగర గ్యాసు పంపిణీ వంటి ప్రధాన పారిశ్రామిక రంగాలకు సేవలు అందిస్తోంది. గెయిల్ దాని ప్రత్యేక పైపు‌లైను‌ల ద్వారా ప్రామాణిక పరిస్థితులలో రోజుకు 160 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్లకు పైగా గ్యాసు‌ను ప్రసారం చేస్తుంది. గ్యాసు ట్రాన్సు‌మిషను, మార్కెటింగు రెండింటిలోనూ 70% కంటే ఎక్కువ మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది.

== మౌలిక సదుపాయాలు ==
గెయిల్ ప్రముఖ హజీరా-విజయపూరు-జగదీష్‌పూర్ క్రాస్-కంట్రీ పైప్‌లైనును కలిగి ఉంది. ఇది 2,300 కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది, ఇది ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాల వద్ద రోజుకు 33.4 మిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లను నిర్వహించగలదు. 2022 నాటికి, కంపెనీ 11,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ అంతర్-ప్రాంతీయ గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉంది మరియు నిర్వహిస్తుంది, భారతదేశంలోని 22 రాష్ట్రాల్లో ఉనికిని కలిగి ఉంది. ఇది గుజరాత్‌లోని [[జామ్‌నగర్]] నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని (ఘజియాబాద్) లోని వరకు విస్తరించి ఉన్న దేశంలో 2,000 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తుంది. ఈ కంపెనీ నేడు దేశంలో ఏడు మెగా ఎల్‌పిజి , ఎల్‌పిజి, రికవరీ ప్లాంట్‌లను కూడా కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ వంటి దాని సోదరీమణులు పిఎస్‌యుల ద్వారా దేశీయ వినియోగం కోసం ఉత్పత్తి చేయబడిన, సరఫరా చేయబడిన దేశీయ ఎల్‌పిజిలో దాదాపు 20% క్రెడిటు‌ను కలిగి ఉంది. గెయిల్ నేడు దేశంలోని ప్రధాన పెట్రోకెమికలు సమ్మేళన సంస్థలలో ఒకటి. 1999 నుండి భారతదేశంలో అతిపెద్ద గ్యాసు ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు పనిచేస్తున్నాయి. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ఇది సొంత గ్యాసు ఆధారిత ఇంటిగ్రేటెడు పెట్రోకెమికలు ప్లాంటు‌ను కలిగి ఉంది. అస్సాంలోని డ్యూయలు ఫ్యూయలు పెట్రోకెమికల్సు‌లో 70% యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంది. బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు అండ్ పాలిమరు లిమిటెడు, ఓపలు‌లో ప్రధాన ఈక్విటీ భాగస్వాములలో ఒకటి.

10 మిలియన్ల టన్నుల యూరియా, అనేక ఇతర పరిశ్రమల ఉత్పత్తి కోసం ఎరువుల కర్మాగారాలకు 4,000 ఎండబల్యూ  కంటే ఎక్కువ విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం కంపెనీ విద్యుత్తు ప్లాంట్లకు గ్యాసు‌ను సరఫరా చేస్తుంది. ప్రాంతీయ పైపు‌లైను‌లు [[ముంబై]], [[గుజరాత్]], [[రాజస్థాన్]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తమిళనాడు]], [[పాండిచ్చేరి]], [[అస్సాం]], [[త్రిపుర]], [[మధ్యప్రదేశ్]], [[హర్యానా]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  [[ఢిల్లీ]]లలో ఉన్నాయి. ఈ కంపెనీ ఆరు ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు ప్రాసెసింగు ప్లాంట్‌లను స్థాపించింది, వాటిలో రెండు విజయపూరా (ఎంపి) లో, ఒకటి వాఘోడియా (గుజరాత్)లో, ఒకటి గుజరాత్‌లోని గాంధరు‌లో, ఒకటి ఔరియా (యుపి) లో, లాక్వా, అస్సాం, ఉసర్, మహారాష్ట్రలో ఒక్కొక్కటి ఉన్నాయి. ఈ ప్లాంట్లు సంవత్సరానికి దాదాపు 1 మిలియను [[టన్ను]] ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేయగలవు. గెయిల్ తన కస్టమర్లు, అంతర్గత వినియోగదారుల కోసం కావలసిన స్థాయికి గ్యాసు పీడనాన్ని పెంచడానికి అనేక కంప్రెసరు స్టేషన్లను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.

గెయిల్ విస్తారమైన టెలికమ్యూనికేషను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది కార్యకలాపాల  అధిక స్థాయి వ్యవస్థ విశ్వసనీయత, ఆన్లైను రియల్-టైమ్ కమ్యూనికేషను, అధిక ఉత్పాదకతను పర్యవేక్షించడంలో గణనీయంగా దోహదపడుతుంది. గెయిల్ మొదటి ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ప్రొవైడరు కేటగిరీ II లైసెన్సు‌దారుగా మారింది. 2001లో దాని టెలికాం వ్యాపారం గెయిల్‌టెల్ ద్వారా ఢిల్లీ-విజయపూరు సెక్టారు‌లో బ్యాండు‌విడ్తు‌ను లీజుకు ఇవ్వడానికి దేశంలో మొట్టమొదటి సర్వీసు లెవలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.

2001లో గెయిల్ గుజరాత్‌లోని జాం‌నగరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లోని వరకు ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన, భారతదేశంలో మొట్టమొదటి క్రాస్-స్టేట్ ఎల్‌పిజి ట్రాన్సు‌మిషను పైప్లైను‌ను ప్రారంభించింది. ఈ ఎల్‌పిజి పైప్లైను మొత్తం పొడవు 1415 కి.మీ.

[[నరేంద్ర మోడీ]] కింద ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఉర్జా గంగా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టు మీద గెయిల్ పని ప్రారంభించింది. దీనిని ముందుగా ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని జగదీష్పూరు నుండి పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని హల్దియా మధ్య మొత్తం 2050 కిలోమీటర్ల పొడవున నిర్మించాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. కానీ పునర్నిర్మాణాల కారణంగా పైపు‌లైను [[వారణాసి]]ను గ్యాస్ గ్రిడు‌కు అనుసంధానించి, దానిని ధమ్రా టెర్మినలు‌కు అనుసంధానించింది. 2500 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ పొడవున్న ఈ లైను‌ను మూడు దశల్లో నిర్మించనున్నారు. దీని మార్గం [[ఒడిశా]]లోని అదానీ గ్రూపు యొక్క సంవత్సరానికి ఐదు మిలియను టన్నుల ధర్మా ఎల్‌ఎన్‌జి  దిగుమతి టెర్మినలు‌ను కలుపుతుంది. మొదటి దశలో, ఫుల్పూరు (అలహాబాదు) నుండి [[బీహార్]]లోని దోభి (గయ) వరకు ట్రంక్ పైపు‌లైను వేయబడుతుంది, దీనితో బరౌని, [[పాట్నా]] వరకు స్పరు లైన్లు వేయబడతాయి. 755 కి.మీ. ఫేజ్-1 ప్రాజెక్ట్‌కు రూ. 3,200 [[కోట్లు]] ఖర్చవుతుంది. 2018 డిసెంబరు లో పూర్తి చేయాలని ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్ ఇప్పటికే ఫుల్పూరు వరకు లైను‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని విజయపూరు నుండి ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఔరియా మీదుగా ఫుల్పూరు‌కు రూ. 4,300 కోట్లతో 672 కి.మీ. సమాంతర లైను వేయడం ద్వారా ఈ పైపు‌లైను సామర్థ్యాన్ని పెంచుతోంది. రెండవ దశలో, దోభి నుండి జార్ఖండు‌లోని [[బొకారో స్టీల్ సిటీ|బొకారో]]/రాంచీ, ఒడిశాలోని [[అంగుల్]], ధర్మకు రూ. 5,565 కోట్లతో 1200 కి.మీ. లైను వేయబడుతుంది. మూడవ దశలో రూ. 3,425 కోట్ల వ్యయంతో హాల్దియా వరకు 583-కి.మీ లైను వేయబడుతుంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|title=GAIL రూ. 12,000 కోట్లతో జగదీష్‌పూర్-హాల్దియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్‌ను తిరిగి ఆకృతీకరిస్తుంది|పని=ది ఎకనామిక్ Times|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164123/http://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-reconfigures-rs-12000-crore-jagdishpur-haldia-gas-pipeline/articleshow/52449153.cms|archive-date=18 ఏప్రిల్ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023 నవంబరులో గెయిల్ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ ఎల్‌ఎన్‌జి  బదిలీని విజయవంతంగా నిర్వహించింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |last=PTI |date=14 నవంబర్ 2023 |title=GAIL ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి షిప్-టు-షిప్ LNG బదిలీని చేసింది, CO2 ఉద్గారాలను తగ్గించింది - ET ఎనర్జీ వరల్డ్ |url=https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/oil-and-gas/gail-does-worlds-first-ship-to-ship-lng-transfer-cuts-co2-emissions/105196652 |access-date=2023-11-14 |website=ET EnergyWorld |language=en}}&lt;/ref&gt; షిప్పింగు ఖర్చులను తగ్గించడానికి, ఉద్గారాలను తగ్గించడానికి కంపెనీ దీన్ని చేసింది.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== కార్యకలాపాలు ==

=== సహజ వాయువు ===

==== సహజ వాయువు ప్రసారం ====
గెయిల్ సహజ వాయువు వ్యాపార నిలువు కింద సహజ వాయువు ప్రసార విభాగం దాని సహజ వాయువు పైపు‌లైను మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 డిసెంబరు 31  నాటికి గెయిల్ దాదాపు 13,800 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది భారతదేశం మొత్తం 20,334 కి.మీ. కార్యాచరణ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్‌వర్కు‌లో 67% కంటే ఎక్కువ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{సైట్ వెబ్ | తేదీ=ఫిబ్రవరి 14, 2022 |title=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు, డేటా బ్యాంక్, సహజ వాయువు పైప్‌లైన్ (NGPL), భారతదేశంలో సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్ - డిసెంబర్ 31, 2021 నాటికి |url=https://pngrb.gov.in/eng-web/data-bank.html |website=పెట్రోలియం మరియు సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు}}&lt;/ref&gt;

2021 సెప్టెంబరులో గెయిల్ తన దభోల్-బెంగళూరు, దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధభోలు పైప్లైను‌ల ద్వారా వచ్చే డబ్బును ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు ఇన్వెస్టు‌మెంటు ట్రస్టు (ఇన్విఐటి) నిర్మాణం ద్వారా అన్వేషిస్తున్నట్లు నివేదించబడింది. దీని ఫలితంగా వచ్చే ఆదాయాన్ని దాని పైప్‌లైను నెట్వర్కు‌ను విస్తరించడానికి ఉపయోగించాలనే ఉద్దేశ్యంతో పేర్కొంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Manoj |first=P. |date=2021-09-13 |title=గెయిల్ పైప్‌లైన్‌లను డబ్బు ఆర్జించడానికి ప్రణాళిక కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను విభజించింది |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/plan-to-monetise-gail-pipelines-splits-key-ministries/article36438886.ece |access-date=2022-04-16 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

ఈ క్రింది పట్టిక 2021 డిసెంబరు  31 నాటికి గెయిల్ సహజ వాయువు పైపు‌లైను నెట్వర్కు ‌ను సంగ్రహిస్తుంది:&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right; mw-collapsible&quot;
|-
! లేదు.!! పైపు‌లైను
!అధికార తేదీ!!అధికార పొడవు (కిమీ) !!అధికార సామర్థ్యం ({{val|e=6|u=[[క్యూబిక్ మీటర్|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]]/[[రోజు|d]]}} [[ప్రామాణిక ఉష్ణోగ్రత మరియు పీడనం|~1 atm]] వద్ద)
!ఆపరేషనల్ పొడవు (కిమీ)!! రాష్ట్రం వారీగా భౌగోళిక పాదముద్ర
|-
| 1. || style=&quot;text-align:left; &quot; | అస్సాం ప్రాంతీయ నెట్వర్కు ‌
| 2009 నవంబరు 4|| 7.83 || 2.50
|7.83|| అస్సాం
|-
| 2. || style=&quot;text-align:left; &quot; | కావేరి బేసిను నెట్వర్కు
| 2009 నవంబరు 4|| 240.29 || 4.33
|242.55|| పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు
|-
| 3. || style=&quot;text-align:left;&quot; | హజీరా-విజయపూర్-జగదీష్‌పూరు-జిఆరిపి-దహేజ్-విజయపూర్ హెచ్‌విజె /విడివిపిఎల్
| 2010 ఏప్రిల్ 10|| rowspan=&quot;2&quot; | 5,502.46 || rowspan=&quot;2&quot; | 107.00
| rowspan=&quot;2&quot; |6,016.77|| rowspan=&quot;2&quot; | ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్
|-
|4.
|దహేజ్-విజయ్‌పూర్ (డివిపిఎల్)-విజయ్‌పూర్-దాద్రీ (GREP) అప్‌గ్రేడేషన్ డివిపిఎల్ 2 &amp; విడివిపిఎల్
| 2011 ఫిబ్రవరి 14
|-
| 5. || style=&quot;text-align:left;&quot; | దహేజు-ఉరాన్-పన్వేలు-ధాభోలు
|10 మే 2010|| 815.00 || 19.90
|942.08|| గుజరాత్, రాజస్థాన్
|-
| 6. || style=&quot;text-align:left; &quot; |కెజి బేసిను నెట్వర్కు
| 2010 మే 12||877.86 || 16.00
|874.36|| ఆంధ్రప్రదేశ్, పుదుచ్చేరి
|-
|7.
|గుజరాత్ ప్రాంతీయ నెట్వర్కు
| 2010 డిసెంబరు 3
|608.82
|8.31
|667.31
|గుజరాత్
|-
|8.
|అగర్తల ప్రాంతీయ నెట్వర్కు
|13 డిసెంబరు 2010
|55.40
|2.00
|55.28
|త్రిపుర
|-
|9.
|ముంబయి రీజినల్ నెట్వర్కు
| 2011 మార్చి 14
|128.68
|7.04
|125.44
|మహారాష్ట్ర
|-
|10.
|దుక్లి-మహారాజు‌గంజు
| 2014 జనవరి 9
|5.20
|0.08
|5.20
|అగర్తలా
|-
|11.
|చైన్సా-ఝజ్జర్-హిస్సారు
| 2010 డిసెంబరు 13
|455.00
|35.00
|300.73
|హర్యానా, రాజస్థాన్
|-
|12.
|దాద్రీ-బవానా-నంగల్
| 2011 ఫిబ్రవరి 15
|886.00
|31.00
|864.90
|పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, ఢిల్లీ
|-
|13.
|దాభోల్-బెంగళూరు
| 2011 నవంబరు 14
|1,414.00
|16.00
|1,147.53
|మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, గోవా
|-
|14.
|కొచ్చి-కూట్టానంద్-బెంగళూరు-మంగళూరు
| 2011 మే 31
|1,104.00
|16.00
|639.21
|కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి
|-
|15.
|విజయపూర్-ఔరాజ్య-ఫుల్పూర్ స్పర్ లైన్
| 2015 అక్టోబరు 26
|666.00
| -
|489.00
|మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్
|-
|16.
|జగదీష్‌పూర్-హల్దియా-బొకారో ధామ్రా-పరదీప్-బరౌని-గౌహతి
| 2018 జనవరి 29
|3,546.00
|23.00
|1,201.42
|ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం
|-
|17.
|ఆపరేషనల్ డెడికేటెడ్ నేచురల్ గ్యాస్ పైప్‌లైన్స్
| 2012 డిసెంబరు 14
|226.01
|2.04
|228.40
|గుజరాత్, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, రాజస్థాన్
|}

==== గ్యాసు మార్కెటింగు ====
1984లో స్థాపించబడినప్పటి నుండి గెయిల్ భారతదేశంలో [[సహజ వాయువు]] మార్కెటింగు, ప్రసారం, పంపిణీలో తిరుగులేని నాయకుడిగా ఉంది. భారతదేశంలోని ప్రముఖ సహజ వాయువు ప్రధాన సంస్థగా, ఇది దేశంలో సహజ వాయువు మార్కెట్టు అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించింది.

గెయిల్ దేశంలో విక్రయించే సహజ వాయువులో దాదాపు 51% (అంతర్గత వినియోగం మినహా) విక్రయిస్తుంది. ఇందులో 37% విద్యుత్తు రంగానికి, 26% ఎరువుల రంగానికి అమ్మబడుతుంది. గెయిల్ దేశీయ వనరుల నుండి భారతదేశం అంతటా వినియోగదారులకు ప్రామాణిక పరిస్థితులు వద్ద రోజుకు 60 మిలియన్ల క్యూబికు మీటర్ల సహజ వాయువును సరఫరా చేస్తోంది. ఈ కస్టమర్లు చిన్న కంపెనీల నుండి మెగా విద్యుత్తు, ఎరువుల ప్లాంట్ల వరకు ఉన్నారు. గెయిల్ గ్యాసు సరఫరా, డెలివరీ బహుళ వనరులను సహ-మిశ్రమ రూపంలో నిర్వహించడానికి, షిప్పర్లు, కస్టమర్లు, రవాణాదారులు, సరఫరాదారుల మధ్య సజావుగా ఇంటర్‌ఫేసు‌ను అందించడానికి గ్యాసు నిర్వహణ వ్యవస్థను స్వీకరించింది. గెయిల్ 11 రాష్ట్రాల్లో ఉంది: గుజరాత్, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, అస్సాం, త్రిపుర. వారు తమ రాబోయే పైప్‌లైను‌ల ద్వారా కేరళ, కర్ణాటక, పంజాబ్, ఉత్తరాఖండు, పశ్చిమ బెంగాలు, బీహారు రాష్ట్రాలకు తమ కవరేజీని మరింత విస్తరిస్తున్నారు.

==== ఎల్‌ఎన్‌జి ====
దాని సహజ వాయువు వ్యాపారం నిలువుగా కింద, గెయిల్ స్పాటు మార్కెట్టు‌లో దీర్ఘకాలిక ఒప్పందాలు, స్వల్పకాలిక ఏర్పాట్ల కింద ద్రవీకృత సహజ వాయువు (ఎల్‌ఎన్‌జి ) ను పొందుతుంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=--: GAIL (India) Limited {{!}} నరుటల్ గ్యాస్:-- |url=https://gailonline.com/BVNaturalGas.html |access-date=2022-03-28 |website=gailonline.com}}&lt;/ref&gt;

గెయిల్ ఈ క్రింది దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఏర్పాట్లను చేసుకుంది:

* 2011 డిసెంబరులో గెయిల్ చెనియరు ఎనర్జీ పార్టనర్సు ఎల్‌పి (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ:సిక్యూపి) అనుబంధ సంస్థ అయిన సబైను పాసు లిక్విఫక్షను, ఎల్‌ఎల్‌సితో 20 సంవత్సరాల, సంవత్సరానికి 3.5 మిలియన్ల టన్నుల (ఎంటిపిఎ) ఎల్‌ఎన్‌జి  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ ప్రారంభమవుతుంది. లూసియానాలోని సబైను పాసు‌లో ఉన్న దాని ద్రవీకరణ టెర్మినలు నాల్గవ రైలు కార్యకలాపాల ప్రారంభం.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=StackPath |url=https://www.ogj.com/pipelines-transportation/lng/article/17265880/gail-india-signs-20year-sabine-pass-lng-deal-with-cheniere |access-date=2022-03-28 |website=www.ogj.com|date=12 డిసెంబర్ 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2012 అక్టోబరులో, 2018–2019లో ప్రారంభమయ్యే ఎల్‌ఎన్‌జి  డెలివరీ కోసం గాజ్ప్రోం  మార్కెటింగు &amp; ట్రేడింగు సింగపూరు‌తో గెయిల్ 20 సంవత్సరాల, 2.5 ఎంటిపిఎ ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |title=GAIL సంకేతాలు గాజ్‌ప్రోమ్‌తో గ్యాస్ కొనుగోలు ఒప్పందం |url=https://www.businesstoday.in/industry/energy/story/gail-signs-gas-purchase-pact-with-gazprom-36968-2012-10-01 |access-date=2022-03-28 |website=Business Today |date=అక్టోబర్ 2012 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2013 ఏప్రిల్ లో, గెయిల్ డొమినియను ఎనర్జీ ఇంక్. (ఎన్‌వైఎస్‌ఇ :డి)తో 20 సంవత్సరాల, 2.3 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. 2017లో ప్రారంభమయ్యే దాని డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ ఎల్‌ఎన్‌జి ద్రవీకరణ టెర్మినలు కార్యకలాపాల ప్రారంభంతో ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-04-03 |title=GAIL US-ఆధారిత LNG ద్రవీకరణ టెర్మినల్‌తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. |url=https://www.vccircle.com/gail-signs-deal-us-based-dominion-lng-liquefaction-terminal |access-date=2022-03-28 |website=VCCircle |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=డొమినియన్ కోవ్ పాయింట్ లిక్విఫక్షన్ ప్రాజెక్ట్ ముందుకు కదులుతోంది, ఫ్రంట్-రన్నర్ స్థితిని సిమెంట్ చేస్తుంది |url=https://news.dominionenergy.com/2013-04-01-డొమినియన్-కోవ్-పాయింట్-లిక్విఫక్షన్-ప్రాజెక్ట్-మూవింగ్-ఫార్వర్డ్-సిమెంట్స్-ఫ్రంట్-రన్నర్-స్టేటస్ |access-date=2022-03-28 |website=డొమినియన్ ఎనర్జీ మీడియారూమ్ |language=en}}&lt;/ref&gt;

అదనంగా, గెయిల్ ఈ క్రింది స్వల్ప- నుండి మధ్యస్థ-కాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 2010 అక్టోబరులో, గెయిల్ జనవరి 2011 నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం మారుబేని తో 3 సంవత్సరాల, 0.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2010-10-30 |title=మారుబేనితో 3 సంవత్సరాల LNG ఒప్పందంలో భారతదేశం యొక్క GAIL - మూలం |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/idINIndia-52566420101030 |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో, 2013 నుండి 2014 వరకు 12 ఎల్‌ఎన్‌జి కార్గోల డెలివరీ కోసం జిడిఎఫ్ సూయెజు  తో 0.8 మిలియన్లు టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి ఎల్‌ఎన్‌జి  సరఫరా ఒప్పందం మీద గెయిల్ సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pandey |first=Piyush |date=August 27, 2012 |title=GAIL ఇండియా GDF సూయెజ్ తో LNG ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gail-india-signs-lng-deal-with-gdf-suez/articleshow/15833963.cms |access-date=2022-03-28 |website=The Times of India |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2010 ఆగస్టులో గెయిల్ 2013 జనవరి  నుండి ప్రారంభమయ్యే 3 సంవత్సరాల పాటు ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం గ్యాసు నేచురలు ఫెనోసాతో 0.725 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=GAIL స్పెయిన్ యొక్క గ్యాస్ నేచురల్ ఫెనోసాతో LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/gail-signs-lng-supply-pact-with-spains-gas-natural-fenosa/articleshow/16080625.cms?from=mdr |access-date=2022-03-28}}&lt;/ref&gt;

దాని పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థ గెయిల్ గ్లోబల్ సింగపూర్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ (జిజిఎస్‌పిఎల్) ద్వారా, గెయిల్ ఎల్‌ఎన్‌జి ట్రేడింగు‌లో పాల్గొంటుంది; జిజిఎస్‌పిఎల్ 35 కంటే ఎక్కువ మూడవ పార్టీలతో మాస్టరు సేల్, కొనుగోలు ఒప్పందాలను (ఎంఎస్‌పిఎలు) కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

అదనంగా, గెయిల్ పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్) 12.50% ఈక్విటీ యజమాని,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: మా గురించి |url=https://petronetlng.in/Company.php |access-date=2022-03-28 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt; ఇది క్రింది ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాలను కుదుర్చుకుంది:

* 1999లో పిఎల్‌ఎల్ రాస్ లఫాను లిక్విఫైడు నేచురలు గ్యాస్ కో. లిమిటెడు (II) (ఖతార్గాసు)తో 7.5 ఎంటిపిఎ అమ్మకాలు, కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; మొదటి 5.0 ఎంటిపిఎ  (దశ 1) డెలివరీ జనవరి 2004లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=RasGas II మిగిలిన LNGని పెట్రోనెట్‌కు అమ్మకాలను అమలు చేస్తుంది |url=https://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/34901/rasgas_ii_implements_sales_of_remaining_lng_to_petronet/ |access-date=2022-03-29 |website=www.rigzone.com |language=en}}&lt;/ref&gt; 2006 ఆగస్టులో సైడరు లెటరు ఒప్పందం అమలు తర్వాత, మిగిలిన 2.5 ఎంటిపిఎ  డెలివరీ 2009లో ప్రారంభమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్ : పెట్రోనెట్ LNG రాస్‌గ్యాస్‌తో ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=29 |access-date=2022-03-29 |website=www.petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2009 ఆగస్టులో పిఎల్‌ఎల్ పశ్చిమ [[ఆస్ట్రేలియా]]లోని గోర్గాను ఎల్‌ఎన్‌జి ప్రాజెక్ట్ నుండి ఎల్‌ఎన్‌జి డెలివరీ కోసం ఎక్సోమోబిలు అనుబంధ సంస్థతో 20 సంవత్సరాల, 1.5 ఎంటిపిఎ  ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=StackPath |url=https://www.offshore-mag.com/business-briefs/company-news/article/16787203/exxonmobil-subsidiary-petronet-sign-for-gorgon-lng-sales |access-date=2022-03-29 |website=www.offshore-mag.com|date=11 ఆగస్టు 2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Petronet LNG లిమిటెడ్: ఎక్సాన్‌మొబిల్ మరియు పెట్రోనెట్ సైన్ గోర్గాన్ LNG సరఫరా ఒప్పందం |url=https://petronetlng.in/NewsContent.php?newsid=310 |access-date=2022-03-29 |website=petronetlng.in}}&lt;/ref&gt;
* 2016 జనవరిలో పిఎల్‌ఎల్ ఖతార్‌గ్యాసు‌తో మరో 1.0 ఎంటిపిఎ  అమ్మకాలు కొనుగోలు ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. దీని మొత్తం కాంట్రాక్టు సామర్థ్యం 8.5 ఎంటిపిఎ కి చేరుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 జనవరి 2016 |title=Gulftimes: రాస్‌గ్యాస్, పెట్రోనెట్ భారతదేశం కోసం LNG సరఫరా ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది |url=https://www.gulf-times.com/story/473418/RasGas-Petronet-sign-LNG-supply-deal-for-India |access-date=2022-03-29 |website=www.gulf-times.com}}&lt;/ref&gt;

=== ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు ===
గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిటు (జిపియులు) ఉత్పత్తులను మార్కెటింగు చేస్తుంది. అవి ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు, [[ప్రొపేన్]], పెంటనే, నాఫ్తా, పాలిమర్ ప్లాంటు, ఉప ఉత్పత్తులు, అవి ఎంఎఫ్‌ఒ, ప్రొపైలిను, హైడ్రోజనేటెడు C4 మిక్సు. ఎల్‌పిజిని ప్రత్యేకంగా పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగ్ కంపెనీలకు (ఒఎంసిలు) విక్రయిస్తున్నారు, ఇతర ఉత్పత్తులు రిటైలు విభాగంలోని వినియోగదారులకు నేరుగా అమ్ముతారు.

గెయిల్ భారతదేశంలో ప్రొపేన్ యొక్క ప్రధాన ఉత్పత్తిదారు, దీనిని గెయిల్ ప్రొపేన్ అని పిలుస్తారు. ఇది పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ప్రభావవంతమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

గెయిల్ పెంటనేను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. మార్కెట్టు చేస్తుంది. ఇది ప్రధానంగా ఇపిఎస్, పియు, ఎల్‌ఎబి పరిశ్రమలలో ఉపయోగించే ఐసో, సాధారణ, వాణిజ్య పెంటనేలోకి తిరిగి ప్రాసెసు చేయడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

అసిటోను, ఫినాలు‌లను ప్రొపైలిను నుండి ప్రధానంగా ఔషధ పరిశ్రమలో ఉపయోగించే బెంజీను‌తో కలపడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేస్తారు.

ఎంఎఫ్‌ఒను ప్రధానంగా వేడి చేయడం, పెయింటు స్ప్రేయింగు, ఫర్నిచరు పాలిషింగు కోసం ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు. నాఫ్తా ప్రధానంగా విద్యుత్తు, [[ఎరువులు]], ఉక్కు, పెట్రోకెమికలు యూనిట్ల ద్వారా ఉపయోగించబడుతుంది. విద్యుతు, ఉక్కు యూనిట్లలో దీనిని ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు, అయితే పెట్రోకెమికలు, రసాయన, ఎరువుల యూనిట్లలో దీనిని ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉపయోగిస్తారు.

గెయిల్ విజయపూరు (రెండు యూనిట్లు), ఔరైయా, వాఘోడియా, ఉసారు, లక్వా, గాంధరు ప్లాంట్లలో ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి కోసం ఏడు గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లను (జిపియు) నిర్వహిస్తోంది, పాలిమరు ఉత్పత్తి కోసం పటా ప్లాంట్‌లో జిసియు ఉంది. జిపియు/జిసియు ద్వారా ఎల్‌పిజి, పాలిమరు వంటి ప్రధాన ఉత్పత్తుల ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో, ఉసారు మినహా, కింది ఉప-ఉత్పత్తులు - ద్రవ హైడ్రోకార్బన్లు (ఎల్‌హెచ్‌సి) ఉత్పత్తి చేయబడతాయి:

=== ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తి - ప్రసారం ===
[[ద్రవీకృత పెట్రోలియం వాయువు]] (ఎల్‌పిజి) భారతదేశంలో అత్యంత విస్తృతంగా ఉపయోగించే గృహ, వాణిజ్య ఇంధనం. గత నాలుగు సంవత్సరాలుగా, గెయిల్ దేశంలోని ప్రధాన ఎల్‌పిజి ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటిగా అవతరించింది. భారతదేశంలో దాదాపు 90 శాతం ఎల్‌పిజిని గృహ రంగం ఇంధనంగా వినియోగిస్తుండగా, మిగిలిన మొత్తాన్ని పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు విక్రయిస్తోంది. గెయిల్ ఏడు ఎల్‌పిజి ప్లాంట్లను కలిగి ఉంది, రెండు విజయపూరు‌లో, ఒకటి వాఘోడియాలో, మరియు లాక్వా (అస్సాం), ఔరైయా (యుపి), గంధర్ (గుజరాత్), ఉసర్ (మహారాష్ట్ర)లలో ఒక్కొక్కటి, 1 మిలియన్ల టిపిఎ ఎల్‌పిజి, ఇతర ద్రవ హైడ్రోకార్బను‌లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

ఎల్‌పిజి ట్రాన్స్‌మిషను కోసం పైప్‌లైన్‌లను కలిగి ఉన్న, నిర్వహించే భారతదేశంలో మొదటి కంపెనీ గెయిల్. ఇది 2038-కిమీ ఎల్‌పిజి  పైప్‌లైన్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. దీనిలో 1,415 కిమీ భారతదేశంలోని పశ్చిమ మరియు ఉత్తర ప్రాంతాలను కలుపుతుంది. 623 కిమీ నెట్‌వర్క్ దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో తూర్పు తీరానికి అనుసంధానిస్తుంది. ఎల్‌పిజి  ట్రాన్సు‌మిషను వ్యవస్థ సంవత్సరానికి 3.8 మిలియన్ టన్నుల ఎల్‌పిజిని రవాణా చేయగలదు. 2013–14 సంవత్సరంలో పైప్‌లైన్ల ద్వారా ఎల్‌పిజి  ప్రసారం 3145 టిఎంటి.

గెయిల్ ఎల్‌పిజి  ఉత్పత్తిలో భారతీయ ఎల్‌పిజి  మార్కెట్టు‌లో దాదాపు 10%, ఎల్‌పిజి  అమ్మకాలలో 7% వాటాను కలిగి ఉంది.

గెయిల్ గ్యాసు ప్రాసెసింగు యూనిట్లలో భిన్నీకరణ ద్వారా ఎల్‌పిజిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది, దీనిని నేరుగా నడిచే ఎల్‌పిజి  అని పిలుస్తారు.  ఎల్‌పిజి  పర్యావరణ అనుకూల ఇంధనం మరియు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి, ఉత్పాదకతను పెంచడానికి చౌకైన, మరింత ప్రభావవంతమైన మార్గాలను అందిస్తుంది.

గెయిల్  ఎల్‌పిజిని పిఎస్‌యు ఆయిల్ మార్కెటింగు కంపెనీలైన ఐఒసిఎల్, బిపిసిఎల్, హెచ్‌పిసిఎల్ ఎక్స్-జిపియులకు దిగుమతి పారిటీ ధరకు సరఫరా చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101530/http://www.gailonline.com/final_site/BV-LPGTransmission.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead|title = GAIL (ఇండియా) లిమిటెడ్ {{!}} LPG Transmissio}}&lt;/ref&gt;

=== పెట్రోకెమికల్సు ===
ఉత్తర భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్సు కాంప్లెక్సు‌ను స్థాపించడం ద్వారా గెయిల్ గ్యాసు మార్కెటింగు, ట్రాన్స్‌మిషన్ నుండి పాలిమరు వ్యాపారంలోకి విస్తరించింది. పెట్రోకెమికల్సు‌లో ముందస్తు అనుభవం లేకపోయినా, గెయిల్ 1999లో ఈ ప్లాంట్‌ను విజయవంతంగా ప్రారంభించింది. పెట్రోకెమికల్ వ్యాపారం గెయిల్ ప్రధాన దృష్టి రంగాలలో ఒకటి.

గెయిల్ యుపిలోని [[కాన్పూర్]] సమీపంలోని ఔరియా జిల్లాలోని పిఎటిఎ  వద్ద గ్యాస్ ఆధారిత పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్సు‌ను కలిగి ఉంది. నిర్వహిస్తోంది (ఢిల్లీ నుండి దాదాపు 380 కి.మీ.). గెయిల్ ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, హెచ్‌డిపిఇ లను ఉత్పత్తి చేయడానికి కెనడాలోని ఎమ్/ఎస్ నోవా కెమికల్సు నుండి లైసెన్సు పొందిన ప్రపంచ స్థాయి &quot;స్క్లెయిర్టెకు&quot; సొల్యూషను పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియను కలిగి ఉంది, దీని నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 210,000 మిలియన్ల టన్నులు, హెచ్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి జపాన్‌లోని ఎమ్/ఎస్ మిట్సుయి కెమికల్స్ నుండి లైసెన్స్ పొందిన రెండు స్లర్రీ-ఆధారిత పాలిమరైజేషన్ ప్రక్రియలను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి సంవత్సరానికి 100,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఉంటుంది. హెచ్‌డిపిఇ/ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ ని ఉత్పత్తి చేయడానికి పిఎటిఎ వద్ద సంవత్సరానికి 400,000 మిలియన్ టన్నుల నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యంతో ఎమ్/ఎస్ యూనివేషను టెక్నాలజీ, యుఎస్‌ఎ కొత్త ప్రపంచ స్థాయి గ్యాసు ఫేజు యూనిపోలు పిఇ  ప్రక్రియను ప్రారంభించారు.

గెయిల్ పటా ఉత్తర భారతదేశంలో పనిచేస్తున్న ఏకైక హెచ్‌డిపిఇ /ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  ప్లాంటు, ఉత్తర భారతదేశంలో ఆధిపత్య మార్కెట్టు వాటాను కలిగి ఉంది. పాలిమరు‌లకు ప్రాథమిక థ్రస్టు మార్కెట్లు పశ్చిమ భారతదేశం. కానీ, హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ మార్కెట్టు వర్టికల్సు‌లో గెయిల్ ప్రవేశంతో, నేడు ఉత్తర భారతదేశం కూడా పాలిమర్ డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ వర్టికల్స్‌లో వేగవంతమైన మరియు గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది. జి-లెక్సు, జి-లెనె బ్రాండు పేర్లతో దాని గ్రేడు‌లను స్థాపించి మార్కెటింగు చేసిన దాదాపు దశాబ్దాల విజయవంతమైన కాలంలో గెయిల్ {{formatnum:100000}} ఎంటిపిఎ  మరొక అంకితమైన హెచ్‌డిపిఇ డౌన్‌స్ట్రీం పాలిమరైజేషను యూనిటు‌ను జోడించడం ద్వారా హెచ్‌డిపిఇ,  ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ  నేమ్‌ప్లేటు సామర్థ్యాన్ని {{formatnum:410000}} ఎంటిపిఎకి పెంచింది.

అస్సాంలోని దిబ్రుగఢు‌లోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీ బ్రహ్మపుత్ర క్రాకరు &amp; పాలిమరు లిమిటెడు (బిపిసిఎల్)లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీని కలిగి ఉంది, దీని నేం‌ప్లేటు సామర్థ్యం 220 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 60 కెటిఎ పిపి. గెయిల్, దహేజ్‌లోని ఓపల్  గ్రీన్‌ఫీల్డ్ పెట్రోకెమికల్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈక్విటీని కొనుగోలు చేసి, 1060 కెటిఎ హెచ్‌డిపిఇ  &amp; ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ, 340 కెటిఎని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని దహేజ్‌లో సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం గల గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను అమలు చేస్తున్న ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడ్ (ఓపల్)లో 17% ఈక్విటీ వాటాతో గెయిల్ సహ-ప్రమోటర్.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ప్రపంచ సగటు 17 కిలోలతో పోలిస్తే భారతదేశంలో ప్రస్తుత తలసరి ప్లాస్టికు వినియోగం దాదాపు 1.8 కిలోలు. డిమాండు, సరఫరా అంచనాలు క్రమంగా పెరుగుతున్న దేశీయ ఉత్పత్తిని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ భారతదేశం వెలుపల ఉన్న ఏకైక ప్లాంటు కావడంతో ఇది ఉత్తర భారతదేశం, మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో పాలిమరు వినియోగదారులకు సులభంగా ప్రాప్తిని అందిస్తుంది.

=== నగర గ్యాస్ పంపిణీ ===
భారతదేశంలో నగర గ్యాసు పంపిణీలో గెయిల్ అగ్రగామి. పెరుగుతున్న కాలుష్య స్థాయిలను పరిష్కరించడానికి గృహాలకు పిఎన్‌జి , రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని ప్రవేశపెట్టడానికి గెయిల్ అనేక చొరవలు తీసుకుంది. 1990ల ప్రారంభంలో ఢిల్లీ, ముంబైలోని రెండు మహానగరాలలో జాయింట్ వెంచర్ కంపెనీలు [[ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్|ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఐజిఎల్)]], [[మహానగర్ గ్యాస్|మహానగర్ గ్యాస్ లిమిటెడ్ (ఎమ్‌జిఎల్)]] ద్వారా పైలటు ప్రాజెక్టులు ప్రారంభించబడ్డాయి, దీని ఫలితంగా నగర గ్యాసు ప్రాజెక్టుల వాణిజ్య కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ నగరాల్లో గాలి నాణ్యత మెరుగుదల ద్వారా ఈ వెంచర్ల ఫలితాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఐజిఎల్ ,ఎమ్‌జిఎల్  విజయం ఆధారంగా, గెయిల్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు; మధ్యప్రదేశ్‌లో అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు; ఉత్తరప్రదేశ్‌లో సెంట్రలు యుపి గ్యాస్ లిమిటెడ్ &amp; గ్రీన్ గ్యాసు లిమిటెడు; మహారాష్ట్రలోని పూణేలో మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు, త్రిపురలో త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు అనే మరో ఆరు జెవిసిలను ఏర్పాటు చేసింది; పశ్చిమ బెంగాలు‌లోని బెంగాలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BGCL |url=https://bgcl.co.in |access-date=2025-02-19 |website=bgcl.co.in}}&lt;/ref&gt; వివిధ నగరాల్లోని సిజిడి  ప్రాజెక్టుల కోసం.

అయితే, పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ 01.10.2007 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ను పెట్రోలియం, సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం ఏర్పాటు చేసింది. ముడి చమురు, సహజ వాయువు ఉత్పత్తిని మినహాయించి పెట్రోలియం, పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సహజ వాయువు శుద్ధి, ప్రాసెసింగు, నిల్వ, రవాణా, పంపిణీ, మార్కెటింగు, అమ్మకాలను నియంత్రించడానికి. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు చట్టం-2006 సహజ వాయువు పైప్‌లైన్‌లు, నగర లేదా స్థానిక గ్యాసు పంపిణీ నెట్‌వర్కుల అభివృద్ధికి చట్టపరమైన చట్రాన్ని అందిస్తుంది. పిఎన్‌జిఆర్‌బి రాకతో, వివిధ నగరాల్లో పిఎన్‌జి అమలును నియంత్రణ సంస్థ బిడ్లు ‌కోరినప్పుడు దశలవారీగా చేపడుతోంది.

=== అన్వేషణ - ఉత్పత్తి ===
గెయిల్, మహానది, ముంబై, కాంబే, అస్సాం-అరకాన్, త్రిపుర ఫోల్డు బెల్టు, గుజరాత్ కచ్, కృష్ణ గోదావరి, కావేరి, కావేరి పాలారు వంటి బేసిన్లలోని 10 అన్వేషణ బ్లాకు‌లలో పాల్గొంటోంది. గెయిల్ ఈ బ్లాక్‌లలో ఒఎన్‌జిసి, ఓఐఎల్, జిఎస్‌పిసి, హార్డీ ఎక్స్‌ప్లోరేషను&amp; ప్రొడక్షను, పెట్రోగాసు, జెఒజిపిఎల్, Eni, డేవూ వంటి వివిధ కంపెనీలతో ఆపరేటర్లుగా భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది. ఈ 10 ఇ&amp;పి  బ్లాక్‌లలో, 2 బ్లాక్‌లు విదేశాలలో ఉన్నాయి (మయన్మారు‌లోని ఎ-1 ఎ-3  బ్లాకు‌లు).

బ్లాకు‌లు అన్వేషణ, అంచనా, అభివృద్ధి  వివిధ దశలలో ఉన్నాయి. గెయిల్ పాల్గొంటున్న బ్లాకు‌లలోని 7 ఇ&amp;పి బ్లాకు‌లలో హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరుగుతున్నాయి. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన బ్లాకు‌లు ఎంఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1, బ్లాక్ ఎ-1 ఎ-3 మయన్మారు, సివై-ఒఎస్/2, ఎ ఎ-ఒఎన్‌ఎన్ -2002/1, సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2003/2.

కాంబే ఆన్‌ల్యాండు బ్లాకు (సిబి-ఒఎన్‌ఎన్-2000/1) నుండి రోజుకు 1250 బ్యారెళ్లతో ముడి చమురు ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. బర్మాలోని 2 బ్లాకు‌లలో (ఎ-1 - ఎ-3 ) అభివృద్ధి కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయి. మే 2013లో గ్యాసు ఉత్పత్తి జరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. మహానది ఆఫ్షోరు (ఎమ్‌ఎన్-ఒఎస్‌ఎన్-2000/2) బ్లాకు‌లో ప్రభుత్వం వాణిజ్య ప్రకటనను ఆమోదించింది. హైడ్రోకార్బను ఆవిష్కరణలు జరిగిన ఇతర బ్లాకు‌లలో, అంచనా పురోగతిలో ఉంది.

భారతీయ బేసిను‌లలో షేల్ గ్యాసు సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన బహుళ-సంస్థ బృందం (ఎమ్‌ఒటి)లో గెయిల్ చురుకైన సభ్యుడు. ఎమ్‌ఒటి లోని మరో ప్రతినిధి డిజిహెచ్ (డైరెక్టరేటు జనరలు ఆఫ్ హైడ్రోకార్బన్సు), ఒఎన్‌జిసి, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడు (ఓఇఎల్) నుండి వచ్చారు.

గెయిల్ కూడా డిజిహెచ్ ద్వారా సమన్వయం చేయబడిన నేషనలు గ్యాసు హైడ్రేటు ప్రోగ్రాం‌లో సభ్యురాలు. గ్యాసు హైడ్రేటు అన్వేషణకు సంబంధించిన కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది.

=== అనుబంధ సంస్థలు ===

==== గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు ====

గెయిల్ గ్యాసు అనేది గెయిల్ పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థ. పెట్రోలియం &amp; సహజ వాయువు నియంత్రణ బోర్డు ( పిఎన్‌జిఆర్‌బి) మొదటి రౌండు బిడ్డింగు‌లో [[కోట]], [[దేవాస్]], సోనిపట్, [[మీరట్]] అనే నాలుగు నగరాల్లో సిటీ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి ) ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్ గ్యాసు ఎంపికైంది. గెయిలు గ్యాసు దేవాసు, మీరటు, సోనెపటు, వారణాసి, కోటా నగరంలో సిఎన్‌జి &amp;  పిఎన్‌జి (పారిశ్రామిక, వాణిజ్య, గృహ వినియోగదారులు) సరఫరా చేస్తుంది. గెయిల్ గ్యాసు భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని టిటిజెడ్ (తాజ్ ట్రాపెజియం జోన్) ప్రాంతంలో (ఆగ్రా, ఫిరోజాబాదు) సుమారు 350 మంది పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు సహజ వాయువును అందిస్తోంది. గెయిల్ గ్యాసు ఇటీవల బెంగళూరు కర్ణాటకలో సిజిడి పనిని కూడా ప్రారంభించింది.

==== బ్రహ్మపుత్ర క్రాకర్ అండ్ పాలిమర్ లిమిటెడ్ (బిపిసిఎల్) ====
అస్సాం ప్రభుత్వం, ఆయిల్ ఇండియా లిమిటెడ్ (ఓఐఎల్), నుమాలిగఢ్ రిఫైనరీ లిమిటెడు (ఎన్‌ఆర్‌ఎల్) తో కలిసి ఉమ్మడి వెంచరు అయిన బిపిసిఎల్‌లో గెయిల్ 70% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఒక్కొక్కటి 10% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్, మూడు సరఫరాదారులు, అంటే ఆయిలు అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు, ఆయిలు ఇండియా లిమిటెడు నుమాలిగఢు రిఫైనరీ లిమిటెడు మధ్య ఫీడ్స్టాకు సరఫరా ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి. క్రాకరు, పాలిథిలిను, పాలీప్రొఫైలిను యూనిట్లకు సాంకేతిక లైసెన్సు ఒప్పందాలు సంతకం చేయబడ్డాయి.

బిపిసిఎల్‌ను గౌరవనీయులైన భారత ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ | శ్రీ నరేంద్ర మోడీ]]  2016 ఫిబ్రవరి 5న జాతికి అంకితం చేశారు. 99.65 బిలియన్ల (1.2 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) పెట్టుబడితో టిపిఎ పాలిమరు ప్లాంటు‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి బిపిసిఎల్ ఏర్పాటు చేయబడింది.54 బిలియన్ల (680 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) మేరకు ఆర్థిక నిబద్ధత చేయబడింది. ఈ ప్లాంటు ప్రస్తుతం ఒ&amp;ఎం దశలో ఉంది, 100% కంటే ఎక్కువ సామర్థ్య వినియోగం ఉంది. 2019–20 ఆర్థిక సంవత్సరంలో, ప్లాంటు 108% సామర్థ్య వినియోగంతో పనిచేసింది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు ====
విదేశాలలో పెట్టుబడులను నిర్వహించడానికి గెయిల్ పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కలిగి ఉంది, అవి గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు. ఈ అనుబంధ సంస్థ ద్వారా గెయిల్ మరిన్ని వ్యాపార అవకాశాల కోసం చూస్తోంది.

==== గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఇంక్.====

====గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్ఎ) ఎల్ఎన్జి ఎల్ఎల్సి====
=== జాయింటు వెంచర్లు ===

'''అవంతిక గ్యాసు లిమిటెడు (ఎజిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎజిఎల్'' ఇండోరు, ఉజ్జయినిలలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తోంది. ఈ నగరాల్లో రవాణా రంగానికి సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 9,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. ''ఎజిఎల్''  వరుసగా గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో ఐదు, రెండు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, గృహాలకు దేశీయ సరఫరాలను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు వేసింది. సిసిఒఇ తుది ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్న ఆరు కుమార్తె స్టేషన్లు సిఎన్‌జి, పంపిణీకి యాంత్రికంగా సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఎంఒపిఎన్‌జి ఇండోరు, గ్వాలియరు, ఉజ్జయినిలలో సిజిడి కోసం ''ఎజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్‌కు హెచ్‌పిసిఎల్‌తో పాటు సమాన భాగస్వామిగా కంపెనీలో 22.5% వాటా ఉంది.

''భాగ్యనగరు గ్యాసు లిమిటెడు (బిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''బిజిఎల్''  [[విజయవాడ]]లో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, హైదరాబాద్‌లో 4 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, రాజమహేంద్రవరంలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషను‌ను నిర్వహిస్తోంది. ఈ మూడు నగరాల్లోని దాదాపు 6,000 వాహనాలకు బిజిఎల్ సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. బిజిఎల్ హైదరాబాద్‌లో రెండు ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌లను, తిరుపతిలో ఒక ఆటో ఎల్‌పిజి స్టేషన్‌ను కూడా నిర్వహిస్తోంది. హైదరాబాదు, విజయవాడలోని సిటీ గ్యాస్ డిస్ట్రిబ్యూషను (సిజిడి) కోసం బిజిఎల్,  ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది, హెచ్‌పిసిల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''సెంట్రలు యు.పి గ్యాసు లిమిటెడు (సియుజిఎల్)''&lt;br /&gt;''సియుజిఎల్'' కాన్పూర్, ఉన్నావ్‌లో 15 సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను, బరేలీలో రెండు సిఎన్‌జి స్టేషను‌లను నిర్వహిస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో దాదాపు 45,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. ''సియుజిఎల్''  కాన్పూరు, బరేలీలోని 15000 గృహాలకు కనెక్షను‌తో పిఎన్‌జి  దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించింది. కాన్పూరు, ఉన్నావ్, బరేలీ &amp; हानीలలో సిజిడి కోసం ''సియుజిఎల్,''  ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అనుమతి పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 25% వాటాను కలిగి ఉంది.  బిపిసిఎల్ సమాన భాగస్వామిగా ఉంది. ''సియుజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో 200 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక యూనిట్లను అనుసంధానించింది.

''గ్రీన్ గ్యాస్ లిమిటెడు (జిజిఎల్)''&lt;br /&gt;''జిజిఎల్''  లక్నోలో ఆరు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను, ఆగ్రాలో మూడు సిఎన్‌జి స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది. ''జిజిఎల్''  రెండు నగరాల్లో సిఎన్‌జిని సరఫరా చేస్తోంది. గృహాలు, ''జిజిఎల్''వాణిజ్య, పారిశ్రామిక సంస్థలకు కనెక్షన్లతో పిఎన్‌జి దేశీయ సరఫరాను ప్రారంభించడానికి ''జిజిఎల్''  ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ఎంఒపిఎన్‌జి లక్నో, ఆగ్రాలో సిజిడి కోసం ''జిజిఎల్ కి'' అధికారం ఇచ్చింది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను ఐఒసిఎల్‌తో సమాన భాగస్వామిగా కలిగి ఉంది.

''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాసు లిమిటెడు (ఐజిఎల్)''&lt;br /&gt;సిఎన్‌జి అమ్మకాలు, భారతదేశంలో సిఎన్‌జి సరఫరా చేసిన వాహనాల సంఖ్య పరంగా ''ఐజిఎల్'' అతిపెద్ద సిజిడి  సంస్థ. ఢిల్లీ మరియు దాని శివారు ప్రాంతాలైన నోయిడా (గౌతం బుద్ధ నగర్), గ్రేటర్ నోయిడా, ఫరీదాబాదు ఘజియాబాదు, గురుగ్రాం‌లో కొంత భాగం సిజిడి  కోసం ''ఐజిఎల్''  హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. ''ఐజిఎల్''  ఎంసిఆర్ లోని దాదాపు 425 సిఎన్‌జి స్టేషన్ల ద్వారా సుమారు 900,000 గృహ, 3500 వాణిజ్య, 1600 చిన్న పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు పైప్డు గ్యాసు, 10,00,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తోంది. గెయిల్ కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది. బిపిసిఎల్ కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహానగరు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌జిఎల్''  అనేది గెయిల్, బ్రిటిషు గ్యాసు జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌జిఎల్''  ముంబై, థానే, మీరా-భయందరు, నవీ-ముంబై ప్రాంతాలలో 200,000 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలందించే 140 సిఎన్‌జి స్టేషన్లను ఏర్పాటు చేసింది, అంతేకాకుండా 450,000 కంటే ఎక్కువ దేశీయ వినియోగదారులకు, 1,000 కంటే ఎక్కువ చిన్న పారిశ్రామిక, వాణిజ్య వినియోగదారులకు పిఎన్‌జి సరఫరా చేస్తుంది. ఇది ముంబై, నవీ ముంబై, మీరా భయాందర్‌తో సహా థానే జిల్లాలోని సిజిడి కోసం ఎంఒపిఎన్‌జి నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ కంపెనీలో 49.75% వాటాను కలిగి ఉంది, బ్రిటిషు గ్యాసు కూడా సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

''మహారాష్ట్ర నేచురలు గ్యాసు లిమిటెడు (ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్)''&lt;br /&gt;''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  అనేది పూణే నగరంలో, చుట్టుపక్కల సిటీ గ్యాసు ప్రాజెక్టుల అమలు కోసం గెయిల్, భారత్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడ్ (ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్) జాయింటు వెంచరు. ''ఎమ్‌ఐఎన్‌జిఎల్''  ను పెట్రోలియం, నేచురలు గ్యాసు రెగ్యులేటరీ బోర్డు (పిఎన్‌జిఆర్‌బి) ద్వారా పూణే &amp; పింప్రి-చించ్వాడ్ నగరంలోని భౌగోళిక ప్రాంతాలలో సిటీ గ్యాసు పంపిణీ ప్రాజెక్టు‌ను వేయడానికి, నిర్మించడానికి, నిర్వహించడానికి, విస్తరించడానికి అధికారం ఇచ్చింది, ఇందులో కర్ణాటకలోని మహారాష్ట్ర, రామనగర జిల్లాలోని హింజెవాడి, చకన్ &amp; తలేగావ్, వల్సాద్ (ఇప్పటికే అధికారం ఉన్న ప్రాంతం తప్ప), ధూలే, నాసిక్ జిల్లా, సింధుదుర్గ్ జిల్లా &amp; బుల్దానా, నాందేడు, పర్భాని జిల్లాలు, తెలంగాణలోని నిజామాబాదు, ఆదిలాబాదు, నిర్మలు, మంచిర్యాల కుమురం భీం ఆసిఫాబాదు &amp; కామారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ | శీర్షిక=మహారాష్ట్ర నేచురల్ గ్యాస్ లిమిటెడ్‌కు స్వాగతం! |url=https://mngl.in/banner-detail |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt;

ఇది 87&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Welcome to Maharashtra Natural Gas Ltd! |url=https://mngl.in/cng/cylinders-filling-stations |access-date=2023-03-24 |website=mngl.in}}&lt;/ref&gt; దాదాపు 5,000 వాహనాలకు సిఎన్‌జి సరఫరా చేసే స్టేషన్లను ప్రారంభించింది. గెయిల్ ఒఎన్‌జిసి, బిపిసిఎల్‌తో పాటు కంపెనీలో 22.5% వాటాను కలిగి ఉంది.

''ఒఎన్‌జిసి పెట్రో-అడిషన్స్ లిమిటెడు (ఓపల్)''&lt;br /&gt;గుజరాత్‌లోని దహేజు‌లో పెట్రోకెమికలు ప్రాజెక్టు‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు గుజరాత్ స్టేట్ పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు‌తో గెయిల్ జాయింటు వెంచరు అయిన ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో-అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' )లో గెయిల్ ఈక్విటీ వాటాను కొనుగోలు చేసే ప్రక్రియలో ఉంది. గుజరాత్‌లోని దహేజ్‌లో ''ఓపల్''  సంవత్సరానికి 1.1 మిలియన్ల టన్నుల ఇథిలీను సామర్థ్యం (డ్యూయలు ఫీడ్ క్రాకరు) కలిగిన గ్రీన్ ఫీల్డు పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు‌ను ఏర్పాటు చేస్తోంది.

పెట్రోకెమికలు రంగంలో నాలుగు ప్రధాన ఆటగాళ్ళు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు. అవి రిలయన్సు ఇండస్ట్రీసు లిమిటెడు (ఆర్‌ఐఎల్), ఇండియన్ ఆయిలు (ఐఒసిఎల్), గ్యాస్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు (గెయిల్), హల్దియా పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్. నవంబరు 15 2006న ''ఒఎన్‌జిసి'' పెట్రో అడిషన్సు లిమిటెడు (''ఓపల్'' ) పరిణామం ద్వారా ఈ పరిశ్రమకు కొత్త అధ్యాయం జోడించబడింది. ఇది ఆయిల్ అండ్ నేచురలు గ్యాసు కార్పొరేషను లిమిటెడు (''ఒఎన్‌జిసి'' ), గుజరాత్ స్టేటు పెట్రోలియం కార్పొరేషను లిమిటెడు (జిఎస్‌పిసిఎల్), గెయిల్ ఇండియా లిమిటెడు‌ల జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. ఇది డ్యూయలు ఫీడు ఆధారంగా ప్రపంచ స్థాయిలో గ్రాసు రూటు మెగా పెట్రోకెమికలు కాంప్లెక్సు, అంటే గుజరాత్‌లోని దహేజ్ స్పెషలు ఎకనామికు జోన్ (సెజు) వద్ద సి2/సి3/సి4  &amp; నాఫ్తా. ఈ కాంప్లెక్సు‌లో 1100 కెటిపిఎ సామర్థ్యం గల డ్యూయలు ఫీడు ఇథిలీను క్రాకరు (సి2/సి3/సి4 , నాఫ్తా ఫీడ్‌తో) ఉంటుంది. ఇది ఇథిలీను, ప్రొపైలిను‌ను పెట్రోకెమికలు ఫీడు‌స్టాకు‌గా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది పాలిథిలిను (ఎల్‌ఎల్‌డిపిఇ , హెచ్‌దిపిఇ ), పాలీప్రొఫైలిను (పిపి) డౌన్‌స్ట్రీం యూనిటు‌లకు, అనుబంధ యూనిటు అంటే, పైగ్యాసు హైడ్రోట్రీటింగు, బెంజీను, బుటాడిను ఎక్స్‌ట్రాక్షను ప్లాంటు‌లను ఇతర ఉత్పత్తులను (పైగ్యాసు, 1,3- బుటాడిను, బెంజీను) ఉత్పత్తి చేస్తుంది. కాంప్లెక్సు అవసరాన్ని తీర్చడానికి యుటిలిటీ, ఆఫ్‌సైటు సౌకర్యాలు ఇసిటిఎస్, సిపిపి లను కలిగి ఉన్న కాంప్లెక్సు‌లో నిర్మించబడ్డాయి. గ్రాసు రూటు కాంప్లెక్సు ఖంభటు గల్ఫ్‌లోని దహేజు‌లోని ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (సెజు)లోని ''ఒఎన్‌జిసి'', సి2+ ఎక్స్‌ట్రాక్షన్ ప్లాంటు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో ఉంది.

ఫీడ్ సిస్టమ్: సి2/సి3/సి4 ఫీడ్‌ను దహేజు‌లోని ''ఒఎన్‌జిసి'' ప్రస్తుత సి2+ రికవరీ ప్లాంట్ నుండి (10 కి.మీ దూరంలో) పైప్‌లైన్ ద్వారా సేకరిస్తారు. హజీరా నుండి ఖచ్చితమైన నిష్పత్తిలో మిశ్రమ నాఫ్తా (ఎల్ &amp; ఎఆర్‌ఎన్) పెట్రోకెమికల్ కాంప్లెక్స్‌కు ప్రత్యేక పైప్‌లైన్ ద్వారా సరఫరా చేయబడుతుంది.

అమ్మకానికి ఉన్న ఉత్పత్తులు: ఉత్పత్తులను బ్యాగింగు, ట్రక్, రైలు, ట్యాంకరు లోడింగు, పైప్‌లైన్‌ల ద్వారా వివిధ పద్ధతుల ద్వారా పంపుతారు.

''పెట్రోనెటు ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (పిఎల్‌ఎల్)''&lt;br /&gt;ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి, రీగ్యాసిఫికేషన్ సౌకర్యాలను ఏర్పాటు చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  ఏర్పడింది. సంవత్సరానికి 7.5 మిలియన్ల టన్నుల ఎల్‌ఎన్‌జి దిగుమతి కోసం ''పిఎల్‌ఎల్''  ఖతార్‌లోని [[: EN :QatarEnergy LNG|క్వటార్ ఎనర్జీ  ఎల్‌ఎన్‌జి]]తో దీర్ఘకాలిక ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది. గుజరాత్‌లోని ''పిఎల్‌ఎల్''  దహేజు టెర్మినలు‌ను సంవత్సరానికి 10 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యానికి విస్తరించారు. క్రయోజెనికు రోడ్డు ట్యాంకర్ల ద్వారా ఎల్‌ఎన్‌జి సరఫరా చేయడానికి ''పిఎల్‌ఎల్''  విజయవంతంగా పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌ను అమలు చేసింది. కేరళలోని కొచ్చిలో ''పిఎల్‌ఎల్''  ఒక ఎల్‌ఎన్‌జి  టెర్మినల్‌ను కూడా నిర్మిస్తోంది, దీని ప్రారంభ సామర్థ్యం సంవత్సరానికి 2.5 మిలియన్ల టన్నులు, దీనిని సంవత్సరానికి 5 మిలియన్ టన్నుల వరకు విస్తరించవచ్చు. ఇది 2011 చివరి నాటికి పనిచేయడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. గెయిల్‌కు ''పిఎల్‌ఎల్ లో'' 12.5% ​​ఈక్విటీ వాటా ఉంది, బిపిసిఎల్, ''ఒఎన్‌జిసి'', ఐఒసిఎల్ సమాన భాగస్వాములుగా ఉన్నాయి.

''కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (కెఎల్ఎల్)''&lt;br /&gt;''కెఎల్ఎల్''  అనేది గెయిల్, ఎంఎస్‌ఇబి మధ్య జాయింటు వెంచరు కంపెనీ. కొంకణ్ ఎల్‌ఎన్‌జి లిమిటెడు (''కెఎల్ఎల్'' ) అనేది గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు, సిపిఎస్‌ఇ, అనుబంధ సంస్థ. ఇది 27.03.2020 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. ఇది 2018లో ఆర్‌జిపిపిఎల్ నుండి విడిపోయింది. వాటాదారులు గెయిల్ &amp; ఎంఎస్‌ఇబి . ''కెఎల్ఎల్'' ప్రధాన వ్యాపార కార్యకలాపం ఎల్‌ఎన్‌జిఆర్  అన్‌లోడు, నిల్వ, రీగ్యాసిఫికేషను.

''త్రిపుర నేచురలు గ్యాసు కంపెనీ లిమిటెడు (టిఎన్‌జిసిఎల్)''&lt;br /&gt;''టిఎన్‌జిసిఎల్''  సుమారు 7,500 గృహ, 170 వాణిజ్య, పారిశ్రామిక వినియోగదారులకు గ్యాస్ సరఫరా చేస్తోంది. అగర్తలాలో ఒక సిఎన్‌జి స్టేషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది 1,400 కంటే ఎక్కువ వాహనాలకు సేవలు అందిస్తోంది. అగర్తలాలో సిజిడి కోసం ''టిఎన్‌జిసిఎల్,''   ఎంఒపిఎన్‌జి  నుండి అధికారాన్ని పొందింది. గెయిల్ a కంపెనీలో 29% వాటాను కలిగి ఉంది.

''గెయిల్ చైనా గ్యాసు గ్లోబలు ఎనర్జీ హోల్డింగ్సు లిమిటెడు''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను కొనసాగించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. చైనా గ్యాసు‌తో పాటు గెయిల్ కంపెనీలో 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. జాయింటు వెంచరు కంపెనీ చైనాలో గ్యాసు, ఇతర సంబంధిత రంగాలలో ప్రాజెక్టులను గుర్తించే ప్రక్రియలో ఉంది.

''ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు డిస్ట్రిబ్యూషను కార్పొరేషను''&lt;br /&gt;ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గ్యాసు డిమాండు, సరఫరా మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించడానికి జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కంపెనీలో గెయిల్ గ్యాసు లిమిటెడు 50% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది, ఎపిజిఐసి (ఆంధ్రప్రదేశ్ గ్యాసు ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చరు కార్పొరేషను) సమాన భాగస్వామిగా ఉంది.

== ప్రపంచవ్యాప్త ఉనికి ==
ప్రపంచవ్యాప్తంగా తన ఉనికిని మరింత విస్తరించే వ్యూహంగా, ఎల్‌ఎన్‌జి &amp; పెట్రోకెమికలు ట్రేడింగు‌తో సహా విదేశీ వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ సింగపూరు‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (సింగపూరు) ప్రైవేటు లిమిటెడు అనే పూర్తి యాజమాన్య అనుబంధ సంస్థను ఏర్పాటు చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL Global (Singapore) Pte Limited|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; గెయిల్ యుఎస్‌లోని టెక్సాస్‌లో గెయిల్ గ్లోబలు (యుఎస్‌ఎ) Inc. అనే పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థను కూడా స్థాపించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=GAIL GLOBAL USA LNG LLC (GGULL) (GAIL అనుబంధ సంస్థలు)|url=https://www.gailonline.com/ABAlliances.html|website=gailonline}}&lt;/ref&gt; యుఎస్ అనుబంధ సంస్థ కారిజో ఆయిల్ &amp; గ్యాసు ఇంక్‌తో ఒక ఇన్కార్పొరేటెడు జాయింటు వెంచరు‌లో 20% వర్కింగ్ ఇంట్రెస్టు‌ను కొనుగోలు చేసింది. టెక్సాసు రాష్ట్రంలో ఈగిలు ఫోర్డు షేల్ విస్తీర్ణం. సింగపూరు, యుఎస్‌లో రెండు పూర్తిగా యాజమాన్యంలోని అనుబంధ సంస్థలను కలిగి ఉండటంతో పాటు, ఆఫ్రికా, మధ్యప్రాచ్యంలో వ్యాపార అవకాశాలను కొనసాగించడానికి గెయిల్ ఈజిప్టులోని కైరోలో ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

గెయిల్ ఈజిప్టులోని రెండు రిటైల్ గ్యాస్ కంపెనీలలో ఈక్విటీ భాగస్వామి, అవి ఫయూం గ్యాసు కంపెనీ (ఎఫ్‌జిసి), నేషనలు గ్యాసు కంపెనీ (నాట్గాసు). అంతేకాకుండా, గెయిల్ చైనాలో సిటీ గ్యాసు, సిఎన్‌జి వ్యాపారంలో పాల్గొన్న రిటైల్ గ్యాసు కంపెనీలో ఈక్విటీ భాగస్వామి - చైనా గ్యాస్ హోల్డింగ్స్ లిమిటెడ్ (చైనా గ్యాస్). ఇంకా, గెయిల్, చైనా గ్యాసు సమానంగా యాజమాన్యంలోని జాయింటు వెంచరు కంపెనీని ఏర్పాటు చేశాయి - ప్రధానంగా చైనాలో గ్యాసు రంగ అవకాశాలను అనుసరించడానికి.

గెయిల్ మయన్మారు‌లోని రెండు ఆఫ్షోరు E&amp;P బ్లాక్‌లలో కన్సార్టియంలో భాగం, బర్మా (మయన్మారు)లోని రెండు బ్లాక్‌ల నుండి చైనాకు ఉత్పత్తి చేయాల్సిన గ్యాస్ రవాణా కోసం విలీనం చేయబడిన జాయింటు వెంచరు కంపెనీ - సౌత్ ఈస్ట్ ఆసియా గ్యాసు పైప్‌లైన్ కంపెనీ లిమిటెడు‌లో కూడా భాగస్వామ్య ఆసక్తిని కలిగి ఉంది.
== కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యత ==

ప్రభుత్వ సంస్థల విభాగం జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల ప్రకారం, గెయిల్ గత సంవత్సరం పన్ను తర్వాత లాభంలో 2% వార్షిక బడ్జెటు‌ను సిఎస్‌ఆర్ కార్యకలాపాల కోసం కేటాయించింది, దీనిని జాగ్రత్తగా ఎంచుకున్న కార్యక్రమాలకు సమర్థవంతంగా ఉపయోగిస్తారు. గెయిల్ దాని ప్రారంభం నుండి ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి ప్రణాళిక కింద దాని ప్రధాన పని కేంద్రాల ఆనుకుని ఉన్న ప్రాంతాలలో, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో సామాజికంగా ఉపయోగకరమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి. కానీ సంవత్సరాలుగా, సిఎస్‌ఆర్  కార్యకలాపాల పరిధి, చేపట్టిన కార్యక్రమాల స్వభావం, ఈ కార్యక్రమాల అమలు కోసం స్వీకరించిన వ్యవస్థలు క్రమబద్ధీకరించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి మరియు ఎస్‌సిపి/టిఎస్‌పి కింద పని సిఎస్‌ఆర్ విస్తృత పరిధిలోకి వచ్చింది. నేడు, సిఎస్‌ఆర్  &amp; స్థిరత్వ అభివృద్ధికి సంస్థాగత నీతిలో అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది మరియు అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలు మరియు కంపెనీ చేపట్టే ప్రాజెక్టులలో ఒకదానితో ఒకటి ముడిపడి ఉండటానికి ప్రయత్నించబడింది. 2010–11 సంవత్సరంలో, కంపెనీ ఏడు ప్రధాన రంగాలలో అమలు కోసం సుమారు 575 మిలియన్లు (7.2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు) విలువైన కార్యక్రమాలను చేపట్టింది. వీటిలో కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంటు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చరు, హెల్త్‌కేరు/వైద్యం, నైపుణ్యాభివృద్ధి/సాధికారత, విద్యా సహాయం, పర్యావరణ పరిరక్షణ, తాగునీరు/పారిశుధ్యం ఉన్నాయి.

2010–11 సంవత్సరానికి కమ్యూనిటీ డెవలప్మెంటు ‌మెంటు అనే ప్రధాన రంగం కింద 157 మిలియన్లు (2 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు)విలువైన కార్యక్రమాలు ఆమోదించబడ్డాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల అమలు పురోగతిలో ఉంది.

గెయిల్ (ఇండియా) లిమిటెడు అనేక ప్రజా వినియోగాలు/భవనాల పునర్నిర్మాణం, పునరుద్ధరణకు తన మద్దతును అందించింది, ఇది ఒక వ్యక్తి లేదా కుటుంబం కోసం మాత్రమే కాకుండా ఈ ప్రాజెక్టు అమలు చేయబడిన మొత్తం గ్రామాల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచింది. మొత్తం సమాజం స్థిరమైన అభివృద్ధి కోసం, గెయిల్ గ్రామాల్లో, ముఖ్యంగా చిన్న, సన్నకారు రైతుల కోసం సమగ్ర జీవనోపాధి కార్యక్రమాలకు కూడా మద్దతు ఇస్తోంది. ఇది విస్తారమైన సముద్రంలో ఒక చుక్కగా పరిగణించబడుతుంది, కానీ గెయిల్ ఇతర చమురు పిఎస్‌యు లతో కలిసి రాజీవ్ గాంధీ గ్రామీణ ఎల్‌పిజి విత్రక్ యోజన కింద బిపిఎల్ కుటుంబాలకు ఎల్‌పిజి  కనెక్షన్లను అందించడంలో దోహదపడుతోంది. ఆయిల్ పిఎస్‌యు ల ఈ సహకార సంయుక్త ప్రయత్నం యుపి ప్రాంతంలో సముద్రంలో భారీ అలలను సృష్టించగలదు. గెయిల్ పనిచేస్తున్న చోట సమాజానికి మెరుగైన భవిష్యత్తును అందించడానికి సమాజ భవిష్యత్తుపై అంటే పిల్లలు మరియు విద్యార్థుల మీద దృష్టి పెట్టాలని విశ్వసిస్తుంది. కాబట్టి గెయిల్ ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లోని నిరుపేద పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పంపిణీ కోసం వాహనాలను అందిస్తోంది, యువతులు, అబ్బాయిలు వారి మెరుగైన, మరింత సురక్షితమైన జీవితాల కోసం తమను తాము విద్యావంతులను చేసుకునేలా ప్రోత్సహించడానికి. గెయిల్ తన ప్రయత్నాలలో అతి చిన్నదిగా, గ్రామస్తులకు రాత్రి ఆశ్రయాలు, దుప్పట్లు అందించడం, గిరిజన ప్రాంతంలోని అనాథ శరణాలయంలోని నిరుపేద గిరిజన పిల్లలను దత్తత తీసుకోవడం, AIDS అవగాహన, జాతీయ రహదారుల ట్రక్కర్లకు ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషను కార్యక్రమం, శారీరకంగా వికలాంగులైన విద్యార్థులకు స్కూలు బస్సులను అందించడం ద్వారా జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్ని తాకడానికి ప్రయత్నించింది. కేవలం రెండు సంవత్సరాలలో, 314,000 కంటే ఎక్కువ కుటుంబాలు కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కింద కార్యక్రమాల నుండి ప్రయోజనం పొందాయి.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|title=GAIL (India) Limited {{!}} పెట్రోకెమికల్స్|website=www.gailonline.com|access-date=2017-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419101527/http://www.gailonline.com/final_site/BV-Petrochemicals.html|archive-date=19 ఏప్రిల్ 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ములాలు==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:గెయిల్}}
[[వర్గం:Companies based in New Delhi]]
[[వర్గం:Oil and gas companies of India]]
[[వర్గం:Natural gas pipeline companies]]
[[వర్గం:Government-owned companies of India]]
[[వర్గం:CNX Nifty]]
[[వర్గం:Companies established in 1984]]
[[వర్గం:BSE SENSEX]]
[[వర్గం:Petrochemical companies of India]]</text>
      <sha1>6wm6n5ommpt85rbaw458jokappebpmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల</title>
    <ns>2</ns>
    <id>259431</id>
    <revision>
      <id>4601468</id>
      <parentid>4601182</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:42:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601468</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47107" sha1="5hlrp37vy6etzojgm3to8owerqktikg" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;

{{/template}}

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
| rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
| colspan=&quot;2&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
|
| rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
| rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
|మార్కు
|నవీకరించిన తేది
|
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|5
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[లోక్‌సభ]] 
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]] 
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|
|
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok

*భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>5hlrp37vy6etzojgm3to8owerqktikg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601582</id>
      <parentid>4601468</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601582</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47241" sha1="55atxc5xtnqe7xoi886g6f8e33n5gi8" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;

{{/template}}

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|5
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[లోక్‌సభ]] 
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]] 
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok

*భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>55atxc5xtnqe7xoi886g6f8e33n5gi8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601594</id>
      <parentid>4601582</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:24:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601594</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47226" sha1="pdlp4x1dotrvkasyazmnwuhbga8fx36" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|
|-
|5
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[లోక్‌సభ]] 
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]] 
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok

*భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>pdlp4x1dotrvkasyazmnwuhbga8fx36</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601681</id>
      <parentid>4601594</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:06:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47381" sha1="3swgoa4qbmy2a2i0jqj7y2j7z4wydrv" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|5
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>3swgoa4qbmy2a2i0jqj7y2j7z4wydrv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601693</id>
      <parentid>4601681</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:21:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66876" sha1="dn5ee47kmv0pdm7kw80wsdtvpynr2do" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;
{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! Portrait
!style=&quot;width:15em&quot;|Name&lt;br&gt;&lt;small&gt;(born{{spaced ndash}}died)&lt;br&gt;Constituency&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| Age when assumed office
! colspan=&quot;4&quot; |Term of office &amp; elections&lt;br&gt;{{smaller|Duration in years and days}}
!style=&quot;width:23em&quot;| Concurrent ministerial positions
!colspan=2|Party
!style=&quot;width:6em&quot;| Government
!style=&quot;width:10em&quot; |Head of State&lt;br&gt;{{small|(Tenure)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Jawaharlal Nehru]]'''&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; MP for [[United Provinces (1937–1950)|United Provinces]]&lt;br&gt;(''Constituent Assembly'', 1947-1952)&lt;br&gt;MP for [[Phulpur (Lok Sabha constituency)|Phulpur]] (1952-1964)}}
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 years 274 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;15 August&lt;/small&gt;
1947
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 years 286 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External and Commonwealth Affairs]]|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[First Nehru ministry|Nehru I]]
| [[King George VI]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Rajendra Prasad]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 Indian general election|1951–52]]
| [[Second Nehru ministry|Nehru II]]
|-
| [[1957 Indian general election|1957]]
| [[Third Nehru ministry|Nehru III]]
|-
| [[1962 Indian general election|1962]]
| [[Fourth Nehru ministry|Nehru IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[Sarvepalli Radhakrishnan]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[First Nanda ministry|Nanda I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (from stamp).jpg|80px]]
| '''[[Lal Bahadur Shastri]]'''&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;MP for [[Allahabad (Lok Sabha constituency)|Allahabad]]}}
|&lt;small&gt;59 years&lt;/small&gt;
&lt;small&gt;251 days&lt;/small&gt;
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1964)}}}}
|[[Shastri ministry|Shastri]]
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966
| {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[Second Nanda ministry|Nanda II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Uttar Pradesh|Uttar Pradesh]]&lt;br&gt;(''Rajya Sabha'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt;MP for [[Rae Bareli (Lok Sabha constituency)|Rae Bareli]] (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1970)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1975)}}}}
|[[First Indira Gandhi ministry|Indira I]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 Indian general election|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[Second Indira Gandhi ministry|Indira II]]
|[[Zakir Husain]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|''[[V. V. Giri]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
|''[[Mohammad Hidayatullah]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[V. V. Giri]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 Indian general election|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Third Indira Gandhi ministry|Indira III]]
|-
|[[Fakhruddin Ali Ahmed]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[B. D. Jatti]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}'' 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Morarji Desai]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;MP for [[Surat (Lok Sabha constituency)|Surat]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 Indian general election|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1977, 1979)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Desai ministry|Desai]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Neelam Sanjiva Reddy]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
| [[File:Charan Singh Portrait.jpg|80px]]
| '''[[Charan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;MP for [[Baghpat (Lok Sabha constituency)|Baghpat]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ''None''
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[Charan Singh ministry|Charan]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[Medak (Lok Sabha constituency)|Medak]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 Indian general election|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[Fourth Indira Gandhi ministry|Indira IV]]
|-
|
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Giani Zail Singh]] (1982-1987)
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:RajivGandhi.jpg|frameless|111x111px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Rajiv Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;MP for [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[Ministry of Tourism (India)|Minister of Tourism]], [[Ministry of Civil Aviation (India)|Civil Aviation]] and [[Ministry of Commerce and Industry (India)|Commerce]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[Ministry of Environment, Forest and Climate Change|Minister of Environment and Forests]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1987)}}}}
|[[First Rajiv Gandhi ministry|Rajiv I]]
|-
| [[1984 Indian general election|1984]]
| [[Second Rajiv Gandhi ministry|Rajiv II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Ramaswamy Venkataraman]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:Visit of Vishwanath Pratap Singh, Indian Minister for Trade, to the CEC (cropped).jpg|frameless|107x107px]]
| '''[[V. P. Singh|Vishwanath Pratap Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;MP for [[Fatehpur (Lok Sabha constituency)|Fatehpur]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 Indian general election|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]]|[[Minister of Education (India)|Minister of Human Resource Development]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[V. P. Singh ministry|Vishwanath]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| '''[[Chandra Shekhar]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;MP for [[Ballia (Lok Sabha constituency)|Ballia]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990
| {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1990)}}}}
| {{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
| [[Chandra Shekhar ministry|Chandra Shekhar]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|frameless|100x100px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[P. V. Narasimha Rao]]'''&lt;br&gt;{{small|(1921–2004)&lt;br&gt;MP for [[Nandyal Lok Sabha constituency|Nandyal]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 Indian general election|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[Minister of Railways (India)|Minister of Railways]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Rao ministry|Rao]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Shankar Dayal Sharma]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 Indian general election|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]]|[[Ministry of Textiles (India)|Ministry of Textiles]]|[[Ministry of Commerce and Industry (India)|Minister of Commerce and Industry]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[First Vajpayee ministry|Vajpayee I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda.jpg|107x107px]]
| '''[[H. D. Deve Gowda]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1933)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Karnataka|Karnataka]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996
| {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Agriculture and Farmers' Welfare|Minister of Agriculture]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Textiles (India)|Minister of Textiles]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Urban Development (India)|Minister of Urban Development]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[Deve Gowda ministry|Deve Gowda]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral.jpg|120x120px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Inder Kumar Gujral]]'''&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Bihar|Bihar]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Gujral ministry|Gujral]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[K. R. Narayanan]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 Indian general election|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1998)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]], [[Ministry of Communications and Information Technology|Communications and Information Technology]] {{small|(1998)}}|[[Ministry of New and Renewable Energy|Minister of Non Conventional Energy Sources]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[Ministry of Coal (India)|Minister of Coal]] and [[Ministry of Mines (India)|Mines]] {{small|(2002)}}|[[Ministry of Environment and Forests (India)|Minister of Environment and Forests]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[Second Vajpayee ministry|Vajpayee II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 Indian general election|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Third Vajpayee ministry|Vajpayee III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[A. P. J. Abdul Kalam]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh (3x4 cropped).jpg|frameless|127x127px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[Manmohan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1932–2024)&lt;br&gt;MP for [[Assam]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 Indian general election|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
* [[Department of Atomic Energy]]
* [[Department of Space]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[Minister of Culture (India)|Minister of Culture]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Manmohan Singh ministry|Manmohan I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pratibha Patil]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 Indian general election|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Manmohan Singh ministry|Manmohan II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pranab Mukherjee]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Shri Narendra Modi, Prime Minister of India (3x4 cropped).jpg|frameless|135x135px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Narendra Modi]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1950)&lt;br&gt;MP for [[Varanasi (Lok Sabha constituency)|Varanasi]]}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014
| rowspan=&quot;5&quot; | ''Incumbent'' 
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 Indian general election|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
*[[Department of Atomic Energy]]
*[[Department of Space]]
*[[Ministry of Science and Technology (India)|Minister of Science and Technology]], [[Ministry of Earth Sciences|Earth Sciences]] {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Modi ministry|Modi I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Ram Nath Kovind]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 Indian general election|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Modi ministry|Modi II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Droupadi Murmu]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 Indian general election|2024]]
| [[Third Modi ministry|Modi III]]
|}

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|5
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>dn5ee47kmv0pdm7kw80wsdtvpynr2do</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601694</id>
      <parentid>4601693</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:25:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67156" sha1="j63nxlpqmqjja6jxxb25u00t70oyykv" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;
{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Jawaharlal Nehru]]'''&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; MP for [[United Provinces (1937–1950)|United Provinces]]&lt;br&gt;(''Constituent Assembly'', 1947-1952)&lt;br&gt;MP for [[Phulpur (Lok Sabha constituency)|Phulpur]] (1952-1964)}}
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 years 274 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;15 August&lt;/small&gt;
1947
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 years 286 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External and Commonwealth Affairs]]|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[First Nehru ministry|Nehru I]]
| [[King George VI]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Rajendra Prasad]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 Indian general election|1951–52]]
| [[Second Nehru ministry|Nehru II]]
|-
| [[1957 Indian general election|1957]]
| [[Third Nehru ministry|Nehru III]]
|-
| [[1962 Indian general election|1962]]
| [[Fourth Nehru ministry|Nehru IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[Sarvepalli Radhakrishnan]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[First Nanda ministry|Nanda I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (from stamp).jpg|80px]]
| '''[[Lal Bahadur Shastri]]'''&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;MP for [[Allahabad (Lok Sabha constituency)|Allahabad]]}}
|&lt;small&gt;59 years&lt;/small&gt;
&lt;small&gt;251 days&lt;/small&gt;
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1964)}}}}
|[[Shastri ministry|Shastri]]
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966
| {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[Second Nanda ministry|Nanda II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Uttar Pradesh|Uttar Pradesh]]&lt;br&gt;(''Rajya Sabha'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt;MP for [[Rae Bareli (Lok Sabha constituency)|Rae Bareli]] (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1970)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1975)}}}}
|[[First Indira Gandhi ministry|Indira I]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 Indian general election|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[Second Indira Gandhi ministry|Indira II]]
|[[Zakir Husain]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|''[[V. V. Giri]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
|''[[Mohammad Hidayatullah]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[V. V. Giri]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 Indian general election|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Third Indira Gandhi ministry|Indira III]]
|-
|[[Fakhruddin Ali Ahmed]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[B. D. Jatti]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}'' 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Morarji Desai]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;MP for [[Surat (Lok Sabha constituency)|Surat]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 Indian general election|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1977, 1979)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Desai ministry|Desai]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Neelam Sanjiva Reddy]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
| [[File:Charan Singh Portrait.jpg|80px]]
| '''[[Charan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;MP for [[Baghpat (Lok Sabha constituency)|Baghpat]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ''None''
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[Charan Singh ministry|Charan]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[Medak (Lok Sabha constituency)|Medak]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 Indian general election|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[Fourth Indira Gandhi ministry|Indira IV]]
|-
|
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Giani Zail Singh]] (1982-1987)
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:RajivGandhi.jpg|frameless|111x111px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Rajiv Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;MP for [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[Ministry of Tourism (India)|Minister of Tourism]], [[Ministry of Civil Aviation (India)|Civil Aviation]] and [[Ministry of Commerce and Industry (India)|Commerce]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[Ministry of Environment, Forest and Climate Change|Minister of Environment and Forests]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1987)}}}}
|[[First Rajiv Gandhi ministry|Rajiv I]]
|-
| [[1984 Indian general election|1984]]
| [[Second Rajiv Gandhi ministry|Rajiv II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Ramaswamy Venkataraman]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:Visit of Vishwanath Pratap Singh, Indian Minister for Trade, to the CEC (cropped).jpg|frameless|107x107px]]
| '''[[V. P. Singh|Vishwanath Pratap Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;MP for [[Fatehpur (Lok Sabha constituency)|Fatehpur]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 Indian general election|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]]|[[Minister of Education (India)|Minister of Human Resource Development]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[V. P. Singh ministry|Vishwanath]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| '''[[Chandra Shekhar]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;MP for [[Ballia (Lok Sabha constituency)|Ballia]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990
| {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1990)}}}}
| {{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
| [[Chandra Shekhar ministry|Chandra Shekhar]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|frameless|100x100px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[P. V. Narasimha Rao]]'''&lt;br&gt;{{small|(1921–2004)&lt;br&gt;MP for [[Nandyal Lok Sabha constituency|Nandyal]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 Indian general election|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[Minister of Railways (India)|Minister of Railways]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Rao ministry|Rao]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Shankar Dayal Sharma]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 Indian general election|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]]|[[Ministry of Textiles (India)|Ministry of Textiles]]|[[Ministry of Commerce and Industry (India)|Minister of Commerce and Industry]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[First Vajpayee ministry|Vajpayee I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda.jpg|107x107px]]
| '''[[H. D. Deve Gowda]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1933)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Karnataka|Karnataka]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996
| {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Agriculture and Farmers' Welfare|Minister of Agriculture]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Textiles (India)|Minister of Textiles]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Urban Development (India)|Minister of Urban Development]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[Deve Gowda ministry|Deve Gowda]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral.jpg|120x120px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Inder Kumar Gujral]]'''&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Bihar|Bihar]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Gujral ministry|Gujral]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[K. R. Narayanan]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 Indian general election|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1998)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]], [[Ministry of Communications and Information Technology|Communications and Information Technology]] {{small|(1998)}}|[[Ministry of New and Renewable Energy|Minister of Non Conventional Energy Sources]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[Ministry of Coal (India)|Minister of Coal]] and [[Ministry of Mines (India)|Mines]] {{small|(2002)}}|[[Ministry of Environment and Forests (India)|Minister of Environment and Forests]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[Second Vajpayee ministry|Vajpayee II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 Indian general election|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Third Vajpayee ministry|Vajpayee III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[A. P. J. Abdul Kalam]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh (3x4 cropped).jpg|frameless|127x127px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[Manmohan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1932–2024)&lt;br&gt;MP for [[Assam]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 Indian general election|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
* [[Department of Atomic Energy]]
* [[Department of Space]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[Minister of Culture (India)|Minister of Culture]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Manmohan Singh ministry|Manmohan I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pratibha Patil]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 Indian general election|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Manmohan Singh ministry|Manmohan II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pranab Mukherjee]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Shri Narendra Modi, Prime Minister of India (3x4 cropped).jpg|frameless|135x135px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Narendra Modi]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1950)&lt;br&gt;MP for [[Varanasi (Lok Sabha constituency)|Varanasi]]}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014
| rowspan=&quot;5&quot; | ''Incumbent'' 
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 Indian general election|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
*[[Department of Atomic Energy]]
*[[Department of Space]]
*[[Ministry of Science and Technology (India)|Minister of Science and Technology]], [[Ministry of Earth Sciences|Earth Sciences]] {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Modi ministry|Modi I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Ram Nath Kovind]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 Indian general election|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Modi ministry|Modi II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Droupadi Murmu]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 Indian general election|2024]]
| [[Third Modi ministry|Modi III]]
|}

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|5
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>j63nxlpqmqjja6jxxb25u00t70oyykv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601719</id>
      <parentid>4601694</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67155" sha1="cngsi89q5bdz5pein547012zy03ncv8" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;
{|class=&quot;wikitable notheme&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!style=&quot;width:6em&quot;| పదవి స్వీకరించే నాటికి వయస్సు
! colspan=&quot;4&quot; |పదవీకాలం, ఎన్నికలు
సంవత్సరాలు, రోజుల్లో వ్యవధి
!style=&quot;width:23em&quot;| ఏకకాలిక మంత్రి పదవులు
!colspan=2|పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!style=&quot;width:10em&quot; |రాష్ట్రాధినేత&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|80px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Jawaharlal Nehru]]'''&lt;br&gt;{{small|(1889–1964)&lt;br&gt; MP for [[United Provinces (1937–1950)|United Provinces]]&lt;br&gt;(''Constituent Assembly'', 1947-1952)&lt;br&gt;MP for [[Phulpur (Lok Sabha constituency)|Phulpur]] (1952-1964)}}
| rowspan=&quot;5&quot; | &lt;small&gt;57 years 274 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| &lt;small&gt;15 August&lt;/small&gt;1947
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:8em&quot;| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;width:6em&quot;| &lt;small&gt;16 years 286 days&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot;| {{ndash}}
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External and Commonwealth Affairs]]|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1952{{ndash}}1955, 1957)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1958)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=13|Indian National Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot;|[[First Nehru ministry|Nehru I]]
| [[King George VI]]&lt;br&gt;{{small|(1947{{ndash}}1950)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Rajendra Prasad]]&lt;br&gt;{{small|(1950{{ndash}}1962)}}
|-
| [[1951–52 Indian general election|1951–52]]
| [[Second Nehru ministry|Nehru II]]
|-
| [[1957 Indian general election|1957]]
| [[Third Nehru ministry|Nehru III]]
|-
| [[1962 Indian general election|1962]]
| [[Fourth Nehru ministry|Nehru IV]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[Sarvepalli Radhakrishnan]]&lt;br&gt;{{small|(1962{{ndash}}1967)}}
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1964|5|27}}&lt;/small&gt;
| {{small|27 May}}&lt;br&gt;1964
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|5|27|1964|6|9}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{Bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[First Nanda ministry|Nanda I]]
|-
| [[File:Lal Bahadur Shastri (from stamp).jpg|80px]]
| '''[[Lal Bahadur Shastri]]'''&lt;br&gt;{{small|(1904–1966)&lt;br&gt;MP for [[Allahabad (Lok Sabha constituency)|Allahabad]]}}
|&lt;small&gt;59 years&lt;/small&gt;
&lt;small&gt;251 days&lt;/small&gt;
| {{small|9 June}}&lt;br&gt;1964
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|†|†|†}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1964)}}}}
|[[Shastri ministry|Shastri]]
|-
| [[File:Gulzarilal Nanda 1.jpg|80px]]
| '''[[Gulzarilal Nanda]]'''&lt;br&gt;{{small|(1898–1998)&lt;br&gt;MP for [[Sabarkantha Lok Sabha constituency|Sabarkantha]]}}
|&lt;small&gt;{{age in years and days|1898|7|4|1966|1|11}}&lt;/small&gt;
| {{small|11 January}}&lt;br&gt;1966
| {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|11|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]]|[[Department of Atomic Energy|Minister of Atomic Energy]]}}
| [[Second Nanda ministry|Nanda II]]
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;8&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Uttar Pradesh|Uttar Pradesh]]&lt;br&gt;(''Rajya Sabha'', 1966{{ndash}}1967)&lt;br&gt;MP for [[Rae Bareli (Lok Sabha constituency)|Rae Bareli]] (1967{{ndash}}1977)}}
| rowspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1966|1|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 January}}&lt;br&gt;1966
| rowspan=&quot;8&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;8&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| rowspan=&quot;8&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1967{{ndash}}1969)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1970)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1970{{ndash}}1973)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]] {{small|(1971{{ndash}}1974)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1975)}}}}
|[[First Indira Gandhi ministry|Indira I]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[1967 Indian general election|1967]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[Second Indira Gandhi ministry|Indira II]]
|[[Zakir Husain]]&lt;br&gt;{{small|(1967{{ndash}}1969)}}
|-
|''[[V. V. Giri]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
|''[[Mohammad Hidayatullah]]''&lt;br&gt;''{{small|(1969)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[V. V. Giri]]&lt;br&gt;{{small|(1969{{ndash}}1974)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[1971 Indian general election|1971]]
| {{Full party name with color|rowspan=3|Indian National Congress (R)}}
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Third Indira Gandhi ministry|Indira III]]
|-
|[[Fakhruddin Ali Ahmed]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1977)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ''[[B. D. Jatti]]''&lt;br&gt;''{{small|(1977)}}''&lt;br&gt;''{{small|(Acting)}}'' 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Morarji Desai During his visit to the United States of America (cropped).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Morarji Desai]]'''&lt;br&gt;{{small|(1896–1995)&lt;br&gt;MP for [[Surat (Lok Sabha constituency)|Surat]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1896|2|29|1977|3|24}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|24 March}}&lt;br&gt;1977
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1977 Indian general election|1977]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1977, 1979)}}|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1978{{ndash}}1979)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Janata Party}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Desai ministry|Desai]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[Neelam Sanjiva Reddy]]&lt;br&gt;{{small|(1977{{ndash}}1982)}}
|-
| [[File:Charan Singh Portrait.jpg|80px]]
| '''[[Charan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1902–1987)&lt;br&gt;MP for [[Baghpat (Lok Sabha constituency)|Baghpat]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1902|12|23|1979|7|28}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|28 July}}&lt;br&gt;1979
| rowspan=&quot;1&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;1&quot; | {{ndash}}
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; | ''None''
| {{Full party name with color|Janata Party (Secular)|dab=yes}}
| [[Charan Singh ministry|Charan]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Indira Gandhi official portrait.png|80px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Indira Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1917–1984)&lt;br&gt;MP for [[Medak (Lok Sabha constituency)|Medak]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1917|11|19|1980|1|14}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|14 January}}&lt;br&gt;1980{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984{{ref label|†|†|†}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1980 Indian general election|1980]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1980{{ndash}}1982)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress (I)}}
| [[Fourth Indira Gandhi ministry|Indira IV]]
|-
|
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Giani Zail Singh]] (1982-1987)
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:RajivGandhi.jpg|frameless|111x111px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Rajiv Gandhi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1944–1991)&lt;br&gt;MP for [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1944|8|20|1984|10|31}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|31 October}}&lt;br&gt;1984
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
|{{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1984{{ndash}}1985, 1987{{ndash}}1988)}}|[[Ministry of Tourism (India)|Minister of Tourism]], [[Ministry of Civil Aviation (India)|Civil Aviation]] and [[Ministry of Commerce and Industry (India)|Commerce]] {{small|(1984{{ndash}}1985)}}|[[Ministry of Environment, Forest and Climate Change|Minister of Environment and Forests]] {{small|(1984{{ndash}}1986)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1985{{ndash}}1987)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1987)}}}}
|[[First Rajiv Gandhi ministry|Rajiv I]]
|-
| [[1984 Indian general election|1984]]
| [[Second Rajiv Gandhi ministry|Rajiv II]]
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Ramaswamy Venkataraman]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
| [[File:Visit of Vishwanath Pratap Singh, Indian Minister for Trade, to the CEC (cropped).jpg|frameless|107x107px]]
| '''[[V. P. Singh|Vishwanath Pratap Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1931–2008)&lt;br&gt;MP for [[Fatehpur (Lok Sabha constituency)|Fatehpur]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1931|6|25|1989|12|2}}&lt;/small&gt;
| {{small|2 December}}&lt;br&gt;1989
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990{{ref label|NC|NC|NC}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1989|12|2|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| [[1989 Indian general election|1989]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]]|[[Minister of Education (India)|Minister of Human Resource Development]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1989)}}}}
| {{Full party name with color|Janata Dal}}
| [[V. P. Singh ministry|Vishwanath]]
|-
| [[File:Chandra Shekhar Singh.jpg|105x105px]]
| '''[[Chandra Shekhar]]'''&lt;br&gt;{{small|(1927–2007)&lt;br&gt;MP for [[Ballia (Lok Sabha constituency)|Ballia]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1927|4|17|1990|11|10}}&lt;/small&gt;
| {{small|10 November}}&lt;br&gt;1990
| {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1990)}}}}
| {{Full party name with color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
| [[Chandra Shekhar ministry|Chandra Shekhar]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Visit of Narasimha Rao, Indian Minister for Foreign Affairs, to the CEC (cropped)(2).jpg|frameless|100x100px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[P. V. Narasimha Rao]]'''&lt;br&gt;{{small|(1921–2004)&lt;br&gt;MP for [[Nandyal Lok Sabha constituency|Nandyal]]}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1921|6|28|1991|6|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 June}}&lt;br&gt;1991
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1991 Indian general election|1991]]
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]] {{small|(1991{{ndash}}1994)}}|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1992{{ndash}}1993)}}|[[Minister of Defence (India)|Minister of Defence]] {{small|(1993{{ndash}}1996)}}|[[Minister of Railways (India)|Minister of Railways]] {{small|(1995{{ndash}}1996)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=2|Indian National Congress (I)}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Rao ministry|Rao]]
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Shankar Dayal Sharma]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
| [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1996|5|16}}&lt;/small&gt;
| {{small|16 May}}&lt;br&gt;1996
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|5|16|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| [[1996 Indian general election|1996]]
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Ministry of Chemicals and Fertilizers|Minister of Chemicals and Fertilizers]]|[[Ministry of Textiles (India)|Ministry of Textiles]]|[[Ministry of Commerce and Industry (India)|Minister of Commerce and Industry]]}}
| {{Full party name with color|Bharatiya Janata Party}}
| [[First Vajpayee ministry|Vajpayee I]]
|-
| [[File:H. D. Deve Gowda.jpg|107x107px]]
| '''[[H. D. Deve Gowda]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1933)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Karnataka|Karnataka]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;1&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1933|5|18|1996|6|1}}&lt;/small&gt;
| {{small|1 June}}&lt;br&gt;1996
| {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997{{ref label|RES|RES|RES}}
| &lt;small&gt;{{age in years and days|1996|6|1|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| {{ndash}}
| align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Agriculture and Farmers' Welfare|Minister of Agriculture]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Textiles (India)|Minister of Textiles]] {{small|(1996)}}|[[Minister of Urban Development (India)|Minister of Urban Development]] {{small|(1996{{ndash}}1997)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Janata Dal}}&lt;br&gt;{{small|([[United Front (India, 1996)|United Front]])}}
| [[Deve Gowda ministry|Deve Gowda]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Inder Kumar Gujral.jpg|120x120px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | '''[[Inder Kumar Gujral]]'''&lt;br&gt;{{small|(1919–2012)&lt;br&gt;MP for [[List of Rajya Sabha members from Bihar|Bihar]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1919|12|4|1997|4|21}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|21 April}}&lt;br&gt;1997
| rowspan=&quot;2&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|RES|RES|RES}}
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1997|4|21|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | {{ndash}}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]]|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(1997)}}}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Gujral ministry|Gujral]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[K. R. Narayanan]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[File:Atal Bihari Vajpayee (crop 2).jpg|80px]]
| rowspan=&quot;3&quot; | '''[[Atal Bihari Vajpayee]]'''&lt;br&gt;{{small|(1924–2018)&lt;br&gt;MP for [[Lucknow Lok Sabha constituency|Lucknow]]}}
| rowspan=&quot;3&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1924|12|25|1998|3|19}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|19 March}}&lt;br&gt;1998{{ref label|§|§|§}}
| rowspan=&quot;3&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| [[1998 Indian general election|1998]]
| rowspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(1998)}}|[[Minister of Information and Broadcasting (India)|Minister of Information and Broadcasting]], [[Ministry of Communications and Information Technology|Communications and Information Technology]] {{small|(1998)}}|[[Ministry of New and Renewable Energy|Minister of Non Conventional Energy Sources]] {{small|(1998{{ndash}}1999)}}|[[Ministry of Coal (India)|Minister of Coal]] and [[Ministry of Mines (India)|Mines]] {{small|(2002)}}|[[Ministry of Environment and Forests (India)|Minister of Environment and Forests]] {{small|(2003{{ndash}}2004)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=3|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| [[Second Vajpayee ministry|Vajpayee II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[1999 Indian general election|1999]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Third Vajpayee ministry|Vajpayee III]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[A. P. J. Abdul Kalam]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh (3x4 cropped).jpg|frameless|127x127px]]
| rowspan=&quot;4&quot; | '''[[Manmohan Singh]]'''&lt;br&gt;{{small|(1932–2024)&lt;br&gt;MP for [[Assam]] ''(Rajya Sabha)''}}
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1932|9|26|2004|5|22}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|22 May}}&lt;br&gt;2004
| rowspan=&quot;4&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014{{ref label|DIS|DIS|DIS}}
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;small&gt;{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2004 Indian general election|2004]]
| rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
* [[Department of Atomic Energy]]
* [[Department of Space]]|[[Minister of External Affairs (India)|Minister of External Affairs]] {{small|(2005{{ndash}}2006)}}|[[Minister of Finance (India)|Minister of Finance]] {{small|(2008{{ndash}}2009, 2012)}}|[[Minister of Culture (India)|Minister of Culture]] {{small|(2009{{ndash}}2011)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=4|Indian National Congress}}&lt;br&gt;{{small|([[United Progressive Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Manmohan Singh ministry|Manmohan I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pratibha Patil]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2012)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2009 Indian general election|2009]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Manmohan Singh ministry|Manmohan II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Pranab Mukherjee]]&lt;br&gt;{{small|(2012{{ndash}}2017)}}
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Shri Narendra Modi, Prime Minister of India (3x4 cropped).jpg|frameless|135x135px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | '''[[Narendra Modi]]'''&lt;br&gt;{{small|(born 1950)&lt;br&gt;MP for [[Varanasi (Lok Sabha constituency)|Varanasi]]}}
| rowspan=&quot;5&quot; |&lt;small&gt;{{age in years and days|1950|9|17|2014|5|26}}&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | {{small|26 May}}&lt;br&gt;2014
| rowspan=&quot;5&quot; | ''Incumbent'' 
| rowspan=&quot;5&quot; | {{age in years and days|26 May 2014}}
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2014 Indian general election|2014]]
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:85%&quot; |{{bulleted list|[[Minister of Personnel, Public Grievances and Pensions]]|Minister in-charge of:
*[[Department of Atomic Energy]]
*[[Department of Space]]
*[[Ministry of Science and Technology (India)|Minister of Science and Technology]], [[Ministry of Earth Sciences|Earth Sciences]] {{small|(2014)}}}}
| {{Full party name with color|rowspan=5|Bharatiya Janata Party}}&lt;br&gt;{{small|([[National Democratic Alliance]])}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[First Modi ministry|Modi I]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Ram Nath Kovind]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[2019 Indian general election|2019]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Second Modi ministry|Modi II]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Droupadi Murmu]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}present)}}
|-
| [[2024 Indian general election|2024]]
| [[Third Modi ministry|Modi III]]
|}

=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|5
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>cngsi89q5bdz5pein547012zy03ncv8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601786</id>
      <parentid>4601719</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:52:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601786</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47429" sha1="k75ppl3mq6delrgdkau9diuyq3qgalv" xml:space="preserve">&lt;వికీ స్యయం శిక్షణా ప్రయోగార్థం సష్టించబడింది.&gt;
=== భారతదేశానికి సంబంధిత వ్యాసాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |వ.సంఖ్య
! rowspan=&quot;2&quot; |వ్యాసం శీర్షిక
! colspan=&quot;3&quot; |ఆంగ్లవ్యాసంతో తాజాస్థితి
! rowspan=&quot;2&quot; |నవీకరించినవారు
! rowspan=&quot;2&quot; |పరిశీలించిన వారు
|-
!మార్కు
!నవీకరించింది
!చివరి నవీకరణ 
|-
|1
|[[భారత రాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] 
|
|-
|2
|[[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|4/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|3
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాధిపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|4
|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
|{{Tick}}
|7/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|5
|[[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|6
|[[భారత పార్లమెంట్|భారత పార్లమెంటు]]
|{{Tick}}
|11/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|7
|[[లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు|లోక్‌సభలో సభానాయకుడు]]
|{{Tick}}
|8/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|7/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[రాజ్యసభ]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
|{{Tick}}
|4/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|2/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
|{{Tick}}
|{{Spaced ndash}}
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారత ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం]]
|{{Tick}}
|10/2024 
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|10/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధానమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|10/2024
|{{Spaced ndash}}
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి]]
|{{Tick}}
|08/2024
|7/2025
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|8
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|21
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|22
|[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండళ్లు జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|19
|[[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|28
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[భారత రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|29
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనమండళ్లు]]
|{{Tick}}
|2025 జూన్ 28
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|14
|[[భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|23
|[[భారతదేశంలో అత్యధికకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రులు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[భారతీయ మహిళా ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|9
|[[ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|15
|[[ప్రస్తుత రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|10
|[[ప్రస్తుత భారత గవర్నర్ల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|11
|[[ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, నిర్వాహకుల జాబితా|ప్రస్తుత భారతీయ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు నిర్వాహకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|12
|[[ప్రస్తుత భారత ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|13
|[[ప్రస్తుత భారత ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|16
|[[ప్రస్తుత భారత ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|17
|[[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|20
|[[కేంద్రపాలిత ప్రాంతం]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|31
|[[17వ లోక్‌సభ|17వ లోకసభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|30
|[[18వ లోక్‌సభ]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|24
|[[2022 భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|25
|[[2024 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|26
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|27
|[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|32
|[[2025 భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|18
|[[ఇండియా కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|{{Tick}}
|
|
|[[వాడుకరి: యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]]
|
|
|-
|
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా]]
|
|
|
|
|
|
|}

* [[ప్రస్తుత భారత పాలక, ప్రతిపక్ష పార్టీల జాబితా]] ok
* [[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా]] ok
* [[హర్యానా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[జార్ఖండ్ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[మహారాష్ట్ర శాసనమండలి ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[ఒడిశా శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[తమిళనాడు శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
* [[పుదుచ్చేరి శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా]] ok
*ఎలక్టోరల్ కాలేజ్ (భారతదేశం)

* &lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;ఒక ఖగోళ వస్తువు పరిభ్రమణం మాతృవస్తువు భ్రమణ దిశలోనే ఉంటే దాన్ని ''ప్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు. వ్యతిరేక దిశలో ఉంటే దాన్ని ''రెట్రోగ్రేడ్'' కక్ష్య అంటారు.&lt;/ref&gt;  &lt;includeonly&gt; &lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;{{#time:Y-m-d|{{{1}}}}}&lt;/span&gt; {{#time:Y|{{{1}}}}} {{#switch:{{#time:n|{{{1}}}}}  |1=జనవరి  |2=ఫిబ్రవరి  |3=మార్చి  |4=ఏప్రిల్  |5=మే  |6=జూన్  |7=జూలై  |8=ఆగస్టు  |9=సెప్టెంబర్  |10=అక్టోబర్  |11=నవంబర్  |12=డిసెంబర్ }} {{#time:j|{{{1}}}}} &lt;/includeonly&gt; &lt;noinclude&gt; ఈ మూస తేది వర్గీకరణ కొరకు. వాడకం:
&lt;pre&gt;
{{తెలుగు తేదీ వర్గీకరణ|30 June 2025}}
&lt;/pre&gt;
ఫలితం: 2025 జూన్ 30   తేదీకి ఆధారంగా పట్టికలలో సరిగా వర్గీకరించేందుకు సహాయపడుతుంది.
&lt;/noinclude&gt;
----------
([[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి అభ్యర్థుల జాబితా]])
-------
{{Cleanup MOS}}
------
{{MoS guideline}}
-------
* బాగా చేసారు-Kheri Lok Sabha constituency
* చనిపోయిన ఇరానియన్లు-Smriti Irani- స్మృతి ఇరాని
* పూర్వం మహతో  - [[దులు మహతో]] - Dulu Mahato
* వయస్సు-Korba Lok Sabha constituency
* క్యాన్సర్ -Kanker Lok Sabha constituency
* రుణదాతలు-Ongole Lok Sabha constituency
* వాళ్ళు వెళ్ళిపోయారు-Vadodara Lok Sabha constituency
* తన్నుతున్నాడు-Koppal Lok Sabha constituency
* విచ్ఛిన్నం-Haveri Lok Sabha constituency
* బొగ్గు -Kolar Lok Sabha constituency
* గ్యాల్సన్ లేవండి-Tashi Gyalson

* [[:వర్గం:Articles with short description]]
* [[:వర్గం:వ్యాసంs with short description]]
* [[:వర్గం:Articles without Wikidata item]]
* వాడుకరి:జెండామన్ ఇస్మాయిల్
* వాడుకరి చర్చ:Satya veena mondreti
* వాడుకరి చర్చ:P V SUNDARA RAMARAJU
* వాడుకరి చర్చ:RaajeshkhannaLyricist
* [[వాడుకరి చర్చ:లక్ష్మణ్ కుమార్ చర్ల]]
* వాడుకరి చర్చ:ఫణికుమార్
* [[:వర్గం:Duplicate or hardcoded templates awaiting deletion]]
* [[వికీపీడియా:Templates for discussion]]
* [[వికీపీడియా:మూసలు/నిర్వహణ]]
* [[మూస:భారతదేశ రాష్ట్రాలు లేదా భూభాగాల వారీగా రాజకీయాలు]]

* [[వికీపీడియా:Miscellany for deletion]]
* [[:వర్గం:Official website not in Wikidata]] 
* [[:వర్గం:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
* వర్గం: కాల పరిమితులతో కూడిన వ్యాసాలు
* వర్గం: తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు
*వర్గం:ఆంగ్ల పదాలు గల వ్యాసాలు
*వర్గం:మూలాల లోపాలున్న పేజీలు
*వర్గం:Pages with script errors
*వర్గం:అనువదించ వలసిన పేజీలు 
*వర్గం:Pages with non-numeric formatnum arguments 
*మూస:Election results/doc
*మూస:Election results

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|[[2018 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|-
| [[2014 ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2014]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|-
|}

===2023 ఎన్నికలు===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
|[[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,742
|[[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి|పైల్లా శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|Bharat Rashtra Samithi}}
|76,541
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|26,201
|-
|}

===2018 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
|[[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
! 94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
| {{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|85,476
|[[కుంభం అనిల్ కుమార్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|61,413
| style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot; |24,063
|
|-
|}

===2014 ఎన్నికలు===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
!
|-
! సంఖ్య
! పేరు
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! Votes
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! ఓట్లు
!
|-
| [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి]]
!94
| [[భువనగిరి శాసనసభ నియోజకవర్గం (తెలంగాణ)|భువనగిరి]]
| [[పైళ్ల శేఖర్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telangana Rashtra Samithi}}
|54,686
|[[జిట్టా బాలకృష్ణ రెడ్డి]]
|style=&quot;width: 2px; background-color: #DDDDBB;&quot; data-sort-value=&quot;Others&quot; |
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | Other
|39,270
|style=&quot;background:{{party color|Telangana Rashtra Samithi}} ; color:white;&quot;|15,416
|
|-
|}
=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|}

=== 2019 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|}

=== 2014 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |జిల్లా 
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య 
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|[[నంద్యాల జిల్లా|నంద్యాల]] 
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

=== 2024 ఎన్నికలు ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ఎన్నికలు
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం  
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత   
! colspan=&quot;4&quot; |రన్నర్ అప్ 
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్ 
|-
! సంఖ్య
! పేరు  
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
! అభ్యర్థి 
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! ఓట్లు 
|-
|2024
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|98,881
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{Party name with color|YSR Congress Party}}
|86,844
| style=&quot;background:{{party color|Telugu Desam Party}};&quot; |12,037
|-
|2019
|x
|[[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[గంగుల బ్రిజేంద్రనాథ్ రెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|105,905
|[[భూమా అఖిల ప్రియ]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|70,292
| style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot; |35,613
|-
|2014
|x
| [[ఆళ్ళగడ్డ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆళ్లగడ్డ]]
|[[భూమా శోభా నాగిరెడ్డి]]
|{{party name with color|YSR Congress Party}}
|92,108
|[[గంగుల ప్రభాకర్ రెడ్డి|గంగుల ప్రభాకర రెడ్డి]]
|{{party name with color|Telugu Desam Party}}
|74,180
|style=&quot;background:{{party color|YSR Congress Party}} ; color:white;&quot;|17,928
|-
|}

* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పాతపేజీ|యర్రా రామారావు/పాతపేజీ]] {{Update after|2025|11}}
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-1]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-2]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-3]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-4]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-5]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-6]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7|యర్రా రామారావు/ప్రయోగశాల-7]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు|యర్రా రామారావు/చేయవలసిన పనులు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం|యర్రా రామారావు/తాజా సవరణలు, నాణ్యతపై ప్రసంగం]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణా కార్యక్రమాలు-2025|యర్రా రామారావు/తెవికీ బడి/శిక్షణ]]
* [[వాడుకరి:యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు|యర్రా రామారావు/పరిశీలించవలసిన పేజీలు]]
* [[వాడుకరి:Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల|Yarra RamaraoAWB/ప్రయోగశాల]]

== బయటి లింకులు ==

=== Petscan Links ===

*https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=30812881 భారత రాజకీయ నాయకులు]
* https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 [https://petscan.wmcloud.org/?psid=31026659 రాయలసీమ ప్రాజెక్టు 2025]

=== భారతదేశ లింకులు ===

* [https://ardistricts.nic.in/ జిల్లా s of Arunachala Pradesh (జిల్లా  Website)]
* [https://lgdirectory.gov.in/ LGD Codes of States/Union Territories (UTs)]

* [https://censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/00%20A%202-India.pdf 1901 నుండి రాష్టాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A-2_Data_Tables/28%20A-2%20Andhra%20Pradesh.pdf 1901 నుండి పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం జిల్లాల జనాభా దశాబ్దాల వైవిధ్యం]
* [https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/1148 Census Digital Library]
* [https://aspiringyouths.com/general-knowledge/tier-1-tier-2-indian-cities/ List of Tier 1 and Tier 2 Cities of India]
* [https://www.tnagrisnet.tn.gov.in/dashboard/book Tamilanadu State] [Dashboard]
* [https://www.tn.gov.in/district_view జిల్లా  List | Tamil Nadu] [Government Portal]
* [https://panchayat.gujarat.gov.in/en/grampanchayat-distlist Gujarat State] [Gram Panchayat List of 33 జిల్లా ]
* [https://web.archive.org/web/20170818173131/http://saaksharbharat.nic.in/saaksharbharat/forms/gp_code.pdf Gram Panchyats Codes-Two Telugu State]]s]
* [https://web.archive.org/save/https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/index.html లోక్‌సభ కాలపరిమితులు] 

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==

=== జిల్లాల పునర్వ్యస్థీకరణ 2022 లింకులు ===

* [https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్] 
* [https://web.archive.org/web/20220423160156/https://ahd.aptonline.in/AHMS/Views/DownLoads/All26Districts.pdf పైనల్ నోటిఫికేషన్ ఆర్కేవ్] 
* [https://web.archive.org/web/20220419082220/https://www.sakshi.com/photos/news/ap-new-districts-names-maps-assembly-constituencies-and-revenue-divisions-full-details#lg=1&amp;slide=0 సాక్షి పేపరు లింకు ఆర్కేవ్]
* [https://www.sakshi.com/telugu-news/andhra-pradesh/area-and-population-new-districts-ap-1446058 కొత్త జిల్లాల స్వరూపమిదే..పెద్ద జిల్లా, చిన్న జిల్లాలు ఇవే సాక్షి]
* [http://www.prajasakti.com/epaiilaoo-26-jailalaaalakau-kalaekataralau-esapaiila-naiyaaamakam ఏపీలో 26 జిల్లాలకు కలెక్టర్లు, ఎస్పీల నియామకం, ప్రజాశక్తి]
* [https://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/new-districts-to-come-into-force-on-april-4/article65274658.ece New districts to come into force on April 4 Hindu]

=== గ్రామాల లింకులు ===
* https://villageinfo.in/andhra-pradesh.html
* https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/128

=== మండలాల లింకులు ===
* [https://web.archive.org/web/20090320115510/http://apland.ap.nic.in/cclaweb/APMandals2.pdf State Level జిల్లా  wise List of Mandals  in Andhra Pradesh]

=== పంచాయితీలు ===
[https://web.archive.org/web/20070930204622/http://panchayat.gov.in/adminreps/consolidatedreport.asp All India Consolidated Report of panchyats]

=== శ్రీ కాకుళం జిల్లా ===

* [https://srikakulam.ap.gov.in/te/%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81/ శ్రీకాకుళం జిల్లా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

*[https://cdn.s3waas.gov.in/s3f899139df5e1059396431415e770c6dd/uploads/2019/07/2019072660.pdf శ్రీ కాకుళం జిల్లాలో మండలంవారిగా రెవెన్యూ గ్రామాలు]

=== తూర్పు గోదావరి జిల్లా ===

* [https://web.archive.org/web/20150618005358/http://www.aponline.gov.in/quick%20links/apfactfile/info%20on%20districts/eastgodavari.html East Godavari జిల్లా  Profile]
* https://eastgodavari.ap.gov.in/about-district/administrative-setup/villages/

=== విశాఖపట్నం జిల్లా ===

* [https://telugu.samayam.com/travel/weekend-getaways/famous-picnic-spots-to-visit-in-visakhapatnam/articleshow/72221862.cms Vishakhapatnam famous places]

=== పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ===
* [https://www.sakshi.com/news/andhra-pradesh/41-730-hectares-of-forest-land-to-merge-166255 పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వరూపం]

=== విజయనగరం జిల్లా ===
* [https://vizianagaram.ap.gov.in/te/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%82-%E0%B0%B2%E0%B1%8B-%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%82/ విజయనగరం జిల్లా మండలాలు, గ్రామాల సంఖ్య]

=== గుంటూరు జిల్లా ===
* https://guntur.ap.gov.in/villages/

=== ప్రకాశం జిల్లా ===
* https://prakasam.ap.gov.in/village-panchayats/
== సందేహాలు ==

* [[ఇండియా కూటమి]] -భాషా లింకు Big tent ఆంగ్ల వ్యాసానికి ఎందుకు వెళుతుంది? దానికి సరియైన  ఆంగ్లవ్యాసం Indian National Developmental Inclusive Alliance
== నియోజక వర్గాల సంఖ్య, మూసలు ఎక్కింపు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!వ.సంఖ్య
!రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం పేరు
!లోక్‌సభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
!శాసనసభ 
నియోజకవర్గాల సంఖ్య
!మూసలు 
ఎక్కించిన రాష్ట్రాలు
|-
|1
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|25
|{{Yes check}}
|175 
|{{Yes check}}
|-
|2
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|3
|[[అసోం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|అసోం]]
|14
|{{Yes check}}
|126 
|{{Yes check}}
|-
|4
|[[బీహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|బీహార్]]
|40
|{{Yes check}}
|243 
|{{Yes check}}
|-
|5
|[[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|11
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|6
|[[గోవా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గోవా]]
|2
|{{Yes check}}
|40
|{{Yes check}}
|-
|7
|[[గుజరాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|గుజరాత్]]
|26
|{{Yes check}}  
|182
|{{Yes check}}
|-
|8
|[[హర్యానా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హర్యానా]]
|10
|{{Yes check}}
|90
|{{Yes check}}
|-
|9
|[[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|4
|{{Yes check}}
|68
|{{Yes check}}
|-
|10
|[[జార్ఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జార్ఖండ్]]
|14
|{{Yes check}}
|81
|{{Yes check}}
|-
|11
|[[కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కర్ణాటక]]
|28
|{{Yes check}}
|224
|{{Yes check}}
|-
|12
|[[కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|కేరళ]]
|20
|{{Yes check}}
|140
|{{Yes check}}
|-
|13
|[[మధ్య ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మధ్య ప్రదేశ్]]
|29
|{{Yes check}}
|230 
|{{Yes check}}
|-
|14
|[[మహారాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మహారాష్ట్ర]]
|48
|{{Yes check}}
|288 
|{{Yes check}}
|-
|15
|[[మణిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మణిపూర్]]
|2
|{{Yes check}}
|60 
|{{Yes check}}
|-
|16
|[[మేఘాలయ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మేఘాలయ]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{అవును}}'''Yes'''
|-
|17
|[[మిజోరం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|మిజోరం]]
|1
|N/A
|40 
|{{Yes check}}
|-
|18
|[[నాగాలాండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|నాగాలాండ్]]
|1
|N/A
|60 
|{{Yes check}}
|-
|19
|[[ఒడిశా శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఒడిశా]]
|21
|{{Yes check}}
|147 
|{{Yes check}}
|-
|20
|[[పంజాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పంజాబ్]]
|13
|{{Yes check}}
|117
|{{Yes check}}
|-
|21
|[[రాజస్థాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|రాజస్థాన్]]
|25
|{{Yes check}}
|200 
|{{Yes check}}
|-
|22
|[[సిక్కిం శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|సిక్కిం]]
|1
|N/A
|32
|{{Yes check}}
|-
|23
|[[తమిళనాడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తమిళనాడు]]
|39
|{{Yes check}}
|234
|{{Yes check}}
|-
|24
|[[తెలంగాణ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|తెలంగాణ]]
|17
|{{Yes check}}
|119 
|{{Yes check}}
|-
|25
|[[త్రిపుర శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|త్రిపుర]]
|2
|{{Yes check}}
|60
|{{Yes check}}
|-
|26
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|80
|{{Yes check}}
|403 
|{{Yes check}}
|-
|27
|[[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఉత్తరాఖండ్]]
|5
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|28
|[[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|42
|{{Yes check}} 
|294 
|{{Yes check}}
|-
|29
|[[ఢిల్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|ఢిల్లీ]]
|7
|{{Yes check}}
|70
|{{Yes check}}
|-
|30
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|జమ్మూ కాశ్మీరు]]
|5
|{{Yes check}}
|90 
|{{Yes check}}
|-
|31
|[[పుదుచ్చేరి శాసనసభ నియోజకవర్గాల జాబితా|పుదుచ్చేరి]] 
|1
|N/A
|30
|{{Yes check}}
|-
|32
|[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|దాద్రా నగర్ హవేలీ,]]  
[[దాద్రా, నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూ|డామన్ డయ్యూ]]
|2
|{{Yes check}}
|N/A
|N/A
|-
|33
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్, నికోబార్ దీవులు]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|34
|[[చండీగఢ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|35
|[[లడఖ్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|36
|[[లక్షద్వీప్]]
|1
|N/A
|N/A
|N/A
|-
|
|మొత్తం
|543
|535
|4123
|
|}
== తెలుగు వికీపీడియాలో గ్రామాల ప్రస్థానం ==
గ్రామాలు దేశానికి పట్టుగొమ్మలని మనందరకు తెలుసు. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో చాలా కాలం తరువాత, తాజాగా జిల్లాల, మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 26 జిల్లాలు, తెలంగాణలో 33 జిల్లాలు ఆవిర్బవించిన సంగతి మనందరికి తెలుసు. భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం గ్రామం అంటే రెవెన్యూ గ్రామం అని అర్థం చేసుకోవాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన ప్రతి గ్రామానికి తెవికీలో వ్యాసం పేజీ ఉందని ఘంటాపధంగా చెప్పవచ్చు. ఈ గ్రామ వ్యాసాలలో ప్రధానంగా ఆ గ్రామానికి చెందిన జనాభా, విద్యా సౌకర్యాలు, వైద్య సౌకర్యం, తాగునీరు, పారిశుద్యం, సమాచార రవాణా సౌకర్యాలు, వ్యవసాయం, దేవాలయాలు, గ్రామ శాసనాలు, గ్రామ చరిత్ర, ఆ గ్రామ ప్రముఖుల , ఆగ్రామ ఉనికిని తెలుపు అక్షాంశ, రేఖాంశాలుతో పాటు గ్రామ పటం, ఇంకా ఒకటేమిటి అన్ని వివరాలు అందుబాటులో వున్నాయి. శివారు గ్రామాల (రెవెన్యూయేతర గ్రామాలు) సమాచారం దాని రెవెన్యూ గ్రామంలోనే కలిసి ఉంటాయి. కొన్ని శివారు గ్రామాలకు ప్రత్వేక పేజీలు లేకపోలేదు.

ఇక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి వస్తే 26 జిల్లాలు,  670 మండలాలు, 16,479 గ్రామాలు ఉన్నవి. అలాగే తెలంగాణ రాష్ట్రానికి వస్తే 33 జిల్లాలు, 612 మండలాలు, 10,332 గ్రామాలు ఉన్నవి. వీటిన్నిటికి తెవికీలో పేజీలు ఉన్నవి. అంతేగాదు రెండు రాష్ట్రాలకు చెందిన అన్ని రెవెన్యూ డివిజన్లుకు , పురపాలక సంఘాలకు, జనగణన పట్టణాలకు, అన్ని జిల్లాల, పురపాలక సంఘాల ముఖ్య పట్టణాలుకు వ్యాసాల పేజీలు తెవికీలో లభిస్తాయి.

ఈ స్థాయికి సమాచారం తెవికీలో లభిస్తుందంటే ఇది ఏ ఒక్కరివల్లో సాధ్యపడిందికాదు. తెలుగు వికీపీడియా 2003 డిసెంబరు 10న ఆవిర్భవించిన నాటినుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న అన్ని రంగాల తెలుగు వ్యక్తులు వీరంతా ఒక్క నయాపైసా పారితోషకం ఆశించకుండా నిరంతరం, వారి ప్రవృత్తిగా ఖాళీ సమయాన్ని ధారపోసి వందల కొద్దీ వ్యాసాలు రాస్తూ, రాసిన వ్యాసాలలో మరింత తాజా సమాచారం  చేరుస్తూ, తప్పుఒప్పులు సవరిస్తూ , చేయీ, చేయీ  కలుపుతూ సాగిన ప్రయాణమే తెలుగు వికీపీడియా.  వికీపీడియా ఏ ఒక్కరి  కష్టంతోనో సాధ్యపడలేదు. 2003 నాటి నుండి దేశ, విదేశాలలో ఉన్న తెలుగు వ్యక్తులు వందలాదిమంది ధనాపేక్షలేకుండా నిరంతరంచేసిన సమిష్టికృషి ఫలితమే ఇది. తాజా సమాచారం కోసం నిరంతరం అన్వేషణ కొనసాగతూనే ఉంటుంది. ఇది వుంది, ఇది లేదు అనకుండా మేధావులు అన్నిరంగాలకు చెందిన సమాచారాన్ని వికీపీడియా ద్వారా అందిస్తున్నారు. ఇది అన్ స్టాపబుల్  కార్యక్రమం.</text>
      <sha1>k75ppl3mq6delrgdkau9diuyq3qgalv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఎమ్మిగనూరు మండలం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>268191</id>
    <revision>
      <id>4601569</id>
      <parentid>3870973</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:38:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <comment>/* మండలం లోని గ్రామాలు */</comment>
      <origin>4601569</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1656" sha1="4wmjexiufd4na4vzxvydc0n22o49gt1" xml:space="preserve">{{Infobox India AP Mandal}}
'''ఎమ్మిగనూరు మండలం,''' [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రంలోని [[కర్నూలు జిల్లా|కర్నూలు జిల్లాకు]] చెందిన మండలం'''. 
{{maplink|type=shape|display=inline|text=OSM గతిశీల పటము}}

== మండలం లోని పట్టణాలు ==

* [[ఎమ్మిగనూరు]]

== మండలం లోని గ్రామాలు ==
#[[బనవాసి]]
#[[దేవిబెట్ట]]
#[[దివందిన్నె]]
#[[ఎనిగబాల]]
#[[గార్లదిన్నె (యెమ్మిగనూరు)|గార్లదిన్నె]]
#[[గుడికళ్]]
#[[కే.తిమ్మాపురం (యెమ్మిగనూరు)|కే.తిమ్మాపురం]]
#[[కడిమెట్ల]]
#[[కడివెల్ల]]
#[[కలుగోట్ల (యెమ్మిగనూరు)|కలుగోట్ల]]
#[[కందనాతి]]
#[[కోటేకళ్]]
#[[మల్కాపురం (యెమ్మిగనూరు)|మల్కాపురం]]
#[[పార్లపల్లె (యెమ్మిగనూరు)|పార్లపల్లె]]
#[[పెసలదిన్నె]]
#[[రాళ్లదొడ్డి]]
#[[సొగనూరు]]
#[[సల్లకుద్లూరు]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== వెలుపలి లింకులు ==
{{కర్నూలు జిల్లా మండలాలు}}

{{మొలక-గ్రామం}}</text>
      <sha1>4wmjexiufd4na4vzxvydc0n22o49gt1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601574</id>
      <parentid>4601569</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:42:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601574</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2910" sha1="kvz9ymp58mkrr8ffewsbie0b8k7369w" xml:space="preserve">{{Infobox India AP Mandal}}
'''ఎమ్మిగనూరు మండలం,''' [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రంలోని [[కర్నూలు జిల్లా|కర్నూలు జిల్లాకు]] చెందిన మండలం'''. [[ఎమ్మిగనూరు]] '''ఈ మండలానికి కేంద్రం. ఇది [[మంత్రాలయము|మంత్రాలయం]] నుండి 22 కిమీ దూరంలో కర్నాటక సరిహద్దులో ఉంటుంది.  

== మండల కేంద్రం చరిత్ర ==
ఎమ్మిగనూరు పేరు వెనుక, సరిహద్దు కర్నాటక రాష్ట్ర భాష [[కన్నడ]] ప్రభావం ప్రస్ఫుటంగా కనిపిస్తుంది. కన్నడ భాషలో ఎమ్మె అంటే ఎనుము ([[గేదె]]) అని, నూరు అంటే వంద అని అర్థం. ఈప్రాంతం ఊరూ పేరూ లేని మజరా గ్రామంగా ఉన్న రోజుల్లో ఇక్కడి పశువుల సంతలో వంద రూపాయలకే ఓ గేదెను కొనుక్కోగలిగేవారట. ఆ విధంగా ఎమ్మెగె నూరు రూపాయి తగొళ్లువ ఊరు ( గేదెకు వంద రూపాయలు తీసుకునే ఊరు) గా ఈ ప్రాంతం గుర్తింపు పొందింది. 

== మండలం లోని పట్టణాలు ==

* [[ఎమ్మిగనూరు]]

== మండలం లోని గ్రామాలు ==
#[[బనవాసి]]
#[[దేవిబెట్ట]]
#[[దివందిన్నె]]
#[[ఎనిగబాల]]
#[[గార్లదిన్నె (యెమ్మిగనూరు)|గార్లదిన్నె]]
#[[గుడికళ్]]
#[[కే.తిమ్మాపురం (యెమ్మిగనూరు)|కే.తిమ్మాపురం]]
#[[కడిమెట్ల]]
#[[కడివెల్ల]]
#[[కలుగోట్ల (యెమ్మిగనూరు)|కలుగోట్ల]]
#[[కందనాతి]]
#[[కోటేకళ్]]
#[[మల్కాపురం (యెమ్మిగనూరు)|మల్కాపురం]]
#[[పార్లపల్లె (యెమ్మిగనూరు)|పార్లపల్లె]]
#[[పెసలదిన్నె]]
#[[రాళ్లదొడ్డి]]
#[[సొగనూరు]]
#[[సల్లకుద్లూరు]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== వెలుపలి లింకులు ==
{{కర్నూలు జిల్లా మండలాలు}}</text>
      <sha1>kvz9ymp58mkrr8ffewsbie0b8k7369w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>275685</id>
    <revision>
      <id>4601604</id>
      <parentid>4598868</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:02:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2405:201:C418:C07B:84E6:4659:5667:1D4C</ip>
      </contributor>
      <origin>4601604</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37558" sha1="8zj0v6iktz5zwenlsfd2amix99odfn5" xml:space="preserve">{{Infobox election
| country = India
| type = Parliamentary
| previous_election = 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| previous_year = 2014
| election_date = 11 April – 19 May 2019{{efn|The election for the [[Vellore (Lok Sabha constituency)|Vellore constituency]] was delayed and took place on 5 August 2019.}}
| next_election = 2024 Indian general election
| next_year = 2024
| outgoing_members = List of members of the 16th Lok Sabha
| elected_members = List of members of the 17th Lok Sabha
| seats_for_election = 543 of the 545 seats in the [[Lok Sabha]]{{efn|name=seats|Two seats were reserved for Anglo-Indians and filled through Presidential nomination.}}
| majority_seats = 272
| registered = 911,950,734
| turnout = 67.40% ({{increase}} 0.96pp)
| opinion_polls = Opinion polling for the 2019 Indian general election
| 1blank = Alliance
| 2blank = Alliance&amp;nbsp;seats
| image1 = {{CSS image crop|Image=PM Modi Portrait(cropped).jpg|bSize=120|cWidth=112|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader1 = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| party1 = Bharatiya Janata Party
| alliance1 = National Democratic Alliance
| last_election1 = 31.00%, 282 seats
| seats1 = '''303'''
| seat_change1 = {{increase}} 21
| popular_vote1 = '''229,076,879'''
| percentage1 = '''37.36%'''
| swing1 = {{increase}} 6.36 [[Percentage point|pp]]
| image2 = {{CSS image crop|Image=Rahul Gandhi in Shillong (cropped).jpg|bSize=120|cWidth=112|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader2 = [[రాహుల్ గాంధీ]]
| party2 = Indian National Congress
| alliance2 = United Progressive Alliance
| last_election2 = 19.31%, 44 seats
| seats2 = 52
| seat_change2 = {{increase}} 8
| popular_vote2 = 119,495,214
| percentage2 = 19.49%
| swing2 = {{increase}} 0.18 [[Percentage point|pp]]
| map_image = Indian General Election 2019.svg
| map_caption = Results by constituency
| title = [[Prime Minister of India|Prime Minister]]
| before_election = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| before_party = Bharatiya Janata Party
| posttitle = [[Prime Minister of India|Prime Minister]] after election
| after_election = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| after_party = Bharatiya Janata Party
| 2data1 = '''353'''
| 2data2 = 91
| 3blank = Seat change
| 3data1 = {{increase}} 17
| 3data2 = {{increase}} 31
| 4blank = Alliance percentage
| 4data1 = '''45.3%'''
| 4data2 = 27.5%
| leaders_seat2 = Did not contest{{efn|[[రాహుల్ గాంధీ]] ను [[హైదరాబాదు]] పోటీ చేసింది}}
| leader_since2 = [[1996]]
| leader_since1 = [[1980]]
| leaders_seat1 = Did not contest{{efn|[[నరేంద్ర మోదీ]] ను [[చెన్నై]]  పోటీ చేసింది}}
}}

[[File:Indian General Election 2019.svg|lang=te|250px|right|భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు-2019 ఫలితాలు]]
భారతదేశంలో 17 వ లోక్‌సభకు జరిగే ఎన్నికలే '''2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు'''. ఈ ఎన్నికల షెడ్యూలును [[భారత ఎన్నికల కమిషను]] 2019 మార్చి 10 న ప్రకటించింది. ఏడు దశల్లో జరిపే పోలింగు 2019 మే 19 వ తేదీతో ముగుస్తుంది. వోట్ల లెక్కింపు 2019 మే 23 వ తేదీన జరుగుతుంది. బీహారు, ఉత్తర్ ప్రదేశ్, పశ్చిమ బెంగాల్ - ఈ మూడు రాష్ట్రాల్లో పోలింగు అన్ని దశల్లోనూ జరిగింది. జమ్మూ కాశ్మీరులో పోలింగు 5 దశల్లో జరిగింది. నాలుగు రాష్ట్రాల్లో 4 దశల్లోను, రెండు రాష్ట్రాల్లో మూడు దశల్లోను, నాలుగు రాష్ట్రాల్లో 2 దశల్లోనూ వోటింగు జరిగింది. మిగతా రాష్ట్రాల్లో ఒకే దశలోనే వోటింగు పూర్తయ్యింది. [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[ఒడిషా]], [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]], [[సిక్కిం]] రాష్ట్రాల శాసనసభల కాలం ముగుస్తున్నందున వాటి ఎన్నికలు కూడా సార్వత్రిక ఎన్నికలతో పాటు జరిగాయి.

90 కోట్ల ప్రజలు ఓటుహక్కుగలవారు కాగా   రికార్జుస్థాయిలో 67 శాతం మందివోటు వేశారు. మహిళల వోటువేయటం కూడా అత్యధిక స్థాయిలో జరిగింది.&lt;ref&gt;[https://timesofindia.indiatimes.com/india/at-67-1-2019-turnouts-a-record-election-commission/articleshow/69419715.cms At 67.1%, 2019 turnout's a record: Election Commission], The Times of India (20 May 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/2019/05/19/world/asia/india-election-results.html Polls Are Closed in India's Election: What Happens Next?], ''The New York Times'', Douglas Schorzman and Kai Schultz (19 May 2019)&lt;/ref&gt;{{refn|group=వివరం|In 9 states and union territories of India – such as [[Arunachal Pradesh]], [[Kerala]] and [[Uttarakhand]] – more women turned out to vote than men in 2019.&lt;ref&gt;[https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/india/women-turn-out-in-greater-numbers-than-in-previous-elections/articleshow/69405687.cms Women turn out in greater numbers than in previous elections], ''The Economic Times'', Aanchal Bansal (20 May 2019)&lt;/ref&gt;}}

[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] ముందు కంటె ఎక్కువగా  మొత్తం 303 స్థానాలు గెలిచింది&lt;ref&gt;{{cite news |title=India Election Results: Modi and the B.J.P. Make History |url=https://www.nytimes.com/2019/05/22/world/asia/india-election-results.html |website=NYT |accessdate=23 May 2019}}&lt;/ref&gt; బిజెపి నాయకత్వంలోని ఎన్డిఎ   353 స్థానాలు గెలిచిది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48389130|title=Modi thanks India for 'historic mandate'|date=2019-05-23|access-date=2019-05-29|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ 52 స్థానాలు, కాంగ్రెస్ నాయకత్వంలోని యుపిఎ మొత్తం  91 స్థానాలు గెలిచింది. ఇతర పార్టీలు , వాటి కూటములు స్థానాలు గెలిచాయి.&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot;&gt;{{cite web |title=Lok Sabha Election 2019 - Party Alliance Details, General Elections |url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |website=India Today |accessdate=27 May 2019 |archive-date=26 మే 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190526172433/https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; భారత జాతీయ కాంగ్రెస్  10% స్థానాలు అనగా 55 స్థానాల కంటె తక్కువ సాధించడంతో  అధికార ప్రతిపక్ష పార్టీ స్థాయి కాలేకపోయింది.&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/17th-lok-sabha-leader-of-opposition-bjp-congress-1533766-2019-05-24 | title=Narendra Modi government will not have Leader of Opposition in Lok Sabha again | publisher=India Today | work=Prabhash K Dutta | date=24 May 2019 | accessdate=28 May 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-congress-fails-to-get-leader-of-opposition-post-in-lok-sabha-again/330899 | title=Congress Fails To Get Leader Of Opposition Post In Lok Sabha, Again | publisher=Outlook | work=Puneet Nicholas Yadav | date=24 May 2019 | accessdate=28 May 2019}}&lt;/ref&gt;

== ఎన్నికల షెడ్యూలు ==
మార్చి 10 న ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనరు సునీల్ అరోరా ప్రకటించిన ఎన్నికల షెడ్యూలు కింది విధంగా ఉంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Full Schedule of LokSabha Elections: 7-phase polling in UP, Bihar|date=10 Mar 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190310141937/https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-election-2019-schedule-dates-election-commission-5619250/|archivedate=10 Mar 2019|url=https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-election-2019-schedule-dates-election-commission-5619250/|newspaper=ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్}}&lt;/ref&gt; ఎన్నికల ప్రవర్తన నియమావళి తక్షణమే అమల్లోకి వచ్చినట్లు అయన తెలిపాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=మోగింది భేరి|date=11 Mar 2019|url=https://www.eenadu.net/mainnews/2019/03/11/73635/|newspaper=ఈనాడు|accessdate=11 Mar 2019|language=తెలుగు|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190311010805/https://www.eenadu.net/mainnews/2019/03/11/73635/|archivedate=11 Mar 2019}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2019 సార్వత్రిక ఎన్నికల షెడ్యూలు
|
|
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|పోలింగు తేదీ
|
|2019 ఏప్రిల్ 11
|2019 ఏప్రిల్ 18
|2019 ఏప్రిల్ 23
|2019 ఏప్రిల్ 29
|2019 మే 6
|2019 మే 12
|2019 మే 19
|-
|
|లెక్కింపు తేదీ
|
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|-
|
|నియోజక వర్గాలు
|543
|91
|97
|115
|71
|51
|59
|59
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''ఒకే దశ'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|ఆంధ్రప్రదేశ్
|25
|25
|
|
|
|
|
|
|-
|2
|అరుణాచల్ ప్రదేశ్
|2
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|3
|గోవా
|2
|
|
|2
|
|
|
|
|-
|4
|గుజరాత్
|26
|
|
|26
|
|
|
|
|-
|5
|హర్యానా
|10
|
|
|
|
|
|10
|
|-
|6
|హిమాచల్ ప్రదేశ్
|4
|
|
|
|
|
|
|4
|-
|7
|కేరళ
|20
|
|
|20
|
|
|
|
|-
|8
|మేఘాలయ
|2
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|9
|మిజోరం
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|10
|నాగాల్యాండ్
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|11
|పంజాబ్
|13
|
|
|
|
|
|
|13
|-
|12
|సిక్కిం
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|తమిళనాడు
|39
|
|39
|
|
|
|
|
|-
|14
|తెలంగాణ
|17
|17
|
|
|
|
|
|
|-
|15
|ఉత్తరాఖండ్
|5
|5
|
|
|
|
|
|
|-
|16
|అండమాన్ నికోబార్ దీవులు
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|17
|దాద్రా నగర్ హవేలి
|1
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|18
|దామన్ డయ్యు
|1
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|19
|పుదుచ్చేరి
|1
|
|1
|
|
|
|
|
|-
|20
|చండీగఢ్
|1
|
|
|
|
|
|
|1
|-
|21
|ఢిల్లీ
|7
|
|
|
|
|
|7
|
|-
|22
|లక్షద్వీప్
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''2 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|కర్ణాటక
|28
|
|14
|14
|
|
|
|
|-
|2
|మణిపూర్
|2
|1
|1
|
|
|
|
|
|-
|3
|రాజస్థాన్
|25
|
|
|
|13
|12
|
|
|-
|4
|త్రిపుర
|2
|1
|1
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''3 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|6
|అసోం
|14
|5
|5
|4
|
|
|
|
|-
|7
|చత్తీస్ గఢ్
|11
|1
|3
|7
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''4 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|జార్ఖండ్
|14
|
|
|
|3
|4
|4
|3
|-
|2
|మధ్య ప్రదేశ్
|29
|
|
|
|6
|7
|8
|8
|-
|3
|మహారాష్ట్ర
|48
|7
|10
|14
|17
|
|
|
|-
|4
|ఒరిస్సా
|21
|4
|5
|6
|6
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''5 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|జమ్మూ కాశ్మీరు
|6
|2
|2
|1&lt;ref group=&quot;వివరం&quot;&gt;జమ్మూ కాశ్మీరు లోని అనంతనాగ్ నియోజకవర్గంలో పోలింగు మూడు విడతల్లో - మూడు, నాలుగు, దశల్లో - జరుగుతుంది. అందుచేత ఈ నియోజక వర్గాన్ని మూడు దశల్లోనూ చూపించాం. అందుచేతనే అన్ని దశల్లోని నియోజకవర్గాల సంఖ్యను కూడితే అసలు కంటే 2 నియోజకవర్గాలు ఎక్కువ వస్తాయి.&lt;/ref&gt;
|1
|2
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''7 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|బీహార్
|40
|4
|5
|5
|5
|5
|8
|8
|-
|2
|ఉత్తర్ ప్రదేశ్
|80
|8
|8
|10
|13
|14
|14
|13
|-
|3
|పశ్చిమ బెంగాల్
|42
|2
|3
|5
|8
|7
|8
|9
|}
==ఫలితాలు==
[[File:Indian General Election 2019.svg|lang=te|పార్టీ ప్రాతిపదికన ఫలితాలు|thumb|upright=1.35]]
[[File:Indian General Election 2019 by alliance.svg|lang=te|కూటమి ప్రాతిపదికన ఫలితాలు|thumb|upright=1.35]]
{| style=&quot;width:100%; text-align:center;&quot;
|- style=&quot;color:white;&quot;
| style=&quot;background:#FF9900; width:65.50%;&quot; | '''352'''
| style=&quot;background:#00BFFF; width:16.79%;&quot; | '''91'''
| style=&quot;background:gray; width:17.71%;&quot;| '''99'''
|-
| &lt;span style=&quot;color:DarkOrange;&quot;&gt;'''ఎన్.డి.ఏ'''&lt;/span&gt;
| &lt;span style=&quot;color: DeepSkyBlue;&quot;&gt;'''యూ.పి.ఏ.'''&lt;/span&gt;
| &lt;span style=&quot;color:gray;&quot;&gt;'''ఇతరులు'''&lt;/span&gt;
|}

[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నాయకత్వంలోని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] ఎన్నికలలో స్పష్టమైన ఆధిక్యతతో గెలిచింది. భాజాపా  ఏకపక్షంగా   లోక్‌సభలో 303 స్థానాలు ఊహించినదానికంటే ఎక్కువగా గెలిచి,భాగస్వామ్య పక్షాలతో కూడిన ఎన్డిఎ 353 స్థానాలు గెలిచింది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eci.gov.in/|title=Election Commission of India|website=eci.gov.in|access-date=2019-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20081207201816/http://www.eci.gov.in/|archive-date=2008-12-07|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; గెలవటానికి కారణాలుగా  నరేంద్ర మోడీ వ్యక్తిగత ఆదరణ, బిజేపీ ప్రోద్బలంతో ఎక్కువశాతం పోలింగ్ జరగడం, ఫుల్వామా దాడి తదుపరి  ఉవ్వెత్తున వీచిన జాతీయతావాదం, సామాజిక సంక్షేమాల పధకాల సమర్ధవంతంగా నిర్వహించడం లాంటివి.&lt;ref&gt;https://www.hindustantimes.com/lok-sabha-elections/bjp-cements-its-position-as-central-pole-of-indian-polity/story-kPMHLAIt3d2jX0GXc67DAJ.html&lt;/ref&gt;
&lt;!-- to translate 
The [[Vote counting|counting of votes]] was held on 23 May 2019, and was completed early the following day.&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{cite web|url=http://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm|title=General Election 2019 - Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2019-05-24}}&lt;/ref&gt; Initial returns showed the BJP leading in all 303 constituencies it eventually won, and opposition leader [[Rahul Gandhi]] conceded defeat prior to the official certification of most results.&lt;ref name=&quot;PM Modi 2019&quot;&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/video/rahul-gandhi-concedes-defeat-congratulates-pm-modi-smriti-irani-1532940-2019-05-23 Rahul Gandhi concedes defeat, congratulates PM Modi, Smriti Irani], India Today (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;

With the results, the BJP was able to gain 21 seats in the House, having won 282 in the [[2014 Indian general election]].&lt;ref name=&quot;wsjmay232019a2&quot;&gt;[https://www.wsj.com/articles/indias-narendra-modi-takes-an-early-lead-in-elections-11558589858 India’s Narendra Modi Wins Re-Election With Strong Mandate], The Wall Street Journal (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot;&gt;{{cite web |title=Lok Sabha Election 2019 - Party Alliance Details, General Elections |url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |website=India Today |accessdate=27 May 2019}}&lt;/ref&gt; It was the second time in India's independent history that voters re-elected the same party to power with a bigger majority to the Lok Sabha – India's lower house of parliament. The BJP's total vote share stood at 37.4 per cent, an increase of over 6 [[percentage points]] from 31.34 per cent in 2014. The National Democratic Alliance secured a vote share of 45 per cent, compared to 38 per cent in 2014. In contrast, the vote share of Indian National Congress remained the same at 19.5 per cent.&lt;ref name=&quot;itmay2320192&quot;&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/narendra-modi-returns-biggest-gain-vote-share-1532819-2019-05-23 Narendra Modi 2.0 returns with biggest gain in vote share ever], India Today (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Ramani |first1=Srinivasan |title=Analysis: Highest-ever national vote share for the BJP |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/analysis-highest-ever-national-vote-share-for-the-bjp/article27218550.ece |work=The Hindu |date=23 May 2019 |language=en-IN}}&lt;/ref&gt; About 1.04 percent of the voters in India chose to vote for [[None of the above (India)|None Of The Above]] (NOTA) in the 2019 elections, with Bihar leading with 2.08 percent NOTA voters.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.firstpost.com/politics/lok-sabha-election-results-2019-most-nota-votes-were-cast-in-bihar-maharashtra-recorded-486902-such-votes-with-palghar-topping-the-list-6693611.html|title=Lok Sabha Election Results 2019: Most NOTA votes were cast in Bihar; Maharashtra recorded 4,86,902 such votes with Palghar topping the list}}&lt;/ref&gt;

Modi became the only Indian prime minister in history whose government was re-elected with both an increase in the total percentage of votes along with a full majority.&lt;ref name=&quot;itmay2320192&quot; /&gt; His opponent, Rahul Gandhi, ran in two constituencies, winning from Wayanad, but losing from the [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]] constituency – the seat he, his mother ([[Sonia Gandhi]]), his father ([[Rajiv Gandhi]]), and his uncle ([[Sanjay Gandhi]]) had collectively held for decades. In addition, many candidates who were members of popular political dynasties were defeated across India in favour of the BJP or other parties' candidates.&lt;ref&gt;[https://www.jagranjosh.com/current-affairs/lok-sabha-election-result-2019-fall-of-dynastic-politics-in-india-1558692692-1 Lok Sabha Election result 2019: Fall of dynastic politics in India], Jagran Josh (May 24, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref name=it05242019&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/election-results-2019-political-dynasts-lose-in-tsunamo-wave-1533699-2019-05-24 Election Results 2019: Tsunamo wave sinks political families in 2019 elections], India Today (May 24, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.deccanchronicle.com/lifestyle/viral-and-trending/240519/is-it-game-over-for-dynasty-politics.html Is it game over for dynasty politics?], Deccan Chronicle (May 25, 2019)&lt;/ref&gt;

The election had been called a referendum on Modi and the BJP's [[Hindutva|Hindu nationalistic]] policies and advocacy.&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/world/2019/may/19/indians-vote-final-stage-gruelling-election-campaign-narendra-modi Indian elections: Modi on track for decisive victory, exit polls suggest], The Guardian (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.npr.org/2019/04/14/709439733/with-indian-elections-underway-the-vote-is-also-a-referendum-on-hindu-nationalis With Indian Elections Underway, The Vote Is Also A Referendum On Hindu Nationalism], NPR (April 14, 2019)&lt;/ref&gt; According to ''The Wall Street Journal'', Modi's victory &quot;sets (sic) the stage for further economic change in one of Asia’s fastest-growing economies.&quot;&lt;ref name=&quot;wsjmay232019a2&quot; /&gt; Alasdair Pal and Mayank Bhardwaj, in an article published by [[Reuters]], claimed that the result was a mandate for business-friendly policies and tougher national security positions, reinforcing &quot;a global trend of right-wing populists sweeping to victory, from the United States to Brazil and Italy, often after adopting harsh positions on protectionism, immigration and defence.&quot;&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/article/us-india-election/indias-modi-stuns-opposition-with-huge-election-win-idUSKCN1SS2YR India's Modi stuns opposition with huge election win], Alasdair Pal and Mayank Bhardwaj, Reuters (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;

According to a data analysis by the ''[[Mint (newspaper)|Mint]]'', &quot;Overall, the BJP’s appeal seems to transcend the divides of caste, education, and affluence, but there are some differences — with the BJP less successful in more educated constituencies&quot; in a study of about 140 seats where Congress and Others were more successful. The BJP was favored in all income groups, states the ''Mint''. The newspaper added, &quot;In constituencies with high presence of scheduled castes and scheduled tribes (SCs/STs), the BJP is more popular than other parties, but in constituencies with high presence of Muslims, it is less popular.&quot;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.livemint.com/elections/lok-sabha-elections/ten-charts-that-explain-the-2019-lok-sabha-verdict-1558636775444.html|title=Ten charts that explain the 2019 Lok Sabha verdict|date=May 24, 2019|website=Livemint.com}}&lt;/ref&gt; --&gt;

{{Pie chart
|caption='''పార్టీల మధ్య స్థానాల విభజన '''|other=yes
|value1=55.80|label1=[[భారతీయ జనతా పార్టీ|భా.జా.పా]]|color1={{Bharatiya Janata Party/meta/color}}
|value2=9.57|label2=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]|color2={{Indian National Congress/meta/color}}
|value3=4.24|label3=[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|డి.ఎమ్.కే]]|color3={{Dravida Munnetra Kazhagam/meta/color}}
|value4=4.05|label4=[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]|color4={{All India Trinamool Congress/meta/color}}
|value5=4.05|label5=[[వైఎస్సార్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|వై.కా.పా]]|color5={{YSR Congress Party/meta/color}}
|value6=3.31|label6=[[శివసేన]]|color6={{Shiv Sena/meta/color}}
|value7=2.95|label7=[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]|color7={{Janata Dal (United)/meta/color}}
|value8=2.21|label8=[[బిందు జనతా దళ్|బిజద]]|color8={{Biju Janata Dal/meta/color}}
|value9=1.84|label9=[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ|బి.ఎస్.పి]]|color9={{Bahujan Samaj Party/meta/color}}
|value10=1.66|label10=[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|తెరాస]]|color10={{Telangana Rashtra Samithi/meta/color}}
}}

{{stack|
{{Pie chart
|caption='''పార్టీల మధ్య వోట్ల విభజన '''|other=yes
|value1=37.36|label1=[[భారతీయ జనతా పార్టీ|భాజపా]]|color1={{Bharatiya Janata Party/meta/color}}
|value2=19.49|label2=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]|color2={{Indian National Congress/meta/color}}
|value3=4.07|label3=[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]|color3={{All India Trinamool Congress/meta/color}}
|value4=3.63|label4=[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ|బి.ఎస్.పి]]|color4={{Bahujan Samaj Party/meta/color}}
|value5=2.55|label5=[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్.పి]]|color5={{Samajwadi Party/meta/color}}
|value6=2.53|label6=[[వైఎస్సార్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|వై.కా.పా]]|color6={{YSR Congress Party/meta/color}}
|value7=2.26|label7=[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|డి.ఎం.కే]]|color7={{Dravida Munnetra Kazhagam/meta/color}}
|value8=2.10|label8=[[శివసేన]]|color8={{Shiv Sena/meta/color}}
|value9=2.04|label9=[[తెలుగు దేశం పార్టీ|తె.దే.పా]]|color9={{Telugu Desam Party/meta/color}}
|value10=1.75|label10=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]|color10={{Communist Party of India (Marxist)/meta/color}}
}}
}}

{| class=&quot;wikitable sortable collapsible&quot; style=&quot;text-align:left&quot;
|+ఫలితాలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oneindia.com/lok-sabha-election-2019/|title=Lok Sabha Election 2019|last=|first=|date=|website=Oneindia.com|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=4 June 2019}}&lt;/ref&gt;
! class=&quot;unsortable&quot;colspan=3| కూటమి
! class=&quot;unsortable&quot;|పార్టీ
! ఓట్ల శాతం
! colspan=&quot;2&quot; | గెలిచిన స్థానాలు
! colspan=&quot;2&quot; | మార్పు
|-
| rowspan=&quot;12&quot; bgcolor=&quot;{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}&quot; |
| rowspan=&quot;12&quot; bgcolor=&quot;white&quot; |
| rowspan=&quot;12&quot; align=&quot;left&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలియన్స్]]&lt;nowiki&gt;|&lt;/nowiki&gt;&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot; /&gt;
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|37.36%
|303
| rowspan=&quot;12&quot; |353
|{{increase}} 21
| rowspan=&quot;12&quot; |{{increase}} '''17'''
|-
|[[శివసేన]]
|2.1%
|18
|{{Nochange}}
|-
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జనతా దళ్ (యునైటెడ్)]]
|1.46%
|16
|{{increase}} 14
|-
|[[లోక్ జనశక్తి పార్టీ]]
|0.52%
|6
|{{Nochange}}
|-
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|అప్నా దల్ (సోనీలాల్)]]
|0.17%
|2
|{{Nochange}}
|-
|శిరోమణి అకాలి దల్
|0.62%
|2
|{{decrease}} 2
|-
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేత్ర కలగం
|1.28%
|1
|{{decrease}} 36
|-
|[[ఆల్ జార్ఖండ్ స్టూడెంట్స్ యూనియన్]]
|0.11%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్]]
|0.04%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ]]
|0.07%
|1
|{{Nochange}}
|-
|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ
|0.08%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ తాంత్రిక్ పార్టీ]]
|0.11%
|1
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;10&quot; bgcolor=&quot;{{United Progressive Alliance/meta/color}}&quot; |
| rowspan=&quot;10&quot; bgcolor=&quot;white&quot; |
| rowspan=&quot;10&quot; align=&quot;left&quot; |యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలియన్స్&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot; /&gt;
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|19.49%
|52
| rowspan=&quot;10&quot; |91
|{{increase}} 8
| rowspan=&quot;10&quot; |{{increase}} '''31'''
|-
|ద్రవిడ మున్నేత్ర కలగం
|2.26%
|23
|{{increase}} 23
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]{{NoteTag|Contested the seat of [[Lakshadweep (Lok Sabha constituency)|Lakshadweep]] without pre-poll seat sharing}}
|1.39%
|5
|{{decrease}} 1
|-
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|0.26%
|3
|{{increase}} 1
|-
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]
|0.05%
|3
|{{increase}} 3
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జనతా దల్ (సెక్యులర్)]]
|0.56%
|1
|{{decrease}} 1
|-
|[[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]
|0.31%
|1
|{{decrease}} 1
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|0.07%
|1
|{{Nochange}}
|-
|రేవల్యుషనరి సోషలిస్టు పార్టీ
|0.12%
|1
|{{Nochange}}
|-
|విడుతలై చిరుతైగల్ కట్చి
|0.08%
|1
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#0000FF&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |మహాగట్భంధన్
|[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
|3.63%
|10
| rowspan=&quot;15&quot; |98
|{{increase}} 10
| rowspan=&quot;15&quot; |{{decrease}} '''48'''
|-
| సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2.55%
|5
|{{Nochange}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |వామపక్ష కూటమి
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యునిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్టు)]]
|1.75%
|3
|{{decrease}} 6
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యునిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|0.58%
|2
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;11&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; bgcolor=&quot;#C0C0C0&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; align=&quot;left&quot; |ఏ కూటమిలో లేని పార్టీలు
|ఆల్ ఇండియా త్రృనముల్ కాంగ్రెస్
|4.07%
|22
|{{decrease}} 14
|-
|[[యువజన శ్రామిక రైతు కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|2.53%
|22
|{{increase}} 13
|-
|[[బిజూ జనతా దళ్|బిజు జనతా దల్]]
|1.66%
|12
|{{decrease}} 8
|-
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి]]
|1.26%
|9
|{{decrease}} 2
|-
|[[తెలుగు దేశం పార్టీ]]
|2.04%
|3
|{{decrease}} 13
|-
|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఈ-ఇట్టెహదుల్ ముస్లిమీన్
|0.2%
|2
|{{increase}} 1
|-
|[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
|0.44%
|1
|{{decrease}} 3
|-
|[[ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
|0.23%
|1
|{{decrease}} 2
|-
|[[నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్]]
|0.06%
|1
|{{Nochange}}
|-
|[[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా]]
|0.03%
|1
|{{increase}} 1
|-
|స్వతంత్రులు
|2.54%
|4
|{{increase}} 1
|}

== ఫలితాలు  ==
ప్రధాన వ్యాసం:  [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]

== ఇతర విశేషాలు ==
ఈ సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కొన్ని ప్రత్యేకతలున్నాయి. అవి:

* జమ్మూ కాశ్మీరు లోని అనంతనాగ్ నియోజకవర్గంలో పోలింగు మూడు విడతల్లో - మూడు, నాలుగు, దశల్లో - జరుగుతుంది. ఒకే నియోజకవర్గంలో ఇన్ని విడతల్లో పోలింగు జరగడం ఇదే తొలిసారి.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=ఆ నియోజకవర్గంలో మూడు దశల్లో పోలింగ్‌..|date=11 Mar 2019|url=https://www.sakshi.com/news/national/polling-jammu-and-kashmirs-anantnag-seat-be-held-three-phases-1168457|newspaper=సాక్షి|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190311042240/https://www.sakshi.com/news/national/polling-jammu-and-kashmirs-anantnag-seat-be-held-three-phases-1168457|archivedate=11 Mar 2019}}&lt;/ref&gt; ఈ నియోజకవర్గంలో మూడు దశల్లో పోలింగ్‌ జరగనుందంటే అక్కడ ఎంతటి సమస్యాత్మక పరిస్థితులు నెలకొన్నాయో అర్ధం చేసుకోవచ్చని ప్రధన ఎన్నికల కమిషనరు అన్నాడు.
* ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాల్లో మొత్తం 7 దశల్లోనూ పోలింగు జరుగుతుంది. ఒకే రాష్ట్రంలో ఇన్ని దశల్లో పోలింగు జరగడం ఇదే ప్రథమం. 
* సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఎలక్ట్రానిక్ వోటింగు యంత్రంతో పాటు వీవీప్యాట్‌లు కూడా ఉపయోగించడం ఇదే తొలిసారి. 
* వోటింగు యంత్రంపై పార్టీ గుర్తు, అభ్యర్థి పేరుతో పాటు, 2019 ఎన్నికల్లో అభ్యర్థి ఫోటో కూడా ముద్రిస్తారు. ఒకేపేరుతో వేరువేరు పార్టీలనుంచి అభ్యర్థులుంటే ఓటర్లు తికమక పడకుండా ఉండేందుకు వీలుగా ఈ ఏర్పాటు చేసారు.
* నిజామాబాద్  లోక్‌సభ నియోజకవర్గానికి దేశంలోనే రికార్డు స్థాయిలో 185 మంది పోటీ చేస్తుండండంతో ఆధునీకరించిన ఎమ్-3 ఎలెక్ట్రానిక్ వోటింగ్ యంత్రాన్ని వాడబోతున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=వందలాది ఇంజినీర్లు ..వేలాది ఈవీఎంలు.|date=4 Apr 2019|url=https://www.eenadu.net/mainnews/2019/04/04/89050/|newspaper=ఈనాడు|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404063359/https://www.eenadu.net/mainnews/2019/04/04/89050/|archivedate=4 Apr 2019}}&lt;/ref&gt;

==ఇవీ చూడండి==
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు - ఆంధ్రప్రదేశ్]]
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు - తెలంగాణ]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== నోట్స్ ==
{{Reflist|group=వివరం}}

== వెలుపలి లంకెలు ==
&lt;references group=&quot;note&quot; /&gt;{{భారతదేశ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:17వ లోక్‌సభ]]
[[వర్గం:భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు| ]]
[[వర్గం:భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>8zj0v6iktz5zwenlsfd2amix99odfn5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601605</id>
      <parentid>4601604</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2405:201:C418:C07B:84E6:4659:5667:1D4C</ip>
      </contributor>
      <origin>4601605</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37557" sha1="6oqliusxzvp90y17k592wjuaxj9g7xl" xml:space="preserve">{{Infobox election
| country = India
| type = Parliamentary
| previous_election = 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| previous_year = 2014
| election_date = 11 April – 19 May 2019{{efn|The election for the [[Vellore (Lok Sabha constituency)|Vellore constituency]] was delayed and took place on 5 August 2019.}}
| next_election = 2024 Indian general election
| next_year = 2024
| outgoing_members = List of members of the 16th Lok Sabha
| elected_members = List of members of the 17th Lok Sabha
| seats_for_election = 543 of the 545 seats in the [[Lok Sabha]]{{efn|name=seats|Two seats were reserved for Anglo-Indians and filled through Presidential nomination.}}
| majority_seats = 272
| registered = 911,950,734
| turnout = 67.40% ({{increase}} 0.96pp)
| opinion_polls = Opinion polling for the 2019 Indian general election
| 1blank = Alliance
| 2blank = Alliance&amp;nbsp;seats
| image1 = {{CSS image crop|Image=PM Modi Portrait(cropped).jpg|bSize=120|cWidth=112|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader1 = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| party1 = Bharatiya Janata Party
| alliance1 = National Democratic Alliance
| last_election1 = 31.00%, 282 seats
| seats1 = '''303'''
| seat_change1 = {{increase}} 21
| popular_vote1 = '''229,076,879'''
| percentage1 = '''37.36%'''
| swing1 = {{increase}} 6.36 [[Percentage point|pp]]
| image2 = {{CSS image crop|Image=Rahul Gandhi in Shillong (cropped).jpg|bSize=120|cWidth=112|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader2 = [[రాహుల్ గాంధీ]]
| party2 = Indian National Congress
| alliance2 = United Progressive Alliance
| last_election2 = 19.31%, 44 seats
| seats2 = 52
| seat_change2 = {{increase}} 8
| popular_vote2 = 119,495,214
| percentage2 = 19.49%
| swing2 = {{increase}} 0.18 [[Percentage point|pp]]
| map_image = Indian General Election 2019.svg
| map_caption = Results by constituency
| title = [[Prime Minister of India|Prime Minister]]
| before_election = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| before_party = Bharatiya Janata Party
| posttitle = [[Prime Minister of India|Prime Minister]] after election
| after_election = [[నరేంద్ర మోదీ]]
| after_party = Bharatiya Janata Party
| 2data1 = '''353'''
| 2data2 = 91
| 3blank = Seat change
| 3data1 = {{increase}} 17
| 3data2 = {{increase}} 31
| 4blank = Alliance percentage
| 4data1 = '''45.3%'''
| 4data2 = 27.5%
| leaders_seat2 = Did not contest{{efn|[[రాహుల్ గాంధీ]] ను [[హైదరాబాదు]] పోటీ చేసింది}}
| leader_since2 = [[1996]]
| leader_since1 = [[1980]]
| leaders_seat1 = Did not contest{{efn|[[నరేంద్ర మోదీ]] ను [[చెన్నై]]  పోటీ చేసింది}}
}}

[[File:Indian General Election 2019.svg|lang=te|250px|right|భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు-2019 ఫలితాలు]]
భారతదేశంలో 17 వ లోక్‌సభకు జరిగే ఎన్నికలే '''2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు'''. ఈ ఎన్నికల షెడ్యూలును [[భారత ఎన్నికల కమిషను]] 2019 మార్చి 10 న ప్రకటించింది. ఏడు దశల్లో జరిపే పోలింగు 2019 మే 19 వ తేదీతో ముగుస్తుంది. వోట్ల లెక్కింపు 2019 మే 23 వ తేదీన జరుగుతుంది. బీహారు, ఉత్తర్ ప్రదేశ్, పశ్చిమ బెంగాల్ - ఈ మూడు రాష్ట్రాల్లో పోలింగు అన్ని దశల్లోనూ జరిగింది. జమ్మూ కాశ్మీరులో పోలింగు 5 దశల్లో జరిగింది. నాలుగు రాష్ట్రాల్లో 4 దశల్లోను, రెండు రాష్ట్రాల్లో మూడు దశల్లోను, నాలుగు రాష్ట్రాల్లో 2 దశల్లోనూ వోటింగు జరిగింది. మిగతా రాష్ట్రాల్లో ఒకే దశలోనే వోటింగు పూర్తయ్యింది. [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[ఒడిషా]], [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]], [[సిక్కిం]] రాష్ట్రాల శాసనసభల కాలం ముగుస్తున్నందున వాటి ఎన్నికలు కూడా సార్వత్రిక ఎన్నికలతో పాటు జరిగాయి.

90 కోట్ల ప్రజలు ఓటుహక్కుగలవారు కాగా   రికార్జుస్థాయిలో 67 శాతం మందివోటు వేశారు. మహిళల వోటువేయటం కూడా అత్యధిక స్థాయిలో జరిగింది.&lt;ref&gt;[https://timesofindia.indiatimes.com/india/at-67-1-2019-turnouts-a-record-election-commission/articleshow/69419715.cms At 67.1%, 2019 turnout's a record: Election Commission], The Times of India (20 May 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/2019/05/19/world/asia/india-election-results.html Polls Are Closed in India's Election: What Happens Next?], ''The New York Times'', Douglas Schorzman and Kai Schultz (19 May 2019)&lt;/ref&gt;{{refn|group=వివరం|In 9 states and union territories of India – such as [[Arunachal Pradesh]], [[Kerala]] and [[Uttarakhand]] – more women turned out to vote than men in 2019.&lt;ref&gt;[https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/india/women-turn-out-in-greater-numbers-than-in-previous-elections/articleshow/69405687.cms Women turn out in greater numbers than in previous elections], ''The Economic Times'', Aanchal Bansal (20 May 2019)&lt;/ref&gt;}}

[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] ముందు కంటె ఎక్కువగా  మొత్తం 303 స్థానాలు గెలిచింది&lt;ref&gt;{{cite news |title=India Election Results: Modi and the B.J.P. Make History |url=https://www.nytimes.com/2019/05/22/world/asia/india-election-results.html |website=NYT |accessdate=23 May 2019}}&lt;/ref&gt; బిజెపి నాయకత్వంలోని ఎన్డిఎ   353 స్థానాలు గెలిచిది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48389130|title=Modi thanks India for 'historic mandate'|date=2019-05-23|access-date=2019-05-29|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ 52 స్థానాలు, కాంగ్రెస్ నాయకత్వంలోని యుపిఎ మొత్తం  91 స్థానాలు గెలిచింది. ఇతర పార్టీలు , వాటి కూటములు స్థానాలు గెలిచాయి.&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot;&gt;{{cite web |title=Lok Sabha Election 2019 - Party Alliance Details, General Elections |url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |website=India Today |accessdate=27 May 2019 |archive-date=26 మే 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190526172433/https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; భారత జాతీయ కాంగ్రెస్  10% స్థానాలు అనగా 55 స్థానాల కంటె తక్కువ సాధించడంతో  అధికార ప్రతిపక్ష పార్టీ స్థాయి కాలేకపోయింది.&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/17th-lok-sabha-leader-of-opposition-bjp-congress-1533766-2019-05-24 | title=Narendra Modi government will not have Leader of Opposition in Lok Sabha again | publisher=India Today | work=Prabhash K Dutta | date=24 May 2019 | accessdate=28 May 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-congress-fails-to-get-leader-of-opposition-post-in-lok-sabha-again/330899 | title=Congress Fails To Get Leader Of Opposition Post In Lok Sabha, Again | publisher=Outlook | work=Puneet Nicholas Yadav | date=24 May 2019 | accessdate=28 May 2019}}&lt;/ref&gt;

== ఎన్నికల షెడ్యూలు ==
మార్చి 10 న ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనరు సునీల్ అరోరా ప్రకటించిన ఎన్నికల షెడ్యూలు కింది విధంగా ఉంది.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Full Schedule of LokSabha Elections: 7-phase polling in UP, Bihar|date=10 Mar 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190310141937/https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-election-2019-schedule-dates-election-commission-5619250/|archivedate=10 Mar 2019|url=https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-election-2019-schedule-dates-election-commission-5619250/|newspaper=ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్}}&lt;/ref&gt; ఎన్నికల ప్రవర్తన నియమావళి తక్షణమే అమల్లోకి వచ్చినట్లు అయన తెలిపాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=మోగింది భేరి|date=11 Mar 2019|url=https://www.eenadu.net/mainnews/2019/03/11/73635/|newspaper=ఈనాడు|accessdate=11 Mar 2019|language=తెలుగు|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190311010805/https://www.eenadu.net/mainnews/2019/03/11/73635/|archivedate=11 Mar 2019}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2019 సార్వత్రిక ఎన్నికల షెడ్యూలు
|
|
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|పోలింగు తేదీ
|
|2019 ఏప్రిల్ 11
|2019 ఏప్రిల్ 18
|2019 ఏప్రిల్ 23
|2019 ఏప్రిల్ 29
|2019 మే 6
|2019 మే 12
|2019 మే 19
|-
|
|లెక్కింపు తేదీ
|
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|2019 మే 23
|-
|
|నియోజక వర్గాలు
|543
|91
|97
|115
|71
|51
|59
|59
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''ఒకే దశ'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|ఆంధ్రప్రదేశ్
|25
|25
|
|
|
|
|
|
|-
|2
|అరుణాచల్ ప్రదేశ్
|2
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|3
|గోవా
|2
|
|
|2
|
|
|
|
|-
|4
|గుజరాత్
|26
|
|
|26
|
|
|
|
|-
|5
|హర్యానా
|10
|
|
|
|
|
|10
|
|-
|6
|హిమాచల్ ప్రదేశ్
|4
|
|
|
|
|
|
|4
|-
|7
|కేరళ
|20
|
|
|20
|
|
|
|
|-
|8
|మేఘాలయ
|2
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|9
|మిజోరం
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|10
|నాగాల్యాండ్
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|11
|పంజాబ్
|13
|
|
|
|
|
|
|13
|-
|12
|సిక్కిం
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|తమిళనాడు
|39
|
|39
|
|
|
|
|
|-
|14
|తెలంగాణ
|17
|17
|
|
|
|
|
|
|-
|15
|ఉత్తరాఖండ్
|5
|5
|
|
|
|
|
|
|-
|16
|అండమాన్ నికోబార్ దీవులు
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|17
|దాద్రా నగర్ హవేలి
|1
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|18
|దామన్ డయ్యు
|1
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|19
|పుదుచ్చేరి
|1
|
|1
|
|
|
|
|
|-
|20
|చండీగఢ్
|1
|
|
|
|
|
|
|1
|-
|21
|ఢిల్లీ
|7
|
|
|
|
|
|7
|
|-
|22
|లక్షద్వీప్
|1
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''2 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|కర్ణాటక
|28
|
|14
|14
|
|
|
|
|-
|2
|మణిపూర్
|2
|1
|1
|
|
|
|
|
|-
|3
|రాజస్థాన్
|25
|
|
|
|13
|12
|
|
|-
|4
|త్రిపుర
|2
|1
|1
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''3 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|6
|అసోం
|14
|5
|5
|4
|
|
|
|
|-
|7
|చత్తీస్ గఢ్
|11
|1
|3
|7
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''4 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|జార్ఖండ్
|14
|
|
|
|3
|4
|4
|3
|-
|2
|మధ్య ప్రదేశ్
|29
|
|
|
|6
|7
|8
|8
|-
|3
|మహారాష్ట్ర
|48
|7
|10
|14
|17
|
|
|
|-
|4
|ఒరిస్సా
|21
|4
|5
|6
|6
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''5 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|జమ్మూ కాశ్మీరు
|6
|2
|2
|1&lt;ref group=&quot;వివరం&quot;&gt;జమ్మూ కాశ్మీరు లోని అనంతనాగ్ నియోజకవర్గంలో పోలింగు మూడు విడతల్లో - మూడు, నాలుగు, దశల్లో - జరుగుతుంది. అందుచేత ఈ నియోజక వర్గాన్ని మూడు దశల్లోనూ చూపించాం. అందుచేతనే అన్ని దశల్లోని నియోజకవర్గాల సంఖ్యను కూడితే అసలు కంటే 2 నియోజకవర్గాలు ఎక్కువ వస్తాయి.&lt;/ref&gt;
|1
|2
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|'''7 వ దశలో'''
|మొత్తం
|'''మొదటి దశ'''
|'''రెండవ దశ'''
|'''మూడవ దశ'''
|'''నాలుగవ దశ'''
|'''ఐదవ దశ'''
|'''ఆరవ దశ'''
|'''ఏడవ దశ'''
|-
|1
|బీహార్
|40
|4
|5
|5
|5
|5
|8
|8
|-
|2
|ఉత్తర్ ప్రదేశ్
|80
|8
|8
|10
|13
|14
|14
|13
|-
|3
|పశ్చిమ బెంగాల్
|42
|2
|3
|5
|8
|7
|8
|9
|}
==ఫలితాలు==
[[File:Indian General Election 2019.svg|lang=te|పార్టీ ప్రాతిపదికన ఫలితాలు|thumb|upright=1.35]]
[[File:Indian General Election 2019 by alliance.svg|lang=te|కూటమి ప్రాతిపదికన ఫలితాలు|thumb|upright=1.35]]
{| style=&quot;width:100%; text-align:center;&quot;
|- style=&quot;color:white;&quot;
| style=&quot;background:#FF9900; width:65.50%;&quot; | '''164'''
| style=&quot;background:#00BFFF; width:16.79%;&quot; | '''11'''
| style=&quot;background:gray; width:17.71%;&quot;| '''0'''
|-
| &lt;span style=&quot;color:DarkOrange;&quot;&gt;'''ఎన్.డి.ఏ'''&lt;/span&gt;
| &lt;span style=&quot;color: DeepSkyBlue;&quot;&gt;'''యూ.పి.ఏ.'''&lt;/span&gt;
| &lt;span style=&quot;color:gray;&quot;&gt;'''ఇతరులు'''&lt;/span&gt;
|}

[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నాయకత్వంలోని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] ఎన్నికలలో స్పష్టమైన ఆధిక్యతతో గెలిచింది. భాజాపా  ఏకపక్షంగా   లోక్‌సభలో 303 స్థానాలు ఊహించినదానికంటే ఎక్కువగా గెలిచి,భాగస్వామ్య పక్షాలతో కూడిన ఎన్డిఎ 353 స్థానాలు గెలిచింది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eci.gov.in/|title=Election Commission of India|website=eci.gov.in|access-date=2019-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20081207201816/http://www.eci.gov.in/|archive-date=2008-12-07|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; గెలవటానికి కారణాలుగా  నరేంద్ర మోడీ వ్యక్తిగత ఆదరణ, బిజేపీ ప్రోద్బలంతో ఎక్కువశాతం పోలింగ్ జరగడం, ఫుల్వామా దాడి తదుపరి  ఉవ్వెత్తున వీచిన జాతీయతావాదం, సామాజిక సంక్షేమాల పధకాల సమర్ధవంతంగా నిర్వహించడం లాంటివి.&lt;ref&gt;https://www.hindustantimes.com/lok-sabha-elections/bjp-cements-its-position-as-central-pole-of-indian-polity/story-kPMHLAIt3d2jX0GXc67DAJ.html&lt;/ref&gt;
&lt;!-- to translate 
The [[Vote counting|counting of votes]] was held on 23 May 2019, and was completed early the following day.&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{cite web|url=http://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm|title=General Election 2019 - Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2019-05-24}}&lt;/ref&gt; Initial returns showed the BJP leading in all 303 constituencies it eventually won, and opposition leader [[Rahul Gandhi]] conceded defeat prior to the official certification of most results.&lt;ref name=&quot;PM Modi 2019&quot;&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/video/rahul-gandhi-concedes-defeat-congratulates-pm-modi-smriti-irani-1532940-2019-05-23 Rahul Gandhi concedes defeat, congratulates PM Modi, Smriti Irani], India Today (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;

With the results, the BJP was able to gain 21 seats in the House, having won 282 in the [[2014 Indian general election]].&lt;ref name=&quot;wsjmay232019a2&quot;&gt;[https://www.wsj.com/articles/indias-narendra-modi-takes-an-early-lead-in-elections-11558589858 India’s Narendra Modi Wins Re-Election With Strong Mandate], The Wall Street Journal (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot;&gt;{{cite web |title=Lok Sabha Election 2019 - Party Alliance Details, General Elections |url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details |website=India Today |accessdate=27 May 2019}}&lt;/ref&gt; It was the second time in India's independent history that voters re-elected the same party to power with a bigger majority to the Lok Sabha – India's lower house of parliament. The BJP's total vote share stood at 37.4 per cent, an increase of over 6 [[percentage points]] from 31.34 per cent in 2014. The National Democratic Alliance secured a vote share of 45 per cent, compared to 38 per cent in 2014. In contrast, the vote share of Indian National Congress remained the same at 19.5 per cent.&lt;ref name=&quot;itmay2320192&quot;&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/narendra-modi-returns-biggest-gain-vote-share-1532819-2019-05-23 Narendra Modi 2.0 returns with biggest gain in vote share ever], India Today (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Ramani |first1=Srinivasan |title=Analysis: Highest-ever national vote share for the BJP |url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/analysis-highest-ever-national-vote-share-for-the-bjp/article27218550.ece |work=The Hindu |date=23 May 2019 |language=en-IN}}&lt;/ref&gt; About 1.04 percent of the voters in India chose to vote for [[None of the above (India)|None Of The Above]] (NOTA) in the 2019 elections, with Bihar leading with 2.08 percent NOTA voters.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.firstpost.com/politics/lok-sabha-election-results-2019-most-nota-votes-were-cast-in-bihar-maharashtra-recorded-486902-such-votes-with-palghar-topping-the-list-6693611.html|title=Lok Sabha Election Results 2019: Most NOTA votes were cast in Bihar; Maharashtra recorded 4,86,902 such votes with Palghar topping the list}}&lt;/ref&gt;

Modi became the only Indian prime minister in history whose government was re-elected with both an increase in the total percentage of votes along with a full majority.&lt;ref name=&quot;itmay2320192&quot; /&gt; His opponent, Rahul Gandhi, ran in two constituencies, winning from Wayanad, but losing from the [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]] constituency – the seat he, his mother ([[Sonia Gandhi]]), his father ([[Rajiv Gandhi]]), and his uncle ([[Sanjay Gandhi]]) had collectively held for decades. In addition, many candidates who were members of popular political dynasties were defeated across India in favour of the BJP or other parties' candidates.&lt;ref&gt;[https://www.jagranjosh.com/current-affairs/lok-sabha-election-result-2019-fall-of-dynastic-politics-in-india-1558692692-1 Lok Sabha Election result 2019: Fall of dynastic politics in India], Jagran Josh (May 24, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref name=it05242019&gt;[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/election-results-2019-political-dynasts-lose-in-tsunamo-wave-1533699-2019-05-24 Election Results 2019: Tsunamo wave sinks political families in 2019 elections], India Today (May 24, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.deccanchronicle.com/lifestyle/viral-and-trending/240519/is-it-game-over-for-dynasty-politics.html Is it game over for dynasty politics?], Deccan Chronicle (May 25, 2019)&lt;/ref&gt;

The election had been called a referendum on Modi and the BJP's [[Hindutva|Hindu nationalistic]] policies and advocacy.&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/world/2019/may/19/indians-vote-final-stage-gruelling-election-campaign-narendra-modi Indian elections: Modi on track for decisive victory, exit polls suggest], The Guardian (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.npr.org/2019/04/14/709439733/with-indian-elections-underway-the-vote-is-also-a-referendum-on-hindu-nationalis With Indian Elections Underway, The Vote Is Also A Referendum On Hindu Nationalism], NPR (April 14, 2019)&lt;/ref&gt; According to ''The Wall Street Journal'', Modi's victory &quot;sets (sic) the stage for further economic change in one of Asia’s fastest-growing economies.&quot;&lt;ref name=&quot;wsjmay232019a2&quot; /&gt; Alasdair Pal and Mayank Bhardwaj, in an article published by [[Reuters]], claimed that the result was a mandate for business-friendly policies and tougher national security positions, reinforcing &quot;a global trend of right-wing populists sweeping to victory, from the United States to Brazil and Italy, often after adopting harsh positions on protectionism, immigration and defence.&quot;&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/article/us-india-election/indias-modi-stuns-opposition-with-huge-election-win-idUSKCN1SS2YR India's Modi stuns opposition with huge election win], Alasdair Pal and Mayank Bhardwaj, Reuters (May 23, 2019)&lt;/ref&gt;

According to a data analysis by the ''[[Mint (newspaper)|Mint]]'', &quot;Overall, the BJP’s appeal seems to transcend the divides of caste, education, and affluence, but there are some differences — with the BJP less successful in more educated constituencies&quot; in a study of about 140 seats where Congress and Others were more successful. The BJP was favored in all income groups, states the ''Mint''. The newspaper added, &quot;In constituencies with high presence of scheduled castes and scheduled tribes (SCs/STs), the BJP is more popular than other parties, but in constituencies with high presence of Muslims, it is less popular.&quot;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.livemint.com/elections/lok-sabha-elections/ten-charts-that-explain-the-2019-lok-sabha-verdict-1558636775444.html|title=Ten charts that explain the 2019 Lok Sabha verdict|date=May 24, 2019|website=Livemint.com}}&lt;/ref&gt; --&gt;

{{Pie chart
|caption='''పార్టీల మధ్య స్థానాల విభజన '''|other=yes
|value1=55.80|label1=[[భారతీయ జనతా పార్టీ|భా.జా.పా]]|color1={{Bharatiya Janata Party/meta/color}}
|value2=9.57|label2=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]|color2={{Indian National Congress/meta/color}}
|value3=4.24|label3=[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|డి.ఎమ్.కే]]|color3={{Dravida Munnetra Kazhagam/meta/color}}
|value4=4.05|label4=[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]|color4={{All India Trinamool Congress/meta/color}}
|value5=4.05|label5=[[వైఎస్సార్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|వై.కా.పా]]|color5={{YSR Congress Party/meta/color}}
|value6=3.31|label6=[[శివసేన]]|color6={{Shiv Sena/meta/color}}
|value7=2.95|label7=[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]|color7={{Janata Dal (United)/meta/color}}
|value8=2.21|label8=[[బిందు జనతా దళ్|బిజద]]|color8={{Biju Janata Dal/meta/color}}
|value9=1.84|label9=[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ|బి.ఎస్.పి]]|color9={{Bahujan Samaj Party/meta/color}}
|value10=1.66|label10=[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|తెరాస]]|color10={{Telangana Rashtra Samithi/meta/color}}
}}

{{stack|
{{Pie chart
|caption='''పార్టీల మధ్య వోట్ల విభజన '''|other=yes
|value1=37.36|label1=[[భారతీయ జనతా పార్టీ|భాజపా]]|color1={{Bharatiya Janata Party/meta/color}}
|value2=19.49|label2=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]|color2={{Indian National Congress/meta/color}}
|value3=4.07|label3=[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]|color3={{All India Trinamool Congress/meta/color}}
|value4=3.63|label4=[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ|బి.ఎస్.పి]]|color4={{Bahujan Samaj Party/meta/color}}
|value5=2.55|label5=[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్.పి]]|color5={{Samajwadi Party/meta/color}}
|value6=2.53|label6=[[వైఎస్సార్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|వై.కా.పా]]|color6={{YSR Congress Party/meta/color}}
|value7=2.26|label7=[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|డి.ఎం.కే]]|color7={{Dravida Munnetra Kazhagam/meta/color}}
|value8=2.10|label8=[[శివసేన]]|color8={{Shiv Sena/meta/color}}
|value9=2.04|label9=[[తెలుగు దేశం పార్టీ|తె.దే.పా]]|color9={{Telugu Desam Party/meta/color}}
|value10=1.75|label10=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]|color10={{Communist Party of India (Marxist)/meta/color}}
}}
}}

{| class=&quot;wikitable sortable collapsible&quot; style=&quot;text-align:left&quot;
|+ఫలితాలు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oneindia.com/lok-sabha-election-2019/|title=Lok Sabha Election 2019|last=|first=|date=|website=Oneindia.com|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=4 June 2019}}&lt;/ref&gt;
! class=&quot;unsortable&quot;colspan=3| కూటమి
! class=&quot;unsortable&quot;|పార్టీ
! ఓట్ల శాతం
! colspan=&quot;2&quot; | గెలిచిన స్థానాలు
! colspan=&quot;2&quot; | మార్పు
|-
| rowspan=&quot;12&quot; bgcolor=&quot;{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}&quot; |
| rowspan=&quot;12&quot; bgcolor=&quot;white&quot; |
| rowspan=&quot;12&quot; align=&quot;left&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలియన్స్]]&lt;nowiki&gt;|&lt;/nowiki&gt;&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot; /&gt;
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|37.36%
|303
| rowspan=&quot;12&quot; |353
|{{increase}} 21
| rowspan=&quot;12&quot; |{{increase}} '''17'''
|-
|[[శివసేన]]
|2.1%
|18
|{{Nochange}}
|-
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జనతా దళ్ (యునైటెడ్)]]
|1.46%
|16
|{{increase}} 14
|-
|[[లోక్ జనశక్తి పార్టీ]]
|0.52%
|6
|{{Nochange}}
|-
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|అప్నా దల్ (సోనీలాల్)]]
|0.17%
|2
|{{Nochange}}
|-
|శిరోమణి అకాలి దల్
|0.62%
|2
|{{decrease}} 2
|-
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేత్ర కలగం
|1.28%
|1
|{{decrease}} 36
|-
|[[ఆల్ జార్ఖండ్ స్టూడెంట్స్ యూనియన్]]
|0.11%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్]]
|0.04%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ]]
|0.07%
|1
|{{Nochange}}
|-
|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ
|0.08%
|1
|{{increase}} 1
|-
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ తాంత్రిక్ పార్టీ]]
|0.11%
|1
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;10&quot; bgcolor=&quot;{{United Progressive Alliance/meta/color}}&quot; |
| rowspan=&quot;10&quot; bgcolor=&quot;white&quot; |
| rowspan=&quot;10&quot; align=&quot;left&quot; |యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలియన్స్&lt;ref name=&quot;indiatoday-alliance&quot; /&gt;
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|19.49%
|52
| rowspan=&quot;10&quot; |91
|{{increase}} 8
| rowspan=&quot;10&quot; |{{increase}} '''31'''
|-
|ద్రవిడ మున్నేత్ర కలగం
|2.26%
|23
|{{increase}} 23
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]{{NoteTag|Contested the seat of [[Lakshadweep (Lok Sabha constituency)|Lakshadweep]] without pre-poll seat sharing}}
|1.39%
|5
|{{decrease}} 1
|-
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|0.26%
|3
|{{increase}} 1
|-
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]
|0.05%
|3
|{{increase}} 3
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జనతా దల్ (సెక్యులర్)]]
|0.56%
|1
|{{decrease}} 1
|-
|[[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]
|0.31%
|1
|{{decrease}} 1
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|0.07%
|1
|{{Nochange}}
|-
|రేవల్యుషనరి సోషలిస్టు పార్టీ
|0.12%
|1
|{{Nochange}}
|-
|విడుతలై చిరుతైగల్ కట్చి
|0.08%
|1
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#0000FF&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |మహాగట్భంధన్
|[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
|3.63%
|10
| rowspan=&quot;15&quot; |98
|{{increase}} 10
| rowspan=&quot;15&quot; |{{decrease}} '''48'''
|-
| సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2.55%
|5
|{{Nochange}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |వామపక్ష కూటమి
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యునిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్టు)]]
|1.75%
|3
|{{decrease}} 6
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యునిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|0.58%
|2
|{{increase}} 1
|-
| rowspan=&quot;11&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; bgcolor=&quot;#C0C0C0&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; align=&quot;left&quot; |ఏ కూటమిలో లేని పార్టీలు
|ఆల్ ఇండియా త్రృనముల్ కాంగ్రెస్
|4.07%
|22
|{{decrease}} 14
|-
|[[యువజన శ్రామిక రైతు కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|2.53%
|22
|{{increase}} 13
|-
|[[బిజూ జనతా దళ్|బిజు జనతా దల్]]
|1.66%
|12
|{{decrease}} 8
|-
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి]]
|1.26%
|9
|{{decrease}} 2
|-
|[[తెలుగు దేశం పార్టీ]]
|2.04%
|3
|{{decrease}} 13
|-
|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఈ-ఇట్టెహదుల్ ముస్లిమీన్
|0.2%
|2
|{{increase}} 1
|-
|[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
|0.44%
|1
|{{decrease}} 3
|-
|[[ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
|0.23%
|1
|{{decrease}} 2
|-
|[[నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్]]
|0.06%
|1
|{{Nochange}}
|-
|[[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా]]
|0.03%
|1
|{{increase}} 1
|-
|స్వతంత్రులు
|2.54%
|4
|{{increase}} 1
|}

== ఫలితాలు  ==
ప్రధాన వ్యాసం:  [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు]]

== ఇతర విశేషాలు ==
ఈ సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కొన్ని ప్రత్యేకతలున్నాయి. అవి:

* జమ్మూ కాశ్మీరు లోని అనంతనాగ్ నియోజకవర్గంలో పోలింగు మూడు విడతల్లో - మూడు, నాలుగు, దశల్లో - జరుగుతుంది. ఒకే నియోజకవర్గంలో ఇన్ని విడతల్లో పోలింగు జరగడం ఇదే తొలిసారి.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=ఆ నియోజకవర్గంలో మూడు దశల్లో పోలింగ్‌..|date=11 Mar 2019|url=https://www.sakshi.com/news/national/polling-jammu-and-kashmirs-anantnag-seat-be-held-three-phases-1168457|newspaper=సాక్షి|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190311042240/https://www.sakshi.com/news/national/polling-jammu-and-kashmirs-anantnag-seat-be-held-three-phases-1168457|archivedate=11 Mar 2019}}&lt;/ref&gt; ఈ నియోజకవర్గంలో మూడు దశల్లో పోలింగ్‌ జరగనుందంటే అక్కడ ఎంతటి సమస్యాత్మక పరిస్థితులు నెలకొన్నాయో అర్ధం చేసుకోవచ్చని ప్రధన ఎన్నికల కమిషనరు అన్నాడు.
* ఉత్తర ప్రదేశ్, బీహార్, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాల్లో మొత్తం 7 దశల్లోనూ పోలింగు జరుగుతుంది. ఒకే రాష్ట్రంలో ఇన్ని దశల్లో పోలింగు జరగడం ఇదే ప్రథమం. 
* సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఎలక్ట్రానిక్ వోటింగు యంత్రంతో పాటు వీవీప్యాట్‌లు కూడా ఉపయోగించడం ఇదే తొలిసారి. 
* వోటింగు యంత్రంపై పార్టీ గుర్తు, అభ్యర్థి పేరుతో పాటు, 2019 ఎన్నికల్లో అభ్యర్థి ఫోటో కూడా ముద్రిస్తారు. ఒకేపేరుతో వేరువేరు పార్టీలనుంచి అభ్యర్థులుంటే ఓటర్లు తికమక పడకుండా ఉండేందుకు వీలుగా ఈ ఏర్పాటు చేసారు.
* నిజామాబాద్  లోక్‌సభ నియోజకవర్గానికి దేశంలోనే రికార్డు స్థాయిలో 185 మంది పోటీ చేస్తుండండంతో ఆధునీకరించిన ఎమ్-3 ఎలెక్ట్రానిక్ వోటింగ్ యంత్రాన్ని వాడబోతున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=వందలాది ఇంజినీర్లు ..వేలాది ఈవీఎంలు.|date=4 Apr 2019|url=https://www.eenadu.net/mainnews/2019/04/04/89050/|newspaper=ఈనాడు|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404063359/https://www.eenadu.net/mainnews/2019/04/04/89050/|archivedate=4 Apr 2019}}&lt;/ref&gt;

==ఇవీ చూడండి==
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు - ఆంధ్రప్రదేశ్]]
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు - తెలంగాణ]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== నోట్స్ ==
{{Reflist|group=వివరం}}

== వెలుపలి లంకెలు ==
&lt;references group=&quot;note&quot; /&gt;{{భారతదేశ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:17వ లోక్‌సభ]]
[[వర్గం:భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు| ]]
[[వర్గం:భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>6oqliusxzvp90y17k592wjuaxj9g7xl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రాముడు కాదు రాక్షసుడు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>278507</id>
    <revision>
      <id>4601756</id>
      <parentid>4393850</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:42:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4045" sha1="t01vhgb3npkdcfhyaynuipgtj3ihif2" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = రాముడు కాదు రాక్షసుడు
| image          =Ramudu Kadu Rakshasudu Movie Poster.jpg
| caption        = రాముడు కాదు రాక్షసుడు సినిమా పోస్టర్
| director       = [[దాసరి నారాయణరావు]]
| producer       =
| writer         = 
| narrator       =
| starring       = [[సుమన్ తల్వార్]], [[భానుప్రియ]]
| music          = [[రాజ్ - కోటి]]
| cinematography = 
| editing        = 
| distributor    = 
| released       =1991
| runtime        = 
| country        = [[భారతదేశం]]
| language       = [[తెలుగు]]
| budget         = 
| preceded_by    =
| followed_by    =
| website        =
}}

'''రాముడు కాదు రాక్షసుడు''' 1991లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలన చిత్రం]]. [[దాసరి నారాయణరావు]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రంలో [[సుమన్ తల్వార్]], [[భానుప్రియ]] జంటగా నటించగా, [[రాజ్ - కోటి]] సంగీతం అందించారు.&lt;ref name=&quot;రాముడు కాదు రాక్షసుడు&quot;&gt;{{cite web|last1=తెలుగు ఫిల్మీబీట్|title=రాముడు కాదు రాక్షసుడు|url=https://telugu.filmibeat.com/movies/ramudu-kadu-rakshasudu.html|accessdate=27 April 2019|archive-date=27 ఏప్రిల్ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190427080450/https://telugu.filmibeat.com/movies/ramudu-kadu-rakshasudu.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== నటవర్గం ==
* [[సుమన్ తల్వార్]]
* [[భానుప్రియ]]
* [[రాధ]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]]
* [[మన్నవ బాలయ్య|ఎం.బాలయ్య]]
* [[రామిరెడ్డి]]
* [[జయప్రకాశ్ రెడ్డి]]
* [[బాబు మోహన్]]
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్లపల్లి]]
* [[శుభలేఖ సుధాకర్]]
* రాజు
* పట్టాభి
* [[హేమా చౌదరి]]
* [[నిర్మలమ్మ]]
* [[అనురాధ]]
* అనిత
* మాగంటి సుధాకర్
* [[మ‌హేష్ ఆనంద్|మహేష్ ఆనంద్]]

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[దాసరి నారాయణరావు]]
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర లంకెలు ==
* {{IMDb title|0262724|రాముడు కాదు రాక్షసుడు}}

[[వర్గం:తెలుగు కుటుంబకథా సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాజ్ - కోటి సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:1991 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుమన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:భానుప్రియ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఎ.వి.ఎస్. నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ధర్మవరపు సుబ్రహ్మణ్యం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:దాసరి నారాయణరావు దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>t01vhgb3npkdcfhyaynuipgtj3ihif2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601758</id>
      <parentid>4601756</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4625" sha1="77hxdiqwe6zdcs0btgqohdblvs9uqbk" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = రాముడు కాదు రాక్షసుడు
| image          =Ramudu Kadu Rakshasudu Movie Poster.jpg
| caption        = రాముడు కాదు రాక్షసుడు సినిమా పోస్టర్
| director       = [[దాసరి నారాయణరావు]]
| producer       =
| writer         = 
| narrator       =
| starring       = [[సుమన్ తల్వార్]], [[భానుప్రియ]]
| music          = [[రాజ్ - కోటి]]
| cinematography = 
| editing        = 
| distributor    = 
| released       =1991
| runtime        = 
| country        = [[భారతదేశం]]
| language       = [[తెలుగు]]
| budget         = 
| preceded_by    =
| followed_by    =
| website        =
}}

'''రాముడు కాదు రాక్షసుడు''' 1991లో విడుదలైన [[తెలుగు]] [[చలన చిత్రం]]. [[దాసరి నారాయణరావు]] దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రంలో [[సుమన్ తల్వార్]], [[భానుప్రియ]] జంటగా నటించగా, [[రాజ్ - కోటి]] సంగీతం అందించారు.&lt;ref name=&quot;రాముడు కాదు రాక్షసుడు&quot;&gt;{{cite web|last1=తెలుగు ఫిల్మీబీట్|title=రాముడు కాదు రాక్షసుడు|url=https://telugu.filmibeat.com/movies/ramudu-kadu-rakshasudu.html|accessdate=27 April 2019|archive-date=27 ఏప్రిల్ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190427080450/https://telugu.filmibeat.com/movies/ramudu-kadu-rakshasudu.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== నటవర్గం ==
* [[సుమన్ తల్వార్]]
* [[భానుప్రియ]]
* [[రాధ]]
* [[కొంగర జగ్గయ్య|జగ్గయ్య]]
* [[మన్నవ బాలయ్య|ఎం.బాలయ్య]]
* [[రామిరెడ్డి]]
* [[జయప్రకాశ్ రెడ్డి]]
* [[బాబు మోహన్]]
* [[రాళ్ళపల్లి (నటుడు)|రాళ్లపల్లి]]
* [[శుభలేఖ సుధాకర్]]
* రాజు
* పట్టాభి
* [[హేమా చౌదరి]]
* [[నిర్మలమ్మ]]
* [[అనురాధ]]
* అనిత
* మాగంటి సుధాకర్
* [[మ‌హేష్ ఆనంద్|మహేష్ ఆనంద్]]

== సాంకేతికవర్గం ==
* దర్శకత్వం: [[దాసరి నారాయణరావు]]
* పాటలు: దాసరి నారాయణరావు, సీతారామ శాస్త్రి, భువన చంద్ర 
* నేపథ్య గాయకులు: యేసుదాసు, నాగూర్ బాబు, పి.సుశీల, ఎస్.జానకి, చిత్ర, రాధిక
* నృత్యాలు: తారా, శివ శంకర్, ఆంటోనీ
* థ్రిల్స్: విజయన్, విక్కీ
* సంగీతం: [[రాజ్ - కోటి]]
* నిర్మాత: అట్లూరి రాధాకృష్ణమూర్తి

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర లంకెలు ==
* {{IMDb title|0262724|రాముడు కాదు రాక్షసుడు}}

[[వర్గం:తెలుగు కుటుంబకథా సినిమాలు]]
[[వర్గం:రాజ్ - కోటి సంగీతం అందించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:1991 తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుమన్ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:భానుప్రియ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సత్యనారాయణ నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ఎ.వి.ఎస్. నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:ధర్మవరపు సుబ్రహ్మణ్యం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:బ్రహ్మానందం నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:సుత్తి వేలు నటించిన సినిమాలు]]
[[వర్గం:దాసరి నారాయణరావు దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>77hxdiqwe6zdcs0btgqohdblvs9uqbk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:యర్రా రామారావు/తెవికీలో ఉండవలసిన పేజీలు</title>
    <ns>2</ns>
    <id>286007</id>
    <revision>
      <id>4601476</id>
      <parentid>4585880</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:43:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601476</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7888" sha1="h1fpd2s393rasl1bky0s508k3ugdpun" xml:space="preserve">(ప్రయోగార్థం సృష్టించబడింది.)

* Travancore–Cochin
* Saurashtra (state)

* Goa, Daman and Diu
* Secretariat Building, New Delhi
* Union Territory of Mizoram
* Cabinet (government)
* Single transferable vote
* Parliamentary leader

* Ministry (government department)
* Order of precedence in India
* Minister of State
* E. K. Nayanar
* Bihar and Orissa Province

* Patiala and East Punjab States UnionShankar Chaudhary
* Gurmeet Singh Meet Hayer
* Kedar Nath Kashyap

* Dharamlal Kaushik
* Opposition (politics)

*Minister of State
* Goa, Daman and DiuUnion Territory of Mizoram
* Vasco da Gama, Goa
* Travancore–Cochin
* Saurashtra (state)
* Tika Ram Paliwal
* Mukesh Agnihotri
* Polling station
* Ballot box
* Unionist Party (Punjab)

* Judiciary of India
* Bangla Congress
* Socialist Party (India)

* The People's Independent Party
* Radical Democratic Party (India)
* Bihar Prant Hul Jharkhand
* Sanat Kumar Mandal

* Rajputana Agency
* United Provinces (1937–1950)
* B.V. Wanchoo
* Banwari Lal Joshi
* Bihar Province
* Maharaja of Mysore
* P. V. Dixit
* Prabhat Kumar
* Lallan Prasad Singh
* Prakash Mehrotra
* Tribeni Sahai Misra
* Madhukar Dighe
* Shivinder Singh Sidhu
* V. Shanmuganathan
* Sultan Singh
* Siddheshwar PrasadBhanwar Lal Sharma (politician)
* Raghuveer Singh Koshal
* Indubala Sukhadia
* Jai Prakash Janta Dal
* List of former judges of the Supreme Court of India
* List of female judges of the Supreme Court of India
* Gul Panag
* List of governors-general of India
* T. V. Somanathan
* National Technical Research Organisation
* Special Frontier Force
* Judiciary
* Chief justice
* Kharagpur
* Vice President's Enclave
* Rashtrapati Niwas, Mashobra
* Raj Niwas
* Debabrata Saikia
* Coalition government
* Rajpath
* Order of precedence in India
* Cabinet Secretariat (India)
* Seat of government
* Staff Selection Commission
* Union Territory of Mizoram
* Goa, Daman and Diu
* Zonal Councils of India
* List of official residences of India
* Excellency
* Parliamentary system
* Head of government
* Ravinder Raina
* Pachmarhi
* Divisional commissioner
* Model Code of Conduct
* Chowna Mein
* Constituent Assembly of Jammu and Kashmir
* Prime Minister of Bengal
* Muhammad Ahmad Said Khan Chhatari
* '''Biplab Kumar Deb'''
* Chief ministership of C. Rajagopalachari

* Nabanna (building)
* Hiralal Shastri
* Civil Lines, Delhi
* Party conference
* List of deputy chief ministers of Delhi

* Prime Minister of Orissa
* Parliamentary system
* List of Indian flags

* List of Indian state emblems
* Punjab Legislative Council
* United Front (Punjab)
* People's United Front (Punjab)
* Premier of the Punjab
* Patiala and East Punjab States Union
* Andhra Pradesh Forest Department
* List of deputy speakers of the Maharashtra Legislative Assembly
* Mantralaya, Mumbai
* Malabar Hill
* Varsha Bungalow
* List of ministries and departments of the Government of India
* E. K. Nayanar
* Indian Congress (Socialist)
* Venkateswara Temple, Tirumala
* Lion Capital of Ashoka

*Dadra and Nagar Haveli
* Chief ministership of C. Rajagopalachari
* Granite
* Hindu temple architecture
* Andhra Pradesh (1956–2014)
* Hyderabad State (1948–1956)
* Caste system in India
* World Heritage Committee
* Kakadu National Park
* Community development block
* URL
* ISO 3166-2
* Central India
* Western India
* East India
* Northeast India
* List of largest cities
* Ancient monument
* AMASR Act
* Register (sociolinguistics)
* Windows XP
* Bhararisain
* Autonomous administrative divisions of India
* Vasai-Virar
* Hubli–Dharwad
* Chota Nagpur Plateau
* Ritual purification
* International Organization for Standardization
* Prabhas Patan
* All India Services
* Highway
* Raghuji Bhonsle III
* Parliamentary system or Parliamentary democracy
* Puja (Hinduism)
* Knight
* Nationalism
* Vellore mutiny
* Minoo Masani
* Yusuf Meherally
* Gouranga Charan Das
* Sarangadhar Das
* Shyamji Krishna Varma
* India House, London
* India House
* Rajnarayan Basu
* Ram Chandra Vidyabagish
* Dwarkanath Ganguly
* Harish Chandra Mukherjee
* Sambhunath Pandit
* Dwarkanath Vidyabhushan (Not In English)
* Brahmabandhav Upadhyay
* Rangopal Ghosh (Not In English)
* Gour Govinda Ray
* Aghore Nath Gupta
* Neighbourhood
* Social science
* Wisdom
* Bar (establishment)
* Bar association
* Cambridge
* Civil service
* Cabinet Secretary (India)
* Secretary
* Public service
* Electricity generation
* Mahindra Satyam
* Subdivision (India)
* Subdivision
* Aviation
* Broadcasting
* Electronics Corporation of India Limited
* Bharat Heavy Electricals Limited
* Citizenship
* Sociology
* Responsibility
* French India
* Colonialism
* Portuguese India
* Protagonist – కథానాయకుడు
* Gangaikonda Cholapuram
* Chennakesava Perumal Temple, Chennai
* Document
* S. K. Dey
* Travancore royal family
* Travancore
* Chandragiri River
* Kavvayi Backwaters
* Nileshwaram
* Kallada River
* Sree Krishna Swami Temple, Thodupuzha
* Bekal Fort
* Main Central Road
* Kerala State Water Transport Department
* Kaliyikkavila
* Napier Museum
* Varkala Beach
* Varkala
* Mayor (India)
* Khandesh
* Desh region
* Manjarabad Fort
* Belgaum Fort
* Suvarna Vidhana Soudha
* South Karnataka
* North Karnataka
* Siddhesvara Temple
* Utsav Rock Garden
* Cheruthuruthi
* Hubli
* Ambalappuzha
* Nilgiri Mountains
* Sumatra
* Ecotourism
* All India Services
* Backward Regions Grant Fund
* Travancore–Cochin
* South Canara
* Richter magnitude scale
* List of largest cities throughout history
* List of largest cities
* Naya Raipur
* Travel visa
* Bundelkhand
* List of national independence days
* National Geological Monuments of India
* Western India
* Ambalappuzha Sree Krishna Swamy Temple
* Kailasanathar Temple, Kanchi
* Bodh Gaya
* Ambalappuzha
* International airport
* Fort Kochi
* Thrikkakkara
* Uthukottai
* Politics of India
*Suburb
*Bhararisain
*Vellore Central Prison
*Porvorim
*Khatkar Kalan
*Jitendra Chaudhury
*Cabinet (government)
*Minister of State
*Charan Das Mahant

* Telangana Legislature
* Second Pema Khandu ministry
* Third Pema Khandu ministry
* Parliamentary opposition
* First-past-the-post voting
* Unicameralism
* Constituency
* Delimitation Commission of India
* Delimitation Act
* Head of government
* Head of state
* Supreme leader
* President of the council of state
* Chancellor
* Azad Kashmir
* Big tent
* Speaker (politics)
* Premier
* Councillor
* Senate
* Federated state
* ·Seat of government
* Speaker (politics)
* List of current Indian chief justices
* Judiciary of India
* Politician
* Madhya Bharat
* Eastern States Union
* Mysore State
* Patiala and East Punjab States Union
* Bombay State
* Bhopal State
* ndian National Congress (R)
* Parliamentary system

* Jammu and Kashmir (union territory)
* Second Pramod Sawant ministry
* Chief secretary (India)
* Ward (electoral subdivision)
* List of current Indian chief justices
* Nava Raipur
* Bhararisain
* State government
* Chief Justice of India
* List of sitting judges of the Supreme Court of India
* List of current Indian chief justices
* List of governors of Meghalaya
* 2007 Indian presidential election
* 1950 Indian presidential election
* 1952 Indian presidential election
* 1957 Indian presidential election
* Parliamentary republic
* Union Council of Ministers
* Majority government
* Premiership of Narendra Modi
* 1937 Indian provincial elections
* 1946 Indian provincial elections
* None of the above (India) నోటా
* 2010 elections in India
* 14th Andhra Pradesh Assembly
* Upper house
* Percentage point
* Bombay Legislative Assembly
* Chief ministership of N. Chandrababu Naidu
* Second Y. S. Rajasekhara Reddy ministry
* AIADMK-led Alliance
* Socialist Party (India) 

== మూసలు ==

* Template:Famous
* Template:How famous are they?
* ఎలా వీరు ప్రముఖులు?
* బీమునిపట్నం.</text>
      <sha1>h1fpd2s393rasl1bky0s508k3ugdpun</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>F</title>
    <ns>0</ns>
    <id>303100</id>
    <revision>
      <id>4601581</id>
      <parentid>2952542</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:52:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601581</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1765" sha1="dpvhwjo99cwhrqh0skic87rqeup8cdo" xml:space="preserve">{{మూలాలు లేవు}}
{{Latin letter info|f}}
[[File:F cursiva.gif|thumb|F [[కర్సివ్]] (కలిపి వ్రాత) ]]
'''F''' లేదా '''f''' (ఉచ్చారణ: '''ఎఫ్''') అనేది ఆధునిక [[ఆంగ్ల వర్ణమాల]], ISO ప్రాథమిక లాటిన్ వర్ణమాల యొక్క 6 వ అక్షరం. పలుకునపుడు &quot;ఎఫ్&quot; అని పలికినప్పటికి వ్రాసేటప్పుడు &quot;F&quot;ను పెద్ద అక్షరంగాను, &quot;f&quot;ను చిన్న అక్షరంగాను సూచిస్తారు.

== F కి అర్థం ==
* క్యాలెండర్లలో, F తరచుగా [[శుక్రవారం]] లేదా [[ఫిబ్రవరి]] [[నెల]]కు సంక్షిప్తీకరణ.
* రసాయన శాస్త్రంలో, ఫ్లోరిన్‌కు F చిహ్నం.
* [[విద్య]]లో, F అనేది పరీక్ష తప్పాడని చెప్పే గ్రేడ్
* [[సంగీతం]]లో, F అనేది ఒక మ్యూజిక్ నోట్.
* [[ఉష్ణోగ్రత]]లో, °F డిగ్రీల ఫారెన్‌హీట్.
* తర్కంలో, F అంటే ఫాల్స్ (అబద్ధం, తప్పు), టి ఫర్ ట్రూ (నిజం, ఒప్పు) కు వ్యతిరేకంగా
* యాసలో, F అంటే ఒక తిట్టు పదం

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:లాటిన్ అక్షరమాల]]

{{మొలక-అక్షరం}}</text>
      <sha1>dpvhwjo99cwhrqh0skic87rqeup8cdo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>టి. రాజాసింగ్ లోథ్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>323912</id>
    <revision>
      <id>4601799</id>
      <parentid>4595405</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:408C:1511:5251:0:0:F27:90A0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601799</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20741" sha1="ndze5sni6xvkhub9vqal34qby02zv44" xml:space="preserve">{{Infobox Indian politician
| name                = టి. రాజా సింగ్ 
| image               = T. Raja Singh.jpeg
| caption             = 
| birth_date          = {{birth date and age|1977|4|15|df=yes}}
| birth_place         = [[హైదరాబాద్]], [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం, [[భారతదేశం]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.telanganalegislature.org.in/web/legislative-assembly/members-information?p_auth=qobiciIQ&amp;p_p_id=AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet&amp;p_p_lifecycle=1&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=1&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_const_id=65&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_javax.portlet.action=getMemberDetails&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_mem_id=3083&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_term_id=15|title=SRI T. RAJA SINGH|website=Telangana Legislative Assembly|access-date=2021-05-13|archive-date=2021-05-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506051758/https://www.telanganalegislature.org.in/web/legislative-assembly/members-information?p_auth=qobiciIQ&amp;p_p_id=AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet&amp;p_p_lifecycle=1&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=1&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_const_id=65&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_javax.portlet.action=getMemberDetails&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_mem_id=3083&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_term_id=15|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|spouse = టి.ఉష భాయి
|children = 4 (3 కుమారులు, 1 కుమార్తె) 
|parents = టి.నావల్ సింగ్, రామి భాయి
| residence           = [[ధూల్‌పేట్]], [[హైదరాబాదు|హైదరాబాద్]], 500006
| office              = [[తెలంగాణ శాసనసభ|తెలంగాణ శాసనసభ సభ్యుడు]]
| constituency1       = [[గోషామహల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోషామహల్]]
| term_start          = 2014 - ప్రస్తుతం
| party               = స్వతంత్ర
| otherparty          = [[తెలుగు దేశం పార్టీ]] (2009–2013)&lt;br&gt;[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (2014–2022, 2023–2025)
| website             = {{url|http://www.trajasingh.com}}
}}

'''టి. రాజాసింగ్ లోథ్''' [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]]. అతను 2014, 2018, [[2023 తెలంగాణ శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]] అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] తరపున [[గోషామహల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] నుండి పోటీచేసి ఎమ్మెల్యేగా గెలిచాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ ఎన్నికలు : హైదరాబాద్‌లో వీరి ఓట్లు ఎవరికి?&quot;&gt;{{cite news |last1=BBC News తెలుగు |title=తెలంగాణ ఎన్నికలు : హైదరాబాద్‌లో వీరి ఓట్లు ఎవరికి? |url=https://www.bbc.com/telugu/india-46030322 |accessdate=13 May 2021 |work=BBC News తెలుగు |date=5 November 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210513070020/https://www.bbc.com/telugu/india-46030322 |archivedate=13 May 2021 |language=te |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Member's Profile - Telangana-Legislature22&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.telanganalegislature.org.in/web/legislative-assembly/members-information?p_auth=5CmTjWCw&amp;p_p_id=AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet&amp;p_p_lifecycle=1&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=1&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_const_id=52&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_javax.portlet.action=getMemberDetails&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_mem_id=3199&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_term_id=15|title=Member's Profile - Telangana-Legislature|last1=Telangana  Legislature|date=2018|work=|accessdate=13 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210713062537/https://www.telanganalegislature.org.in/web/legislative-assembly/members-information?p_auth=5CmTjWCw&amp;p_p_id=AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet&amp;p_p_lifecycle=1&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=1&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_const_id=52&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_javax.portlet.action=getMemberDetails&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_mem_id=3199&amp;_AssemblyMemberInfo_WAR_TGportlet_term_id=15|archivedate=13 జూలై 2021|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;హ్యాట్రిక్‌ వీరులు.. హైదరాబాద్‌లో 10 మంది..&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/districts/Hyderabad/529/123224623|title=హ్యాట్రిక్‌ వీరులు.. హైదరాబాద్‌లో 10 మంది..|last1=Eenadu|date=4 December 2023|work=|accessdate=4 December 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231204151150/https://www.eenadu.net/telugu-news/districts/Hyderabad/529/123224623|archivedate=4 December 2023|language=te}}&lt;/ref&gt;

==జననం==
టి.రాజాసింగ్ 1977, ఏప్రిల్ 15న [[తెలంగాణ]] రాష్ట్ర [[రాజధాని]] [[హైదరాబాదు]]లోని [[గోషామహల్]]లో టి. నావల్ సింగ్, రామి భాయి దంపతులకు జన్మించాడు. అతను పూర్వికులు [[ఉత్తర్ ప్రదేశ్|ఉత్తర్‌ప్రదేశ్ రాష్ట్రం]] నుండి వచ్చి హైదరాబాదులో స్థిరపడ్డారు.

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రాజాసింగ్ కు ఉషాబాయితో వివాహం జరిగింది. వారికి ముగ్గురు కుమారులు, ఒక కుమార్తె ఉన్నారు.

==రాజకీయ జీవితం==
రాజాసింగ్ [[తెలుగుదేశం పార్టీ]] ద్వారా రాజకీయ రంగం ప్రవేశం చేశాడు. అతను 2009 [[హైదరాబాదు మహానగరపాలక సంస్థ]] ఎన్నికల్లో టిడిపి తరపున పోటీచేసి, 2009 నుండి 2014 వరకు కార్పోరేటర్ గా పనిచేశాడు. రాజాసింగ్ 2014లో తెలంగాణ అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నుండి ఎమ్మెల్యేగా పోటీ చేసి [[కాంగ్రెస్ పార్టీ]] అభ్యర్థి [[ముఖేష్ గౌడ్|ముఖేశ్ గౌడ్]] పై 46,793 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచి తొలిసారి అసెంబ్లీలో అడుగుపెట్టాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణలో విజేతలు&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=తెలంగాణలో విజేతలు |url=https://m.sakshi.com/news/elections-2014/victory-mla-candidates-list-in-telangana-131019 |accessdate=14 April 2022 |work= |date=16 May 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220414153950/https://m.sakshi.com/news/elections-2014/victory-mla-candidates-list-in-telangana-131019 |archivedate=14 April 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://myneta.info/telangana2014/candidate.php?candidate_id=1856|title=T. Raja Singh(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- GOSHAMAHAL(HYDERABAD) - Affidavit Information of Candidate:|website=myneta.info|access-date=2021-10-28}}&lt;/ref&gt; అనంతరం 2018లో జరిగిన అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో భారతీయ జనతా పార్టీ నుండి పోటీచేసి [[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి]] పార్టీ అభ్యర్థి [[ప్రేమ్ సింగ్ రాథోడ్]] పై 17,734 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలుపొందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nocorruption.in/politician/t-raja-singh/|title=T. Raja Singh MLA of Goshamahal Telangana contact address &amp; email|website=nocorruption.in|language=en|access-date=2021-10-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://myneta.info/telangana2018/candidate.php?candidate_id=6324|title=T. Raja Singh(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- GOSHAMAHAL(HYDERABAD) - Affidavit Information of Candidate:|website=myneta.info|access-date=2021-10-28}}&lt;/ref&gt; అతను 2018లో శాసనసభలో పబ్లిక్ ఎస్టిమేట్స్ కమిటీ (పీఈసీ) సభ్యుడిగా ఉన్నాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ పీఏసీ చైర్మన్‌గా అక్బరుద్దీన్ ఒవైసీ&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=తెలంగాణ పీఏసీ చైర్మన్‌గా అక్బరుద్దీన్ ఒవైసీ |url=https://www.sakshieducation.com/Ca/TStory.aspx?cid=1&amp;sid=298&amp;chid=1579&amp;nid=244031 |accessdate=15 July 2021 |work= |date=22 September 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210715060755/https://www.sakshieducation.com/Ca/TStory.aspx?cid=1&amp;sid=298&amp;chid=1579&amp;nid=244031 |archivedate=15 July 2021 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; 

తెలంగాణలో కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తర్వాత మొదటి అసెంబ్లీ సమావేశాలలో బీజేపీ ఎమ్మెల్యేలు ప్రమాణస్వీకారం కార్యక్రమాన్ని బహిష్కరించారు. ఎంఐఎం నేత అక్బరుద్దీన్‌ ఓవైసీని ప్రొటెం స్పీకర్‌గా చేయడం, ఆయన సమక్షంలో ప్రమాణ స్వీకారం చేయడానికి బీజేపీ నిరాకరించి, డిసెంబర్ 14న [[గడ్డం ప్రసాద్ కుమార్]] శాసనసభ స్పీకర్‌గా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నికై అనంతరం ఆయన శాసనసభ్యుడిగా ప్రమాణస్వీకారం చేశాడుశాసనసభ్యుడిగా ప్రమాణస్వీకారం చేశాడు.&lt;ref name=&quot;ఎట్టకేలకు బీజేపీ ఎమ్మెల్యేలు ప్రమాణ స్వీకారం..2&quot;&gt;{{cite news|url=https://ntvtelugu.com/telangana-news/bjp-mlas-who-took-oath-in-the-assembly-502921.html|title=ఎట్టకేలకు బీజేపీ ఎమ్మెల్యేలు ప్రమాణ స్వీకారం..|last1=NTV Telugu|first1=|date=14 December 2023|accessdate=14 December 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231214183717/https://ntvtelugu.com/telangana-news/bjp-mlas-who-took-oath-in-the-assembly-502921.html|archivedate=14 December 2023|language=te-IN}}&lt;/ref&gt;

రాజాసింగ్‌ ను 2024 జనవరి 08న లోక్‌సభ ఎన్నికల నేపథ్యంలో హైదరాబాద్‌ లోక్‌సభ నియోజకవర్గ ఇన్‌చార్జి బీజేపీ పార్టీ నియమించింది.&lt;ref name=&quot;17 లోక్‌సభ స్థానాలకు బీజేపీ ఇన్‌చార్జిలు&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.andhrajyothy.com/2024/telangana/bjp-in-charge-of-17-lok-sabha-seats-1193751.html|title=17 లోక్‌సభ స్థానాలకు బీజేపీ ఇన్‌చార్జిలు|last1=Andhrajyothy|date=9 January 2024|work=|accessdate=9 January 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240109052153/https://www.andhrajyothy.com/2024/telangana/bjp-in-charge-of-17-lok-sabha-seats-1193751.html|archivedate=9 January 2024|language=te}}&lt;/ref&gt; 

తెలంగాణ రాష్ట్ర బీజేపీ అధ్యక్ష పదవికి నామినేషన్ వేసేందుకు వెళ్లితే తనను అడ్డుకున్నారని ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తూ 2025 జూన్ 30న బీజేపీ పార్టీకి రాజీనామా చేశాడు.&lt;ref name=&quot;భాజపాకి ఎమ్మెల్యే రాజాసింగ్‌ రాజీనామా&quot;&gt;{{cite news |title=భాజపాకి ఎమ్మెల్యే రాజాసింగ్‌ రాజీనామా |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/telangana/mla-raja-singh-resigns-for-bjp/1801/125117103 |accessdate=30 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=30 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630170545/https://www.eenadu.net/telugu-news/telangana/mla-raja-singh-resigns-for-bjp/1801/125117103 |archivedate=30 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;‘మీకో దండం.. మీ పార్టీకో దండం’.. బీజేపీకి రాజాసింగ్‌ రాజీనామా&quot;&gt;{{cite news |title=‘మీకో దండం.. మీ పార్టీకో దండం’.. బీజేపీకి రాజాసింగ్‌ రాజీనామా |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/politics/mla-raja-singh-announce-bjp-resignation-details-2492724 |accessdate=30 June 2025 |work= |publisher=Sakshi |date=30 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630170606/https://www.sakshi.com/telugu-news/politics/mla-raja-singh-announce-bjp-resignation-details-2492724 |archivedate=30 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==వివాదాలు==
హైదరాబాద్ జూమెరత్ బజార్ లో స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, రాణి అవంతి భాయ్ విగ్రహం తొలగింపు సంఘటనపై రాజాసింగ్‌పై కేసు నమోదైంది.&lt;ref name=&quot;బండరాయితో తలపై బాదుకున్న రాజాసింగ్..! (వీడియో వైరల్‌)&quot;&gt;{{cite news |last1=NTV Telugu |title=బండరాయితో తలపై బాదుకున్న రాజాసింగ్..! (వీడియో వైరల్‌) |url=https://www.ntvtelugu.com/post/west-zone-dcp-srinivas-about-mla-raja-singh-issue |accessdate=13 May 2021 |work=NTV Telugu |date=20 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210513084043/https://www.ntvtelugu.com/post/west-zone-dcp-srinivas-about-mla-raja-singh-issue |archivedate=13 May 2021 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; అతను [[ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ]]లో బీఫ్ ఫెస్టివల్ పై అభ్యంతరం తెలిపాడు.&lt;ref name=&quot;ఓయులో బీఫ్ ఫెస్టివల్‌పై లొల్లి..&quot;&gt;{{cite news |last1=APHerald |title=ఓయులో బీఫ్ ఫెస్టివల్‌పై లొల్లి.. |url=https://www.indiaherald.com/Politics/Read/105883/beef-festival-beef-festival-planned-ou-campus-osma/ |accessdate=13 May 2021 |work=[Andhra Pradesh Herald] |date=1 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210513084404/https://www.indiaherald.com/Politics/Read/105883/beef-festival-beef-festival-planned-ou-campus-osma/ |archivedate=13 May 2021 |language=te |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ఓయూలో బీఫ్ ఫెస్టివెల్ వద్దు: షాకిచ్చిన హైకోర్టు, రాజాసింగ్ హ్యాపీ&quot;&gt;{{cite news |last1=Telugu One India |title=ఓయూలో బీఫ్ ఫెస్టివెల్ వద్దు: షాకిచ్చిన హైకోర్టు, రాజాసింగ్ హ్యాపీ |url=https://telugu.oneindia.com/news/telangana/high-court-says-no-beef-festival-ou-168902.html?story=1 |accessdate=13 May 2021 |work=telugu.oneindia.com |date=9 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210513085114/https://telugu.oneindia.com/news/telangana/high-court-says-no-beef-festival-ou-168902.html?story=1 |archivedate=13 May 2021 |language=te |url-status=live }}&lt;/ref&gt; 2020, సెప్టెంబరులో రాజా సింగ్ హింసను ప్రేరేపించే విధంగా వివాదాస్పద వ్యాఖ్యలు చేసి తమ నియమావళిని ఉల్లంఘించినందుకు ఫేస్‌బుక్‌ అతను వ్యక్తిగత ఫేస్‌బుక్‌తో పాటు ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌ ఖాతాపై నిషేధం విధించింది.&lt;ref name=&quot;Who is 'Rowdy-sheeter' BJP MLA T Raja Singh and Why Did Facebook Ban Him for Hate Speech?&quot;&gt;{{cite news |last1=News 18 |title=Who is 'Rowdy-sheeter' BJP MLA T Raja Singh and Why Did Facebook Ban Him for Hate Speech? |url=https://www.news18.com/news/buzz/who-is-rowdy-sheeter-bjp-mla-t-raja-singh-and-why-did-facebook-ban-him-for-hate-speech-2845965.html |accessdate=13 May 2021 |work=www.news18.com |date=3 September 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210513085937/https://www.news18.com/news/buzz/who-is-rowdy-sheeter-bjp-mla-t-raja-singh-and-why-did-facebook-ban-him-for-hate-speech-2845965.html |archivedate=13 May 2021 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
==సస్పెన్షన్‌==
మహ్మద్‌ ప్రవక్తపై వివాదాస్పద వ్యాఖ్యలు చేశాడనే కారణంతో 2022 ఆగస్టు 23న ఆయనను పార్టీ నుండి అధిష్ఠానం బహిష్కరణ చేసింది. పార్టీ విధానాల‌కు వ్యతిరేకంగా మాట్లాడినందుకు శాస‌నస‌భాప‌క్ష ప‌ద‌వి నుంచి తొల‌గించి ఆయనపై చ‌ర్యలు తీసుకుంది.  2023లో జరిగే శాసనసభ ఎన్నికల సందర్బంగా ఆయనపై ఉన్న సస్పెన్షన్‌ను  పార్టీ నాయకత్వం 2023 అక్టోబర్ 22న ఎత్తివేసింది.&lt;ref name=&quot;గోషామహల్‌ ఎమ్మెల్యే రాజాసింగ్‌పై సస్పెన్షన్‌ ఎత్తివేత..&quot;&gt;{{cite news |last1=Namaste Telangana |first1= |title=గోషామహల్‌ ఎమ్మెల్యే రాజాసింగ్‌పై సస్పెన్షన్‌ ఎత్తివేత.. |url=https://www.ntnews.com/hyderabad/bjp-lifted-suspension-on-goshamahal-mla-raja-singh-1301147 |accessdate=22 October 2023 |work= |date=22 October 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20231022190542/https://www.ntnews.com/hyderabad/bjp-lifted-suspension-on-goshamahal-mla-raja-singh-1301147 |archivedate=22 October 2023 |language=te-IN}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:1977 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:భారతీయ జనతా పార్టీ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ శాసన సభ్యులు (2014)]]
[[వర్గం:తెలంగాణ శాసన సభ్యులు (2018)]]
[[వర్గం:హైదరాబాదు జిల్లా నుండి ఎన్నికైన శాసన సభ్యులు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ శాసన సభ్యులు (2023)]]
[[వర్గం:2023 శాసనసభ ఎన్నికల్లో గెలిచిన బీజేపీ శాసనసభ్యులు]]</text>
      <sha1>ndze5sni6xvkhub9vqal34qby02zv44</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గోమాతవ్రతం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>333401</id>
    <revision>
      <id>4601678</id>
      <parentid>3871873</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:45:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601678</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2211" sha1="pfw4uz8px63xh3f7z1ut20z658npkkx" xml:space="preserve">{{Infobox film
|name=గోమాతవ్రతం
|image=Gomathavratham vcd front.jpg
|director=[[రామనారాయణ]]
|producer=ఎం. అన్బుమీనా
|starring=[[రవిబాబు]], [[సితార (నటి)|సితార]], ఇందిర
|music=అజయ్ రత్నం, ఇంద్రజిత్
|released={{Film date|1992}}
|studio=తేనాండాళ్ ఫిలిమ్స్
|language=తెలుగు
|country=భారతదేశం
|production_companies=సిద్ధార్థ  ప్రొడక్షన్స్
}}
'''గోమాతవ్రతం '''1992 ఆగస్టు 21న  విడుదలైన భక్తి, వినోదాత్మక తమిళ అనువాద చిత్రం. తమిళ దర్శకుడు [[రామనారాయణ]] దర్శకత్వంలో ఎం.అన్బుమీనా ఈ చిత్రాన్ని సిద్ధార్థ ప్రొడక్షన్స్ పతాకంపై  నిర్మించాడు. ఈ సినిమాలో [[రవిబాబు]], [[సితార (నటి)|సితార]], [[ఇందిర]] ఇందులో ప్రధాన తారాగణంగా నటించగా, శంకర్ గణేష్ సంగీతాన్నందించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indiancine.ma/AGTS|title=Gomatha Vratham (1992)|website=Indiancine.ma|access-date=2021-08-16}}&lt;/ref&gt; 

== తారాగణం ==
* రవిబాబు 
* సితార
* ఇందిర

== సాంకేతికవర్గం ==

* దర్శకుడు:రామనారాయణ 
* సంగీతం: శంకర్ గణేష్ 
* నిర్మాత: అన్బు మీనా
* సమర్పణ: శ్రీ తేనాండాల్ ఫిలింస్ 
* నిర్మాత: సిద్ధార్థ ప్రొడక్షన్స్ 
* విడుదల:21:08:1992.

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}

== బాహ్య లంకెలు ==

* {{IMDb title|id=tt0318685}}\
{{మొలక-తెలుగు సినిమా}}</text>
      <sha1>pfw4uz8px63xh3f7z1ut20z658npkkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>హరి హర వీరమల్లు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>333552</id>
    <revision>
      <id>4601613</id>
      <parentid>4586446</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:20:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601613</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18391" sha1="la7ktjb45a3vn5lczcky3s2xs6c11rf" xml:space="preserve">{{short description|2022 Telugu language epic film}}
{{Infobox film
| name           = హరిహర వీరమల్లు
| image          = Hari Hara Veera Mallu.jpg
| caption        = 
| director       = [[జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ|క్రిష్]], [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]]
| producer       = ఎ.దయాకర్ రావు &lt;br /&gt;[[ఎ.ఎం.రత్నం]] &lt;br&gt;&lt;small&gt;(సమర్పణ)&lt;/small&gt;
| writer         = 
| starring       = [[పవన్ కళ్యాణ్]], [[నిధి అగర్వాల్]], [[అర్జున్ రాంపాల్]]
| music          = [[ఎం.ఎం.కీరవాణి]]
| cinematography = జ్ఞానశేఖర్
| editing        = స్రావం
| studio         = మెగా సూర్య ప్రొడక్షన్స్
| released       = 
| runtime        = 
| country        = {{IND}}
| language       = తెలుగు, తమిళ్, మలయాళం, కన్నడ ,హిందీ,జపనీస్,చైనీస్,బెంగాలీ, ఒడియా,మరాఠీ...రష్యన్,ఉక్రేనియన్,
| budget         = 150 కోట్లు &lt;ref name=&quot;iebudget&quot;&gt;{{cite web |title=Hari Hara Veeramallu: Nidhhi Agerwal becomes Panchami for Pawan Kalyan-starrer |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/telugu/hari-hara-veeramallu-nidhhi-agerwal-becomes-panchami-for-pawan-kalyan-starrer-7457983/ |website=The Indian Express |date=17 August 2021}}&lt;/ref&gt;
| gross          = 
}}
'''హరిహర వీరమల్లు''' 2021లో రూపొందుతున్న తెలుగు సినిమా. మెగా సూర్య ప్రొడక్షన్స్ బ్యానర్ పై [[ఎ.ఎం.రత్నం]] సమర్పణలో ఎ.దయాకర్ రావు నిర్మిస్తున్న ఈ చిత్రానికి [[జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ|క్రిష్]], [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] దర్శకత్వం వహిస్తున్నారు. [[పవన్ కళ్యాణ్]], [[నిధి అగర్వాల్]], [[అర్జున్ రాంపాల్]] ,బాబీ డియోల్ , అనూపమ్ కేర్ నటిస్తున్న హరి హర వీరమల్లు పీరియాడికల్‌ యాక్షన్‌ చిత్రం.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/nidhi-agarwal-revealed-by-hari-hara-veeramallu-suspense/0201/122009494|title=Nidhi Agarwal ‘హరిహర వీరమల్లు’ గురించి ఆసక్తికర విషయాన్ని చెప్పిన నిధి|website=EENADU|language=te|access-date=2022-01-13}}&lt;/ref&gt; 

హరిహర వీరమల్లు తెలుగు, హిందీ, తమిళ, కన్నడ, మలయాళ భాషల్లో ప్రపంచవ్యాప్తంగా 2025 మార్చి 28న విడుదల కావాల్సిన ఉండగా పోస్ట్ ప్రొడక్షన్ పనుల్లో జాప్యం కారణంగా మే 9కి వాయిదా పడింది.&lt;ref name=&quot;అఫీషియల్‌గా వీరమల్లు వాయిదా... మేకి వెళ్లిన పవన్ - నితిన్, నాగవంశీ సినిమాలకు లైన్ క్లియర్&quot;&gt;{{cite news|url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/hari-hara-veera-mallu-officially-postponed-from-march-28th-to-may-9th-line-clear-for-nithiin-robinhood-mad-square-releases-200813|title=అఫీషియల్‌గా వీరమల్లు వాయిదా... మేకి వెళ్లిన పవన్ - నితిన్, నాగవంశీ సినిమాలకు లైన్ క్లియర్|last1=|first1=|date=14 March 2025|work=|accessdate=14 March 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314073136/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/hari-hara-veera-mallu-officially-postponed-from-march-28th-to-may-9th-line-clear-for-nithiin-robinhood-mad-square-releases-200813|archivedate=14 March 2025|publisher=ABP News|language=te}}&lt;/ref&gt; అయితే పవన్ కళ్యాణ్ పై కొన్ని సీన్లు చిత్రీకరణ పెండింగ్‌లో ఉండడంతో జూన్ 12న విడుదల అవుతుందని నిర్మాతలు ప్రకటించారు.&lt;ref name=&quot;పవర్ స్టార్ ఫ్యాన్స్ గెట్ రెడీ - 'హరిహర వీరమల్లు' కొత్త రిలీజ్ డేట్ వచ్చేసిందోచ్!&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=పవర్ స్టార్ ఫ్యాన్స్ గెట్ రెడీ - 'హరిహర వీరమల్లు' కొత్త రిలీజ్ డేట్ వచ్చేసిందోచ్! |url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-release-date-officially-locked-nidhhi-agerwal-bobby-deol-anupam-kher-know-more-updates-207589 |accessdate=21 May 2025 |work= |publisher=ABP Desham |date=16 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250521103315/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-release-date-officially-locked-nidhhi-agerwal-bobby-deol-anupam-kher-know-more-updates-207589 |archivedate=21 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;‘Hari Hara Veera Mallu’: Pawan Kalyan’s film locks new release date&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘Hari Hara Veera Mallu’: Pawan Kalyan’s film locks new release date |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/hari-hara-veera-mallu-release-date-pawan-kalyan-niddhi-agerwal-bobby-deol-krish/article69583653.ece |accessdate=21 May 2025 |publisher=The Hindu |date=16 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250521102950/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/hari-hara-veera-mallu-release-date-pawan-kalyan-niddhi-agerwal-bobby-deol-krish/article69583653.ece |archivedate=21 May 2025 |language=en-IN}}&lt;/ref&gt;, మరి కొన్ని సన్నివేశాలు ఎడిటింగ్ దశలో ఉంది అని, కొత్త విడుదల తారీఖును ఖరారు చేస్తాం అని నిర్మాతలు ప్రకటించారు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Hari Hara Veera Mallu: ‘హరిహర వీరమల్లు’ విడుదల తేదీపై రూమర్స్‌: స్పందించిన మేకర్స్‌|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/hari-hara-veera-mallu-team-clarity-on-its-release-date/0205/125103361|access-date=2025-06-11|website=EENADU|language=te}}&lt;/ref&gt;  

==నటీనటులు==
*[[పవన్ కళ్యాణ్]] 
*[[నిధి అగర్వాల్]]  &lt;ref name=&quot;Hari Hara Veera Mallu : పవన్ పక్కన ‘పంచమి’ గా నిధి అగర్వాల్.. {{!}} Nidhhi Agerwal&quot;&gt;{{cite news |last1=10TV |title=Hari Hara Veera Mallu : పవన్ పక్కన ‘పంచమి’ గా నిధి అగర్వాల్.. {{!}} Nidhhi Agerwal |url=https://10tv.in/movies/nidhhi-agerwal-as-pnchami-in-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-264161.html |accessdate=18 August 2021 |work= |date=17 August 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210818092704/https://10tv.in/movies/nidhhi-agerwal-as-pnchami-in-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-264161.html |archivedate=18 August 2021 |language=telugu |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
*[[అర్జున్ రాంపాల్]] &lt;ref name=&quot;బాలీవుడ్ యాక్టర్స్ తో షూట్ మొదలు పెట్టిన 'హరి హర వీరమల్లు'&quot;&gt;{{cite news |last1=10TV |title=బాలీవుడ్ యాక్టర్స్ తో షూట్ మొదలు పెట్టిన 'హరి హర వీరమల్లు' |url=https://10tv.in/movies/hari-hara-veeramallu-shoot-starts-303103.html |accessdate=3 November 2021 |work=10TV |date=3 November 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211103061117/https://10tv.in/movies/hari-hara-veeramallu-shoot-starts-303103.html |archivedate=3 November 2021 |language=telugu |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
*[[జాక్వెలిన్ ఫెర్నాండేజ్]] &lt;ref name=&quot;పవన్‌ రెండో హీరోయిన్‌ ఫిక్స్‌!&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=పవన్‌ రెండో హీరోయిన్‌ ఫిక్స్‌! |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/jacqueline-fernandez-join-hands-pawan-kalyan-1341852 |accessdate=18 August 2021 |work= |date=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210818091923/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/jacqueline-fernandez-join-hands-pawan-kalyan-1341852 |archivedate=18 August 2021 |language=te |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
*[[బాబీ డియోల్]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2022-12-24|title=This Bollywood actor is to play a Powerful role in Pawan Kalyan's HHVM!|url=https://moviezupp.com/this-bollywood-actor-is-to-play-a-powerful-role-in-pawan-kalyans-hhvm/|url-status=dead|access-date=2022-12-24|website=Moviezupp|language=en-US|archive-date=2022-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20221224080352/https://moviezupp.com/this-bollywood-actor-is-to-play-a-powerful-role-in-pawan-kalyans-hhvm/}}&lt;/ref&gt;
*[[పూజిత  పొన్నాడ]] &lt;ref name=&quot;Pujita Ponnada shoots for a special song in Pawan Kalyan's 27th movie&quot;&gt;{{cite news |last1=TThe New Indian Express |title=Pujita Ponnada shoots for a special song in Pawan Kalyan's 27th movie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/telugu/2020/apr/04/pujita-ponnada-shoots-for-a-special-song-in-pawan-kalyans-27th-movie-2125429.html |accessdate=18 August 2021 |date=4 April 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210818092906/https://www.newindianexpress.com/entertainment/telugu/2020/apr/04/pujita-ponnada-shoots-for-a-special-song-in-pawan-kalyans-27th-movie-2125429.html |archivedate=18 August 2021 |work= |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
* [[నర్గీస్ ఫక్రీ]]
* [[ఆదిత్య మీనన్]]
* [[ఇందుకూరి సునీల్ వర్మ|సునీల్]]
* [[శుభలేఖ సుధాకర్]] 
* [[నోరా ఫతేహి]]
* [[విక్రమ్‌జిత్ విర్క్]]
* [[జిష్షూసేన్ గుప్తా]]
*  [[దలీప్ తహిల్]]
* [[అనసూయ భరధ్వాజ్]]
* [[సచిన్ ఖేడేకర్]]
* [[రఘుబాబు|రఘు బాబు]]
* [[పెనుమత్స సుబ్బరాజు|సుబ్బరాజు]]
* [[నాజర్ (నటుడు)|నాజర్]]
== పాటలు==
ఈ సినిమాకు సంగీతం ఎంఎం కీరవాణి అందించాడు. మొదటి పాట &quot;మాట వినాలి&quot; జనవరి 17, 2025న,  రెండవ పాట &quot;కొల్లగొట్టినదిరో&quot; ఫిబ్రవరి 24, 2025న విడుదలైంది.

{{Track listing
| extra_column  = 	గాయకులు 
| title1        = మాట వినాలి&lt;ref name=&quot;'వీరమల్లు మాట వినాలి' .. హరి హర వీరమల్లులో పవన్ కల్యాణ్ పాడిన సాంగ్ వచ్చేసింది&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title='వీరమల్లు మాట వినాలి' .. హరి హర వీరమల్లులో పవన్ కల్యాణ్ పాడిన సాంగ్ వచ్చేసింది |url=https://tv9telugu.com/entertainment/tollywood/veera-mallu-maata-vinaali-song-release-from-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-movie-1448349.html |accessdate=14 March 2025 |publisher=TV9 Telugu |date=17 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314081545/https://tv9telugu.com/entertainment/tollywood/veera-mallu-maata-vinaali-song-release-from-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-movie-1448349.html |archivedate=14 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1        =  [[పవన్ కళ్యాణ్]] , హైమత్ మహమ్మద్, లోకేశ్వర్ ఈదర, మమన్ కుమార్
| lyrics1       = [[పెంచల్ దాస్]]
| length1       = 2:30
| title2        = కొల్లగొట్టినాదిరో&lt;ref name=&quot;హరి హర వీరమల్లు కొల్లగొట్టినాదిరో సాంగ్ లిరిక్స్ ఇవే.. అదరగొడుతున్న క్లాస్ బీట్&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=హరి హర వీరమల్లు కొల్లగొట్టినాదిరో సాంగ్ లిరిక్స్ ఇవే.. అదరగొడుతున్న క్లాస్ బీట్ |url=https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/kollagottinadhiro-song-lyrics-hari-hara-veera-mallu-song-pawan-kalyan-nidhi-agarwal-mm-keeravani-musical-121740396796790.html |accessdate=14 March 2025 |publisher=Hindustantimes Telugu |date=24 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314081133/https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/kollagottinadhiro-song-lyrics-hari-hara-veera-mallu-song-pawan-kalyan-nidhi-agarwal-mm-keeravani-musical-121740396796790.html |archivedate=14 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra2        = 	[[రాహుల్ సిప్లిగంజ్]], [[మంగ్లీ (సత్యవతి)|మంగ్లీ]], [[రమ్య బెహరా]], [[యామిని ఘంటసాల]]
| lyrics2       = 	చంద్రబోస్
| length2       = 4:31 
| title3        =అసుర హన‌నం&lt;ref name=&quot;'హరి హర వీరమల్లు'.. అసుర హ‌న‌నం సాంగ్ రిలీజ్‌&quot;&gt;{{cite news |title='హరి హర వీరమల్లు'.. అసుర హ‌న‌నం సాంగ్ రిలీజ్‌ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/asura-hananam-lyrical-song-out-from-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-movie-ktr-63104.html |accessdate=21 May 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=21 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250521102531/https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/asura-hananam-lyrical-song-out-from-pawan-kalyan-hari-hara-veera-mallu-movie-ktr-63104.html |archivedate=21 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
| extra3       = ఐరా ఉడిపి, [[కాల భైరవ]], సాయి చరణ్ భాస్కరుణి, లోకేశ్వర్ ఈదర, హైమత్ మహమ్మద్
| lyrics3     = [[గోసాల రాంబాబు|రాంబాబు గోసాల]]  
| title4        =  తార తార&lt;ref name=&quot;‘తార తార నా కళ్లు’.. హరిహర వీరమల్లు నిధి సాంగ్‌ రిలీజ్‌&quot;&gt;{{cite news |title=‘తార తార నా కళ్లు’.. హరిహర వీరమల్లు నిధి సాంగ్‌ రిలీజ్‌ |url=https://www.eenadu.net/videos/playvideo/hariharaveeramallu-taara-song-released/2/68714 |accessdate=28 May 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=28 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250528100831/https://www.eenadu.net/videos/playvideo/hariharaveeramallu-taara-song-released/2/68714 |archivedate=28 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra4       = లిప్సిక, అదిత్య అయ్యంగార్
| lyrics4     = శ్రీహ‌ర్ష ఈమ‌ని
| length4       = 4:06 
}}

==సాంకేతిక నిపుణులు==
*బ్యానర్:  మెగా సూర్య ప్రొడక్షన్స్
*సమర్పణ : [[ఎ.ఎం.రత్నం]] 
*నిర్మాత:  ఎ.దయాకర్ రావు 
*కథ, స్క్రీన్ ప్లే, దర్శకత్వం:  [[జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ|క్రిష్]], [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]]
*మాటలు : [[సాయిమాధవ్‌ బుర్రా|సాయి మాధవ్ బుర్రా]]
*పాటలు : [[సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి]], [[చంద్రబోస్ (రచయిత)|చంద్రబోస్]]
*సంగీతం:  [[ఎం.ఎం.కీరవాణి]]
*సినిమాటోగ్రఫీ: జ్ఞానశేఖర్
*కాస్య్టూమ్‌ డిజైనర్‌: ఐశ్వర్య&lt;ref name=&quot;చిన్న తేడానైనా పసిగట్టేస్తున్నారు...&quot;&gt;{{cite news |title=చిన్న తేడానైనా పసిగట్టేస్తున్నారు... |url=https://www.andhrajyothy.com/2025/navya/costume-designer-aishwarya-journey-and-challenges-in-designing-costumes-for-pawan-kalyan-in-harihara-veeramallu-movie-1410748.html |accessdate=1 June 2025 |publisher=Andhrajyothy |date=1 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250601043531/https://www.andhrajyothy.com/2025/navya/costume-designer-aishwarya-journey-and-challenges-in-designing-costumes-for-pawan-kalyan-in-harihara-veeramallu-movie-1410748.html |archivedate=1 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*ఎడిటింగ్ : శ్రవణ్ 
*ఫైట్స్ : రామ్-లక్ష్మణ్, షామ్ కౌశల్, [[దిలీప్ సుబ్బరాయన్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:పవన్ కళ్యాణ్ నటించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>la7ktjb45a3vn5lczcky3s2xs6c11rf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సుమన్ నటించిన చిత్రాల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>340064</id>
    <revision>
      <id>4601753</id>
      <parentid>4370614</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:31:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:842A:1BF:1901:9994:34DC:30D2:8C15</ip>
      </contributor>
      <origin>4601753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28833" sha1="2ohauvhmm2x670vese0e7wkugkmdbu3" xml:space="preserve">[[File:Talwar Suman.jpg|right|250px|]]
'''[[సుమన్ (నటుడు)|సుమన్]]''' భారతీయ సినిమా నటుడు. ఇతడు ఎక్కువగా తెలుగు, తమిళ భాషా చిత్రాలలో నటించాడు. అంతే కాకుండా కొన్ని హిందీ, మలయాళం, ఒడియా, కన్నడ భాషల సినిమాలలో కూడా నటించాడు. 
==తెలుగు సినిమాలు==
సుమన్ నటించిన తెలుగు సినిమాల జాబితా:
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+సుమన్ సినిమా క్రెడిట్స్ జాబితా
!సంవత్సరం
!సినిమా పేరు
!పాత్ర
!భాష
!గమనికలు
!మూ
|-
|1978
|''కరుణాయ్ ఉల్లం''
|
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |1979
|''నీచల్ కులం''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''వీటుక్కు వీడు వాసపాది''
|
|తమిళం
|
|
|-
|1980
|''ఇలమై కోలం''
|
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |1981
|''నిన్ను''
|రవి
|తమిళం
|
|
|-
|''కాదల్ మీంగల్''
|శేఖర్
|తమిళం
|
|
|-
|''నల్లతు నడంతేయ్ తీరుమ్''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''వాడగై వీడు''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''ఎనక్కగా కాతిరు''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''ఆరాధనై''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''అంజత నెంజగల్''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''ఎల్లమ్ ఇంబ మయ్యమ్''
|మోహన్
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |1982
|''[[ఇద్దరు కిలాడీలు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[తరంగిణి (సినిమా)|తరంగిణి]]''
|
|తెలుగు
|
|
|-
|''అవనుక్కు నిగర్ అవనే''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''[[డార్లింగ్ Darling డార్లింగ్|డార్లింగ్, డార్లింగ్, డార్లింగ్]]''
|
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |1983
|[[అపరాధి (1984 సినిమా)|అపరాధి]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నేటి భారతం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''సత్తతుక్కు ఓరు సవాల్''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''నవోధయం''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కోడలు కావాలి]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''సంసారం ఎన్బతు వీణై''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''వసంతమే వరుగ''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''[[కళ్యాణ వీణ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[త్రివేణి సంగమం (సినిమా)|త్రివేణి సంగమం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |1984
|''[[ఈ చరిత్ర ఇంకెన్నాళ్లు]]''
|ఇన్‌స్పెక్టర్ భరత్ కుమార్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మెరుపు దాడి]]''
|రాజా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఎదురులేని మొనగల్లు''
|ప్రతాప్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[డాకూ (1984 సినిమా)|డాకూ]]''
|విజయ్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[పండంటి కాపురానికి 12 సూత్రాలు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కుర్రచేష్టలు]]''
|
|
|
|
|-
|''[[అపరాధి (1984 సినిమా)|అపరాధి]]''
|
|
|
|
|-
|''[[రారాజు (1984 సినిమా)|రారాజు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ప్రళయ సింహం]]''
|రాజా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[సితార (సినిమా)|సితార]]''
|రాజు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[జేమ్స్ బాండ్ 999]]''
|విజయ్ అకా జేమ్స్ బాండ్ 999
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |1985
|''[[న్యాయం మీరే చెప్పాలి]]''
|ప్రభాకర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[అమెరికా అల్లుడు]]''
|డాక్టర్ రాజు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఎన్ సెల్వమే''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''[[దర్జా దొంగ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ముసుగు దొంగ]]''
|రవి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కంచు కవచం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[గర్జన (1985 సినిమా)|గర్జన]]''
|శ్యాంప్రసాద్/డేంజర్ రాముడు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[దేశంలో దొంగలు పడ్డారు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[దొంగల్లో దొర (1985 సినిమా)|దొంగల్లో దొర]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మాయదారి మరిది]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మాంగల్య బంధం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |1986
|''[[ఇద్దరు మిత్రులు (1986 సినిమా)|ఇద్దరు మిత్రులు]]''
|సుమన్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మారుతి (సినిమా)|మారుతి]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[సమాజంలో స్త్రీ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[శ్రీమతి కానుక]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[చాదస్తపు మొగుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |1987
|''[[ప్రేమ సామ్రాట్]]''
|మదనగోపాల్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ధర్మపత్ని (1987 సినిమా)|ధర్మపత్ని]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |1988
|''[[బందిపోటు (1988 సినిమా)|బండిపోటు]]''
|అశ్వత్థామ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఉక్కు సంకెళ్ళు|ఉక్కు సంకెళ్లు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఉగ్రనేత్రుడు]]''
|రవితేజ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |1989
|''[[రక్త కన్నీరు (1989 సినిమా)|రక్త కన్నీరు]]''
|చక్రవర్తి మరియు విట్టల్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నేరం నాది కాదు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[జయమ్ము నిశ్చయమ్మురా (1989 సినిమా)|జయమ్ము నిశ్చయమ్మురా]]''
|
|[[తెలుగు]]
|అతిధి పాత్ర
|
|-
|''[[పల్నాటి రుద్రయ్య]]''
|రుద్రమ నాయుడు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |1990
|''[[కొండవీటి రౌడీ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఖైదీ దాదా''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[రావుగారింట్లో రౌడీ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఆత్మబంధం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[సాహస పుత్రుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఇరవయ్యవ శతబ్దం''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నేటి చరిత్ర]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |1991
|''పెద్దింటి అల్లుడు''
|రాజా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[భార్గవ్]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[గంగ (సినిమా)|గంగ]]
|
|
|
|
|-
|''[[మహా యజ్ఞం|మహాయజ్ఞం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[రాముడు కాదు రాక్షసుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |1992
|''[[యముడన్నకి మొగుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[పట్టుదల]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[అలెగ్జాండర్ (1992 సినిమా)|అలెగ్జాండర్]]''
|అలెగ్జాండర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[చక్రవ్యూహం (సినిమా)|చక్రవ్యూహం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కలెక్టర్ గారి అల్లుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మొండిమొగుడు పెంకి పెళ్ళాం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |1993
|''[[పరువు ప్రతిష్ఠ (1993 సినిమా)|పరువు ప్రతిష్ట]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నక్షత్రపోరాటం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[భగత్]]''
|భగత్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''రెండిల్ల పూజారి''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కొండపల్లి రాజా]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[బావ బావమరిది]]''
|రాజు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[దొంగల్లుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[తోడుదొంగలు (1993 సినిమా)|తోడుదొంగలు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[చిన్న అల్లుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |1994
|''[[అల్లుడిపోరు అమ్మాయిజోరు|అల్లుడుపోరు అమ్మాయిజోరు]]''
|కళ్యాణ్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[భలే మావయ్య|భలే మామయ్య]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''పల్లత్తూరి మొగుడు''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[హలో అల్లుడూ]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''అతిరాడి పాడై''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''[[బంగారు మొగుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |1995
|''[[మాయాబజార్ (1995 సినిమా)|మాయా బజార్]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఖైదీ ఇన్‌స్పెక్టర్]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఆలుమగలు (1995 సినిమా)|ఆలుమగలు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ముద్దాయి ముద్దుగుమ్మ]]''
|విజయ్ కుమార్ అకా విక్కీ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''బాలరాజుగారి బంగారుపెళ్లాం''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |1996
|''[[అబ్బాయిగారి పెళ్ళి]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నాయుడుగారి కుటుంబం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |1997
|''[[సూర్యపుత్రులు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఓసి నా మరదలా]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''జాకీ చాన్''
|
|కన్నడ
|
|
|-
|''[[అన్నమయ్య (సినిమా)|అన్నమయ్య]]''
|వెంకటేశ్వర స్వామి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ప్రియమైన శ్రీవారు]]''
|రాజా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఏమండీ పెళ్లి చేసుకుంది''
|రాజశేఖర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[అల్లరి పెళ్లికొడుకు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |1998
|''[[స్వర్ణముఖి (సినిమా)|స్వర్ణముఖి]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''మిస్టర్ పుట్సామి''
|
|కన్నడ
|
|
|-
|''అతడే ఒక సైన్యం''
|
|కన్నడ
|
|
|-
|''[[శ్రీవారంటే మావారే]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |1999
|''[[రామసక్కనోడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[పెద్దమనుషులు (1999 సినిమా)|పెద్దమనుషులు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2000
|''[[సమ్మక్క-సారక్క (సినిమా)|సమ్మక్క సారక్క]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[దేవుళ్ళు (సినిమా)|దేవుళ్ళు]]''
|వెంకటేశ్వర స్వామి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఈతరం నెహ్రూ]]''
|ఎస్పీ చక్రవర్తి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2002
|''[[చంద్రవంశం (సినిమా)|చంద్రవంశం]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[లాహిరి లాహిరి లాహిరిలో]]''
|చంద్రమ్మ నాయుడు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2003
|''[[నీకు నేను నాకు నువ్వు]]''
|ప్రసాద్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[అమ్ములు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''బ్యాక్ పాకెట్''
|దుర్గా ప్రసాద్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[కళ్యాణ రాముడు (2003 సినిమా)|కళ్యాణ రాముడు]]''
|శివుడు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[గంగోత్రి (సినిమా)|గంగోత్రి]]''
|నరసింహ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[తొలిచూపులోనే|తోలిచూపులోనే]]''
|శ్రీకర్ ప్రసాద్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2004
|''[[ఫిబ్రవరి 14 నెక్లెస్ రోడ్]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[అతడే ఒక సైన్యం]]''
|జనరల్ మేనేజర్ రాఘవరావు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఆప్తుడు]]''
|
|[[తెలుగు]]
|అతిథి పాత్ర
|
|-
|''[[లీలామహల్ సెంటర్]]''
|సుధీర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[శాంతి సందేశం (సినిమా)|శాంతి సందేశం]]''
|జాన్ బాప్టిస్ట్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |2005
|''జై బాలాజీ''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[బాలు (2005 సినిమా)|బాలు ABCDEFG]]''
|రంగారావు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[మహానంది (సినిమా)|మహానంది]]''
|పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[నా అల్లుడు (సినిమా)|నా అల్లుడు]]''
|భానుమతి భర్త
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2006
|''[[అయ్యప్ప దీక్ష]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[శ్రీరామదాసు (సినిమా)|శ్రీరామదాసు]]''
|రామ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''వనజగన్''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2007
|''శ్రీ సత్యనారాయణ స్వామి''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''[[సర్దార్ పాపన్న]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[విజయ దశమి (సినిమా)|విజయ దశమి]]''
|చెన్నమనేని రాజేశ్వరరావు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఒక్కడున్నాడు]]''
|గౌరీ శంకర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[గౌతమ బుద్ధుడు]]''
|బింబిసార
|తెలుగు / హిందీ
|
|
|-
|''టాసు''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|డెత్ అండ్ టాక్సిస్ 
|టాక్సీ ప్రయాణీకుడు
|ఆంగ్ల
|
|
|-
|''[[సవాల్ (2008 సినిమా)|సవాల్]]''
|విశ్వా
|తెలుగు
|
|
|-
|''[[శివాజీ (2007 సినిమా)|శివాజీ: ది బాస్]]''
|ఆదిశేషన్
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2008
|''[[వాన (2008 సినిమా)|వాన]]''
|కల్నల్ చౌదరి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''శ్రీ మేధావి''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[పౌరుడు]]''
|పాండు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''బిందాస్''
|
|కన్నడ
|
|
|-
|''అర్జున్''
|సూర్య
|కన్నడ
|
|
|-
|''మించిన ఓట''
|
|కన్నడ
|
|
|-
|''కురువి''
|కొచ్చా
|తమిళం
|
|
|-
|''ఏగన్''
|జాన్ చిన్నప్ప
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2009
|''పడికథావన్''
|సమరసిమ్మ రెడ్డి
|తమిళం
|
|
|-
|''సాగర్ అలియాస్ జాకీ రీలోడెడ్''
|నంతకృష్ణ నైనా
|మలయాళం
|
|
|-
|''పఝస్సి రాజా''
|పజయంవీడన్ చందు
|మలయాళం
|
|
|-
|''కార్తికాయి''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''శివప్పు మజై''
|మంత్రి
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2010
|''[[సీతారాముల కళ్యాణం లంకలో|సీతా రాముల కల్యాణం]]''
|పెద్ది రెడ్డి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''నాయకుడు''
|సీఎం సంజీవయ్య
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఝుమ్మందినాదం (సినిమా)|ఝుమ్మందినాదం]]''
|శ్రావ్య తండ్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఎంగేయుమ్ కాదల్''
|రాజశేఖర్
|తమిళం
|
|
|-
|''తంబి అర్జునుడు''
|వేదగిరి
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2011
|''ఇలైగ్నన్''
|రాజనాయగం
|తమిళం
|
|
|-
|''[[కాఫీ బార్]]''
|సీబీఐ అధికారి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''కెరటం / యువన్''
|రవిశంకర్
|తెలుగు / తమిళం
|
|
|-
|''స్వయం క్రుషి''
|జికె
|కన్నడ
|
|
|-
|''[[దూకుడు (సినిమా)|దూకుడు]]''
|పోలీస్ కమీషనర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఆయిరం విళక్కు''
|
|తమిళం
|
|
|-
|''తేజా భాయ్ &amp; ఫ్యామిలీ''
|కర్త
|మలయాళం
|
|
|-
|''[[వీడు తేడా]]''
|దాస్
|తెలుగు
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2012
|''మురట్టు కాళై''
|వరదరాజన్
|తమిళం
|
|
|-
|''[[దమ్ము]]''
|శ్రీ రాజా వాసి రెడ్డి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఎందుకంటే...ప్రేమంట!|ఎందుకంటే... ప్రేమంట!]]''
|స్రవంతి తండ్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''మరుపడియుమ్ ఒరు కాదల్''
|మహి వాళ్ళ నాన్న
|తమిళం
|
|
|-
|''[[దేనికైనా రేడీ|దేనికైనా రెడీ]]''
|బాషా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[జీనియస్ (2012 సినిమా)|జీనియస్]]''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2013
|''నిమిడంగల్''
|సీబీఐ అధికారి
|తమిళం
|
|
|-
|''అలెక్స్ పాండియన్''
|డాక్టర్ GKM
|తమిళం
|
|
|-
|''[[నీడ (సినిమా)|నీడ]]''
|చక్రవర్తి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''శారదగా అమ్మాయితో''
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[సాహసం (2013 సినిమా)|సాహసం]]''
|సత్యనారాయణ వర్మ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''సామ్రాజ్యం II: అలెగ్జాండర్ కుమారుడు''
|JJ
|మలయాళం
|
|
|-
|''కారీబీయన్లు''
|
|మలయాళం
|
|
|-
|''[[జగద్గురు ఆది శంకర (2013 సినిమా)|జగద్గురు ఆది శంకర]]''
|కపాల మార్తాండ రాజు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''బన్నీ మరియు చెర్రీ''
|సక్సేనా
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2014
|''అంజాడ గండు''
|బెట్టె గౌడ
|కన్నడ
|
|
|-
|''[[ఒక లైలా కోసం]]''
|చంద్రకాంత్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[శ్రీ వాసవి కన్యకాపరమేశ్వరి చరిత్ర|శ్రీ వాసవీ కన్యకాపరమేశ్వరి చరిత్ర]]''
|విష్ణువర్ధన్ మహారాజు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[లెజెండ్ (సినిమా)|లెజెండ్]]''
|జైదేవ్ తండ్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''తలైవాన్''
|
|తమిళం
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2015
|''యెన్నై అరిందాల్''
|మురుగానందం
|తమిళం
|
|
|-
|''గబ్బర్ ఈజ్ బ్యాక్''
|దిగ్విజయ్ పాటిల్
|హిందీ
|
|
|-
|''అపూర్వ మహాన్''
|అన్నాచ్చి
|తమిళం
|
|
|-
|''సుబ్రమణ్యం ఫర్ సేల్''
|రెడప్ప
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[శంకరాభరణం (2015 సినిమా)|శంకరాభరణం]]''
|రఘు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''వజ్రకాయ''
|వీర ప్రతాప సింహ
|కన్నడ
|
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2016
|''[[డిక్టేటర్]]''
|రాజ శేఖర్ ధర్మ
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''సౌకార్‌పేటై''
|గోత్ర
|తమిళం
|
|
|-
|''[[సరైనోడు]]''
|డీజీపీ రంజిత్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[అప్పుడలా ఇప్పుడిలా]]
|
|తెలుగు
|
|
|-
|''[[హైపర్ (సినిమా)|హైపర్]]''
|రామ చంద్ర
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |2017
|[[ఆకతాయి (2017 సినిమా)|ఆకతాయి]]
|శేఖర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''సీతా రామంక బహఘర కలి జుగారే''
|రాంప్రసాద్
|ఒడియా
|
|
|-
|''Si3''
|రామ్ ప్రసాద్
|తమిళం
|
|
|-
|''ముత్తురామలింగం''
|సేతురామన్
|తమిళం
|
|
|-
|''వైగై ఎక్స్‌ప్రెస్''
|కరికాలన్
|తమిళం
|
|
|-
|[[శమంతకమణి (2017 సినిమా)|శమంతకమణి]]
|జగన్నాథ్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[ఏంజెల్ (2017 సినిమా)|ఏంజెల్]]
|
|తెలుగు
|
|
|-
|''[[జయ జానకి నాయక]]''
|కేంద్ర మంత్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[సీతారాముల కళ్యాణం చూతము రారండి (2017 సినిమా)|సీతారాముల కళ్యాణం చూతము రారండి]]
|
|తెలుగు
|
|
|-
|''నిబునన్ / విస్మయ''
|ఇమ్మాన్యుయేల్
|తమిళం / కన్నడ
|
|
|-
|[[ఇంకేంటి నువ్వే చెప్పు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''జాని''
|
|కన్నడ
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2018
|''ఇరుంబు తిరై''
|ACP
|తమిళం
|
|
|-
|''[[జంబలకిడిపంబ (2018 సినిమా)|జంబ లకిడి పంబ]]''
|దేవుడు
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[దేశదిమ్మరి]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|-
|[[మిస్టర్ హోమానంద్]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|-
|[[సత్య గ్యాంగ్]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|-
|''[[ప్రేమకు రెయిన్ చెక్|ప్రేమకు రెయిన్‌ చెక్]]''
|మిత్ర
|[[తెలుగు]]
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2019
|''వంత రాజవతాన్ వరువేన్''
|ఆదిత్య తండ్రి
|తమిళం
|
|
|-
|''వాచ్ మాన్''
|రషీద్ ఖాన్
|తమిళం
|
|
|-
|''[[క్రేజీ క్రేజీ ఫీలింగ్]]''
|అభి తండ్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఒకటే లైఫ్''
|ఏసీపీ మహిందర్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''ఉనర్వు''
|ముత్తుస్వామి
|తమిళం
|
|
|-
|[[సకల కళా వల్లభుడు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[మార్షల్ (2019 సినిమా)|మార్షల్]]
|అభి తండ్రి
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[బిచ్చగాడా మజాకా]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''భరతే''
|జగన్ తండ్రి
|కన్నడ
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2020
|''రామ్''
|ధనంజయ్
|మలయాళం
|
|
|-
|[[ప్రేమ పిపాసి]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2021
|[[తెలంగాణ దేవుడు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[ఓ మనిషి నీవెవరు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[రామ్‌ అసుర్‌]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2022
|''హోం మంత్రి''
|బలరామరాజు
|కన్నడ
|
|
|-
|''ఆత్యుతమ వ్యక్తి''
|VJ
|తమిళం
|
|
|-
|[[పల్లె గూటికి పండగొచ్చింది]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[నువ్వే నా ప్రాణం]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|&lt;ref name=&quot;అనుకోకుండా యాక్టర్ అయ్యా.. అతనే నా గాడ్ ఫాదర్: సుమన్&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/nuvve-naa-pranam-movie-pre-release-event-prasad-labs-hyderabad-1513042|title=అనుకోకుండా యాక్టర్ అయ్యా.. అతనే నా గాడ్ ఫాదర్: సుమన్|last1=Sakshi|date=26 December 2022|work=|accessdate=26 December 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221226170411/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/nuvve-naa-pranam-movie-pre-release-event-prasad-labs-hyderabad-1513042|archivedate=26 December 2022|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[సీతారామపురంలో ఒక ప్రేమ జంట]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[మీలో ఒకడు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[నిన్నే చూస్తు]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[అల్లూరి (2022 సినిమా)|అల్లూరి]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[మాతృదేవోభవ (2022 సినిమా)|మాతృదేవోభవ]] 
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[సేవాదాస్]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[నచ్చింది గర్ల్ ఫ్రెండూ]]
|ముఖేష్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2023
|''వరిసు''
|గౌతమ్
|తమిళం
|
|
|-
|[[ఆదికేశవ]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[ఐక్యూ]]
|ప్రకాష్ గౌడ్
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|[[పరారీ]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|''[[ఎక్స్‌ట్రా ఆర్డినరీ మ్యాన్]]''
|DGP S. అర్జున్ బల్దేవ్
|తెలుగు
|
|
|-
|[[మాధవే మధుసూదనా]]
|
|[[తెలుగు]]
|
|
|-
|2024
|''పంబట్టం''
|
|తమిళం
|
|
|-
|2024
|[[సముద్రుడు]]
|
|తెలుగు 
|
|
|-
|&lt;small&gt;TBA&lt;/small&gt;
|''లయ'' &lt;abbr&gt;†&lt;/abbr&gt;
|సంగీత తండ్రి
|కన్నడ
|
|
|}
[[వర్గం:సినిమా జాబితాలు]]</text>
      <sha1>2ohauvhmm2x670vese0e7wkugkmdbu3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>345008</id>
    <revision>
      <id>4601697</id>
      <parentid>4599702</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="359801" sha1="ohuog1wydcsfwr5cgbpw4spw1tm65b9" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = 2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు
| country = భారతదేశం
| type = శాసనపరమైన
| ongoing = లేదు
| previous_election = 2017 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు
| previous_year = 2017
| election_date =2022 ఫిబ్రవరి 10 {{endash}} 2022 మార్చి 7
| next_election = 2027 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు
| next_year = 2027
| seats_for_election = [[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ]] లోని అన్ని 403 స్థానాలు
| majority_seats = 202
| turnout = 61.03% ({{decrease}} 0.21 [[శాతం పాయింట్|pp]])&lt;ref&gt;{{cite web|date=10 March 2022|title=Assembly polls: Turnout of women exceeds male voters' in UP this year|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/assembly-polls-turnout-of-women-exceeds-male-voters-in-up-this-year/articleshow/90111868.cms|access-date=10 March 2022|website=Times of India|language=en|archive-date=9 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309235433/https://timesofindia.indiatimes.com/india/assembly-polls-turnout-of-women-exceeds-male-voters-in-up-this-year/articleshow/90111868.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| image_size = 120px
&lt;!--BJP--&gt;| image1 = {{CSS image crop|Image=Yogiji in 2023.jpg|bSize=100|cWidth=80|cHeight=100|oLeft=10|oTop=8}}
| leader1 = [[యోగి ఆదిత్యనాథ్]]
| party1 = Bharatiya Janata Party
| alliance1 = National Democratic Alliance
| leader_since1 = 2017
| leaders_seat1 = [[గోరఖ్‌పూర్ అర్బన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్ అర్బన్]]
| last_election1 = 39.67%, 312 seats
| seats1 = 255
| seat_change1 = {{decrease}} 57
| popular_vote1 = 3,80,51,721
| percentage1 = 41.29%
| swing1 = {{increase}} 1.62 [[శాతం పాయింట్|pp]])
&lt;!--SP--&gt;| image2 = {{CSS image crop|Image=Akhilesh Yadav.jpg|bSize=100|cWidth=80|cHeight=100|oLeft=10|oTop=8}}
| leader2 = [[అఖిలేష్ యాదవ్]]
| leader_since2 = 2012
| party2 = Samajwadi Party
| alliance2 = [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
| leaders_seat2 = [[కర్హల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కర్హల్]]
| last_election2 = 21.82%, 47 seats
| seats2 = 111
| seat_change2 = {{increase}} 64
| popular_vote2 = 2,95,43,934
| percentage2 = 32.1%
| swing2 = {{increase}} 10.24 [[శాతం పాయింట్|pp]])
&lt;!--Map--&gt;| map_image = 2022 Uttar Pradesh Legislative Assembly Election Result Map.svg
| map_caption = సీట్ల వారీ ఎన్నికల ఫలితాల మ్యాప్
| map_size = 300px
| map2_image = {{Switcher|[[File:Bharat Uttar Pradesh Vidhan Sabha 2022.svg|300px]]|పార్టీ ద్వారా|[[File:Uttar Pradesh Legislative Assembly alliance wise.svg|300px]]|అలయన్స్ ద్వారా}}
| map2_size = 300px
| map2_caption = ఎన్నికల తర్వాత [[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ]] నిర్మాణం
| title = [[ఉత్తర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| before_election = [[యోగి ఆదిత్యనాథ్]]
| before_party = Bharatiya Janata Party
| posttitle = ఎన్నికల తర్వాత [[ఉత్తర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| after_election = [[యోగి ఆదిత్యనాథ్]]
| after_party = Bharatiya Janata Party
}}

'''2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు,''' ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని 403 అసెంబ్లీ స్థానాలకు 2024 ఫిబ్రవరి 10 నుండి, మార్చి 7 వరకు ఏడు దశల్లో ఎన్నికలు జరిగాయి.  తొలి దశ ఎన్నికలు ఫిబ్రవరి 10న, చివరగా ఏడో దశ పోలింగ్ మార్చి 7న జరిగాయి. మార్చి 10న జరిగిన కౌంటింగ్‌లో 255 స్థానాల్లో బీజేపీ, 18 స్థానాల్లో మిత్రపక్షాలు గెలిచాయి. సమాజ్‌వాదీ పార్టీ 111 సీట్లు, దాని మిత్రపక్షాలు 14 సీట్లు గెలిచాయి. 

== నేపథ్యం ==
[[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ]] పదవీకాలం 2022 మే 14న ముగియనుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Terms of the Houses|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117044324/https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-date=17 November 2021|access-date=4 October 2021|website=Election Commission of India|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; [[2017 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|మునుపటి అసెంబ్లీ ఎన్నికలు]] ఫిబ్రవరి–మార్చి 2017లో జరిగాయి. ఎన్నికల తర్వాత, [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది, [[యోగి ఆదిత్యనాథ్]] ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{cite web|date=19 March 2017|editor-last=Chakraborty|editor-first=Ananya|others=PTI|title=Yogi Adityanath Takes Oath as Uttar Pradesh Chief Minister|url=https://www.news18.com/news/politics/yogi-adityanath-takes-oath-as-uttar-pradesh-chief-minister-1361750.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220108124028/https://www.news18.com/news/politics/yogi-adityanath-takes-oath-as-uttar-pradesh-chief-minister-1361750.html|archive-date=8 January 2022|access-date=8 January 2022|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;

==షెడ్యూలు==
[[File:UP_phase_wise_election_schedule_2022.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:UP_phase_wise_election_schedule_2022.svg|ఎడమ|thumb|300x300px|నియోజకవర్గాలు, వాటి దశల మ్యాప్]]
2022 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికల షెడ్యూల్ ను 2022 జనవరి 8న [[భారత ఎన్నికల కమిషను|కేంద్ర ఎన్నికల కమిషన్]] ప్రకటించింది.&lt;ref name=&quot;ఏడు విడతల్లో ఐదు రాష్ట్రాల ఎన్నికలు.. నోటిఫికేషన్‌ విడుదల&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=ఏడు విడతల్లో ఐదు రాష్ట్రాల ఎన్నికలు.. నోటిఫికేషన్‌ విడుదల |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/politics/election-commission-announces-5-state-assembly-elections-2022-dates-1425941 |accessdate=28 February 2022 |work= |date=8 January 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228082312/https://www.sakshi.com/telugu-news/politics/election-commission-announces-5-state-assembly-elections-2022-dates-1425941 |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan=&quot;3&quot; | షెడ్యూలు
! colspan=&quot;7&quot; | దశ
|-
!తొలి దశ
!రెండో దశ
!మూడో దశ
!నాలుగో దశ
!ఐదో దశ 
!ఆరో దశ
!ఏడో దశ
|-
| style=&quot;background:#810081;&quot;|
| style=&quot;background:#0000fe;&quot;|
| style=&quot;background:#0ff;&quot;|
| style=&quot;background:#00ff01;&quot;|
| style=&quot;background:#ff0;&quot;|
| style=&quot;background:#f60;&quot;|
| style=&quot;background:#fe0000;&quot;|
|-
! నోటిఫికేషన్ తేదీ
|14 జనవరి 2022
|21 జనవరి 2022
|25  జనవరి 2022
|27  జనవరి 2022
|1  ఫిబ్రవరి 2022
|4  ఫిబ్రవరి 2022
|10  ఫిబ్రవరి 2022
|-
! నామినేషన్ చివరి తేదీ
|21  జనవరి 2022
|28  జనవరి 2022
|1  ఫిబ్రవరి 2022
|3  ఫిబ్రవరి 2022
|8  ఫిబ్రవరి 2022
|11  ఫిబ్రవరి 2022
|17  ఫిబ్రవరి 2022
|-
! నామినేషన్ పరిశీలన
|24  జనవరి 2022
|29  జనవరి 2022
|2  ఫిబ్రవరి 2022
|4  ఫిబ్రవరి 2022
|9  ఫిబ్రవరి 2022
|14  ఫిబ్రవరి 2022
|18  ఫిబ్రవరి 2022
|-
!నామినేషన్ విత్‌డ్రా
|27  జనవరి 2022
|31  జనవరి 2022
|4  ఫిబ్రవరి 2022
|7  ఫిబ్రవరి 2022
|11  ఫిబ్రవరి 2022
|16  ఫిబ్రవరి 2022
|22  ఫిబ్రవరి 2022
|-
!ఎన్నిక తేదీ
|10  ఫిబ్రవరి 2022
|14  ఫిబ్రవరి 2022
|20  ఫిబ్రవరి 2022
|23  ఫిబ్రవరి 2022
|27  ఫిబ్రవరి 2022
|3 మార్చి 2022
|7 మార్చి 2022
|-
!ఎన్నికల ఫలితాలు లెక్కింపు
| colspan=&quot;7&quot; style=&quot;text-align:center&quot; | '''10  మార్చి 2022'''
|}

== పార్టీలు, కూటములు ==

=== {{legend2|{{party color|National Democratic Alliance}}|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]]}} ===

2021 సెప్టెంబరు నెలలో, జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి, భారతీయ జనతా పార్టీ, [[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)]], [[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]] పార్టీల మధ్య పొత్తును నిర్ధారించింది.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Our aim is to ensure NDA's victory in UP election, says Sanjay Nishad|url=https://www.aninews.in/news/national/general-news/our-aim-is-to-ensure-ndas-victory-in-up-election-says-sanjay-nishad20210928095903/|access-date=5 December 2021|website=ANI News|language=en|archive-date=5 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205214358/https://www.aninews.in/news/national/general-news/our-aim-is-to-ensure-ndas-victory-in-up-election-says-sanjay-nishad20210928095903/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=NDA alliance takes shape in Uttar Pradesh; BJP, Nishad party and Apna Dal to contest upcoming Assembly polls|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/uttar-pradesh-nda-alliance-takes-shape-bjp-nishad-party-and-apna-dal-to-contest-the-upcoming-assembly-elections-315639|access-date=5 December 2021|website=Tribuneindia News Service|language=en|archive-date=6 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211206070834/https://www.tribuneindia.com/news/nation/uttar-pradesh-nda-alliance-takes-shape-bjp-nishad-party-and-apna-dal-to-contest-the-upcoming-assembly-elections-315639|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2021 ఆగస్టు నెలలో, జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి [[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]], [[హిందుస్తానీ అవామ్ మోర్చా]], ఇతర పార్టీలతో చర్చలు జరిపింది.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite web|last=Mishra|first=Himanshu|date=16 November 2021|title=JD(U) likely to contest Uttar Pradesh election in alliance with BJP in 2022|url=https://www.indiatoday.in/india/story/jdu-likely-contest-uttar-pradesh-election-alliance-bjp-2022-1877097-2021-11-16|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117170805/https://www.indiatoday.in/india/story/jdu-likely-contest-uttar-pradesh-election-alliance-bjp-2022-1877097-2021-11-16|archive-date=17 November 2021|access-date=5 December 2021|website=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt; అయితే సీట్ల పంపకాల చర్చలు తరువాత విఫలమయ్యాయి. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 2021 అక్టోబరులో కొత్త ముఖాలతో కూటమి ప్రధాన పునర్నిర్మాణ ప్రయత్నాలు, ప్రభుత్వ వ్యతిరేకతను ఎదుర్కోవడానికి పార్టీల పునరుద్ధరణ జరిగింది. 2021 డిసెంబరు మొదటి 2 వారాల్లో, కూటమి ఎన్నికల ప్రచారాన్ని ప్రారంభించింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=UP Assembly election 2022 : Top BJP leaders to hold 6 rallies next week|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/up-assembly-election-2022-top-bjp-leaders-to-hold-6-rallies-next-week/articleshow/88094554.cms|access-date=5 December 2021|archive-date=4 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204150236/https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/up-assembly-election-2022-top-bjp-leaders-to-hold-6-rallies-next-week/articleshow/88094554.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2022 జనవరి 13న జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి నిషాద్ పార్టీకి 16, అప్నా దళ్‌కు 17, మిగిలిన 370 సీట్లలో భారతీయ జనతా పార్టీ పోటీ చేయడంతో వారి సీట్ల పంపకాల ఒప్పందాన్ని కుదుర్చుకుంది. 6 మంది నిషాద్ పార్టీ అభ్యర్థులు భారతీయ జనతా పార్టీ గుర్తుపై పోటీ చేసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Known for Its Meteoric Rise, Is UP's Nishad Party Set for Success This Time? |url=https://thewire.in/politics/known-for-its-meteoric-rise-can-ups-nishad-party-repeat-the-feat-this-time |access-date=7 March 2022 |website=The Wire |archive-date=24 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224111852/https://thewire.in/politics/known-for-its-meteoric-rise-can-ups-nishad-party-repeat-the-feat-this-time |url-status=live }}&lt;/ref&gt;[[File:NDA candidacies for 2022 Uttar Pradesh elections.png|thumb|155px|2022 ఉత్తరప్రదేశ్ NDA పార్టీల మధ్య సీట్ల భాగస్వామ్య ఏర్పాటు  మ్యాప్.]]
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
!సంఖ్య.
!పార్టీ&lt;ref&gt;{{cite web|last=|first=|date=24 September 2021|title=UP Election 2022: BJP announces alliance with Nishad Party, Apna Dal|url=https://www.indiatvnews.com/elections/news-up-election-2022-bjp-announces-alliance-with-nishad-party-apna-dal-736206|url-status=live|access-date=24 September 2021|website=www.indiatvnews.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210924070922/https://www.indiatvnews.com/elections/news-up-election-2022-bjp-announces-alliance-with-nishad-party-apna-dal-736206 |archive-date=24 September 2021 }}&lt;/ref&gt;
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!చిత్రం
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుష అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharatiya Janata Party}};color=orange&quot; ! |'''1.'''
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|భారతీయ జనతా పార్ఠీ]]
| [[File:BJP flag.svg|50px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | [[File:Lotos flower symbol.svg|50px]]
| [[యోగి ఆదిత్యనాథ్]]
| [[File:The Uttar Pradesh Chief Minister, Shri Yogi Adityanath meeting the President, Shri Ram Nath Kovind, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi on February 10, 2018 (cropped).jpg|50px]]
|''370''
|''325''
|''45''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; background:{{party color|NISHAD Party}};color:white&quot; |'''2.'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[నిషాద్ పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[File:No image available.svg|50x50px]]
|శ్రావణ్ నిషాద్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|6
|5
|1
|-
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|సంజయ్ నిషాద్
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|''10''
|''10''
|''0''
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}};color:deep blue&quot; ! |'''3.'''
| [[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)]]
| [[File:Apna dal Flag.svg|50x50px]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
| [[అనుప్రియా పటేల్]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|''17''
|''14''
|''3''
|-
! colspan=&quot;6&quot; |మొత్తం
!403
!354
!49
|}

=== {{legend2|{{party color|Samajwadi Party}}|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]}} ===

ఈ కూటమిలో మొదటగా [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]] చేరింది. తరువాత [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]], [[రాష్ట్రీయ జనతా దళ్]] కూడా ఈ కూటమిలో చేరాయి.&lt;ref&gt;{{cite web|date=27 July 2021|title=NCP to tie up with SP for UP assembly polls|url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/ncp-to-tie-up-with-sp-for-up-assembly-polls-101627408459880.html|access-date=4 December 2021|website=Hindustan Times|language=en|archive-date=4 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204215852/https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/ncp-to-tie-up-with-sp-for-up-assembly-polls-101627408459880.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ తన కూటమి నుండి విడిపోయి సమాజ్ వాదీ పార్టీ కూటమిలో చేరగా, అనేక ఇతర చిన్న పార్టీలు కూడా చేరాయి.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=SP-SBSP join hands, give slogan 'Khadeda Hobe' on lines of Mamata's 'Khela Hobe' battle cry|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/sp-sbsp-join-hands-give-slogan-khadeda-hobe-on-lines-of-mamatas-khela-hobe-battle-cry/articleshow/87314480.cms?from=mdr|access-date=4 December 2021|archive-date=4 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204215851/https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/sp-sbsp-join-hands-give-slogan-khadeda-hobe-on-lines-of-mamatas-khela-hobe-battle-cry/articleshow/87314480.cms?from=mdr|url-status=live}}&lt;/ref&gt; మొదటి సీట్ల పంపకాల చర్చల సమయంలో, సమాజ్ వాదీ పార్టీ,  [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌కు]] 36 సీట్లు ఇవ్వడానికి అంగీకరించింది. ప్రారంభంలో, రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌ 60 సీట్లుకు డిమాండు చేయగా, సమాజ్ వాదీ పార్టీ 30 వరకు వదులుకోవడానికి సిద్ధపడింది. తరువాత రెండు పార్టీలు 33 సీట్లను ఖరారు చేశాయి, రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌  ఎక్కువగా పశ్చిమ ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో పోటీ చేసింది.ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ, సమాజ్ వాదీ పార్టీ పొత్తు కోసం చర్చలు ప్రారంభించాయి.&lt;ref&gt;{{cite web|last=Abhishek|first=Kumar|date=24 November 2021|title=AAP heading for alliance with SP, Sanjay Singh says after meeting Akhilesh Yadav|url=https://www.indiatoday.in/elections/uttar-pradesh-assembly-polls-2022/story/aap-samajwadi-party-alliance-sanjay-singh-arvind-kejriwal-akhilesh-yadav-1880244-2021-11-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211130002601/https://www.indiatoday.in/elections/uttar-pradesh-assembly-polls-2022/story/aap-samajwadi-party-alliance-sanjay-singh-arvind-kejriwal-akhilesh-yadav-1880244-2021-11-24|archive-date=30 November 2021|access-date=5 December 2021|website=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=25 November 2021|title=AAP, SP discuss seat-sharing for UP polls|url=https://indianexpress.com/article/cities/lucknow/aap-samajwadi-party-alliance-up-elections-7639022/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211206160329/https://indianexpress.com/article/cities/lucknow/aap-samajwadi-party-alliance-up-elections-7639022/|archive-date=6 December 2021|access-date=7 December 2021|website=The Indian Express|language=en}}&lt;/ref&gt; అయితే సీట్ల పంపకంపై వారు ఏకాభిప్రాయానికి రాలేకపోయారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/aap-sp-deadlock-over-seat-sharing-aap-to-go-it-alone-in-up/articleshow/88274708.cms?from=mdr|title=AAP-SP deadlock over seat sharing, AAP to go it alone in UP|work=The Economic Times|access-date=17 December 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211217104158/https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/aap-sp-deadlock-over-seat-sharing-aap-to-go-it-alone-in-up/articleshow/88274708.cms?from=mdr|archive-date=17 December 2021}}&lt;/ref&gt; ప్రగతిశీల సమాజ్ వాదీ పార్టీ (లోహియా) తరువాత కూటమిలో చేరింది. 2022 జనవరి 13న, కూటమి ఎన్నికల మొదటి కొన్ని దశలకు తన ప్రారంభ అభ్యర్థులను ప్రకటించింది.[[File:Samajwadi+ alliance candidates (2022 Uttar Pradesh elections).png|thumb|155px|2022 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలకు SP+ పార్టీల మధ్య సీట్ల భాగస్వామ్య ఏర్పాటు  మ్యాప్.]]
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
!సంఖ్య.
!పార్ఠీ&lt;ref&gt;{{cite web|date=23 December 2021|title=From RLD to Mahan Dal, SP's new allies: the smaller parties|url=https://indianexpress.com/article/india/political-pulse/samajwadi-party-coalition-partners-election-7685431/|access-date=21 January 2022|website=The Indian Express|language=en|archive-date=21 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121071819/https://indianexpress.com/article/india/political-pulse/samajwadi-party-coalition-partners-election-7685431/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last=|first=|date=13 January 2022|title=SP &amp; Allies Parade Strength &amp; Unity, Chalk Out Consensus On Seat-sharing |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/sp-allies-parade-strength-unitychalk-out-consensus-on-seat-sharing/articleshow/88865020.cms|url-status=live|access-date=21 January 2022|website=The Times of India|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220113013532/http://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/sp-allies-parade-strength-unitychalk-out-consensus-on-seat-sharing/articleshow/88865020.cms |archive-date=13 January 2022 }}&lt;/ref&gt;
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!చిత్తరువు
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుష అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Samajwadi Party}};color:red&quot; ! |'''1.'''
| [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
| rowspan=&quot;5&quot; | [[File:Indian Election Symbol Cycle.png|50px]]
| [[అఖిలేష్ యాదవ్]]
| [[File:Akhilesh Yadav.jpg|64x64px]]
|347
|310
|37
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Pragatisheel Samajwadi Party (Lohiya)}};color:black&quot; ! |'''2.'''
| [[ప్రగతిశీల్ సమాజ్‌వాదీ పార్టీ (లోహియా)|ప్రగతిశీల సమాజ్ వాదీ పార్టీ (లోహియా)]]
| [[File:प्रसपा लोहिया ध्वज.jpg|50x50px]]
| [[శివపాల్ సింగ్ యాదవ్]]
|[[File:Shivpal singh Yadav.png|55x55px]]
|1
|1
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Mahan Dal}};color:white&quot; |'''3.'''
|[[మహాన్ దళ్]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|కేశవ్ దేవ్ మౌర్య 
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|2
|1
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Janvadi Party (Socialist)}};color:white&quot; |'''4.'''
|జన్వాడి పార్టీ (సోషలిస్ట్)
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|సంజయ్ చౌహాన్ 
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|1
|1
|0
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Apna Dal (Kamerawadi)}};color:white&quot;|'''5.'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అప్నా దళ్ (కామెరావాడి)|అప్నా దళ్ (కమెరావాడి)]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[File:Apna dal Flag.svg|50x50px]]
|[[పల్లవి పటేల్]]
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|1
|0
|1
|-
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|కృష్ణ పటేల్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|4
|3
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}};color:white&quot; ! |'''6.'''
| [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]
| 
|[[File:Indian Election Symbol Hand Pump.png|50px]]
|[[జయంత్ చౌదరి]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|33
|31
|2
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}};color:black&quot; ! |'''7.'''
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|ఓం ప్రకాష్ రాజ్‌భర్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|''17''
|''16''
|''1''
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Nationalist Congress Party}};color:white&quot; ! |'''8.'''
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
| [[File:NCP-flag.svg|50px]]
| [[File:Nationalist Congress Party Election Symbol.png|50px]]
|  కె.కె. శర్మ 
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
| 1&lt;ref&gt;{{cite web|last=|first=|date=13 January 2022|title=SP declares alliance with NCP, gives lone Anupshahr seat to ally |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/meerut/sp-declares-alliance-with-ncp-gives-lone-anupshahr-seat-to-ally/articleshow/88862336.cms|url-status=live|access-date=21 January 2022|website=The Times of India|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220112230708/http://timesofindia.indiatimes.com/city/meerut/sp-declares-alliance-with-ncp-gives-lone-anupshahr-seat-to-ally/articleshow/88862336.cms |archive-date=12 January 2022 }}&lt;/ref&gt;
| 1 
| 0
|-
! colspan=&quot;6&quot; |Total
!402
!TBD
!TBD
|}

=== {{legend2|{{party color|Bahujan Samaj Party}}|[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]}} ===

గత సంవత్సరాల్లో కాకుండా, [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]] ఎన్నికల్లో ఒంటరిగా పోటీ చేస్తామని ప్రకటించింది.&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/mayawati-says-no-alliance-for-up-polls-bsp-will-contest-all-403-seats/articleshow/81517527.cms?from=mdr|title=Mayawati says no alliance for UP polls, BSP will contest all 403 seats|last=Singh|first=Sanjay|work=The Economic Times|access-date=23 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210523114027/https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/mayawati-says-no-alliance-for-up-polls-bsp-will-contest-all-403-seats/articleshow/81517527.cms?from=mdr|archive-date=23 May 2021}}&lt;/ref&gt; [[భారతీయ జనశక్తి పార్టీ]], పచ్చసి పరివర్తన్ సమాజ్ పార్టీ, విశ్వశాంతి పార్టీ, సంయుక్త్ జనదేశ్ పార్టీ, ఆదర్శ్ సంగ్రామ్ పార్టీ, అఖండ వికాస్ భారత్ పార్టీ, సర్వజన్ ఆవాజ్ పార్టీ, జగ్రుక్ జనతా పార్టీ, సర్వజన్ సేవా పార్టీ వంటి పది చిన్న రాజకీయ పార్టీలతో బీఎస్పీ పొత్తు పెట్టుకుంది..&lt;ref&gt;{{cite web | last=Tiwari | first=Umesh | title=यूपी चुनाव 2022: विकास के लिए बसपा प्रमुख मायावती के साथ आए 10 राजनीतिक दल, समर्थन का किया ऐलान | website=Dainik Jagran | date=18 January 2022 | url=https://www.jagran.com/uttar-pradesh/lucknow-city-up-vidhan-sabha-election-10-political-parties-came-with-bsp-chief-mayawati-for-development-announced-support-22393621.html | language=hi | access-date=22 January 2022 | archive-date=22 January 2022 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220122124350/https://www.jagran.com/uttar-pradesh/lucknow-city-up-vidhan-sabha-election-10-political-parties-came-with-bsp-chief-mayawati-for-development-announced-support-22393621.html | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=19 January 2022 |title=Nine Parties Extend Support To Mayawati |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/nine-parties-extend-support-to-mayawati/articleshow/88984110.cms |access-date=22 January 2022 |website=The Times of India |archive-date=22 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122124350/https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/nine-parties-extend-support-to-mayawati/articleshow/88984110.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
|-
!సంఖ్య
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!లీడర్
!చిత్రం
!పోటీ చేసిన స్థానాలు
!పు.అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bahujan Samaj Party}};color:white&quot;|'''1.'''
| [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
| [[File:Elephant Bahujan Samaj Party.svg|50px]]
| [[File:Indian Election Symbol Elephant.png|60px]]
| [[మాయావతి]]
| [[File:Mayawati.jpg|50px]]
| 403&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|last=Singh|first=Sanjay|title=Mayawati says no alliance for UP polls, BSP will contest all 403 seats|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/mayawati-says-no-alliance-for-up-polls-bsp-will-contest-all-403-seats/articleshow/81517527.cms?from=mdr|access-date=23 May 2021|archive-date=23 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210523114027/https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/mayawati-says-no-alliance-for-up-polls-bsp-will-contest-all-403-seats/articleshow/81517527.cms?from=mdr|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|366
|37
|}

=== {{legend2|{{party color|Indian National Congress}}|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]}} ===

2021 అక్టోబరు 19న, ఉత్తర ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ నాయకురాలు ప్రియాంక గాంధీ రాబోయే ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికల్లో మహిళలకు 40% టిక్కెట్లు ఇస్తామని ప్రకటించారు..&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Rashid |first=Omar |date=19 October 2021 |title=Congress to give 40% of tickets to women in Uttar Pradesh assembly polls, says Priyanka Gandhi |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/congress-to-give-40-of-tickets-to-women-in-uttar-pradesh-assembly-polls-says-priyanka-gandhi/article37072048.ece |access-date=3 March 2022 |issn=0971-751X |archive-date=23 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220423212829/https://www.thehindu.com/news/national/other-states/congress-to-give-40-of-tickets-to-women-in-uttar-pradesh-assembly-polls-says-priyanka-gandhi/article37072048.ece |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
|-
!సంఖ్య
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!లీడర్
!చిత్రం
!పోటీ చేసిన స్థానాలు
!పు.అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}};color:white&quot;|'''1.'''
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| [[File:Indian National Congress Flag.svg|50px]]
| [[File:Hand INC.svg|60px]]
| [[ప్రియాంక గాంధీ]]
| [[దస్త్రం:Priyanka Gandhi Vadra (7).jpg|ఎడమ|frameless|50x50px]]
|399&lt;ref name=&quot;auto8&quot;&gt;{{cite web|title=Uttar Pradesh General Legislative Election 2022|url=https://old.eci.gov.in/files/file/14185-uttar-pradesh-general-legislative-election-2022/|website=Election Commission of India|language=en}}&lt;/ref&gt;
|244
|155
|}

=== {{legend2|{{party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}}|[[భాగీదారీ పరివర్తన్ మోర్చా]]}} ===

[[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్]], జన్ అధికార్ పార్టీ, భారత్ ముక్తి మోర్చా, జనతా క్రాంతి పార్టీ, భారతీయ వంచిత్ సమాజ్ పార్టీ మొత్తం 403 స్థానాల్లో పోటీ చేసేందుకు ఫ్రంట్‌గా ఏర్పడ్డాయి..&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite web|date=23 January 2022|title=AIMIM announces launch of new front for UP assembly polls|url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/aimim-announces-launch-of-new-front-for-up-assembly-polls-101642878223887.html|access-date=23 January 2022|website=Hindustan Times|language=en|archive-date=23 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123040325/https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/aimim-announces-launch-of-new-front-for-up-assembly-polls-101642878223887.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
|+
!సంఖ్య 
!పార్టీ&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;
!జెండా
!చిప్నం
!నాయకుడు
!చిత్రం
!పోటీచేసిన సీట్లు
!పు. అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}};color:white&quot; ! |'''1.'''
| [[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్]]
|[[File:All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen logo.svg|50x50px]]
|[[File:Indian Election Symbol Kite.svg|50x50px]]
|షౌకత్ అలీ
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|95&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|90
|5
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#b0251e;color:white&quot; ! |'''2.'''
|జన్ అధికార్ పార్టీ
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|బాబు సింగ్ కుష్వాహా
|[[File:Kushwaha2.jpg|50x50px]]
|137&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|119
|18
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#08ccfc;color:black&quot; ! |'''3.'''
| భారత్ ముక్తి మోర్చా
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|వామన్ మేష్రామ్
|[[File:Waman Meshram on Facebook.jpg|50x50px]]
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:white;color:black&quot; ! |'''4.'''
|జనతా క్రాంతి పార్టీ
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|అనిల్ సింగ్ చౌహాన్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#f84996;color:black ! |'''5.'''
|భారతీయ వంచిత సమాజ్ పార్టీ
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|రామ్ ప్రసాద్ కశ్యప్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Peace Party of India}};color:black&quot; !|'''6.'''
|పీస్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|[[File:Peace Party Of India Flag.jpg|50x50px]]
|[[File:Indian election symbol glass tumbler.svg|50px]]
|మొహమ్మద్ అయూబ్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Rashtriya Ulama Council}};color:black&quot; !|'''7.'''
|రాష్ట్రీయ ఉలమా కౌన్సిల్
|[[File:Rashtriya Ulama Council (RUC) Flag.jpg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|ఆమిర్ రషాది మద్ని
|[[File:Maulana Aamir Rashadi Madni.jpg|87x87px]]
|
|
|
|}

=== {{legend2|{{party color|Left Front}}|వామపక్షం}} ===

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:80%&quot;
|+
!సంఖ్య
!పార్టీ&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
!జెండా
!చిహ్నం
!లీడర్
!చిత్రం
!పోటీ చేసిన స్థానాలు
!పు. అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[File:CPI symbol.svg|50x50px]]
|గిరీష్ శర్మ 
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|35
|34
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}};color:white&quot; |'''2.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:CPI-M-flag.svg|50x50px]]
| [[File:CPI(M) election symbol - Hammer Sickle and Star.svg|50x50px]]
|హీరా లాల్ యాదవ్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|3{{efn|[[CPI(M)]] supported Samajwadi Party led alliance in all other seats.}}
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India (Marxist–Leninist) Liberation}};color:white&quot; |'''3.'''
|[[కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్]]
|[[File:CPIML LIBERATION FLAG.png|50x50px]]
|[[File:Flag Logo of CPIML.png|50x50px]]
|సుధాకర్ యాదవ్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|11
|9
|2
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|All India Forward Bloc}};color:white&quot; |'''4.'''
|[[ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:Indian Election Symbol Lion.svg|50x50px]]
| ఎస్.ఎన్. సింగ్ చౌహాన్
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Socialist Unity Centre of India (Communist)}};color:black&quot; |'''5.'''
|[[సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (కమ్యూనిస్టు)|సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (కమ్యూనిస్ట్)]]
|[[File: SUCI flag.svg|50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
| వి.ఎన్. సింగ్ 
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|9
|9
|0
|}

=== ఇతరులు ===

* [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|ఆమ్ ఆద్మీ]] మొత్తం 403 సీట్లలోనూ పోటీ చేస్తామని ప్రకటించింది, కానీ తరువాత 349 సీట్లలో పోటీ చేసింది, అందులో [[చార్తావాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చార్తవాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]]  కూడా ఉంది, అక్కడ [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|ఆమ్ ఆద్మీ]]&lt;nowiki/&gt;అభ్యర్థి ఎన్నికల ముందు సమాజ్ వాదీ పార్టీలో చేరారు.ఆమ్ ఆద్మీ సమాజ్ వాదీ పార్టీతో పొత్తు చర్చను ప్రారంభించింది కానీ పొత్తు కోసం చర్చలు విజయవంతం కాలేదు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=9 February 2022|title=AAP candidate from Charthawal constituency joins Samajwadi Party on UP poll eve|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2022/feb/09/aap-candidate-from-charthawal-constituency-joins-samajwadi-party-on-up-poll-eve-2417442.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220415143311/https://www.newindianexpress.com/nation/2022/feb/09/aap-candidate-from-charthawal-constituency-joins-samajwadi-party-on-up-poll-eve-2417442.html|archive-date=15 April 2022|access-date=11 June 2022|website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;
* శివసేన ఎన్నికల్లో 403 సీట్లలోనూ పోటీ చేస్తామని ప్రకటించింది, తరువాత దానిని 36 సీట్లకు తగ్గించారు.
* [[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|AIMIM]] మొదట కూటమిలో భాగంగా ఉంది. 100 సీట్లలో సీట్ల వాటా ఇవ్వబడింది, అయితే సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ,సమాజ్ వాదీ పార్టీతో చేతులు కలపడానికి కూటమిని విచ్ఛిన్నం చేసినప్పుడు, AIMIM 95 సీట్లలో ఒంటరిగా ఎన్నికల్లో పోటీ చేస్తామని ధృవీకరించింది.

తరువాత VSIP, LJP (రామ్ విలాస్), రాష్ట్రీయ రాష్ట్రవాది పార్టీ, ABHM, ASPKR వంటి పార్టీలు కూడా ఎన్నికల్లో తమ భాగస్వామ్యాన్ని ధృవీకరించాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=28 January 2012 |first=Arvind |last=Chauhan |title=Former Commando In Mulayam, Shivpal Security To Contest From Lucknow Cantt |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/former-commando-in-mulayam-shivpal-security-to-contest-from-lucknow-cantt/articleshow/89167969.cms |access-date=11 June 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220611210533/https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/former-commando-in-mulayam-shivpal-security-to-contest-from-lucknow-cantt/articleshow/89167969.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web |date=23 December 2021 |title=LJP (Ram Vilas) to go it alone in UP Assembly polls |url=https://www.thestatesman.com/uttar-pradesh/ljp-ram-vilas-go-alone-assembly-polls-1503032636.html |access-date=11 June 2022 |website=The Statesman |language=en-US |archive-date=11 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220611204340/https://www.thestatesman.com/uttar-pradesh/ljp-ram-vilas-go-alone-assembly-polls-1503032636.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=11 March 2022 |title=Bhim Army's Chandra Shekhar Azad loses to Yogi in Gorakhpur, forfeits deposit |url=https://www.hindustantimes.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election/up-election-results-bhim-army-s-chandra-shekhar-azad-loses-to-yogi-in-gorakhpur-101646975404754.html |access-date=11 June 2022 |website=Hindustan Times |language=en |archive-date=12 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220612045957/https://www.hindustantimes.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election/up-election-results-bhim-army-s-chandra-shekhar-azad-loses-to-yogi-in-gorakhpur-101646975404754.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;  &quot; style=&quot;width:80%&quot;
!సంఖ్య
!పార్టీ 
!జెండా
!చిహ్నం
!లీడర్
!చిత్రం
!పోటీ చేసిన స్థానాలు
!పు. అభ్యర్థులు
!స్త్రీల అభ్యర్థులు
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Aam Aadmi Party}};color:white&quot;|'''1.'''
| [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|ఆమ్ ఆద్మీ]]
| [[File:Aam Aadmi Party logo (English).svg|50px]]
| [[File:AAP Symbol.png|50px]]
| సంజయ్ సింగ్
| [[File:Sanjay Singh (cropped).jpg|50px]]
|349&lt;ref&gt;{{Cite news|last=|first=|date=1 September 2021|title=AAP will contest on all 403 seats in UP assembly polls: Sanjay Singh|work=Business Standard India|url=https://www.business-standard.com/article/politics/aap-will-contest-on-all-403-seats-in-up-assembly-polls-sanjay-singh-121090100043_1.html|access-date=24 January 2022|archive-date=24 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124055855/https://www.business-standard.com/article/politics/aap-will-contest-on-all-403-seats-in-up-assembly-polls-sanjay-singh-121090100043_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|319
|30
|-
|style=&quot;text-align:center;background:{{party color|Janata Dal (United)}};color:white&quot;|'''2.'''
| [[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
| [[File:Janata Dal (United) Flag.svg|border|50x50px]]
| [[File:Indian Election Symbol Arrow.svg|50x50px]]
|{{Ndash}}
| [[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|27&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|26
|1
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Shiv Sena}};color:white&quot;|'''3.'''
| [[శివసేన]]
| [[File:Logo of Shiv Sena.svg|50x50px]]
| [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.svg|50x50px]]
| ఠాకూర్ సింగ్
| [[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
| 36&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|29
|7
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}};color:black&quot;|'''4.'''
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|రఘురాజ్ ప్రతాప్ సింగ్
| [[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|16&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|15
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Vikassheel Insaan Party}};color:white&quot; ! |'''5.'''
| [[వికాశీల్ ఇన్సాన్ పార్టీ]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
| [[ముఖేష్ సహాని|ముఖేష్ సహానీ]]
| [[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]]
|53&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|47
|6
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Lok Janshakti Party (Ram Vilas)}};color:white&quot; ! |'''6.'''
|[[లోక్ జనశక్తి పార్టీ (రామ్ విలాస్)]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
| 
|[[చిరాగ్ పాశ్వాన్|చిరాగ్ పాస్వాన్]]
| [[File:Chirag Paswan.jpg|61x61px]]
|21&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|20
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:Blue;color:white&quot; |'''7.'''
|[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)|ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్]]
| [[File:Azad samaj party.png|50x50px]]
|[[File:No image available.svg|50x50px]]
|[[చంద్రశేఖర్ ఆజాద్ రావణ్|చంద్ర శేఖర్ ఆజాద్]]
|[[File:Chandrashekhar Azad Ravan (cropped).jpg|69x69px]]
|110&lt;ref name=&quot;auto8&quot;/&gt;
|104
|6
|}
== పార్టీల మేనిఫెస్టో==

===బీజేపీ మేనిఫెస్టోలో ప్రధాన హామీలు ===
*సాగునీటి కోసం రైతులకు ఉచిత విద్యుత్
*గోధుమ, వరి పంటకు కనీస మద్దతు ధర&lt;ref name=&quot;యూపీలో బీజేపీ ఎన్నికల హామీలివే...&quot;&gt;{{cite news |last1=Andhra Jyothy |title=యూపీలో బీజేపీ ఎన్నికల హామీలివే... |url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/bjp-promises-free-electricity-to-farmers-in-up-sks-mrgs-elections-192202081225145 |accessdate=28 February 2022 |work= |date=8 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228095050/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/bjp-promises-free-electricity-to-farmers-in-up-sks-mrgs-elections-192202081225145 |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;
*స్వామి వివేకానంద యువ సశక్తికరణ్‌ యోజన కింద 2 కోట్ల ట్యాబ్‌లు, స్మార్ట్‌ఫోన్లు ఉచితంగా పంపిణీ
*ఏటా హోళీ, దీపావళి పండుగ రోజుల్లో ఒక్కో సిలిండర్ చొప్పున ఫ్రీగా అందజేత
* 60 ఏళ్లు పైబడిన మహిళలకు ప్రజా రవాణాలో ఉచిత ప్రయాణం
* కాలేజీకి వెళ్లే యువతులకు ఉచితంగా స్కూటీలు
*పట్టణ పేదలకు తక్కువ ధరకు ఆహారం 'మా అన్నపూర్ణ క్యాంటీన్'ల ఏర్పాటు
*వితంతు పెన్షన్ 1,500 రూపాయలకు పెంపు
*లవ్ జీహాద్ కేసుల్లో దోషులుగా తేలితే పదేళ్ల జైలు శిక్ష, రూ.లక్ష జరిమానా
*రాష్ట్ర తలసరి ఆదాయం రెట్టింపు చేయడం
*రాష్ట్రంలోకి రూ.10 లక్షల కోట్ల పెట్టుబడులను ఆకర్షించడం
*15 రోజుల్లోనే చెరుకు పంట బకాయిలు చెల్లింపు
*కన్యా సుమంగళ యోజన పథకం కింద అందించే ఆర్థిక సాయాన్ని రూ.15,000 నుంచి రూ.25,000కు పెంపు 
*కొత్తగా  ఆరు మెగా ఫుడ్ పార్కుల ఏర్పాటు&lt;ref name=&quot;యూపీలో ‘ఉచితాల’ వర్షం కురిపించిన భాజపా..&quot;&gt;{{cite news |last1=Eenadu |title=యూపీలో ‘ఉచితాల’ వర్షం కురిపించిన భాజపా.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/amit-shah--releases-lok-kalyan-sankalp-patra-in-lucknow/0500/122027206 |accessdate=28 February 2022 |work= |date=8 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228093648/https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/amit-shah--releases-lok-kalyan-sankalp-patra-in-lucknow/0500/122027206 |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ఉత్తరప్రదేశ్‌లో మరోసారి అధికారమే లక్ష్యంగా బీజేపీ మేనిఫెస్టో&quot;&gt;{{cite news |last1=TV5 News |title=ఉత్తరప్రదేశ్‌లో మరోసారి అధికారమే లక్ష్యంగా బీజేపీ మేనిఫెస్టో |url=http://www.tv5news.in/india/bjp-manifesto-for-2022-uttar-pradesh-election-released-802562 |accessdate=28 February 2022 |date=9 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228094734/http://www.tv5news.in/india/bjp-manifesto-for-2022-uttar-pradesh-election-released-802562 |archivedate=28 February 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;
===సమాజ్‌వాదీ పార్టీ మేనిఫెస్టోలో ప్రధాన హామీలు===
*15 రోజుల్లో చెరుకు రైతులకు పరిహారం అందజేత
*రైతు పోరాటాల సందర్భంగా ప్రాణాలు కోల్పోయిన రైతుల కుటుంబాలకు 25 లక్షల రూపాయల నష్టపరిహారం 
*ద్విచక్ర వాహనదారులందరికీ ప్రతి నెలా ఒక లీటర్ ఉచిత పెట్రోల్‌&lt;ref name=&quot;అధికారంలోకి వస్తే నెలకి లీటర్ పెట్రోల్ ఫ్రీ...!&quot;&gt;{{cite news |last1=TV5 News |title=అధికారంలోకి వస్తే నెలకి లీటర్ పెట్రోల్ ఫ్రీ...! |url=http://www.tv5news.in/india/sp-manifesto-guarantees-33-reservation-for-women-in-government-jobs-802476 |accessdate=28 February 2022 |work= |date=8 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228100318/http://www.tv5news.in/india/sp-manifesto-guarantees-33-reservation-for-women-in-government-jobs-802476 |archivedate=28 February 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;
*ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో మహిళలకు 33 శాతం రిజర్వేషన్లు 
*12వ తరగతి బోర్డు పరీక్షలో ఉత్తీర్ణులైన బాలికలకు రూ. 36,000 ఒకేసారి చెల్లించే ‘కన్యా విద్యా ధన్' పథకంతో పాటు పాటు ప్రాథమిక తరగతుల నుంచి పీ.జి వరకు బాలికలకు ఉచిత విద్య 
*దారిద్య్ర రేఖకు దిగువన ఉన్న మహిళలు, కుటుంబాలకు ప్రతి సంవత్సరం రూ. 18,000 రూపాయల&lt;ref name=&quot;సమాజ్ వాదీ పార్టీ మేనిఫెస్టో.. గెలిపిస్తే కోటి ఉద్యోగాలు!&quot;&gt;{{cite news |last1=Dishadaily (దిశ) |first1= |title=సమాజ్ వాదీ పార్టీ మేనిఫెస్టో.. గెలిపిస్తే కోటి ఉద్యోగాలు! |url=https://www.dishadaily.com/1-crore-jobs-if-we-win-akhilesh |accessdate=28 February 2022 |work= |date=8 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228100124/https://www.dishadaily.com/1-crore-jobs-if-we-win-akhilesh |archivedate=28 February 2022}}&lt;/ref&gt;
*12వ తరగతి ఉత్తీర్ణులైన విద్యార్థులందరికీ ఉచితంగా ల్యాప్‌టాప్‌లు
*ఏడాదిలో అన్ని గ్రామాలు, పట్టణాల్లో సీసీ కెమెరాలు ఏర్పాటు
* ప్రతి జిల్లాలో మోడల్ స్కూల్స్ నిర్మాణం&lt;ref name=&quot;రైతులకు రుణమాఫీ, మహిళలకు ఫించన్లు, 300 యూనిట్ల ఉచిత్ విద్యుత్.. యూపీలో ఎస్పీ హామీలు.. పూర్తి వివరాలు&quot;&gt;{{cite news |last1=News18 Telugu |title=రైతులకు రుణమాఫీ, మహిళలకు ఫించన్లు, 300 యూనిట్ల ఉచిత్ విద్యుత్.. యూపీలో ఎస్పీ హామీలు.. పూర్తి వివరాలు |url=https://telugu.news18.com/news/national/samajwadi-party-released-its-election-manifesto-with-free-pensions-three-hundred-units-electricity-ak-1195590.html |accessdate=28 February 2022 |date=8 February 2022 |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;
===కాంగ్రెస్ పార్టీ మేనిఫెస్టోలో ప్రధాన హామీలు===
*20 లక్షల ప్రభుత్వ ఉద్యోగ నియామకాలు&lt;ref name=&quot;20 లక్షల ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు.. యూపీ ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలో కాంగ్రెస్ హామీ&quot;&gt;{{cite news |last1=TV9 Telugu |first1= |title=20 లక్షల ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు.. యూపీ ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలో కాంగ్రెస్ హామీ |url=https://tv9telugu.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election-2022/priyanka-gandhi-launches-congress-manifesto-for-up-elections-promises-20-lakh-government-jobs-632348.html |accessdate=28 February 2022 |date=9 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228100735/https://tv9telugu.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election-2022/priyanka-gandhi-launches-congress-manifesto-for-up-elections-promises-20-lakh-government-jobs-632348.html |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*వరి, గోధుమలను క్వింటాల్‌కు రూ.2500, చెరకు క్వింటాల్‌కు రూ.400 చొప్పున కొనుగోలు
*ఎస్సీ, ఎస్టీ విద్యార్థులకు కేజీ మొదలు పీజీ వరకు ఉచిత విద్య
*ఎస్సీ, ఎస్టీ ప్రభుత్వ ఉద్యోగులకు ప్రమోషన్లలో రిజర్వేషన్లు 
*కోల్ సామాజిక వర్గానికి ఎస్టీ మోదా కల్పన 
*పాఠశాలల్లో వంటవారికి నెలసరి జీతం రూ.5,000కు పెంపు 
*విధి నిర్వహణలో ప్రాణాలు కోల్పోయిన కోవిడ్ వారియర్స్‌కు రూ.50లక్షల పరిహారం 
*కోవిడ్‌ బాధిత కుటుంబాలకు రూ.25వేల ఆర్థిక సాయం
*అనుభవం, నిబంధనల మేరకు కాంట్రాక్ట్ టీచర్ల ఉద్యోగాలు క్రమబద్ధీకరణ 
*చిన్న తరహా పరిశ్రమలకు ప్రత్యేక రాయితీలు&lt;ref name=&quot;వ్యవసాయ రుణాల మాఫీ, మహిళలకు 40శాతం ఉద్యోగాలు.. కాంగ్రెస్ మేనిఫెస్టో విడుదల&quot;&gt;{{cite news |last1=TV9 Telugu |first1=TV9 |title=వ్యవసాయ రుణాల మాఫీ, మహిళలకు 40శాతం ఉద్యోగాలు.. కాంగ్రెస్ మేనిఫెస్టో విడుదల |url=https://tv9telugu.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election-2022/uttar-pradesh-assembly-election-2022-congress-releases-manifesto-offers-free-education-to-st-sc-students-632678.html |accessdate=28 February 2022 |date=10 February 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228101142/https://tv9telugu.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election-2022/uttar-pradesh-assembly-election-2022-congress-releases-manifesto-offers-free-education-to-st-sc-students-632678.html |archivedate=28 February 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;
*బాలికలకు ద్విచక్ర వాహనం, స్మార్ట్ ఫోన్
* మహిళలకు ఉచిత బస్సు సర్వీసులు, మూడు గ్యాస్ సిలిండర్లు ఉచితంగా
===బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ మేనిఫెస్టో విడుదల చేయలేదు===
ఉత్తర్ ప్రదేశ్‌లో ఈ ఎన్నికల్లో [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]  మేనిఫెస్టో లేకుండా ప్రజల ముందుకు వెళ్లింది.&lt;ref name=&quot;BSP to not release manifesto this time&quot;&gt;{{cite news |last1=Hindustan Times |title=BSP to not release manifesto this time |url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/up-polls-bsp-to-not-release-manifesto-this-time-101637690394989.html |accessdate=28 February 2022 |date=23 November 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228102336/https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/up-polls-bsp-to-not-release-manifesto-this-time-101637690394989.html |archivedate=28 February 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;

== అభ్యర్థులు  ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికల అభ్యర్థుల జాబితా}}

== పోల్ అంచనాలు ==

=== అభిప్రాయ పోల్స్ ===
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;float: 1em; : 0.5em&quot;
|+పోలింగ్ సముదాయాలు
| style=&quot;text-align: center&quot; |&lt;span style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;'''క్రియాశీల పార్టీలు'''&lt;/span&gt;
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; |[[National Democratic Alliance|{{color box|#FF9933}} జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]]
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; |{{color box|{{party color|Samajwadi Party}}}} [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీ+]]
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; |[[Bahujan Samaj Party|{{color box|{{party color|Bahujan Samaj Party}}}} బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; |{{color box|#00BFFF}} [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]]
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; |{{color box|#DDDDDD}} ఇతరులు
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:95%&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రచురించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
! style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
! style=&quot;background:gray;{{party color|other}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |లీడ్
|-
![[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
![[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
![[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
![[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|UPA]]
!ఇతరులు
|-
|18 మార్చి  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto5&quot;&gt;{{Cite web|date=18 March 2021|title=ABP-CVoter UP Vote Share Prediction: Yogi Govt Holds Fort, SP-BSP-Congress Still Distant Second|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-up-survey-2021-election-vote-share-uttar-pradesh-seat-projection-bjp-vs-inc-vs-sp-vs-bsp-1449071|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210823220125/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-up-survey-2021-election-vote-share-uttar-pradesh-seat-projection-bjp-vs-inc-vs-sp-vs-bsp-1449071|archive-date=23 August 2021|access-date=23 August 2021|website=news.abplive.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;auto2&quot;&gt;{{Cite web|date=18 March 2021|title=ABP-CVoter UP 2021 Seat Predictions: BJP Heads For Second Consecutive Mandate; SP-BSP Fail To Impress Voters|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-up-survey-election-seat-projection-uttar-pradesh-seat-projection-bjp-vs-inc-vs-sp-vs-bsp-1449077|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709183740/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-up-survey-election-seat-projection-uttar-pradesh-seat-projection-bjp-vs-inc-vs-sp-vs-bsp-1449077|archive-date=9 July 2021|access-date=19 August 2021|website=news.abplive.com}}&lt;/ref&gt;
|'''41.0%'''
|24.4%
|20.8%
|5.9%
|7.9%
|'''16.6%'''
|-
|3 సెప్టెంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto7&quot;&gt;{{Cite web|date=3 September 2021|title=UP Election 2022 Predictions: ABP-CVoter Survey Says BJP Will Win But With Fewer Seats|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-up-assembly-election-2022-predictions-vote-share-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-sp-bsp-congress-1480050|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210903153712/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-up-assembly-election-2022-predictions-vote-share-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-sp-bsp-congress-1480050|archive-date=3 September 2021|access-date=3 September 2021|website=news.abplive.com}}&lt;/ref&gt;
|'''41.8%'''
|30.2%
|15.7%
|5.1%
|7.2%
|'''11.6%'''
|-
|8 అక్టోబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=8 October 2021|title=ABP-CVoter Survey: BJP To Retain Power In UP With Massive Mandate In 2022 Assembly Polls|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-snap-poll-uttar-pradesh-election-2022-kaun-banerga-mukhyamantri-final-vote-share-seat-share-1486657|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211009165218/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-snap-poll-uttar-pradesh-election-2022-kaun-banerga-mukhyamantri-final-vote-share-seat-share-1486657|archive-date=9 October 2021|access-date=14 October 2021|website=news.abplive.com}}&lt;/ref&gt;
|'''41.3%'''
|32.4%
|14.7%
|5.6%
|6.0%
|'''8.9%'''
|-
|13 నవంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto4&quot;&gt;{{Cite web|date=13 November 2021|title=AUP polls: BJP favourite, SP gains momentum, shows ABP-CVoter survey|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/up-polls-bjp-favourite-sp-gains-momentum-shows-abp-cvoter-survey-101636778232753.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211209164232/https://www.hindustantimes.com/india-news/up-polls-bjp-favourite-sp-gains-momentum-shows-abp-cvoter-survey-101636778232753.html|archive-date=9 December 2021|access-date=9 December 2021|website=www.hindustantimes.com}}&lt;/ref&gt;
|'''40.7%'''
|31.1%
|15.1%
|9.0%
|4.1%
|'''9.6%'''
|-
|11 డిసెంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto3&quot;&gt;{{Cite web|last=|first=|date=11 December 2021|title=ABP News-CVoter Survey: BJP In Driver's Seat In UP, Projected To Win 212 To 224 Seats|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-bjp-in-driver-s-seat-in-up-projected-to-win-212-to-224-seats-1499127|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211211144323/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-bjp-in-driver-s-seat-in-up-projected-to-win-212-to-224-seats-1499127|archive-date=11 December 2021|access-date=11 December 2021|website=news.abplive.com|language=en}}&lt;/ref&gt;
|'''40.4%'''
|33.6%
|13.2%
|7.3%
|5.5%
|'''6.8%'''
|-
|10 జనవరి 2022
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{Cite web|date=10 January 2022|title=ABP-CVoter Opinion Poll: BJP Leads &amp; SP Is Biggest Challenger In UP. Check BSP &amp; Congress Share|url=https://news.abplive.com/elections/abp-news-cvoter-survey-january-up-assembly-election-2022-opinion-polls-vote-share-seat-sharing-kbm-bjp-sp-bsp-congress-1505474|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220110144522/https://news.abplive.com/elections/abp-news-cvoter-survey-january-up-assembly-election-2022-opinion-polls-vote-share-seat-sharing-kbm-bjp-sp-bsp-congress-1505474|archive-date=10 January 2022|access-date=10 January 2022|website=news.abplive.com|language=en}}&lt;/ref&gt;
|'''41.5%'''
|33.3%
|12.9%
|7.1%
|5.3%
|'''8.2%'''
|-
|23 జనవరి 2022
|పోల్‌స్ట్రాట్-న్యూస్‌ఎక్స్ &lt;ref name=&quot;auto6&quot;&gt;{{Cite web|last=Gupta|first=Amit|date=20 November 2021|title=Polstrat-NewsX Pre-Poll Survey 2|url=https://indianewsbusiness.com/assembly-election-2022/polstrat-newsx-pre-poll-survey-2/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203034542/https://indianewsbusiness.com/assembly-election-2022/polstrat-newsx-pre-poll-survey-2/|archive-date=3 February 2022|access-date=3 February 2022|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
|'''40.9%'''
|36.4%
|12.3%
|5.9%
|4.5%
|'''4.5%'''
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:95%&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రచురించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
! style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
! style=&quot;background:gray;{{party color|other}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |రిమార్కులు
|-
![[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
![[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
![[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
![[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|UPA]]
!ఇతరులు
|-
|18 మార్చి  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto5&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;auto2&quot; /&gt;
|'''284-294'''
|54-64
|33-43
|1-7
|10-16
|'''220-240'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|3 సెప్టెంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto7&quot; /&gt;
|'''259-267'''
|109-117
|12-16
|3-7
|6-10
|'''142-158'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|8 అక్టోబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto&quot; /&gt;
|'''241-249'''
|130-138
|15-19
|3-7
|0-4
|'''103-119'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|13 నవంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto4&quot; /&gt;
|'''213-221'''
|152-160
|16-20
|6-10
|వర్తించదు
|'''53-69'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|11 డిసెంబరు  2021
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto3&quot; /&gt;
|'''212-224'''
|151-163
|12-24
|2-10
|2-6
|'''49-73'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|10 జనవరి 2022
|ఎబిపి-సిఓటర్&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt;
|'''223-235'''
|145-157
|8-16
|3-7
|4-8
|'''66-90'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|23 జనవరి 2022
|పోల్‌స్ట్రాట్-న్యూస్‌ఎక్స్ &lt;ref name=&quot;auto6&quot; /&gt;
|'''218-223'''
|152-157
|19-22
|5-6
|0-2
|'''61-71'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; | 2022 మార్చి 10
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |'''ఎన్నికల ఫలితాలు'''
|'''273'''
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |125
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |1
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |2
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |2
|'''148'''
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |ఎన్డీయే మెజారిటీ
|}

=== ఎగ్జిట్ పోల్స్ ===
2022 ఫిబ్రవరి 10న ఉదయం 7 గంటల నుండి 2022 మార్చి 7న సాయంత్రం 6:30 గంటల వరకు ఎగ్జిట్ పోల్స్‌ను ప్రచురించకుండా ఎన్నికల సంఘం మీడియాను నిషేధించింది. ఆదేశాన్ని ఉల్లంఘించినందుకు రెండు సంవత్సరాల జైలు శిక్ష విధించబడుతుందని ప్రకటించింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://scroll.in/latest/1016234/ec-bans-exit-polls-in-five-election-bound-states-between-february-10-and-march-7|title=EC bans exit polls in five election-bound states between February 10 and March 7|work=Scroll.in|access-date=8 February 2022|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220208191456/https://scroll.in/latest/1016234/ec-bans-exit-polls-in-five-election-bound-states-between-february-10-and-march-7|archive-date=8 February 2022}}&lt;/ref&gt; దీని ప్రకారం, ఈ ఎగ్జిట్ పోల్స్ 2022 మార్చి 7న సాయంత్రం ప్రచురించబడ్డాయి.&lt;!-- Please specify in Alphabetical order, name of the TV Channel - polling agencies and cite relevant sources. --&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:95%&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
! style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
! style=&quot;background:gray;{{party color|other}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |రిమార్కులు
|-
![[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
![[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
![[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
![[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|UPA]]
!ఇతరులు
|-
|ఎబిపి న్యూస్ - సి ఓటర్&lt;ref name=&quot;Dainik Bhaskar Exit 7 Mar&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.bhaskar.com/election-2022/news/exit-poll-result-live-updates-up-punjab-bjp-congress-yogi-adityanath-akhilesh-yadav-goa-uttarakhand-manipur-assembly-election-129479003.html|title=5 राज्यों का मेगा एग्जिट पोल: BJP का यूपी गढ़ अभेद रहने के आसार; पंजाब से कांग्रेस बेदखल, AAP सबसे बड़ी पार्टी|date=7 March 2022|work=Dainik Bhaskar|access-date=10 March 2022|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220310011418/https://www.bhaskar.com/election-2022/news/exit-poll-result-live-updates-up-punjab-bjp-congress-yogi-adityanath-akhilesh-yadav-goa-uttarakhand-manipur-assembly-election-129479003.html|archive-date=10 March 2022|language=hi}}&lt;/ref&gt;
|'''228-244'''
|132-148
|13-21
|4-8
|వర్తించదు
|'''80-112'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|[[ఇండియా టుడే]] -యాక్సిస్ మై ఇండియా&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|date=7 March 2022|title=BJP to Retain Power in UP: Times Now-Veto &amp; India Today-Axis My India Exit Polls|url=https://www.thequint.com/uttar-pradesh-elections/uttar-pradesh-final-opinion-polls-2022-live-which-party-will-form-the-next-govt|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220307120429/https://www.thequint.com/uttar-pradesh-elections/uttar-pradesh-final-opinion-polls-2022-live-which-party-will-form-the-next-govt|archive-date=7 March 2022|access-date=7 March 2022|website=TheQuint}}&lt;/ref&gt;
|'''288-326'''
|71-101
|3-9
|1-3
|2-3
|'''187-255'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|న్యూస్18 మ్యాట్రిజ్&lt;ref&gt;{{Cite web|date=7 March 2022|title=Elections Exit Poll Results 2022 Live Updates: BJP to retain UP with reduced majority; AAP to unseat Congress in Punjab|url=https://indianexpress.com/elections/exit-polls-2022-assembly-election-live-updates-uttar-pradesh-punjab-uttarakhand-goa-manipur-7804750/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220307080941/https://indianexpress.com/elections/exit-polls-2022-assembly-election-live-updates-uttar-pradesh-punjab-uttarakhand-goa-manipur-7804750/|archive-date=7 March 2022|access-date=7 March 2022|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|'''262-277'''
|119-134
|7-15
|3-8
|0
|'''128-158'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|న్యూస్ఎక్స్ పోల్‌స్ట్రాట్&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Exit Poll 2022 Live Updates: BJP to win UP, Manipur; AAP to sweep Punjab; close contest in Goa &amp; Uttarakhand, predict exit polls|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/exit-polls-2022-uttar-pradesh-punjab-goa-manipur-uttarakhand-live-updates/liveblog/90050293.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220307095506/http://timesofindia.indiatimes.com/india/exit-polls-2022-uttar-pradesh-punjab-goa-manipur-uttarakhand-live-updates/liveblog/90050293.cms|archive-date=7 March 2022|access-date=7 March 2022|website=The Times of India}}&lt;/ref&gt;
|'''223'''
|153
|19
|6
|2
|'''70'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|రిపబ్లిక్ పి-మార్క్&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=7 March 2022|title=Republic-P-MAQRQ exit poll: BJP set for a historic second consecutive term in UP|url=https://www.oneindia.com/india/p-marq-exit-poll-bjp-set-for-a-historic-second-consecutive-term-in-up-3380223.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220307183742/https://www.oneindia.com/india/p-marq-exit-poll-bjp-set-for-a-historic-second-consecutive-term-in-up-3380223.html|archive-date=7 March 2022|access-date=8 March 2022|website=www.oneindia.com}}&lt;/ref&gt;
|'''240'''
|140
|17
|4
|2
|'''100'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|టైమ్స్ నౌ-వీటో&lt;ref name=&quot;Times Now-Veto&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/exit-poll-2022-times-now-uttar-pradesh-uttarakhand-punjab-goa-manipur-bjp-congress-sp-bsp-akali-dal-detailed-analysis-article-90057978|title=Times Now-Veto Exit Poll 2022: Here's how UP, Punjab, Goa, Uttarakhand and Manipur fare; check details|date=7 March 2022|work=TimesNow|access-date=9 March 2022|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220307175522/https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/exit-poll-2022-times-now-uttar-pradesh-uttarakhand-punjab-goa-manipur-bjp-congress-sp-bsp-akali-dal-detailed-analysis-article-90057978|archive-date=7 March 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''225'''
|151
|9
| colspan=&quot;2&quot; |4
|'''74'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|న్యూస్ 24 నేటి చాణక్య&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
|'''294(+/-19)'''
|105
|2
|1
|1
|'''189'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|జీ న్యూస్ - డిజైన్ బాక్స్డ్&lt;ref name=&quot;Zee&quot;&gt;{{cite news|url=https://zeenews.india.com/india/zee-exit-poll-2022-bjp-set-to-win-up-manipur-aap-to-sweep-punjab-congress-may-form-govt-in-uttarakhand-and-goa-2443115.html|title=Zee Exit poll 2022: BJP set to win UP, Manipur; AAP to sweep Punjab, Congress may form govt in Uttarakhand and Goa|date=7 March 2022|work=Zee News|access-date=9 March 2022|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220308083513/https://zeenews.india.com/india/zee-exit-poll-2022-bjp-set-to-win-up-manipur-aap-to-sweep-punjab-congress-may-form-govt-in-uttarakhand-and-goa-2443115.html|archive-date=8 March 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''223-248'''
|138-157
|5-11
|4-9
|3-5
|'''66-110'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|ఇండియా టీవీ - సి.ఎన్.ఎక్స్&lt;ref name=&quot;India TV&quot;&gt;{{Cite web|last1=Bisht|first1=Paras|last2=|first2=|date=7 March 2022|title=Exit Polls 2022: UP goes with Yogi-led BJP again|url=https://www.indiatvnews.com/elections/news/exit-polls-2022-up-goes-with-yogi-adityanath-led-bjp-again-modi-magic-bjp-retains-power-in-up-2022-03-07-763159|website=www.indiatvnews.com}}&lt;/ref&gt;
|'''240-250'''
|140-150
|6-12
|2-4
|0-2
|'''100-110'''
|ఎన్డీయే మెజారిటీ
|-
|}

== ఓటర్ల శాతం ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |దశ
!తేది
!సీట్ల సంఖ్య
!జిల్లా
!జిల్లాలో 
ఓట్ల శాతం (%)&lt;ref&gt;https://old.eci.gov.in/files/file/14185-uttar-pradesh-general-legislative-election-2022/&lt;/ref&gt;
!దశల వారిగా(%)
|-
| rowspan=&quot;11&quot; style=&quot;background:#810081;&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; |'''I'''
| rowspan=&quot;11&quot; |10 ఫిబ్రవరి 2022
| rowspan=&quot;11&quot; |58
|[[షామ్లీ జిల్లా|షామ్లి]]
|69.42
| rowspan=&quot;11&quot; |'''62.54'''
{{decrease}}0.93
|-
|[[ముజఫర్ నగర్ జిల్లా|ముజఫర్‌నగర్]]
|66.75
|-
|[[మీరట్ జిల్లా|మీరట్]]
|64.96
|-
|[[బాగ్‌పత్ జిల్లా|బాగ్‌పత్]]
|65.42
|-
|[[ఘాజియాబాద్ జిల్లా|ఘజియాబాద్]]
|55.10
|-
|[[హాపూర్ జిల్లా|హాపూర్]]
|67.68
|-
|[[గౌతమ బుద్ద నగర్ జిల్లా|గౌతమ బుద్ద నగర్]]
|57.07
|-
|[[బులంద్‌షహర్]]
|65.17
|-
|[[అలీగఢ్ జిల్లా|అలీగఢ్]]
|61.37
|-
|[[మథుర జిల్లా|మథుర]]
|63.56
|-
|[[ఆగ్రా జిల్లా|ఆగ్రా]]
|60.94
|-
| rowspan=&quot;9&quot; style=&quot;background:#0000fe;&quot; |
| rowspan=&quot;9&quot; |'''II'''
| rowspan=&quot;9&quot; |14 ఫిబ్రవరి 2022
| rowspan=&quot;9&quot; |55
|[[సహారన్‌పూర్ జిల్లా|సహారన్‌పూర్]]
|71.55
| rowspan=&quot;9&quot; |'''64.66'''
{{decrease}}1.03
|-
|[[బిజ్నౌర్ జిల్లా|బిజ్నోర్]]
|66.68
|-
|[[మొరాదాబాద్ జిల్లా|మొరాదాబాద్]]
|67.38
|-
|[[సంభల్ జిల్లా|సంభాల్]]
|62.94
|-
|[[రాంపూర్ జిల్లా|రాంపూర్]]
|65.21
|-
|[[అమ్రోహా జిల్లా|అమ్రోహా]]
|72.28
|-
|[[బుదౌన్ జిల్లా|బుదౌన్]]
|59.49
|-
|[[బరేలీ జిల్లా|బరేలీ]]
|62.90
|-
|[[షాజహాన్‌పూర్ జిల్లా|షాజహాన్‌పూర్]]
|59.26
|-
| rowspan=&quot;16&quot; style=&quot;background:#0ff;&quot; |
| rowspan=&quot;16&quot; |'''III'''
| rowspan=&quot;16&quot; |20 ఫిబ్రవరి 2022
| rowspan=&quot;16&quot; |59
|[[హాత్‌రస్ జిల్లా|హత్రాస్]]
|63.22
| rowspan=&quot;16&quot; |'''62.49'''
{{increase}}0.11
|-
|[[ఫిరోజాబాద్ జిల్లా|ఫిరోజాబాద్]]
|64.40
|-
|[[కాస్‌గంజ్ జిల్లా|కాస్గంజ్]]
|63.04
|-
|[[ఎటా జిల్లా|ఎటా]]
|65.70
|-
|[[మైన్‌పురి జిల్లా|మెయిన్‌పురి]]
|63.96
|-
|[[ఫరూఖాబాద్ జిల్లా|ఫరూఖాబాద్]]
|60.08
|-
|[[కన్నౌజ్ జిల్లా|కన్నౌజ్]]
|62.09
|-
|[[ఎటావా జిల్లా|ఎటావా]]
|61.79
|-
|[[ఔరైయా జిల్లా|ఔరయ్యా]]
|61.30
|-
|[[కాన్పూర్ దేహత్ జిల్లా|కాన్పూర్ దేహత్]]
|62.49
|-
|[[కాన్పూర్ నగర్ జిల్లా|కాన్పూర్ నగర్]]
|57.50
|-
|[[జలౌన్ జిల్లా|జలౌన్]]
|59.93
|-
|[[ఝాన్సీ జిల్లా|ఝాన్సీ]]
|65.61
|-
|[[లలిత్‌పూర్ జిల్లా|లలిత్‌పూర్]]
|71.36
|-
|[[హమీర్‌పూర్ జిల్లా|హమీర్‌పూర్]]
|64.02
|-
|[[మహోబా జిల్లా|మహోబా]]
|64.59
|-
| rowspan=&quot;9&quot; style=&quot;background:#00ff01;&quot; |
| rowspan=&quot;9&quot; |'''IV'''
| rowspan=&quot;9&quot; |23 ఫిబ్రవరి 2022
| rowspan=&quot;9&quot; |59
|[[పిలిభిత్ జిల్లా|పిలిభిత్]]
|69.20
| rowspan=&quot;9&quot; |'''62.82'''
{{increase}}0.12
|-
|[[లఖింపూర్ ఖేరి జిల్లా|లఖింపూర్ ఖేరీ]]
|68.43
|-
|[[సీతాపూర్ జిల్లా|సీతాపూర్]]
|65.10
|-
|[[హర్దోయ్ జిల్లా|హర్డోయ్]]
|60.32
|-
|[[ఉన్నావ్ జిల్లా|ఉన్నావ్]]
|59.34
|-
|[[లక్నో జిల్లా|లక్నో]]
|60.44
|-
|[[రాయ్‌బరేలి జిల్లా|రాయ్‌బరేలి]]
|62.06
|-
|[[బాందా జిల్లా|బందా]]
|61.88
|-
|[[ఫతేపూర్ జిల్లా|ఫతేపూర్]]
|60.07
|-
| rowspan=&quot;11&quot; style=&quot;background:#ff0;&quot; |
| rowspan=&quot;11&quot; |''''V'''
| rowspan=&quot;11&quot; |27 ఫిబ్రవరి 2022
| rowspan=&quot;11&quot; |61
|[[అమేఠీ జిల్లా|అమేథి]]
|56.00
| rowspan=&quot;11&quot; |'''58.33'''
{{decrease}}0.06
|-
|[[సుల్తాన్‌పూర్ జిల్లా|సుల్తాన్‌పూర్]]
|57.59
|-
|[[చిత్రకూట్ జిల్లా|చిత్రకూట్]] 
|62.88
|-
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా (ఉత్తర ప్రదేశ్)|ప్రతాప్‌గఢ్]] 
|54.29
|-
|[[కౌశాంబి జిల్లా|కౌశంబి]]
|59.73
|-
|[[ప్రయాగ్‌రాజ్]]
|53.73
|-
|[[బారాబంకీ జిల్లా|బారాబంకి]]
|68.64
|-
|[[అయోధ్య జిల్లా|అయోధ్య]]
|61.27
|-
|[[బహ్‌రైచ్ జిల్లా|బహ్రైచ్]]
|59.73
|-
|[[శ్రావస్తి జిల్లా|శ్రవస్తి]]
|59.59
|-
|[[గోండా జిల్లా|గోండా]]
|57.37
|-
| rowspan=&quot;10&quot; style=&quot;background:#f60;&quot; |
| rowspan=&quot;10&quot; |'''VI'''
| rowspan=&quot;10&quot; |3 మార్చి 2022
| rowspan=&quot;10&quot; |57
|[[అంబేద్కర్ నగర్ జిల్లా|అంబేద్కర్ నగర్]]
|62.66
| rowspan=&quot;10&quot; |'''55.79'''
{{decrease}}0.87
|-
|[[బల్‌రాంపూర్ జిల్లా|బల్‌రాంపూర్]]
|48.90
|-
|[[సిద్ధార్థనగర్ జిల్లా|సిద్ధార్థనగర్]]
|51.60
|-
|[[బస్తీ జిల్లా|బస్తీ]]
|57.20
|-
|[[సంత్ కబీర్ నగర్ జిల్లా|సంత్ కబీర్ నగర్]]
|52.20
|-
|[[మహారాజ్‌గంజ్ జిల్లా|మహారాజ్‌గంజ్]]
|59.5
|-
|[[గోరఖ్‌పూర్ జిల్లా|గోరఖ్‌పూర్]]
|58.89
|-
|[[ఖుషీనగర్ జిల్లా|కుషినగర్]]
|59.00
|-
|[[డియోరియా జిల్లా|డియోరియా]]
|56.00
|-
|[[బల్లియా జిల్లా|బల్లియా]]
|52.01
|-
| rowspan=&quot;9&quot; style=&quot;background:#fe0000;&quot; |
| rowspan=&quot;9&quot; |'''VII'''
| rowspan=&quot;9&quot; |7 మార్చి 2022
| rowspan=&quot;9&quot; |54
|[[అజంగఢ్ జిల్లా|అజంగఢ్]]
|57.49
| rowspan=&quot;9&quot; |'''58.88'''
{{decrease}}0.68
|-
|[[మౌ జిల్లా|మౌ]]
|57.79
|-
|[[జౌన్‌పూర్ జిల్లా|జాన్‌పూర్]]
|57.18
|-
|[[ఘాజీపూర్ జిల్లా|ఘాజీపూర్]]
|59.13
|-
|[[చందౌలీ జిల్లా|చందౌలి]]
|62.77
|-
|[[వారణాసి జిల్లా|వారణాసి]]
|60.58
|-
|[[భదోహీ జిల్లా|భదోహి]]
|57.43
|-
|[[మీర్జాపూర్ జిల్లా|మీర్జాపూర్]]
|60.34
|-
|[[సోన్‌భద్ర జిల్లా|సోనభద్ర]]
|59.05
|-
! colspan=&quot;3&quot; |మార్చి
!403
! colspan=&quot;2&quot; |
!
|}

== ఫలితాలు ==
{{Pie chart|caption=''కూటమి వారీగా ఓటు వాటా''''|other=ఇతరులు|value1=43.82|label1=[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|color1={{party color|Bharatiya Janata Party}}|value2=36.60|label2=[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]|color2={{party color|Samajwadi Party}}|value3=12.88|label3=[[బహుజన సమాజ్ పార్టీ|BSP]]|color3={{party color|Bahujan Samaj Party}}|value4=2.33|label4=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|color4={{party color|United Progressive Alliance}}}}{{Pie chart|caption=''సీట్ షేర్''''|value1=67.74|label1=[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|color1={{party color|National Democratic Alliance}}|value2=31.02|label2=[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]|color2={{party color|Samajwadi Party}}|value3=|label3=|color3=|other=1.24}}

=== కూటమి, పార్టీల వారీగా ఫలితాలు ===
{| style=&quot;width:60%; text-align:center;&quot;
!పార్టీ 
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|[[నిషాద్ పార్టీ|NISHAD]]
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP]]
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|RLD]]
[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|SBSP]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
|[[జనసత్తా దళ్ (లోక్‌తంత్రిక్)|JD(L)]]
|-
!'''సీట్లు'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; style=&quot;width:41.29%;&quot; |255
| bgcolor=&quot;{{Party color|Apna Dal (Sonelal)}}&quot; style=&quot;color:white;&quot; |12
| bgcolor=&quot;{{Party color|NISHAD Party}}&quot; style=&quot;color:white;&quot; |6
| bgcolor=&quot;{{Party color|Samajwadi Party}}&quot; style=&quot;width:32.06%;&quot; |111
| bgcolor=&quot;{{Party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; style=&quot;color:white;&quot; |8
| bgcolor=&quot;{{Party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; style=&quot;width:1.36%;&quot; |6
| bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; style=&quot;width:0.05%;&quot; |2
| bgcolor=&quot;{{Party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; style=&quot;color:white;&quot; |1
| bgcolor=&quot;{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}}&quot; style=&quot;width:0.21%;&quot; |2
|-
!'''కూటమి'''
| colspan=&quot;3&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
| colspan=&quot;3&quot; |[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
| colspan=&quot;3&quot; |ఇతరులు
|-
!'''సీట్లు'''
| colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |273
| colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Samajwadi Party}}&quot; |125
| colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Independent politician}}&quot; |5
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |కూటమి
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
! colspan=&quot;3&quot; |జనాదరణ పొందిన ఓటు
! colspan=&quot;3&quot; |సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!±[[శాతం పాయింట్|pp]]
!పోటీ స్థానాలు
!గెలిచినవి
!'''+/−'''
|-
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|National Democratic Alliance}}&quot; |
! rowspan=&quot;4&quot; |[[National Democratic Alliance|NDA]]
| bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|38,051,721
|41.29%
|{{increase}} 1.62%
|376
|255
|{{decrease}} 57
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)]]
|1,493,181
|1.62%
|{{increase}} 0.4%
|17
|12
|{{increase}} 3
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ]]
|840,584
|0.91%
|{{increase}}  0.29%
|10
|6
|{{increase}} 5
|-
| style=&quot;background:#F98C1F&quot; |
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |40,385,487
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |43.82%
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |{{increase}} 2.47% &lt;ref&gt;2017లో ఎన్డీఏకు 41.35% ఓట్లు వచ్చాయి.&lt;/ref&gt;
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |403
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |273
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |{{decrease}} 52&lt;ref&gt;2017లో ఎన్డీఏ 325 సీట్లు గెలుచుకుంది.&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;6&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Samajwadi Party}}&quot; |
! rowspan=&quot;6&quot; |[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP+]]
| bgcolor=&quot;{{Party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]] 
|29,543,934
|32.06%
|{{increase}} 10.24%
|347
|111
|{{increase}} 64
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]
|2,630,168
|2.85%
|1.07%
|33
|8
|{{increase}} 8
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ]] 
|1,252,925
|1.36%
|{{increase}} 0.66%
|19
|6
|{{increase}} 2
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Apna Dal (Kamerawadi)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (కామెరావాడి)]]
|258,103
|0.28%
|{{increase}} 0.278%
|6
|0
|{{Nochange}}
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|44,180
|0.05%
|{{increase}} 0.05%
|1
|0
|{{Nochange}}
|-
| style=&quot;background:#FF2222&quot; |
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |33,729,510
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |36.60%
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |{{increase}} 8.53%
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |402
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |125
| style=&quot;background:#ffe8e8&quot; |{{increase}} 71
|-
|
|
| bgcolor=&quot;{{Party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|11,873,137
|12.88%
|{{decrease}} 9.35%
|403
|'''1'''
|{{decrease}} 18
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|United Progressive Alliance}}&quot; |
![[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|UPA]]
| bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ]]
|2,151,234
|2.33%
|{{decrease}} 3.92%
|399
|2
|{{decrease}} 5
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}}&quot; |
![[భాగీదారీ పరివర్తన్ మోర్చా|BPM]]
| bgcolor=&quot;{{Party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}}&quot; |
|[[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్]]
|450,929
|0.49%
|{{increase}} 0.25%
|94
|0
|{{Nochange}}
|-
|
|
| bgcolor=&quot;{{Party color|Aam Aadmi Party}}&quot; |
|[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
|347,187
|0.38%
|{{increase}} 0.38%
|349
|0
|{{steady}}
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;4&quot; |''వర్తించదు''
| bgcolor=&quot;{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}}&quot; |
|[[జనసత్తా దళ్ (లోక్‌తంత్రిక్)]]
|191,874
|0.21%
|{{increase}} 0.21%
|16
|2
|{{increase}} 2
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Independent politician}}&quot; |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
|1,024,193
|1.11%
|{{Decrease}}1.46%
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |1025
|0
|{{Decrease}}3
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Other}}&quot; |
|ఇతరులు
|
|1.49%
|
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|
|
|-
|
|[[నోటా]]
|637,313
|0.69%
|{{decrease}} 0.18%
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
! colspan=&quot;4&quot; |మొత్తం
!92,162,897
!100%
! colspan=&quot;4&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
! colspan=&quot;10&quot; |
|-
| colspan=&quot;4&quot; style=&quot;text-align:left;&quot; |చెల్లుబడి ఓట్లు
| align=&quot;right&quot; |92,162,897
| align=&quot;right&quot; |99.85
! colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
| colspan=&quot;4&quot; style=&quot;text-align:left;&quot; |చెల్లని ఓట్లు
| align=&quot;right&quot; |138,127
| align=&quot;right&quot; |0.15
|-
| colspan=&quot;4&quot; style=&quot;text-align:left;&quot; |ఓట్లు/ ఓటింగ్ శాతం
| align=&quot;right&quot; |92,301,024
| align=&quot;right&quot; |61.03
|-
| colspan=&quot;4&quot; style=&quot;text-align:left;&quot; |గైర్హాజరులు
| align=&quot;right&quot; |58,945,144
| align=&quot;right&quot; |38.97
|-
| colspan=&quot;4&quot; style=&quot;text-align:left;&quot; |నమోదిత ఓటర్లు
| align=&quot;right&quot; |151,246,168
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|}

=== డివిజన్ వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!డివిజను
!సీట్లు
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|National Democratic Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''NDA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Samajwadi Party}};color:white&quot; |'''SP+'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|United Progressive Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''UPA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Bahujan Samaj Party}};color:white&quot; |'''BSP'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Other}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:black;&quot;&gt;'''Others'''&lt;/span&gt;
|-
!సహరాన్‌పూర్ 
!16
|7
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |9
|0
|0
|0
|-
!మొరాదాబాద్ 
!27
|10
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |17
|0
|0
|0
|-
!బరేలీ
!25
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |20
|5
|0
|0
|0
|-
!లక్నో
!46
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |39
|7
|0
|0
|0
|-
!దేవీపటన్
!20
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |16
|4
|0
|0
|0
|-
!బస్తీ
!13
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|6
|0
|0
|0
|-
!గోరఖ్‌పూర్
!28
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |27
|0
|1
|0
|0
|-
!మీరట్
!28
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |23
|5
|0
|0
|0
|-
!అలీగఢ్
!17
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |15
|2
|0
|0
|0
|-
!ఆగ్రా
!23
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |18
|5
|0
|0
|0
|-
!కాన్పూర్
!27
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |20
|7
|0
|0
|0
|-
!అయోధ్య
!25
|12
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |13
|0
|0
|0
|-
!అజంగఢ్
!21
|3
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |17
|0
|1
|0
|-
!ఝాన్సీ
!9
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|1
|0
|0
|0
|-
!చిత్రకూట్
!10
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|2
|0
|0
|0
|-
!ప్రయాగరాజ్
!28
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |14
|11
|1
|0
|2
|-
!వారణాసి
!28
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |15
|13
|0
|0
|0
|-
!మీర్జాపూర్
!12
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |11
|1
|0
|0
|0
|-
!మొత్తం
!403
!273
!125
!2
!1
!2
|}

=== జిల్లాల వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!జిల్లా
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|National Democratic Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''NDA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Samajwadi Party}};color:white&quot; |'''SP+'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|United Progressive Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''UPA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Bahujan Samaj Party}};color:white&quot; |'''BSP'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Other}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:black;&quot;&gt;'''Others'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;6&quot;|సహరాన్‌పూర్ డివిజను
|-
|[[సహారన్‌పూర్ జిల్లా|సహారన్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |5
|2
|0
|0
|0
|-
|[[షామ్లీ జిల్లా|షామ్లి]]
|0
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[ముజఫర్ నగర్ జిల్లా|ముజఫర్‌నగర్]]
|2
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;| మొరాదాబాద్ డివిజను
|-
|[[బిజ్నౌర్ జిల్లా|బిజ్నోర్]]
|4
|4
|0
|0
|0
|-
|[[మొరాదాబాద్ జిల్లా|మొరాదాబాద్]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|-
|[[సంభల్ జిల్లా|సంభాల్]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[రాంపూర్ జిల్లా|రాంపూర్]]
|2
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[అమ్రోహా జిల్లా|అమ్రోహా]]
|2
|2
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|మీరట్ డివిజను
|-
|[[మీరట్ జిల్లా|మీరట్]]
|3
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|-
|[[బాగ్‌పత్ జిల్లా|బాగ్‌పత్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|1
|0
|0
|0
|-
|[[ఘాజియాబాద్ జిల్లా|ఘజియాబాద్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|0
|-
|[[హాపూర్ జిల్లా|హాపూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|0
|-
|[[గౌతమ బుద్ద నగర్ జిల్లా|గౌతమ బుద్ద నగర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|0
|-
|[[బులంద్‌షహర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|అలీగఢ్ డివిజను
|-
|[[అలీగఢ్ జిల్లా|అలీగఢ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|0
|-
|[[కాస్‌గంజ్ జిల్లా|కాస్‌గంజ్]] 
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|1
|0
|0
|0
|-
|[[ఎటా జిల్లా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
|[[హాత్‌రస్ జిల్లా|హత్రాస్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|1
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|ఆగ్రా డివిజను
|-
|[[మథుర జిల్లా|మథుర]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|0
|-
|[[ఆగ్రా జిల్లా|ఆగ్రా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |9
|0
|0
|0
|0
|-
|[[ఫిరోజాబాద్ జిల్లా|ఫిరోజాబాద్]]
|2
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[మైన్‌పురి జిల్లా|మెయిన్‌పురి]]
|2
|2
|0
|0
|0
|-
|-
!colspan=&quot;6&quot;|బరేలీ డివిజను
|-
|[[బుదౌన్ జిల్లా|బుదౌన్]]
|3
|3
|0
|0
|0
|-
|[[బరేలీ జిల్లా|బరేలీ]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|2
|0
|0
|0
|-
|[[పిలిభిత్ జిల్లా|పిలిభిత్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
|[[షాజహాన్‌పూర్ జిల్లా|షాజహాన్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |6
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|లక్నో డివిజను
|-
|[[లఖింపూర్ ఖేరి జిల్లా|లఖింపూర్ ఖేరీ]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|0
|0
|0
|0
|-
|[[సీతాపూర్ జిల్లా|సీతాపూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|1
|0
|0
|0
|-
|[[హర్దోయ్ జిల్లా|హర్డోయ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|0
|0
|0
|0
|-
|[[ఉన్నావ్ జిల్లా|ఉన్నావ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |6
|0
|0
|0
|0
|-
|[[లక్నో జిల్లా|లక్నో]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|2
|0
|0
|0
|-
|[[రాయ్‌బరేలి జిల్లా|రాయ్‌బరేలి]]
|2
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|అయోధ్య డివిజను
|-
|[[అమేఠీ జిల్లా|అమేథి]]
|2
|2
|0
|0
|0
|-
|[[సుల్తాన్‌పూర్ జిల్లా|సుల్తాన్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|1
|0
|0
|0
|-
|[[బారాబంకీ జిల్లా|బారాబంకి]]
|3
|3
|0
|0
|0
|-
|[[అయోధ్య జిల్లా|అయోధ్య]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|2
|0
|0
|0
|-
|[[అంబేద్కర్ నగర్ జిల్లా|అంబేద్కర్ నగర్]]
|0
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|కాన్పూర్ డివిజను
|-
|[[ఫరూఖాబాద్ జిల్లా|ఫరూఖాబాద్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
|[[కన్నౌజ్ జిల్లా|కన్నౌజ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|0
|-
|[[ఎటావా జిల్లా|ఎటావా]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |2
|0
|0
|0
|-
|[[ఔరైయా జిల్లా|ఔరయ్యా]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |2
|0
|0
|0
|-
|[[కాన్పూర్ దేహత్ జిల్లా|కాన్పూర్ దేహత్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
|[[కాన్పూర్ నగర్ జిల్లా|కాన్పూర్ నగర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|3
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|ఝాన్సీ డివిజను
|-
|[[జలౌన్ జిల్లా|జలౌన్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|1
|0
|0
|0
|-
|[[ఝాన్సీ జిల్లా|ఝాన్సీ]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
|[[లలిత్‌పూర్ జిల్లా|లలిత్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|చిత్రకూట్ డివిజను
|-
|[[హమీర్‌పూర్ జిల్లా|హమీర్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|0
|0
|0
|0
|-
|[[మహోబా జిల్లా|మహోబా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|0
|0
|0
|0
|-
|[[బాందా జిల్లా|బందా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|1
|0
|0
|0
|-
|[[చిత్రకూట్ జిల్లా|చిత్రకూట్]]
|1
|1
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|ప్రయాగరాజ్ డివిజను
|-
|[[ఫతేపూర్ జిల్లా|ఫతేపూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|2
|0
|0
|0
|-
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా (ఉత్తర ప్రదేశ్)|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|2
|2
|1
|0
|2
|-
|[[కౌశాంబి జిల్లా|కౌశంబి]]
|0
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[ప్రయాగ్‌రాజ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|4
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;| దేవిపటన్ డివిజను
|-
|[[బహ్‌రైచ్ జిల్లా|బహ్రైచ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |5
|2
|0
|0
|0
|-
|[[శ్రావస్తి జిల్లా|శ్రవస్తి]]
|1
|1
|0
|0
|0
|-
|[[బల్‌రాంపూర్ జిల్లా|బల్‌రాంపూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|1
|0
|0
|0
|-
|[[గోండా జిల్లా|గోండా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|బస్తీ డివిజను
|-
|[[సిద్ధార్థనగర్ జిల్లా|సిద్ధార్థనగర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|2
|0
|0
|0
|-
|[[బస్తీ జిల్లా|బస్తీ]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|-
|[[సంత్ కబీర్ నగర్ జిల్లా|సంత్ కబీర్ నగర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|గోరఖ్‌పూర్ డివిజను
|-
|[[మహారాజ్‌గంజ్ జిల్లా|మహారాజ్‌గంజ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|1
|0
|0
|-
|[[గోరఖ్‌పూర్ జిల్లా|గోరఖ్‌పూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |9
|0
|0
|0
|0
|-
|[[ఖుషీనగర్ జిల్లా|కుషినగర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|0
|-
|[[డియోరియా జిల్లా|డియోరియా]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|అజంగఢ్ డివిజను
|-
|[[అజంగఢ్ జిల్లా|అజంగఢ్]]
|0
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |10
|0
|0
|0
|-
|[[మౌ జిల్లా|మౌ]]
|1
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |3
|0
|0
|0
|-
|[[బల్లియా జిల్లా|బల్లియా]]
|2
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|1
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|వారణాసి డివిజను
|-
|[[జౌన్‌పూర్ జిల్లా|జాన్‌పూర్]]
|4
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|-
|[[ఘాజీపూర్ జిల్లా|ఘాజీపూర్]]
|0
| style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot; |7
|0
|0
|0
|-
|[[చందౌలీ జిల్లా|చందౌలి]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |3
|1
|0
|0
|0
|-
|[[వారణాసి జిల్లా|వారణాసి]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |8
|0
|0
|0
|0
|-
!colspan=&quot;6&quot;|మీర్జాపూర్ డివిజను
|-
|[[భదోహీ జిల్లా|భదోహి]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |2
|1
|0
|0
|0
|-
|[[మీర్జాపూర్ జిల్లా|మీర్జాపూర్]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |5
|0
|0
|0
|0
|-
|[[సోన్‌భద్ర జిల్లా|సోనభద్ర]]
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot; |4
|0
|0
|0
|0
|-
!మొత్తం
!273
!125
!2
!1
!2
|}

=== పోలింగ్ దశల వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!దశలు
!సీట్లు
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|National Democratic Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''NDA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Samajwadi Party}};color:white&quot; |'''SP+'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|United Progressive Alliance}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''UPA'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Bahujan Samaj Party}};color:white&quot; |'''BSP'''
| style=&quot;text-align:center; background:{{Party color|Other}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:black;&quot;&gt;'''Others'''&lt;/span&gt;
|-
!I
!58
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |46
|12
|0
|0
|0
|-
!II
!55
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |32
|23
|0
|0
|0
|-
!III
!59
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |44
|15
|0
|0
|0
|-
!IV
!59
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |49
|10
|0
|0
|0
|-
!V
!61
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |36
|22
|1
|0
|2
|-
!VI
!57
| style=&quot;background:{{Party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; |39
|16
|1
|1
|0
|-
!VII
!54
|27
|27
|0
|0
|0
|-
!మొత్తం
!403
!273
!125
!2
!1
!2
|}

==ఎన్నికల ఫలితాలు==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; &quot;
! colspan=&quot;2&quot; | నియోజవర్గం
!ఓట్లశాతం&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Constituency data summary |url=https://www.ifp.co.in/manipur/hc-sets-aside-dr-lorho-pfozes-election-declares-bjps-benjamin-mate-as-new-mp |website=Election Commission of India |access-date=3 November 2022 |archive-date=13 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013205210/https://www.ifp.co.in/manipur/hc-sets-aside-dr-lorho-pfozes-election-declares-bjps-benjamin-mate-as-new-mp |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;5&quot; |విజేత
! colspan=&quot;5&quot; |రన్నర్ అప్
! rowspan=&quot;2&quot; data-sort-type=number |మార్జిన్
! rowspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ తేది
|-
! సంఖ్య
! పార్టీ
!%
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! data-sort-type=number | ఓట్లు
!'''%'''
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! data-sort-type=number | ఓట్లు
!'''%'''
|-
!colspan=&quot;15&quot;| [[సహారన్‌పూర్ జిల్లా|సహారన్‌పూర్]]
|-
! 1
|[[బెహత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేహత్]]
|75.58
|ఉమర్ అలీ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,34,513
|47.81
|నరేష్ సైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,633
|34.34
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|37,880
| rowspan=&quot;7&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!2
|[[నకూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నకూర్]]
|76.1
|ముఖేష్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,04,114
|38.47
|ధరమ్ సింగ్ సైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,799
|38.35
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|315
|-
!3
|[[సహరన్‌పూర్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహరన్‌పూర్ నగర్]]
|66.08
|రాజీవ్ గుంబర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,43,195
|48.85
|సంజయ్ గార్గ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,35,761
|46.32
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,434
|-
!4
|[[సహరాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహరాన్‌పూర్]]
|72.27
|అషు ​​మాలిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,07,007
|41.18
|జగ్‌పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|76,262
|29.35
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|30,745
|-
!5
|[[దేవబంద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవబంద్]]
|69.1
|వ. బ్రిజేష్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|93,890
|38.77
|కార్తికేయ రానా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,786
|35.83
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,104
|-
!6
|[[రాంపూర్ మణిహరన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్ మణిహారన్]] 
|71.71
|దేవేంద్ర కుమార్ నిమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,109
|38.37
|రవీంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]      
|68,516
|29.50
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|20,593
|-
!7
|[[గంగో శాసనసభ నియోజకవర్గం|గంగో]]
|70.07
|కీరత్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,16,582
|43.08
|ఇందర్ సైన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,133
|34.42
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|23,449
|-
!colspan=&quot;15&quot;| [[షామ్లీ జిల్లా|షామ్లీ]] 
|-
!8
|[[కైరానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
|75.04
|[[నహిద్ హసన్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,31,035
|54.16
|మృగాంక సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,05,148
|43.46
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|25,887
| rowspan=&quot;3&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!9
|[[థానా భవన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|థానా భవన్]]
|66.87
|అష్రఫ్ అలీ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,03,751
|47.47
|సురేష్ రాణా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,945
|42.53
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|10,806
|-
!10
|[[షామ్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షామ్లీ]]
|67.62
|పర్సన్ కుమార్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,03,070
|48.86
|తేజేంద్ర నిర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|95,963
|45.49
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|7,107
|-
!colspan=&quot;15&quot;|[[ముజఫర్ నగర్ జిల్లా|ముజఫర్‌నగర్]] 
|-
!11
|[[బుధానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బుధాన]]
|67.09
|రాజ్‌పాల్ సింగ్ బలియన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,31,093
|51.28
|ఉమేష్ మాలిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,02,783
|40.21
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|28,310
| rowspan=&quot;6&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!12
|[[చార్తావాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చార్తావాల్]]
|67.68
|పంకజ్ కుమార్ మాలిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,363
|43.82
|సప్నా కశ్యప్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,029
|41.42
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|5,334
|-
!13
|[[పుర్ఖాజి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుర్ఖాజి]]
|65.85
|అనిల్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|92,672
|43.09
|ప్రమోద్ ఉత్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,140
|40.05
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|6,532
|-
!14
|[[ముజఫర్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
|62.89
|కపిల్ దేవ్ అగర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,11,794
|49.57
|సౌరభ్ స్వరూప్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|93,100
|41.28
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,694
|-
!15
|[[ఖతౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖతౌలీ]]
|69.79
|విక్రమ్ సింగ్ సైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,651
|45.34
|రాజ్‌పాల్ సింగ్ సైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|84,306
|37.98
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|16,345
|-
!16
|[[మీరాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరాపూర్]]
|68.88
|[[చందన్ చౌహాన్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,07,421
|49.57
|ప్రశాంత్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|80,041
|36.94
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|27,380
|-
!colspan=&quot;15&quot;| [[బిజ్నౌర్ జిల్లా|బిజ్నోర్]]
|-
!17
|[[నజీబాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నజీబాబాద్]]
|67.1
|తస్లీమ్ అహ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,02,675
|44.14
|కున్వర్ భరతేందు సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,905
|33.92
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|23,770
| rowspan=&quot;8&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!18
|[[నగీనా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నగీనా]]
|64.36
|మనోజ్ కుమార్ పరాస్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,155
|43.51
|డాక్టర్ యశ్వంత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|70,704
|31.67
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|26,451
|-
!19
|[[బర్హాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బర్హాపూర్]]
|67.05
|కున్వర్ సుశాంత్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,100
|41.58
|కపిల్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|85,755
|35.62
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|14,345
|-
!20
|[[ధాంపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధాంపూర్]]
|67.82
|అశోక్ కుమార్ రాణా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|81,791
|39.89
|నయీముల్ హసన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|81,588
|39.79
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|203
|-
!21
|[[నెహ్తార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెహ్తార్]]
|65.82
|ఓంకుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|77,935
|38.98
|మున్షీ రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|77,677
|38.86
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|258
|-
!22
|[[బిజ్నోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]]
|64.52
|సుచి మౌసం చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]]
|97,165
|38.54
|నీరజ్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|95,720
|37.96
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,445
|-
!23
|[[చాంద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాంద్‌పూర్]]
|68.86
|స్వామి ఓంవేష్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|90,522
|40.34
|కమలేష్ సైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,288
|40.24
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|234
|-
!24
|[[నూర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|నూర్‌పూర్]]
|65.94
|రామ్ అవతార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,574
|43.27
|చంద్ర ప్రకాష్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,509
|40.43
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|6,065
|-
!colspan=&quot;15&quot;| [[మొరాదాబాద్ జిల్లా|మొరాదాబాద్]]
|-
!25
|[[కాంత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాంత్]]
|70.11
|కమల్ అక్తర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,34,692
|49.19
|రాజేష్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,514
|33.42
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|43,178
| rowspan=&quot;6&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!26
|[[ఠాకూర్‌ద్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఠాకూర్‌ద్వారా]]
|73.99
|నవాబ్ జాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,34,391
|48.76
|అజయ్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,14,706
|41.62
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|19,684
|-
!27
|[[మొరాదాబాద్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్ రూరల్]]
|64.65
|మహ్మద్ నసీర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,14,337
|56.88
|కృష్ణకాంత్ మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,517
|34.34
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|27,820
|-
!28
|[[మొరాదాబాద్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్ నగర్]]
|60.79
|రితేష్ కుమార్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,48,384
|46.12
|మహ్మద్ యూసుఫ్ అన్సారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,47,602
|45.88
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|782
|-
!29
|[[కుందర్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర్కి]]
|71.4
|జియా ఉర్ రెహమాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,25,792
|46.28
|కమల్ ప్రజాపతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,630
|30.40
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|43,162
|-
!30
|[[బిలారి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిలారి]]
|66.49
|ఎండీ ఫహీమ్ ఇర్ఫాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,338
|39.92
|[[పరమేశ్వర్ లాల్ సైని]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,728
|36.73
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,610
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[సంభల్ జిల్లా|సంభాల్]] 
|-
!31
|[[చందౌసి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చందౌసి]]
|59.45
|గులాబో దేవి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,890
|49.53
|విమలేష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,523
|34.01
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|35,367
| rowspan=&quot;3&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!32
|[[అస్మోలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అస్మోలి]]
|68.48
|పింకీ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,11,652
|42.92
|హరేంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,446
|33.23
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|25,206
|-
!33
|[[సంభాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
|64.47
|ఇక్బాల్ మెహమూద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,07,073
|43.73
|రాజేష్ సింఘాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|65,376
|26.70
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|41,697
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[రాంపూర్ జిల్లా|రాంపూర్]]
|-
!34
|[[సువార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సువార్]]
|69.34
|అబ్దుల్లా ఆజం
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,26,162
|59.19
|హైదర్ అలీ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|65,059
|30.62
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|61,103
| rowspan=&quot;5&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!35
|[[చమ్రావా శాసనసభ నియోజకవర్గం|చమ్రావా]]
|65.13
|నసీర్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|100,976
|50.34
|మోహన్ కుమార్ లోధి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|66,686
|33.24
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|34,290
|-
!36
|[[బిలాస్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|బిలాస్‌పూర్]]
|68.34
|బల్దేవ్ సింగ్ ఔలాఖ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|101,998
|43.17
|అమర్జిత్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|101,691
|43.04
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|307
|-
!37
|[[రాంపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|రాంపూర్]]
|56.61
|ఆజం ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|131,225
|59.71
|ఆకాష్ సక్సేనా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|76,084
|34.62
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|55,141
|-
!38
|[[మిలక్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మిలక్]]
|63.57
|రాజబాల
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,948
|43.11
|విజయ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,036
|40.50
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,912
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అమ్రోహా జిల్లా|అమ్రోహా]] 
|-
!39
|[[ధనౌరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధనౌరా]]
|70.34
|రాజ్‌వీర్ తరారా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,03,054
|42.29
|వివేక్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,629
|37.60
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|11,425
| rowspan=&quot;4&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!40
|[[నౌగవాన్ సాదత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నౌగవాన్ సాదత్]]
|74.49
|సమర్పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,08,497
|44.38
|దేవేందర్ నాగ్‌పాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,957
|41.64
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|6,540
|-
!41
|[[అమ్రోహా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
|71.44
|మెహబూబ్ అలీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,28,735
|57.43
|రామ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|57,699
|25.74
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|71,036
|-
!42
|[[హసన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|హసన్‌పూర్]]
|73.84
|మహేంద్ర ఖడగ్వంశీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,20,135
|44.67
|ముఖ్య గుర్జర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,753
|36.35
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|22,382
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[మీరట్ జిల్లా|మీరట్]] 
|-
!43
|[[సివాల్‌ఖాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సివల్ఖాస్]]
|68.78
|గులాం ముహమ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,01,749
|43.52
|మనీందర్ పాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,567
|39.61
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|9,182
| rowspan=&quot;7&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!44
|[[సర్ధన శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్ధన]]
|67.22
|అతుల్ ప్రధాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,18,573
|48.75
|సంగీత్ సోమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,373
|41.27
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|18,200
|-
!45
|[[హస్తినాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హస్తినాపూర్]]
|66.84
|దినేష్ ఖటిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,587
|46.72
|యోగేష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,00,275
|43.55
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,312
|-
!46
|[[కిథోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిథోర్]]
|69.85
|షాహిద్ మంజూర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,07,104
|42.19
|సత్యవీర్ త్యాగి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,04,924
|41.33
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|2,180
|-
!47
|[[మీరట్ కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరట్ కంటోన్మెంట్]]
|56.84
|అమిత్ అగర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,62,032
|66.27
|మనీష్ అహ్లావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|43,960
|17.98
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,18,072
|-
!48
|[[మీరట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
|64.55
|రఫీక్ అన్సారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,06,395
|52.77
|కమల్ దత్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|80,330
|39.84
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|26,065
|-
!49
|[[మీరట్ దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరట్ సౌత్]]
|61.99
|సోమేంద్ర తోమర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,29,667
|43.46
|ఎండీ ఆదిల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,21,725
|40.79
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,942
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బాగ్‌పత్ జిల్లా|బాగ్‌పత్]]
|-
!50
|[[చప్రౌలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చప్రౌలి]]
|62.28
|అజయ్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,11,880
|53.3
|సహేందర్ రమల
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,372
|39.24
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|29,508
| rowspan=&quot;3&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!51
|[[బరౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరౌత్]]
|64.51
|కృష్ణపాల్ మాలిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,931
|46.34
|జైవీర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|90,616
|46.18
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|315
|-
!52
|[[బాగ్‌పట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]]
|67.7
|యోగేష్ ధామా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,420
|47.37
|మహ్మద్ అహ్మద్ హమీద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|94,687
|44.22
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,733
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఘాజియాబాద్ జిల్లా|ఘజియాబాద్]] 
|-
!53
|[[లోని శాసనసభ నియోజకవర్గం|లోని]]
|61.41
|నంద్ కిషోర్ గుర్జార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,410
|40.44
|మదన్ భయ్యా
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,18,734
|37.68
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|8,676
| rowspan=&quot;5&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!54
|[[మురాద్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మురాద్‌నగర్]]
|60.01
|అజిత్ పాల్ త్యాగి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,69,290
|61.63
|సురేంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|72,195
|26.28
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|97,295
|-
!55
|[[సాహిబాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాహిబాబాద్]]
|47.18
|సునీల్ కుమార్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,22,882
|67.03
|అమర్‌పాల్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,08,047
|22.43
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|2,14,835
|-
!56
|[[ఘజియాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]]
|51.75
|అతుల్ గార్గ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,50,205
|61.37
|విశాల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|44,668
|18.25
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,05,537
|-
!57
|[[మోడీ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మోడీనగర్]]
|67.36
|మంజు శివాచ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,13,349
|50.63
|సుదేష్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|78,730
|35.17
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|34,619
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[హాపూర్ జిల్లా|హాపూర్]] 
|-
!58
|[[ధోలానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధౌలానా]]
|67.77
|ధర్మేష్ సింగ్ తోమర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,028
|44.65
|అస్లాం అలీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,12,400
|40.14
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|12,628
| rowspan=&quot;3&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!59
|[[హాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హాపూర్]]
|66.92
|విజయపాల్ ఆర్తి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,862
|39.69
|గజరాజ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|90,828
|36.84
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,034
|-
!60
|[[గర్ముక్తేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గర్ముక్తేశ్వర్]]
|67.72
|హరేంద్ర సింగ్ తెవాటియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,04,113
|44.07
|రవీంద్ర చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,807
|32.94
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,306
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[గౌతమ బుద్ద నగర్ జిల్లా|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్]] 
|-
!61
|[[నోయిడా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోయిడా]]
|48.77
|పంకజ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,44,319
|70.16
|సునీల్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|62,806
|18.04
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,81,513
| rowspan=&quot;3&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!62
|[[దాద్రీ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|దాద్రీ]]
|58.35
|తేజ్‌పాల్ సింగ్ నగర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,18,068
|61.64
|రాజ్‌కుమార్ భాటి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,850
|22.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,38,218
|-
!63
|[[జేవార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జేవార్]]
|65.87
|ధీరేంద్ర సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,17,205
|50.53
|అవతార్ సింగ్ భదానా
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|60,890
|26.25
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|56,315
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బులంద్‌షహర్ జిల్లా|బులంద్‌షహర్]] 
|-
!64
|[[సికంద్రాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|సికంద్రాబాద్]]
|67.33
|లక్ష్మీ రాజ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,644
|46.00
|రాహుల్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,301
|35.26
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|29,343
| rowspan=&quot;7&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!65
|[[బులంద్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]]
|64.95
|ప్రదీప్ కుమార్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,026
|48.94
|హాజీ యూనస్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,01,426
|38.99
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,600
|-
!66
|[[సయానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సయానా]]
|65.37
|దేవేంద్ర సింగ్ లోధీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,49,125
|58.9
|దిల్నవాజ్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|59,468
|23.49
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|89,657
|-
!67
|[[అనుప్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అనుప్‌షహర్]]
|62.87
|సంజయ్ కుమార్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,602
|52.64
|రామేశ్వర్ లోధి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|47,979
|20.11
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|77,623
|-
!68
|[[దేబాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేబాయి]]
|63.02
|చంద్రపాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,28,640
|58.6
|హరీష్ కుమార్ 
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|60,615
|27.61
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|68,025
|-
!69
|[[షికార్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షికార్‌పూర్]]
|64.18
|అనిల్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,13,855
|53.04
|కిరణ్ పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|58,172
|27.1
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|55,683
|-
!70
|[[ఖుర్జా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖుర్జా]]
|66.64
|మినాక్షి సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,37,461
|52.99
|బన్షీ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,377
|27.13
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|67,084
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[అలీగఢ్ జిల్లా|అలీగఢ్]] 
|-
!71
|[[ఖైర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖైర్]]
|61.7
|అనూప్ ప్రధాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,39,643
|55.55
|చారు కైన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|65,302
|25.98
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|74,341
| rowspan=&quot;7&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!72
|[[బరౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|బరౌలీ]]
|64.28
|ఠాకూర్ జైవీర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,47,984
|60.57
|నరేంద్ర కుమార్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|57,339
|23.47
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|90,645
|-
!73
|[[అట్రౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్రౌలీ]]
|60.02
|సందీప్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,691
|52.03
|వీరేష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,367
|35.75
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|39,324
|-
!74
|[[చర్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|చర్రా]]
|62.79
|ర‌వేంద్ర పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,10,928
|45.79
|లక్ష్మీ ధన్గర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,966
|35.78
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,327
|-
!75
|[[కోయిల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోయిల్]]
|62.34
|అనిల్ పరాశర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,067
|42.81
|షాజ్ ఇషాక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,039
|40.82
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,028
|-
!76
|[[అలీగఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలీగఢ్]]
|63.89
|ముక్తా రాజా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,20,389
|47.66
|జాఫర్ ఆలం
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,07,603
|42.6
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|12,786
|-
!77
|[[ఇగ్లాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇగ్లాస్]]
|61.25
|రాజ్‌కుమార్ సహయోగి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,209
|52.35
|బీర్పాల్ దివాకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|68,046
|28.00
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|59,163
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[హాత్‌రస్ జిల్లా|హత్రాస్]] 
|-
!78
|[[హత్రాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]]
|63.2
|అంజులా సింగ్ మహౌర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,54,655
|58.79
|సంజీవ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|53,799
|20.45
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,00,856
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!79
|[[సదాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సదాబాద్]]
|64.32
|ప్రదీప్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|1,04,874
|43.25
|రాంవీర్ ఉపాధ్యాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,437
|40.60
|style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}} ; color:white;&quot;|6,437
|-
!80
|[[సికిందరావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|సికిందరావు]]
|62.39
|బీరేంద్ర సింగ్ రాణా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,094
|41.63
|లలిత్ ప్రతాప్ బాఘేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,990
|38.19
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|8,104
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[మథుర జిల్లా|మధుర]] 
|-
!81
|[[ఛాటా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఛటా]]
|65.34
|చౌదరి లక్ష్మీ నారాయణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,24,414
|52.18
|తేజ్‌పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|75,466
|31.65
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|48,948
| rowspan=&quot;5&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!82
|[[మాంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మాంట్]]
|64.89
|రాజేష్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,958
|37.35
|శ్యామ్ సుందర్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|74,378
|33.09
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,580
|-
!83
|[[గోవర్ధన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోవర్ధన్]]
|66.31
|ఠాకూర్ మేఘశ్యాం సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,199
|45.21
|రాజ్‌కుమార్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|57,692
|26.03
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,507
|-
!84
|[[మధుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
|57.39
|శ్రీకాంత్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,58,859
|60.26
|ప్రదీప్ మాథుర్
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|49,056
|18.61
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,09,803
|-
!85
|[[బల్దేవ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బలదేవ్]]
|65.15
|[[పూరన్ ప్రకాష్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,414
|44.14
|బబితా దేవి
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|83,159
|33.86
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,255
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[ఆగ్రా జిల్లా|ఆగ్రా]] 
|-
!86
|[[ఎత్మాద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎత్మాద్‌పూర్]]
|67.57
|ధరంపాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,46,603
|48.77
|ప్రవల్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
|98,679
|32.83
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|47,924
| rowspan=&quot;9&quot; |'''10 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!87
|[[ఆగ్రా కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా కంటోన్మెంట్]]
|53.9
|జీఎస్ ధర్మేష్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,17,796
|46.78
|కున్వర్ చంద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,099
|27.44
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|48,697
|-
!88
|[[ఆగ్రా సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా సౌత్]]
|56.75
|యోగేంద్ర ఉపాధ్యాయ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,09,262
|52.39
|వినయ్ అగర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|52,622
|25.23
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|56,640
|-
!89
|[[ఆగ్రా ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా ఉత్తర]]
|55.27
|పురుషోత్తం ఖండేల్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,53,817
|63.89
|షబ్బీర్ అబ్బాస్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|41,447
|17.22
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,12,370
|-
!90
|[[ఆగ్రా రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా రూరల్]]
|60.98
|బేబీ రాణి మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,37,310
|52.63
|కిరణ్ ప్రభా కేశరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|60,702
|23.26
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|76,608
|-
!91
|[[ఫతేపూర్ సిక్రీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రి]]
|67.67
|బాబూలాల్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,095
|46.14
|బ్రిజేష్ చాహర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|RLD]]
|64,826
|26.69
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|47,269
|-
!92
|[[ఖేరాగఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖేరాగఢ్]]
|62.45
|భగవాన్ సింగ్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]]
|96,574
|47.05
|రాంనాథ్ షికార్వార్
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|60,077
|29.27
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|36,497
|-
!93
|[[ఫతేహాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|ఫతేహాబాద్]]
|66.86
|ఛోటేలాల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,811
|50.46
|రూపాలీ దీక్షిత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|55,576
|25.77
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|53,235
|-
!94
|[[బాహ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాహ్]]
|56.91
|రాణి పక్షాలికా సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,360
|41.16
|మధుసూదన్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|54,125
|28.43
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,235
|-
! colspan=&quot;15&quot; |'''[[ఫిరోజాబాద్ జిల్లా]]'''
|-
!95
|[[తుండ్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తుండ్ల]]
|66.65
|ప్రేమపాల్ సింగ్ ధన్గర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,22,881
|49.46
|రాకేష్ బాబు
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,190
|30.26
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|47,691
| rowspan=&quot;5&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!96
|[[జస్రానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|జస్రానా]]
|67.46
|సచిన్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,08,289
|43.71
|మన్వేంద్ర లోధి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,453
|43.37
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|836
|-
!97
|[[ఫిరోజాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]]
|58.91
|మనీష్ అసిజా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,509
|43.43
|సైఫుర్ రెహమాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,554
|30.71
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|32,955
|-
!98
|[[షికోహాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షికోహాబాద్]]
|65.81
|ముఖేష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,06,279
|45.14
|ఓంప్రకాష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,951
|41.18
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|9,328
|-
!99
|[[సిర్సాగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిర్సాగంజ్]]
|64.8
|సర్వేష్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,224
|46.22
|హరిఓం యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,419
|41.99
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|8,805
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[కాస్‌గంజ్ జిల్లా|కాస్‌గంజ్]]
|-
!100
|[[కాస్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాస్‌గంజ్]]
|64.37
|దేవేంద్ర సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,23,410
|52.67
|మన్ పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,145
|32.92
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|46,265
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!101
|[[అమన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అమన్‌పూర్]]
|61.52
|హరిఓం వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,377
|50.4
|సత్యభాన్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|53,048
|27.74
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|43,329
|-
!102
|[[పటియాలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పటియాలి]]
|61.11
|నదీరా సుల్తాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,545
|41.88
|మమతేష్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,957
|40.06
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|4,001
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఎటా జిల్లా]]
|-
!103
|[[అలీగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలీగంజ్]]
|66.15
|సత్యపాల్ సింగ్ రాథోడ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,02,873
|45.44
|రామేశ్వర్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|99,063
|43.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|3,810
| rowspan=&quot;4&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!104
|[[ఎటాహ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]]
|62.35
|విపిన్ వర్మ డేవిడ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,539
|46.34
|జుగేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,292
|38.15
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|17,247
|-
!105
|[[మర్హర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మర్హర]]
|66.76
|వీరేంద్ర సింగ్ లోధీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,387
|49.01
|అమిత్ గౌరవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,778
|40.50
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|17,609
|-
!106
|[[జలేసర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జలేసర్]]
|68.09
|సంజీవ్ కుమార్ దివాకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,339
|45.10
|రంజిత్ సుమన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,898
|42.91
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,441
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[మైన్‌పురి జిల్లా|మెయిన్‌పురి]]
|-
!107
|[[మెయిన్‌పురి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
|61.85
|జైవీర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,814
|46.73
|రాజ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,048
|43.56
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,766
| rowspan=&quot;4&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!108
|[[భోంగావ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భోంగావ్]]
|62.62
|రామ్ నరేష్ అగ్నిహోత్రి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,208
|45.18
|అలోక్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,441
|42.97
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,767
|-
!109
|[[కిష్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిష్ణి]]
|62.98
|బ్రజేష్ కతేరియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,070
|49.58
|ప్రియా రంజన్ అషు దివాకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|77,919
|39.80
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|19,151
|-
!110
|[[కర్హల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కర్హల్]]
|66.02
|అఖిలేష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,48,196
|60.12
|ఎస్పీ సింగ్ బఘేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|80,692
|32.74
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|67,504
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[సంభల్ జిల్లా|సంభాల్]]
|-
!111
|[[గున్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గున్నూర్]]
|58.68
|రాంఖిలాడి సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,23,969
|51.38
|అజిత్ కుమార్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|94,440
|39.14
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|29,529
| rowspan=&quot;1&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బుదౌన్ జిల్లా|బుదౌన్]]
|-
!112
|[[బిసౌలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిసౌలీ]]
|59.34
|అశుతోష్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,10,569
|44.23
|కుశాగ్ర సాగర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,735
|43.50
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|1,834
| rowspan=&quot;6&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!113
|[[సహస్వాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహస్వాన్]]
|58.86
|బ్రజేష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,673
|33.35
|హాజీ విట్టన్ ముసరత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|69,728
|27.79
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,945
|-
!114
|[[బిల్సి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిల్సి]]
|57.8
|హరీష్ చంద్ర శాక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|93,500
|45.54
|చంద్ర ప్రకాష్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|68,385
|33.31
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,115
|-
!115
|[[బదౌన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]]
|58.28
|మహేష్ చంద్ర గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,096
|46.12
|రైష్ అహ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,917
|41.02
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|11,179
|-
!116
|[[షేఖుపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షేఖుపూర్]]
|61.08
|హిమాన్షు యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,05,531
|42.84
|ధర్మేంద్ర శాక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,431
|40.36
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|6,100
|-
!117
|[[డేటాగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|డేటాగంజ్]]
|58.29
|రాజీవ్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,591
|45.34
|అర్జున్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|98,115
|41.35
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,476
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బరేలీ జిల్లా|బరేలీ]]
|-
!118
|[[బహేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బహేరి]]
|72.59
|అతౌర్ రెహమాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,24,145
|46.67
|[[ఛత్రపాల్ సింగ్ గాంగ్వార్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,20,790
|45.41
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|3,355
| rowspan=&quot;9&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!119
|[[మీర్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీర్‌గంజ్]]
|67.25
|డిసి వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|116,435
|50.98
|సుల్తాన్ బేగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,955
|36.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|32,840
|-
!120
|[[భోజిపురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|భోజిపురా]]
|68.83
|షాజిల్ ఇస్లాం అన్సారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|119,402
|45.88
|బహోరన్‌లాల్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|109,993
|42.26
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|9,409
|-
!121
|[[నవాబ్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నవాబ్‌గంజ్]]
|67.89
|ఎంపీ ఆర్య గంగ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|111,113
|48.20
|భగవత్ శరణ్ గంగ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|101,876
|44.20
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,237
|-
!122
|[[ఫరీద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫరీద్‌పూర్]]
|62
|శ్యామ్ బిహారీ లాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,070
|45.22
|విజయ్ పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,149
|43.78
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|2,921
|-
!123
|[[బిఠారి చైన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిఠారి చైన్‌పూర్]]
|62.92
|రాఘవేంద్ర శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|115,417
|46.53
|ఆగమ్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|99,576
|40.15
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|15,841
|-
!124
|[[బరేలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
|52.43
|అరుణ్ కుమార్ సక్సేనా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|129,014
|53.77
|రాజేష్ అగర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,694
|40.30
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|32,320
|-
!125
|[[బరేలీ కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరేలీ కంటోన్మెంట్]]
|51.79
|సంజీవ్ అగర్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,931
|50.43
|[[సుప్రియా_ఆరోన్|సుప్రియా అరుణ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,163
|44.94
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,768
|-
!126
|[[అయోన్లా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
|60.79
|[[ధరంపాల్]] సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|88,956
|46.45
|పిటి. రాధా కృష్ణ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,532
|36.83
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,424
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[పిలిభిత్ జిల్లా|పిలిభిత్]]
|-
!127
|[[పిలిభిత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
|68.89
|సంజయ్ సింగ్ గాంగ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,506
|48.08
|శైలేంద్ర గంగ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,18,536
|45.41
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,970
| rowspan=&quot;4&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!128
|[[బర్ఖెరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బర్ఖెరా]]
|73.46
|స్వామి ప్రవక్తానంద
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,51,771
|63.80
|హేమరాజ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,299
|29.55
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|81,472
|-
!129
|[[పురాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పురాన్‌పూర్]]
|69.64
|బాబూరామ్ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,34,404
|50.12
|ఆర్తి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|107,828
|40.21
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,576
|-
!130
|[[బిసల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిసల్‌పూర్]]
|66.4
|వివేక్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,21,142
|50.55
|దివ్య గాంగ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,733
|29.52
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|50,409
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[షాజహాన్‌పూర్ జిల్లా|షాజహాన్‌పూర్]]
|-
!131
|[[కత్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|కత్రా]]
|57.55
|వీర్ విక్రమ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|77,800
|39.9
|రాజేష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,443
|39.72
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|357
| rowspan=&quot;6&quot; |'''14 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!132
|[[జలాలాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|జలాలాబాద్]]
|59.04
|హరి ప్రకాష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,609
|45.97
|నీరజ్ నీలినేష్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,037
|43.86
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,572
|-
!133
|[[తిల్హార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిల్హార్]]
|59.99
|సలోన కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,02,307
|47.93
|రోషన్ లాల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,030
|41.71
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|13,277
|-
!134
|[[పోవాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పోవాన్]]
|60.31
|చేత్రం పాసి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,29,785
|55.62
|ఉపేంద్ర పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,207
|33.62
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|51,578
|-
!135
|[[షాజహాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]]
|54.57
|సురేష్ కుమార్ ఖన్నా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,09,942
|48.98
|తన్వీర్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,00,629
|44.83
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,313
|-
!136
|[[దాద్రౌల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దాద్రౌల్]]
|62.96
|[[మన్వేంద్ర సింగ్ (ఉత్తరప్రదేశ్ రాజకీయ నాయకుడు)|మన్వేంద్ర సింగ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,957
|45.06
|రాజేష్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,256
|40.73
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,701
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[లఖింపూర్ ఖేరి జిల్లా|లఖింపూర్ ఖేరి]]
|-
!137
|[[పలియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పలియా]]
|65.58
|హర్విందర్ కుమార్ సహాని
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,18,864
|50.2
|ప్రితీందర్ సింగ్ కక్కు
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,735
|34.1
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|38,129
| rowspan=&quot;8&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!138
|[[నిఘసన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిఘసన్]]
|69.57
|శశాంక్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,26,488
|53.41
|RS కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|85,479
|36.1
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|41,009
|-
!139
|[[గోల గోక్రానాథ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోల గోక్రానాథ్]]
|65.62
|అరవింద్ గిరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,26,534
|48.67
|వినయ్ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,240
|37.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|29,294
|-
!140
|[[శ్రీ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|శ్రీ నగర్]]
|71.81
|మంజు త్యాగి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,249
|47.21
|రామ్ శరణ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|90,641
|39.53
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|17,608
|-
!141
|[[ధౌరహరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధౌరహరా]]
|69.04
|వినోద్ శకర్ అవస్థి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,13,498
|49.49
|వరుణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,888
|38.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,610
|-
!142
|[[లఖింపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|లఖింపూర్]]
|65.44
|యోగేష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,663
|47.38
|[[ఉత్కర్ష్ వర్మ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,07,085
|39.74
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|20,578
|-
!143
|[[కాస్తా శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాస్తా]]
|69.6
|సౌరభ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,03,315
|47.93
|సునీల్ కుమార్ లాలా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,498
|41.52
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|13,817
|-
!144
|[[మొహమ్మది శాసనసభ నియోజకవర్గం|మొహమ్మది]]
|68.63
|లోకేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,377
|42.75
|దౌద్ అహ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,506
|40.66
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,871
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[సీతాపూర్ జిల్లా|సీతాపూర్]]
|-
!145
|[[మహోలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహోలి]]
|66.11
|శశాంక్ త్రివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,040
|44.73
|అనూప్ కుమార్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|99,868
|39.87
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|12,172
| rowspan=&quot;9&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!146
|[[సీతాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
|58.24
|రాకేష్ రాథోడ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,349
|42.72
|రాధే శ్యామ్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|98,096
|42.18
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,253
|-
!147
|[[హర్‌గావ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరగావ్]]
|68.07
|సురేష్ రాహి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,16,691
|52.46
|రాంహెత్ భారతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,531
|35.31
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|38,160
|-
!148
|[[లాహర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాహర్‌పూర్]]
|66.74
|అనిల్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,12,987
|47.05
|సునీల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,832
|41.57
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,155
|-
!149
|[[బిస్వాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిస్వాన్]]
|70.1
|నిర్మల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,06,014
|44.77
|అఫ్జల్ కౌసర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,536
|40.35
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,478
|-
!150
|[[సేవాత శాసనసభ నియోజకవర్గం|సేవాత]]
|71.04
|జ్ఞాన్ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,057
|47.43
|మహేంద్ర కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|87,619
|39.34
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|20,438
|-
!151
|[[మహమూదాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహమూదాబాద్]]
|69.66
|ఆశా మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,091
|41.91
|నరేంద్ర సింగ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,869
|39.51
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,222
|-
!152
|[[సిధౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిధౌలీ]]
|68.62
|మనీష్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,06,222
|43.58
|డాక్టర్ హరగోవింద్ భార్గవ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,506
|39.6
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,716
|-
!153
|[[మిస్రిఖ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]]
|61.527
|రామకృష్ణ భార్గవ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,092
|41.15
|మనోజ్ కుమార్ రఘువంశీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|SBSP]]
|79,627
|35.97
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|11,465
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[హర్దోయ్ జిల్లా|హర్దోయ్]]
|-
!154
|[[సవైజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సవైజ్‌పూర్]]
|61.54
|మాధవేంద్ర ప్రతాప్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,14,623
|46.03
|పదమ్రాగ్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,576
|35.68
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,047
| rowspan=&quot;8&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!155
|[[షహాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|షహాబాద్]]
|65.76
|రజనీ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|94,561
|40.49
|ఆసిఫ్ ఖాన్ బాబు
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,082
|37.72
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,479
|-
!156
|[[హర్డోయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హర్డోయ్]]
|57.52
|[[నితిన్ అగర్వాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,26,750
|53.19
|అనిల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,339
|35.39
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,411
|-
!157
|[[గోపమౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోపమౌ]]
|61.99
|శ్యామ్ ప్రకాష్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,762
|43.07
|రాజేశ్వరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,764
|39.32
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,998
|-
!158
|[[సందీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సందీ]]
|58.89
|ప్రభాష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|81,519
|41.7
|ఉషా వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,286
|36.97
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,233
|-
!159
|[[బిల్గ్రామ్-మల్లన్వాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిల్గ్రామ్-మల్లన్వాన్]]
|61.47
|ఆశిష్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,075
|34.96
|బ్రిజేష్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|57,185
|24.36
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,890
|-
!160
|[[బలమౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బలమౌ]]
|55.12
|రామ్ పాల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|81,994
|42.84
|రాంబాలి వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|55,570
|29.13
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,424
|-
!161
|[[శాండిలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|శాండిలా]]
|59.92
|[[అల్కా సింగ్ అర్కవంశి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,730
|49.76
|అబ్దుల్ మన్నన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|64,627
|31.61
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|37,103
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఉన్నావ్ జిల్లా|ఉన్నావ్]]
|-
!162
|[[బంగార్‌మావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బంగార్‌మావు]]
|56.94
|శ్రీకాంత్ కోటియార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,980
|44.7
|మున్నా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,187
|36.94
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|15,793
| rowspan=&quot;6&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!163
|[[సఫీపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సఫీపూర్]]
|57.05
|బంబలాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,02,968
|52.13
|సుధీర్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|68,836
|34.85
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|34,132
|-
!164
|[[మోహన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మోహన్]]
|61.82
|బ్రజర్ష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,13,291
|53.45
|ఆంచల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,112
|33.08
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|43,179
|-
!165
|[[ఉన్నావ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]]
|59.96
|పంకజ్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|126,670
|51.62
|అభినవ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,542
|38.94
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|31,128
|-
!166
|[[భగవంత్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భగవంత్‌నగర్]]
|59.31
|అశుతోష్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|127,118
|51.28
|అంకిత్ పరిహార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,108
|33.93
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|43,010
|-
!167
|[[పూర్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూర్వా]]
|61.62
|అనిల్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|133,827
|52.27
|ఉదయ్ రాజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,02,766
|40.14
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|31,061
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[లక్నో జిల్లా|లక్నో]]
|-
!168
|[[మలిహాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలిహాబాద్]]
|66.68
|జై దేవి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,06,372
|44.15
|సురేంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|98,627
|40.93
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,745
| rowspan=&quot;9&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!169
|[[బక్షి కా తలాబ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బక్షి కా తలాబ్]]
|69.82
|యోగేష్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,47,922
|46.36
|గోమతి యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,20,134
|37.65
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|27,788
|-
!170
|[[సరోజినీ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సరోజినీ నగర్]]
|57.71
|రాజేశ్వర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,60,626
|49.07
|అభిషేక్ మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,04,440
|31.9
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|56,186
|-
!171
|[[లక్నో వెస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లక్నో వెస్ట్]]
|58.29
|అర్మాన్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,24,497
|48.19
|అంజలి కుమార్ శ్రీవాస్తవ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,16,313
|45.03
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|8,184
|-
!172
|[[లక్నో నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లక్నో నార్త్]]
|56.29
|డాక్టర్ నీరజ్ బోరా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,39,159
|53.3
|పూజా శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,05,206
|40.29
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|33,953
|-
!173
|[[లక్నో తూర్పు శాసనసభ నియోజకవర్గం|లక్నో తూర్పు]]
|56.27
|అశుతోష్ టాండన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,52,928
|59.4
|అనురాగ్ భదౌరియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,197
|32.7
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|68,731
|-
!174
|[[లక్నో సెంట్రల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లక్నో సెంట్రల్]]
|56.81
|రవిదాస్ మెహోత్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,04,488
|49.62
|రజనీష్ కుమార్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|93,553
|44.43
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|10,935
|-
!175
|[[లక్నో కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లక్నో కంటోన్మెంట్]]
|53.7
|బ్రజేష్ పాఠక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,147
|54.7
|సురేంద్ర సింగ్ గాంధీ 'రాజు గాంధీ'
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|68,635
|34.71
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|39,512
|-
!176
|[[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మోహన్ లాల్ గంజ్]]
|67.69
|అమ్రేష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,089
|43.58
|సుశీల సరోజ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|90,541
|36.84
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|16,548
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[రాయ్‌బరేలి జిల్లా|రాయ్‌బరేలీ]]
|-
!177
|[[బచ్రావాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బచ్రావాన్]]
|62.17
|శ్యామ్ సుందర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|65,747
|31.38
|లక్ష్మీకాంత్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|62,935
|30.04
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|2,812
| rowspan=&quot;1&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అమేఠీ జిల్లా|అమేథి]]
|-
!178
|[[తిలోయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిలోయ్]]
|58.31
|మయాంకేశ్వర్ శరణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,472
|48.54
|మొహమ్మద్ నయీమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,643
|34.96
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|27,829
| rowspan=&quot;1&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[రాయ్‌బరేలి జిల్లా|రాయ్‌బరేలీ]]
|-
!179
|[[హర్‌చంద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హర్‌చంద్‌పూర్]]
|63.09
|రాహుల్ రాజ్‌పూత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,498
|45.87
|రాకేష్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,009
|38.69
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|14,489
| rowspan=&quot;2&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!180
|[[రాయ్‌బరేలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌బరేలి]]
|62.32
|అదితి సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|102,429
|44.51
|రామ్ ప్రతాప్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,254
|41.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|7,175
|-
!181
|[[సలోన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సలోన్]]
|57.35
|అశోక్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,715
|43.79
|జగదీష్ ప్రసాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|85,604
|42.73
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,511
| rowspan=&quot;1&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!182
|[[సరేని శాసనసభ నియోజకవర్గం|సరేని]]
|58.34
|దేవేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|66,166
|30.53
|ధీరేంద్ర బహదూర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|62,359
|28.78
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|3,807
| rowspan=&quot;2&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!183
|[[ఉంచహార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉంచహర్]]
|62.54
|మనోజ్ కుమార్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|82,514
|38.92
|అమర్‌పాల్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|75,893
|35.79
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|6,621
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[అమేఠీ జిల్లా|అమేథి]]
|-
!184
|[[జగదీష్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|జగదీష్‌పూర్]]
|53.72
|సురేష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,315
|43.94
|విజయ్ కుమార్
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|66,491
|32.71
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|22,824
| rowspan=&quot;3&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!185
|[[గౌరీగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గౌరీగంజ్]]
|57.94
|రాకేష్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,040
|38.96
|చంద్ర ప్రకాష్ మిశ్ర మతియారి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|72,077
|35.53
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|6,963
|-
!186
|[[అమేథీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అమేథీ]]
|54.27
|మహారాజీ ప్రజాపతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,217
|46.46
|సంజయ సిన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|70,121
|39.93
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|18,096
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[సుల్తాన్‌పూర్ జిల్లా|సుల్తాన్‌పూర్]]
|-
!187
|[[ఇసౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇసౌలీ]]
|56.54
|మొహమ్మద్ తాహిర్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,629
|34.34
|ఓం ప్రకాష్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,360
|34.21
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|269
| rowspan=&quot;5&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!188
|[[సుల్తాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
|57.68
|వినోద్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,715
|42.24
|అనూప్ సందా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,706
|41.78
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,009
|-
!189
|[[సుల్తాన్‌పూర్ సదర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్ సదర్]]
|59.1
|రాజ్ ప్రసాద్ ఉపాధ్యాయ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|85,249
|41.89
|అరుణ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,495
|34.15
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|15,754
|-
!190
|[[లంభువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|లంభువా]]
|57.12
|సీతారాం వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,999
|39.37
|సంతోష్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|73,466
|34.85
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,533
|-
!191
|[[కడిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడిపూర్]]
|58.48
|రాజేష్ గౌతమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,405
|43.44
|భగేలు రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,682
|31.85
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,723
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఫరూఖాబాద్ జిల్లా|ఫరూఖాబాద్]]
|-
!192
|[[కైమ్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైమ్‌గంజ్]]
|61.46
|[[సురభీ సింగ్|సురభి]]
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|1,14,952
|47.65
|సర్వేష్ అంబేద్కర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,409
|39.97
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|18,543
| rowspan=&quot;4&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!193
|[[అమృతపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అమృతపూర్]]
|59.16
|సుశీల్ కుమార్ షాక్యా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,848
|53.1
|డాక్టర్ జితేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|54,162
|29.1
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|44,686
|-
!194
|[[ఫరూఖాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
|56
|సునీల్ దత్ ద్వివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,314
|53.83
|సుమన్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,988
|34.99
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|39,326
|-
!195
|[[భోజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|భోజ్‌పూర్]]
|61.66
|నాగేంద్ర సింగ్ రాథోడ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,979
|50.68
|అర్షద్ జమాల్ సిద్ధిఖీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,521
|36.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|27,468
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[కన్నౌజ్ జిల్లా|కన్నౌజ్]]
|-
!196
|[[చిబ్రామౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిబ్రామౌ]]
|60.76
|అర్చన పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|124,773
|44.31
|అరవింద్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|123,662
|43.91
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,111
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!197
|[[తిర్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిర్వా]]
|62.63
|కైలాష్ సింగ్ రాజ్‌పుత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|106,089
|44.51
|అనిల్ కుమార్ పాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|101,481
|42.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,608
|-
!198
|[[కన్నౌజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
|63.29
|అసిమ్ అరుణ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|120,876
|44.53
|అనిల్ కుమార్ దోహరే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|114,786
|42.29
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,090
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఎటావా జిల్లా|ఇటావా]]
|-
!199
|[[జస్వంత్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జస్వంత్‌నగర్]]
|64.69
|[[శివపాల్ సింగ్ యాదవ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,59,718
|62.97
|వివేక్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|68,739
|27.1
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|90,979
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!200
|[[ఇటావా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇటావా]]
|60.4
|[[సరితా భదౌరియా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,150
|39.97
|సర్వేష్ కుమార్ శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,166
|38.35
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|3,984
|-
!201
|[[భర్తాన శాసనసభ నియోజకవర్గం|భర్తాన]]
|60.53
|రాఘవేంద్ర గౌతమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,676
|42.02
|సిద్ధార్థ్ శంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,117
|38.96
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,559
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఔరైయా జిల్లా|ఔరైయా]]
|-
!202
|[[బిదునా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిదునా]]
|62.61
|రేఖా వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,757
|42.59
|రియా శక్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,492
|39.19
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|3,265
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!203
|[[దిబియాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దిబియాపూర్]]
|62.03
|ప్రదీప్ కుమార్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,865
|40.34
|లఖన్ సింగ్ రాజ్‌పుత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|80,392
|40.1
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|473
|-
!204
|[[ఔరయ్యా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఔరయ్యా]]
|58.8
|గుడియా కతేరియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|88,631
|45.28
|జితేంద్ర కుమార్ దోహరే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|66,184
|33.81
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|22,447
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[కాన్పూర్ దేహత్ జిల్లా|కాన్పూర్ దేహత్]]
|-
!205
|[[రసూలాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రసూలాబాద్]]
|60.63
|పూనమ్ సంఖ్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,783
|46.77
|కమలేష్ చంద్ర దివాకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,271
|35.8
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,512
| rowspan=&quot;4&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!206
|[[అక్బర్‌పూర్-రానియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్-రానియా]]
|64.73
|[[ప్రతిభా శుక్లా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,827
|43.82
|రామ్ ప్రకాష్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,410
|37.49
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|13,417
|-
!207
|[[సికంద్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సికంద్రా]]
|60.1
|అజిత్ సింగ్ పాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,461
|44.89
|ప్రభాకర్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|57,894
|29.05
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|31,567
|-
!208
|[[భోగ్నిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భోగ్నిపూర్]]
|62.27
|[[రాకేష్ సచన్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,809
|40.25
|నరేంద్ర పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,916
|34.8
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|11,893
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[కాన్పూర్ నగర్ జిల్లా|కాన్పూర్ నగర్]]
|-
!209
|[[బిల్హౌర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిల్హౌర్]]
|62.23
|రాహుల్ బచ్చా సోంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|123,094
|50.34
|రచనా సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,743
|33.02
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,351
| rowspan=&quot;10&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!210
|[[బితూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బితూర్]]
|65.59
|అభిజీత్ సింగ్ సంగ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|107,330
|44.46
|మునేంద్ర శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,257
|35.73
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,073
|-
!211
|[[కళ్యాణ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|కళ్యాణ్‌పూర్]]
|52.89
|నీలిమా కతియార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,997
|52.71
|సతీష్ కుమార్ నిగమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,462
|41.24
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,535
|-
!212
|[[గోవింద్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోవింద్ నగర్]]
|54.66
|సురేంద్ర మైతాని
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|117,501
|61.03
|వికాస్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|36,605
|19.05
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|80,896
|-
!213
|[[సిషామౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిషామౌ]]
|56.83
|హాజీ ఇర్ఫాన్ సోలంకి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,163
|50.68
|సలీల్ విష్ణోయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|66,897
|42.83
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|12,266
|-
!214
|[[ఆర్య నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆర్య నగర్]]
|50.95
|అమితాబ్ బాజ్‌పాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,897
|50.56
|సురేష్ అవస్తి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|68,973
|45.35
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,924
|-
!215
|[[కిద్వాయ్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిద్వాయ్ నగర్]]
|59.06
|మహేష్ త్రివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,14,111
|55.39
|అజయ్ కపూర్
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|76,351
|37.06
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|37,760
|-
!216
|[[కాన్పూర్ కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్ కంటోన్మెంట్]]
|52.37
|మహమ్మద్ హసన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,729
|49.99
|రఘునందన్ సింగ్ భదౌరియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|74,742
|39.44
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|19,987
|-
!217
|[[మహారాజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహారాజ్‌పూర్]]
|56.25
|సతీష్ మహానా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,52,883
|60.6
|ఫతే బహదూర్ సింగ్ గిల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|70,622
|28
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|82,261
|-
!218
|[[ఘటంపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘటంపూర్]]
|60.55
|సరోజ్ కురీల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|81,727
|41.6
|భగవతీ ప్రసాద్ సాగర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|67,253
|34.23
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|14,474
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[జలౌన్ జిల్లా|జలౌన్]]
|-
!219
|[[మధోగఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మధోగఢ్]]
|57.21
|మూలచంద్ర సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,05,231
|41.29
|శీతల్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|70,257
|27.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|34,974
| rowspan=&quot;3&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!220
|[[కల్పి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్పి]]
|59.99
|వినోద్ చతుర్వేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,782
|29.48
|ఛోటే సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|66,966
|28.29
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|2,816
|-
!221
|[[ఒరై శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒరై]]
|60.93
|గౌరీ శంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,28,644
|47.45
|దయాశంకర్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|90,996
|33.56
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|37,648
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ఝాన్సీ జిల్లా|ఝాన్సీ]]
|-
!222
|[[బబినా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాబినా]]
|70.73
|రాజీవ్ సింగ్ 'పరిచా'
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,18,343
|50.44
|యశ్పాల్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|73,814
|31.46
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|44,529
| rowspan=&quot;4&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!223
|[[ఝాన్సీ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ నగర్]]
|59.88
|రవి శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,48,262
|58.65
|సీతారాం కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,909
|28.45
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|76,353
|-
!224
|[[మౌరానీపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మౌరానీపూర్]]
|66.95
|[[రష్మీ ఆర్య]]
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|1,43,577
|51.83
|తిలక్ చంద్ర అహిర్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,982
|30.68
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|58,595
|-
!225
|[[గరౌత శాసనసభ నియోజకవర్గం|గరౌత]]
|67.06
|జవహర్ సింగ్ రాజ్‌పుత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,14,059
|48.34
|దీప్ నారాయణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,397
|34.07
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|33,662
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[లలిత్‌పూర్ జిల్లా|లలిత్‌పూర్]]
|-
!226
|[[లలిత్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లలిత్‌పూర్]]
|68.27
|రామరతన్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,76,550
|52.99
|చంద్రభూషణ్ సింగ్ బుందేల గుడ్డు రాజా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|69,335
|20.81
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,07,215
| rowspan=&quot;2&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!227
|[[మెహ్రోని శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెహ్రోని]]
|74.86
|మనోహర్ లాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,84,778
|54.86
|కిరణ్ రమేష్ ఖటిక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|74,327
|22.07
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,10,451
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[హమీర్‌పూర్ జిల్లా|హమీర్‌పూర్]]
|-
!228
|[[హమీర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|హమీర్‌పూర్]]
|63.65
|మనోజ్ కుమార్ ప్రజాపతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,05,432
|40.14
|రామ్ ప్రకాష్ ప్రజాపతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,947
|30.44
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,485
| rowspan=&quot;2&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!229
|[[రథ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రథ్]]
|64.84
|మనీషా అనురాగి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,39,373
|53.79
|చంద్రావతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,394
|29.87
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|61,979
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[మహోబా జిల్లా|మహోబా]]
|-
!230
|[[మహోబా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహోబా]]
|65.4
|రాకేష్ గోస్వామి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|94,490
|45.61
|మనోజ్ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|51,043
|24.64
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|43,447
| rowspan=&quot;2&quot; |'''20 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!231
|[[చరఖారీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చరఖారీ]]
|64.39
|బ్రిజ్‌భూషణ్ రాజ్‌పూత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,02,051
|45.75
|రాంజీవన్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|60,170
|26.97
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|41,881
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బాందా జిల్లా|బందా]]
|-
!232
|[[తింద్వారి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తింద్వారి]]
|61.63
|రామకేష్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,812
|44.24
|బ్రిజేష్ ప్రజాపతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|58,387
|29.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|28,425
| rowspan=&quot;4&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!233
|[[బాబేరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాబేరు]]
|60.75
|విషంభర్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,614
|38.75
|అజయ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|72,221
|35.15
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,393
|-
!234
|[[నారాయణి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నారాయణి]]
|62.5
|శ్రీమతి ఒమ్మని వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,263
|38.91
|కిరణ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,544
|35.77
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,719
|-
!235
|[[బాందా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాందా]]
|63.59
|ప్రకాష్ ద్వివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|81,557
|41.34
|మంజుల సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|66,343
|33.63
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|15,214
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[చిత్రకూట్ జిల్లా|చిత్రకూట్]]
|-
!236
|[[చిత్రకూట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|చిత్రకూట్]]
|64.61
|అనిల్ ప్రధాన్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|104,771
|43.23
|చంద్రికా ప్రసాద్ ఉపాధ్యాయ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,895
|34.62
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|20,876
| rowspan=&quot;2&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!237
|[[మాణిక్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మాణిక్‌పూర్]]
|61.34
|అవినాష్ చంద్ర ద్వివేది
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|73,132
|35.17
|వీర్ సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,084
|34.67
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|1,048
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[ఫతేపూర్ జిల్లా|ఫతేపూర్]]
|-
!238
|[[జహనాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జహనాబాద్]]
|61.16
|రాజేంద్ర సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,503
|41.21
|మదన్ గోపాల్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|60,311
|31.66
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,192
| rowspan=&quot;6&quot; |'''23 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!239
|[[బింద్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బింద్కి]]
|60.98
|జై కుమార్ సింగ్ జైకీ
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|78,165
|40.96
|రామేశ్వర్ దయాళ్ ఉర్ఫ్ దయాలు ఒమెర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,368
|38.97
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|3,797
|-
!240
|[[ఫతేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|ఫతేపూర్]]
|59.87
|చంద్ర ప్రకాష్ లోధీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|96,839
|45.24
|విక్రమ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|88,238
|41.22
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|8,601
|-
!241
|[[అయా షా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అయా షా]]
|58.44
|వికాస్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|71,231
|44.40
|విషంభర్ ప్రసాద్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|58,225
|36.30
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|13,006
|-
!242
|[[హుసైన్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హుసైన్‌గంజ్]]
|61.85
|ఉషా మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,884
|48.78
|[[రణవేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|66,703
|35.41
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|25,181
|-
!243
|[[ఖగా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖగా]]
|58.34
|కృష్ణ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,735
|41.87
|రామతీర్థం పరమహంస
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,226
|39.12
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,509
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా (ఉత్తర ప్రదేశ్)|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|-
!244
|[[రాంపూర్ ఖాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్ ఖాస్]]
|52.3
|ఆరాధన మిశ్ర మోనా
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|84,334
|50.27
|నగేష్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,593
|41.49
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|14,741
| rowspan=&quot;7&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!245
|[[బాబాగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాబాగంజ్]]
|52.18
|వినోద్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}}&quot; |
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|జెడి(ఎల్)]]
|67,282
|40.34
|గిరీష్ చంద్ర
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|51,515
|30.8
|style=&quot;background:{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}} ; color:black;&quot;|15,767
|-
!246
|[[కుందా శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందా]]
|55.2
|రఘురాజ్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}}&quot; |
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|జెడి(ఎల్)]]
|99,612
|50.58
|గుల్షన్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,297
|35.19
|style=&quot;background:{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}} ; color:black;&quot;|30,315
|-
!247
|[[విశ్వనాథ్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|విశ్వనాథ్‌గంజ్]]
|50.28
|జీత్ లాల్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|86,829
|43.21
|సౌరభ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|38,777
|19.3
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|48,052
|-
!248
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|55.18
|రాజేంద్ర మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,762
|45.8
|కృష్ణ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Apna Dal (Kamerawadi)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (కామెరావాడి)|AD(K)]]
|64,699
|33.01
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,063
|-
!249
|[[పట్టి శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|పట్టి]]
|60.52
|రామ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,08,070
|48.73
|రాజేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,019
|38.79
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|22,051
|-
!250
|[[రాణిగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|రాణిగంజ్]]
|56.15
|రాకేష్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,583
|40.05
|ధీరజ్ ఓజా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|72,934
|38.65
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|2,649
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[కౌశాంబి జిల్లా|కౌశాంబి జిల్]]
|-
!251
|[[సిరతు శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిరతు]]
|59.9
|పల్లవి పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|106,278
|46.49
|కేశవ్ ప్రసాద్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,941
|43.28
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,337
| rowspan=&quot;3&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!252
|[[మంఝన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంఝన్‌పూర్]]
|61.77
|ఇంద్రజిత్ సరోజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|121,506
|47.20
|లాల్ బహదూర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,628
|37.93
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|23,878
|-
!253
|[[చైల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చైల్]]
|57.75
|పూజా పాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,818
|39.65
|నాగేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|75,609
|33.76
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,209
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[అలహాబాద్ జిల్లా|ప్రయాగ్‌రాజ్]]
|-
!254
|[[ఫఫమౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫఫమౌ]]
|57.56
|గురుప్రసాద్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,186
|43.26
|అన్సార్ అహ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,862
|36.47
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|14,324
| rowspan=&quot;12&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!255
|[[సోరాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సోరాన్]]
|58.68
|గీతా శాస్త్రి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,474
|40.99
|జమున ప్రసాద్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|85,884
|38.48
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|5,590
|-
!256
|[[ఫుల్పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
|60.32
|ప్రవీణ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|103,557
|42
|ముజతబా సిద్ధిఖీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|100,825
|40.89
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|2,732
|-
!257
|[[ప్రతాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ప్రతాపూర్]]
|55.92
|విజమ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,142
|40.09
|రాకేష్ ధర్ త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|80,186
|35.27
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|10,956
|-
!258
|[[హాండియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|హాండియా]]
|53.47
|హకీమ్ లాల్ బింద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,417
|39.36
|ప్రశాంత్ కుమార్ సింగ్ రాహుల్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|80,874
|37.71
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|3,543
|-
!259
|[[మేజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మేజా]]
|57.22
|సందీప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,555
|42.12
|నీలం కర్వారియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|75,116
|40.28
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|3,439
|-
!260
|[[కరచన శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరచన]]
|58.06
|పీయూష్ రంజన్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|89,527
|44.06
|ఉజ్వల్ రమణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,199
|39.47
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,328
|-
!261
|[[అలహాబాద్ వెస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్ పశ్చిమ]]
|48.49
|సిద్ధార్థ్ నాథ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,18,759
|53.29
|రిచా సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,826
|39.86
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|29,933
|-
!262
|[[అలహాబాద్ ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్ ఉత్తర]]
|39.77
|హర్షవర్ధన్ బాజ్‌పాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,890
|55.07
|సందీప్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|42,007
|23.88
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|54,883
|-
!263
|[[అలహాబాద్ దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్ దక్షిణ]]
|44.27
|నంద్ గోపాల్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,864
|54.14
|రైష్ చంద్ర శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,682
|39.66
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,182
|-
!264
|[[బారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారా]]
|61.25
|వాచస్పతి
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|89,203
|43.49
|అజయ్ మున్నా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,739
|37.38
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|12,464
|-
!265
|[[కొరాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొరాన్]]
|59.04
|రాజమణి కోల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,587
|40.74
|రామ్ దేవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|60,100
|28.95
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,487
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బారాబంకీ జిల్లా|బారాబంకి]]
|-
!266
|[[కుర్సి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుర్సి]]
|73.03
|సాకేంద్ర ప్రతాప్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,18,720
|41.15
|రాకేష్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,18,503
|41.07
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|217
| rowspan=&quot;5&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!267
|[[రామ్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రామ్ నగర్]]
|69.6
|ఫరీద్ మహఫూజ్ కిద్వాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|98,799
|41.96
|శరద్ కుమార్ అవస్థి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,538
|41.85
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|261
|-
!268
|[[బారాబంకి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]]
|67.93
|ధర్మరాజ్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,25,500
|47.11
|రాంకుమారి మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,450
|33.95
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|35,050
|-
!269
|[[జైద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జైద్‌పూర్]]
|70
|గౌరవ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,13,558
|40.86
|అంబరీష్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,10,576
|39.79
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|2,982
|-
!270
|[[దరియాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దరియాబాద్]]
|66.32
|సతీష్ శర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,983
|46.87
|అరవింద్ కుమార్ సింగ్ గోపే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,366
|35.03
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|32,617
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అయోధ్య జిల్లా|అయోధ్య]]
|-
!271
|[[రుదౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం (అయోధ్య జిల్లా)|రుదౌలీ]]
|61.38
|రామ్ చంద్ర యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|94,031
|42.95
|ఆనంద్ సేన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|53,415
|24.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|40,616
| rowspan=&quot;1&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[బారాబంకీ జిల్లా|బారాబంకి]]
|-
!272
|[[హైదర్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హైదర్‌గఢ్]]
|65.78 
|దినేష్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,17,113
|50.9
|రామ్ మగన్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,422
|39.73
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|25,691
| rowspan=&quot;1&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అయోధ్య జిల్లా|అయోధ్య]]
|-
!273
|[[మిల్కీపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మిల్కీపూర్]]
|60.44 
|[[అవధేష్ ప్రసాద్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,905
|47.99
|బాబా గోరఖ్‌నాథ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,567
|41.83
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,338
| rowspan=&quot;4&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!274
|[[బికాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బికాపూర్]]
|63.65
|అమిత్ సింగ్ చౌహాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,268
|44.24
|ఫిరోజ్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,01,708
|42.04
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,560
|-
!275
|[[అయోధ్య శాసనసభ నియోజకవర్గం|అయోధ్య]]
|60.53
|వేద్ ప్రకాష్ గుప్తా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,13,414
|49.04
|తేజ్ నారాయణ్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,424
|40.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|19,990
|-
!276
|[[గోషైంగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోషైంగంజ్]]
|61.07
|అభయ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,05,863
|43.87
|ఆర్తి తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,784
|38.45
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,079
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అంబేద్కర్ నగర్ జిల్లా|అంబేద్కర్ నగర్]]
|-
!277
|[[కటేహరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కటేహరి]]
|62.79
|[[లాల్జీ వర్మ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,524
|37.78
|అవధేష్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|85,828
|34.67
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,696
| rowspan=&quot;5&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!278
|[[తండా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తండా]]
|66.43
|రామ్ మూర్తి వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|95,263
|43.49
|కపిల్ డియో
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|63,166
|28.84
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|32,097
|-
!279
|[[అలపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలపూర్]]
|61.37
|[[త్రిభువన్ దత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,165
|35.55
|త్రివేణీరం
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|64,782
|31.05
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|9,383
|-
!280
|[[జలాల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జలాల్‌పూర్]]
|63.6
|[[రాకేష్ పాండే]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,668
|36.18
|డాక్టర్ రాజేష్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|80,038
|30.91
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,630
|-
!281
|[[అక్బర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]]
|64.6
|రామ్ అచల్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|81,391
|38.14
|ధర్మరాజ్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,595
|32.39
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|12,336
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[బహ్‌రైచ్ జిల్లా|బహ్రైచ్]]
|-
!282
|[[బల్హా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బల్హా]]
|59.22
|సరోజ్ సోంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,00,483
|46.78
|అక్షయ్బర్ నాథ్ కనౌజియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,910
|39.06
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|16,573
| rowspan=&quot;7&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!283
|[[నాన్‌పరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాన్‌పరా]]
|58.07
|రామ్ నివాస్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|87,689
|43.91
|మాధురీ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,505
|37.81
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|12,184
|-
!284
|[[మటేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మటేరా]]
|62.64
|మరియా షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,02,255
|48.13
|అరుణ్ వీర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,827
|43.24
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|10,428
|-
!285
|[[మహాసి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహాసి]]
|63.06
|సురేశ్వర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,17,883
|54.58
|కృష్ణ కుమార్ ఓజా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,199
|34.82
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,684
|-
!286
|[[బహ్‌రైచ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బహ్‌రైచ్]]
|59.04
|అనుప్మా జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,628
|46.45
|యాసర్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,550
|44.69
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,078
|-
!287
|[[పయాగ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయాగ్‌పూర్]]
|59.12
|సుభాష్ త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,10,162
|47.77
|ముఖేష్ శ్రీవాస్తవ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|98,106
|42.54
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|12,056
|-
!288
|[[కైసర్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
|58.13
|ఆనంద్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,195
|45.51
|గౌరవ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|95,424
|42.11
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|7,771
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[శ్రావస్తి జిల్లా|శ్రవస్తి]] 
|-
!289
|[[భింగా శాసనసభ నియోజకవర్గం|భింగా]]
|58.76
|ఇంద్రాణి దేవి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,661
|44.85
|పదమ్ సేన్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,087
|38.98
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,574
| rowspan=&quot;2&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!290
|[[శ్రావస్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]]
|60.81
|రామ్ ఫెరాన్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|98,640
|38.98
|మొహమ్మద్ అస్లాం రైనీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,183
|38.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,457
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[బల్‌రాంపూర్ జిల్లా|బలరాంపూర్]]
|-
!291
|[[తులసిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తులసిపూర్]]
|52.81
|కైలాష్ నాథ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,092
|42.92
|జెబా రిజ్వాన్
|bgcolor=#DDDDDD |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|IND]]
|IND
|51,251
|25.27
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|35,841
|-
!292
|[[గైన్సారి శాసనసభ నియోజకవర్గం|గైన్సారి]]
|51.94
|శివ ప్రతాప్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,345
|39.68
|శైలేష్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,508
|36.61
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|5,837
|-
!293
|[[ఉత్రుల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉత్రుల]]
|45.07
|రామ్ ప్రతాప్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,162
|44.43
|హసీబ్ హసన్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|65,393
|33.93
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,769
|-
!294
|[[బలరాంపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|బలరాంపూర్]]
|48.3
|పల్తు రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,01,146
|48.93
|జాగ్రామ్ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|90,175
|43.62
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,971
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[గోండా జిల్లా|గోండా]]
|-
!295
|[[మెహనౌన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెహనౌన్]]
|58.58
|వినయ్ కుమార్ ద్వివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,07,237
|50.05
|నందితా శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,109
|39.22
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|23,128
| rowspan=&quot;7&quot; |'''27 ఫిబ్రవరి 2022'''
|-
!296
|[[గోండా శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
|57.54
|ప్రతీక్ భూషణ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,528
|48.21
|సూరజ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,828
|44.87
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,700
|-
!297
|[[కత్రా బజార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కత్రాబజార్]]
|60.54
|బవాన్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,12,291
|47.86
|బైజ్‌నాథ్ దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,834
|39.99
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,457
|-
!298
|[[కల్నల్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్నల్‌గంజ్]]
|58.64
|అజయ్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,08,109
|55.8
|యోగేష్ ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,637
|37.49
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|35,472
|-
!299
|[[తారాబ్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తారాబ్‌గంజ్]]
|57.46
|ప్రేమ్ నారాయణ్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,25,325
|59.39
|రామ్ భజన్ చౌబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,365
|33.95
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|53,690
|-
!300
|[[మన్కాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మాన్కాపూర్]]
|55.2
|రమాపతి శాస్త్రి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,05,677
|57.69
|రమేష్ చంద్ర
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|63,328
|34.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,349
|-
!301
|[[గౌరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|గౌరా]]
|53.79
|ప్రభాత్ కుమార్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|73,545
|42.62
|సంజయ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|50,571
|29.31
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|22,974
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[సిద్ధార్థనగర్ జిల్లా|సిద్ధార్థనగర్]]
|-
!302
|[[షోహ్రత్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోహ్రత్‌గఢ్]]
|52.81
|వినయ్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|71,062
|37.46
|ప్రేమ్ చంద్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|46,599
|22.56
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|24,463
| rowspan=&quot;5&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!303
|[[కపిల్వాస్తు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కపిల్వాస్తు]]
|55.71
|శ్యామధాని రాహి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,22,940
|48.72
|వినయ్ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,001
|36.46
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|30,939
|-
!304
|[[బన్సీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్సి]]
|49.51
|జై ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,596
|44.82
|మోను దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|64,256
|34.04
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|20,340
|-
!305
|[[ఇత్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇత్వా]]
|49.56
|మాతా ప్రసాద్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|64,253
|38.54
|సతీష్ చంద్ర ద్వివేది
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|62,591
|37.55
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|1,662
|-
!306
|[[దోమరియాగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]]
|50.42
|సాయిధ ఖాతూన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|85,098
|41.19
|రాఘవేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,327
|40.82
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|771
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[బస్తీ జిల్లా|బస్తీ]]
|-
!307
|[[హరయ్యా శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరయ్యా]]
|56.91
|అజయ్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|88,200
|39.75
|త్రయంబక్ పాఠక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,871
|31.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,329
!rowspan=&quot;5&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!308
|[[కప్తంగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కప్తంగంజ్]]
|59.09
|కవీంద్ర చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,273
|43.66
|చంద్ర ప్రకాష్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|70,094
|32.46
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|24,179
|-
!309
|[[రుధౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం (బస్తీ జిల్లా)|రుధౌలీ]]
|54.47
|రాజేంద్ర చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,360
|36.82
|సంగీత ప్రతాప్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|71,134
|30.33
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|15,226
|-
!310
|[[బస్తీ సదర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బస్తీ సదర్]]
|58.56
|మహేంద్ర నాథ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,029
|39.81
|దయారామ్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,250
|38.99
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|1,779
|-
!311
|[[మహాదేవ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహాదేవ]]
|58.16
|దూద్ రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|83,350
|39.47
|రవి కుమార్ సోంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|77,855
|36.87
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|5,495
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[సంత్ కబీర్ నగర్ జిల్లా|సంత్ కబీర్ నగర్]]
|-
!312
|[[మెహదావాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెహదావాల్]]
|52.9
|అనిల్ కుమార్ త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|90,193
|37.23
|జై చంద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,970
|35.08
|style=&quot;background:{{party color|NISHAD Party}} ; color:white;&quot;|5,223
| rowspan=&quot;3&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!313
|[[ఖలీలాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖలీలాబాద్]]
|54.72
|అంకుర్ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|76,086
|30.36
|దిగ్విజయ్ నారాయణ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|63,464
|25.32
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|12,262
|-
!314
|[[ధన్‌ఘాటా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధన్‌ఘాటా]]
|55.81
|గణేష్ చంద్ర
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,241
|38.50
|అలగు ప్రసాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|72,688
|33.62
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,553
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[మహారాజ్‌గంజ్ జిల్లా|మహరాజ్‌గంజ్]]
|-
!315
|[[ఫారెండా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫారెండా]]
|60.9
|వీరేంద్ర చౌదరి
|bgcolor=#00BFFF|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|85,181
|40.28
|బజరంగ్ బహదూర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]పీ
|83,935
|35.69
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;&quot;|1,246
| rowspan=&quot;5&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!316
|[[నౌతాన్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నౌతాన్వా]]
|61.5
|రిషి త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|90,263
|40.03
|కున్వర్ కౌశల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,392
|33.23
|style=&quot;background:{{party color|NISHAD Party}} ; color:white;&quot;|15,691
|-
!317
|[[సిస్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిస్వా]]
|65.51
|ప్రేమ్ సాగర్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,27,673
|50.05
|సుశీల్ కుమార్ తిబ్రేవాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|64,942
|25.46
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|62,731
|-
!318
|[[మహరాజ్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారాజ్‌గంజ్]]
|63.45
|జై మంగళ్ కనోజియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,36,071
|51.08
|నిర్మేష్ మంగళ్
|bgcolor=#DDDDDD |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|IND]]
|59,168
|22.53
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|76,903
|-
!319
|[[పనియార శాసనసభ నియోజకవర్గం|పనియారా]]
|61.36
|జ్ఞానేంద్ర సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,35,463
|52.11
|కృష్ణభన్ సింగ్ సైంత్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,035
|28.48
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|61,428
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[గోరఖ్‌పూర్ జిల్లా|గోరఖ్‌పూర్]]
|-
!320
|[[కైంపియార్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైంపియర్‌గంజ్]]
|58.48
|ఫతే బహదూర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,22,032
|54.38
|కాజల్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,376
|35.37
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,656
| rowspan=&quot;9&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!321
|[[పిప్రైచ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిప్రైచ్]]
|63.73
|మహేంద్ర పాల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,41,780
|54.86
|అమరేంద్ర నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,423
|29.57
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|65,357
|-
!322
|[[గోరఖ్‌పూర్ అర్బన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్ అర్బన్]]
|53.8
|యోగి ఆదిత్యనాథ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,65,499
|66.18
|సుభావతి ఉపేంద్ర దత్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|62,109
|24.84
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,03,390
|-
!323
|[[గోరఖ్‌పూర్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్ రూరల్]]
|60.79
|బిపిన్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,26,376
|49.59
|విజయ్ బహదూర్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,02,306
|40.14
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|24,070
|-
!324
|[[సహజన్వా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహజన్వా]]
|59.13
|ప్రదీప్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,05,981
|47.21
|యశ్వంత్ సింగ్ రావత్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|62,575
|27.87
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|43,406
|-
!325
|[[ఖజాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖజానీ]]
|52.31
|[[శ్రీరామ్ చౌహాన్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,210
|45.31
|రూపావతి బేల్దార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|53,109
|26.71
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|37,101
|-
!326
|[[చౌరీ-చౌరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|చౌరీ-చౌరా]]
|57.99
|సర్వన్ కుమార్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,958
|44.65
|కెప్టెన్ బ్రిజేష్ చంద్ర లాల్ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|50,831
|24.68
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|41,127
|-
!327
|[[బన్స్‌గావ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాన్స్‌గావ్]]
|49.48
|విమలేష్ పాశ్వాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,224
|46.26
|సంజయ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|54,915
|29.13
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|32,209
|-
!328
|[[చిలుపర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిలుపర్]]
|52.98
|రాజేష్ త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|96,777
|42.49
|వినయ్ శంకర్ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,132
|32.98
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,645
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[ఖుషీనగర్ జిల్లా|ఖుషినగర్]]
|-
!329
|[[ఖద్దా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖద్దా]]
|60.27
|వివేకానంద పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|88,291
|43.08
|విజయ్ ప్రతాప్ కుష్వాహ
|bgcolor=#DDDDDD |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|IND]]
|46,840
|22.85
|style=&quot;background:{{party color|NISHAD Party}} ; color:white;&quot;|41,451
| rowspan=&quot;7&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!330
|[[పద్రౌనా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పద్రౌన]]
|60.1
|మనీష్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,14,496
|49.8
|విక్రమ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|72,488
|31.53
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|42,008
|-
!331
|[[తమ్కుహి రాజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తమ్కుహి రాజ్]]
|56.6
|అసిమ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,15,123
|50.81
|ఉదయ్ నారాయణ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|48,651
|21.47
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|66,472
|-
!332
|[[ఫాజిల్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫాజిల్‌నగర్]]
|56.2
|సురేంద్ర కుమార్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,16,029
|51.61
|స్వామి ప్రసాద్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,015
|31.15
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|45,014
|-
!333
|[[ఖుషీనగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖుషీనగర్]]
|59.23
|పంచానంద్ పాఠక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,15,268
|52.14
|రాజేష్ ప్రతాప్ రావు
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,478
|36.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|34,790
|-
!334
|[[హటా శాసనసభ నియోజకవర్గం|హటా]]
|58
|మోహన్ వర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,20,666
|55.7
|రణవిజయ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|61,301
|28.3
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|59,365
|-
!335
|[[రాంకోలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాంకోలా]]
|57.58
|వినయ్ ప్రకాష్ గోండ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,24,792
|58.27
|పూర్ణమసి దేహతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|52,249
|24.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|72,543
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[డియోరియా జిల్లా|డియోరియా]]
|-
!336
|[[రుద్రపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రుద్రపూర్]]
|56.59
|జై ప్రకాష్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,187
|42.99
|రామ్ భువల్ నిషాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|36,251
|19.93
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|41,936
| rowspan=&quot;7&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!337
|[[డియోరియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
|56.69
|శలభ్ మణి త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|1,06,701
|53.52
|అజయ్ ప్రతాప్ సింగ్ సైంత్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|66,046
|33.13
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|40,655
|-
!338
|[[పథర్‌దేవా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పథర్‌దేవా]]
|59.37
|సూర్య ప్రతాప్ షాహి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|93,858
|46.65
|బ్రహ్మ శంకర్ త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|65,177
|32.4
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|28,681
|-
!339
|[[రాంపూర్ కార్ఖానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్ కార్ఖానా]]
|58.08
|సురేంద్ర చౌరాసియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,742
|43.85
|గజాల లారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,072
|36.76
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|14,670
|-
!340
|[[భట్పర్ రాణి శాసనసభ నియోజకవర్గం|భట్పర్ రాణి]]
|57.43
|సభ కుమార్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|91,282
|46.98
|అశుతోష్ ఉపాధ్యాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|73,200
|37.68
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|18,082
|-
!341
|[[సేలంపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
|51.65
|విజయ్ లక్ష్మి గౌతమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,047
|46.15
|మన్బోధ్ ప్రసాద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|65,439
|36.8
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|16,608
|-
!342
|[[బర్హాజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బర్హాజ్]]
|58.11
|దీపక్ మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|85,758
|46.33
|మురళీ మనోహర్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|68,897
|37.22
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|16,861
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[అజంగఢ్ జిల్లా|అజంగఢ్]]
|-
!343
|[[అట్రౌలియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్రోలియా]]
|60.86
|సంగ్రామ్ సింగ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,502
|39.55
|ప్రశాంత్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|74,255
|32.10
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|17,247
| rowspan=&quot;10&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!344
|[[గోపాల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|గోపాల్‌పూర్]]
|58.94
|నఫీస్ అహ్మద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|84,401
|40.87
|సత్యేంద్ర రాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|60,094
|29.10
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|24,307
|-
!345
|[[సాగ్రీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాగి]]
|57.77
|హృదయ్ నారాయణ్ సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,093
|42.76
|శ్రీమతి వందనా సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|60,578
|31.17
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|22,515
|-
!346
|[[ముబారక్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ముబారక్‌పూర్]]
|63.29
|అఖిలేష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|80,726
|36.02
|అరవింద్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|51,623
|23.03
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|29,103
|-
!347
|[[అజంగఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]]
|59.64
|దుర్గా ప్రసాద్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|100,813
|42.66
|అఖిలేష్ కుమార్ మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,777
|35.87
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|16,036
|-
!348
|[[నిజామాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|నిజామాబాద్]]
|56.4
|అలంబాడి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|79,835
|43.22
|మనోజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|45,648
|24.71
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|34,187
|-
!349
|[[ఫూల్పూర్ పావాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫూల్పూర్ పావాయి]]
|58.77
|రమాకాంత్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|81,164
|42
|రామ్‌సురత్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|55,858
|28.91
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|25,306
|-
!350
|[[దిదర్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దిదర్‌గంజ్]]
|54.98
|కమలాకాంత్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,342
|36.99
|కృష్ణ మురారి విశ్వకర్మ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|60,781
|30.25
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|13,561
|-
!351
|[[లాల్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]]
|53.65
|బెచాయి సరోజ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|83,767
|38.31
|[[నీలం సోంకర్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,034
|31.57
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|14,733
|-
!352
|[[మెహనగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెహనగర్]]
|54.67
|పూజ సరోజ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,960
|39.35
|మంజు సరోజ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|72,811
|32.94
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|14,149
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[మౌ జిల్లా|మౌ]]
|-
!353
|[[మధుబన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|మధుబన్]]
|55.54
|రాంవిలాష్ చౌహాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|79,032
|35.24
|ఉమేష్ పాండే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,584
|33.26
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|4,448
| rowspan=&quot;4&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!354
|[[ఘోసి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
|58.53
|దారా సింగ్ చౌహాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|108,430
|42.21
|విజయ్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,214
|33.57
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|22,216
|-
!355
|[[మహమ్మదాబాద్-గొహ్నా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహమ్మదాబాద్-గోహ్నా]]
|60
|రాజేంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,688
|41.48
|పూనమ్ సరోజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|68,039
|29.80
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|26,649
|-
!356
|[[మౌ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మౌ]]
|57.92
|అబ్బాస్ అన్సారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహుల్ SBSP]]
|124,691
|44.69
|అశోక్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,575
|31.03
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|38,116
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[బల్లియా జిల్లా|బల్లియా]]
|-
!357
|[[బెల్తారా రోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెల్తారా రోడ్]]
|55.72
|హన్సు రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|78,995
|39.57
|చట్టు రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|73,481
|36.81
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|5,514
| rowspan=&quot;7&quot; |'''3 మార్చి 2022'''
|-
!358
|[[రాసర శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాసర]]
|56.28
|ఉమాశంకర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot;    |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
|87,887
|43.82
|మహేంద్ర
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|81,304
|40.54
|style=&quot;background:{{party color|Bahujan Samaj Party}} ; color:white;&quot;|6,583
|-
|-
!359
|[[సికిందర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సికిందర్‌పూర్]]
|57.3
|జియావుద్దీన్ రిజ్వీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|75,446
|42.75
|సంజయ్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|63,591
|36.03
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|11,855
|-
!360
|[[ఫెఫానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫెఫానా]]
|57.27
|సంగ్రామ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,516
|48.78
|ఉపేంద్ర తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|73,162
|38.57
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|19,354
|-
!361
|[[బల్లియా నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బల్లియా నగర్]]
|54.04
|దయాశంకర్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|103,873
|51.22
|నారద్ రాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,634
|38.28
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,239
|-
!362
|[[బన్స్డిహ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్స్డిహ్]]
|53.08
|శ్రీమతి కేతకీ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|103,305
|47.67
|రామ్ గోవింద్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|81,953
|37.82
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|21,352
|-
!363
|[[బైరియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బైరియా]]
|48.11
|జై ప్రకాష్ ఆంచల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|71,241
|40.33
|ఆనంద్ స్వరూప్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|58,290
|33.00
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|12,951
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[జౌన్‌పూర్ జిల్లా|జాన్‌పూర్]]
|-
!364
|[[బద్లాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బద్లాపూర్]]
|59.03
|రమేష్ చంద్ర మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|82,391
|39.72
|బాబా దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|81,065
|39.08
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,326
| rowspan=&quot;9&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!365
|[[షాగంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షాగంజ్]]
|59.13
|రమేష్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|87,233
|36.21
|శైలేంద్ర యాదవ్ లాలై
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,514
|35.91
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|719
|-
!366
|[[జౌన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జాన్‌పూర్]]
|57.03
|గిరీష్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,760
|39.35
|మొహమ్మద్ అర్షద్ ఖాన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|89,708
|36.11
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|8,052
|-
!367
|[[మల్హాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|మల్హాని]]
|60.28
|లక్కీ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|97,357
|42.57
|[[ధనంజయ్ సింగ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal (United)}}&quot;|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|JD(U)]]
|79,830
|34.91
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|17,527
|-
!368
|[[ముంగ్రా బాద్‌షాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ముంగ్రా బాద్షాపూర్]]
|56.85
|పంకజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,048
|41.90
|అజయ్ దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|86,818
|39.52
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|5,230
|-
!369
|[[మచ్లిషహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]]
|54.3
|[[రాగిణి సోన్కర్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|91,659
|41.99
|మిహిలాల్ గౌతమ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|83,175
|38.10
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|8,484
|-
!370
|[[మరియహు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మరియహు]]
|57.38
|ఆర్కే పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|76,007
|39.25
|సుష్మా పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|74,801
|38.62
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|1,206
|-
!371
|[[జఫ్రాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జఫ్రాబాద్]]
|56.05
|జగదీష్ నారాయణ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|90,620
|40.57
|హరేంద్ర ప్రసాద్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,328
|37.76
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|6,292
|-
!372
|[[కెరకట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కెరకట్]]
|57.65
|తూఫాని సరోజ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,022
|39.13
|దినేష్ చౌదరి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,178
|35.04
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|9,844
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[ఘాజీపూర్ జిల్లా|ఘాజీపూర్]]
|-
!373
|[[జఖానియన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జఖానియన్]]
|58.89
|బేడీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|1,13,378
|44.53
|రామరాజ్ వనవాసి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|76,513
|30.05
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|36,865
| rowspan=&quot;7&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!374
|[[సైద్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సైద్‌పూర్]]
|59.06
|అంకిత్ భారతి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,09,711
|46.36
|సుభాష్ పాసి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|73,076
|30.88
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|36,635
|-
!375
|[[ఘాజీపూర్ సదర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్ సదర్]]
|62.04
|జై కిషన్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,472
|40.81
|సంగీతా బల్వంత్ బైండ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|90,780
|40.06
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|1,692
|-
!376
|[[జంగీపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జంగీపూర్]]
|61.16
|వీరేంద్ర యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,03,125
|44.75
|రామనరేష్ కుష్వా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|68,062
|29.53
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|35,063
|-
!377
|[[జహూరాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జహూరాబాద్]]
|60.74
|ఓం ప్రకాష్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|సుహెల్‌దేవ్ బీఎస్‌పీ]]
|1,14,860
|46.45
|కాళీచరణ్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,228
|21.49
|style=&quot;background:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}} ; color:white;&quot;|45,632
|-
!378
|[[మహమ్మదాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహమ్మదాబాద్]]
|57.95
|మున్ను అన్సారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|1,11,443
|45.26
|అల్కా రాయ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|92,684
|37.64
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|18,759
|-
!379
|[[జమానియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|జమానియా]]
|54.79
|[[ఓంప్రకాష్ సింగ్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|94,695
|40.57
|సునీతా సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|72,239
|30.95
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|22,456
|-
! colspan=&quot;15&quot; |[[చందౌలీ జిల్లా|చందౌలీ]]
|-
!380
|[[మొఘల్‌సరాయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మొఘల్‌సరాయ్]]
|60.14
|రమేష్ జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|102,216
|42.40
|చంద్ర శేఖర్ యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|87,295
|36.21
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|14,921
| rowspan=&quot;4&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!381
|[[సకల్దిహా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సకల్దిహా]]
|63.16
|ప్రభునాథ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|86,328
|40.70
|సూర్యముని తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|69,667
|32.84
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|16,661
|-
!382
|[[సాయిద్రాజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాయిదరాజు]]
|63.02
|సుశీల్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|87,891
|41.85
|మనోజ్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|76,974
|36.65
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,917
|-
!383
|[[చకియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|చకియా]]
|65.22
|కైలాష్ ఖార్వార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|97,812
|39.63
|జితేంద్ర కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,561
|35.88
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,251
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[వారణాసి జిల్లా|వారణాసి]]
|-
!384
|[[పిండ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిండ్రా]]
|59.05
|అవధేష్ కుమార్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,325
|38.23
|బాబు లాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|48,766
|22.11
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|35,559
| rowspan=&quot;8&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!385
|[[అజగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజగర]]
|65.52
|త్రిభువన్ రామ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|101,088
|41.25
|సునీల్ సోంకర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|91,928
|37.51
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|9,160
|-
!386
|[[శివపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|శివపూర్]]
|67.22
|అనిల్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|115,231
|45.76
|అరవింద్ రాజ్‌భర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|87,544
|34.77
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|27,687
|-
!387
|[[రోహనియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|రోహనియా]]
|60.39
|సునీల్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|118,663
|48.08
|అభయ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Apna Dal (Kamerawadi)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (కామెరావాడి)|AD(K)]]
|72,191
|29.25
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|46,472
|-
!388
|[[వారణాసి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వారణాసి ఉత్తరం]]
|57.65
|రవీంద్ర జైస్వాల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|134,471
|54.61
|అష్ఫాక్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|93,695
|38.05
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|40,776
|-
!389
|[[వారణాసి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వారణాసి దక్షిణ]]
|60.51
|నీలకంఠ తివారీ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|99,622
|50.88
|కామేశ్వర్ (కిషన్ దీక్షిత్)
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|88,900
|45.41
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|10,722
|-
!390
|[[వారణాసి కంటోన్మెంట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వారణాసి కంటోన్మెంట్]]
|53.89
|సౌరభ్ శ్రీవాస్తవ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|147,833
|60.63
|పూజా యాదవ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|60,989
|25.01
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|86,844
|-
!391
|[[సేవాపురి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సేవాపురి]]
|63.83
|నీల్ రతన్ సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|105,163
|47.60
|సురేంద్ర సింగ్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|82,632
|37.41
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|22,531
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[భదోహీ జిల్లా|భదోహి]]
|-
!392
|[[భదోహి శాసనసభ నియోజకవర్గం|భదోహి]]
|58.33
|జాహిద్ బేగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|100,738
|40.24
|రవీంద్ర త్రిపాఠి
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|95,853
|38.29
|style=&quot;background:{{party color|Samajwadi Party}} ; color:white;&quot;|4,885
| rowspan=&quot;3&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!393
|[[జ్ఞాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జ్ఞానపూర్]]
|55.66
|విపుల్ దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|73,446
|34.12
|రామ్ కిషోర్ బైంద్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|67,215
|31.23
|style=&quot;background:{{party color|NISHAD Party}} ; color:white;&quot;|6,231
|-
!394
|[[ఔరై శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఔరై]]
|59.5
|దీనానాథ్ భాష్కర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|93,691
|41.69
|శ్రీమతి అంజని
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|92,044
|40.95
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|1,647
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[మీర్జాపూర్ జిల్లా|మీర్జాపూర్]]
|-
!395
|[[ఛన్‌బే శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఛన్‌బే]]
|57.91
|రాహుల్ ప్రకాష్ కోల్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|102,502
|47.29
|కీర్తి
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|64,389
|29.71
|style=&quot;background:{{party color|Apna Dal (Sonelal)}} ; color:white;&quot;|38,113
| rowspan=&quot;5&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!396
|[[మీర్జాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
|56.46
|రత్నాకర్ మిశ్రా
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|118,642
|52.09
|కైలాష్ చౌరాసియా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,766
|34.58
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|39,876
|-
!397
|[[మజవాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మజవాన్]]
|61.68
|వినోద్ కుమార్ బింద్
|bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|103,235
|42.07
|రోహిత్ శుక్లా
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|69,648
|28.38
|style=&quot;background:{{party color|NISHAD Party}} ; color:white;&quot;|33,587
|-
!398
|[[చునార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చునార్]]
|62.33
|అనురాగ్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|110,980
|50.26
|రామశంకర్ ప్రసాద్ సింగ్
|bgcolor=&quot;{{party color| Apna Dal (Kamerawadi)}}&quot; |
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(K)]]
|63,366
|28.70
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|47,614
|-
!399
|[[మరిహన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మరిహన్]]
|64.59
|రామశంకర్ పటేల్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|105,377
|44.51
|నరేంద్ర సింగ్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బీఎస్‌పీ]]   
|42,466
|17.94
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|62,911
|-
!colspan=&quot;15&quot; |[[సోన్‌భద్ర జిల్లా|సోనభద్ర]]
|-
!400
|[[ఘోరవాల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘోరవాల్]]
|63.5
|అనిల్ కుమార్ మౌర్య
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|101,277
|40.46
|రమేష్ చంద్ర దూబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|77,355
|30.90
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|23,922
| rowspan=&quot;4&quot; |'''7 మార్చి 2022'''
|-
!401
|[[రాబర్ట్స్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]]
|61.06
|భూపేష్ చౌబే
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,496
|40.29
|అవినాష్ కుష్వాహ
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,875
|37.61
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|5,621
|-
!402
|[[ఓబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఓబ్రా]]
|49.8
|సంజీవ్ కుమార్ గోండ్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|78,364
|48.04
|అరవింద్ కుమార్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|51,922
|31.83
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|26,442
|-
!403
|[[దుద్ది శాసనసభ నియోజకవర్గం|దుద్ధి]]
|61.58
|రామ్ దులార్ గౌర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|84,407
|41.28
|విజయ్ సింగ్ గౌర్
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్‌పీ]]
|78,110
|38.20
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}} ; color:white;&quot;|6,297
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;
{{ఉత్తర ప్రదేశ్ ఎన్నికలు}}
{{DEFAULTSORT:2022 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్‌కు సంబంధించిన జాబితాలు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2022 భారత రాష్ట్రాల శాసనసభల ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>ohuog1wydcsfwr5cgbpw4spw1tm65b9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>యశ్వంత్ సిన్హా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>352525</id>
    <revision>
      <id>4601455</id>
      <parentid>4240231</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:19:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Update మూస</comment>
      <origin>4601455</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5861" sha1="606u9wo0qv7y2pwq7v1veedg3y4024i" xml:space="preserve">{{Update|date=జూలై 2025}}{{Infobox Officeholder
| name                = యశ్వంత్  సిన్హా 
| image               = Yashwant Sinha IMF.jpg
| caption             =  
| office1             =  [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్| తృణమూల్ కాంగ్రెస్ ఉపాధ్యక్షుడు]]
| predecessor1        = [[దినేష్ త్రివేది]]
| successor1          = TBD
| leader1             = [[మమతా బెనర్జీ]]
| president1          = సుబ్రతా  బక్షి 
| term_start1         = 15 మార్చ్  2021
| term_end1           = 21 జూన్  2022
| office2             = [[మూడో వాజ్‌పేయి మంత్రివర్గం|విదేశీ వ్యవహారాల శాఖ మంత్రి]]
| primeminister2      = [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]
| term_start2         = 1 జులై  2002
| term_end2           = 22 మే  2004
| predecessor2        = [[జస్వంత్ సింగ్]]
| successor2          = నట్వార్  సింగ్ 
| spouse              = నీలిమ  సిన్హా 
| children            = [[జయంత్ సిన్హా]]&lt;br/&gt;సుమంత్ సిన్హా 
| office3             = కేంద్ర ఆర్థిక  శాఖ మంత్రి
| term_start3         = 5 డిసెంబర్  1998
| term_end3           = 1 జులై  2002
| primeminister3      =  [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]
| predecessor3        = [[పి. చిదంబరం]]
| successor3          =  [[జస్వంత్ సింగ్]]
| office4             = 
| term_start4         = 10 నవంబర్  1990
| term_end4           = 5 జూన్  1991
| primeminister4      = [[చంద్రశేఖర్]]
| predecessor4        =  మధు  దండావతే  
| successor4          = [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| office5             = లోక్‌సభ సభ్యుడు
| term_start5         = 1998
| term_end5           = 2014
| predecessor5        = ఎం.ఎల్. విశ్వకర్మ  
| successor5          = జయంత్  సిన్హా 
| constituency5       = హజారీబాగ్  లోక్‌సభ నియోజకవర్గం 
| office6             = [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభ సభ్యుడు]]
| term_start6         = 1988
| term_end6           = 1994
| birth_date          = {{birth date and age|df=yes|1937|11|6}}&lt;ref name=&quot;Embassy profile&quot;/&gt;
| birth_place         = [[పాట్నా]], [[బీహార్]],  [[భారతదేశం]])&lt;ref name=&quot;Embassy profile&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.indianembassy.org/special/cabinet/sinha.htm |title=Yashwant Sinha, a profile:Finance Minister, Government of India |access-date=30 September 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927212732/http://www.indianembassy.org/special/cabinet/sinha.htm |archive-date=27 September 2007 }}&lt;/ref&gt;
| residence           = [[న్యూఢిల్లీ]], [[భారతదేశం]]
|nationality      = {{flag|India|name=భారతీయుడు}}
| footnotes           = 
| occupation          =ఐఏఎస్‌ అధికారి, రాజకీయ నాయకుడు 
| party          = యూపీఏ (2022–present)
|otherparty= [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్| తృణమూల్ కాంగ్రెస్]] (2021–2022)&lt;br&gt;[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] (1992–2018)&lt;br&gt;జనతా దళ్ (1984–1991)
| awards              =  లెజియన్ అఫ్ హానర్ (2015)
| website             = {{url|yashwantsinha.in}}
| death_date          = 
| death_place         = 
}}
'''యశ్వంత్‌ సిన్హా''' భారతదేశానికి (బీహార్)చెందిన మాజీ  ఐఏఎస్‌ అధికారి, దౌత్య వేత్త, రాజకీయ నాయకుడు. ఆయన [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]] మంత్రివర్గంలో కేంద్ర ఆర్థిక, విదేశీ వ్యవహారాల శాఖల మంత్రిగా పని చేశాడు. యశ్వంత్‌ సిన్హా [[భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికలు 2022| 2022లో జరిగిన భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికల్లో]] ప్రతిపక్షాల ఉమ్మడి అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి ఓడిపోయాడు.&lt;ref name=&quot;రాష్ట్రపతి రేసులో యశ్వంత్ సిన్హా- విపక్షాల ఉమ్మడి అభ్యర్థిగా బరిలోకి&quot;&gt;{{cite news |last1=A. B. P. Desam |title=రాష్ట్రపతి రేసులో యశ్వంత్ సిన్హా- విపక్షాల ఉమ్మడి అభ్యర్థిగా బరిలోకి |url=https://telugu.abplive.com/news/india/presidential-polls-2022-yashwant-sinha-hints-at-quitting-tmc-ahead-of-presidential-polls-says-for-greater-opposition-unity-38511 |accessdate=22 June 2022 |work= |date=21 June 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220622035351/https://telugu.abplive.com/news/india/presidential-polls-2022-yashwant-sinha-hints-at-quitting-tmc-ahead-of-presidential-polls-says-for-greater-opposition-unity-38511 |archivedate=22 June 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:1937 జననాలు]]</text>
      <sha1>606u9wo0qv7y2pwq7v1veedg3y4024i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంతర్జాతీయ జనాభా దినోత్సవం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>353530</id>
    <revision>
      <id>4601527</id>
      <parentid>4275671</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:46:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601527</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14049" sha1="lrrodu8oo22eu9zxce4o2nbq54503a0" xml:space="preserve">'''అంతర్జాతీయ జనాభా దినోత్సవం''' లేదా ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ప్రతి ఏటా జూలై 11 వ తేదీన నిర్వహిస్తున్నారు. [[జనాభా]] సమస్యల ఆవశ్యకత, ప్రాముఖ్యతపై దృష్టిని కేంద్రీకరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది, &lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/messages}}&lt;/ref&gt; ఇది 1989లో [[ఐక్యరాజ్య సమితి|ఐక్యరాజ్యసమితి]] అభివృద్ధి కార్యక్రమంలో భాగం. ఆనాటి పాలక మండలిచే ఇది స్థాపించబడింది, ప్రపంచ జనాభా ఐదు బిలియన్లకు పెరుగుదలను. 1967 జూలై 11న గమనించబడింది. 1999 డిసెంబరు నాటి 45/216 తీర్మానం ద్వారా, పర్యావరణం, అభివృద్ధికి వారి సంబంధాలతో సహా జనాభా సమస్యలపై అవగాహన పెంచడానికి ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని కొనసాగించాలని ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ నిర్ణయించింది. 1999 జూలై 11న 190కి పైగా దేశాల్లో ఈ దినోత్సవం మొదటిసారిగా నిర్వహించబడింది. అప్పటి నుండి, అనేక UNFPA దేశ కార్యాలయాలు ఇతర సంస్థలు, ప్రభుత్వాలు పౌర సమాజంతో భాగస్వామ్యంతో ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నాయి.

1972లో భారతదేశంలో [[జనాభా గణన|జనాభా గణాంకాలు]] మొదలయ్యాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=మామిడి|first=హరికృష్ణ|author-link=మామిడి హరికృష్ణ|date=2024-07-11|title=సాంస్కృతిక వెలుగులో జనగణన|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-url=https://web.archive.org/web/20240711073158/https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-date=2024-07-11|access-date=2024-07-11|website=EENADU|language=te|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== UN జనాభా విభాగం ==
UN జనాభా విభాగం జనాభాపై పని కార్యక్రమాన్ని అమలు చేయడంలో జనాభా అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సదస్సును అనుసరించడంలో ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ ఏజెన్సీలు, నిధులు, కార్యక్రమాలు సంస్థలతో సన్నిహితంగా సహకరిస్తుంది. ఐక్యరాజ్యసమితి మిషన్లు, జాతీయ ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి కార్యాలయాలు, పరిశోధకులు, మీడియా ప్రతినిధులు ప్రజలు జనాభా అంచనాలు అంచనాలు జనాభా అభివృద్ధి సమస్యలపై సమాచారం విశ్లేషణలకు సంబంధించి జనాభా విభాగాన్ని క్రమం తప్పకుండా సంప్రదిస్తారు.

దాని ముప్పై-ఎనిమిదవ సెషన్‌లో, స్టాటిస్టికల్ కమిషన్ ఐక్యరాజ్యసమితి గణాంకాల విభాగం ఇతర అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీలను జనాభా గృహ గణనలపై 2010 ప్రపంచ కార్యక్రమం అమలు కోసం జాతీయ సామర్థ్యాన్ని బలోపేతం చేయడానికి జాతీయ గణాంక కార్యాలయాలకు తమ సాంకేతిక సహాయాన్ని పెంచాలని అభ్యర్థించింది . అదనంగా, జనాభా, గృహ గణనల కోసం సవరించిన సూత్రాలు సిఫార్సుల అమలును ప్రారంభించాలని కమిషన్ దేశాలను అభ్యర్థించింది.

UNFPA తన లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు, పౌర సమాజం, విశ్వాస ఆధారిత సంస్థలు, మత పెద్దలు, ఇతరులతో సహా ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ లోపల, వెలుపల అనేక భాగస్వాములతో కలిసి పనిచేస్తుంది. స్థానిక అవసరాలకు మెరుగ్గా ప్రతిస్పందించడానికి, UNFPA ఎక్కువగా దేశం-నేతృత్వంలోని ప్రయత్నాలకు వనరులను కేటాయిస్తుంది, మెరుగైన ఫలితాలను సాధించడానికి దేశం-కేంద్రీకృత, దేశం-నేతృత్వంలోని అమలుపై దృష్టి పెడుతుంది, అదే సమయంలో పరస్పర జవాబుదారీతనం, సామరస్యం, సమలేఖనాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది.

కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సమర్థించేందుకు తొమ్మిది ప్రమాణాలు

* '''వివక్ష రహితం'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/background}}&lt;/ref&gt;''':''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలు జాతి, లింగం, భాష, మతం, రాజకీయ అనుబంధం, జాతీయ మూలం, వయస్సు, ఆర్థిక స్థితి, నివాస స్థలం, వైకల్యం స్థితి, వైవాహిక స్థితి, లైంగిక ధోరణి లేదా లింగ గుర్తింపు ఆధారంగా పరిమితం చేయబడవు .
* '''అందుబాటులో ఉన్నాయి:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ప్రాప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ఆమోదయోగ్యమైనది:''' గర్భనిరోధక సేవలు, సమాచారం తప్పనిసరిగా గౌరవప్రదమైన పద్ధతిలో అందించబడాలి, ఆధునిక వైద్య నీతి, వారికి వసతి కల్పించబడిన వారి సంస్కృతులను గౌరవిస్తుంది.
* '''మంచి నాణ్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం స్పష్టంగా కమ్యూనికేట్ చేయాలి, శాస్త్రీయంగా కచ్చితంగా ఉండాలి.
* '''సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయం తీసుకోవడం:''' ఒత్తిడి, బలవంతం లేదా తప్పుడు ప్రాతినిధ్యం లేకుండా పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తితో పునరుత్పత్తి ఎంపికలను చేయడానికి ప్రతి వ్యక్తికి అధికారం ఉండాలి.
* '''గోప్యత, గోప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలను కోరుతున్నప్పుడు వ్యక్తులందరూ గోప్యత హక్కును తప్పనిసరిగా పొందాలి.
* '''భాగస్వామ్యం:''' ఆరోగ్య సమస్యలతో సహా వారిని ప్రభావితం చేసే నిర్ణయాలలో వ్యక్తుల క్రియాశీల, సమాచారం భాగస్వామ్యాన్ని నిర్ధారించడానికి దేశాలు బాధ్యత వహిస్తాయి.
* '''జవాబుదారీతనం:''' ఆరోగ్య వ్యవస్థలు, విద్యా వ్యవస్థలు, నాయకులు, విధాన నిర్ణేతలు కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సాధించడానికి చేసే అన్ని ప్రయత్నాలలో వారు సేవ చేసే వ్యక్తులకు జవాబుదారీగా ఉండాలి.

== కీలక పత్రాలు ==

* ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ఏర్పాటుపై సాధారణ అసెంబ్లీ తీర్మానం  [A/RES/45/216]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Resources|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/resources}}&lt;/ref&gt;
* జనాభా &amp; అభివృద్ధిపై కైరో ప్రకటన  (1994)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై మెక్సికో సిటీ డిక్లరేషన్  (1984)
* వరల్డ్ పాపులేషన్ ప్లాన్ ఆఫ్ యాక్షన్  (1974)

== ప్రచురణలు ==

* ప్రపంచ జనాభా స్థితి
* గ్లోబల్ పాపులేషన్ గ్రోత్ అండ్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్: రిపోర్ట్
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2021: సంతానోత్పత్తికి సంబంధించిన విధానాలు
* ప్రపంచ జనాభా అవకాశాలు 2019
* ICPD25 నివేదికపై నైరోబీ సమ్మిట్
* లైంగిక, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం, పునరుత్పత్తి హక్కులకు సార్వత్రిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించండి
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2019
* ప్రసూతి మరణాల పోకడలు: 2000 నుండి 2017 వరకు

== ఉపయోగకరమైన లింకులు ==

* యునైటెడ్ నేషన్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ అఫైర్స్
** UN జనాభా విభాగం
** UN గణాంకాల విభాగం
** స్వదేశీ సమస్యలపై ఐక్యరాజ్యసమితి శాశ్వత వేదిక
** యువతపై UN కార్యక్రమం
** UN ప్రారంభించు - వైకల్యం, ఉపాధి
** వృద్ధాప్యం కోసం UN
* జనాభా, అభివృద్ధిపై కమిషన్
* ఐక్యరాజ్యసమితి జనాభా నిధి (UNFPA)
** ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం
* UNICEF డేటా - పిల్లల గణాంకాలు
* ప్రపంచ బ్యాంకు ఓపెన్ డేటా - జనాభా
* సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలు (SDGలు)

== సంబంధిత సమావేశాలు, ఆచారాలు ==

* ICPD25పై నైరోబి సమ్మిట్ (నైరోబి, 2019)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (ICPD) (కైరో, 1994)
* జనాభాపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (మెక్సికో సిటీ, 1984)
* జనాభాపై ప్రపంచ సమావేశం (బుకారెస్ట్, 1974)
* ప్రపంచ జనాభా సంవత్సరం (1974)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (బెల్‌గ్రేడ్, 1965)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (రోమ్, 1954)

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:అంతర్జాతీయ దినములు]]</text>
      <sha1>lrrodu8oo22eu9zxce4o2nbq54503a0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601528</id>
      <parentid>4601527</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601528</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14049" sha1="9wvdrxzkp0mb6eqy2eqy9kr3r3cuc04" xml:space="preserve">'''అంతర్జాతీయ జనాభా దినోత్సవం''' లేదా ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ప్రతి ఏటా జూలై 11 వ తేదీన నిర్వహిస్తున్నారు. [[జనాభా]] సమస్యల ఆవశ్యకత, ప్రాముఖ్యతపై దృష్టిని కేంద్రీకరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది, &lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/messages}}&lt;/ref&gt; ఇది 1993లో [[ఐక్యరాజ్య సమితి|ఐక్యరాజ్యసమితి]] అభివృద్ధి కార్యక్రమంలో భాగం. ఆనాటి పాలక మండలిచే ఇది స్థాపించబడింది, ప్రపంచ జనాభా ఐదు బిలియన్లకు పెరుగుదలను. 1967 జూలై 11న గమనించబడింది. 1999 డిసెంబరు నాటి 45/216 తీర్మానం ద్వారా, పర్యావరణం, అభివృద్ధికి వారి సంబంధాలతో సహా జనాభా సమస్యలపై అవగాహన పెంచడానికి ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని కొనసాగించాలని ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ నిర్ణయించింది. 1999 జూలై 11న 190కి పైగా దేశాల్లో ఈ దినోత్సవం మొదటిసారిగా నిర్వహించబడింది. అప్పటి నుండి, అనేక UNFPA దేశ కార్యాలయాలు ఇతర సంస్థలు, ప్రభుత్వాలు పౌర సమాజంతో భాగస్వామ్యంతో ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నాయి.

1972లో భారతదేశంలో [[జనాభా గణన|జనాభా గణాంకాలు]] మొదలయ్యాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=మామిడి|first=హరికృష్ణ|author-link=మామిడి హరికృష్ణ|date=2024-07-11|title=సాంస్కృతిక వెలుగులో జనగణన|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-url=https://web.archive.org/web/20240711073158/https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-date=2024-07-11|access-date=2024-07-11|website=EENADU|language=te|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== UN జనాభా విభాగం ==
UN జనాభా విభాగం జనాభాపై పని కార్యక్రమాన్ని అమలు చేయడంలో జనాభా అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సదస్సును అనుసరించడంలో ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ ఏజెన్సీలు, నిధులు, కార్యక్రమాలు సంస్థలతో సన్నిహితంగా సహకరిస్తుంది. ఐక్యరాజ్యసమితి మిషన్లు, జాతీయ ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి కార్యాలయాలు, పరిశోధకులు, మీడియా ప్రతినిధులు ప్రజలు జనాభా అంచనాలు అంచనాలు జనాభా అభివృద్ధి సమస్యలపై సమాచారం విశ్లేషణలకు సంబంధించి జనాభా విభాగాన్ని క్రమం తప్పకుండా సంప్రదిస్తారు.

దాని ముప్పై-ఎనిమిదవ సెషన్‌లో, స్టాటిస్టికల్ కమిషన్ ఐక్యరాజ్యసమితి గణాంకాల విభాగం ఇతర అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీలను జనాభా గృహ గణనలపై 2010 ప్రపంచ కార్యక్రమం అమలు కోసం జాతీయ సామర్థ్యాన్ని బలోపేతం చేయడానికి జాతీయ గణాంక కార్యాలయాలకు తమ సాంకేతిక సహాయాన్ని పెంచాలని అభ్యర్థించింది . అదనంగా, జనాభా, గృహ గణనల కోసం సవరించిన సూత్రాలు సిఫార్సుల అమలును ప్రారంభించాలని కమిషన్ దేశాలను అభ్యర్థించింది.

UNFPA తన లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు, పౌర సమాజం, విశ్వాస ఆధారిత సంస్థలు, మత పెద్దలు, ఇతరులతో సహా ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ లోపల, వెలుపల అనేక భాగస్వాములతో కలిసి పనిచేస్తుంది. స్థానిక అవసరాలకు మెరుగ్గా ప్రతిస్పందించడానికి, UNFPA ఎక్కువగా దేశం-నేతృత్వంలోని ప్రయత్నాలకు వనరులను కేటాయిస్తుంది, మెరుగైన ఫలితాలను సాధించడానికి దేశం-కేంద్రీకృత, దేశం-నేతృత్వంలోని అమలుపై దృష్టి పెడుతుంది, అదే సమయంలో పరస్పర జవాబుదారీతనం, సామరస్యం, సమలేఖనాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది.

కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సమర్థించేందుకు తొమ్మిది ప్రమాణాలు

* '''వివక్ష రహితం'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/background}}&lt;/ref&gt;''':''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలు జాతి, లింగం, భాష, మతం, రాజకీయ అనుబంధం, జాతీయ మూలం, వయస్సు, ఆర్థిక స్థితి, నివాస స్థలం, వైకల్యం స్థితి, వైవాహిక స్థితి, లైంగిక ధోరణి లేదా లింగ గుర్తింపు ఆధారంగా పరిమితం చేయబడవు .
* '''అందుబాటులో ఉన్నాయి:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ప్రాప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ఆమోదయోగ్యమైనది:''' గర్భనిరోధక సేవలు, సమాచారం తప్పనిసరిగా గౌరవప్రదమైన పద్ధతిలో అందించబడాలి, ఆధునిక వైద్య నీతి, వారికి వసతి కల్పించబడిన వారి సంస్కృతులను గౌరవిస్తుంది.
* '''మంచి నాణ్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం స్పష్టంగా కమ్యూనికేట్ చేయాలి, శాస్త్రీయంగా కచ్చితంగా ఉండాలి.
* '''సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయం తీసుకోవడం:''' ఒత్తిడి, బలవంతం లేదా తప్పుడు ప్రాతినిధ్యం లేకుండా పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తితో పునరుత్పత్తి ఎంపికలను చేయడానికి ప్రతి వ్యక్తికి అధికారం ఉండాలి.
* '''గోప్యత, గోప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలను కోరుతున్నప్పుడు వ్యక్తులందరూ గోప్యత హక్కును తప్పనిసరిగా పొందాలి.
* '''భాగస్వామ్యం:''' ఆరోగ్య సమస్యలతో సహా వారిని ప్రభావితం చేసే నిర్ణయాలలో వ్యక్తుల క్రియాశీల, సమాచారం భాగస్వామ్యాన్ని నిర్ధారించడానికి దేశాలు బాధ్యత వహిస్తాయి.
* '''జవాబుదారీతనం:''' ఆరోగ్య వ్యవస్థలు, విద్యా వ్యవస్థలు, నాయకులు, విధాన నిర్ణేతలు కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సాధించడానికి చేసే అన్ని ప్రయత్నాలలో వారు సేవ చేసే వ్యక్తులకు జవాబుదారీగా ఉండాలి.

== కీలక పత్రాలు ==

* ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ఏర్పాటుపై సాధారణ అసెంబ్లీ తీర్మానం  [A/RES/45/216]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Resources|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/resources}}&lt;/ref&gt;
* జనాభా &amp; అభివృద్ధిపై కైరో ప్రకటన  (1994)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై మెక్సికో సిటీ డిక్లరేషన్  (1984)
* వరల్డ్ పాపులేషన్ ప్లాన్ ఆఫ్ యాక్షన్  (1974)

== ప్రచురణలు ==

* ప్రపంచ జనాభా స్థితి
* గ్లోబల్ పాపులేషన్ గ్రోత్ అండ్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్: రిపోర్ట్
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2021: సంతానోత్పత్తికి సంబంధించిన విధానాలు
* ప్రపంచ జనాభా అవకాశాలు 2019
* ICPD25 నివేదికపై నైరోబీ సమ్మిట్
* లైంగిక, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం, పునరుత్పత్తి హక్కులకు సార్వత్రిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించండి
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2019
* ప్రసూతి మరణాల పోకడలు: 2000 నుండి 2017 వరకు

== ఉపయోగకరమైన లింకులు ==

* యునైటెడ్ నేషన్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ అఫైర్స్
** UN జనాభా విభాగం
** UN గణాంకాల విభాగం
** స్వదేశీ సమస్యలపై ఐక్యరాజ్యసమితి శాశ్వత వేదిక
** యువతపై UN కార్యక్రమం
** UN ప్రారంభించు - వైకల్యం, ఉపాధి
** వృద్ధాప్యం కోసం UN
* జనాభా, అభివృద్ధిపై కమిషన్
* ఐక్యరాజ్యసమితి జనాభా నిధి (UNFPA)
** ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం
* UNICEF డేటా - పిల్లల గణాంకాలు
* ప్రపంచ బ్యాంకు ఓపెన్ డేటా - జనాభా
* సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలు (SDGలు)

== సంబంధిత సమావేశాలు, ఆచారాలు ==

* ICPD25పై నైరోబి సమ్మిట్ (నైరోబి, 2019)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (ICPD) (కైరో, 1994)
* జనాభాపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (మెక్సికో సిటీ, 1984)
* జనాభాపై ప్రపంచ సమావేశం (బుకారెస్ట్, 1974)
* ప్రపంచ జనాభా సంవత్సరం (1974)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (బెల్‌గ్రేడ్, 1965)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (రోమ్, 1954)

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:అంతర్జాతీయ దినములు]]</text>
      <sha1>9wvdrxzkp0mb6eqy2eqy9kr3r3cuc04</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601529</id>
      <parentid>4601528</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>4601529</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14051" sha1="ervcpr27iae8tmk3sebinisrjmiuv66" xml:space="preserve">'''అంతర్జాతీయ జనాభా దినోత్సవం''' లేదా ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ప్రతి ఏటా జూలై 11 వ తేదీన నిర్వహిస్తున్నారు. [[జనాభా]] సమస్యల ఆవశ్యకత, ప్రాముఖ్యతపై దృష్టిని కేంద్రీకరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది, &lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/messages}}&lt;/ref&gt; ఇది 1993లో [[ఐక్యరాజ్య సమితి|ఐక్యరాజ్యసమితి]] అభివృద్ధి కార్యక్రమంలో భాగం. ఆనాటి పాలక మండలిచే ఇది స్థాపించబడింది, ప్రపంచ జనాభా ఐదు బిలియన్లకు పెరుగుదలను. 1967 జూలై 11న గమనించబడింది. 1999 డిసెంబరు నాటి 45/216 తీర్మానం ద్వారా, పర్యావరణం, అభివృద్ధికి వారి సంబంధాలతో సహా జనాభా సమస్యలపై అవగాహన పెంచడానికి ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని కొనసాగించాలని ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ నిర్ణయించింది. 1999 జూలై 11న 190కి పైగా దేశాల్లో ఈ దినోత్సవం మొదటిసారిగా నిర్వహించబడింది. అప్పటి నుండి, అనేక UNFPA దేశ కార్యాలయాలు ఇతర సంస్థలు, ప్రభుత్వాలు పౌర సమాజంతో భాగస్వామ్యంతో ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నాయి.

1972లో భారతదేశంలో [[జనాభా గణన|జనాభా గణాంకాలు]] మొదలయ్యాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=మామిడి|first=హరికృష్ణ|author-link=మామిడి హరికృష్ణ|date=2024-07-11|title=సాంస్కృతిక వెలుగులో జనగణన|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-url=https://web.archive.org/web/20240711073158/https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-date=2024-07-11|access-date=2024-07-11|website=EENADU|language=te|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== USA జనాభా విభాగం ==
USA జనాభా విభాగం జనాభాపై పని కార్యక్రమాన్ని అమలు చేయడంలో జనాభా అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సదస్సును అనుసరించడంలో ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ ఏజెన్సీలు, నిధులు, కార్యక్రమాలు సంస్థలతో సన్నిహితంగా సహకరిస్తుంది. ఐక్యరాజ్యసమితి మిషన్లు, జాతీయ ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి కార్యాలయాలు, పరిశోధకులు, మీడియా ప్రతినిధులు ప్రజలు జనాభా అంచనాలు అంచనాలు జనాభా అభివృద్ధి సమస్యలపై సమాచారం విశ్లేషణలకు సంబంధించి జనాభా విభాగాన్ని క్రమం తప్పకుండా సంప్రదిస్తారు.

దాని ముప్పై-ఎనిమిదవ సెషన్‌లో, స్టాటిస్టికల్ కమిషన్ ఐక్యరాజ్యసమితి గణాంకాల విభాగం ఇతర అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీలను జనాభా గృహ గణనలపై 2020 ప్రపంచ కార్యక్రమం అమలు కోసం జాతీయ సామర్థ్యాన్ని బలోపేతం చేయడానికి జాతీయ గణాంక కార్యాలయాలకు తమ సాంకేతిక సహాయాన్ని పెంచాలని అభ్యర్థించింది . అదనంగా, జనాభా, గృహ గణనల కోసం సవరించిన సూత్రాలు సిఫార్సుల అమలును ప్రారంభించాలని కమిషన్ దేశాలను అభ్యర్థించింది.

UNFPA తన లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు, పౌర సమాజం, విశ్వాస ఆధారిత సంస్థలు, మత పెద్దలు, ఇతరులతో సహా ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ లోపల, వెలుపల అనేక భాగస్వాములతో కలిసి పనిచేస్తుంది. స్థానిక అవసరాలకు మెరుగ్గా ప్రతిస్పందించడానికి, UNFPA ఎక్కువగా దేశం-నేతృత్వంలోని ప్రయత్నాలకు వనరులను కేటాయిస్తుంది, మెరుగైన ఫలితాలను సాధించడానికి దేశం-కేంద్రీకృత, దేశం-నేతృత్వంలోని అమలుపై దృష్టి పెడుతుంది, అదే సమయంలో పరస్పర జవాబుదారీతనం, సామరస్యం, సమలేఖనాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది.

కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సమర్థించేందుకు తొమ్మిది ప్రమాణాలు

* '''వివక్ష రహితం'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/background}}&lt;/ref&gt;''':''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలు జాతి, లింగం, భాష, మతం, రాజకీయ అనుబంధం, జాతీయ మూలం, వయస్సు, ఆర్థిక స్థితి, నివాస స్థలం, వైకల్యం స్థితి, వైవాహిక స్థితి, లైంగిక ధోరణి లేదా లింగ గుర్తింపు ఆధారంగా పరిమితం చేయబడవు .
* '''అందుబాటులో ఉన్నాయి:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ప్రాప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ఆమోదయోగ్యమైనది:''' గర్భనిరోధక సేవలు, సమాచారం తప్పనిసరిగా గౌరవప్రదమైన పద్ధతిలో అందించబడాలి, ఆధునిక వైద్య నీతి, వారికి వసతి కల్పించబడిన వారి సంస్కృతులను గౌరవిస్తుంది.
* '''మంచి నాణ్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం స్పష్టంగా కమ్యూనికేట్ చేయాలి, శాస్త్రీయంగా కచ్చితంగా ఉండాలి.
* '''సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయం తీసుకోవడం:''' ఒత్తిడి, బలవంతం లేదా తప్పుడు ప్రాతినిధ్యం లేకుండా పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తితో పునరుత్పత్తి ఎంపికలను చేయడానికి ప్రతి వ్యక్తికి అధికారం ఉండాలి.
* '''గోప్యత, గోప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలను కోరుతున్నప్పుడు వ్యక్తులందరూ గోప్యత హక్కును తప్పనిసరిగా పొందాలి.
* '''భాగస్వామ్యం:''' ఆరోగ్య సమస్యలతో సహా వారిని ప్రభావితం చేసే నిర్ణయాలలో వ్యక్తుల క్రియాశీల, సమాచారం భాగస్వామ్యాన్ని నిర్ధారించడానికి దేశాలు బాధ్యత వహిస్తాయి.
* '''జవాబుదారీతనం:''' ఆరోగ్య వ్యవస్థలు, విద్యా వ్యవస్థలు, నాయకులు, విధాన నిర్ణేతలు కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సాధించడానికి చేసే అన్ని ప్రయత్నాలలో వారు సేవ చేసే వ్యక్తులకు జవాబుదారీగా ఉండాలి.

== కీలక పత్రాలు ==

* ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ఏర్పాటుపై సాధారణ అసెంబ్లీ తీర్మానం  [A/RES/45/216]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Resources|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/resources}}&lt;/ref&gt;
* జనాభా &amp; అభివృద్ధిపై కైరో ప్రకటన  (1994)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై మెక్సికో సిటీ డిక్లరేషన్  (1984)
* వరల్డ్ పాపులేషన్ ప్లాన్ ఆఫ్ యాక్షన్  (1974)

== ప్రచురణలు ==

* ప్రపంచ జనాభా స్థితి
* గ్లోబల్ పాపులేషన్ గ్రోత్ అండ్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్: రిపోర్ట్
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2021: సంతానోత్పత్తికి సంబంధించిన విధానాలు
* ప్రపంచ జనాభా అవకాశాలు 2019
* ICPD25 నివేదికపై నైరోబీ సమ్మిట్
* లైంగిక, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం, పునరుత్పత్తి హక్కులకు సార్వత్రిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించండి
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2019
* ప్రసూతి మరణాల పోకడలు: 2000 నుండి 2017 వరకు

== ఉపయోగకరమైన లింకులు ==

* యునైటెడ్ నేషన్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ అఫైర్స్
** UN జనాభా విభాగం
** UN గణాంకాల విభాగం
** స్వదేశీ సమస్యలపై ఐక్యరాజ్యసమితి శాశ్వత వేదిక
** యువతపై UN కార్యక్రమం
** UN ప్రారంభించు - వైకల్యం, ఉపాధి
** వృద్ధాప్యం కోసం UN
* జనాభా, అభివృద్ధిపై కమిషన్
* ఐక్యరాజ్యసమితి జనాభా నిధి (UNFPA)
** ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం
* UNICEF డేటా - పిల్లల గణాంకాలు
* ప్రపంచ బ్యాంకు ఓపెన్ డేటా - జనాభా
* సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలు (SDGలు)

== సంబంధిత సమావేశాలు, ఆచారాలు ==

* ICPD25పై నైరోబి సమ్మిట్ (నైరోబి, 2019)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (ICPD) (కైరో, 1994)
* జనాభాపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (మెక్సికో సిటీ, 1984)
* జనాభాపై ప్రపంచ సమావేశం (బుకారెస్ట్, 1974)
* ప్రపంచ జనాభా సంవత్సరం (1974)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (బెల్‌గ్రేడ్, 1965)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (రోమ్, 1954)

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:అంతర్జాతీయ దినములు]]</text>
      <sha1>ervcpr27iae8tmk3sebinisrjmiuv66</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601554</id>
      <parentid>4601529</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:29:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0]] ([[User talk:2409:40F0:31DF:4384:8000:0:0:0|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4275671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14048" sha1="6qz0j0d8e333e3wt1a146pvau5e77vj" xml:space="preserve">'''అంతర్జాతీయ జనాభా దినోత్సవం''' లేదా ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ప్రతి ఏటా జూలై 11 వ తేదీన నిర్వహిస్తున్నారు. [[జనాభా]] సమస్యల ఆవశ్యకత, ప్రాముఖ్యతపై దృష్టిని కేంద్రీకరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది, &lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/messages}}&lt;/ref&gt; ఇది 1989లో [[ఐక్యరాజ్య సమితి|ఐక్యరాజ్యసమితి]] అభివృద్ధి కార్యక్రమంలో భాగం. ఆనాటి పాలక మండలిచే ఇది స్థాపించబడింది, ప్రపంచ జనాభా ఐదు బిలియన్లకు పెరుగుదలను. 1987 జూలై 11న గమనించబడింది. 1990 డిసెంబరు నాటి 45/216 తీర్మానం ద్వారా, పర్యావరణం, అభివృద్ధికి వారి సంబంధాలతో సహా జనాభా సమస్యలపై అవగాహన పెంచడానికి ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని కొనసాగించాలని ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ నిర్ణయించింది. 1990 జూలై 11న 90కి పైగా దేశాల్లో ఈ దినోత్సవం మొదటిసారిగా నిర్వహించబడింది. అప్పటి నుండి, అనేక UNFPA దేశ కార్యాలయాలు ఇతర సంస్థలు, ప్రభుత్వాలు పౌర సమాజంతో భాగస్వామ్యంతో ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నాయి.

1872లో భారతదేశంలో [[జనాభా గణన|జనాభా గణాంకాలు]] మొదలయ్యాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=మామిడి|first=హరికృష్ణ|author-link=మామిడి హరికృష్ణ|date=2024-07-11|title=సాంస్కృతిక వెలుగులో జనగణన|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-url=https://web.archive.org/web/20240711073158/https://www.eenadu.net/telugu-news/vyakyanam/general/1301/124127797|archive-date=2024-07-11|access-date=2024-07-11|website=EENADU|language=te|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== UN జనాభా విభాగం ==
UN జనాభా విభాగం జనాభాపై పని కార్యక్రమాన్ని అమలు చేయడంలో జనాభా అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సదస్సును అనుసరించడంలో ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ ఏజెన్సీలు, నిధులు, కార్యక్రమాలు సంస్థలతో సన్నిహితంగా సహకరిస్తుంది. ఐక్యరాజ్యసమితి మిషన్లు, జాతీయ ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి కార్యాలయాలు, పరిశోధకులు, మీడియా ప్రతినిధులు ప్రజలు జనాభా అంచనాలు అంచనాలు జనాభా అభివృద్ధి సమస్యలపై సమాచారం విశ్లేషణలకు సంబంధించి జనాభా విభాగాన్ని క్రమం తప్పకుండా సంప్రదిస్తారు.

దాని ముప్పై-ఎనిమిదవ సెషన్‌లో, స్టాటిస్టికల్ కమిషన్ ఐక్యరాజ్యసమితి గణాంకాల విభాగం ఇతర అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీలను జనాభా గృహ గణనలపై 2010 ప్రపంచ కార్యక్రమం అమలు కోసం జాతీయ సామర్థ్యాన్ని బలోపేతం చేయడానికి జాతీయ గణాంక కార్యాలయాలకు తమ సాంకేతిక సహాయాన్ని పెంచాలని అభ్యర్థించింది . అదనంగా, జనాభా, గృహ గణనల కోసం సవరించిన సూత్రాలు సిఫార్సుల అమలును ప్రారంభించాలని కమిషన్ దేశాలను అభ్యర్థించింది.

UNFPA తన లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రభుత్వాలు, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు, పౌర సమాజం, విశ్వాస ఆధారిత సంస్థలు, మత పెద్దలు, ఇతరులతో సహా ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థ లోపల, వెలుపల అనేక భాగస్వాములతో కలిసి పనిచేస్తుంది. స్థానిక అవసరాలకు మెరుగ్గా ప్రతిస్పందించడానికి, UNFPA ఎక్కువగా దేశం-నేతృత్వంలోని ప్రయత్నాలకు వనరులను కేటాయిస్తుంది, మెరుగైన ఫలితాలను సాధించడానికి దేశం-కేంద్రీకృత, దేశం-నేతృత్వంలోని అమలుపై దృష్టి పెడుతుంది, అదే సమయంలో పరస్పర జవాబుదారీతనం, సామరస్యం, సమలేఖనాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది.

కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సమర్థించేందుకు తొమ్మిది ప్రమాణాలు

* '''వివక్ష రహితం'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=World Population Day 11 July|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/background}}&lt;/ref&gt;''':''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలు జాతి, లింగం, భాష, మతం, రాజకీయ అనుబంధం, జాతీయ మూలం, వయస్సు, ఆర్థిక స్థితి, నివాస స్థలం, వైకల్యం స్థితి, వైవాహిక స్థితి, లైంగిక ధోరణి లేదా లింగ గుర్తింపు ఆధారంగా పరిమితం చేయబడవు .
* '''అందుబాటులో ఉన్నాయి:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ప్రాప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ వస్తువులు, సేవలు అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా దేశాలు తప్పనిసరిగా నిర్ధారించుకోవాలి.
* '''ఆమోదయోగ్యమైనది:''' గర్భనిరోధక సేవలు, సమాచారం తప్పనిసరిగా గౌరవప్రదమైన పద్ధతిలో అందించబడాలి, ఆధునిక వైద్య నీతి, వారికి వసతి కల్పించబడిన వారి సంస్కృతులను గౌరవిస్తుంది.
* '''మంచి నాణ్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం స్పష్టంగా కమ్యూనికేట్ చేయాలి, శాస్త్రీయంగా కచ్చితంగా ఉండాలి.
* '''సమాచారంతో కూడిన నిర్ణయం తీసుకోవడం:''' ఒత్తిడి, బలవంతం లేదా తప్పుడు ప్రాతినిధ్యం లేకుండా పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తితో పునరుత్పత్తి ఎంపికలను చేయడానికి ప్రతి వ్యక్తికి అధికారం ఉండాలి.
* '''గోప్యత, గోప్యత:''' కుటుంబ నియంత్రణ సమాచారం, సేవలను కోరుతున్నప్పుడు వ్యక్తులందరూ గోప్యత హక్కును తప్పనిసరిగా పొందాలి.
* '''భాగస్వామ్యం:''' ఆరోగ్య సమస్యలతో సహా వారిని ప్రభావితం చేసే నిర్ణయాలలో వ్యక్తుల క్రియాశీల, సమాచారం భాగస్వామ్యాన్ని నిర్ధారించడానికి దేశాలు బాధ్యత వహిస్తాయి.
* '''జవాబుదారీతనం:''' ఆరోగ్య వ్యవస్థలు, విద్యా వ్యవస్థలు, నాయకులు, విధాన నిర్ణేతలు కుటుంబ నియంత్రణ మానవ హక్కును సాధించడానికి చేసే అన్ని ప్రయత్నాలలో వారు సేవ చేసే వ్యక్తులకు జవాబుదారీగా ఉండాలి.

== కీలక పత్రాలు ==

* ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ఏర్పాటుపై సాధారణ అసెంబ్లీ తీర్మానం  [A/RES/45/216]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Resources|url=https://www.un.org/en/observances/world-population-day/resources}}&lt;/ref&gt;
* జనాభా &amp; అభివృద్ధిపై కైరో ప్రకటన  (1994)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై మెక్సికో సిటీ డిక్లరేషన్  (1984)
* వరల్డ్ పాపులేషన్ ప్లాన్ ఆఫ్ యాక్షన్  (1974)

== ప్రచురణలు ==

* ప్రపంచ జనాభా స్థితి
* గ్లోబల్ పాపులేషన్ గ్రోత్ అండ్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్: రిపోర్ట్
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2021: సంతానోత్పత్తికి సంబంధించిన విధానాలు
* ప్రపంచ జనాభా అవకాశాలు 2019
* ICPD25 నివేదికపై నైరోబీ సమ్మిట్
* లైంగిక, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం, పునరుత్పత్తి హక్కులకు సార్వత్రిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించండి
* ప్రపంచ జనాభా విధానాలు 2019
* ప్రసూతి మరణాల పోకడలు: 2000 నుండి 2017 వరకు

== ఉపయోగకరమైన లింకులు ==

* యునైటెడ్ నేషన్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ అఫైర్స్
** UN జనాభా విభాగం
** UN గణాంకాల విభాగం
** స్వదేశీ సమస్యలపై ఐక్యరాజ్యసమితి శాశ్వత వేదిక
** యువతపై UN కార్యక్రమం
** UN ప్రారంభించు - వైకల్యం, ఉపాధి
** వృద్ధాప్యం కోసం UN
* జనాభా, అభివృద్ధిపై కమిషన్
* ఐక్యరాజ్యసమితి జనాభా నిధి (UNFPA)
** ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం
* UNICEF డేటా - పిల్లల గణాంకాలు
* ప్రపంచ బ్యాంకు ఓపెన్ డేటా - జనాభా
* సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలు (SDGలు)

== సంబంధిత సమావేశాలు, ఆచారాలు ==

* ICPD25పై నైరోబి సమ్మిట్ (నైరోబి, 2019)
* జనాభా, అభివృద్ధిపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (ICPD) (కైరో, 1994)
* జనాభాపై అంతర్జాతీయ సమావేశం (మెక్సికో సిటీ, 1984)
* జనాభాపై ప్రపంచ సమావేశం (బుకారెస్ట్, 1974)
* ప్రపంచ జనాభా సంవత్సరం (1974)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (బెల్‌గ్రేడ్, 1965)
* ప్రపంచ జనాభా సమావేశం (రోమ్, 1954)

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;

[[వర్గం:అంతర్జాతీయ దినములు]]</text>
      <sha1>6qz0j0d8e333e3wt1a146pvau5e77vj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>356341</id>
    <revision>
      <id>4601511</id>
      <parentid>4588315</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:35:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601511</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10780" sha1="log5rfwlmq5xlpfj3274mnyktsqrz6g" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| image = Vedire Ramachandrareddy.png
| native_name = 
| birth_name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| birth_date =  {{Birth date|1934|06|13|df=y}}
| birth_place =  [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]], [[యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[తెలంగాణ]]
| residence = 
| death_date = {{death date and age|1986|12|09|1934|06|13|df=yes}}
| death_place = [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]
| nationality = భారతీయుడు
| occupation = న్యాయవాది
| known       = భూదాన కార్యకర్త 
| height = 
| parents = నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ
| relatives = ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు
| website = 
| ethnicity = 
| yearsactive = 
}} 

'''వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి''' ([[1934]], [[జూలై 13]] - [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]) [[తెలంగాణ]]కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-08-14|title=Remembering the man behind Bhoodan Movement: Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818162939/https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2022-08-18|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt; 1951లో దక్షిణ భారతదేశంలో [[భూదానోద్యమం]]&lt;nowiki/&gt;లో భాగంగా పేదలకు తన భూమిని దానం చేసిన మొట్టమొదటి భూస్వామి.&lt;ref&gt;{{Cite paper|last=Oommen|first=T. K.|title=Charisma, Social Structure and Social Change*}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Political economy of India: a study of land reforms policy in Andhra Pradesh|last=Sharma|first=B. A. V.|page=270|year=1980|publisher=Light &amp; Life Publishers|oclc=7153593}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=The Sarvodaya movement: Gandhian approach to peace and non-violence|last=Narayanasamy|first=S.|page=33|year=2003|publisher=Mittal Publications}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Encyclopaedia of Eminent Thinkers: The political thought of Vinoba|last=Bharathi|first=K. S.|page=16|year=1998|publisher=Concept Publishing}}&lt;/ref&gt;

== జననం, విద్య ==
రామచంద్రారెడ్డి [[1905]], [[జూలై 13]]&lt;nowiki/&gt;న నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ దంపతులకు [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం, [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]&lt;nowiki/&gt;లో జన్మించాడు. వీరిది భూస్వామ్య కుటుంబం. వీరికి తొమ్మిది మంది సంతానం ముగ్గురు ఆడపిల్లలు (మాణిక్యదేవి, విమలాదేవి, సీతాదేవి), ఆరుగురు మగపిల్లలు (రామచంద్రారెడ్డి, రాణాప్రతాప్ రెడ్డి, లక్ష్మణరెడ్డి, మన్మోహన్ రెడ్డి, మధుసూదన్ రెడ్డి, నారాయణ్ కరణ్ రెడ్డి). 1935 - 1938 మధ్యకాలంలో [[పూణే|పూణేలోని]] ఫెర్గూసన్ లా కాలేజీలో తన లా/బారిస్టర్ శిక్షణ పూర్తిచేశాడు.&lt;/div&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రామచంద్రా రెడ్డికి ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు. కొన్ని సంవత్సరాలు న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టాడు. ఆ తరువాత రాజీనామా చేసి, సంఘ సంస్కరణలో భాగమయ్యాడు.

== భూదానోద్యమం ==
[[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం|తెలంగాణ సాయుధ పోరాటానికి]] అధ్యక్షత వహించిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], రామచంద్రారెడ్డి ఇద్దరూ బావా - బావమరుదులు. రామచంద్రారెడ్డి చెల్లెలు సీతాదేవిని రావి నారాయణరెడ్డి వివాహం చేసుకున్నాడు. [[మహాత్మా గాంధీ]] మార్గదర్శకత్వంలో [[వినోబా భావే|ఆచార్య వినోభా భావే]] 1951 ఏప్రిల్ 18 న పోచంపల్లి గ్రామానికి వచ్చి, అక్కడ భూదాన ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించాడు. వినోభా భావే మొదటి ప్రయత్నంగా రామచంద్రారెడ్డిని కలిసి భూమిని దానం చేయమని అభ్యర్థించగా, అతను వెంటనే స్పందించి తన తండ్రి నరసారెడ్డి జ్ఞాపకార్థం వందెకరాల భూమిని దానంగా ఇవ్వడానికి ముందుకొచ్చాడు. మొదటగా {{Cvt|100|acres|m2}} భూమిని పంచాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2009-11-25|title=The Hindu : Andhra Pradesh / Hyderabad News : 'Bhoodan' board to take on encroachers|url=http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20091125191015/http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-date=2009-11-25|access-date=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; తరువాత {{Cvt|800|acres|km2}} చివరికి, 1 మిలియన్ ఎకరాలు (4,000 కిమీ²) భూమిని పంచాడు. భూదాన ఉద్యమంలో మొట్టమొదటగా తన భూమిని దానం చేసినందుకు ''భూదాన్'' అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.  దీని తర్వాత భూదాన ఉద్యమం రామచంద్రారెడ్డి కుమారుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగింది. 

== మరణం==
రామచంద్రారెడ్డి [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]న మరణించాడు.

== గౌరవం==
2006లో పోచంపల్లి గ్రామ మధ్యలో రామచంద్రారెడ్డి విగ్రహం ప్రతిష్టించబడింది.భూ పంపిణీకి స్ఫూర్తినిచ్చిన వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా రామచంద్రారెడ్డి మనవడు అరవింద్ రెడ్డి సమర్పణలో కంచర్ల చంద్రశేఖర్ రెడ్డి నిర్మాణంలో ప్రముఖ దర్శకుడు నీలకంఠ దర్శకత్వంలో ఒక సినిమా రూపొందుతోంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-07-31|title=A biopic on Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211003195102/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2021-10-03|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt;
* రామచంద్రారెడ్డి సేవలను గుర్తించి ఆతని స్మారకార్థం పోస్టల్‌ శాఖ రూపొందించిన ప్రత్యేక పోస్టల్‌ కవర్‌  2022 జూలై 17న [[సోమాజీగూడ, హైదరాబాదు|సోమాజిగూడ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ప్రెస్‌క్లబ్‌లో పోస్ట్‌మాస్టర్‌ జనరల్‌ పి. విద్యాసాగర్‌రెడ్డి విడుదల చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-07-15|title=రేపు వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి స్మారక పోస్టల్‌ కవర్‌ విడుదల|url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-url=https://web.archive.org/web/20220823115109/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-date=2022-08-23|access-date=2022-12-09|website=www.andhrajyothy.com}}&lt;/ref&gt; &lt;/div&gt;

== మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== బయటి లింకులు==
* [http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/bhoodan.htm భూదాన్-గ్రామదాన్ ఉద్యమం - 50 సంవత్సరాలు: ఒక సమీక్ష]
[[వర్గం:1905 జననాలు]]
[[వర్గం:1986 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సామాజిక కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధులు]]
[[వర్గం:స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]</text>
      <sha1>log5rfwlmq5xlpfj3274mnyktsqrz6g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601518</id>
      <parentid>4601511</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:39:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <origin>4601518</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10689" sha1="c70jlivu1vulau5foy3ddtdjb9klq2l" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| image = Vedire Ramachandrareddy.png
| native_name = 
| birth_name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| birth_date =  {{Birth date|1934|06|13|df=y}}
| birth_place =  [[సామర్లకోట]], [[తూర్పు గోదావరి  జిల్లా]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| residence = 
| death_date = {{death date and age|1986|12|09|1934|06|13|df=yes}}
| death_place = [[సామర్లకోట]]
| nationality = భారతీయుడు
| occupation = న్యాయవాది
| known       = భూదాన కార్యకర్త 
| height = 
| parents = నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ
| relatives = ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు
| website = 
| ethnicity = 
| yearsactive = 
}} 

'''వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి''' ([[1934]], [[జూలై 13]] - [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]) [[తెలంగాణ]]కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-08-14|title=Remembering the man behind Bhoodan Movement: Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818162939/https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2022-08-18|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt; 1951లో దక్షిణ భారతదేశంలో [[భూదానోద్యమం]]&lt;nowiki/&gt;లో భాగంగా పేదలకు తన భూమిని దానం చేసిన మొట్టమొదటి భూస్వామి.&lt;ref&gt;{{Cite paper|last=Oommen|first=T. K.|title=Charisma, Social Structure and Social Change*}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Political economy of India: a study of land reforms policy in Andhra Pradesh|last=Sharma|first=B. A. V.|page=270|year=1980|publisher=Light &amp; Life Publishers|oclc=7153593}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=The Sarvodaya movement: Gandhian approach to peace and non-violence|last=Narayanasamy|first=S.|page=33|year=2003|publisher=Mittal Publications}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Encyclopaedia of Eminent Thinkers: The political thought of Vinoba|last=Bharathi|first=K. S.|page=16|year=1998|publisher=Concept Publishing}}&lt;/ref&gt;

== జననం, విద్య ==
రామచంద్రారెడ్డి [[1905]], [[జూలై 13]]&lt;nowiki/&gt;న నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ దంపతులకు [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం, [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]&lt;nowiki/&gt;లో జన్మించాడు. వీరిది భూస్వామ్య కుటుంబం. వీరికి తొమ్మిది మంది సంతానం ముగ్గురు ఆడపిల్లలు (మాణిక్యదేవి, విమలాదేవి, సీతాదేవి), ఆరుగురు మగపిల్లలు (రామచంద్రారెడ్డి, రాణాప్రతాప్ రెడ్డి, లక్ష్మణరెడ్డి, మన్మోహన్ రెడ్డి, మధుసూదన్ రెడ్డి, నారాయణ్ కరణ్ రెడ్డి). 1935 - 1938 మధ్యకాలంలో [[పూణే|పూణేలోని]] ఫెర్గూసన్ లా కాలేజీలో తన లా/బారిస్టర్ శిక్షణ పూర్తిచేశాడు.&lt;/div&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రామచంద్రా రెడ్డికి ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు. కొన్ని సంవత్సరాలు న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టాడు. ఆ తరువాత రాజీనామా చేసి, సంఘ సంస్కరణలో భాగమయ్యాడు.

== భూదానోద్యమం ==
[[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం|తెలంగాణ సాయుధ పోరాటానికి]] అధ్యక్షత వహించిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], రామచంద్రారెడ్డి ఇద్దరూ బావా - బావమరుదులు. రామచంద్రారెడ్డి చెల్లెలు సీతాదేవిని రావి నారాయణరెడ్డి వివాహం చేసుకున్నాడు. [[మహాత్మా గాంధీ]] మార్గదర్శకత్వంలో [[వినోబా భావే|ఆచార్య వినోభా భావే]] 1951 ఏప్రిల్ 18 న పోచంపల్లి గ్రామానికి వచ్చి, అక్కడ భూదాన ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించాడు. వినోభా భావే మొదటి ప్రయత్నంగా రామచంద్రారెడ్డిని కలిసి భూమిని దానం చేయమని అభ్యర్థించగా, అతను వెంటనే స్పందించి తన తండ్రి నరసారెడ్డి జ్ఞాపకార్థం వందెకరాల భూమిని దానంగా ఇవ్వడానికి ముందుకొచ్చాడు. మొదటగా {{Cvt|100|acres|m2}} భూమిని పంచాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2009-11-25|title=The Hindu : Andhra Pradesh / Hyderabad News : 'Bhoodan' board to take on encroachers|url=http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20091125191015/http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-date=2009-11-25|access-date=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; తరువాత {{Cvt|800|acres|km2}} చివరికి, 1 మిలియన్ ఎకరాలు (4,000 కిమీ²) భూమిని పంచాడు. భూదాన ఉద్యమంలో మొట్టమొదటగా తన భూమిని దానం చేసినందుకు ''భూదాన్'' అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.  దీని తర్వాత భూదాన ఉద్యమం రామచంద్రారెడ్డి కుమారుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగింది. 

== మరణం==
రామచంద్రారెడ్డి [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]న మరణించాడు.

== గౌరవం==
2006లో పోచంపల్లి గ్రామ మధ్యలో రామచంద్రారెడ్డి విగ్రహం ప్రతిష్టించబడింది.భూ పంపిణీకి స్ఫూర్తినిచ్చిన వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా రామచంద్రారెడ్డి మనవడు అరవింద్ రెడ్డి సమర్పణలో కంచర్ల చంద్రశేఖర్ రెడ్డి నిర్మాణంలో ప్రముఖ దర్శకుడు నీలకంఠ దర్శకత్వంలో ఒక సినిమా రూపొందుతోంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-07-31|title=A biopic on Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211003195102/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2021-10-03|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt;
* రామచంద్రారెడ్డి సేవలను గుర్తించి ఆతని స్మారకార్థం పోస్టల్‌ శాఖ రూపొందించిన ప్రత్యేక పోస్టల్‌ కవర్‌  2022 జూలై 17న [[సోమాజీగూడ, హైదరాబాదు|సోమాజిగూడ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ప్రెస్‌క్లబ్‌లో పోస్ట్‌మాస్టర్‌ జనరల్‌ పి. విద్యాసాగర్‌రెడ్డి విడుదల చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-07-15|title=రేపు వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి స్మారక పోస్టల్‌ కవర్‌ విడుదల|url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-url=https://web.archive.org/web/20220823115109/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-date=2022-08-23|access-date=2022-12-09|website=www.andhrajyothy.com}}&lt;/ref&gt; &lt;/div&gt;

== మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== బయటి లింకులు==
* [http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/bhoodan.htm భూదాన్-గ్రామదాన్ ఉద్యమం - 50 సంవత్సరాలు: ఒక సమీక్ష]
[[వర్గం:1905 జననాలు]]
[[వర్గం:1986 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సామాజిక కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధులు]]
[[వర్గం:స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]</text>
      <sha1>c70jlivu1vulau5foy3ddtdjb9klq2l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601519</id>
      <parentid>4601518</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:39:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <comment>/* జననం, విద్య */</comment>
      <origin>4601519</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10689" sha1="qe8aoc59vjbdw4ydocvl73tjqekurh6" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| image = Vedire Ramachandrareddy.png
| native_name = 
| birth_name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| birth_date =  {{Birth date|1934|06|13|df=y}}
| birth_place =  [[సామర్లకోట]], [[తూర్పు గోదావరి  జిల్లా]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| residence = 
| death_date = {{death date and age|1986|12|09|1934|06|13|df=yes}}
| death_place = [[సామర్లకోట]]
| nationality = భారతీయుడు
| occupation = న్యాయవాది
| known       = భూదాన కార్యకర్త 
| height = 
| parents = నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ
| relatives = ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు
| website = 
| ethnicity = 
| yearsactive = 
}} 

'''వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి''' ([[1934]], [[జూలై 13]] - [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]) [[తెలంగాణ]]కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-08-14|title=Remembering the man behind Bhoodan Movement: Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818162939/https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2022-08-18|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt; 1951లో దక్షిణ భారతదేశంలో [[భూదానోద్యమం]]&lt;nowiki/&gt;లో భాగంగా పేదలకు తన భూమిని దానం చేసిన మొట్టమొదటి భూస్వామి.&lt;ref&gt;{{Cite paper|last=Oommen|first=T. K.|title=Charisma, Social Structure and Social Change*}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Political economy of India: a study of land reforms policy in Andhra Pradesh|last=Sharma|first=B. A. V.|page=270|year=1980|publisher=Light &amp; Life Publishers|oclc=7153593}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=The Sarvodaya movement: Gandhian approach to peace and non-violence|last=Narayanasamy|first=S.|page=33|year=2003|publisher=Mittal Publications}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Encyclopaedia of Eminent Thinkers: The political thought of Vinoba|last=Bharathi|first=K. S.|page=16|year=1998|publisher=Concept Publishing}}&lt;/ref&gt;

== జననం, విద్య ==
రామచంద్రారెడ్డి [[1934]], [[జూలై 13]]&lt;nowiki/&gt;న నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ దంపతులకు [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం, [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]&lt;nowiki/&gt;లో జన్మించాడు. వీరిది భూస్వామ్య కుటుంబం. వీరికి తొమ్మిది మంది సంతానం ముగ్గురు ఆడపిల్లలు (మాణిక్యదేవి, విమలాదేవి, సీతాదేవి), ఆరుగురు మగపిల్లలు (రామచంద్రారెడ్డి, రాణాప్రతాప్ రెడ్డి, లక్ష్మణరెడ్డి, మన్మోహన్ రెడ్డి, మధుసూదన్ రెడ్డి, నారాయణ్ కరణ్ రెడ్డి). 1935 - 1938 మధ్యకాలంలో [[పూణే|పూణేలోని]] ఫెర్గూసన్ లా కాలేజీలో తన లా/బారిస్టర్ శిక్షణ పూర్తిచేశాడు.&lt;/div&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రామచంద్రా రెడ్డికి ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు. కొన్ని సంవత్సరాలు న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టాడు. ఆ తరువాత రాజీనామా చేసి, సంఘ సంస్కరణలో భాగమయ్యాడు.

== భూదానోద్యమం ==
[[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం|తెలంగాణ సాయుధ పోరాటానికి]] అధ్యక్షత వహించిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], రామచంద్రారెడ్డి ఇద్దరూ బావా - బావమరుదులు. రామచంద్రారెడ్డి చెల్లెలు సీతాదేవిని రావి నారాయణరెడ్డి వివాహం చేసుకున్నాడు. [[మహాత్మా గాంధీ]] మార్గదర్శకత్వంలో [[వినోబా భావే|ఆచార్య వినోభా భావే]] 1951 ఏప్రిల్ 18 న పోచంపల్లి గ్రామానికి వచ్చి, అక్కడ భూదాన ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించాడు. వినోభా భావే మొదటి ప్రయత్నంగా రామచంద్రారెడ్డిని కలిసి భూమిని దానం చేయమని అభ్యర్థించగా, అతను వెంటనే స్పందించి తన తండ్రి నరసారెడ్డి జ్ఞాపకార్థం వందెకరాల భూమిని దానంగా ఇవ్వడానికి ముందుకొచ్చాడు. మొదటగా {{Cvt|100|acres|m2}} భూమిని పంచాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2009-11-25|title=The Hindu : Andhra Pradesh / Hyderabad News : 'Bhoodan' board to take on encroachers|url=http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20091125191015/http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-date=2009-11-25|access-date=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; తరువాత {{Cvt|800|acres|km2}} చివరికి, 1 మిలియన్ ఎకరాలు (4,000 కిమీ²) భూమిని పంచాడు. భూదాన ఉద్యమంలో మొట్టమొదటగా తన భూమిని దానం చేసినందుకు ''భూదాన్'' అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.  దీని తర్వాత భూదాన ఉద్యమం రామచంద్రారెడ్డి కుమారుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగింది. 

== మరణం==
రామచంద్రారెడ్డి [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]న మరణించాడు.

== గౌరవం==
2006లో పోచంపల్లి గ్రామ మధ్యలో రామచంద్రారెడ్డి విగ్రహం ప్రతిష్టించబడింది.భూ పంపిణీకి స్ఫూర్తినిచ్చిన వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా రామచంద్రారెడ్డి మనవడు అరవింద్ రెడ్డి సమర్పణలో కంచర్ల చంద్రశేఖర్ రెడ్డి నిర్మాణంలో ప్రముఖ దర్శకుడు నీలకంఠ దర్శకత్వంలో ఒక సినిమా రూపొందుతోంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-07-31|title=A biopic on Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211003195102/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2021-10-03|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt;
* రామచంద్రారెడ్డి సేవలను గుర్తించి ఆతని స్మారకార్థం పోస్టల్‌ శాఖ రూపొందించిన ప్రత్యేక పోస్టల్‌ కవర్‌  2022 జూలై 17న [[సోమాజీగూడ, హైదరాబాదు|సోమాజిగూడ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ప్రెస్‌క్లబ్‌లో పోస్ట్‌మాస్టర్‌ జనరల్‌ పి. విద్యాసాగర్‌రెడ్డి విడుదల చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-07-15|title=రేపు వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి స్మారక పోస్టల్‌ కవర్‌ విడుదల|url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-url=https://web.archive.org/web/20220823115109/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-date=2022-08-23|access-date=2022-12-09|website=www.andhrajyothy.com}}&lt;/ref&gt; &lt;/div&gt;

== మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== బయటి లింకులు==
* [http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/bhoodan.htm భూదాన్-గ్రామదాన్ ఉద్యమం - 50 సంవత్సరాలు: ఒక సమీక్ష]
[[వర్గం:1905 జననాలు]]
[[వర్గం:1986 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సామాజిక కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధులు]]
[[వర్గం:స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]</text>
      <sha1>qe8aoc59vjbdw4ydocvl73tjqekurh6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601520</id>
      <parentid>4601519</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:40:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.215.169.31</ip>
      </contributor>
      <comment>/* జననం, విద్య */</comment>
      <origin>4601520</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10429" sha1="0rembnpu8djf8vowffwobi7pxcaaypz" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| image = Vedire Ramachandrareddy.png
| native_name = 
| birth_name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| birth_date =  {{Birth date|1934|06|13|df=y}}
| birth_place =  [[సామర్లకోట]], [[తూర్పు గోదావరి  జిల్లా]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| residence = 
| death_date = {{death date and age|1986|12|09|1934|06|13|df=yes}}
| death_place = [[సామర్లకోట]]
| nationality = భారతీయుడు
| occupation = న్యాయవాది
| known       = భూదాన కార్యకర్త 
| height = 
| parents = నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ
| relatives = ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు
| website = 
| ethnicity = 
| yearsactive = 
}} 

'''వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి''' ([[1934]], [[జూలై 13]] - [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]) [[తెలంగాణ]]కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-08-14|title=Remembering the man behind Bhoodan Movement: Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818162939/https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2022-08-18|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt; 1951లో దక్షిణ భారతదేశంలో [[భూదానోద్యమం]]&lt;nowiki/&gt;లో భాగంగా పేదలకు తన భూమిని దానం చేసిన మొట్టమొదటి భూస్వామి.&lt;ref&gt;{{Cite paper|last=Oommen|first=T. K.|title=Charisma, Social Structure and Social Change*}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Political economy of India: a study of land reforms policy in Andhra Pradesh|last=Sharma|first=B. A. V.|page=270|year=1980|publisher=Light &amp; Life Publishers|oclc=7153593}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=The Sarvodaya movement: Gandhian approach to peace and non-violence|last=Narayanasamy|first=S.|page=33|year=2003|publisher=Mittal Publications}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Encyclopaedia of Eminent Thinkers: The political thought of Vinoba|last=Bharathi|first=K. S.|page=16|year=1998|publisher=Concept Publishing}}&lt;/ref&gt;

== జననం, విద్య ==
రామచంద్రారెడ్డి [[1934]], [[జూలై 13]]&lt;nowiki/&gt;న నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ దంపతులు తల్లిదండ్రులు. వీరిది భూస్వామ్య కుటుంబం. వీరికి తొమ్మిది మంది సంతానం ముగ్గురు ఆడపిల్లలు (మాణిక్యదేవి, విమలాదేవి, సీతాదేవి), ఆరుగురు మగపిల్లలు (రామచంద్రారెడ్డి, రాణాప్రతాప్ రెడ్డి, లక్ష్మణరెడ్డి, మన్మోహన్ రెడ్డి, మధుసూదన్ రెడ్డి, నారాయణ్ కరణ్ రెడ్డి). 1935 - 1938 మధ్యకాలంలో [[పూణే|పూణేలోని]] ఫెర్గూసన్ లా కాలేజీలో తన లా/బారిస్టర్ శిక్షణ పూర్తిచేశాడు.&lt;/div&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రామచంద్రా రెడ్డికి ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు. కొన్ని సంవత్సరాలు న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టాడు. ఆ తరువాత రాజీనామా చేసి, సంఘ సంస్కరణలో భాగమయ్యాడు.

== భూదానోద్యమం ==
[[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం|తెలంగాణ సాయుధ పోరాటానికి]] అధ్యక్షత వహించిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], రామచంద్రారెడ్డి ఇద్దరూ బావా - బావమరుదులు. రామచంద్రారెడ్డి చెల్లెలు సీతాదేవిని రావి నారాయణరెడ్డి వివాహం చేసుకున్నాడు. [[మహాత్మా గాంధీ]] మార్గదర్శకత్వంలో [[వినోబా భావే|ఆచార్య వినోభా భావే]] 1951 ఏప్రిల్ 18 న పోచంపల్లి గ్రామానికి వచ్చి, అక్కడ భూదాన ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించాడు. వినోభా భావే మొదటి ప్రయత్నంగా రామచంద్రారెడ్డిని కలిసి భూమిని దానం చేయమని అభ్యర్థించగా, అతను వెంటనే స్పందించి తన తండ్రి నరసారెడ్డి జ్ఞాపకార్థం వందెకరాల భూమిని దానంగా ఇవ్వడానికి ముందుకొచ్చాడు. మొదటగా {{Cvt|100|acres|m2}} భూమిని పంచాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2009-11-25|title=The Hindu : Andhra Pradesh / Hyderabad News : 'Bhoodan' board to take on encroachers|url=http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20091125191015/http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-date=2009-11-25|access-date=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; తరువాత {{Cvt|800|acres|km2}} చివరికి, 1 మిలియన్ ఎకరాలు (4,000 కిమీ²) భూమిని పంచాడు. భూదాన ఉద్యమంలో మొట్టమొదటగా తన భూమిని దానం చేసినందుకు ''భూదాన్'' అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.  దీని తర్వాత భూదాన ఉద్యమం రామచంద్రారెడ్డి కుమారుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగింది. 

== మరణం==
రామచంద్రారెడ్డి [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]న మరణించాడు.

== గౌరవం==
2006లో పోచంపల్లి గ్రామ మధ్యలో రామచంద్రారెడ్డి విగ్రహం ప్రతిష్టించబడింది.భూ పంపిణీకి స్ఫూర్తినిచ్చిన వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా రామచంద్రారెడ్డి మనవడు అరవింద్ రెడ్డి సమర్పణలో కంచర్ల చంద్రశేఖర్ రెడ్డి నిర్మాణంలో ప్రముఖ దర్శకుడు నీలకంఠ దర్శకత్వంలో ఒక సినిమా రూపొందుతోంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-07-31|title=A biopic on Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211003195102/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2021-10-03|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt;
* రామచంద్రారెడ్డి సేవలను గుర్తించి ఆతని స్మారకార్థం పోస్టల్‌ శాఖ రూపొందించిన ప్రత్యేక పోస్టల్‌ కవర్‌  2022 జూలై 17న [[సోమాజీగూడ, హైదరాబాదు|సోమాజిగూడ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ప్రెస్‌క్లబ్‌లో పోస్ట్‌మాస్టర్‌ జనరల్‌ పి. విద్యాసాగర్‌రెడ్డి విడుదల చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-07-15|title=రేపు వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి స్మారక పోస్టల్‌ కవర్‌ విడుదల|url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-url=https://web.archive.org/web/20220823115109/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-date=2022-08-23|access-date=2022-12-09|website=www.andhrajyothy.com}}&lt;/ref&gt; &lt;/div&gt;

== మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== బయటి లింకులు==
* [http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/bhoodan.htm భూదాన్-గ్రామదాన్ ఉద్యమం - 50 సంవత్సరాలు: ఒక సమీక్ష]
[[వర్గం:1905 జననాలు]]
[[వర్గం:1986 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సామాజిక కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధులు]]
[[వర్గం:స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]</text>
      <sha1>0rembnpu8djf8vowffwobi7pxcaaypz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601547</id>
      <parentid>4601520</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:26:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/106.215.169.31|106.215.169.31]] ([[User talk:106.215.169.31|చర్చ]]) చేసిన మార్పులను [[User:యర్రా రామారావు|యర్రా రామారావు]] చివరి కూర్పు వరకు తిరగ్గొట్టారు.</comment>
      <origin>4588315</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10780" sha1="i5swdtxq8cbtkleqvg1jjhmoghhwfjx" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| image = Vedire Ramachandrareddy.png
| native_name = 
| birth_name = వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి
| birth_date =  {{Birth date|1905|06|13|df=y}}
| birth_place =  [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]], [[యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[తెలంగాణ]]
| residence = 
| death_date = {{death date and age|1986|12|09|1905|06|13|df=yes}}
| death_place = [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]
| nationality = భారతీయుడు
| occupation = న్యాయవాది
| known       = భూదాన కార్యకర్త 
| height = 
| parents = నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ
| relatives = ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు
| website = 
| ethnicity = 
| yearsactive = 
}} 

'''వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి''' ([[1905]], [[జూలై 13]] - [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]) [[తెలంగాణ]]కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-08-14|title=Remembering the man behind Bhoodan Movement: Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818162939/https://www.deccanchronicle.com/featured/140821/remembering-the-man-behind-bhoodan-movement-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2022-08-18|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt; 1951లో దక్షిణ భారతదేశంలో [[భూదానోద్యమం]]&lt;nowiki/&gt;లో భాగంగా పేదలకు తన భూమిని దానం చేసిన మొట్టమొదటి భూస్వామి.&lt;ref&gt;{{Cite paper|last=Oommen|first=T. K.|title=Charisma, Social Structure and Social Change*}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Political economy of India: a study of land reforms policy in Andhra Pradesh|last=Sharma|first=B. A. V.|page=270|year=1980|publisher=Light &amp; Life Publishers|oclc=7153593}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=The Sarvodaya movement: Gandhian approach to peace and non-violence|last=Narayanasamy|first=S.|page=33|year=2003|publisher=Mittal Publications}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citebook|title=Encyclopaedia of Eminent Thinkers: The political thought of Vinoba|last=Bharathi|first=K. S.|page=16|year=1998|publisher=Concept Publishing}}&lt;/ref&gt;

== జననం, విద్య ==
రామచంద్రారెడ్డి [[1905]], [[జూలై 13]]&lt;nowiki/&gt;న నరసారెడ్డి - లక్ష్మి నరసమ్మ దంపతులకు [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం, [[యాదాద్రి జిల్లా|యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా]], [[పోచంపల్లి (భూదాన్)|పోచంపల్లి]]&lt;nowiki/&gt;లో జన్మించాడు. వీరిది భూస్వామ్య కుటుంబం. వీరికి తొమ్మిది మంది సంతానం ముగ్గురు ఆడపిల్లలు (మాణిక్యదేవి, విమలాదేవి, సీతాదేవి), ఆరుగురు మగపిల్లలు (రామచంద్రారెడ్డి, రాణాప్రతాప్ రెడ్డి, లక్ష్మణరెడ్డి, మన్మోహన్ రెడ్డి, మధుసూదన్ రెడ్డి, నారాయణ్ కరణ్ రెడ్డి). 1935 - 1938 మధ్యకాలంలో [[పూణే|పూణేలోని]] ఫెర్గూసన్ లా కాలేజీలో తన లా/బారిస్టర్ శిక్షణ పూర్తిచేశాడు.&lt;/div&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
రామచంద్రా రెడ్డికి ఐదుగురు కొడుకులు, ముగ్గురు కూతుళ్ళు. కొన్ని సంవత్సరాలు న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టాడు. ఆ తరువాత రాజీనామా చేసి, సంఘ సంస్కరణలో భాగమయ్యాడు.

== భూదానోద్యమం ==
[[తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం|తెలంగాణ సాయుధ పోరాటానికి]] అధ్యక్షత వహించిన [[రావి నారాయణరెడ్డి]], రామచంద్రారెడ్డి ఇద్దరూ బావా - బావమరుదులు. రామచంద్రారెడ్డి చెల్లెలు సీతాదేవిని రావి నారాయణరెడ్డి వివాహం చేసుకున్నాడు. [[మహాత్మా గాంధీ]] మార్గదర్శకత్వంలో [[వినోబా భావే|ఆచార్య వినోభా భావే]] 1951 ఏప్రిల్ 18 న పోచంపల్లి గ్రామానికి వచ్చి, అక్కడ భూదాన ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించాడు. వినోభా భావే మొదటి ప్రయత్నంగా రామచంద్రారెడ్డిని కలిసి భూమిని దానం చేయమని అభ్యర్థించగా, అతను వెంటనే స్పందించి తన తండ్రి నరసారెడ్డి జ్ఞాపకార్థం వందెకరాల భూమిని దానంగా ఇవ్వడానికి ముందుకొచ్చాడు. మొదటగా {{Cvt|100|acres|m2}} భూమిని పంచాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2009-11-25|title=The Hindu : Andhra Pradesh / Hyderabad News : 'Bhoodan' board to take on encroachers|url=http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20091125191015/http://www.hindu.com/2009/11/22/stories/2009112259450400.htm|archive-date=2009-11-25|access-date=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; తరువాత {{Cvt|800|acres|km2}} చివరికి, 1 మిలియన్ ఎకరాలు (4,000 కిమీ²) భూమిని పంచాడు. భూదాన ఉద్యమంలో మొట్టమొదటగా తన భూమిని దానం చేసినందుకు ''భూదాన్'' అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.  దీని తర్వాత భూదాన ఉద్యమం రామచంద్రారెడ్డి కుమారుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగింది. 

== మరణం==
రామచంద్రారెడ్డి [[1986]], [[డిసెంబర్ 9|డిసెంబరు 9]]న మరణించాడు.

== గౌరవం==
2006లో పోచంపల్లి గ్రామ మధ్యలో రామచంద్రారెడ్డి విగ్రహం ప్రతిష్టించబడింది.భూ పంపిణీకి స్ఫూర్తినిచ్చిన వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా రామచంద్రారెడ్డి మనవడు అరవింద్ రెడ్డి సమర్పణలో కంచర్ల చంద్రశేఖర్ రెడ్డి నిర్మాణంలో ప్రముఖ దర్శకుడు నీలకంఠ దర్శకత్వంలో ఒక సినిమా రూపొందుతోంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Adivi|first=Sashidhar|date=2021-07-31|title=A biopic on Vedire Ramachandra Reddy|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211003195102/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/310721/a-biopic-on-vedire-ramachandra-reddy.html|archive-date=2021-10-03|access-date=2022-08-23|website=Deccan Chronicle|language=en}}&lt;/ref&gt;
* రామచంద్రారెడ్డి సేవలను గుర్తించి ఆతని స్మారకార్థం పోస్టల్‌ శాఖ రూపొందించిన ప్రత్యేక పోస్టల్‌ కవర్‌  2022 జూలై 17న [[సోమాజీగూడ, హైదరాబాదు|సోమాజిగూడ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ప్రెస్‌క్లబ్‌లో పోస్ట్‌మాస్టర్‌ జనరల్‌ పి. విద్యాసాగర్‌రెడ్డి విడుదల చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-07-15|title=రేపు వెదిరె రామచంద్రారెడ్డి స్మారక పోస్టల్‌ కవర్‌ విడుదల|url=https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-url=https://web.archive.org/web/20220823115109/https://www.andhrajyothy.com/telugunews/vedire-ramachandra-reddy-memorial-postal-cover-release-tomorrow-mrgs-telangana-1822071511583498|archive-date=2022-08-23|access-date=2022-12-09|website=www.andhrajyothy.com}}&lt;/ref&gt; &lt;/div&gt;

== మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== బయటి లింకులు==
* [http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/bhoodan.htm భూదాన్-గ్రామదాన్ ఉద్యమం - 50 సంవత్సరాలు: ఒక సమీక్ష]
[[వర్గం:1905 జననాలు]]
[[వర్గం:1986 మరణాలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సామాజిక కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధులు]]
[[వర్గం:స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు]]</text>
      <sha1>i5swdtxq8cbtkleqvg1jjhmoghhwfjx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పొన్నం రవిచంద్ర</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357769</id>
    <revision>
      <id>4601606</id>
      <parentid>4601171</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:10:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601606</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23206" sha1="bqkm1136yc2trh69ypogsl1ucl898a9" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = డా. పొన్నం రవిచంద్ర గౌడ్
| other_names =
| image =  Ponnam Ravi chandra.jpg
| imagesize =250px
| caption =
| birth_name =  
| birth_date = 1962 జూన్ 19
| birth_place =  [[కరీంనగర్]], [[తెలంగాణ]], [[భారతదేశం]]
| death_date = 
| death_place =
| death_cause =
| known =  
| occupation =   [[జర్నలిస్ట్]], [[రచయిత]], సినీ విమర్శకులు
| networth  =
| title =
| salary =
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party =
| boards =
| spouse = మంగళ 
| partner = 
| children = రోహిత్ చంద్ర, రాజీవ్ చంద్ర, చంద్రలేఖ
| parents = పొన్నం సత్తయ్య గౌడ్, మల్లమ్మ
| relatives = పొన్నం అశోక్, [[పొన్నం ప్రభాకర్]] (సోదరులు), లీలారాణి, విమల (సోదరీమణులు)
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
|signature =
}}'''పొన్నం రవిచంద్ర''' [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రానికి చెందిన సీనియర్ జర్నలిస్ట్, సినీ విమర్శకుడు, కవి, రచయిత. రవిచంద్ర జర్నలిస్ట్ గా తెలుగు సినిమాతో సహా భారతీయ సినిమా, సాహిత్యం, లలిత కళలు, సామాజిక అంశాలపై వందలాది వ్యాసాలు, కవితలు రాస్తున్న బహుముఖ ప్రతిభ కలిగిన వ్యక్తి. [[ఆంధ్రజ్యోతి]], [[పాలపిట్ట మాసపత్రిక|పాలపిట్ట]], [[నవతెలంగాణ]], వెలుగు, తంగేడు పత్రికలలో ఇంతవరకు ఆయన రాసిన సినిమా వ్యాసాలు 200కి పైగా ప్రచురితమయ్యాయి. ఆయన 80 ఏళ్ల తెలుగు సినీ ప్రస్థానంపై రచించిన &quot;ప్రస్థానం&quot; పుస్తకానికిగాను 2012లో [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ సినీ పుస్తకంగా [[నంది అవార్డు]]ను అందుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;విభిన్న రంగాలు.. కీర్తి పురస్కారాలు&quot;&gt;{{cite news |last1=Eenadu |title=విభిన్న రంగాలు.. కీర్తి పురస్కారాలు |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/districts/Karimnagar/530/122170014 |accessdate=14 September 2022 |work= |date=6 September 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220914174150/https://www.eenadu.net/telugu-news/districts/Karimnagar/530/122170014 |archivedate=14 September 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;పైడి జైరాజ్: తెలుగు నేల నుంచి తొలి పాన్ ఇండియా స్టార్&quot;&gt;{{cite news |last1=BBC News తెలుగు |title=పైడి జైరాజ్: తెలుగు నేల నుంచి తొలి పాన్ ఇండియా స్టార్ |url=https://www.bbc.com/telugu/india-62271480 |accessdate=14 September 2022 |date=23 July 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220914174321/https://www.bbc.com/telugu/india-62271480 |archivedate=14 September 2022 |language=te}}&lt;/ref&gt;

పొన్నం రవిచంద్ర 2024 జనవరి 20న హైదరాబాద్‌లో యునైటెడ్ టెక్నలాజికల్ రీసెర్చ్ యూనివర్సిటీ నుండి గౌరవ డాక్టరేట్ అందుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;ఘనంగా డాక్టరేట్స్ ప్రదానం.. మీడియా పార్టనర్ గా ‘రాష్ట్ర’&quot;&gt;{{cite news|url=https://raashtra.com/nmkoi-honorary-doctorate-awards-2024/|title=ఘనంగా డాక్టరేట్స్ ప్రదానం.. మీడియా పార్టనర్ గా ‘రాష్ట్ర’|last1=Raashtra|date=20 January 2024|accessdate=21 January 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240121120541/https://raashtra.com/nmkoi-honorary-doctorate-awards-2024/|archivedate=21 January 2024}}&lt;/ref&gt; ఆయన 8వ నేపాల్ అంతర్జాతీయ చలనచిత్రోత్సవానికి జ్యూరీ సభ్యుడిగా నియమితుడయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;Juries {{!}} Nepal International Film Festival&quot;&gt;{{cite news |title=Juries {{!}} Nepal International Film Festival |url=https://niff.org.np/jury/ |accessdate=13 March 2025 |publisher=Nepal International Film Festival |date=13 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250313123942/https://niff.org.np/jury/ |archivedate=13 March 2025}}&lt;/ref&gt;

కరీంనగర్ ఫిల్మ్ సొసైటీకి (కఫిసో) అధ్యక్షుడిగా గత 7 సంవత్సరాల (2019-2025) నుండి పనిచేస్తున్నారు. కపిసో ద్వారా జాతీయ, రాష్ట్రస్థాయి లఘు చిత్ర, డాక్యుమెంటరీ చలనచిత్రోత్సవాలను విజయవంతంగా నిర్వహిస్తున్నారు. ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఫిల్మ్ సొసైటీస్ ఆఫ్ ఇండియా (దక్షిణ ప్రాంతం)కు ప్రధాన కార్యదర్శిగా ఉన్నారు.
[[File:Ponnam Ravi chandra received TGFA as Best Film Critic.jpg|thumb|right|ఉప ముఖ్యమంత్రి [[మల్లు భట్టివిక్రమార్క]], రాష్ట్ర మంత్రి [[కోమటిరెడ్డి వెంకటరెడ్డి]] చేతులమీదుగా 2025 [[తెలంగాణ గద్దర్ ఫిల్మ్ అవార్డ్స్|తెలంగాణ గద్దర్ ఫిలిం అవార్డ్]] అందుకున్న పొన్నం రవిచంద్ర]]
==జననం, విద్యాభాస్యం== 
పొన్నం రవిచంద్ర [[తెలంగాణ |తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని]] [[కరీంనగర్|కరీంనగర్‌ జిల్లా]] కేంద్రంలోని పాత బజార్ లో 1962 జూన్ 19న కీ.శే పొన్నం సత్తయ్య గౌడ్, మల్లమ్మ దంపతులకు జన్మించాడు. ఆయన పదో తరగతి వరకు [[కరీంనగర్|కరీంనగర్‌లోని]] దన్గర్ వాడి ప్రభుత్వ పాఠశాలలో, ఇంటర్మీడియేట్ ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ కళాశాలలో, [[కరీంనగర్]] ఎస్. ఆర్. ఆర్. ప్రభుత్వ కళాశాలలో బిఎ, కాకతీయ యూనివర్సిటీలో ఎల్.ఎల్.బి పూర్తి చేశాడు.

==జర్నలిస్టుగా==
పొన్నం రవి చంద్ర [[ఆంధ్రపత్రిక]] ద్వారా 1987లో తన జర్నలిజం జీవితాన్నిప్రారంభించి [[కరీంనగర్]] స్టోరీలు, ఇంటర్వ్యూలు, బైలైన్ వార్తలను ప్రధానంగా రాసేవాడు. ఆయన [[ఆంధ్రపత్రిక]] మూతపడిన తర్వాత [[ఆంధ్రభూమి]] దినపత్రికలో నాలుగు నెలలు పనిచేసి ఆ తర్వాత 1991లో 'మానేరు టైమ్స్' వార పత్రికను [[కరీంనగర్]] కేంద్రంగా ప్రారంభించాడు. అప్పట్లో మల్టీకలర్లో 10 వేల కాపీలు ముద్రించి [[గోదావరిఖని]], [[జగిత్యాల]], [[సిరిసిల్ల]] ప్రాంతాలకు పంపేవాడు. అందులో 'ఊపర్ శేర్వాని అందర్ పరేషాని' జూకంటి జగన్నాధం శీర్షిక, మానేరు తీరం, అనంద్ శీర్షిక, [[మాడభూషి శ్రీధర్]] 'హైదరాబాద్ లేఖ', 'ఈ వారం కవిత' ఒక దానితోపాటు 'గోదావరి' పేరు మీద అప్పుడు వస్తున్న ఉద్యమాల మీద వచ్చిన వ్యాసాలు పత్రికకు రాష్ట్ర స్థాయిలో మంచి గుర్తింపు తెచ్చాయి. ఆ కాలంలో ఈ పత్రికలో పనిచేసిన వారు ఎందరో ఈనాడు ప్రముఖ పత్రికలలో పనిచేస్తున్నారు.

రవిచంద్ర 1994 వరకు 'మానేరు టైమ్స్' ను విజయవంతగా నిర్వహించి కరీంనగర్‌లో సంపూర్ణ విద్య కోసం జరిగిన ప్రభుత్వ కార్యక్రమంనకు సంబంధించిన 'అక్షర ఉజ్వల' పత్రిక సంపాదకత్వ బాధ్యతల్లో ఒకడిగా ఉన్నాడు. అక్షర ఉజ్వల ప్రభుత్వ పత్రికకు ఆయన సమయం ఎక్కువగా వెచ్చించడం వల్ల 'మానేరు టైమ్స్' 2006 నుండి 2010 వరకు పక్షపత్రికగా వెలువడింది. రవిచంద్ర మధ్యలో 'మహానగర్' 'మెట్రో' 'వర్తమానం' దిన పత్రికలలో పనిచేసి 2003-2005 మధ్యలో 'మానేరు టైమ్స్' తిరిగి పునరుద్ధరించి దినపత్రికగా తీసుకవచ్చారు. ఆయన 2010 నుంచి 2014 వరకు [[ఆంధ్రప్రదేశ్ (మాస పత్రిక)|ఆంధ్రప్రదేశ్ మాస పత్రిక]]కు అసోసియేట్ ఎడిటర్ గా బాధ్యతలు నిర్వహించాడు.
[[File:0I5B1262.jpg|thumb|యునైటెడ్ టెక్నలాజికల్ రీసెర్చ్ యూనివర్సిటీ నుండి గౌరవ డాక్టరేట్ అందుకుంటూ]]
[[File:Ponnam Ravi Chandra.jpg|thumb|పొన్నం రవిచంద్ర]]

==రచనలు==
#రవిచంద్ర 2005లో [[కరీంనగర్ జిల్లా]] ఏర్పడి వందేళ్లు అయిన సందర్భంగా 2005 లో జిల్లా చరిత్రపై సమగ్ర పరిశోధన చేసి &quot;శత వసంతాల కరీంనగర్ &quot; పేరుతో ఒక పుస్తకాన్ని ప్రచురించాడు.
#2012లో 80 వసంతాల తెలుగు సినీ చరిత్రపై &quot;ప్రస్థానం&quot; పేరుతో గ్రంథాన్ని వెలువరించాడు. 
#2024లో బాలీవుడ్ సినీ హీరో దాదా సాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు గ్రహీత [[పైడి జైరాజ్]] జీవితంపై &quot;ది ఇండియన్ సినిమా ఫస్ట్ యాక్షన్ హీరో” పేరుతో సమగ్రమైన పుస్తకాన్ని ప్రచురించాడు.&lt;ref name=&quot;తెలంగాణ జాతి గర్వించదగ్గ అద్భుతమైన కళాకారుడు పైడి జయరాజ్&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=తెలంగాణ జాతి గర్వించదగ్గ అద్భుతమైన కళాకారుడు పైడి జయరాజ్ |url=https://www.manatelangana.news/paidi-jairaj-105th-birth-day-celebrations-at-film-chamber/ |accessdate=10 May 2025 |publisher=Mana Telangana |date=28 September 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250510081923/https://www.manatelangana.news/paidi-jairaj-105th-birth-day-celebrations-at-film-chamber/ |archivedate=10 May 2025}}&lt;/ref&gt; 
#2025లో వివిధ పత్రికలలో ప్రచురితమైన భారతీయ సినీ నటీనటుల బయోగ్రపీస్ తో &quot;భారతీయ సినీ వైతాళికులు&quot; అనే పుస్తకాన్ని ప్రచురించాడు
# 2025లో ‘శింజిని’ పేరుతో కవిత సంకలనం.

==అవార్డులు==

* 1991: ఆంధ్రప్రదేశ్ ఉత్తమ సాంస్కృతిక నిర్వాహకుడు
* 2012: [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి [[నంది అవార్డు]] 
* 2019: తమిళనాడు,గ్లోబల్ ఎకనామిక్ ప్రోగ్రెస్ అండ్ రీసెర్చ్ అసోసియేషన్ నుండి భారతరత్న మదర్ థెరెసా గోల్డ్ మోడల్ అవార్డు&lt;ref name=&quot;Karimnagar: Mother Teresa Gold Model Award to Ravichandra&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=Karimnagar: Mother Teresa Gold Model Award to Ravichandra |url=https://www.thehansindia.com/telangana/karimnagar-mother-teresa-gold-model-award-to-ravichandra-590617 |accessdate=14 March 2025 |work= |publisher=The Hans India |date=17 December 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314070034/https://www.thehansindia.com/telangana/karimnagar-mother-teresa-gold-model-award-to-ravichandra-590617 |archivedate=14 March 2025 |language=en}}&lt;/ref&gt;
* 2022: పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం ద్వారా కీర్తి పురస్కారం
* 2024: యునైటెడ్ టెక్నలాజికల్ రీసెర్చ్ యూనివర్సిటీ నుండి గౌరవ డాక్టరేట్
* 2025: కళాశ్రీ ఆర్ట్స్ థియేటర్, జగిత్యాల సంస్థ ద్వారా అలిశెట్టి ప్రభాకర్ రాష్ట్రస్థాయి పురస్కారం
* 2025: [[గద్దర్ తెలంగాణ ఫిల్మ్ అవార్డ్స్|తెలంగాణ గద్దర్ ఫిలిం అవార్డ్]]&lt;ref name=&quot;మొదటి గద్దర్ అవార్డు ఎవరికో తెలుసా..?&quot;&gt;{{cite news |title=మొదటి గద్దర్ అవార్డు ఎవరికో తెలుసా..? |url=https://www.andhrajyothy.com/2025/videos/abn-videos/first-gaddar-award-winner-gaddar-awards-2024-abn-vvnp-1415300.html |accessdate=14 June 2025 |publisher=Andhrajyothy |date=14 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250614200308/https://www.andhrajyothy.com/2025/videos/abn-videos/first-gaddar-award-winner-gaddar-awards-2024-abn-vvnp-1415300.html |archivedate=14 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;   2024 సంవత్సరానికి గాను ఉత్తమ సినీ విమర్శకుడుగా 
[[File:Ponnam-TGFA.jpg|thumb|right|2025 తెలంగాణ గద్దర్ ఫిలిం అవార్డ్ తో పొన్నం రవిచంద్ర]]

==జ్యూరీ మెంబర్‌==
* 2007లో [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ప్రతిష్ఠాత్మకమైన [[నంది అవార్డు]]&lt;nowiki/&gt;ల సెలక్షన్ కమిటీకి జ్యూరీ సభ్యుడు. 
* పోర్చుగల్ మెల్గాకో ఇంటర్నేషనల్ (MDOC) డాక్యుమెంటరీ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్‌ జ్యూరీ మెంబర్ (2022)&lt;ref name=&quot;Ravichandra selected as jury member for Int’l Documentary Film Festival&quot;&gt;{{cite news|url=https://telanganatoday.com/ravichandra-selected-as-jury-member-for-intl-documentary-film-festival|title=Ravichandra selected as jury member for Int’l Documentary Film Festival|last1=|first1=|date=23 February 2022|accessdate=14 March 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314065602/https://telanganatoday.com/ravichandra-selected-as-jury-member-for-intl-documentary-film-festival|archivedate=14 March 2025|publisher=Telangana Today|language=en}}&lt;/ref&gt;
* 31 వ ఎల్'ఆల్టర్నాటివా ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్‌ జ్యూరీ మెంబర్ - స్పెయిన్‌ (2024)&lt;ref name=&quot;Film critic Ponnam Ravichandra selected a jury member for L‘Alternativa Film Festival to be held in Spain&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/film-critic-ponnam-ravichandra-selected-a-jury-member-for-lalternativa-film-festival-to-be-held-in-spain/article68668292.ece|title=Film critic Ponnam Ravichandra selected a jury member for L‘Alternativa Film Festival to be held in Spain|last1=|first1=|date=21 September 2024|accessdate=14 March 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314065454/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/film-critic-ponnam-ravichandra-selected-a-jury-member-for-lalternativa-film-festival-to-be-held-in-spain/article68668292.ece|archivedate=14 March 2025|publisher=The Hindu|language=en-IN}}&lt;/ref&gt;
* 8వ నేపాల్ అంతర్జాతీయ చలనచిత్రోత్సవం జ్యూరీ మెంబర్ - 2025&lt;ref name=&quot;Karimnagar-based film critic Ponnam Ravichandra to serve as jury member for IFFS Don Quixote Award for Feature Films&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=Karimnagar-based film critic Ponnam Ravichandra to serve as jury member for IFFS Don Quixote Award for Feature Films |url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/karimnagar-based-film-critic-ponnam-ravichandra-to-serve-as-jury-member-for-iffs-don-quixote-award-for-feature-films/article69326885.ece |accessdate=14 March 2025 |date=13 March 2025 |ref=The Hindu |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314064713/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/karimnagar-based-film-critic-ponnam-ravichandra-to-serve-as-jury-member-for-iffs-don-quixote-award-for-feature-films/article69326885.ece |archivedate=14 March 2025 |language=en-IN}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;నేపాల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్ జ్యూరీ మెంబర్​గా పొన్నం రవిచంద్ర&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=నేపాల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్ జ్యూరీ మెంబర్​గా పొన్నం రవిచంద్ర |url=https://www.v6velugu.com/ponnam-ravichandra-is-elected-on-nepal-film-festival-juri-member |accessdate=14 March 2025 |publisher=V6 Velugu |date=14 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314065237/https://www.v6velugu.com/ponnam-ravichandra-is-elected-on-nepal-film-festival-juri-member |archivedate=14 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;అంతర్జాతీయ చలనచిత్ర జ్యూరీ సభ్యుడిగా పొన్నం రవిచంద్ర&quot;&gt;{{cite news |title=అంతర్జాతీయ చలనచిత్ర జ్యూరీ సభ్యుడిగా పొన్నం రవిచంద్ర |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/karimnagar/2394099 |accessdate=14 March 2025 |work= |publisher=Sakshi |date=14 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250314065821/https://www.sakshi.com/telugu-news/karimnagar/2394099 |archivedate=14 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
==డాక్యుమెంటరీ నిర్మాతగా==
* ఏకాంతవాసి - రావూరి భరద్వాజ
* శతాబ్ది చిత్రం 
* దేశభక్తి సినిమాలు 
* ది ‘ఇన్విన్సీయెబుల్ హీరో’ పైడి జైరాజ్ (The  Invincible Hero Paidi Jairaj)&lt;ref name=&quot;‘The invincible hero’ from Telangana&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘The invincible hero’ from Telangana |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/the-invincible-hero-from-telangana/article22682613.ece |accessdate=10 May 2025 |publisher=The Hindu |date=7 February 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250510081621/https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/the-invincible-hero-from-telangana/article22682613.ece |archivedate=10 May 2025 |language=en-IN}}&lt;/ref&gt; 
* సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న&lt;ref name=&quot;నోయిడా ఇంటర్నేషనల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్ కు ‘సర్వాయి పాపన్న’&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=నోయిడా ఇంటర్నేషనల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్ కు ‘సర్వాయి పాపన్న’ |url=https://www.v6velugu.com/sarvai-papannas-documentary-was-selected-for-noida-international-film-festival |accessdate=10 May 2025 |publisher=V6 Velugu |date=20 January 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250510081434/https://www.v6velugu.com/sarvai-papannas-documentary-was-selected-for-noida-international-film-festival |archivedate=10 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
* భూమి పుత్రుడు

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:కరీంనగర్ జిల్లా కథా రచయితలు]]
[[వర్గం:కరీంనగర్ జిల్లా రచయితలు]]
[[వర్గం:వ్యాస రచయితలు]]
[[వర్గం:తెలంగాణ చిత్రకారులు]]</text>
      <sha1>bqkm1136yc2trh69ypogsl1ucl898a9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కాలువ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358301</id>
    <revision>
      <id>4601752</id>
      <parentid>4104580</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:30:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Túrelio</username>
        <id>6998</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Miami and Erie Canal Lock photographs - DPLA - a4f6bf1bdcffd61c72c1a077104f91ed (page 1).jpg]] → [[File:Miami and Erie Canal Lock photographs - DPLA - 02d6f9c193ca64978e408b5e50a34a5d (page 1).jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Miami and Erie Canal Lock photographs - DPLA - 02d6f9c193ca64978e408b5e50a34a5d (page 1).jpg]]</comment>
      <origin>4601752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41444" sha1="ciw5lei0kjuszh318448mefgs00o4lo" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Alter_Strom.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Alter_Strom.jpg/220px-Alter_Strom.jpg|thumb| ఆల్టర్ స్ట్రోమ్, [[జర్మనీ|జర్మనీలోని]] వార్నెముండే సముద్ర రిసార్ట్‌లో ఉంది.]]
[[దస్త్రం:IMG_RoyalCanalnrKinnegad5706w.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/IMG_RoyalCanalnrKinnegad5706w.jpg/220px-IMG_RoyalCanalnrKinnegad5706w.jpg|thumb| [[రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్|ఐర్లాండ్‌లోని]] రాయల్ కెనాల్ .]]
[[దస్త్రం:Basingstoke_Canal_-_Lock.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Basingstoke_Canal_-_Lock.JPG/220px-Basingstoke_Canal_-_Lock.JPG|thumb| బేసింగ్‌స్టోక్ కెనాల్ వంటి చిన్న పడవ కాలువలు చాలా వరకు [[ఐరోపా|యూరప్]], [[అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు|అమెరికాల్లో]] పారిశ్రామిక విప్లవానికి దోహద పడ్డాయి]]
'''కాలువలు,''' డ్రైనేజీ నిర్వహణకు (ఉదా. వరద నియంత్రణ, [[సాగునీరు|నీటిపారుదల]] ) లేదా జలరవాణా వాహనాల ప్రయాణానికి నిర్మించబడిన నీటి మార్గాలు. అవి ప్రశాంతమైన ఉపరితల ప్రవాహాన్ని కలిగి ఉంటాయి. వాటిని కృత్రిమ [[నది|నదులుగా]] భావించవచ్చు.

చాలా సందర్భాలలో, కాలువలపై తక్కువ ప్రవాహం వేగం ఉండే [[జలాశయము|జలాశయాలను]] సృష్టించే [[ఆనకట్ట|ఆనకట్టలు]], లాకులు ఉంటాయి. ఈ జలాశయాలను ''స్లాక్ వాటర్ లెవెల్స్‌'' అనీ, కేవలం ''లెవెల్స్'' అనీ అంటారు. ఏదైనా నదికి సమాంతరంగా ప్రవహిస్తూ, ఆ నది నుండి విడుదలైన నీటిని, దాని పారుదల బేసిన్‌లో కొంత భాగాన్నీ వాడుకునే ''కాలువను నావిగేషన్ కెనాల్'' అని పిలుస్తారు. ఆనకట్టలు, లాకుల ద్వారా దాని వనరులను ఉపయోగించుకుని, ఆ నదీ [[లోయ|లోయలో]] ఉంటూనే తగ్గిన నీటి మట్టాలను పెంచుకుని తమ ప్రవాహ నిడివిని పొడిగించుకుంటాయి.

ఎత్తులో ఉన్న నీటి వనరును వాడుకుని కాలువ, లోయ ను విభజించే మిట్టను దాటగలదు. అటువంటి కాలువకు అత్యంత ప్రసిద్ధ ఉదాహరణ [[పనామా కాలువ]] .

అనేక కాలువలను ఎత్తైన ప్రదేశాలలో, లోయల పైన, ఇతర జలమార్గాల పైన నిర్మించారు. ఎత్తున ఉన్న నీటి వనరుల నుండి కాలువలు, నీరు అవసరమైన నగరం వంటి గమ్యస్థానానికి నీటిని అందిస్తాయి. రోమన్ సామ్రాజ్యం లోని ఆక్విడక్టులు అటువంటి నీటి సరఫరా కాలువలే.

== కృత్రిమ జలమార్గాలలో ఉపయోగించే నిర్మాణాలు ==
కాలువలపై ఇంజనీరింగ్ నిర్మాణాల ద్వారా నావిగేషన్‌ను మెరుగుపరచవచ్చు. అటువంటి నిర్మాణాలు:

* నది నీటి మట్టాలను ఉపయోగించదగిన ఎత్తుకు పెంచడానికి బ్యారేజీలు, [[ఆనకట్ట|ఆనకట్టలు]] ;
* వేగంగా పారే వాగులు, జలపాతాల చుట్టూ పొడవైన, సున్నితమైన ఛానెల్‌ని సృష్టించే లూపింగ్ అవరోహణలు;
* ఓడలు, బార్జ్‌లు ఎక్కడానికి/దిగడానికి వీలు కలిగించే లాకులు.

అవి డ్రైనేజీ లోయల మధ్య ఉండే మిట్టలను దాటుకుని పోతాయి కాబట్టి, కాలువలను నిర్మించడం చాలా కష్టం. ఇతర వాగులు, రోడ్ల వంటి వాటిని దాటేందుకు వయాడక్ట్‌లు, అక్విడక్ట్‌లు వంటి నిర్మాణాలను చేపట్టవలసి ఉంటుంది.

== కాలువల్లో రకాలు ==
స్థూలంగా రెండు రకాల కాలువలు ఉన్నాయి:

* జలమార్గాలు : వస్తువులు, ప్రజలను రవాణా చేసే ఓడల ప్రయాణానికి ఉపయోగించే కాలువలు. వీటిని రెండు రకాలుగా విభజించవచ్చు:

:* ఇప్పటికే ఉన్న [[సరస్సు|సరస్సులు]], [[నది|నదులు]], ఇతర కాలువలు లేదా సముద్రాలు, [[మహాసముద్రం|మహాసముద్రాలను]] అనుసంధానించేవి.
:* సిటీ నెట్‌వర్క్‌లో కనెక్ట్ చేయబడినవి: ''కెనాల్ గ్రాండే,'' [[వెనిస్|వెనిస్‌లోని]] కాలువల వంటివి; [[ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్|ఆమ్స్టర్డ్యామ్]] లేదా ఉట్రెచ్ట్ లోని ''గ్రాచ్టెన్,'' [[బ్యాంకాక్]] లోని జలమార్గాలు.

* అక్విడక్ట్స్ : నీటి సరఫరా కాలువలు [[తాగునీరు|త్రాగునీరు]], మునిసిపల్ ఉపయోగాలు, జలవిద్యుత్ కాలువలు, [[వ్యవసాయం|వ్యవసాయ]] [[సాగునీరు|నీటిపారుదల]] కాలువలు

[[దస్త్రం:Chutes_Loading_the_Canal_Boats_on_the_Lehigh_Canal.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Chutes_Loading_the_Canal_Boats_on_the_Lehigh_Canal.jpg/220px-Chutes_Loading_the_Canal_Boats_on_the_Lehigh_Canal.jpg|thumb| పయినీర్-యుగంలో అమెరికాలో తొలి పరిశ్రమలకు ముడిసరుకు అందించడానికి లెహి కెనాల్‌పై [[అంత్రాసైట్|ఆంత్రాసైట్‌ను]] లోడ్ చేస్తున్న దృశ్యం.]]
[[దస్త్రం:River_Levee_Cross_Section_Figure.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/River_Levee_Cross_Section_Figure.svg/220px-River_Levee_Cross_Section_Figure.svg.png|thumb| 1. డిజైన్ హై వాటర్ లెవెల్ (HWL) 2. దిగువ నీటి కాలువ 3. వరద కాలువ 4. నదివైపు వాలు 5. నదీతీర బాంక్వెట్ 6. లెవీ క్రౌన్ 7. భూమివైపు వాలు 8. భూమివైపు బాంక్వెట్ 9. బెర్మ్ 10. దిగువ నీటి రివిట్‌మెంట్ 11. నదివైపు భూమి 12. లీవ్ 13. రక్షిత పల్లపు భూమి 14. నది జోన్]]
[[దస్త్రం:AmsterdamRijnkanaal.air.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/AmsterdamRijnkanaal.air.jpg/220px-AmsterdamRijnkanaal.air.jpg|thumb| [[నెదర్లాండ్స్|నెదర్లాండ్స్‌లోని]] రిజ్‌స్విజ్‌క్ సమీపంలో ఉన్న ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్-రైన్ కెనాల్]]

== ప్రాముఖ్యత ==
చారిత్రికంగా కాలువలకు వాణిజ్యం, నాగరికత అభివృద్ధిలో అపారమైన ప్రాముఖ్యత ఉంది. 1855లో లెహి కెనాల్ 12 లక్షల టన్నుల అంత్రాసైట్ బొగ్గును తీసుకువెళ్లింది; ఒక శతాబ్దానికి పైగా దీనిని నిర్మించి, నిర్వహించిన సంస్థ 1930ల నాటికి మూతపడింది. ఒకప్పుడు ఆర్థిక వృద్ధికి ఆజ్యం పోసిన అనేక కాలువల్లో ఇప్పటికీ పనిచేస్తున్నవి చాలా కొన్ని మాత్రమే. వాస్తవానికి మరింత పట్టణీకరణ, పారిశ్రామికీకరణకు ఇవి ఎంతో ఉపయోగపడ్డాయి. నీటి రవాణా లేకపోయి ఉంటే బొగ్గు, ఖనిజాల వంటి భారీ ముడి పదార్ధాల తరలింపు కష్టమూ, ఖర్చుతో కూడుకునీ ఉండేది. ఇటువంటి ముడి పదార్థాలు 17వ-20వ శతాబ్దంలో పెరుగుతున్న యాంత్రికీకరణ ఫలితంగా పారిశ్రామిక అభివృద్ధికి, కొత్త లోహశాస్త్రానికి ఆజ్యం పోసి, కొత్త పరిశోధన విభాగాలు, కొత్త పరిశ్రమలు, ఆర్థిక వ్యవస్థలకు దారితీశాయి.

=== మనుగడలో ఉన్న కాలువలు ===
నేడు చాలా కాలువలు ప్రధానంగా భారీ సరుకు రవాణాకు, పెద్ద [[ఓడ]] రవాణా పరిశ్రమలకూ సేవలు అందిస్తున్నాయి. అయితే ఒకప్పుడు చిన్నపాటి అంతర్గత జలమార్గాలు పడవలు, నావలకు అనువుగా రూపొందించబడ్డాయి. వీటిలో చాలా వరకు పూడ్చేసారు, వాటిమానాన వాటిని వదిలేసారు, లేదా వరద నియంత్రణకో పర్యాటక బోటింగ్ కోసమో ఆనకట్టలు లాకులను నిర్వహించే సిబ్బంది నియంత్రణలో ఉంచారు. క్రమేణా వాటి స్థానాన్ని రైల్వేలు ఆక్రమించాయి.

1880ల ప్రారంభానికి, రైలు రవాణాతో ఆర్థికంగా పోటీపడే సామర్థ్యం లేని కాలువలు మరుగున పడ్డాయి. తరువాతి రెండు దశాబ్దాలలో, ఉష్ణం కోసం చమురు వాడకం పెరిగి, బొగ్గు వాడుక బాగా తగ్గిపోయింది. బొగ్గు రవాణా తగ్గింది. మొదటి [[మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం|ప్రపంచ యుద్ధం]] తర్వాత, మోటారు-ట్రక్కులు విస్తరించినపుడు, అమెరికాలో కాలువలు అనేక రైల్వేలతో పాటు సరకు రవాణా సాధనంగా ఉపయోగత తగ్గింది. 

ప్రస్తుతం ఉన్న అతి పొడవైన కాలువ, ఉత్తర చైనాలోని గ్రాండ్ కెనాల్. ఇది ఇప్పటికీ భారీగా ఉపయోగంలో ఉంది. ముఖ్యంగా పసుపు నదికి దక్షిణంగా ఉన్న భాగంలో దీన్ని ఉపయోగిస్తున్నారు. ఇది [[బీజింగ్]] నుండి హాంగ్‌జౌ వరకు 1,794 కిలోమీటర్లు (1,115 మైళ్ళు) పొడవున ప్రవహిస్తోంది.

== నిర్మాణం ==
అందుబాటులో ఉన్న జలరాశి, అందుబాటులో ఉన్న మార్గాన్ని బట్టి కాలువలను మూడు రకాలుగా నిర్మించవచ్చు:

; మానవ నిర్మిత ప్రవాహాలు

* ప్రస్తుతం అసలు ప్రవాహమే లేని చోట కాలువను సృష్టించవచ్చు. కాలువను త్రవ్వవచ్చు లేదా ఇరువైపుల [[కరకట్ట|కట్టలను]] పోసి నిర్మించవచ్చు. అడ్డుకోతలో కనిపించే కాలువ పూర్తి ఆకృతిని ''కాలువ ప్రిజం'' అంటారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Thompson|first=Kristi|title=Glossary|url=https://www.usbr.gov/library/glossary/#C|access-date=15 September 2017|website=www.usbr.gov|publisher=US Bureau of Reclamation|language=en}}&lt;/ref&gt; కాలువకు నీటిని వాగులు లేదా జలాశయాల వంటి వాటిని నుండి అందుతుంది. కొత్త జలమార్గం ఎత్తుకు ప్రవహించాల్సిన చోట్ల పడవలను పైకి లేపడానికి, దించడానికి, లాకులు, లిఫ్టులు లేదా ఎలివేటర్లు నిర్మించాలి. పల్లపు ప్రాంతాలను ఎత్తైన ప్రాంతాలకు కలిపే  కెనాల్ డు మిడి, కెనాల్ డి బ్రియార్, [[పనామా కాలువ|పనామా కెనాల్]] వంటి కాలువలు ఇందుకు ఉదాహరణలు.
* ఇప్పటికే ఉన్న సరస్సు దిగువన ఒక ఛానెలు తవ్వి, కాలువను నిర్మించవచ్చు. ఛానల్ పూర్తి అయినప్పుడు, సరస్సు ఖాళీ అవుతుంది. చుట్టుపక్కల ఉన్న పల్లపు ప్రాంతాల్లోని నీరు అందులోకి ప్రవహిస్తుంది. ఇప్పటికే ఉన్న సరస్సులో రెండు కట్టలను పోసి వాటి మధ్య కొత్త కాలువను ఏర్పాటు చేసి, ఆపై సరస్సు లోని మిగిలిన భాగాలను ఖాళీ చేయవచ్చు. ఉత్తర సముద్ర కాలువ లోని తూర్పు, మధ్య భాగాలను ఈ విధంగానే నిర్మించారు. 

; కెనాలైజేషన్, నావిగేషన్‌లు

* వాగు లాంటి సహజ ప్రవాహపు మార్గాన్ని తగు విధంగా మార్చుకుని ''కాలువగా'' మార్చవచ్చు. కాలువ ప్రవాహాన్ని డ్రెడ్జింగ్ చేయడం, ఆనకట్ట కట్టడం, దాని మార్గాన్ని సవరించడం ద్వారా వాగు ప్రవాహాన్ని నియంత్రించి, ట్రాఫిక్‌ను మరింత సురక్షితంగా తీసుకువెళ్లేలా మార్పు చేయవచ్చు. నదిని ప్రయాణానుకూలంగా మార్చే లాకులు, స్పిల్‌వేలను నిర్మించడం ఇలాంటిదే. 

; పార్శ్వ కాలువలు

* కానలైజేషను చాలా ''కష్టంగా'' ఉన్నప్పుడు, వాగు ప్రక్కన లేదా కనీసం దానికి వీలైనంత సమీపంలో మరో వాగును తవ్వుతారు. దీనిని ''పార్శ్వ కాలువ'' అని పిలుస్తారు. వాలు లేదా పిచ్‌ని తగ్గించడానికి పొడవును పొడిగించేందుకు గాను మూలం నుండి కొంత దూరం పాటు పెద్ద గుర్రపునాడా ఆకారంలో మెలికలు తిప్పుతారు. ప్రస్తుతం ఉన్న వాగు నీటి వనరుగా పనిచేస్తుంది. దాని ఒడ్డు చుట్టూ ఉన్న నేల కొత్త కాలువకు మార్గాన్ని అందిస్తుంది.

చిన్న రవాణా కాలువలు నావలకు, సన్నపాటిపడవ లకూ ప్రయాణా సౌక్ర్యాన్ని కలిగిస్తాయి. అయితే, ఓడలకు అనువైన కాలువలు సముద్రంలో ప్రయాణించే ఓడలను లోతట్టు నౌకాశ్రయానికి (ఉదా, మాంచెస్టర్ షిప్ కెనాల్ ) లేదా ఒక సముద్రం నుండి మరొకదానికి (ఉదా, కలెడోనియన్ కెనాల్, [[పనామా కాలువ|పనామా కెనాల్]] ) ప్రయాణించే వీలు కలిగిస్తాయి.

== లక్షణాలు ==
సరళంగా చెప్పాలంటే కాలువ అనేది నీటితో నిండిన కందకం. కాలువ ప్రవహించే మార్గపు నేలలను బట్టి, మట్టి లేదా కాంక్రీటు వంటి వాటితో కాలువకు లైనింగు చేయడం అవసరం కావచ్చు. బంకమట్టితో చేసే లైనింగును పుడ్లింగ్ అంటారు.

కాలువలు సమతలంపై ప్రవహించాలి. భూమి ఎత్తుపల్లాల్లో ఉండే చిన్నపాటి అవకరాలను కోతలు, కట్టల ద్వారా అధిగమించవచ్చు. పెద్ద తేడాలు ఉన్నపుడు ఇతర విధానాలను అవలంబిస్తారు. వాటిలో అత్యంత సాధారణమైనది లాకు. కాలువను ఒక గది గుండా ప్రవహింపజేస్తారు. ఈ గదిలో నీటి స్థాయిని పెంచడం, తగ్గించడం చెయ్యవచ్చు. ఈ లాకు, ఒక ఎత్తులో ఉన్న కాలువను వేరే ఎత్తులో ఉన్న కాలువను గాని, నదిని గానీ, సముద్రంతో గానీ కలుపుతుంది. బాగా ఎత్తుండే ప్రదేశంతో కలపవలసి వచ్చినపుడు, వరుసగా ఒకదాని వెంట ఒకటిగా అనేక లాకులను నిర్మిస్తారు.

సా.శ. 984లో చైనాలోను, ఆ తరువాత 15వ శతాబ్దంలో ఐరోపాలోనూ పౌండ్ లాకును అభివృద్ధి చెయ్యడానికి ముందు, &lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Hadfield|1986}}&lt;/ref&gt; ఒకే గేటుతో కూడిన ఫ్లాష్ లాక్‌లు ఉపయోగించేవారు. స్థాయిని మార్చడానికి కొన్నిసార్లు రోలర్‌లతో కూడిన ర్యాంప్‌లను ఉపయోగించారు. నీరు పుష్కలంగా అందుబాటులో ఉన్న చోట మాత్రమే ఫ్లాష్ లాకులు ఆచరణాత్మకంగా ఉన్నాయి.

లాకులు చాలా నీటిని ఉపయోగిస్తాయి కాబట్టి, నీరు తక్కువగా అందుబాటులో ఉన్న చోట్ల బిల్డర్లు ఇతర విధానాలను అవలంబించారు. వీటిలో బోట్ లిఫ్ట్‌లు ఉన్నాయి, ఉదాహరణకు [[ఫాల్కిర్క్ చక్రము|ఫాల్కిర్క్ చక్రం]]. ఇవి నీటి కైసన్‌ను ఉపయోగిస్తాయి, ఇందులో పడవలు రెండు స్థాయిల మధ్య కదులుతాయి; వాలుగా ఉన్న తలాలపై కైసన్‌ను నిటారుగా ఉన్న పట్టాల మీద నుండి లాగుతారు.

వాగులనో, రోడ్డులనో, లేదా లోయలనో దాటడానికి ప్రయాణాలకు వీలయ్యేలా అక్విడెక్ట్‌ను కాలువపై నిర్మించచవచ్చు. ఇరువైపులా లాకులు నిర్మించవచ్చు గానీ, దాని వలన ప్రయాణానికి ఆలస్యం అవుతుంది. వేల్స్‌లో డీ నది లోయకు అడ్డంగా నిర్మించిన పాంట్‌సైల్ట్ అక్విడక్ట్ దీనికి ఒక ఉదాహరణ. ఇది ఇప్పుడు  [[ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం]]. 

కొండలను దాటి వెళ్ళేందుకు ఒక పద్ధతి, వాటి గుండా సొరంగం తవ్వడం. ఈ విధానానికి ఉదాహరణ ట్రెంట్, మెర్సీ కెనాల్‌పై ఉన్న హరేకాజిల్ టన్నెల్. ఈ సొరంగాలు చిన్నపాటి కాలువలకు మాత్రమే అనువైనవి.

కొన్ని కాలువల నిర్మాణంలో స్థాయిలో హెచ్చుతగ్గులను కనిష్ట స్థాయికి ఉంచేందుకు ప్రయత్నించారు. కాంటూర్ కాలువలు అని పిలిచే ఈ కాలువలు ఎక్కువ దూరం, చుట్టు తిరుగుడు మార్గంలో ప్రవహిస్తాయి. వీటి వెంట భూమి ఒకే ఎత్తులో ఉంటుంది. ఇతర కాలువలు స్థాయి హెచ్చుతగ్గులను ఎదుర్కోవటానికి వివిధ పద్ధతులను ఉపయోగించి, మరింత సూటి మార్గాల గుండా ప్రవహిస్తాయి.

కాలువల్లో నీటి అందుబాటు ఉండకపోయే సమస్యను పరిష్కరించడానికి కాలువలకు వివిధ లక్షణాలు ఉంటాయి. సూయజ్ కెనాల్ వంటి వాటికి కాలువ నేరుగా సముద్రానికే కలిసి ఉంటుంది కాబట్టి నీతు లభ్యతకు సమస్య లేదు. కాలువ సముద్ర మట్టానికి లేని చోట్ల వివిధ పద్ధతులను అవలంబించారు. ఇప్పటికే ఉన్న నదులు లేదా నీటి బుగ్గల నుండి నీటిని తీసుకోవడం అనేది ఒక పద్ధతి. కొన్నిసార్లు ప్రవాహంలో కాలానుగుణ వైవిధ్యాలను ఎదుర్కోవటానికి ఇతర పద్ధతులను వాడారు. అటువంటి వనరులు అందుబాటులో లేని చోట, కాలువ నుండి వేరుగా గాని, కాలువ మార్గంలోనే గానీ [[జలాశయము|జలాశయాలను]] నిర్మించారు. బ్యాక్ పంపింగ్ వంటి పద్ధతుల ద్వారా కాలువకు అవసరమైన నీటిని అందిస్తారు. ఇతర సందర్భాల్లో, గనుల నుండి బయటికి పంపు చేసిన నీటిని కాలువ లోకి పంపిస్తారు. కొన్ని సందర్భాల్లో, కాలువ నుండి దూరంగా ఉన్న వనరుల నుండి నీటిని తీసుకురావడానికి &quot;ఫీడర్ కాలువలను&quot; నిర్మించారు.

పెద్ద యెత్తున వస్తువులను లోడింగు, అన్‌లోడింగు చేసే చోట్ల, ఉదాహరణకు కాలువ చివరిలో, కాలువ బేసిన్‌ను నిర్మిస్తారు. మామూలుగా ఇది కాలువ కంటే వెడల్పుగా ఉంటుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో, సరుకుల చేరివేతలో సహాయపడేందుకు ఇక్కడ వార్ఫ్‌లు, క్రేన్‌లూ వాడతారు. 

కాలువ లోని కొంత భాగాన్ని మూసివేయవలసి వచ్చినప్పుడు, నిర్వహణ స్టాప్ ప్లాంక్‌లను వాడతారు. ఇవి, కాలువకు అడ్డంగా చెక్క పలకలను పేర్చి నిర్మించే ఆనకట్టల వంటివి. సాధారణంగా కాలువ ఒడ్డున ముందుగానే అమర్చి ఉంచిన పొడవైన కమ్మీలలో ఈ చెక్కలను దూర్చుతారు. మరింత ఆధునిక కాలువలపై, కాలువను త్వరగా మూసేసేందుకు &quot;కాపలా లాకులు&quot; లేదా గేట్లు పెడతారు. నిర్వహణ కోసం గాని కాలువకు గండి పడినపుడు గానీ వాడేందుకు ఇవి అనుకూలంగా ఉంటాయి&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;135&quot;&gt;
దస్త్రం:Caen.hill.locks.in.devizes.arp.jpg|alt=A series of approximately 20 black lock gates with white ends to the paddle arms and wooden railings, each slightly higher than the one below. On the right is a path and on both side's grass and vegetation.|ఇంగ్లాండు లోని అవన్ కాలువపై నిర్మించిన 16 వరస లాకులు
దస్త్రం:Pontcysyllte aqueduct arp.jpg|వేల్స్‌లో, యుకె లో కెల్లా పొడవైన, ఎత్తైన అక్విడక్టుపై ప్రయాణిస్తున్న పడవ
దస్త్రం:Canal of korinth greece.jpg|కోరింత్ కాలువ విహంగ వీక్షణం
దస్త్రం:Miami and Erie Canal Lock photographs - DPLA - 02d6f9c193ca64978e408b5e50a34a5d (page 1).jpg|అమెరికా, ఓహియో లోని మియామీ అండ్ ఈరీ కాలువ
&lt;/gallery&gt;

== పురాతన కాలువలు ==
సా.పూ. 4000 లో [[మెసొపొటేమియా నాగరికత|మెసొపొటేమియా]]&lt;nowiki/&gt;లో (ఇప్పుడు [[ఇరాక్|ఇరాక్‌)]] నిర్మించిన [[సాగునీరు|నీటిపారుదల]] కాలువలు అత్యంత పురాతనమైన కాలువలు. [[భారతదేశ చరిత్ర|ప్రాచీన భారతదేశంలోని]] [[సింధు లోయ నాగరికత]] (సా.పూ. 3000 ) కాలంలో గిర్నార్ వద్ద నిర్మించిన [[జలాశయము|రిజర్వాయర్‌లతో]] సహా అధునాతన నీటిపారుదల, నిల్వ వ్యవస్థలను అభివృద్ధి చేసారు. &lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Rodda|2004}}&lt;/ref&gt; పురాతన ప్రపంచంలో ఇటువంటి ప్రణాళికాబద్ధమైన పౌర ప్రాజెక్టు జరగడం ఇదే మొదటిసారి. [[ఈజిప్టు|ఈజిప్టులో]], కాలువలు కనీసం పెపి I మెరీర్ (2332-2283 BC) కాలం నాటివి. అతను అస్వాన్ సమీపంలోని నైలు నదిపై కాటరాక్టును దాటడానికి ఒక కాలువను నిర్మించాలని ఆదేశించాడు. &lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Hadfield|1986}}&lt;/ref&gt;

== నీటి మీద నగరాలు ==
[[దస్త్రం:Herengracht_tussen_Beulingstraat_en_Koningsplein_pic1.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Herengracht_tussen_Beulingstraat_en_Koningsplein_pic1.JPG/220px-Herengracht_tussen_Beulingstraat_en_Koningsplein_pic1.JPG|thumb| [[నెదర్లాండ్స్|నెదర్లాండ్స్‌]], [[ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్|ఆమ్‌స్టర్‌డామ్‌లోని]] ఒక నగర కాలువ (గ్రాచ్ట్).]]
[[వెనిస్|వెనిస్‌]] నగరం కాలువలకు ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచింది. అనేక కాలువ నగరాలను ''&quot;వెనిస్ ఆఫ్...&quot;'' అని పిలవడం కద్దు. ఈ నగరాన్ని చిత్తడి ద్వీపాలపై నిర్మించారు. భవనాలకు దన్నుగా చెక్క పైల్‌లను అమర్చారు. అంటే ఇక్కడ మనిషి నిర్మించినది భూమి, కాలువలను కాదు. ఈ ద్వీపాలకు సుదీర్ఘ చరిత్ర ఉంది; 12వ శతాబ్దం నాటికి, వెనిస్ ఒక శక్తివంతమైన నగర రాజ్యంగా ఉండేది.

[[ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్|ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్‌లో]] కూడా ఇదే విధంగా చెక్క పైల్స్‌పై భవనాలు నిర్మించారు. 1300లో ఇది నగరంగా మారింది. అనేక ఆమ్‌స్టర్‌డ్యామ్ కాలువలను కోటల నిర్మాణంలో భాగంగా నిర్మించారు. నగరాన్ని విస్తరింపజేసి, నీటి పక్కనే ఇళ్లు నిర్మించబడినప్పుడు అవి నగరాంతర్గత కాలువలుగా మారాయి. అమ్‌స్టర్‌డామ్‌ను, జర్మనీకి చెందిన హాంబర్గ్, రష్యాకు చెందిన సెయింట్ పీటర్స్‌బర్గ్, బెల్జియంకు చెందిన బ్రూగెస్‌లను &quot;వెనిస్ ఆఫ్ ది నార్త్&quot; అని పిలుస్తారు.

13వ శతాబ్దంలో మార్కో పోలో తన ప్రయాణాల సమయంలో సుజౌను &quot;వెనిస్ ఆఫ్ ది ఈస్ట్&quot; అని పిలిచాడు. ఆధునిక కాలంలో కాలువ పక్కనే ఉన్న పింగ్జియాంగ్ రోడ్, శాంతాంగ్ స్ట్రీట్ లు ప్రధాన పర్యాటక ఆకర్షణలుగా మారాయి. నాన్జింగ్, [[షాంఘై]], వుక్సీ, జియాక్సింగ్, హుజౌ, నాన్‌టాంగ్, తైజౌ, యాంగ్‌జౌ, చాంగ్‌జౌ వంటి ఇతర సమీప నగరాలు [[యాంగ్జీ నది]], తాయ్ సరస్సు దిగువ ముఖద్వారం వెంబడి ఉన్నాయి. 

విస్తారంగా కాలువలు ఉన్న ఇతర నగరాలు: అల్క్‌మార్, అమెర్స్‌ఫోర్ట్, బోల్స్‌వార్డ్, బ్రియెల్, డెల్ఫ్ట్, డెన్ బాష్, డోక్కుమ్, డోర్డ్‌రెచ్ట్, ఎంఖుయిజెన్, ఫ్రాంకెర్, గౌడ, హార్లెమ్, హార్లింగెన్, లీయువార్డెన్, లైడెన్ ఉట్రెచ్‌నే ఉట్రేలాండ్ ; బెల్జియంలోని ఫ్లాన్డర్స్‌లో బ్రగ్, జెంట్ ; ఇంగ్లాండ్‌లోని బర్మింగ్‌హామ్ ; రష్యాలోని సెయింట్ పీటర్స్‌బర్గ్ ; పోలాండ్‌లోని బైడ్‌గోస్జ్, గ్డాన్స్క్, స్జ్జెసిన్, వ్రోక్లా ; పోర్చుగల్‌లో ఏవీరో ; జర్మనీలో హాంబర్గ్, [[బెర్లిన్]] ; యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లోని [[ఫ్లోరిడా|ఫ్లోరిడాలోని]] ఫోర్ట్ లాడర్‌డేల్, కేప్ కోరల్, చైనాలోని వెన్‌జౌ, వియత్నాంలో కాన్ థౌ, థాయిలాండ్‌లోని [[బ్యాంకాక్]], పాకిస్తాన్‌లోని [[లాహోర్]] .

== పడవలు ==
[[దస్త్రం:Panama_Canal_Miraflores_Locks.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Panama_Canal_Miraflores_Locks.jpg/220px-Panama_Canal_Miraflores_Locks.jpg|thumb| [[పనామా|పనామాలోని]] [[పనామా కాలువ|పనామా కెనాల్‌లోని]] మిరాఫ్లోర్స్ లాక్స్‌లో రెండు పనామాక్స్ నౌకలు ఉన్నాయి.]]
లోతట్టు కాలువల్లో వాటి కోసమే ప్రత్యేకంగా నిర్మించబడిన పడవలు ఉంటాయి. దీనికి ఉదాహరణ బ్రిటిష్ నారో బోట్. ఇది {{Convert|72|ft|m|2}} పొడవు, {{Convert|7|ft|m|2}} వెడల్పు ఉంటుంది. ప్రధానంగా బ్రిటిష్ మిడ్‌ల్యాండ్ కాలువల కోసం దీన్ని నిర్మించారు. ఈ సందర్భంలో పడవల పరిమాణాన్ని పరిమితం చేసే అంశం లాకుల పరిమాణం. పనామా కాలువపై ప్రయాణించే నౌకల పరిమాణాన్ని పరిమితించే పనామాక్స్ ప్రకారం నౌకలు {{Convert|289.56|m|ft|0|abbr=on}} పొడవు, {{Convert|32.31|m|ft|0|abbr=on}} వెడల్పు లోపు ఉండాలి. 2016 జూన్ 26 వరకు ఈ పరిమితి అమల్లో ఉంది. కొత్తగా నిర్మించిన పెద్ద లాకులను తెరవడంతో అప్పటి నుండి పెద్ద నౌకలను అనుమతించారు. లాకులు లేణి సూయజ్ కాలువలో, సూయజ్‌మాక్స్ ఓడల డ్రాఫ్టు, {{Convert|16|m|ft|1|abbr=on}} లోపు ఉండాలి.

== భారతదేశంలో కాలువలు ==

* [[బకింగ్‌హాం కాలువ]]: ఆంధ్రప్రదేశ్, పెదగంజాం నుండి చెన్నై వరకు ప్రవహించే సముద్రపు నీటి కాలువ. ఒకప్పుడు రవాణా కోసం వాడిన ఈ కాలువ ప్రస్తుతం ఉపయోగంలో లేదు. కొన్ని చోట్ల కాలువ పూడిపోయింది. ఆక్రమణలకు గురైంది. 
* [[రైవస్ కెనాల్|రైవస్ కాలువ]]: [[విజయవాడ]] నుండి బయలుదేరే సాగునీటి కాలువ
* [[కొమ్మమూరు కాలువ]]: ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని సాగునీటి కాలువ. ఒకప్పుడు రవాణా కోసం విస్తృతంగా ఉపయోగించారు. [[దుగ్గిరాల మండలం|దుగ్గిరాల]] నుండి పెద గంజాం వరకు ప్రవహించి బకింగ్‌హాం కాలువను కలుస్తుంది.
* [[ఇందిరా గాంధీ కాలువ|ఇందిరాగాంధీ కాలువ]]: రాజస్థాన్‌లో ప్రవహించే సాగునీటి, తాగునీటి కాలువ. భారతదేశంలో కెల్లా పొడవైనది. 
* [[కర్నూలు కడప కాలువ]]: ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని సాగునీటి కాలువ
* [[నక్కల కాలువ]]: మురుగునీటి డ్రైనేజీ కాలువ

== మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

[[వర్గం:కాలువలు| ]]</text>
      <sha1>ciw5lei0kjuszh318448mefgs00o4lo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>363004</id>
    <revision>
      <id>4601452</id>
      <parentid>4601419</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:10:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601452</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38207" sha1="b74qi2k0ts5s09xbmit4qmlqwk38ezp" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి. డి. జట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె. సి. పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]&lt;br&gt;{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[Pranab Mukherjee]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం. ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[Yashwant Sinha]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[Sikander Bakht]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్. డి. దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మహమ్మద్ హమీద్ అన్సారీ]]&lt;br&gt;{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండే మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగ్‌దీప్ ధంఖర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[ మోదీ మూడే మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె. పి. నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!{{abbr|No.|Number}}
!colspan=&quot;2&quot;| Portrait
!style=&quot;width:15em&quot;|Name&lt;br&gt;&lt;small&gt;(born{{spaced ndash}}died)&lt;br&gt;Constituency&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |Term of office
!style=&quot;width:8em&quot;| Political party
!style=&quot;width:6em&quot;| Government
!colspan=&quot;2&quot;| Leader of House
![[Vice President of India|Chairman]]&lt;br&gt;{{small|(Tenure)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{స్పేస్డ్ ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
|1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam_Nandan_Prasad_Mishra_portrait.gif|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shyam_Nandan_Prasad_Mishra_portrait.gif|108x108px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]]
|18 డిసెంబర్ 1969
|11 మార్చి  1971
|{{Age in years and days nts|18 December 1969|11 March 1971}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Indian National Congress (O)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[Second Indira Gandhi ministry|'''Indira II''']]
|[[Kodardas Kalidas Shah]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Gopal Swarup Pathak]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
|2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|88x88px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]
|24 మార్చి  1971
|2 ఏప్రిల్ 1972
|{{Age in years and days nts|24 March 1971|2 April 1972}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[Third Indira Gandhi ministry|'''Indira III''']]
|[[Uma Shankar Dikshit]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| '''''No official opposition''''' (2 ఏప్రిల్  1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
|3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati_Tripathi_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kamalapati_Tripathi_Lok_Sabha_photo.jpg|81x81px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి
|30 మార్చి  1977
|15 ఫిబ్రవరి 1978
|{{Age in years and days nts|30 March 1977|15 February 1978}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[Indian National Congress (R)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[Morarji Desai ministry|'''Desai''']]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[L. K. Advani]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[B. D. Jatti]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
|4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola_Pawan_Shastri_portrait.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bhola_Pawan_Shastri_portrait.jpg|88x88px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]
|24 ఫిబ్రవరి 1978
|23 మార్చి  1978
|{{Age in years and days nts|24 February 1978|23 March 1978}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[Kamalapati Tripathi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;MP for [[Uttar Pradesh]]}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| '''{{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}'''
|-
|[[Indian National Congress (Urs)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|'''[[Charan Singh ministry|Charan]]'''
|[[K. C. Pant]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Mohammad Hidayatullah]]&lt;br&gt;{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
|5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Lkadvani.jpg|100x100px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]
|21 జనవరి 1980
|7 ఏప్రిల్ 1980
|{{Age in years and days nts|21 January 1980|7 April 1980}}
|[[Janata Party]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[4th Indira Gandhi ministry (1980- 84)]]
|[[Pranab Mukherjee]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|–
|colspan=&quot;12&quot;| '''''No official opposition''''' (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు  1989)
|-
|6
|[[File:P._Shiv_Shankar_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:P._Shiv_Shankar_(cropped).jpg|89x89px]]
|[[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]
|18 డిసెంబర్ 1989
|2 జనవరి 1991
|{{Age in years and days nts|18 December 1989|2 January 1991}}
|[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వీపీ సింగ్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|(2)
|[[File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|88x88px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]
|28 జూన్ 1991
|21 జులై  1991
|{{Age in years and days nts|28 June 1991|21 July 1991}}
| rowspan=&quot;3&quot; |[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పివి నరసింహారావు]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జనతాదళ్|జనతా దళ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; |
|-
|7
|[[దస్త్రం:Jaipal_Sudini_Reddy_-_Kolkata_2004-11-10_03212_Cropped.jpg|111x111px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]
|22 జులై  1991
|29 జూన్ 1992
|{{Age in years and days nts|22 July 1991|29 June 1992}}
|-
|8
| [[File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|112x112px]]
|[[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]
|7 జులై  1992
|16 మే 1996
|{{Age in years and days nts|7 July 1992|16 May 1996}}
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|9
|[[దస్త్రం:Shankarrao_Chavan_2007_stamp_of_India_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|23 మే 1996
|1 జూన్ 1996
|{{Age in years and days nts|23 May 1996|1 June 1996}}
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|(8)
| [[File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|112x112px]]
|[[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]
|1 జూన్ 1996
|19 మార్చి 1998
|{{Age in years and days nts|1 June 1996|19 March 1998}}
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]][[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|10
|[[దస్త్రం:Prime_Minister_Dr._Manmohan_Singh_in_March_2014.jpg|100x100px]]
|[[మన్మోహన్ సింగ్]]
|21 మార్చి  1998
|22 మే 2004
|{{Age in years and days nts|21 March 1998|22 May 2004}}
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|11
|[[దస్త్రం:Jaswant_Singh_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[జస్వంత్ సింగ్]]
|3 జూన్ 2004
|16 మే 2009
|{{Age in years and days nts|3 June 2004|16 May 2009}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|12
|[[దస్త్రం:The_official_photograph_of_the_Defence_Minister,_Shri_Arun_Jaitley_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|3 జూన్ 2009
|26 మే 2014
|{{Age in years and days nts|3 June 2009|26 May 2014}}
|-
|13
|[[దస్త్రం:Ghulam_Nabi_Azad-cropped.JPG|98x98px]]
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|8 జూన్ 2014
|15 ఫిబ్రవరి 2021
|{{Age in years and days nts|8 June 2014|15 February 2021}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[నరేంద్ర మోదీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|14
| [[File:Mallikarjun_Kharge_briefing_the_media_after_presenting_the_Interim_Railway_Budget_2014-15_in_New_Delhi_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mallikarjun_Kharge_briefing_the_media_after_presenting_the_Interim_Railway_Budget_2014-15_in_New_Delhi_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|16 ఫిబ్రవరి 2021&lt;ref name=&quot;రాజ్యసభ ప్రతిపక్ష నేతగా మల్లికార్జున ఖర్గే బాధ్యతలు..&quot;&gt;{{cite news|url=https://tv9telugu.com/politics/mallikarjuna-kharge-is-the-leader-of-the-opposition-in-the-rajya-sabha-433022.html|title=రాజ్యసభ ప్రతిపక్ష నేతగా మల్లికార్జున ఖర్గే బాధ్యతలు..|last1=TV9 Telugu|first1=|date=8 March 2021|work=|accessdate=15 January 2022|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220115052252/https://tv9telugu.com/politics/mallikarjuna-kharge-is-the-leader-of-the-opposition-in-the-rajya-sabha-433022.html|archivedate=15 January 2022|language=te}}&lt;/ref&gt;
|1 అక్టోబర్ 2022&lt;ref name=&quot;రాజ్యసభ ప్రతిపక్షనేతగా మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే రాజీనామా&quot;&gt;{{cite news|url=https://prajasakti.com/congress-president-elections|title=రాజ్యసభ ప్రతిపక్షనేతగా మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే రాజీనామా|date=1 October 2021|work=|accessdate=19 October 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221019110534/https://prajasakti.com/congress-president-elections|archivedate=19 October 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;
|{{Age in years and days nts|16 February 2021|1 October 2022}}
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ]]</text>
      <sha1>b74qi2k0ts5s09xbmit4qmlqwk38ezp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601456</id>
      <parentid>4601452</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:26:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601456</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38542" sha1="cdwpkz0ia0s733dwt1i8ffhqgf8zjjk" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!{{abbr|No.|Number}}
!colspan=&quot;2&quot;| Portrait
!style=&quot;width:15em&quot;|Name&lt;br&gt;&lt;small&gt;(born{{spaced ndash}}died)&lt;br&gt;Constituency&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |Term of office
!style=&quot;width:8em&quot;| Political party
!style=&quot;width:6em&quot;| Government
!colspan=&quot;2&quot;| Leader of House
![[Vice President of India|Chairman]]&lt;br&gt;{{small|(Tenure)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{స్పేస్డ్ ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
|1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam_Nandan_Prasad_Mishra_portrait.gif|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shyam_Nandan_Prasad_Mishra_portrait.gif|108x108px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]]
|18 డిసెంబర్ 1969
|11 మార్చి  1971
|{{Age in years and days nts|18 December 1969|11 March 1971}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Indian National Congress (O)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[Second Indira Gandhi ministry|'''Indira II''']]
|[[Kodardas Kalidas Shah]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Gopal Swarup Pathak]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
|2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|88x88px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]
|24 మార్చి  1971
|2 ఏప్రిల్ 1972
|{{Age in years and days nts|24 March 1971|2 April 1972}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[Third Indira Gandhi ministry|'''Indira III''']]
|[[Uma Shankar Dikshit]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| '''''No official opposition''''' (2 ఏప్రిల్  1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
|3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati_Tripathi_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kamalapati_Tripathi_Lok_Sabha_photo.jpg|81x81px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి
|30 మార్చి  1977
|15 ఫిబ్రవరి 1978
|{{Age in years and days nts|30 March 1977|15 February 1978}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[Indian National Congress (R)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[Morarji Desai ministry|'''Desai''']]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[L. K. Advani]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[B. D. Jatti]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
|4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola_Pawan_Shastri_portrait.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bhola_Pawan_Shastri_portrait.jpg|88x88px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]
|24 ఫిబ్రవరి 1978
|23 మార్చి  1978
|{{Age in years and days nts|24 February 1978|23 March 1978}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| '''[[Kamalapati Tripathi]]'''&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;MP for [[Uttar Pradesh]]}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| '''{{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}'''
|-
|[[Indian National Congress (Urs)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|'''[[Charan Singh ministry|Charan]]'''
|[[K. C. Pant]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Mohammad Hidayatullah]]&lt;br&gt;{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
|5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Lkadvani.jpg|100x100px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]
|21 జనవరి 1980
|7 ఏప్రిల్ 1980
|{{Age in years and days nts|21 January 1980|7 April 1980}}
|[[Janata Party]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[4th Indira Gandhi ministry (1980- 84)]]
|[[Pranab Mukherjee]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|–
|colspan=&quot;12&quot;| '''''No official opposition''''' (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు  1989)
|-
|6
|[[File:P._Shiv_Shankar_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:P._Shiv_Shankar_(cropped).jpg|89x89px]]
|[[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]
|18 డిసెంబర్ 1989
|2 జనవరి 1991
|{{Age in years and days nts|18 December 1989|2 January 1991}}
|[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వీపీ సింగ్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|(2)
|[[File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:M._S._Gurupadaswamy_image.jpg|88x88px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]
|28 జూన్ 1991
|21 జులై  1991
|{{Age in years and days nts|28 June 1991|21 July 1991}}
| rowspan=&quot;3&quot; |[[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పివి నరసింహారావు]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జనతాదళ్|జనతా దళ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; |
|-
|7
|[[దస్త్రం:Jaipal_Sudini_Reddy_-_Kolkata_2004-11-10_03212_Cropped.jpg|111x111px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]
|22 జులై  1991
|29 జూన్ 1992
|{{Age in years and days nts|22 July 1991|29 June 1992}}
|-
|8
| [[File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|112x112px]]
|[[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]
|7 జులై  1992
|16 మే 1996
|{{Age in years and days nts|7 July 1992|16 May 1996}}
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|9
|[[దస్త్రం:Shankarrao_Chavan_2007_stamp_of_India_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|23 మే 1996
|1 జూన్ 1996
|{{Age in years and days nts|23 May 1996|1 June 1996}}
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|(8)
| [[File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sikander_Bakht_Lok_Sabha_photo.jpg|112x112px]]
|[[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]
|1 జూన్ 1996
|19 మార్చి 1998
|{{Age in years and days nts|1 June 1996|19 March 1998}}
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]][[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|10
|[[దస్త్రం:Prime_Minister_Dr._Manmohan_Singh_in_March_2014.jpg|100x100px]]
|[[మన్మోహన్ సింగ్]]
|21 మార్చి  1998
|22 మే 2004
|{{Age in years and days nts|21 March 1998|22 May 2004}}
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|11
|[[దస్త్రం:Jaswant_Singh_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[జస్వంత్ సింగ్]]
|3 జూన్ 2004
|16 మే 2009
|{{Age in years and days nts|3 June 2004|16 May 2009}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|-
|12
|[[దస్త్రం:The_official_photograph_of_the_Defence_Minister,_Shri_Arun_Jaitley_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|3 జూన్ 2009
|26 మే 2014
|{{Age in years and days nts|3 June 2009|26 May 2014}}
|-
|13
|[[దస్త్రం:Ghulam_Nabi_Azad-cropped.JPG|98x98px]]
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|8 జూన్ 2014
|15 ఫిబ్రవరి 2021
|{{Age in years and days nts|8 June 2014|15 February 2021}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[నరేంద్ర మోదీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
|14
| [[File:Mallikarjun_Kharge_briefing_the_media_after_presenting_the_Interim_Railway_Budget_2014-15_in_New_Delhi_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mallikarjun_Kharge_briefing_the_media_after_presenting_the_Interim_Railway_Budget_2014-15_in_New_Delhi_(cropped).jpg|100x100px]]
|[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|16 ఫిబ్రవరి 2021&lt;ref name=&quot;రాజ్యసభ ప్రతిపక్ష నేతగా మల్లికార్జున ఖర్గే బాధ్యతలు..&quot;&gt;{{cite news|url=https://tv9telugu.com/politics/mallikarjuna-kharge-is-the-leader-of-the-opposition-in-the-rajya-sabha-433022.html|title=రాజ్యసభ ప్రతిపక్ష నేతగా మల్లికార్జున ఖర్గే బాధ్యతలు..|last1=TV9 Telugu|first1=|date=8 March 2021|work=|accessdate=15 January 2022|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220115052252/https://tv9telugu.com/politics/mallikarjuna-kharge-is-the-leader-of-the-opposition-in-the-rajya-sabha-433022.html|archivedate=15 January 2022|language=te}}&lt;/ref&gt;
|1 అక్టోబర్ 2022&lt;ref name=&quot;రాజ్యసభ ప్రతిపక్షనేతగా మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే రాజీనామా&quot;&gt;{{cite news|url=https://prajasakti.com/congress-president-elections|title=రాజ్యసభ ప్రతిపక్షనేతగా మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే రాజీనామా|date=1 October 2021|work=|accessdate=19 October 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221019110534/https://prajasakti.com/congress-president-elections|archivedate=19 October 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;
|{{Age in years and days nts|16 February 2021|1 October 2022}}
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ]]</text>
      <sha1>cdwpkz0ia0s733dwt1i8ffhqgf8zjjk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601460</id>
      <parentid>4601456</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:34:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601460</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27979" sha1="2zap521t8syp2hdtt7ui0egfwycdm5i" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ]]</text>
      <sha1>2zap521t8syp2hdtt7ui0egfwycdm5i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601461</id>
      <parentid>4601460</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:35:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601461</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28065" sha1="45rhe30bwy3pv3nyku3h5wykwodwh4e" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ]]
[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]</text>
      <sha1>45rhe30bwy3pv3nyku3h5wykwodwh4e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601462</id>
      <parentid>4601461</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:36:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601462</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28163" sha1="jycdts1zio6mkzqffz8bxz4ncgut0ut" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ]]
[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]</text>
      <sha1>jycdts1zio6mkzqffz8bxz4ncgut0ut</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601463</id>
      <parentid>4601462</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:37:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:రాజ్యసభ]] ను తీసివేసారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601463</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28121" sha1="8ztsgyfjdb937kimal2tm6utx84wr1u" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]</text>
      <sha1>8ztsgyfjdb937kimal2tm6utx84wr1u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601464</id>
      <parentid>4601463</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601464</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28254" sha1="atbmtjni68fp8ey386weh2jubf91d09" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]</text>
      <sha1>atbmtjni68fp8ey386weh2jubf91d09</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601465</id>
      <parentid>4601464</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:భారత ప్రతిపక్ష నేతలు]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601465</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28331" sha1="flawojjdzvdv1y0z5um50f21a1snbkz" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|'''{{ayd|2023|3|13}}'''
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:భారత ప్రతిపక్ష నేతలు]]</text>
      <sha1>flawojjdzvdv1y0z5um50f21a1snbkz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601466</id>
      <parentid>4601465</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601466</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28324" sha1="n1zgig2p0akzta34p4w3lw49319xxbs" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|{{ayd|2023|3|13}}
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రతిపక్ష నేతలు]]</text>
      <sha1>n1zgig2p0akzta34p4w3lw49319xxbs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601467</id>
      <parentid>4601466</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:40:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:రాజ్యసభ]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601467</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28366" sha1="5ezum2f222ujo8qic6825lriy35qs93" xml:space="preserve">{{Infobox Political post
| post = రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
| native_name = 
| insignia = Rajyasabha.svg
| insigniasize = 200px
| insigniacaption = రాజ్యసభ లోగో
| image = The Lok Sabha Mallikarjun Kharge (cropped).jpg
| incumbent = [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
| incumbentsince = 2021 పిబ్రవరి 16
| style = 
| imagesize = 200
| termlength = 5 సంవత్సరాలు
| appointer = రాజ్యసభలో ప్రభుత్వంలో లేని అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీకి పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్ అయితే
| residence = న్యూ ఢిల్లీ
| formation = 
| deputy = [[ప్రమోద్ తివారీ]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]&lt;br /&gt;(2023 మార్చి 13-ప్రభుత్వం)&lt;br&gt;[[#రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకులు|ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడు]]
| salary = {{INRConvert|330000}}&lt;br /&gt;నెలకు (భత్యాలను మినహాయించి)
| inaugural = [[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] {{small|(1969–1971)}}
| website = {{URL|https://sansad.in/rs}}
}}
'''రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు''' భారతదేశ పార్లమెంటు ఎగువ సభలో రాజ్యసభకు ఎన్నికై, ప్రతిపక్షానికి నాయకత్వం వహించే  సభ్యుడు . రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు ప్రభుత్వంలో లేని రాజ్యసభలో అతిపెద్ద రాజకీయ పార్టీ పార్లమెంటరీ చైర్‌పర్సన్. 1987లో ప్రధాన ప్రతిపక్షం కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన శ్యాంనందన్ మిశ్రాను రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీ నాయకుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 1977లో భారత పార్లమెంటు ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీకి గుర్తింపునిచ్చే చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీని ప్రకారం ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభించాలంటే సభలోని మొత్తం స్థానాల్లో 1/10వ వంతు స్థానాలు పొంది ఉండాలి. ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతకు కేంద్ర కేబినెట్ మంత్రికి లభించే వసతి, హోదా లభిస్తాయి. ఈ చట్టం చేసిన అనంతరం రాజ్యసభలో గుర్తింపు పొందిన మొదటి ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ నేతగా కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన కమలాపతి త్రిపాఠి (1977) నిలిచాడు. భారతదేశ ప్రాధాన్యత క్రమంలో పదవి హోల్డర్ 7వ స్థానంలో ఉంటాడు.

== చరిత్ర ==
1969 వరకు రాజ్యసభలో, ప్రతిపక్ష నాయకుడి బిరుదు వాస్తవంగా మాత్రమే ఉండేది. అధికారిక గుర్తింపు, హోదా లేదా ప్రత్యేక హక్కులు లేవు. తరువాత, ప్రతిపక్ష నాయకుడికి అధికారిక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. వారి జీతం, భత్యాలను చట్టం, 1977 ద్వారా పొడిగించారు. అప్పటి నుండి, రాజ్యసభలో నాయకుడు మూడు షరతులను లోబడి ఉండాలి, అవి,

* అతను రాజ్య సభలో సభ్యుడిగా ఉండాలి
* ప్రభుత్వం అత్యధిక సంఖ్యా బలాన్ని కలిగి ఉండటానికి వ్యతిరేక పార్టీ సభ్యుడు లేదా నాయకుడు అయిఉండాలి
* రాజ్యసభ చైర్‌పర్సన్ చేత గుర్తింపు పొందాలి

1969 డిసెంబరులో, కాంగ్రెస్ పార్టీ (O) పార్లమెంటులో ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తించబడింది. దాని నాయకుడు శ్యామ్ నందన్ మిశ్రా ప్రతిపక్ష నాయకుడి పాత్ర పోషిస్తున్నారు. శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా తన పదవీకాలం పూర్తయిన తర్వాత ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, గురుపాదస్వామి నియామకాన్ని అధికారిక ప్రకటన లేకుండా ప్రకటించారు.

== పాత్ర, బాధ్యతలు ==
మరింత సమాచారం: అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)

ప్రతిపక్ష నాయకుడు (LoP) మైనారిటీల హక్కుల కోసం రూపొందించిన ప్రభుత్వ విధానాలను పరిశీలిస్తాడు. చర్చను డిమాండ్ చేస్తాడు. పాలక పార్టీ అటువంటి విధానంపై చర్చలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తే ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తాడు. జాతీయ భద్రతకు భద్రతా ముప్పు కలిగించినప్పుడు LoP దేశ విదేశీ సంబంధాలు, వాణిజ్యంపై కూడా చర్చలు జరుపుతుంది.&lt;ref name=&quot;Latest News India 20192&quot;&gt;{{cite web|date=17 June 2019|title=Leader of Opposition: His role and responsibilities – India News|url=https://www.timesnownews.com/india/article/leader-of-opposition-what-are-his-role-and-responsibilities/438466|access-date=27 February 2021|website=Latest News India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rajya Sabha – Role of The Leader of The House, Leader of the Opposition and Whips Brief History|url=https://rajyasabha.nic.in/rsnew/practice_procedure/oppo.asp#LE1|website=rajyasabha.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== ప్రత్యేక హక్కులు, జీతం ==
ప్రభుత్వ విధానాలలో, అధికార పార్టీ వాటిని అమలు చేయడంలో ప్రతిపక్ష నాయకులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్నిసార్లు, ప్రతిపక్ష నాయకులు దేశ జాతీయ భద్రత మరియు అభివృద్ధి గురించి ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=Sanjay|title=Why India Needs an Opposition Leader|url=https://thediplomat.com/2014/08/why-india-needs-an-opposition-leader/|website=thediplomat.com}}&lt;/ref&gt;భారత రాజ్యాంగం 1977 నవంబరు 1న ప్రతిపక్ష నాయకుల కోసం ప్రత్యేక చట్టాన్ని రూపొందించిన తర్వాత, జీతం పొడిగించబడింది.&lt;ref&gt;Salary and other suitable facilities are extended to them through a separate legislation brought into force on 1 November 1977&lt;/ref&gt;

==ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులుగా ఈ క్రింది సభ్యులు ఉన్నారు.
{|class=wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:15em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
!style=&quot;width:8em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:6em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| సభా నాయకుడు
![[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|అధ్యక్షుడు]]&lt;br&gt;{{small|(పదవీకాలం)}}
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు (13 మే 1952{{spaced ndash}}17 డిసెంబర్ 1969)
|-
!1
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:Shyam Nandan Prasad Mishra portrait.gif|70px]]
|[[శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా]] &lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|style=&quot;width:7em&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1969
|style=&quot;width:7em&quot;| 11 మార్చి &lt;br&gt;1971
|style=&quot;width:6em&quot;| '''{{ayd|1969|12|18|1971|3|11}}'''
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్గనైజేషన్)]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ రెండవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా II]]
|కోదార్‌దాస్ కాళిదాస్ షా
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[గోపాల్ స్వరూప్ పాఠక్]]&lt;br&gt;{{small|(1969–1974)}}
|-
!2
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Organisation)}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి|ఎంఎస్ గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|24 మార్చి &lt;br&gt;1971
|2 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1972
|{{ayd|1971|3|24|1972|4|2}}
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ మూడవ మంత్రివర్గం|ఇందిరా III]]
|[[ఉమా శంకర్ దీక్షిత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (2 ఏప్రిల్ 1972{{spaced ndash}}30 మార్చి  1977)
|-
!3
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]  ఎంపీ}}
|30 మార్చి &lt;br&gt;1977
|15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1977|3|30|1978|2|15}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్)]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| [[మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రివర్గం|దేశాయ్]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[బి.డి. జెట్టి]]&lt;br&gt;{{small|(1974{{ndash}}1979)}}
|-
!4
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|[[File:Bhola Pawan Shastri portrait.jpg|70px]]
|[[భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి]]&lt;br&gt;{{small|(1914{{ndash}}1990)[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|24 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;1978
|23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|{{ayd|1978|2|24|1978|3|23}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| (3)
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (R)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Kamalapati Tripathi Lok Sabha photo.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| కమలాపతి త్రిపాఠి&lt;br&gt;{{small|(1905{{ndash}}1990)&lt;br&gt;[[ఉత్తర ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 23 మార్చి &lt;br&gt;1978
|rowspan=&quot;2&quot;| 8 జనవరి &lt;br&gt;1980
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1978|3|23|1980|1|8}}
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
|bgcolor=&quot;#6495ED&quot;|[[చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం|చరణ్]]
|[[కె.సి.పంత్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా|మహమ్మద్ హిదాయతుల్లా]]{{small|(1979{{ndash}}1984)}}
|-
!5
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot;|
|[[File:Lkadvani.jpg|70px]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్‌కే అద్వానీ]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1927)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|21 జనవరి &lt;br&gt;1980
|7 ఏప్రిల్ &lt;br&gt;1980
|{{ayd|1980|1|21|1980|4|7}}
|[[జనతా పార్టీ]]
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ నాలుగో మంత్రివర్గం|గాంధీ IV]] 
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|colspan=&quot;12&quot;| అధికారిక ప్రతిపక్షం లేదు  (7 ఏప్రిల్  1980{{spaced ndash}}18 డిసెంబరు 1989)
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 6
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (I)}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పి. శివశంకర్|పి. శివ శంకర్]]&lt;br&gt;{{small|(1929{{ndash}}2017)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 18 డిసెంబరు &lt;br&gt;1989
|rowspan=&quot;2&quot;| 2 జనవరి &lt;br&gt;1991
!rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1989|12|18|1991|1|2}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ)]]
|style=&quot;background:#4C915F&quot;| [[వీ.పీ. సింగ్ మంత్రివర్గం|వీ.పీ.సింగ్ ]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[శంకర్ దయాళ్ శర్మ]]&lt;br&gt;{{small|(1987{{ndash}}1992)}}
|-
|style=&quot;background:#74C365&quot;| [[చంద్ర శేఖర్ మంత్రివర్గం|చంద్ర శేఖర్]]
|[[యశ్వంత్ సిన్హా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot;|
|-
!(2)
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:M. S. Gurupadaswamy image.jpg|70px]]
|[[ఎం.ఎస్. గురుపాదస్వామి]]&lt;br&gt;{{small|(1924{{ndash}}2011)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|28 జూన్ &lt;br&gt;1991
|21 జూలై&lt;br&gt;1991
|{{ayd|1991|6|28|1991|7|21}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[పి.వి. నరసింహారావు మంత్రివర్గం||రావు]]'''
|colspan=&quot;2&quot;| ఖాళీ
|-
!7
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|[[File:Jaipal Sudini Reddy - Kolkata 2004-11-10 03212 Cropped.jpg|70px]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి|జైపాల్ రెడ్డి]]&lt;br&gt; {{small|(1942{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|22 జూలై&lt;br&gt;1991
|29 జూన్ &lt;br&gt;1992
|{{ayd|1991|7|22|1992|6|29}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[శంకర్రావ్ చవాన్|శంకర్రావు చవాన్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 8
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్|సికందర్ భక్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 7 జూలై&lt;br&gt;1992
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|1992|7|7|1996|5|16}}
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|rowspan=&quot;5&quot;| [[కె. ఆర్. నారాయణన్]]&lt;br&gt;{{small|(1992{{ndash}}1997)}}
|-
!9
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[File:Shankarrao Chavan 2007 stamp of India (cropped).jpg|70px]]
|[[శంకర్రావ్ చవాన్]]&lt;br&gt;{{small|(1920{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]]  ఎంపీ}}
|23 మే &lt;br&gt;1996
|1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|{{ayd|1996|5|23|1996|6|1}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[వాజ్‌పేయి మొదటి మంత్రివర్గం| వాజ్‌పేయి I]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]] 
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| (8)
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Sikander Bakht Lok Sabha photo.jpg|75px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[సికందర్ బఖ్త్]]&lt;br&gt;{{small|(1918{{ndash}}2004)&lt;br&gt;[[మధ్య ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 1 జూన్ &lt;br&gt;1996
|rowspan=&quot;4&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|1996|6|1|1998|3|19}}
|rowspan=&quot;4&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;|[[దేవెగౌడ మంత్రివర్గం|దేవెగౌడ]]
|[[ఐ.కె.గుజ్రాల్|ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F;&quot;| [[గుజ్రాల్ మంత్రివర్గం|గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[ఐ.కె.గుజ్రాల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| [[కృష్ణకాంత్]]&lt;br&gt;{{small|(1997{{ndash}}2002)}}
|-
!rowspan=&quot;3&quot;| 10
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;3&quot;| [[File:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|70px]]
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1932{{ndash}}2024)&lt;br&gt;[[అసోం]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;3&quot;| 19 మార్చి &lt;br&gt;1998
|rowspan=&quot;3&quot;| 22 మే &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;3&quot;| {{ayd|1998|3|19|2004|5|22}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి రెండవ మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి II]]
|[[సికందర్ బఖ్త్]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం|వాజ్‌పేయి III]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[భైరాన్‌సింగ్ షెకావత్|భైరోన్ సింగ్ షెకావత్]]&lt;br&gt;{{small|(2002{{ndash}}2007)}}
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| 11
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;| [[File:Jaswant Singh (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[జస్వంత్ సింగ్]]&lt;br&gt;{{small|(1938{{ndash}}2020)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;2&quot;| 3 జూన్ &lt;br&gt;2004
|rowspan=&quot;2&quot;| 16 మే &lt;br&gt;2009
|rowspan=&quot;2&quot;| {{ayd|2004|6|3|2009|5|16}}
|rowspan=&quot;3&quot;| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | [[మన్మోహన్ సింగ్ మొదటి మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[మన్మోహన్ సింగ్]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|[[ముహమ్మద్ హమీద్ అన్సారి]]{{small|(2007{{ndash}}2017)}}
|-
!12
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[File:The official photograph of the Defence Minister, Shri Arun Jaitley (cropped).jpg|70px]]
|[[అరుణ్ జైట్లీ]]&lt;br&gt; {{small|(1952{{ndash}}2019)&lt;br&gt;[[గుజరాత్]] ఎంపీ}}
|3 జూన్ &lt;br&gt;2009
|26 మే &lt;br&gt;2014
|{{ayd|2009|6|3|2014|5|26}}
|bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |[[మన్మోహన్ సింగ్ రెండో మంత్రివర్గం|మన్మోహన్ II]]
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 13
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Ghulam Nabi Azad at Healthcare Skill Summit 2013 (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[గులాం నబీ ఆజాద్]]&lt;br&gt; {{small|(జననం 1949)&lt;br&gt;[[జమ్మూ కాశ్మీరు (రాష్ట్రం)|జమ్మూ కాశ్మీర్]] ఎంపీ}}
|8 జూన్ &lt;br&gt;2014
|10 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2014|6|8|2021|2|15}}
|rowspan=&quot;8&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot;| [[మోదీ మొదటి మంత్రివర్గం|మోదీ I]]'''
|rowspan=&quot;3&quot;| [[అరుణ్ జైట్లీ]]
|rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 23 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2015
|rowspan=&quot;3&quot;| 15 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|-
|rowspan=&quot;4&quot;| [[ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు|ఎం. వెంకయ్య నాయుడు]]&lt;br&gt;{{small|(2017{{ndash}}2022)}}
|-
|rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; | [[మోదీ రెండో మంత్రివర్గం|మోదీ II]]
|rowspan=&quot;2&quot;| [[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!rowspan=&quot;4&quot;| 14
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|rowspan=&quot;4&quot;| [[File:Mallikarjun Kharge briefing the media after presenting the Interim Railway Budget 2014-15 in New Delhi (cropped).jpg|70px]]
|rowspan=&quot;4&quot;| [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]&lt;br&gt;{{small|(జననం 1942)&lt;br&gt;[[కర్ణాటక]] ఎంపీ}}
|rowspan=&quot;4&quot;| 16 ఫిబ్రవరి &lt;br&gt;2021
|rowspan=&quot;4&quot;| అధికారంలో ఉన్నారు
|rowspan=&quot;4&quot;| {{ayd|2021|2|16}}
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[పీయూష్ గోయెల్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |[[జగదీప్ ధన్కర్]]&lt;br&gt;{{small|(2022{{ndash}}ప్రస్తుతం)}}
|-
|style=&quot;background:#FFA551;&quot;|[[మోదీ మూడో మంత్రివర్గం|మోదీ III]]
|[[జె.పి.నడ్డా]]
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|}

== రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకులు ==
రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు పార్లమెంటు, రాజ్యసభకు ఎన్నికైన సభ్యుడు, భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభలో ప్రతిపక్ష డిప్యూటీ నాయకుడిగా సేవలందిస్తాడు.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!సంఖ్య
! colspan=&quot;2&quot; |చిత్తరువు
! style=&quot;width:15em&quot; |పేరు
&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;/small&gt; నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;3&quot; |పదవీకాలం
! style=&quot;width:8em&quot; |రాజకీయ పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రతిపక్ష నాయకుడు
|-
!1
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:SS_Ahluwalia,_BJP.jpg|70x70px]]
|'''[[ఎస్.ఎస్.అహ్లువాలియా]]'''
{{small|(జననం 1951)&lt;br&gt;[[జార్ఖండ్]] ఎంపీ}}
|3  జూన్ 
2009
|2 ఏప్రిల్ 
2012
|'''{{ayd|2009|6|3|2012|4|2}}'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అరుణ్ జైట్లీ]]
|-
!2
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Ravi_Shankar_Prasad_At_Office.jpg|105x105px]]
|[[రవి శంకర్ ప్రసాద్]]
{{small|(జననం 1954)&lt;br&gt;[[బీహార్]] ఎంపీ}}
|20 జూలై
2012
|26 మే 
2014
|'''{{ayd|2012|7|20|2014|5|26}}'''
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Anand_Sharma_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2012.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[ఆనంద్ శర్మ]]'''
{{small|(జననం 1953)&lt;br&gt; [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] ఎంపీ}}
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |8  జూన్ 
2014
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:7em&quot; |2 ఏప్రిల్ 
2022
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:6em&quot; |'''{{ayd|2014|6|8|2022|4|2}}'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[గులాం నబీ ఆజాద్]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|-
!''తాత్కాలిక''
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Palaniappan_Chidambaram_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2011_(cropped).jpg|84x84px]]
|[[పి. చిదంబరం]]
{{small|(జననం 1945)&lt;br&gt;[[మహారాష్ట్ర]] ఎంపీ (జూన్'22 వరకు)&lt;br&gt;[[తమిళనాడు]] ఎంపీ (జూన్'22 నుండి)}}
|3 ఏప్రిల్ 
2022
|13 మార్చి
2023
|'''{{ayd|2022|4|3|2023|3|13}}'''
|-
!4
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[దస్త్రం:Pramod_Tiwari_at_Parliament_Library_Building,_New_Delhi.jpg|71x71px]]
|'''[[ప్రమోద్ తివారీ]]'''
{{small|(జననం 1952)&lt;br&gt;[[రాజస్థాన్]] ఎంపీ}}
|13 మార్చి
2023
|పదవిలో ఉన్నారు
|{{ayd|2023|3|13}}
|-
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] (రాజ్యసభ ఛైర్మన్)
* [[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
* [[లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభలో సభా నాయకుడు]]
* [[లోక్‌సభలో సభా నాయకుడు]]
* [[రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకులు]]
[[వర్గం:భారత ప్రతిపక్ష నేతలు]]
[[వర్గం:రాజ్యసభ]]</text>
      <sha1>5ezum2f222ujo8qic6825lriy35qs93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బారక్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>363524</id>
    <revision>
      <id>4601733</id>
      <parentid>4601402</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఎన్నికైన పార్లమెంటు సభ్యులు */</comment>
      <origin>4601733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17558" sha1="cfn32ya1q6ges5nc4jqtvpbjmnjz2rn" xml:space="preserve">{{Infobox Lok Sabha Constituency|Name=బారక్‌పూర్|image={{Maplink|frame=yes|plain=y|frame-width=300|frame-height=300|frame-align=center|type=shape|from=Lok Sabha constituencies/2019/West Bengal/Barrackpore.map}}|caption=|Existence=1951-ప్రస్తుతం|Reservation=జనరల్|CurrentMPParty=|CurrentMP=|ElectedByYear=|State=[[పశ్చిమ బెంగాల్]]|AssemblyConstituencies=07|Electorate=1,433,276&lt;ref name=turnout&gt;{{cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main1/GE2014/PC_WISE_TURNOUT.htm |title=Parliamentary Constituency Wise Turnout for General Elections 2019 |work=West Bengal |publisher=Election Commission of India |access-date=6 May 2019 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140702210941/http://eci.nic.in/eci_main1/GE2014/PC_WISE_TURNOUT.htm |archive-date=2 July 2014 }}&lt;/ref&gt;|FormerMP=}}

'''బారక్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం''' [[భారత దేశం|భారతదేశం]]లోని 543 పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలలో, [[పశ్చిమ బెంగాల్‌]] రాష్ట్రంలోని 42 పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం [[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]] జిల్లా పరిధిలో 07 అసెంబ్లీ స్థానాలు ఉన్నాయి.&lt;ref name=&quot;delimitation&quot;&gt;{{Cite web|title=Delimitation Commission Order No. 18|url=http://eci.nic.in/delim/Final_Publications/WestBengal/FINAL%20ORDER%20NOTIFICATION_English.pdf|access-date=2009-05-27|website=Table B – Extent of Parliamentary Constituencies|publisher=Government of West Bengal}}&lt;/ref&gt;

==లోక్‌సభ నియోజకవర్గం పరిధిలో అసెంబ్లీ స్థానాలు==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;500px&quot;
! width=&quot;50px&quot; style=&quot;font-size:75%&quot; |నియోజకవర్గ సంఖ్య
! width=&quot;150px&quot; |పేరు
! width=&quot;150px&quot; style=&quot;font-size:75%&quot; |రిజర్వ్ 
! width=&quot;150px&quot; |జిల్లా
! width=&quot;150px&quot; |పార్టీ
! width=&quot;150px&quot; |2021లో గెలిచిన ఎమ్మెల్యే
|-
|102
|[[అమదంగా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అమదంగా]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
| [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|రఫీకర్ రెహమాన్
|-
|103
|[[బీజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిజ్‌పూర్]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|సుబోధ్ అధికారి
|-
|104
|[[నైహతి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నైహతి]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|పార్థ భౌమిక్
|-
|105
|[[భట్పరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|భట్పరా]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|పవన్ కుమార్ సింగ్
|-
|106
|[[జగత్తల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జగత్తల్]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
| [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|సోమేనాథ్ శ్యామ్ ఇచ్చిని
|-
|107
|[[నోపరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోపరా]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
| [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|[[మంజు బసు]]
|-
|108
|[[బరాక్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరాక్‌పూర్]]
|జనరల్ 
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
| [[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|రాజ్ చక్రవర్తి
|-
|}

== ఎన్నికైన పార్లమెంటు సభ్యులు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!లోక్ సభ
!వ్యవధి
!నియోజకవర్గం
!ఎంపీ పేరు
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
|[[1వ లోక్‌సభ|ప్రథమ]]
|1952-57&lt;ref name=&quot;loksabha1952&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, India, 1951- Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1951/VOL_1_51_LS.PDF|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20141008191615/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1951/VOL_1_51_LS.PDF|archive-date=8 October 2014|access-date=25 May 2013|website=West Bengal|publisher=Election Commission}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;18&quot; |[[బరాక్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారక్‌పూర్]]
|రామానంద దాస్
|{{party color cell|Indian National Congress}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|-
|[[2వ లోకసభ|రెండవ]]
|1957-62&lt;ref name=&quot;loksabha1957&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, India, 1957- Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1957/Vol_I_57_LS.pdf|access-date=25 May 2013|website=West Bengal|publisher=Election Commission}}&lt;/ref&gt;
|బిమల్ కుమార్ ఘోష్
|{{party color cell|Praja Socialist Party}}
|[[ప్రజా సోషలిస్ట్ పార్టీ]] 
|-
|[[3వ లోక్‌సభ|మూడవది]]
|1962-67&lt;ref name=&quot;loksabha1962&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, India, 1962- Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1962/Vol_I_LS_62.pdf|access-date=25 May 2013|website=West Bengal|publisher=Election Commission}}&lt;/ref&gt;
|[[రేణు చక్రవర్తి]]
|{{party color cell|Communist Party of India}}
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ]]  
|-
|[[4వ లోకసభ|నాల్గవది]]
|1967-71&lt;ref name=&quot;loksabha1967&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, India, 1967 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1967/Vol_I_LS_67.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718185108/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1967/Vol_I_LS_67.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |మహమ్మద్ ఇస్మాయిల్
| rowspan=&quot;2&quot; {{party color cell|Communist Party of India (Marxist)}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ]]
|-
|[[5వ లోకసభ|ఐదవది]]
|1971-77&lt;ref name=&quot;loksabha1971&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, India, 1971 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1971/Vol_I_LS71.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718175452/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1971/Vol_I_LS71.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[6వ లోక్‌సభ|ఆరవది]]
|1977-80&lt;ref name=&quot;loksabha1977&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1977 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1977/Vol_I_LS_77.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718185438/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1977/Vol_I_LS_77.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|[[సౌగతా రాయ్]]
|{{party color cell|Indian National Congress}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|[[7వ లోక్‌సభ|ఏడవ]]
|1980-84&lt;ref name=&quot;loksabha1980&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1980 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1980/Vol_I_LS_80.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718175926/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1980/Vol_I_LS_80.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|మొహమ్మద్ ఇస్మాయిల్
|{{party color cell|Communist Party of India (Marxist)}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ]]
|-
|[[8వ లోకసభ|ఎనిమిదవది]]
|1984-89&lt;ref name=&quot;loksabha1984&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1984 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1984/Vol_I_LS_84.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718184911/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1984/Vol_I_LS_84.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|[[దేబీ ఘోషల్]]
|{{party color cell|Indian National Congress}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|[[9వ లోక్‌సభ|తొమ్మిదవ]]
|1989-91&lt;ref name=&quot;loksabha1989&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1989 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718183934/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;6&quot; |[[తారిత్ బరన్ తోప్దార్]]
| rowspan=&quot;6&quot; {{party color cell|Communist Party of India (Marxist)}}
| rowspan=&quot;6&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|-
|[[10వ లోకసభ|పదవ]]
|1991-96&lt;ref name=&quot;loksabha1991&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1991 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1991/VOL_I_91.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718183558/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1991/VOL_I_91.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[11వ లోక్‌సభ|పదకొండవ]]
|1996-98&lt;ref name=&quot;loksabha1996&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1996 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1996/Vol_I_LS_96.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[12వ లోక్‌సభ|పన్నెండవది]]
|1998-99&lt;ref name=&quot;loksabha1998&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1998 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1998/Vol_I_LS_98.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718181833/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1998/Vol_I_LS_98.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[13వ లోకసభ|పదమూడవ]]
|1999-2004&lt;ref name=&quot;loksabha1999&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1999 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1999/Vol_I_LS_99.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718183222/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1999/Vol_I_LS_99.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[14వ లోక్‌సభ|పద్నాలుగో]]
|2004-2009&lt;ref name=&quot;loksabha2004&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 2004 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_2004/Vol_I_LS_2004.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[15వ లోకసభ|పదిహేనవది]]
|2009-2014&lt;ref name=&quot;loksabha2009&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 2009 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2009/Stats/VOLI/25_ConstituencyWiseDetailedResult.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811090059/http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2009/Stats/VOLI/25_ConstituencyWiseDetailedResult.pdf|archive-date=11 August 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దినేష్ త్రివేది]]
| rowspan=&quot;2&quot; {{party color cell|Trinamool Congress}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]] 
|-
|[[16వ లోక్‌సభ|పదహారవ]]
|2014-2019&lt;ref name=&quot;loksabha2014&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections 2014 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2014/33%20-%20Constituency%20wise%20detailed%20result.pdf|access-date=21 June 2016|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
|పదిహేడవది&lt;ref name=&quot;Lok Sabha elections results 2019: Here is the full list of winners constituency-wise&quot;&gt;{{cite news|url=https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-elections-full-list-of-winners-constituency-wise-5741562/|title=Lok Sabha elections results 2019: Here is the full list of  winners constituency-wise|last1=The Indian  Express|date=22 May 2019|accessdate=18 September 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220918103330/https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-elections-full-list-of-winners-constituency-wise-5741562/|archivedate=18 September 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;
|2019-2024&lt;ref&gt;{{Cite web|title=General Election 2019 - Election Commission of India|url=http://results.eci.gov.in/pc/en/constituencywise/ConstituencywiseS2515.htm?ac=15|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622133120/http://results.eci.gov.in/pc/en/constituencywise/ConstituencywiseS2515.htm?ac=15|archive-date=22 June 2019|access-date=5 June 2019|website=results.eci.gov.in}}&lt;/ref&gt;
|[[అర్జున్ సింగ్]]
|{{party color cell|Bharatiya Janata Party}}
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] 
|-
|పద్దెనిమిదవ
|2024- &lt;ref name=&quot;2024 Loksabha Elections Results - Barrackpore&quot;&gt;{{cite news|url=https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S2515.htm|title=2024 Loksabha Elections Results - Barrackpore|date=4 June 2024|accessdate=10 July 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250710070253/https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S2515.htm|archivedate=10 July 2025|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Barrackpore Lok Sabha Election results 2014 - 2024&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/lok-sabha-constituencies/west-bengal/barrackpore|title=Barrackpore Lok Sabha Election results 2014 - 2024|date=4 June 2024|accessdate=10 July 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250710070412/https://timesofindia.indiatimes.com/elections/lok-sabha-constituencies/west-bengal/barrackpore|archivedate=10 July 2025|publisher=The Times of India}}&lt;/ref&gt;
|[[పార్థ భౌమిక్]]
|{{party color cell|Trinamool Congress}}
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]] 
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు]]

{{పశ్చిమ బెంగాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు}}</text>
      <sha1>cfn32ya1q6ges5nc4jqtvpbjmnjz2rn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>363525</id>
    <revision>
      <id>4601735</id>
      <parentid>4178095</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:31:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <comment>/* ఎన్నికైన పార్లమెంటు సభ్యులు */</comment>
      <origin>4601735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12920" sha1="pnzpd00pl2bec5sohhk6zaog0q4lwp3" xml:space="preserve">{{Infobox Lok Sabha Constituency|Name=డమ్ డమ్|image={{Maplink|frame=yes|plain=y|frame-width=300|frame-height=300|frame-align=center|type=shape|from=Lok Sabha constituencies/2019/West Bengal/Dum Dum.map}}|caption=|Existence=1977|Reservation=జనరల్|CurrentMPParty=|CurrentMP=|ElectedByYear=|State=[[పశ్చిమ బెంగాల్]]|AssemblyConstituencies=07|Electorate=1,405,981&lt;ref name=turnout&gt;{{cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main1/GE2014/PC_WISE_TURNOUT.htm |title=Parliamentary Constituency Wise Turnout for General Elections 2014 |work=West Bengal |publisher=Election Commission of India |access-date=2 June 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140702210941/http://eci.nic.in/eci_main1/GE2014/PC_WISE_TURNOUT.htm |archive-date=2 July 2014 }}&lt;/ref&gt;|SuccessfulParty=}}

'''డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం''' [[భారత దేశం|భారతదేశం]]లోని 543 పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలలో, [[పశ్చిమ బెంగాల్‌]] రాష్ట్రంలోని 42 పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం [[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]] జిల్లా పరిధిలో 07 అసెంబ్లీ స్థానాలు ఉన్నాయి.&lt;ref name=&quot;delimitation&quot;&gt;{{Cite web|title=Delimitation Commission Order No. 18|url=http://eci.nic.in/delim/Final_Publications/WestBengal/FINAL%20ORDER%20NOTIFICATION_English.pdf|access-date=2009-05-27|website=Table B – Extent of Parliamentary Constituencies|publisher=Government of West Bengal}}&lt;/ref&gt;

==లోక్‌సభ నియోజకవర్గం పరిధిలో అసెంబ్లీ స్థానాలు==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;500px&quot;
! width=&quot;50px&quot; style=&quot;font-size:75%&quot; |నియోజకవర్గ సంఖ్య
! width=&quot;150px&quot; |పేరు
! width=&quot;150px&quot; style=&quot;font-size:75%&quot; |రిజర్వ్ 
! width=&quot;150px&quot; |జిల్లా
! width=&quot;150px&quot; |పార్టీ
! width=&quot;150px&quot; |2021లో గెలిచిన ఎమ్మెల్యే
|-
|109
|[[ఖర్దాహా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖర్దహా]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|సోవందేబ్ చటోపాధ్యాయ
|-
|110
|[[డమ్ డమ్ ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం|దమ్ దమ్ ఉత్తర్]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|[[చంద్రిమా భట్టాచార్య]]
|-
|111
|[[పానిహతి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పానిహతి]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|నిర్మల్ ఘోష్
|-
|112
|[[కమర్హతి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కమర్హతి]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|మదన్ మిత్ర
|-
|113
|[[బరానగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరానగర్]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
| తపస్ రాయ్ 
|-
|114
|[[డమ్ డమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|డమ్ డమ్]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
| బ్రత్యా బసు 
|-
|117
|[[రాజర్హత్ గోపాల్పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజర్హత్ గోపాల్పూర్]]
|జనరల్
|[[ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా|ఉత్తర 24 పరగణాలు]]
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|అదితి మున్షీ
|-
|}

==ఎన్నికైన పార్లమెంటు సభ్యులు==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |లోక్‌సభ 
!వ్యవధి
!నియోజకవర్గం
!ఎంపీ 
!పార్టీ 
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Lok Dal}}&quot; |
|[[6వ లోక్‌సభ|ఆరవది]]
|1977-80
| rowspan=&quot;12&quot; |డమ్ డమ్
|అశోక్ కృష్ణ దత్
|భారతీయ లోక్ దళ్ &lt;ref name=&quot;loksabha1977&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1977 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1977/Vol_I_LS_77.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|[[7వ లోక్‌సభ|ఏడవ]]
|1980-84
|నిరేన్ ఘోష్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]] &lt;ref name=&quot;loksabha1980&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1980 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1980/Vol_I_LS_80.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|[[8వ లోకసభ|ఎనిమిదవది]]
|1984-89
|అసుతోష్ లాహా
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] &lt;ref name=&quot;loksabha1984&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1984 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1984/Vol_I_LS_84.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|[[9వ లోక్‌సభ|తొమ్మిదవ]]
|1989-91
| rowspan=&quot;3&quot; |నిర్మల్ కాంతి ఛటర్జీ
| rowspan=&quot;3&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]] &lt;ref name=&quot;loksabha1989&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1989 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;loksabha1991&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1991 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1991/VOL_I_91.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;loksabha1996&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1996 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1996/Vol_I_LS_96.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|[[10వ లోకసభ|పదవ]]
|1991-96
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|[[11వ లోక్‌సభ|పదకొండవ]]
|1996-98
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[12వ లోక్‌సభ|పన్నెండవది]]
|1998-99
| rowspan=&quot;2&quot; |తపన్ సిక్దర్
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] &lt;ref name=&quot;loksabha1998&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1998 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1998/Vol_I_LS_98.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718181833/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1998/Vol_I_LS_98.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;loksabha1999&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 1999 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1999/Vol_I_LS_99.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718183222/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1999/Vol_I_LS_99.pdf|archive-date=18 July 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[13వ లోకసభ|పదమూడవ]]
|1999-04
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|[[14వ లోక్‌సభ|పద్నాలుగో]]
|2004-09
|[[అమితవ నంది]]
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]] &lt;ref name=&quot;loksabha2004&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 2004 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_2004/Vol_I_LS_2004.pdf|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|All India Trinamool Congress}}&quot; |
|[[15వ లోకసభ|పదిహేనవది]]
|2009-14
| rowspan=&quot;3&quot; |[[సౌగతా రాయ్]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]] &lt;ref name=&quot;loksabha2009&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections, 2009 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2009/Stats/VOLI/25_ConstituencyWiseDetailedResult.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811090059/http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2009/Stats/VOLI/25_ConstituencyWiseDetailedResult.pdf|archive-date=11 August 2014|access-date=25 May 2014|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;loksabha2014&quot;&gt;{{Cite web|title=General Elections 2014 - Constituency Wise Detailed Results|url=http://eci.nic.in/eci_main/archiveofge2014/33%20-%20Constituency%20wise%20detailed%20result.pdf|access-date=21 June 2016|website=West Bengal|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|All India Trinamool Congress}}&quot; |
|[[16వ లోక్‌సభ|పదహారవ]]
|2014-19
|-
| style=&quot;background-color: {{party color|All India Trinamool Congress}}&quot; |
|పదిహేడు &lt;ref name=&quot;Lok Sabha elections results 2019: Here is the full list of winners constituency-wise&quot;&gt;{{cite news|url=https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-elections-full-list-of-winners-constituency-wise-5741562/|title=Lok Sabha elections results 2019: Here is the full list of  winners constituency-wise|last1=The Indian  Express|date=22 May 2019|accessdate=18 September 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220918103330/https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-elections-full-list-of-winners-constituency-wise-5741562/|archivedate=18 September 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;
|2019-2024 
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు]]

{{పశ్చిమ బెంగాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు}}</text>
      <sha1>pnzpd00pl2bec5sohhk6zaog0q4lwp3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెళగావి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>368183</id>
    <revision>
      <id>4601621</id>
      <parentid>4565359</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:15:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4565359</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8167" sha1="1fy97gkyeo0h78z6yuvqogocsfkv8nd" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--&gt;
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
| name                            =  బెల్గాం ఉత్తర&lt;!-- at least one of the first two fields must be filled in --&gt;
|image                  =   11-Belgaum Uttar constituency.svg
| other_name                      = 
| native_name                     = &lt;!-- if different from the English name --&gt;
| settlement_type                 = శాసనసభ నియోజకవర్గం&lt;!-- e.g. Town, Village, City, etc.--&gt;
| total_type                      = &lt;!-- to set a non-standard label for total area and population rows --&gt;
| motto                           = &lt;!-- images and maps  -----------&gt;
| map_caption                     = 
| pushpin_map                     =  
| coordinates                     =  
| subdivision_type                = దేశం
| subdivision_name                = {{IND}}
| subdivision_type1               = రాష్ట్రం
| subdivision_name1               = [[కర్ణాటక]]
| subdivision_type2               = జిల్లా
| subdivision_name2               = బెల్గాం 
| subdivision_type3               = నియోజకవర్గం సంఖ్య
| subdivision_name3               = 11
| subdivision_type4               = రిజర్వేషన్
| subdivision_name4               =  
| subdivision_type5               = లోక్‌సభ నియోజకవర్గం
| subdivision_name5               = [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం]]
| subdivision_type6               = 
| subdivision_name6               = 
| MLA_name                        = &lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
| area_code                       = 
| website                         = 
| footnotes                       = 
}}
'''బెల్గాం ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రంలోని నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం బెల్గాం జిల్లా, [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] పరిధిలోని ఎనిమిది శాసనసభ నియోజకవర్గాల్లో ఒకటి. బెల్గాం ఉత్తర నియోజకవర్గం నియోజకవర్గాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో భాగంగా  2008లో నూతనంగా ఏర్పడింది.&lt;ref name=&quot;eci12&quot;&gt;{{cite web|title=Delimitation of Parliamentary and Assembly Constituencies Order, 2008|url=http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf|publisher=The Election Commission of India|page=549}}&lt;/ref&gt;

== ఎన్నికైన సభ్యులు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!పేరు
!పార్టీ
|-
| colspan=&quot;3&quot; |''1967-2008: బెల్గాం , ఉచగావ్  &amp; హైర్ బాగేవాడి చూడండి''
|-
|2008&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2008, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081428/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-06|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఫైరోజ్ నూరుద్దీన్ సైత్]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|2013&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2013, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081426/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-06|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[2018 కర్నాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]&lt;ref name=&quot;Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|title=Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections|last1=Financialexpress|date=16 May 2018|accessdate=4 January 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230104174553/https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|archivedate=4 January 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
|[[అనిల్ ఎస్. బెనకే]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|[[2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]&lt;ref name=&quot;Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|title=Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates|last1=India Today|date=14 May 2023|accessdate=14 May 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230514043110/https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|archivedate=14 May 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
|[[ఆసిఫ్ సైత్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|}

== ఎన్నికల ఫలితాలు ==

=== 2023 ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు : బెల్గాం ఉత్తర
!పార్టీ
!అభ్యర్థి
!ఓట్లు
!%
!±%
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|'''ఐఎన్‌సీ''']]
|'''ఆసిఫ్ సైత్'''
|'''69,184'''
|'''46.28'''
|'''+4.37'''
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|రవి. బి. పాటిల్
|64,953
|43.45
|−10.18
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]]
|అమర్ కిసాన్ యల్లూరకర్
|11,743
|7.86
|
|-
|[[నోటా]]
|పైవేవీ లేవు
|1,161
|0.78
| -0.14
|-
! colspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|4,231
|2.83
| -8.89
|-
! colspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ శాతం
|1,49,478
|
|
|}

=== 2018 ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2018 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు : బెల్గాం ఉత్తర 
!పార్టీ
!అభ్యర్థి
!ఓట్లు
!%
!±%
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|'''బీజేపీ''']]
|'''అనిల్ ఎస్ బెనకే'''
|'''79,060'''
|'''53.63'''
|
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|ఫైరోజ్ నూరుద్దీన్ సేత్
|61,793
|41.91
|
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]]
|బాలాసాహెబ్ శివాజీరావ్ కాకత్కర్
|1,869
|1.27
|
|-
|[[నోటా]]
|పైవేవీ లేవు
|1,361
|0.92
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|17,267
|11.72
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ శాతం
|1,47,426
|62.71
|
|}

==మూలాలు== 
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు]]

{{కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు}}</text>
      <sha1>1fy97gkyeo0h78z6yuvqogocsfkv8nd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెళగావి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>368184</id>
    <revision>
      <id>4601623</id>
      <parentid>4361163</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:15:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4361163</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10804" sha1="81n0ro7k2lx850miopzvc5slmzeno9x" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--&gt;
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
| name                            =  బెల్గాం దక్షిణ&lt;!-- at least one of the first two fields must be filled in --&gt;
|image                  =   12-Belgaum Dakshin constituency.svg
| other_name                      = 
| native_name                     = &lt;!-- if different from the English name --&gt;
| settlement_type                 = శాసనసభ నియోజకవర్గం&lt;!-- e.g. Town, Village, City, etc.--&gt;
| total_type                      = &lt;!-- to set a non-standard label for total area and population rows --&gt;
| motto                           = &lt;!-- images and maps  -----------&gt;
| map_caption                     = 
| pushpin_map                     =  
| coordinates                     =  
| subdivision_type                = దేశం
| subdivision_name                = {{IND}}
| subdivision_type1               = రాష్ట్రం
| subdivision_name1               = [[కర్ణాటక]]
| subdivision_type2               = జిల్లా
| subdivision_name2               = బెల్గాం 
| subdivision_type3               = నియోజకవర్గం సంఖ్య
| subdivision_name3               = 12
| subdivision_type4               = రిజర్వేషన్
| subdivision_name4               =  
| subdivision_type5               = లోక్‌సభ నియోజకవర్గం
| subdivision_name5               = [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం]]
| subdivision_type6               = 
| subdivision_name6               = 
| MLA_name                        = &lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
| area_code                       = 
| website                         = 
| footnotes                       = 
}}
'''బెల్గాం దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రంలోని నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం బెల్గాం జిల్లా, [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] పరిధిలోని ఎనిమిది శాసనసభ నియోజకవర్గాల్లో ఒకటి. బెల్గాం దక్షిణ నియోజకవర్గం నియోజకవర్గాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో భాగంగా  2008లో నూతనంగా ఏర్పడింది.&lt;ref name=&quot;eci12&quot;&gt;{{cite web|title=Delimitation of Parliamentary and Assembly Constituencies Order, 2008|url=http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf|publisher=The Election Commission of India|page=549}}&lt;/ref&gt;

== ఎన్నికైన సభ్యులు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!పేరు 
!పార్టీ
|-
| colspan=&quot;3&quot; |''1967-2008: బెల్గాం , ఉచగావ్ &amp; [[హైర్ బాగేవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|హైర్ బాగేవాడి]]&lt;nowiki/&gt;ని చూడండి''
|-
|2008&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2008, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081428/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-06|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
|[[అభయ్ పాటిల్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|2013&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2013, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081426/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-06|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
|[[సంభాజీ పాటిల్]]
|[[మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి]]
|-
|[[2018 కర్నాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]&lt;ref name=&quot;Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|title=Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections|last1=Financialexpress|date=16 May 2018|accessdate=4 January 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230104174553/https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|archivedate=4 January 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అభయ్ పాటిల్]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
|[[2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]&lt;ref name=&quot;Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|title=Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates|last1=India Today|date=14 May 2023|accessdate=14 May 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230514043110/https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|archivedate=14 May 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
|}

== ఎన్నికల ఫలితాలు ==

=== 2023 ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు : బెల్గాం దక్షిణ్ 
!పార్టీ
!అభ్యర్థి
!ఓట్లు
!%
!±%
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|'''బీజేపీ''']]
|'''అభయ్ పాటిల్'''
|'''77,094'''
|'''48.45'''
|
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|ప్రభావతి బి మస్తిమర్ది
|13,015
|8.18
|
|-
|[[మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి|ఎంఈఎస్]]
|రమాకాంత్ కొండుస్కర్
|64,786
|40.72
|
|-
|[[నోటా]]
|పైవేవీ లేవు
|1,599
|1.00
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|12,308
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ శాతం
|1,59,111
|
|
|}

=== 2018 ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2018 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు : బెల్గాం దక్షిణ్ 
!పార్టీ
!అభ్యర్థి
!ఓట్లు
!%
!±%
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|'''బీజేపీ''']]
|'''అభయ్ పాటిల్'''
|'''84,498'''
|'''57.59'''
|'''21.12'''
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|ఎండి లక్ష్మీనారాయణ
|25,806
|17.59
|02.03
|-
|[[మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి|ఎంఈఎస్]]
|ప్రకాష్ అప్పాజీ మరగలే
|21,537
|14.68
|26.57
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]]
|కిరణ్ కృష్ణ సాయినాక్
|8,295
|5.65
|
|-
|[[నోటా]]
|పైవేవీ లేవు
|1,474
|1.00
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|58,692
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ శాతం
|1,46,715
|62.46
|
|}

=== 2013 ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2013 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు : బెల్గాం 
!పార్టీ
!అభ్యర్థి
!ఓట్లు
!%
!±%
|-
|[[మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి|'''ఎంఈఎస్''']]
|'''శంభాజీ లక్ష్మణ్ పాటిల్'''
|'''54,426'''
|'''41.25'''
|
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|అభయ్ పాటిల్
|48,116
|36.47
|
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|అనిల్ ఎం. పోత్దార్
|20,536
|15.56
|}
* 2008: అభయ్ పాటిల్, [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Previous Year's Election Results in Belgaum Dakshin, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/vidhan-sabha-assembly-election-results/Belgaum-Dakshin-in-Karnataka|access-date=29 October 2020|archive-date=15 జనవరి 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220115142510/https://elections.traceall.in/vidhan-sabha-assembly-election-results/Belgaum-Dakshin-in-Karnataka|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 2013: శంభాజీ పాటిల్, [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్ర]] &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Sitting and previous MLAs from Belgaum Dakshin Assembly constituency|url=https://www.elections.in/karnataka/assembly-constituencies/belgaum-dakshin.html|access-date=29 October 2020}}&lt;/ref&gt;
* 2018: అభయ్ పాటిల్,   [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] &lt;ref name=&quot;Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|title=Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections|last1=Financialexpress|date=16 May 2018|accessdate=4 January 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230104174553/https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|archivedate=4 January 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు== 
{{మూలాలజాబితా}}

{{కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు}}

[[వర్గం:కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు]]</text>
      <sha1>81n0ro7k2lx850miopzvc5slmzeno9x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెళగావి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>368185</id>
    <revision>
      <id>4601625</id>
      <parentid>4227838</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:16:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4227838</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6311" sha1="d41yeflmfmcyxicbf9g3r1dfrmlcsec" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--&gt;
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
| name                            =  బెల్గాం రూరల్ &lt;!-- at least one of the first two fields must be filled in --&gt;
|image                  =    13-Belgaum Rural constituency.svg
| other_name                      = 
| native_name                     = &lt;!-- if different from the English name --&gt;
| settlement_type                 = శాసనసభ నియోజకవర్గం&lt;!-- e.g. Town, Village, City, etc.--&gt;
| total_type                      = &lt;!-- to set a non-standard label for total area and population rows --&gt;
| motto                           = &lt;!-- images and maps  -----------&gt;
| map_caption                     = 
| pushpin_map                     =  
| coordinates                     =  
| subdivision_type                = దేశం
| subdivision_name                = {{IND}}
| subdivision_type1               = రాష్ట్రం
| subdivision_name1               = [[కర్ణాటక]]
| subdivision_type2               = జిల్లా
| subdivision_name2               = బెల్గాం 
| subdivision_type3               = నియోజకవర్గం సంఖ్య
| subdivision_name3               = 13
| subdivision_type4               = రిజర్వేషన్
| subdivision_name4               =  
| subdivision_type5               = లోక్‌సభ నియోజకవర్గం
| subdivision_name5               = [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం]]
| subdivision_type6               = 
| subdivision_name6               = 
| MLA_name                        = &lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
| area_code                       = 
| website                         = 
| footnotes                       = 
}}
'''బెల్గాం రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రంలోని నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం బెల్గాం జిల్లా, [[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] పరిధిలోని ఎనిమిది శాసనసభ నియోజకవర్గాల్లో ఒకటి. బెల్గాం రూరల్ నియోజకవర్గం నియోజకవర్గాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో భాగంగా 2008లో నూతనంగా ఏర్పడింది.&lt;ref name=&quot;eci12&quot;&gt;{{cite web|title=Delimitation of Parliamentary and Assembly Constituencies Order, 2008|url=http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf|publisher=The Election Commission of India|page=549}}&lt;/ref&gt;

==ఎన్నికైన సభ్యులు==

* 2008: [[సంజయ్ పాటిల్]] ([[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]) &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2008, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|website=traceall.in|access-date=2023-01-13|archive-date=2023-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081428/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2008|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 2013: [[సంజయ్ పాటిల్]] ([[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]) &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 2013, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|website=traceall.in|access-date=2023-01-13|archive-date=2023-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103081426/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/2013|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[2018 కర్నాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]: [[లక్ష్మీ హెబ్బాల్కర్|లక్ష్మి హెబ్బాల్కర్]] ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]) &lt;ref name=&quot;Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|title=Karnataka election results 2018: Full list of constituency wise winners and losers from BJP, Congress, JD(S) in Karnataka assembly elections|last1=Financialexpress|date=16 May 2018|accessdate=4 January 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230104174553/https://www.financialexpress.com/elections/karnataka-election-results-2018-full-list-of-winners-losers-from-bjp-congress-jds/1167608/|archivedate=4 January 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]: [[లక్ష్మీ హెబ్బాల్కర్|లక్ష్మి హెబ్బాల్కర్]] ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]])  &lt;ref name=&quot;Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|title=Karnataka Election Results 2023 winners: Full list of winning candidates|last1=India Today|date=14 May 2023|accessdate=14 May 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230514043110/https://www.indiatoday.in/elections/karnataka-assembly-polls-2023/story/karnataka-assembly-election-results-2023-full-list-of-winners-2378524-2023-05-13|archivedate=14 May 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు== 
{{మూలాలజాబితా}}

{{కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు}}

[[వర్గం:కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు]]</text>
      <sha1>d41yeflmfmcyxicbf9g3r1dfrmlcsec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>369804</id>
    <revision>
      <id>4601665</id>
      <parentid>4092202</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:25:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601665</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5403" sha1="0jww4iv9ha5gvq847cc38oo8m507oxm" xml:space="preserve">'''తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం''' [[కేరళ]] రాష్ట్రంలోని నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం [[కన్నూరు జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్ జిల్లా]], [[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] పరిధిలోని ఏడు శాసనసభ నియోజకవర్గాల్లో ఒకటి.

==స్థానిక స్వపరిపాలన విభాగాలు==
{| class=&quot;sortable&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; border=&quot;2&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
! width=&quot;30px&quot; |Sl నం.
! width=&quot;100px&quot; |పేరు
! width=&quot;130px&quot; |[[గ్రామ పంచాయతీ]] / [[పురపాలక సంఘం|మున్సిపాలిటీ]] 
! width=&quot;100px&quot; |[[మండలం|తాలూకా]]
|-
|1
|తలస్సేరి
|మున్సిపాలిటీ
|తలస్సేరి
|-
|2
|చోక్లీ
|గ్రామ పంచాయితీ
|తలస్సేరి
|-
|3
|ఎరంహోలి
|గ్రామ పంచాయితీ
|తలస్సేరి
|-
|4
|కదిరూర్
|గ్రామ పంచాయితీ
|తలస్సేరి
|-
|5
|కొత్త మహే
|గ్రామ పంచాయితీ
|తలస్సేరి
|-
|6
|పన్నియన్నూర్
|గ్రామ పంచాయితీ
|తలస్సేరి
|}
==ఎన్నికైన సభ్యులు==
{| class=&quot;sortable&quot; width=&quot;50%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border-collapse: collapse; border: 2px #000000 solid; font-size: x-big;&quot;
! style=&quot;background-color:#666666; color:white&quot; |ఎన్నికల
! style=&quot;background-color:#666666; color:white&quot; |నియమ సభ
! style=&quot;background-color:#666666; color:white&quot; |సభ్యుడు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#666666; color:white&quot; |పార్టీ
! style=&quot;background-color:#666666; color:white&quot; |పదవీకాలం
|-
|1957
|1వ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[వి. ఆర్. కృష్ణ అయ్యర్|వీఆర్ కృష్ణయ్యర్]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
| width=&quot;4px&quot; rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India}}&quot; |
|1957 – 1960
|-
|1960
|2వ
|1960 – 1965
|-
|1967
|3వ
|కె. పి. ఆర్. గోపాలన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
| width=&quot;4px&quot; style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|1967 – 1970
|-
|1970
|4వ
|NE బలరాం
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
| width=&quot;4px&quot; style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India}}&quot; |
|1970 – 1977
|-
|1977
| rowspan=&quot;2&quot; |5వ
|పట్టియం గోపాలన్
| rowspan=&quot;12&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
| width=&quot;4px&quot; rowspan=&quot;12&quot; style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
|1977 – 1980
|-
|1979*
| rowspan=&quot;2&quot; |ఎంవీ రాజగోపాలన్
|1979 – 1980
|-
|1980
|6వ
|1980 – 1982
|-
|1982
|7వ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[కె.బాలకృష్ణన్]]
|1982 – 1987
|-
|1987
|8వ
|1987 – 1991
|-
|1991
|9వ
|కెపి మమ్ము మాస్టర్
|1991 - 1996
|-
|1996
|10వ
|EK నాయనార్
|1996 - 2001
|-
|2001
|11వ
| rowspan=&quot;3&quot; |[[కె.బాలకృష్ణన్]]
|2001 - 2006
|-
|2006
|12వ
|2006 - 2011
|-
|2011
|13వ
|2011 - 2016
|-
|2016&lt;ref name=&quot;Complete List of Kerala Assembly Elections 2016 Winners&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.news18.com/news/politics/complete-list-of-kerala-assembly-elections-2016-winners-1245197.html|title=Complete List of Kerala Assembly Elections 2016 Winners|last1=News18|date=19 May 2016|accessdate=1 February 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230201143958/https://www.news18.com/news/politics/complete-list-of-kerala-assembly-elections-2016-winners-1245197.html|archivedate=1 February 2023|language=en}}&lt;/ref&gt;
|14వ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|2016 - 2021
|-
|2021&lt;ref name=&quot;Kerala Election Results 2021: Check Full List of Winners&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-results-2021-check-full-list-of-winners-2427031|title=Kerala Election Results 2021: Check Full List of Winners|last1=NDTV|date=3 May 2021|work=|accessdate=1 February 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230201143545/https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-results-2021-check-full-list-of-winners-2427031|archivedate=1 February 2023}}&lt;/ref&gt;
|15వ
|
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాలు]]

{{కేరళ శాసనసభ నియోజకవర్గాలు}}</text>
      <sha1>0jww4iv9ha5gvq847cc38oo8m507oxm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>భారత ఉప ప్రధానమంత్రి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>372452</id>
    <revision>
      <id>4601779</id>
      <parentid>4594140</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:33:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601779</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25135" sha1="ku2t8suxg8s8o0egktrph3oo9bnvoxw" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = ఉప ప్రధానమంత్రి
| body = [[భారతదేశం]]
| native_name = ఉప ప్రధాని
| insignia = Emblem of India (without motto).svg
| insigniasize = 55px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| flag = Flag of India.svg
| flagborder = yes
| flagcaption = [[జాతీయ పతాకం]]
| incumbent = ''ఖాళీ''
| incumbentsince = 2004 మే 23
| department = [[భారత ప్రభుత్వం]]
| style = *[[ది హానరబుల్]] (అధికారిక)
*[[ఎక్సలెన్సీ|హిస్ ఎక్సలెన్సీ]] (దౌత్యపరమైన)
*[[మిస్టర్|మిష్టర్. ఉప ప్రధాన మంత్రి]] (అనధికారిక)
| type = డిప్యూటీ [[ప్రభుత్వ అధిపతి]]
| status = కార్యనిర్వాహక ఉప నాయకుడు
| member_of = *[[భారత పార్లమెంట్]]
*[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
| reports_to = *[[భారత రాష్ట్రపతి]]
*[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
*[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
*[[భారత పార్లమెంట్]]
| nominator = [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
| appointer = [[భారత రాష్ట్రపతి]]
| formation = {{Start date and age|1947|08|15|df=y}}
| first = [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]]
| last = [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్.కె. అద్వానీ]]
}}

ఉప ప్రధానమంత్రి పదవి, భారతదేశంలో రాజ్యాంగబద్ధంగా ఆదేశించబడిన స్థానం కానప్పటికీ, ప్రధానమంత్రికి సహాయం చేయడంలో, కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యనిర్వాహక శాఖలో రెండవ అత్యున్నత స్థాయి మంత్రిగా పని చేయడంలో కీలకమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-08-15|title=List of Deputy Prime Minister of India From 1947 to 2024|url=https://www.studyiq.com/articles/list-of-deputy-pm-of-india/|access-date=2024-08-15|website=web.archive.org|archive-date=2024-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20240815062431/https://www.studyiq.com/articles/list-of-deputy-pm-of-india/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

ఇది సధారణంగా [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి|కేంద్ర మంత్రి మండలిలో]] సీనియర్ సభ్యుడుకు ఈ పదవి దక్కింది. కార్యాలయ నిర్వహకుడుగా ప్రధానమంత్రి లేనప్పుడు '''ఉప ప్రధానమంత్రి''' [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధాన మంత్రి]] బాధ్యతలను నిర్వహిస్తాడు.

1947లో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటి నుండి, అనేక మంది ప్రముఖ నాయకులు ఈ గౌరవనీయమైన ఈ స్థానంలో పనిచేసారు, దేశ పరిపాలన, అభివృద్ధికి గణనీయంగా దోహదపడ్డారు.

కార్యాలయం ప్రారంభమైనప్పటి నుండి 75 (1947 నుండి) సంవత్సరాలలో 10 సంవత్సరాలకు పైగా ఈ పదవి ఆక్రమించబడింది. ఆ తర్వాత అడపాదడపా మాత్రమే ఆక్రమించబడింది.

భారతదేశం 1947 నుండి 7 మంది ఉప ప్రధానమంత్రులను కలిగి ఉంది. వారిలో ఎవరికీ కనీసం ఒక పూర్తి పదవీకాలం లేదు. మొదటిది [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] పార్టీకి చెందిన [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]], 1947 ఆగస్టు 15న భారతదేశం [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] నుండి [[భారత స్వాతంత్ర్య చట్టం 1947|స్వాతంత్ర్యం పొందినప్పుడు]] ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు.

1950 డిసెంబరులో మరణించే వరకు పనిచేసిన పటేల్ భారతదేశ అత్యధిక కాలం ఉప ప్రధానమంత్రిగా కొనసాగారు. 1967లో [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]] రెండవ ఉప ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు ఆ పదవి ఖాళీగా ఉండి, రెండవ అత్యధిక పదవీకాలం కొనసాగింది. మొరార్జీ దేశాయ్, [[చరణ్ సింగ్]] ఉప ప్రధానులుగా పనిచేసారు. వారు తరువాత [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రులు]] అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-11-10|title=List of Deputy PM of India (1947-2004)|url=https://www.geeksforgeeks.org/list-of-deputy-pm-of-india-1947-2004/|access-date=2024-08-15|website=GeeksforGeeks|archive-date=2024-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20240815064202/https://www.geeksforgeeks.org/list-of-deputy-pm-of-india-1947-2004/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

[[జగ్జీవన్ రాం|జగ్జీవన్ రామ్]], [[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్|యశ్వంతరావు చవాన్]] వేర్వేరు మంత్రిత్వ శాఖలలో విరామం లేకుండా వరుసగా ఉప ప్రధానులు అయ్యారు. ఒకే పదవిలో రెండు పార్టీలకు ప్రాతినిధ్యం వహించిన ఏకైక ఉప ప్రధాని [[దేవీలాల్]].[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]] ఆ పదవి ఖాళీ అయ్యే వరకు భారతదేశ ఉప ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన ఏడవ, చివరి వ్యక్తి.

ప్రస్తుత ప్రభుత్వానికి ఉప ప్రధానమంత్రి లేరు. ఆ పదవి 2004 మే 23 నుండి ఖాళీగా ఉంది.

== ఉప ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
;Key
*{{note label|RES|RES|RES}} Resigned
*{{note label|†|†|†}} Died in office

{|class=wikitable style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;11&quot; |{{Party index link|Bharatiya Janata Party|BJP}} (1){{pad}}{{Party index link|Indian National Congress|INC}} (2){{pad}}{{Party index link|Indian National Congress (Urs)|INC(U)}} (1) {{pad}}{{Party index link|Janata Dal|JD}} (1){{pad}}{{Party index link|Janata Party|JP}} (2){{pad}}{{Party index link|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)|SJP(R)}} (1)
|-
!వ.సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:17em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;2&quot; |పదవీ కాలం&lt;br&gt;{{smaller|సంవత్సరాలు, రోజులలో వ్యవధి}}
!నిర్వహించిన ఇతర మంత్రిత్వ కార్యాలయాలు
!style=&quot;width:12em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:8em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| ప్రధానమంత్రి
|- 
! rowspan=&quot;2&quot; |1
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Vallabhbhai_Patel_1975_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్]]{{small|&lt;br&gt;(1875–1950)&lt;br&gt;[[బాంబే ప్రెసిడెన్సీ|బాంబే]]&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ)}}
|{{small| 1947 ఆగష్టు 15}}
|{{small|1950 డిసెంబరు 15 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
* సమాచార, ప్రసార మంత్రి (1947–1949)
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:10em&quot; |[[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1947|8|15|1950|12|15}}
|-
| colspan=&quot;13&quot;| ఖాళీ (1950 డిసెంబరు 15 నుండి – 1967 12 మార్చి 12వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |2
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Morarji_Desai_1997_stamp_of_India.jpg|107x107px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి]]{small|&lt;br&gt;(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
|{{small|1967 మార్చి 13 }}
|{{small|1969 జులై 19}} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత ఆర్థిక మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |ఇందిరాగాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1967|3|13|1969|7|19}}
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1969 జూలై 20 నుండి –1979 జనవరి 23 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Charan_Singh_1990_stamp_of_India.jpg|117x117px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చరణ్ సింగ్]]{{small|&lt;br&gt;(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జనవరి 24}}
|{{small|1979 జులై 16 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత ఆర్థిక మంత్రి]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| దేశాయ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;4&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;4&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|1|24|1979|7|16}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |4
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Jagjivan_Ram_1991_stamp_of_India.jpg|106x106px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జగ్జీవన్ రాం]]{{small|&lt;br&gt;(1908–1986)&lt;br&gt;[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జనవరి 24 }}
|{{small|1979 జులై 28 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత రక్షణశాఖ మంత్రుల జాబితా|భారత రక్షణశాఖ]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|1|24|1979|7|28}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |5
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Yashwantrao_Chavan_2010_stamp_of_India.jpg|106x106px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్]]{{చిన్న|(1913–1984)&lt;br&gt;[[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జులై 28 }}
|{{small|1980 జనవరి 14 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#6495ED&quot; |చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చరణ్ సింగ్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}
|-
|colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1980 జనవరి 14 నుండి –1989 డిసెంబరు 01 వరకు) 
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |6
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Chaudhary_Devi_Lal_2001_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దేవీలాల్]]{{small|&lt;br&gt;(1915–2001)&lt;br&gt;[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికార్]] ఎంపీ}}
|{{small|1989 డిసెంబరు 2}}
|{{small|1990 ఆగష్టు 1 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[వ్యవసాయం, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F&quot;| వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి. పి సింగ్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1989|12|2|1990|8|1}}'''
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1990 ఆగస్టు 01 నుండి –1990 నవంబరు 09 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | (6)
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Chaudhary_Devi_Lal_2001_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దేవీలాల్]]{{small|&lt;br&gt;(1915–2001)&lt;br&gt;[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికార్]] ఎంపీ}}
|{{small|1990 నవంబరు 10 }}
|{{small|1991 జూన్ 21}} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[వ్యవసాయం, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి]]
* పర్యాటక శాఖ మంత్రి
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#74C365&quot; |చంద్రశేఖర్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చంద్రశేఖర్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1991 జూన్ 22 నుండి –2002 జూన్ 28 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |7
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Lkadvani.jpg|107x107px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]]{{small|&lt;br&gt;(1927–)&lt;br&gt;[[గాంధీనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గాంధీనగర్]]}}
|{{small|2002 జూన్ 28}}
|{{small|2004 మే 22 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
* బొగ్గు, గనుల మంత్రి (2002)
* సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రి (2003–2004)
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|2002|6|28|2004|5|22}}
|-
|colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (2004 మే 22 నుండి – ప్రస్తుతం) 
|-
|}

== గణాంకాలు ==

; పదవీకాలం ప్రకారం ఉప ప్రధాన మంత్రుల జాబితా

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%; text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |నం.
! rowspan=&quot;2&quot; | పేరు
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; | పదవీ కాలం నిడివి
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదం
! పదవిలో కొనసాగిన మొత్తం కాలం వ్యవధి
|-
! 1
| [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 3 సంవత్సరాలు, 122 రోజులు
| 3 సంవత్సరాలు, 122 రోజులు
|-
! 2
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 2 సంవత్సరాలు, 128 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 128 రోజులు
|-
! 3
| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]]
| style=&quot;background-color:{{party color|BJP}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 1 సంవత్సరం, 328 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 328 రోజులు
|-
! 4
| [[దేవీలాల్|దేవి లాల్]]
| style=&quot;background-color:#51A75E&quot; |
| [[జనతాదళ్|JD]]/[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 242 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 100 రోజులు
|-
! 5
| [[జగ్జీవన్ రాం|జగ్జీవన్ రామ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Janata Party}}&quot; |
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 185 రోజులు
| 185 రోజులు
|-
! 6
| [[చరణ్ సింగ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Janata Party}}&quot; |
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 173 రోజులు
| 173 రోజులు
|-
! 7
| [[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్|యశ్వంతరావు చవాన్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)|INC (U)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|}

; కాలక్రమం
{{#invoke:Chart|bar chart|float=center|width=800|height=300|stack=1|group 1=2077:0:0:0:0:0|group 2=0:693:0:0:0:0|group 3=0:0:358:0:0:0|group 4=0:0:0:242:0:0|group 5=0:0:0:0:223:0|group 6=0:0:0:0:0:170|colors=#00BFFF:#FF9933:#1F75FE:#2E8B57:#74C365:#7777FF|group names=[[Indian National Congress|INC]]:[[BJP]]:[[Janata Party|JP]]:[[Janata Dal|JD]]:[[Samajwadi Janata Party (Rashtriya)|SJP(R)]]:[[Indian National Congress (Urs)|INC(U)]]|x legends=INC:BJP:JP:JD:SJP(R):INC(U)}}

; పార్టీల వారీగా జాబితా చేయండి

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%; text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు ఉప ప్రధానమంత్రి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాల వ్యవధి ప్రకారం (2024 ఆగస్టు 14)
! నం.
! రాజకీయ పార్టీ
! ఉప ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! డిపిఎంఒ మొత్తం రోజులు
|-
! 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| 2
| 2077 రోజులు
|-
! 2
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| 1
| 693 రోజులు
|-
! 3
| [[జనతా పార్టీ]]
| 2
| 358 రోజులు
|-
! 4
| [[జనతాదళ్]]
| 1
| 242 రోజులు
|-
! 5
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| 1
| 223 రోజులు
|-
! 6
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
| 1
| 170 రోజులు
|}

; ఉప ప్రధాన మంత్రి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉన్న మొత్తం వ్యవధి (రోజుల్లో) ప్రకారం పార్టీలు
{{#tag:timeline|ImageSize=width:1050 height:auto barincrement:15
PlotArea  = top:10 bottom:50 right:200 left:20
AlignBars = late

Colors=
 id:bjp    value:rgb(1,0.6,0.2) legend:BJP
 id:inc    value:rgb(0,0.74902,1) legend:INC
 id:incu   value:rgb(0.46666,0.46666,1) legend:INC(U)
 id:jd     value:rgb(0.18039,0.54509,0.34117) legend:JD
 id:jp     value:rgb(0.12156,0.45882,0.99607) legend:JP
 id:sjpr   value:rgb(0.45490,0.76470,0.39607) legend:SJP(R)
 id:vacant value:black legend: Vacant
 id:gray1  value:gray(0.8)
 id:gray2  value:gray(0.9)
 
Define $today = {{#time:d/m/Y}}
	
DateFormat = dd/mm/yyyy
Period     = from:15/08/1947 till:$today
TimeAxis   = orientation:horizontal
ScaleMinor = gridcolor:gray2 unit:year increment:1 start:1948
ScaleMajor = gridcolor:gray1 unit:year increment:5 start:1948

Legend = columns:4 left:150 top:24 columnwidth:150

TextData =
 pos:(20,27) textcolor:black fontsize:M
 text: Political Party

BarData =
 bar:Patel
 bar:Vacant
 bar:Desai
 bar:Singh
 bar:Ram
 bar:Chavan
 bar:Lal
 bar:Advani

PlotData =
 width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till

 bar:Patel
 from: 15/08/1947 till: 15/12/1950 color:inc text:&quot;[[Vallabhbhai Patel|Patel]]&quot; fontsize:10
 bar:Vacant
 from: 16/12/1950 till: 12/03/1967 color:vacant
 from: 20/07/1969 till: 23/01/1979 color:vacant
 from: 15/01/1980 till: 01/12/1989 color:vacant
 from: 02/08/1990 till: 09/11/1990 color:vacant
 from: 22/06/1991 till: 28/06/2002 color:vacant
 from: 23/05/2004 till: end color:vacant text:&quot;Vacant&quot; fontsize:10
 bar:Desai
 from: 13/03/1967 till: 19/07/1969 color:inc text:&quot;[[Morarji Desai|Desai]]&quot; fontsize:10
 bar:Singh
 from: 24/01/1979 till: 16/07/1979 color:jp text:&quot;[[Charan Singh|Singh]]&quot; fontsize:10
 bar:Ram
 from: 24/01/1979 till: 28/07/1979 color:jp text:&quot;[[Jagjivan Ram|Ram]]&quot; fontsize:10
 bar:Chavan
 from: 28/07/1979 till: 14/01/1980 color:incu text:&quot;[[Yashwantrao Chavan|Chavan]]&quot; fontsize:10
 bar:Lal
 from: 02/12/1989 till: 01/08/1990 color:jd
 from: 10/11/1990 till: 21/06/1991 color:sjpr text:&quot;[[Devi Lal|Lal]]&quot; fontsize:10
 bar:Advani
 from: 29/06/2002 till: 22/05/2004 color:bjp text:&quot;[[Lal Krishna Advani|Advani]]&quot; fontsize:10}}

== ఇది కూడా చూడండి ==

* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|భారత ఉప రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ ఉపాధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధాని]]
* [[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధాన మంత్రుల జాబితా]]

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;
{{భారత ఉప ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:భారత ఉప ప్రధానమంత్రులు]]</text>
      <sha1>ku2t8suxg8s8o0egktrph3oo9bnvoxw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601782</id>
      <parentid>4601779</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:43:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25290" sha1="ga39b93h8uob3zcx4o6m0olc7e47aq5" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = ఉప ప్రధానమంత్రి
| body = [[భారతదేశం]]
| native_name = ఉప ప్రధాని
| insignia = Emblem of India (without motto).svg
| insigniasize = 55px
| insigniacaption = [[భారత జాతీయ చిహ్నం]]
| flag = Flag of India.svg
| flagborder = yes
| flagcaption = [[జాతీయ పతాకం]]
| incumbent = ''ఖాళీ''
| incumbentsince = 2004 మే 23
| department = [[భారత ప్రభుత్వం]]
| style = *[[ది హానరబుల్]] (అధికారిక)
*[[ఎక్సలెన్సీ|హిస్ ఎక్సలెన్సీ]] (దౌత్యపరమైన)
*[[మిస్టర్|మిష్టర్. ఉప ప్రధాన మంత్రి]] (అనధికారిక)
| type = డిప్యూటీ [[ప్రభుత్వ అధిపతి]]
| status = కార్యనిర్వాహక ఉప నాయకుడు
| member_of = *[[భారత పార్లమెంట్]]
*[[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి]]
| reports_to = *[[భారత రాష్ట్రపతి]]
*[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]]
*[[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
*[[భారత పార్లమెంట్]]
| nominator = [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి]]
| appointer = [[భారత రాష్ట్రపతి]]
| formation = {{Start date and age|1947|08|15|df=y}}
| first = [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]]
| last = [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్.కె. అద్వానీ]]
}}

ఉప ప్రధానమంత్రి పదవి, భారతదేశంలో రాజ్యాంగబద్ధంగా ఆదేశించబడిన స్థానం కానప్పటికీ, ప్రధానమంత్రికి సహాయం చేయడంలో, కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యనిర్వాహక శాఖలో రెండవ అత్యున్నత స్థాయి మంత్రిగా పని చేయడంలో కీలకమైంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-08-15|title=List of Deputy Prime Minister of India From 1947 to 2024|url=https://www.studyiq.com/articles/list-of-deputy-pm-of-india/|access-date=2024-08-15|website=web.archive.org|archive-date=2024-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20240815062431/https://www.studyiq.com/articles/list-of-deputy-pm-of-india/|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;

ఇది సధారణంగా [[భారత కేంద్ర మంత్రిమండలి|కేంద్ర మంత్రి మండలిలో]] సీనియర్ సభ్యుడుకు ఈ పదవి దక్కింది. కార్యాలయ నిర్వహకుడుగా ప్రధానమంత్రి లేనప్పుడు '''ఉప ప్రధానమంత్రి''' [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధాన మంత్రి]] బాధ్యతలను నిర్వహిస్తాడు.

1947లో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటి నుండి, అనేక మంది ప్రముఖ నాయకులు ఈ గౌరవనీయమైన ఈ స్థానంలో పనిచేసారు, దేశ పరిపాలన, అభివృద్ధికి గణనీయంగా దోహదపడ్డారు.

కార్యాలయం ప్రారంభమైనప్పటి నుండి 75 (1947 నుండి) సంవత్సరాలలో 10 సంవత్సరాలకు పైగా ఈ పదవి ఆక్రమించబడింది. ఆ తర్వాత అడపాదడపా మాత్రమే ఆక్రమించబడింది.

భారతదేశం 1947 నుండి 7 మంది ఉప ప్రధానమంత్రులను కలిగి ఉంది. వారిలో ఎవరికీ కనీసం ఒక పూర్తి పదవీకాలం లేదు. మొదటిది [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] పార్టీకి చెందిన [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]], 1947 ఆగస్టు 15న భారతదేశం [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|బ్రిటిష్ రాజ్]] నుండి [[భారత స్వాతంత్ర్య చట్టం 1947|స్వాతంత్ర్యం పొందినప్పుడు]] ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు.

1950 డిసెంబరులో మరణించే వరకు పనిచేసిన పటేల్ భారతదేశ అత్యధిక కాలం ఉప ప్రధానమంత్రిగా కొనసాగారు. 1967లో [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]] రెండవ ఉప ప్రధానమంత్రి అయ్యే వరకు ఆ పదవి ఖాళీగా ఉండి, రెండవ అత్యధిక పదవీకాలం కొనసాగింది. మొరార్జీ దేశాయ్, [[చరణ్ సింగ్]] ఉప ప్రధానులుగా పనిచేసారు. వారు తరువాత [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రులు]] అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-11-10|title=List of Deputy PM of India (1947-2004)|url=https://www.geeksforgeeks.org/list-of-deputy-pm-of-india-1947-2004/|access-date=2024-08-15|website=GeeksforGeeks|archive-date=2024-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20240815064202/https://www.geeksforgeeks.org/list-of-deputy-pm-of-india-1947-2004/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

[[జగ్జీవన్ రాం|జగ్జీవన్ రామ్]], [[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్|యశ్వంతరావు చవాన్]] వేర్వేరు మంత్రిత్వ శాఖలలో విరామం లేకుండా వరుసగా ఉప ప్రధానులు అయ్యారు. ఒకే పదవిలో రెండు పార్టీలకు ప్రాతినిధ్యం వహించిన ఏకైక ఉప ప్రధాని [[దేవీలాల్]].[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]] ఆ పదవి ఖాళీ అయ్యే వరకు భారతదేశ ఉప ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన ఏడవ, చివరి వ్యక్తి.

ప్రస్తుత ప్రభుత్వానికి ఉప ప్రధానమంత్రి లేరు. ఆ పదవి 2004 మే 23 నుండి ఖాళీగా ఉంది.

== ఉప ప్రధానమంత్రుల జాబితా ==
;Key
*{{note label|RES|RES|RES}} Resigned
*{{note label|†|†|†}} Died in office

{|class=wikitable style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;11&quot; |{{Party index link|Bharatiya Janata Party|BJP}} (1){{pad}}{{Party index link|Indian National Congress|INC}} (2){{pad}}{{Party index link|Indian National Congress (Urs)|INC(U)}} (1) {{pad}}{{Party index link|Janata Dal|JD}} (1){{pad}}{{Party index link|Janata Party|JP}} (2){{pad}}{{Party index link|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)|SJP(R)}} (1)
|-
!వ.సంఖ్య
!colspan=&quot;2&quot;| చిత్తరువు
!style=&quot;width:17em&quot;|పేరు&lt;br&gt;&lt;small&gt;(జననం{{spaced ndash}}మరణం)&lt;br&gt;నియోజకవర్గం&lt;/small&gt;
!colspan=&quot;2&quot; |పదవీ కాలం&lt;br&gt;{{smaller|సంవత్సరాలు, రోజులలో వ్యవధి}}
!నిర్వహించిన ఇతర మంత్రిత్వ కార్యాలయాలు
!style=&quot;width:12em&quot;| రాజకీయ పార్టీ
!style=&quot;width:8em&quot;| ప్రభుత్వం
!colspan=&quot;2&quot;| ప్రధానమంత్రి
|- 
! rowspan=&quot;2&quot; |1
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Vallabhbhai_Patel_1975_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్]]{{small|&lt;br&gt;(1875–1950)&lt;br&gt;[[బాంబే ప్రెసిడెన్సీ|బాంబే]]&lt;br&gt;(రాజ్యాంగ సభ)}}
|{{small| 1947 ఆగష్టు 15}}
|{{small|1950 డిసెంబరు 15 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
* సమాచార, ప్రసార మంత్రి (1947–1949)
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; | నెహ్రూ మొదటి మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:10em&quot; |[[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1947|8|15|1950|12|15}}
|-
| colspan=&quot;13&quot;| ఖాళీ (1950 డిసెంబరు 15 నుండి – 1967 12 మార్చి 12వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |2
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Morarji_Desai_1997_stamp_of_India.jpg|107x107px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి]]{small|&lt;br&gt;(1896–1995)&lt;br&gt;[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]] ఎంపీ}}
|{{small|1967 మార్చి 13 }}
|{{small|1969 జులై 19}} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత ఆర్థిక మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#87CEEB&quot; |ఇందిరాగాంధీ మొదటి మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఇందిరా గాంధీ]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1967|3|13|1969|7|19}}
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1969 జూలై 20 నుండి –1979 జనవరి 23 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Charan_Singh_1990_stamp_of_India.jpg|117x117px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చరణ్ సింగ్]]{{small|&lt;br&gt;(1902–1987)&lt;br&gt;[[బాగ్‌పత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జనవరి 24}}
|{{small|1979 జులై 16 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత ఆర్థిక మంత్రి]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[జనతా పార్టీ]]
|rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#4089F7&quot;| దేశాయ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;4&quot; |[[మొరార్జీ దేశాయి]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;4&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|1|24|1979|7|16}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |4
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Jagjivan_Ram_1991_stamp_of_India.jpg|106x106px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జగ్జీవన్ రాం]]{{small|&lt;br&gt;(1908–1986)&lt;br&gt;[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జనవరి 24 }}
|{{small|1979 జులై 28 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత రక్షణశాఖ మంత్రుల జాబితా|భారత రక్షణశాఖ]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|1|24|1979|7|28}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |5
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Yashwantrao_Chavan_2010_stamp_of_India.jpg|106x106px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్]]{{చిన్న|(1913–1984)&lt;br&gt;[[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]] ఎంపీ}}
|{{small|1979 జులై 28 }}
|{{small|1980 జనవరి 14 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#6495ED&quot; |చరణ్ సింగ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చరణ్ సింగ్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Party (Secular)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1979|7|28|1980|1|14}}
|-
|colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1980 జనవరి 14 నుండి –1989 డిసెంబరు 01 వరకు) 
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |6
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Chaudhary_Devi_Lal_2001_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దేవీలాల్]]{{small|&lt;br&gt;(1915–2001)&lt;br&gt;[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికార్]] ఎంపీ}}
|{{small|1989 డిసెంబరు 2}}
|{{small|1990 ఆగష్టు 1 }} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[వ్యవసాయం, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జనతాదళ్]]
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#4C915F&quot;| వి. పి. సింగ్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్|వి. పి సింగ్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Janata Dal}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1989|12|2|1990|8|1}}'''
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1990 ఆగస్టు 01 నుండి –1990 నవంబరు 09 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | (6)
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Chaudhary_Devi_Lal_2001_stamp_of_India.jpg|108x108px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దేవీలాల్]]{{small|&lt;br&gt;(1915–2001)&lt;br&gt;[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికార్]] ఎంపీ}}
|{{small|1990 నవంబరు 10 }}
|{{small|1991 జూన్ 21}} 
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[వ్యవసాయం, రైతు సంక్షేమ శాఖ మంత్రి]]
* పర్యాటక శాఖ మంత్రి
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#74C365&quot; |చంద్రశేఖర్ మంత్రివర్గం
| rowspan=&quot;2&quot; |[[చంద్రశేఖర్]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|1990|11|10|1991|6|21}}
|-
| colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (1991 జూన్ 22 నుండి –2002 జూన్ 28 వరకు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |7
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Lkadvani.jpg|107x107px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]]{{small|&lt;br&gt;(1927–)&lt;br&gt;[[గాంధీనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గాంధీనగర్]]}}
|{{small|2002 జూన్ 28}}
|{{small|2004 మే 22 }}
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; style=&quot;background:#eaecf0; font-size:90%&quot; |
* [[భారత హోం వ్యవహారాల మంత్రి]]
* బొగ్గు, గనుల మంత్రి (2002)
* సిబ్బంది, ప్రజా ఫిర్యాదులు, పెన్షన్ల మంత్రి (2003–2004)
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFA551;&quot; |[[వాజ్‌పేయి మూడో మంత్రివర్గం]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size:90%; font-weight:normal&quot; |{{Age in years and days|2002|6|28|2004|5|22}}
|-
|colspan=&quot;13&quot; | ఖాళీ (2004 మే 22 నుండి – ప్రస్తుతం) 
|-
|}

== గణాంకాలు ==

; పదవీకాలం ప్రకారం ఉప ప్రధాన మంత్రుల జాబితా

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%; text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |నం.
! rowspan=&quot;2&quot; | పేరు
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; | పదవీ కాలం నిడివి
|-
! సుదీర్ఘ నిరంతర పదం
! పదవిలో కొనసాగిన మొత్తం కాలం వ్యవధి
|-
! 1
| [[సర్దార్ వల్లభ్‌భాయ్ పటేల్|వల్లభాయ్ పటేల్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 3 సంవత్సరాలు, 122 రోజులు
| 3 సంవత్సరాలు, 122 రోజులు
|-
! 2
| [[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| 2 సంవత్సరాలు, 128 రోజులు
| 2 సంవత్సరాలు, 128 రోజులు
|-
! 3
| [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ]]
| style=&quot;background-color:{{party color|BJP}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| 1 సంవత్సరం, 328 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 328 రోజులు
|-
! 4
| [[దేవీలాల్|దేవి లాల్]]
| style=&quot;background-color:#51A75E&quot; |
| [[జనతాదళ్|JD]]/[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP (R)]]
| 242 రోజులు
| 1 సంవత్సరం, 100 రోజులు
|-
! 5
| [[జగ్జీవన్ రాం|జగ్జీవన్ రామ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Janata Party}}&quot; |
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 185 రోజులు
| 185 రోజులు
|-
! 6
| [[చరణ్ సింగ్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Janata Party}}&quot; |
| [[జనతా పార్టీ|JP]]
| 173 రోజులు
| 173 రోజులు
|-
! 7
| [[యశ్వంత్ రావ్ చవాన్|యశ్వంతరావు చవాన్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress (Urs)}}&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)|INC (U)]]
| 170 రోజులు
| 170 రోజులు
|}

; కాలక్రమం
{{#invoke:Chart|bar chart|float=center|width=800|height=300|stack=1|group 1=2077:0:0:0:0:0|group 2=0:693:0:0:0:0|group 3=0:0:358:0:0:0|group 4=0:0:0:242:0:0|group 5=0:0:0:0:223:0|group 6=0:0:0:0:0:170|colors=#00BFFF:#FF9933:#1F75FE:#2E8B57:#74C365:#7777FF|group names=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]:[[BJP]]:[[జనతా పార్టీ|JP]]:[[జనతాదళ్|JD]]:[[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)|SJP(R)]]:[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)|INC(U)]]|x legends=INC:BJP:JP:JD:SJP(R):INC(U)}}

; పార్టీల వారీగా జాబితా చేయండి

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%; text-align:center&quot;
|+రాజకీయ పార్టీలు ఉప ప్రధానమంత్రి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉన్న వారి సభ్యుల మొత్తం కాల వ్యవధి ప్రకారం (2024 ఆగస్టు 14)
! నం.
! రాజకీయ పార్టీ
! ఉప ప్రధాన మంత్రుల సంఖ్య
! డిపిఎంఒ మొత్తం రోజులు
|-
! 1
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| 2
| 2077 రోజులు
|-
! 2
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| 1
| 693 రోజులు
|-
! 3
| [[జనతా పార్టీ]]
| 2
| 358 రోజులు
|-
! 4
| [[జనతాదళ్]]
| 1
| 242 రోజులు
|-
! 5
| [[సమాజ్‌వాది జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)]]
| 1
| 223 రోజులు
|-
! 6
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (యు)]]
| 1
| 170 రోజులు
|}

; ఉప ప్రధాన మంత్రి కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉన్న మొత్తం వ్యవధి (రోజుల్లో) ప్రకారం పార్టీలు
{{#tag:timeline|ImageSize=width:1050 height:auto barincrement:15
PlotArea  = top:10 bottom:50 right:200 left:20
AlignBars = late

Colors=
 id:bjp    value:rgb(1,0.6,0.2) legend:BJP
 id:inc    value:rgb(0,0.74902,1) legend:INC
 id:incu   value:rgb(0.46666,0.46666,1) legend:INC(U)
 id:jd     value:rgb(0.18039,0.54509,0.34117) legend:JD
 id:jp     value:rgb(0.12156,0.45882,0.99607) legend:JP
 id:sjpr   value:rgb(0.45490,0.76470,0.39607) legend:SJP(R)
 id:vacant value:black legend: Vacant
 id:gray1  value:gray(0.8)
 id:gray2  value:gray(0.9)
 
Define $today = {{#time:d/m/Y}}
	
DateFormat = dd/mm/yyyy
Period     = from:15/08/1947 till:$today
TimeAxis   = orientation:horizontal
ScaleMinor = gridcolor:gray2 unit:year increment:1 start:1948
ScaleMajor = gridcolor:gray1 unit:year increment:5 start:1948

Legend = columns:4 left:150 top:24 columnwidth:150

TextData =
 pos:(20,27) textcolor:black fontsize:M
 text: Political Party

BarData =
 bar:Patel
 bar:Vacant
 bar:Desai
 bar:Singh
 bar:Ram
 bar:Chavan
 bar:Lal
 bar:Advani

PlotData =
 width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till

 bar:Patel
 from: 15/08/1947 till: 15/12/1950 color:inc text:&quot;[[Vallabhbhai Patel|Patel]]&quot; fontsize:10
 bar:Vacant
 from: 16/12/1950 till: 12/03/1967 color:vacant
 from: 20/07/1969 till: 23/01/1979 color:vacant
 from: 15/01/1980 till: 01/12/1989 color:vacant
 from: 02/08/1990 till: 09/11/1990 color:vacant
 from: 22/06/1991 till: 28/06/2002 color:vacant
 from: 23/05/2004 till: end color:vacant text:&quot;Vacant&quot; fontsize:10
 bar:Desai
 from: 13/03/1967 till: 19/07/1969 color:inc text:&quot;[[Morarji Desai|Desai]]&quot; fontsize:10
 bar:Singh
 from: 24/01/1979 till: 16/07/1979 color:jp text:&quot;[[Charan Singh|Singh]]&quot; fontsize:10
 bar:Ram
 from: 24/01/1979 till: 28/07/1979 color:jp text:&quot;[[Jagjivan Ram|Ram]]&quot; fontsize:10
 bar:Chavan
 from: 28/07/1979 till: 14/01/1980 color:incu text:&quot;[[Yashwantrao Chavan|Chavan]]&quot; fontsize:10
 bar:Lal
 from: 02/12/1989 till: 01/08/1990 color:jd
 from: 10/11/1990 till: 21/06/1991 color:sjpr text:&quot;[[Devi Lal|Lal]]&quot; fontsize:10
 bar:Advani
 from: 29/06/2002 till: 22/05/2004 color:bjp text:&quot;[[Lal Krishna Advani|Advani]]&quot; fontsize:10}}

== ఇది కూడా చూడండి ==

* [[భారత రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ అధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి|భారత ఉప రాష్ట్రపతి]]
* [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా|భారతదేశ ఉపాధ్యక్షుల జాబితా]]
* [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధాని]]
* [[భారత ప్రధానమంత్రుల జాబితా|భారతదేశ ప్రధాన మంత్రుల జాబితా]]

== మూలాలు ==
&lt;references /&gt;
{{భారత ఉప ప్రధానమంత్రులు}}

[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:భారత ఉప ప్రధానమంత్రులు]]</text>
      <sha1>ga39b93h8uob3zcx4o6m0olc7e47aq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ట్రంపెట్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>373125</id>
    <revision>
      <id>4601802</id>
      <parentid>4451410</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:16:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Túrelio</username>
        <id>6998</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Musicians at the coal yard - DPLA - c8a7388ca20497adf863257a4a0cfa38.jpg]] → [[File:Musicians at the coal yard - DPLA - 654d5920548ca26c571a5337d7807c60.jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Musicians at the coal yard - DPLA - 654d5920548ca26c571a5337d7807c60.jpg]]</comment>
      <origin>4601802</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6808" sha1="7wzd9yeuavj8tzknx8pyp5fpfs0m372" xml:space="preserve">[[దస్త్రం:Yamaha_Trumpet_YTR-8335LA_crop.jpg|thumb|ట్రంపెట్]]
[[దస్త్రం:Mandechula Kathalu Artists in Telangana Jateeya Samaikyatha Vajrotsavalu (17 September 2022) 01.jpg|thumb|ట్రంపెట్  వాయిస్తున్న మందెచ్చుల కథల కళాకారుడు]]
'''ట్రంపెట్''' అనేది క్లాసికల్, జాజ్ [[సంగీత బృందం|బృందాలలో]] సాధారణంగా ఉపయోగించే ఒక [[ఇత్తడి]] [[సంగీత వాయిద్యం|వాయిద్యం]]. ట్రంపెట్ లాంటి వాయిద్యాలు చారిత్రాత్మకంగా యుద్ధం లేదా వేటలో సిగ్నలింగ్ పరికరాలుగా ఉపయోగించబడ్డాయి. వీటిని 14వ శతాబ్దం చివరలో లేదా 15వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో మాత్రమే సంగీత వాయిద్యాలుగా ఉపయోగించడం ప్రారంభించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=History of the Trumpet (According to the ''New Harvard Dictionary of Music'')|url=http://www.petrouska.com/historyofthetrumpet.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080608095025/http://www.petrouska.com/historyofthetrumpet.htm|archive-date=8 June 2008|access-date=17 December 2014|publisher=petrouska.com}}&lt;/ref&gt; ట్రంపెట్‌లు ఆర్ట్ మ్యూజిక్ స్టైల్స్‌లో ఉపయోగించబడతాయి, ఉదాహరణకు ఆర్కెస్ట్రాలు, కచేరీ బ్యాండ్‌లు, జాజ్ బృందాలు, అలాగే ప్రసిద్ధ సంగీతంలో. దాదాపుగా మూసి ఉన్న పెదవుల ద్వారా గాలిని ఊదడం ద్వారా (ప్లేయర్స్ ఎంబౌచర్ అని పిలుస్తారు), వాయిద్యం లోపల గాలి కాలమ్‌లో స్టాండింగ్ వేవ్ వైబ్రేషన్‌ను ప్రారంభించే &quot;సందడి చేసే&quot; ధ్వనిని ఉత్పత్తి చేయడం ద్వారా ఆడతారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Brass Family of Instruments: What instruments are in the Brass Family?|url=https://www.orsymphony.org/learning-community/instruments/brass/|access-date=12 May 2020|website=www.orsymphony.org|archive-date=24 మే 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210524190812/https://www.orsymphony.org/learning-community/instruments/brass/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; 15వ శతాబ్దం చివరి నుండి, ట్రంపెట్‌లు ప్రధానంగా [[ఇత్తడి]] గొట్టాలతో నిర్మించబడ్డాయి, సాధారణంగా గుండ్రని దీర్ఘచతురస్రాకార ఆకారంలో రెండుసార్లు వంగి ఉంటాయి. ట్రంపెట్‌లో అనేక విభిన్న రకాలు ఉన్నాయి, అత్యంత సాధారణమైనవి B {{Music|flat}} (ఒక ట్రాన్స్‌పోజింగ్ పరికరం ) లో పిచ్ చేయబడి ఉంటాయి, గొట్టాల పొడవు సుమారు {{Convert|1.48|m|abbr=on}}. ప్రారంభ ట్రంపెట్‌లు గొట్టాల పొడవును మార్చడానికి మార్గాలను అందించలేదు, అయితే ఆధునిక పరికరాలు సాధారణంగా వాటి పిచ్‌ని మార్చడానికి మూడు (లేదా కొన్నిసార్లు నాలుగు) కవాటాలను కలిగి ఉంటాయి. చాలా ట్రంపెట్‌లు పిస్టన్ రకానికి చెందిన కవాటాలను కలిగి ఉంటాయి, కొన్ని రోటరీ రకాన్ని కలిగి ఉంటాయి. రోటరీ-వాల్వ్డ్ ట్రంపెట్‌ల ఉపయోగం ఆర్కెస్ట్రా సెట్టింగ్‌లలో (ముఖ్యంగా జర్మన్, జర్మన్-శైలి ఆర్కెస్ట్రాలలో) సర్వసాధారణం, అయితే ఈ అభ్యాసం దేశాన్ని బట్టి మారుతుంది. ట్రంపెట్ వాయించే సంగీతకారుడిని ''ట్రంపెట్ ప్లేయర్'' లేదా ''ట్రంపెటర్'' అంటారు.&lt;ref name=&quot;elisa1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Koehler|2013}}&lt;/ref&gt;

== వ్యుత్పత్తి శాస్త్రం ==
[[దస్త్రం:Musicians at the coal yard - DPLA - 654d5920548ca26c571a5337d7807c60.jpg|కుడి|thumb|సుమారు 1920లో టోలెడో, ఒహియోలో ట్రంపెటర్ల త్రయం]]
&quot;ట్రంపెట్&quot; అనే ఆంగ్ల పదం మొదట 14వ శతాబ్దం చివరలో ఉపయోగించబడింది.&lt;ref name=&quot;etymonline1&quot;&gt;{{Cite web|last=&lt;!--Not stated--&gt;|title=Trumpet|url=http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&amp;search=trumpet|access-date=20 May 2017|website=www.etymonline.com|publisher=Online Etymology Dictionary}}&lt;/ref&gt; ఈ పదం పాత ఫ్రెంచ్ &quot; ''ట్రాంపెట్&quot; నుండి వచ్చింది, '' ఇది ''ట్రోంప్'' యొక్క చిన్న పదం.&lt;ref name=&quot;etymonline1&quot; /&gt; &quot;ట్రంప్&quot; అనే పదం, &quot;ట్రంపెట్&quot; అని అర్ధం, మొదట 1300లో ఆంగ్లంలో ఉపయోగించబడింది. ఈ పదం ఓల్డ్ ఫ్రెంచ్ ''ట్రోంప్'' &quot;పొడవైన, ట్యూబ్ లాంటి సంగీత గాలి వాయిద్యం&quot; (12c.) నుండి వచ్చింది.

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[సంగీతం]]
* [[సంగీత వాయిద్యం]]
* [[కర్నా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:సంగీత వాయిద్యాలు]]</text>
      <sha1>7wzd9yeuavj8tzknx8pyp5fpfs0m372</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవీ శక్తిపీఠం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>376043</id>
    <revision>
      <id>4601483</id>
      <parentid>4601445</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:04:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>కాపీ ఎడిటింగ్</comment>
      <origin>4601483</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10306" sha1="cvn7i5zbwe9kggnryz3seln5hg7egnj" xml:space="preserve">[[స్కాంద పురాణం|స్కంద పురాణం]]లోని శ్రీశైల ఖండం ప్రకారం భ్రమరాంబ దేవి, [[పార్వతి|పార్వతీ దేవి]] దివ్య మూల రూపం. ఒకప్పుడు అరుణాసురుడు అనే [[రాక్షసుడు]] గాయత్రీ దేవిని ఉపాసన చేసాడు. అతను ఆ ఉపాసనలో అమరత్వాన్ని కోరుకుంటాడు, గాయత్రీ దేవి అటువంటి కోరికను తాను తీర్చలేనని, బ్రహ్మదేవుడు మాత్రమే దానిని చేయగలడని చెప్పింది. ఆ సలహా తీసుకున్న అరుణాసురుడు 'ఓం బ్రహ్మదేవాయ నమః' అంటూ బ్రహ్మదేవుడిని ప్రసన్నం చేసుకోవడానికి తీవ్రమైన తపస్సు చేస్తాడు. అతని ప్రార్థనలు అన్ని లోకాలకు చేరాయి. కష్టాల్లో ఉన్న దేవతలు బ్రహ్మదేవుడిని కలుసుకుంటారు. అరుణాసురుడు కోరిక చాలా త్రీవమైనకోరిక అనీ, దీనికి ఏదైనా చేయమని [[బ్రహ్మ|బ్రహ్మదేవుడుని]] అభ్యర్థిస్తారు. బ్రహ్మదేవుడు అరుణాసురుని ముందు ప్రత్యక్షమై అతని కోరిక ఏమిటని అడుగుతాడు. అతని కోరిక అమరత్వం గురించి  విన్న బ్రహ్మ దేవుడు అలాంటి కోరిక విశ్వ సూత్రాలకు విరుద్ధమని, దానికి బదులుగా ఏదైనా మరొక కోరికను అభ్యర్థించమని కోరతాడు. అరుణాసురుడు లోతుగా ఆలోచించిన తర్వాత 2 కాళ్ల లేదా 4 కాళ్ల జీవుల వల్ల తాను ఎప్పటికీ మరణాన్ని ఎదుర్కోలేనట్లుగా వరం ప్రసాదించమని కోరతాడు. బ్రహ్మ అతని కోరికను మన్నిస్తాడు. తనను తాను అమరుడిగా, అజేయంగా భావించే అరుణాసురుడు తన కోరికను అడ్డంగా పెట్టుకుని ప్రజలను ఇబ్బంది పెడతాడు. ఆ సందర్బంలో దేవతలను కూడా విడిచిపెట్టడు. అతని చేష్టలతో విసిగిపోయిన దేవతలు తమ ఆందోళనలను శివుడు, పార్వతితో పంచుకుంటారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bhramaramba Devi Temple Srisailam, India (Timings, History, Entry Fee, Images, Pooja, Location &amp; Phone) - Mallikarjuna Temple Srisailam Tourism|url=https://srisailamtourism.com/bhramaramba-devi-temple-srisailam|access-date=2025-07-10|website=srisailamtourism.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Vishwamatha|date=2017-09-28|title=Srisailam Bhramaramba Devi Temple, Ammavari Shakti Peetham|url=https://www.vishwamatha.com/srisaila-bramarambika-shakti-peetam.html|access-date=2025-07-10|website=Vishwamatha|language=en-US}}&lt;/ref&gt; 

వరం పొందిన తరువాత, అరుణాసురుడు దేవతలు, సాధువులకు సమస్యలను కలిగించడం ప్రారంభించాడు. అతని అపారమైన శక్తి కారణంగా, దేవతలు అతన్ని ఓడించలేకపోయారు. దీంతో వారు దుర్గాదేవి వద్దకు వెళ్లి తమను రక్షించమని ప్రసన్నం చేసుకున్నారు. వారి అభ్యర్థనకు సమాధానంగా, దుర్గా దేవి భ్రమరి లేదా భ్రమరాంబిక రూపాన్ని తీసుకుంది. రాక్షసుడిని చంపటానికి అతను పొందిన వరానికి భిన్నంగా వేల ఆరు కాళ్ల తేనెటీగలను సృష్టించి వాటిని అరుణాసురుడు రాక్షసుడుపైకి వదిలింది. తేనెటీగల దాడికి అరుణాసర రాక్షసుడు మరణిస్తాడు. ఆ తర్వాత అమ్మవారు [[శ్రీశైల క్షేత్రం|శ్రీశైలంలో]] భ్రమరాంబిక రూపంలో వెనుదిరిగింది.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|title=Srisailam Devasthanam Online|url=https://www.srisailadevasthanam.org/en-in/|access-date=2023-05-15|website=www.srisailadevasthanam.org|language=en}}&lt;/ref&gt; 

== భ్రమరాంబికా దేవి వృత్తాంతం ==
సతీదేవి అతి ముఖ్యమైన పీఠమైన శ్రీశైలంలో మహాదేవి స్వయంగా భ్రమరాంబిక దేవిగా కొలువై ఉంటుంది. శ్రీశైలఖండంలోని 23వ అధ్యాయం శ్రీ భ్రమరాంబిక దేవి  ప్రాముఖ్యత, చరిత్రను వివరిస్తుంది. భ్రమరాంబిక కథను [[శివుడు]] స్వయంగా పార్వతీదేవికి చెపుతాడు. పార్వతీ నీ మహిమవలన అష్టాదశ శక్తి పీఠాలన్నీ  ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకున్నాయి. అయితే శరీర భాగాలన్నింటిలో గొంతు ఎంత ముఖ్యమో, [[శక్తిపీఠాలు|అష్టాదశ శక్తి పీఠాలన్నింటిలో]] శ్రీశైలానికి అంత ప్రాధాన్యత ఉంది. దేవీ శ్రీశైలంలో నీ భౌతిక రూపం ఉంది. ఈ మహాపీఠంలో, శ్రీశైలంలో నా పక్కనే, భ్రమరాంబికగా దేవతలందరూ నిన్ను సేవిస్తున్నారు. ఆ విధంగా భ్రమరాంబికా దేవి రూపంలో మూడు లోకాలను అనేక రకాలుగా కాపాడుతూ ఉన్నావు. ఈ ప్రక్రియ నిరంతరం కొనసాగుతుంది. వరాలను ఇచ్చే అనేక దేవుళ్ళలో శ్రీ భ్రమరాంబిక దేవి లాంటి వారు ఎవరూ లేరు. వేదాల తల్లి అని పిలవబడేది ఆమె మాత్రమే అయినప్పటికీ, ప్రపంచాన్ని రక్షించడానికి ఆమె చాలా మందిరూపంలో దేవతా అవతారాలను అలంకరించింది. భ్రమరాంబిక దేవి దివ్య ఆశీర్వాదం చిరకాలం దీర్ఘాయువు, విజయం, ఆరోగ్యం, శ్రేయస్సు, కోరుకునే  భక్తులకు వరాలు ప్రసాదిస్తుంది. భ్రమరాంబిక  దేవత అనారోగ్యాలను, అకాల మరణాలను నాశనం చేస్తుంది. శుభాలు, అదృష్టం, ఆనందాన్ని ఇస్తుంది.భ్రమరాంబిక దేవి భయాందోళనలను, శత్రువులను నాశనం చేస్తుంది.భక్తులు కోరుకున్నదంతా ప్రసాదిస్తుంది. ఆకర్షణ శక్తిని వరిస్తుంది. అపారమైన జ్ఞానాన్ని అందిస్తుంది.ఈ విధంగా భ్రమరాంబిక సకల వరాలకు దేవతగా ఆలయానికి [[పడమర]] దిక్కున నివసిస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Srisailam Devasthanam Online|url=https://www.srisailadevasthanam.org/en-in/|access-date=2023-05-15|website=www.srisailadevasthanam.org|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-02-13|title=Sri Bhramaramba Ammavari Shaktipeeth, Srisailam, Andhra Pradesh - Sannidhi The Presence|url=https://sannidhi.net/sannidhi/sri-bhramaramba-ammavari-shaktipeeth-srisailam-andhra-pradesh/|access-date=2025-07-10|website=sannidhi.net|language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=telugu|first=NT News|date=2022-12-08|title=Srisaila Bramarambika Devi {{!}} శ్రీశైల భ్రమరాంబికా దేవికి తెలంగాణ రాష్ట్ర వనితాశక్తి విభాగం తొలి సారె|url=https://www.ntnews.com/telangana/saiva-kshetra-vanitha-shakti-telangana-offers-saare-to-srisaila-bramarambika-devi-874973|access-date=2025-07-10|website=www.ntnews.com|language=te}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}
== వెలుపలి లంకెలు ==
{{శక్తి పీఠాలు}}

[[వర్గం:అష్టాదశ శక్తిపీఠాలు]]</text>
      <sha1>cvn7i5zbwe9kggnryz3seln5hg7egnj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఇండియా కూటమి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>384876</id>
    <revision>
      <id>4601698</id>
      <parentid>4576048</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:47:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601698</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27799" sha1="nimbqrdxpk7iaqb6ubrq04h1pa0mkz9" xml:space="preserve">{{Infobox Indian political party|party_name=ఇండియన్ నేషనల్ డెవలప్‌మెంటల్ ఇన్‌క్లూసివ్ అలయన్స్|native_name={{lang|hi|भारतीय राष्ट्रीय विकासात्मक समावेशी गठबंधन}}|abbreviation=&lt;!--Donot change the Abbreviation this is what was agreed at the talk page discussion--&gt;I.N.D.I.A.&lt;!--Donot change the Abbreviation this is what was agreed at the talk page discussion--&gt;|colorcode={{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}|foundation={{start date and age|df=y|2023|07|18}}|predecessor=|merger=* [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి]] (UPA)
* [[Left Front (India)|లెఫ్ట్ ఫ్రంట్]]
* [[Samajwadi Alliance|SP+]]
* [[Secular Progressive Alliance|SPA]]|ideology=|position=|slogan=సమైక్యంగా నిలుద్దాం (United We Stand)&lt;ref&gt;{{Cite news|title='United We Stand' is Opposition's slogan as leaders begin 2-day brainstorming session|url=https://www.deccanherald.com/india/united-we-stand-is-oppositions-slogan-as-leaders-begin-2-day-brainstorming-session-1238097.html|website=Deccan Herald|language=en}}&lt;/ref&gt;|colours={{Color box|#FF7800|border=dark grey}}{{Color box|#FFFFFF|border=dark grey}}{{Color box|#008000|border=dark grey}} {{small|(Official)}}
{{Color box|{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}|border=dark grey}} {{small|(Alternative)}}|loksabha_seats={{Composition bar|142|543|hex={{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}}}|rajyasabha_seats={{Composition bar|98|245|hex= {{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}}}|state_seats_name=[[State Legislative Assembly (India)|State Legislative Assemblies]]|state_seats={{Composition bar|1708|4036|hex={{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}}}|state2_seats_name=[[State Legislative Council (India)|State Legislative Councils]]|state2_seats={{Composition bar|120|423|hex={{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}}}|no_states={{Composition bar|11|31|hex={{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}}}|alliance=[[భారత జాతీయ అభివృద్ధి సమ్మిళిత కూటమి సభ్యుల జాబితా (ఇండియా కూటమి)|27 రాజకీయ పార్టీలు]]|eci=}}
[[File:State- and union territory-level parties.svg|thumb|352x352px|ప్రస్తుత రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల జాబితా]]
'''ఇండియా కూటమి''' (ఆంగ్లం: Indian National Developmental Inclusive Alliance) అనేది [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] నేతృత్వంలో దేశంలోని 26 రాజకీయ పార్టీల కూటమి.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/india/opposition-alliance-named-india-indian-national-democratic-inclusive-alliance/articleshow/101856873.cms?from=mdr|title=Opposition names alliance INDIA in run-up to 2024 elections|access-date=20 July 2023|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230720164802/https://economictimes.indiatimes.com/news/india/opposition-alliance-named-india-indian-national-democratic-inclusive-alliance/articleshow/101856873.cms?from=mdr|archive-date=20 July 2023|language=en|website=The Economic Times}}&lt;/ref&gt;

ఇండియా(ఐఎన్‌డిఐఎ) అంటే ది '''ఇండియన్ నేషనల్ డెవలప్‌మెంటల్ ఇన్‌క్లూసివ్ అలయన్స్''' కాగా [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నేతృత్వంలోని అధికార జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి ప్రభుత్వాన్ని కూలదోయడం దీని ప్రాథమిక లక్ష్యం.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-66230072|title=Opposition meeting: 26 Indian parties form alliance to take on PM Modi|last=Hrishikesh|first=Cherylann Mollan &amp; Sharanya|date=18 July 2023|access-date=18 July 2023|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230720164815/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-66230072|archive-date=20 July 2023|publisher=BBC News}}&lt;/ref&gt;

== ఉద్భవం ==
ఇండియన్ నేషనల్ డెవలప్‌మెంటల్ ఇన్‌క్లూజివ్ అలయన్స్, దీనిని సాధారణంగా I.N.D.I.A. అని సంక్షిప్తంగా పిలుస్తారు. ఇది 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికలలో పోటీ చేయడానికి 26 పార్టీల నాయకులు ప్రకటించిన ప్రతిపక్ష ఫ్రంట్. [[బెంగళూరు]]&lt;nowiki/&gt;లో జరిగిన సమావేశంలో ఈ పేరు ప్రతిపాదించబడింది. ఇందులో పాల్గొన్న 26 పార్టీలు ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించాయి. కొన్ని వర్గాలు ఈ పేరును భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నాయకుడు [[రాహుల్ గాంధీ]]&lt;nowiki/&gt;కి ఆపాదించగా,&lt;ref&gt;{{cite web|last=Nair|first=Sobhana K.|date=18 July 2023|title=Picking the name INDIA for alliance, Opposition parties frame 2024 battle as BJP vs the country|url=https://www.thehindu.com/news/national/picking-the-name-india-for-alliance-opposition-parties-frame-2024-battle-as-bjp-vs-the-country/article67094766.ece|access-date=21 July 2023|website=The Hindu}}&lt;/ref&gt; మరికొందరు దీనిని తృణమూల్ కాంగ్రెస్ అధినేత, [[పశ్చిమ బెంగాల్]] ముఖ్యమంత్రి [[మమతా బెనర్జీ]] సూచించారని పేర్కొన్నారు.&lt;ref&gt;{{cite web|last=Ghosh|first=Poulomi|date=19 July 2023|title='Who gave INDIA name? Who can't arrive at consensus…': BJP's dig 10 points|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/rahul-gandhi-mamata-banerjee-india-name-confusion-amit-malviya-10-points-101689732359535.html|access-date=21 July 2023|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== చరిత్ర ==

=== పాట్నాలో మొదటి సమావేశం - ఐక్యత కోసం సమన్వయం ===
బీహార్‌లోని [[పాట్నా]]&lt;nowiki/&gt;లో జరిగిన మొదటి ప్రతిపక్ష పార్టీల సమావేశం 2023 జూన్ 23న బీహార్ ముఖ్యమంత్రి [[నితీష్ కుమార్]] అధ్యక్షతన జరిగింది. ఇందులో కొత్త కూటమికి సంబంధించిన ప్రతిపాదనను వివిధ రాజకీయ పార్టీల సభ్యులు తీసుకొచ్చారు. ఈ సమావేశానికి 16 ప్రతిపక్ష పార్టీలు హాజరయ్యాయి.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/opinion/editorial/tenets-of-unity-on-the-opposition-meet-in-patna/article67008519.ece|title=Tenets of unity: On the Opposition meet in Patna|date=25 June 2023|newspaper=The Hindu}}&lt;/ref&gt;

=== బెంగళూరులో రెండవ సమావేశం - అధికారిక ప్రకటన ===
కర్ణాటకలోని [[బెంగళూరు]]&lt;nowiki/&gt;లో జూలై 17, 18వ తేదీలలో జరిగిన రెండవ ప్రతిపక్ష పార్టీల సమావేశంలో యుపిఎ చైర్‌పర్సన్ [[సోనియా గాంధీ]] అధ్యక్షత వహించింది. ఇందులో పొత్తు ప్రతిపాదనను ఆమోదించడంతో పాటు ఈ జాబితాలో మరో పది పార్టీలు చేర్చబడ్డాయి. కూటమి పేరు ఖరారు చేసి ఇండియన్ నేషనల్ డెవలప్‌మెంటల్ ఇన్‌క్లూజివ్ అలయన్స్ అని పేరు పెట్టారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-09-05|title=విపక్ష కూటమి ఇండియా {{!}}|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/general/0500/123127122|access-date=2023-09-05|website=web.archive.org|archive-date=2023-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230905075040/https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/general/0500/123127122|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt; ఈ సమావేశంలో మూడో సభను ముంబై నగరంలో నిర్వహించనున్నట్లు ప్రకటించారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/opposition-alliance-named-india-to-hold-third-meeting-in-mumbai/articleshow/101860451.cms|title=Opposition alliance named 'INDIA', 11-member coordination committee to decide on all important issues|date=2023-07-19|work=The Times of India|access-date=2023-07-19|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230719112555/https://timesofindia.indiatimes.com/india/opposition-alliance-named-india-to-hold-third-meeting-in-mumbai/articleshow/101860451.cms|archive-date=19 July 2023|issn=0971-8257}}&lt;/ref&gt;

=== ముంబైలో మూడవ సమావేశం - ముందస్తు ప్రణాళికలు ===
మూడవ ప్రతిపక్ష పార్టీల సమావేశం 2023 ఆగస్టు 31 నుండి సెప్టెంబరు 1 వరకు [[ముంబై]] నగరంలో జరిగింది. ఈ సమావేశానికి శివసేన అధ్యక్షుడు [[ఉద్ధవ్ ఠాక్రే|ఉద్ధవ్ థాకరే]] ఆతిథ్యం ఇవ్వగా సోనియా గాంధీ, రాహుల్ గాంధీలతో పాటు 5 రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు హాజరయ్యారు. రెండు రోజుల చర్చల్లో, కూటమి రాబోయే సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం ప్రధాన ఎన్నికల అంశాలపై చర్చించింది, సమన్వయ కమిటీని రూపొందించింది. 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో సాధ్యమైనంత వరకు కలిసి పోరాడాలని మూడు పాయింట్ల తీర్మానాన్ని ఆమోదించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-09-05|title=Opposition Meeting: లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో కలిసే పోటీ.. ‘ఇండియా’ కూటమి తీర్మానం {{!}} opposition alliance finalises coordination committee|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/opposition-alliance-finalises-coordination-committee/0500/123161252|access-date=2023-09-05|website=web.archive.org|archive-date=2023-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230905080022/https://www.eenadu.net/telugu-news/politics/opposition-alliance-finalises-coordination-committee/0500/123161252|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/india-alliance-meet-live-updates-opposition-congress-shiv-sena-tmc-mumbai-8917053/|title=Live Updates: INDIA bloc forms 14-member coordination panel, says seat-sharing formula for 2024 Lok Sabha polls soon|date=1 September 2023|language=en|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.indiatvnews.com/maharashtra/mumbai-india-alliance-meeting-live-updates-opposition-parties-lok-sabha-2024-election-strategy-congress-shiv-sena-889957|title=I.N.D.I.A Opposition bloc 2-day meet ends, resolution adopted, coordination committee formed|date=1 September 2023|language=en|website=IndiaTV}}&lt;/ref&gt;

== భావజాలం, లక్ష్యాలు ==
కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు [[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]] ప్రకారం, కూటమి సిద్ధాంతం అభివృద్ధివాదం, సమగ్రత, సామాజిక న్యాయం సూత్రాల చుట్టూ తిరుగుతుంది. వారి ప్రయత్నాలను కలపడం ద్వారా, సభ్య పార్టీలు ప్రజాస్వామ్య విలువలను రక్షించడం, సంక్షేమం, పురోగతిని సాధించడం వంటివి లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి. 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో అధికారంలో ఉన్న బీజేపీ నేతృత్వంలోని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] (NDA)ని ఓడించే లక్ష్యంతో ఇది ఏర్పడింది.&lt;ref name=&quot;d079&quot;&gt;{{cite news|url=https://abtimeslive.news.blog/2023/07/18/opposition-alliance-unveils-name-india-indian-national-developmental-inclusive-alliance/|title=Opposition Alliance Unveils Name &quot;INDIA&quot; – Indian National Developmental Inclusive Alliance|date=18 July 2023|access-date=18 July 2023|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230718163213/https://abtimeslive.news.blog/2023/07/18/opposition-alliance-unveils-name-india-indian-national-developmental-inclusive-alliance/|archive-date=18 July 2023|website=Akhil Bharat Times News}}&lt;/ref&gt;

== సభ్యత్వం ఉన్న పార్టీలు ==
ఇండియన్ నేషనల్ డెవలప్‌మెంటల్ ఇన్‌క్లూజివ్ అలయన్స్ భారతదేశంలోని వివిధ రకాల రాజకీయ పార్టీలను కలిగి ఉంది. కూటమిలోని 26 సభ్య పార్టీలు:&lt;ref&gt;https://www.ndtv.com/india-news/the-26-opposition-parties-that-have-formed-mega-alliance-for-2024-lok-sabha-election-4217778&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |పార్టీ
! colspan=&quot;2&quot; |నాయకుడు
!లోగో/జెండా
!లోక్ సభ
!రాజ్యసభ
!అసెంబ్లీ
!కౌన్సిల్
!నోట్స్
|-
|
|'''INC'''
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[దస్త్రం:The_Lok_Sabha_Mallikarjun_Kharge_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Lok_Sabha_Mallikarjun_Kharge_(cropped).jpg|ఎడమ|116x116px]]
|[[మల్లికార్జున్ ఖర్గే]]
|[[File:Indian_National_Congress_hand_logo.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_National_Congress_hand_logo.svg|center|75x75px]]
|50
|29
|722
|43
|జాతీయ పార్టీ
|-
|
|'''DMK'''
|[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే)|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
| 
|[[ఎం. కె. స్టాలిన్]]
|[[File:Flag_DMK.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_DMK.svg|center|75x75px]]
|24
|10
|139
|{{dash}}
|[[పుదుచ్చేరి]], [[తమిళనాడు]]
|-
|
|'''TMC'''
|[[అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్|తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|[[దస్త్రం:Mamata_Banerjee_Official_Potrait.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mamata_Banerjee_Official_Potrait.jpg|ఎడమ|108x108px]]
|[[మమతా బెనర్జీ]]
|[[File:All_India_Trinamool_Congress_flag_(2).svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:All_India_Trinamool_Congress_flag_(2).svg|center|75x75px]]
|23
|13
|226
|{{dash}}
|[[పశ్చిమ బెంగాల్]], [[మేఘాలయ]]
|-
|
|'''JD (U)'''
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
|[[File:Nitish_Kumar_(cropped).JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nitish_Kumar_(cropped).JPG|113x113px]]
|[[నితీష్ కుమార్]]
|[[File:Janata_Dal_(United)_Flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Janata_Dal_(United)_Flag.svg|center|75x75px]]
|16
|5
|46
|25
|[[బీహార్]], [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]], [[మణిపూర్]]
|-
|
|'''SS (UBT)'''
|[[శివసేన|శివసేన (ఉద్ధవ్ బాలాసాహెబ్ థాకరే)]]
|[[File:The_Chief_Minister_of_Maharashtra,_Shri_Uddhav_Thackeray_calling_on_the_Prime_Minister,_Shri_Narendra_Modi,_in_New_Delhi_on_February_21,_2020_(Uddhav_Thackeray)_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Chief_Minister_of_Maharashtra,_Shri_Uddhav_Thackeray_calling_on_the_Prime_Minister,_Shri_Narendra_Modi,_in_New_Delhi_on_February_21,_2020_(Uddhav_Thackeray)_(cropped).jpg|130x130px]]
|[[ఉద్ధవ్ ఠాక్రే]]
| 
|6
|3
|17
|9
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
|
|'''NCP'''
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|[[File:The Union Minister for Agriculture and Food Processing Industries, Shri Sharad Pawar addressing at the launch of the Sahana Group’s New Marathi Channel “Jai Maharashtra”, in Mumbai on April 27, 2013 (cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Union_Minister_for_Agriculture_and_Food_Processing_Industries,_Shri_Sharad_Pawar_addressing_at_the_launch_of_the_Sahana_Group%E2%80%99s_New_Marathi_Channel_%E2%80%9CJai_Maharashtra%E2%80%9D,_in_Mumbai_on_April_27,_2013_(cropped).jpg|115x115px]]
|శరద్ పవార్
|[[File:Flag_of_Nationalist_Congress_Party.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_Nationalist_Congress_Party.svg|center|75x75px]]
|4
|3
|22
|3
|[[మహారాష్ట్ర]], [[నాగాలాండ్]]
|-
|
|'''CPI (M)'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
| 
|[[సీతారాం ఏచూరి]]
|[[File:Cpm_election_symbol.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cpm_election_symbol.svg|80x80px]]
|3
|5
|81
|{{dash}}
|జాతీయ పార్టీ
|-
|
|'''SP'''
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]
| 
|[[అఖిలేష్ యాదవ్]]
|[[File:Samajwadi_Party.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Samajwadi_Party.png|center|76x76px]]
|3
|3
|110
|9
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
|-
|
|'''IUML'''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|[[File:Shaik_Mydeen_with_K._M._Kader_Mohideen_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shaik_Mydeen_with_K._M._Kader_Mohideen_(cropped).jpg|104x104px]]
|[[కె. ఎం. ఖాదర్ మొహిదీన్]]
|[[File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|center|75x75px]]
|3
|1
|15
|{{dash}}
|[[కేరళ]], [[త్రిపుర]]
|-
|
|'''JKNC'''
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]
|[[File:Farooq_Abdullah_addressing_at_the_presentation_ceremony_of_the_Cash_Prizes_to_the_best_performing_Regional_Rural_Banks_and_Certificates_for_extending_loans_for_SPV_home_lighting_systems_during_2009-10,_in_New_Delhi_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Farooq_Abdullah_addressing_at_the_presentation_ceremony_of_the_Cash_Prizes_to_the_best_performing_Regional_Rural_Banks_and_Certificates_for_extending_loans_for_SPV_home_lighting_systems_during_2009-10,_in_New_Delhi_(cropped).jpg|118x118px]]
|[[ఫరూక్ అబ్దుల్లా]]
|[[File:Flag_of_Jammu_and_Kashmir_(1936-1953).svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_Jammu_and_Kashmir_(1936-1953).svg|center|75x75px]]
|3
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
|-
|
|'''CPI'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:D._RAJA_DSC_0637.resized.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:D._RAJA_DSC_0637.resized.JPG|107x107px]]
|[[దొరైసామి రాజా]]
|[[File:CPI-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI-banner.svg|center|75x75px]]
|2
|2
|21
|2
|[[కేరళ]], [[తమిళనాడు]], [[మణిపూర్]]
|-
|
|'''AAP'''
|[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
|[[File:Arvind_Kejriwal_(potrait).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Arvind_Kejriwal_(potrait).jpg|110x110px]]
|[[అరవింద్ కేజ్రివాల్|అరవింద్ కేజ్రీవాల్]]
|[[File:Aam_Aadmi_Party_logo_(English).svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aam_Aadmi_Party_logo_(English).svg|center|75x75px]]
|1
|10
|161
|{{dash}}
|జాతీయ పార్టీ
|-
|
|'''JMM'''
|[[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]
|[[File:The_Chief_Minister_of_Jharkhand,_Shri_Hemant_Soren_calling_on_the_Prime_Minister,_Shri_Narendra_Modi,_in_New_Delhi_on_January_11,_2020_(1)_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Chief_Minister_of_Jharkhand,_Shri_Hemant_Soren_calling_on_the_Prime_Minister,_Shri_Narendra_Modi,_in_New_Delhi_on_January_11,_2020_(1)_(cropped).jpg|114x114px|ఎడమ]]
|[[హేమంత్ సోరెన్]]
|
|1
|2
|29
|{{dash}}
|[[జార్ఖండ్]]
|-
|
|'''KC (M)'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|[[File:Jose_K_Mani_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_K_Mani_(cropped).jpg|126x126px]]
|[[జోస్ కె. మణి]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|75x75px|ఎడమ]]
|1
|1
|4
|{{dash}}
|[[కేరళ]]
|-
|
|'''VCK'''
|[[విదుతలై చిరుతైగల్ కట్చి]]
|[[File:Thol Thirumavalavan.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Thol_Thirumavalavan.jpg|120x120px]]
|[[తోల్. తిరుమవల్వన్|తోల్. తిరుమావళవన్]]
|[[File:Viduthalai_Chiruthaigal_Katchi_banner.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Viduthalai_Chiruthaigal_Katchi_banner.png|75x75px|ఎడమ]]
|1
|{{dash}}
|4
|{{dash}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
|
|'''RSP'''
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|
|[[మనోజ్ భట్టాచార్య]]
|[[File:RSP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RSP-flag.svg|75x75px|ఎడమ]]
|1
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[కేరళ]]
|-
|
|'''RJD'''
|[[రాష్ట్రీయ జనతా దళ్]]
|[[File:Lalu_Prasad_Yadav_addressing_the_EEC_-_2006_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalu_Prasad_Yadav_addressing_the_EEC_-_2006_(cropped).jpg|90x90px]]
|[[లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్]]
|[[File:RJD_Flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RJD_Flag.svg|center|75x75px]]
|{{dash}}
|6
|81
|14
|[[బీహార్]], [[జార్ఖండ్]]
|-
|
|'''RLD'''
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్]]
| 
|[[జయంత్ సింగ్]]
| 
|{{dash}}
|1
|10
|{{dash}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
|
|'''MDMK'''
|[[మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|[[File:Special_screeing_for_Mr._Vaiko_(cropped).JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Special_screeing_for_Mr._Vaiko_(cropped).JPG|137x137px]]
|[[వైకో]]
|[[File:MDMK.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MDMK.svg|center|75x75px]]
|{{dash}}
|1
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
|
|'''CPI (ML) L'''
|[[కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్]]
| 
|[[దీపాంకర్ భట్టాచార్య]]
|[[File:CPIML_LIBERATION_FLAG.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPIML_LIBERATION_FLAG.png|center|75x75px]]
|{{dash}}
|{{dash}}
|13
|{{dash}}
|[[బీహార్]]
|-
|
|'''KC'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:P.J_Joseph_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:P.J_Joseph_(cropped).jpg|120x120px]]
|[[పి. జె. జోసెఫ్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|75x75px|ఎడమ]]
|{{dash}}
|{{dash}}
|2
|{{dash}}
|[[కేరళ]]
|-
|
|'''AD (K)'''
|[[అప్నా దళ్ (కామెరావాడి)|అప్నా దళ్ (కామెరవాడి)]]
|[[File:Krishna_Patel.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Krishna_Patel.jpg|91x91px]]
|[[కృష్ణ పటేల్]]
|
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|{{dash}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
|
|'''AIFB'''
|[[ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్]]
|
|[[జి. దేవరాజన్]]
|
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[పశ్చిమ బెంగాల్]]
|-
|
|'''PDP'''
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|[[File:Mehbooba Mufti addressing a press conference in Srinagar.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mehbooba Mufti addressing a press conference in Srinagar.jpg|118x118px]]
|[[మెహబూబా ముఫ్తీ]]
| 
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[జమ్మూ కాశ్మీరు|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
|-
|
|'''MMK'''
|[[మణితనేయ మక్కల్ కచ్చి]]
|
|[[ఎం. హెచ్. జవహిరుల్లా]]
|
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
|
|'''KMDK'''
|[[కొంగునాడు మక్కల్ దేశియా కచ్చి]]
|[[File:E_R_Eswaran.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:E_R_Eswaran.png|114x114px]]
|[[ఇ. ఆర్. ఈశ్వరన్]]
|[[File:Kmdkflag.gif|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kmdkflag.gif|center|75x75px]]
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
|
|'''IND'''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర అభ్యర్థి]]
|
|{{dash}}
| -
|{{dash}}
|1
|28
|6
|{{dash}}
|-
|
| colspan=&quot;3&quot; |'''భారత జాతీయ అభివృద్ధి సమ్మిళిత కూటమి'''
| colspan=&quot;2&quot; |
!'''142'''
!'''98'''
!'''1732'''
!'''120'''
!INDIA
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}{{ఇండియా కూటమి}}

[[వర్గం:ఇండియా కూటమి]]

[[en:Big tent|కూటమి]]</text>
      <sha1>nimbqrdxpk7iaqb6ubrq04h1pa0mkz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రూల్స్ రంజన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>384894</id>
    <revision>
      <id>4601612</id>
      <parentid>4363892</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T18:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601612</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7495" sha1="j3qfj157cw3dd9wjluxbl3johroyysl" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = రూల్స్ రంజన్
| image          = Rules ranjan.jpg  
| caption        = 
| director       =  రత్నం కృష్ణ
| writer         = రత్నం కృష్ణ&lt;!--DO NOT ADD ADDITIONAL WRITING CREDITS HERE--&gt;
{{Infobox | decat = yes | child = yes
| label1= మాటలు
| data1 =  }}
| producer       = దివ్యాంగ్‌ లవానియా, మురళి కృష్ణ వేమూరి
| starring       = {{ubl|[[కిరణ్ అబ్బవరం]]| [[నేహా శెట్టి]]| మెహర్ చాహల్}}
| cinematography =     దులీప్ కుమార్ ఎం.ఎస్
| editing        =     
| music          =    అమ్రిష్ గణేష్ 
| studio         =   స్టార్ లైట్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
| distributor    = &lt;!--MUST BE ATTRIBUTED TO A RELIABLE SOURCE WITH AN ESTABLISHED REPUTATION OF FACT CHECKING. NO BLOGS, NO IMDB--&gt;
| released       = {{Film date|df=yes|2023|09|28|ref1=}}
| country        = [[భారతదేశం]]
| language       = తెలుగు
| budget         = &lt;!--MUST BE ATTRIBUTED TO A RELIABLE SOURCE WITH AN ESTABLISHED REPUTATION OF FACT CHECKING. NO BLOGS, NO IMDB--&gt;
| gross          = &lt;!--MUST BE ATTRIBUTED TO A RELIABLE SOURCE WITH AN ESTABLISHED REPUTATION OF FACT CHECKING. NO BLOGS, NO IMDB--&gt;
}}'''రూల్స్‌ రంజన్‌''' 2023లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[ఎ. ఎం. రత్నం|ఏ.ఎం.రత్నం]] సమర్పణలో స్టార్ లైట్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్ బ్యానర్‌పై దివ్యాంగ్‌ లవానియా, మురళి కృష్ణ వేమూరి నిర్మించిన ఈ సినిమాకు రత్నం కృష్ణ దర్శకత్వం వహించాడు. [[కిరణ్ అబ్బవరం]], [[నేహా శెట్టి]], మెహర్ చాహల్, [[వెన్నెల కిశోర్]], [[పెనుమత్స సుబ్బరాజు|సుబ్బరాజు]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా సెప్టెంబర్  28న విడుదలై&lt;ref name=&quot;మనలో ఒకడి కథ&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.ntnews.com/cinema/rules-ramzan-movie-released-on-september-1237569|title=మనలో ఒకడి కథ|last1=Namasthe Telangana|first1=|date=5 September 2023|work=|accessdate=5 September 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230905075609/https://www.ntnews.com/cinema/rules-ramzan-movie-released-on-september-1237569|archivedate=5 September 2023|language=te-IN}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;రూల్స్‌ రంజన్‌ రాకకు వేళాయే..&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/123163553|title=రూల్స్‌ రంజన్‌ రాకకు వేళాయే..|last1=Eenadu|date=5 September 2023|work=|accessdate=5 September 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230905075838/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/123163553|archivedate=5 September 2023|language=te}}&lt;/ref&gt;, నవంబర్ 30 నుండి ఆహా ఓటీటీలో స్ట్రీమింగ్ ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;రూల్స్ రంజన్ ఓటీటీ రిలీజ్ డేట్ ఇదే.. ఎందులో చూడాలంటే?&quot;&gt;{{cite news |last1=Hindustantimes Telugu |first1= |title=రూల్స్ రంజన్ ఓటీటీ రిలీజ్ డేట్ ఇదే.. ఎందులో చూడాలంటే? |url=https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/rules-ranjan-ott-release-date-revealed-by-aha-ott-121701251572100.html |accessdate=29 November 2023 |date=29 November 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20231129142940/https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/rules-ranjan-ott-release-date-revealed-by-aha-ott-121701251572100.html |archivedate=29 November 2023 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
{{refbegin|2}}
* [[కిరణ్ అబ్బవరం]]&lt;ref name=&quot;‘రూల్స్‌ రంజన్‌’గా వచ్చేస్తున్న కిరణ్‌ అబ్బవరం&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=‘రూల్స్‌ రంజన్‌’గా వచ్చేస్తున్న కిరణ్‌ అబ్బవరం |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/rules-ranjan-release-date-fixed-28-sept-2023-1763272 |accessdate=5 September 2023 |work= |date=5 September 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230905080229/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/rules-ranjan-release-date-fixed-28-sept-2023-1763272 |archivedate=5 September 2023 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*[[నేహా శెట్టి]]
* మెహర్ చాహల్
* [[వెన్నెల కిశోర్]]
* [[పెనుమత్స సుబ్బరాజు|సుబ్బరాజు]]
* [[హైపర్ ఆది]]
* [[వైవా హర్ష]]
* [[అన్నూ కపూర్]]
* [[అజయ్ (నటుడు)|అజయ్]] 
* [[మకరంద్ దేశ్‌పాండే]]
* [[గోపరాజు రమణ]]
* [[పెనుమత్స సుబ్బరాజు|సుబ్బరాజు]]
* [[అభిమన్యు సింగ్]]
* సిద్ధార్థ్ సేన్
* నెల్లూరు సుదర్శన్ 
* [[అతుల్ పార్చూర్]]
* విజయ్ పాట్కర్
* గుల్షన్ పాండే
{{refend}}

==పాటలు==
{{Infobox album
|Name= రూల్స్ రంజన్
|Type=పాటలు
|Artist= 	అమ్రిష్ గణేష్
|Cover=
|Alt=
|Released=2023
|Recorded=  
|Genre=సినిమా పాటలు
|Length=
|Language=[[తెలుగు]]
|Label= 
|Producer= అమ్రిష్ గణేష్
|Misc=
}}{{tracklist
| headline = Tracklist
| extra_column = గాయకులు
| total_length = 
| title1 =  నాలో నేనే లేను
| lyrics1 = రాంబాబు గోసాల
| extra1 =  శరత్ సంతోష్
| length1 =  3:19
| title2 = సమ్మోహనుడా
| lyrics2 = 
| extra2 = శ్రేయ ఘోషల్
| length2 = 
| title3 =  ఎందుకురా బాబు&lt;ref name=&quot;ఆకట్టుకుంటున్న ‘'ఎందుకురా బాబు' పాట&quot;&gt;{{cite news |last1=Sakshi |title=ఆకట్టుకుంటున్న ‘'ఎందుకురా బాబు' పాట |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/enduku-ra-babu-song-out-rules-ranjann-1724819 |accessdate=7 September 2023 |date=6 August 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230907151401/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/enduku-ra-babu-song-out-rules-ranjann-1724819 |archivedate=7 September 2023 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| lyrics3 =  కాసర్ల శ్యామ్ 
| extra3 =  రాహుల్ సిప్లిగంజ్, రేవంత్ 
| length3 =    3:19
}}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |25402414}}


[[వర్గం:2023 తెలుగు సినిమాలు]]</text>
      <sha1>j3qfj157cw3dd9wjluxbl3johroyysl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2023 రాజస్థాన్ శాసనసభ ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>388351</id>
    <revision>
      <id>4601699</id>
      <parentid>4596589</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:48:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="200929" sha1="bnafgv2cig9n8jeg92n8863pz1frsng" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name =2023 రాజస్థాన్ శాసనసభ ఎన్నికలు
| type = Legislative
| ongoing = No
| election_date = 25 నవంబరు 2023 (199 సీట్లు)&lt;br&gt;
5 జనవరి 2024 (1 సీటు) 
| country = India
| previous_election = 2018 Rajasthan Legislative Assembly election
| previous_year = 2018
| next_election = Next Rajasthan Legislative Assembly election
| next_year = 2028
| seats_for_election = రాజస్థాన్ శాసనసభలో మొత్తం 200 స్థానాలు&lt;br&gt;మెజారిటీకి 101 సీట్లు అవసరం
| outgoing_members =  
| elected_members =  
| majority_seats = 101
| opinion_polls =  
| turnout = 75.33% ({{increase}} 0.61 శాతం)&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Electors Data Summary|url=https://www.eci.gov.in/eci-backend/public/all_files/full-statistical-reports/rajasthan/2023_Including/Electors_Data_Summary.pdf|website=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;
| image_size = 120px
&lt;!--BJP--&gt;| image1 = {{CSS image crop|Image=Bhajan_Lal_Sharma.jpg|bSize=100|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=0|oTop=3}}
| leader1 = [[భజన్ లాల్ శర్మ]]
| leaders_seat1 =[[సంగనేర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగనేర్]]
| leader_since1 = 2023
| party1 = Bharatiya Janata Party
| last_election1 = 38.08%, 73 సీట్లు
| seats1 = '''115'''
| seat_change1 = {{increase}} 42
| popular_vote1 = '''16,524,787'''
| percentage1 = '''41.69%'''
| swing1 = {{increase}} 3.61 శాతం
&lt;!--INC--&gt;| image2 = {{CSS image crop|Image=PM and Gehlot inaugurate various projects at Nathdwara 2023.jpg|bSize=120|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=8|oTop=7}}
| leader2 = [[అశోక్ గెహ్లోట్]]
| leader_since2 = 1998
| leaders_seat2 = [[సర్దార్‌పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్దార్‌పురా]]
| party2 = Indian National Congress
| last_election2 = 39.30%, 100 సీట్లు
| seats2 = 70
| seat_change2 = {{decrease}} 30
| popular_vote2 = 15,880,001
| percentage2 = 39.55%
| swing2 = {{increase}} 0.23 శాతం
&lt;!--Map--&gt;| map_image = 2023 Rajasthan Legislative Assembly Election Results Map.svg
| map_size = 300px
| map_caption = సీట్ల వారీగా ఎన్నికల ఫలితాల మ్యాప్
| title = ముఖ్యమంత్రి
| before_election =  [[అశోక్ గెహ్లోట్]]
| before_party = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
| posttitle = ముఖ్యమంత్రి
| map2_image =  India Rajasthan Vidhan Sabha Results December 2023.svg
| map2_caption = ఎన్నికల తర్వాత రాజస్థాన్ శాసనసభ నిర్మాణం
| map2_size = 300px
| after_election =  [[భజన్ లాల్ శర్మ]]
| after_party =[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
}}

రాజస్థాన్ శాసనసభలోని 200 మంది సభ్యులలో 199 మందిని ఎన్నుకోవడానికి 2023 నవంబరు 25న రాజస్థాన్‌లో శాసనసభ ఎన్నికలు జరిగాయి. ఫలితాలు 2023 డిసెంబరు 3న ఎన్నికల సంఘం ప్రకటించింది. కాంగ్రెస్ అభ్యర్థి [[గుర్మీత్ సింగ్ కూనర్]] మరణంతో [[కరణ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరణ్‌పూర్]] స్థానానికి ఎన్నిక వాయిదా పడింది..&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/congress-candidate-from-karanpur-in-rajasthan-dies-ec-adjourns-poll/articleshow/105245665.cms|title=Congress candidate from Karanpur in Rajasthan dies, EC 'adjourns' poll|date=2023-11-16|work=The Times of India|access-date=2023-11-23|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20231123111956/https://timesofindia.indiatimes.com/india/congress-candidate-from-karanpur-in-rajasthan-dies-ec-adjourns-poll/articleshow/105245665.cms|archive-date=23 November 2023|issn=0971-8257}}&lt;/ref&gt;

బిజెపి 115 సీట్లు గెలుచుకుని అధికారాన్ని కైవసం చేసుకుంది. [[భజన్ లాల్ శర్మ]] రాజస్థాన్ ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.

== నేపథ్యం ==
మునుపటి అసెంబ్లీ ఎన్నికలు 2018 డిసెంబరులో జరిగాయి. ఎన్నికల తర్వాత, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది, [[అశోక్ గెహ్లోట్|అశోక్ గెహ్లాట్]] ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2018-12-17|title=Ashok Gehlot takes oath as Rajasthan chief minister, Sachin Pilot as deputy|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/ashok-gehlot-takes-oath-as-rajasthan-chief-minister-sachin-pilot-as-his-deputy/story-rAWlxCNA8Ck8mYD5zMBsNP.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213120315/https://www.hindustantimes.com/india-news/ashok-gehlot-takes-oath-as-rajasthan-chief-minister-sachin-pilot-as-his-deputy/story-rAWlxCNA8Ck8mYD5zMBsNP.html|archive-date=13 February 2022|access-date=2022-02-13|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; రాజస్థాన్ శాసనసభ పదవీకాలం 2024 జనవరి 14న ముగియనున్న నేపథ్యంలో, 2023 రాజస్థాన్ శాసనసభ ఎన్నికలు నవంబరు 25న జరిగాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Terms of the Houses|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-url=https://web.archive.org/web/20220328103956/https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-date=28 March 2022|access-date=2022-02-13|website=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;

==షెడ్యూలు==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!పోల్ ఈవెంట్
!తేదీ &lt;ref name=&quot;Assembly Elections 2023 Date Live Updates: Polls In 5 States Next Month, Results On Dec 32&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/assembly-election-date-2023-madhya-pradesh-rajasthan-chhattisgarh-mizoram-telangana-live-updates-4463188|title=Assembly Elections 2023 Date Live Updates: Polls In 5 States Next Month, Results On Dec 3|last=NDTV|date=9 October 2023|work=|access-date=9 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231009072747/https://www.ndtv.com/india-news/assembly-election-date-2023-madhya-pradesh-rajasthan-chhattisgarh-mizoram-telangana-live-updates-4463188|archive-date=9 October 2023}}&lt;/ref&gt;
!రోజు
|-
|నోటిఫికేషన్ తేదీ
| 2023 అక్టోబరు 30
|సోమవారం
|-
|నామినేషన్ దాఖలుకు చివరి తేదీ
| 2023 నవంబరు 6
|సోమవారం
|-
|నామినేషన్ పరిశీలన
| 2023 నవంబరు 7
|మంగళవారం
|-
|నామినేషన్ ఉపసంహరణకు చివరి తేదీ
| 2023 నవంబరు 9
|గురువారం
|-
|పోల్ తేదీ
|''' 2023 నవంబరు 23'''
|'''గురువారం'''
|-
|ఓట్ల లెక్కింపు తేదీ
| 2023 డిసెంబరు 3
|ఆదివారం
|-
|}
==పార్టీలు, పొత్తులు==
ఆధారం:&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2023-11-11 |title=At 18, Jhotwara has maximum candidates, Lalsot lowest with 3 |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/at-18-jhotwara-has-maximum-candidates-lalsot-lowest-with-3/articleshow/105138071.cms |access-date=2023-11-17 |issn=0971-8257 |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117052410/https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/at-18-jhotwara-has-maximum-candidates-lalsot-lowest-with-3/articleshow/105138071.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=राजस्थान विस चुनाव : इस बार भाजपा-कांग्रेस से तिगुने निर्दलीय उम्मीदवार, कई अन्य पार्टियां भी आजमा रही भाग्य |url=https://www.hindusthansamachar.in/Encyc/2023/11/10/three-times-independent-candidate-compare-BJP-congress.php |access-date=2023-11-17 |website=www.hindusthansamachar.in}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=राजस्थान में 81 सीटों पर एक भी महिला प्रत्याशी नहीं, पढ़ें बीजेपी और कांग्रेस ने कितनी महिलाओं को दिया टिकट |url=https://www.jagran.com/elections/rajasthan-not-a-single-female-candidate-in-81-assembly-seats-in-assembly-election2023-23579585.html |access-date=2023-11-17 |website=Dainik Jagran |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117061520/https://www.jagran.com/elections/rajasthan-not-a-single-female-candidate-in-81-assembly-seats-in-assembly-election2023-23579585.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{|class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!colspan=&quot;4&quot;|కూటమి/పార్టీ
!జెండా
!గుర్తు
!నాయకుడు
!colspan=&quot;2&quot;|పోటీ చేసిన సీట్లు
|-
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}&quot;|
|rowspan=&quot;2&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC+]]&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-11-14 |title=RLD banks on Jat votes in lone seat in Rajasthan, ally Congress hopes to keep off rebel |url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/rld-jat-votes-bharatpur-seat-rajasthan-congress-rebel-9025873/ |access-date=2023-11-17 |website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Indian National Congress Flag.svg|50px]]
|[[File:Hand INC.svg|60px]]
|[[అశోక్ గెహ్లోట్|అశోక్ గెహ్లాట్]]
|199
|rowspan=&quot;2&quot;|200
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]
| 
|[[File:Indian Election Symbol Hand Pump.png|50px]]
|కృష్ణ కుమార్ సరన్&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2022-06-06 |title=राष्ट्रीय लोकदल (Rashtriya Lok Dal) की बैठक हुई आयोजित: राष्ट्रीय लोकदल पार्टी को राजस्थान के सभी 40 हजार गांवों तक सक्रिय करने का लिया निर्णय; 6 प्रभारी तथा 6 सहप्रभारी बनाए गए - The News World 24 |url=https://thenewsworld24.com/news/rajasthan-news/jaipur-news/decision-taken-to-make-rashtriya-lok-dal-party-active-in-all-40-thousand-villages-of-rajasthan/9437/ |access-date=2023-11-17 |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117045001/https://thenewsworld24.com/news/rajasthan-news/jaipur-news/decision-taken-to-make-rashtriya-lok-dal-party-active-in-all-40-thousand-villages-of-rajasthan/9437/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|1
|-
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|colspan=&quot;3|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[File:BJP flag.svg|50px]]
|[[File:Lotus flower symbol.svg|50px]]
|రాజేంద్ర సింగ్ రాథోడ్
|colspan=&quot;2&quot;|200
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|[[File:Elephant Bahujan Samaj Party.svg|50px]]
|[[File:Indian Election Symbol Elephant.png|50px]]
|భగవాన్ సింగ్ బాబా&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2023-10-11 |title=BSP to go solo, aims to play kingmaker in Rajasthan |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bsp-to-go-solo-aims-to-play-kingmaker-in-rajasthan/articleshow/104324019.cms |access-date=2023-11-17 |issn=0013-0389 |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117043458/https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bsp-to-go-solo-aims-to-play-kingmaker-in-rajasthan/articleshow/104324019.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |185
|-
|rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Party color|Rashtriya Loktantrik Party}}&quot;|
| rowspan=&quot;2&quot; |[[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ|RLP+]]&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-10-26 |title=Rajasthan Elections: Hanuman Beniwal announces alliance with Chandrashekhar Azad's ASP |url=https://www.indiatvnews.com/rajasthan/rajasthan-assembly-elections-rashtriya-loktantrik-party-hanuman-beniwal-announces-alliance-chandrashekhar-azad-ravan-azad-samaj-party-latest-updates-2023-10-26-899792 |access-date=2023-11-17 |website=www.indiatvnews.com }}&lt;/ref&gt;
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Loktantrik Party}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ]]
|[[File:Logo Rashtriya Loktantrik party.png|50px]]
|[[File:Water bottle RLP election symbol.svg|50px]]
|హనుమాన్ బేణివాల్
|78
| rowspan=&quot;2&quot; |126 
|-
| bgcolor=&quot;{{Party color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}&quot;|
|[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)]]
|[[File:Azad samaj party.png|50px]]
|
|[[చంద్రశేఖర్ ఆజాద్ రావణ్]]
|48
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Aam Aadmi Party}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]]
|[[File:Aam Aadmi Party logo (English).svg|50px]]
|[[File:AAP Symbol.png|50px]]
|నవీన్ పలివాల్&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-03-26 |title=Naveen Paliwal Takes Charge as AAP President in Rajasthan |url=https://www.news18.com/politics/naveen-paliwal-takes-charge-as-aap-president-in-rajasthan-7386415.html |access-date=2023-11-17 |website=News18 |archive-date=2 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230602112705/https://www.news18.com/politics/naveen-paliwal-takes-charge-as-aap-president-in-rajasthan-7386415.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |86 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharat Adivasi Party}}&quot;|
|colspan=&quot;3&quot; |[[భారత్ ఆదివాసీ పార్టీ]]
|[[File:Bharat Adivasi Party.png|50px]]
|
|మోహన్ లాల్ రోట్&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Prakash |first=Priyali |date=3 December 2023 |title=Rajasthan Elections Results 2023 {{!}} All about Bharat Adivasi Party |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/elections/rajasthan-assembly/rajasthan-elections-results-2023-all-about-bharat-adivasi-party/article67600744.ece |access-date=5 December 2023 |issn=0971-751X |archive-date=4 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231204131615/https://www.thehindu.com/elections/rajasthan-assembly/rajasthan-elections-results-2023-all-about-bharat-adivasi-party/article67600744.ece |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|colspan=&quot;2&quot; |27
|-
|bgcolor={{party color|Jannayak Janata Party}}|
|colspan=&quot;3&quot;|[[జననాయక్ జనతా పార్టీ]]
|[[File:No image available.svg|50px]]
|[[File:Indian election symbol Key.svg|50px]] 
|పృథ్వీ మీల్&lt;ref&gt;{{Cite web |title=राजस्थान विधानसभा चुनाव को लेकर जननायक जनता पार्टी तैयार, संगठनात्मक नियुक्तियों के साथ किया चुनावी शंखनाद |url=https://www.etvbharat.com/hindi/haryana/state/chandigarh-ha/rajasthan-assembly-elections-jjp-appointed-many-posts-including-president-in-rajasthan/haryana20230526183935387387656 |access-date=2023-11-17 |website=ETV Bharat News |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117054141/https://www.etvbharat.com/hindi/haryana/state/chandigarh-ha/rajasthan-assembly-elections-jjp-appointed-many-posts-including-president-in-rajasthan/haryana20230526183935387387656 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|colspan=&quot;2&quot;|20 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; | [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ (మార్క్సిస్ట్)]]
|[[File:CPI-M-flag.svg|50px]]
|[[File:CPI(M) election symbol - Hammer Sickle and Star.svg|50px]]
|[[అమ్రా రామ్]]
| colspan=&quot;2&quot; |17
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Tribal Party}}&quot;|
|colspan=&quot;3&quot; |[[భారతీయ గిరిజన పార్టీ]]
|[[File:Bharatiya-Tribal-Party.webp|50px]]
|[[File:Auto Rickshaw Election Symbol.jpg|50px]]
|చోటుభాయ్ వాసవ
|colspan=&quot;2&quot; |17
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్]]
|[[File:All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen logo.svg|50px]]
|[[File:Indian Election Symbol Kite.svg|50px]]
|జమీల్ ఖాన్&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2023-03-26 |title=Hyderabad MP Asaduddin Owaisi ready for Rajasthan debut, eyes 40 seats with Muslim &amp; Dalit presence |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/owaisi-ready-for-raj-debut-eyes-40-seats-with-muslim-dalit-presence/articleshow/99004370.cms |access-date=2023-11-17 |issn=0971-8257 |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117055737/https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/owaisi-ready-for-raj-debut-eyes-40-seats-with-muslim-dalit-presence/articleshow/99004370.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |10 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Communist Party of India}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:CPI-banner.svg|50px]]
|[[File:CPI symbol.svg|50px]]
|నరేంద్ర ఆచార్య&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-10-17 |title=Two Parties Declared Candidates For Rajasthan Assembly Elections 2023 |url=https://www.patrika.com/jaipur-news/two-parties-declared-candidates-for-rajasthan-assembly-elections-2023-in-jaipur-8539793/ |access-date=2023-11-17 |website=Patrika News |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117054142/https://www.patrika.com/jaipur-news/two-parties-declared-candidates-for-rajasthan-assembly-elections-2023-in-jaipur-8539793/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |9
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Lok Janshakti Party (Ram Vilas)}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[లోక్ జనశక్తి పార్టీ (రామ్ విలాస్)]]
|[[File:No image available.svg|50px]]
| 
|సూరజ్ కుమార్ బుర్హాడియా&lt;ref&gt;{{Cite web |title=LJP ने जारी की उम्मीदवारों की पहली लिस्ट:12 सीटों पर उतारे कैंडिडेट, प्रदेश महामंत्री को महवा सीट से बनाया प्रत्याशी |url=https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/jaipur/news/rajasthan-election-ljp-candidate-list-update-jaipur-alwar-132053243.html |website=bhaskar.com |access-date=17 November 2023 |archive-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117055738/https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/jaipur/news/rajasthan-election-ljp-candidate-list-update-jaipur-alwar-132053243.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |9 
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
| colspan=&quot;3&quot; |[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాది పార్టీ]]
|[[File:Samajwadi Party.png|50px]]
|[[File:Indian Election Symbol Cycle.png|50px]]
|బ్రజ్ నందన్ యాదవ్&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-07-25 |title=Presence in ‘INDIA’ alliance fuels Samajwadi Party’s ambitions outside Uttar Pradesh |url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/samajwadi-party-eyes-national-status-seeks-seats-outside-uttar-pradesh-in-assembly-elections-and-lok-sabha-polls-101690223832479.html |access-date=2023-11-17 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;
| colspan=&quot;2&quot; |5
|-
|{{party color cell|Communist Party of India (Marxist–Leninist) Liberation}}
|colspan=&quot;3&quot; | [[కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్టు–లెనినిస్టు) లిబరేషన్]]
|
|
|
| colspan=&quot;2&quot; |3
|-
|{{party color cell|Shiv Sena}}
|colspan=&quot;3&quot; | [[శివసేన]]
|
|
|
| colspan=&quot;2&quot; |1
|-
|{{party color cell|Others}}
| colspan=&quot;6&quot;|[[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా|62 నమోదిత (గుర్తింపు పొందని) పార్టీలు]]
| colspan=&quot;2&quot; |226
|-
|{{party color cell|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}ependents}}
| colspan=&quot;6&quot; |[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
| colspan=&quot;2&quot; |734
|}
==అభ్యర్థులు==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!colspan=&quot;1&quot; rowspan=&quot;2&quot;|జిల్లా
!colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
|colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
!colspan=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC+]]&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=List of candidates |url=https://ceorajasthan.nic.in/State_Assembly_Election_2023/Gazette%20Notification%20-%20List%20of%20contesting%20Candidates.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20231116161534/https://ceorajasthan.nic.in/State_Assembly_Election_2023/Gazette%20Notification%20-%20List%20of%20contesting%20Candidates.pdf |archive-date=16 November 2023 |website=Rajasthan CEO}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |date=2023-11-16 |title=Rajasthan Assembly Election 2023: Complete constituency-wise candidate list of BJP and Congress |url=https://www.indiatvnews.com/rajasthan/rajasthan-assembly-elections-2023-constituency-wise-bjp-congress-complete-candidates-list-with-names-2023-11-16-902824 |access-date=2023-11-16 |website=www.indiatvnews.com |archive-date=16 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231116162102/https://www.indiatvnews.com/rajasthan/rajasthan-assembly-elections-2023-constituency-wise-bjp-congress-complete-candidates-list-with-names-2023-11-16-902824 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web |date=2023-11-16 |title=Rajasthan Election 2023: Full list of BJP, Congress candidates and constituencies |url=https://www.financialexpress.com/india-news/rajasthan-election-2023-full-list-of-bjp-congress-candidates-and-constituencies/3293818/ |access-date=2023-11-16 |website=Financialexpress |archive-date=16 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231116162101/https://www.financialexpress.com/india-news/rajasthan-election-2023-full-list-of-bjp-congress-candidates-and-constituencies/3293818/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
!colspan=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|BJP]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
|-
|rowspan=&quot;6&quot; | [[శ్రీ గంగానగర్ జిల్లా|శ్రీ గంగానగర్]]
!1
|[[సాదుల్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాదుల్‌షహర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జగదీష్ చందర్ జంగోడ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గుర్వీర్ సింగ్ బ్రార్
|-
!2
|[[గంగానగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గంగానగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అంకుర్ మంగ్లానీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జయదీప్ బిహానీ
|-
!3
|[[కరణ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరణ్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[రూపిందర్ సింగ్ కూనర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సురేందర్ పాల్ సింగ్
|-
!4
|[[సూరత్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూరత్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|దుంగర్ రామ్ గేదర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాంప్రతాప్ కస్నియన్
|-
!5
|[[రాయ్‌సింగ్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌సింగ్‌నగర్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సోహన్ లాల్ నాయక్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బల్వీర్ సింగ్ లూత్రా
|-
!6
|[[అనుప్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అనుప్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[సిమ్లా దేవి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంతోష్ బావ్రి
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[హనుమాన్‌గఢ్ జిల్లా|హనుమాన్‌గఢ్]]
!7
|[[సంగరియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగారియా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అభిమన్యు పూనియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గురుదీప్ సింగ్ షాపిని
|-
!8
|[[హనుమాన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హనుమాన్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[వినోద్ కుమార్|వినోద్ కుమార్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అమిత్ చౌదరి
|-
!9
|[[పిలిబంగా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిలిబంగా]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వినోద్ గోత్వాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ధర్మేంద్ర మోచి
|-
!10
|[[నోహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోహర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అమిత్ చాచన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అభిషేక్ మటోరియా
|-
!11
|[[భద్ర శాసనసభ నియోజకవర్గం|భద్ర]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
| అజీత్ బెనివాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంజీవ్ బెనివాల్
|-
| rowspan=&quot;7&quot; | [[బికనీర్ జిల్లా|బికనీర్]]
!12
|[[ఖజువాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖజువాలా]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గోవింద్ రామ్ మేఘవాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విశ్వనాథ్ మేఘవాల్
|-
!13
|[[బికనీర్ వెస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బికనీర్ వెస్ట్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|బులకి దాస్ కల్లా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జేతనంద్ వ్యాస్
|-
!14
|[[బికనీర్ ఈస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బికనేర్ ఈస్ట్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|యష్పాల్ గెహ్లాట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సిధి కుమారి
|-
!15
|[[కోలాయత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోలాయత్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|భన్వర్ సింగ్ భాటి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అన్షుమాన్ సింగ్ భాటి
|-
!16
|[[లుంకరన్‌సర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లుంకరన్సర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజేంద్ర మూండ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుమిత్ గోదారా
|-
!17
|[[దున్‌గార్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దున్‌గర్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
| మంగళారం గోదార
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|తారాచంద్ సరస్వత్
|-
!18
|[[నోఖా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోఖా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సుశీల దూది
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బిహారీ లాల్ బిష్ణోయ్
|-
| rowspan=&quot;6&quot; | [[చురు జిల్లా|చురు]]
!19
|[[సాదుల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సదుల్పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[కృష్ణ పూనియా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుమిత్ర పూనియా
|-
!20
|[[తారానగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తారానగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[{ నరేంద్ర బుడానియా }]|నరేంద్ర బుడానియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజేంద్ర సింగ్ రాథోర్
|-
!21
|[[సర్దార్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్దార్‌షహర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[అనిల్ కుమార్ శర్మ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్ కుమార్ రింవా
|-
!22
|[[చురు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చురు]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రఫీక్ మండేలియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హర్లాల్ సహారన్
|-
!23
|[[రతన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రతన్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పుసారం గోదార
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అభినేష్ మహర్షి
|-
!24
|[[సుజన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుజన్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మనోజ్ మేఘవాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంతోష్ మేఘవాల్
|-
| rowspan=&quot;7&quot; | [[ఝున్‌ఝును జిల్లా|ఝున్‌ఝును]]
!25
|[[ఫిలానీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిలానీ]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
| పిత్రమ్ సింగ్ కాలా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజేష్ దహియా
|-
!26
|[[సూరజ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూరజ్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శర్వాన్ కుమార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంతోష్ అహ్లావత్
|-
!27
|[[ఝుంఝును శాసనసభ నియోజకవర్గం|జుంఝును]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[బ్రిజేంద్ర సింగ్ ఓలా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బబ్లూ చౌదరి
|-
!28
|[[మాండవ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మాండవ]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[రీటా చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నరేంద్ర కుమార్
|-
!29
|[[నవాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నవాల్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజ్‌కుమార్ శర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విక్రమ్ సింగ్ జఖల్
|-
!30
|[[ఉదయపూర్వతి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయపూర్వతి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|భగవాన రామ్ సైని
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శుభకరన్ చౌదరి
|-
!31
|[[ఖేత్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖేత్రి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మనీషా గుర్జార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ధర్మపాల్ గుర్జార్
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[సికార్ జిల్లా|సికార్]]
!32
|[[ఫతేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హకం అలీ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శ్రావణ్ చౌదరి
|-
!33
|[[లచ్మాన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లచ్మాన్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గోవింద్ సింగ్ దోతస్రా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[సుభాష్ మహారియా]]
|-
!34
|[[ధోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధోడ్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జగదీష్ దనోడియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోర్ధన్ వర్మ
|-
!35
|[[సికార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సికార్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజేంద్ర పరీక్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రతన్ లాల్ జలధారి
|-
!36
|[[దంతా రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దంతారంగఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వీరేంద్ర సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గజానంద్ కుమావత్
|-
!37
|[[ఖండేలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖండేలా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[మహదేవ్ సింగ్ ఖండేలా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుభాష్ మీల్
|-
!38
|[[నీమ్ క థానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నీమ్ క థానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సురేష్ మోడీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రేమ్ సింగ్ బజోర్
|-
!39
|[[శ్రీమాధోపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|శ్రీమాధోపూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|దీపేంద్ర సింగ్ షెకావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జబర్ సింగ్ ఖర్రా
|-
| rowspan=&quot;19&quot; | [[జైపూర్ జిల్లా|జైపూర్]]
!40
|[[కోట్‌పుట్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోట్‌పుట్లి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజేందర్ సింగ్ యాదవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హంసరాజ్ పటేల్ గుర్జార్
|-
!41
|[[విరాట్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|విరాట్‌నగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఇంద్రాజ్ సింగ్ గుర్జార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కుల్దీప్ ధంకడ్
|-
!42
|[[షాపురా శాసనసభ నియోజకవర్గం (జైపూర్ జిల్లా)|షాపురా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మనీష్ యాదవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఉపేన్ యాదవ్
|-
!43
|[[చోము శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోము]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శిఖా మీల్ బరాలా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్ లాల్ శర్మ
|-
!44
|[[ఫులేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫులేరా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|విద్యాధర్ సింగ్ చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నిర్మల్ కుమావత్
|-
!45
|[[డూడు శాసనసభ నియోజకవర్గం|డూడు]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|బాబులాల్ నగర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[ప్రేమ్ చంద్ బైర్వా]]
|-
!46
|[[జోత్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|జోత్వారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అభిషేక్ చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[రాజ్యవర్ధన్ సింగ్ రాథోడ్]]
|-
!47
|[[అంబర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రశాంత్ శర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సతీష్ పూనియా
|-
!48
|[[జామ్వా రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జామ్వా రామ్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గోపాల్ లాల్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మహేంద్ర పాల్ మీనా
|-
!49
|[[హవా మహల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హవా మహల్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఆర్.ఆర్. తివారీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బాల్ముకుంద్ ఆచార్య
|-
!50
|[[విద్యాధర్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|విద్యాధర్ నగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సీతారాం అగర్వాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[దియా కుమారి]]
|-
!51
|[[సివిల్ లైన్స్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సివిల్ లైన్స్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రతాప్ సింగ్ ఖచారియావాస్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోపాల్ శర్మ
|-
!52
|[[కిషన్‌పోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌పోల్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అమీనుద్దీన్ కాగ్జి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|చంద్రమోహన్ బట్వాడ
|-
!53
|[[ఆదర్శ్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆదర్శ్ నగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రఫీక్ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రవి నయ్యర్
|-
!54
|[[మాళవియా నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|మాళవియా నగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అర్చనా శర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కాళీ చరణ్ సరాఫ్
|-
!55
|[[సంగనేర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగనేర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పుష్పేంద్ర భరద్వాజ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[భజన్ లాల్ శర్మ]]
|-
!56
|[[బగ్రు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బగ్రు]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గంగాదేవి వర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కైలాష్ చంద్ వర్మ
|-
!57
|[[బస్సీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బస్సి]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|లక్ష్మణ్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|చంద్రమోహన్ మీనా
|-
!58
|[[చక్సు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చక్సు]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వేద్ ప్రకాష్ సోలంకి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామావతార్ బైర్వ
|-
| rowspan=&quot;11&quot; | [[ఆల్వార్ జిల్లా|ఆల్వార్]]
!59
|[[తిజారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిజారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఇమ్రాన్ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బాబా బాలక్నాథ్ యోగి
|-
!60
|[[కిషన్‌గఢ్ బాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గఢ్ బాస్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|దీప్‌చంద్ ఖేరియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్‌హేత్ సింగ్ యాదవ్
|-
!61
|[[ముండావర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ముండావర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|లలిత్ యాదవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మంజీత్ ధర్మపాల్ చౌదరి
|-
!62
|[[బెహ్రోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెహ్రోర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సంజయ్ యాదవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జస్వంత్ సింగ్ యాదవ్
|-
!63
|[[బన్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్సూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శకుంతల రావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దేవి సింగ్ షెఖావత్
|-
!64
|[[తనగజి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తనగజి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|కాంతి ప్రసాద్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హేమ్ సింగ్ భదానా
|-
!65
|[[అల్వార్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అల్వార్ రూరల్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[టికా రామ్ జుల్లీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జైరామ్ జాతవ్
|-
!66
|[[అల్వార్ అర్బన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అల్వార్ అర్బన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అజయ్ అగర్వాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంజయ్ శర్మ
|-
!67
|[[రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రామ్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జుబైర్ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జై అహుజా
|-
!68
|[[రాజ్‌గఢ్ లక్ష్మణ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌గఢ్ లక్ష్మణ్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మంగే లాల్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బన్నారం మీనా
|-
!69
|[[కతుమర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కతుమర్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సంజన జాతవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రమేష్ ఖించి
|-
| rowspan=&quot;7&quot; | [[భరత్‌పూర్ జిల్లా|భరత్‌పూర్]]
!70
|[[కమాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కమాన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జాహిదా ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నౌక్షమ్ చౌదరి
|-
!71
|[[నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వాజిబ్ అలీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జవహర్ సింగ్ బేధం
|-
!72
|[[దీగ్-కుమ్హెర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దీగ్-కుమ్హెర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[విశ్వేంద్ర సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శైలేష్ సింగ్
|-
!73
|[[భరత్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భరత్‌పూర్]]
|{{party name with color|Rashtriya Lok Dal}}
|సుభాష్ గార్గ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విజయ్ బన్సాల్
|-
!74
|[[నాద్‌బాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాద్‌బాయి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జోగిందర్ సింగ్ అవానా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జగత్ సింగ్
|-
!75
|[[వీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వీర్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[భజన్ లాల్ జాతవ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[బహదూర్ సింగ్ కోలీ]]
|-
!76
|[[బయానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బయానా]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అమర్ సింగ్ జాతవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బచ్చు సింగ్ బన్షీవాల్
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[ధౌల్‌పూర్ జిల్లా|ధౌల్‌పూర్]]
!77
|[[బసేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బసేరి]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[సంజయ్ కుమార్ జాతవ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుఖ్రామ్ కోలి
|-
!78
|[[బారి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రశాంత్ సింగ్ పర్మార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గిర్రాజ్ సింగ్ మలింగ
|-
!79
|[[ధౌల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధౌల్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శోభా రాణి కుష్వాహ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శివచరణ్ కుశావా
|-
!80
|[[రాజఖేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజఖేరా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రోహిత్ బోహ్రా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నీర్జా అశోక్ శర్మ
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[కరౌలి జిల్లా|కరౌలి]]
!81
|[[తోడభీం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడభీం]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఘనశ్యామ్ మహర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్ నివాస్ మీనా
|-
!82
|[[హిందౌన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హిందౌన్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అనితా జాతవ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్కుమారి జాతవ్
|-
!83
|[[కరౌలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరౌలి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|లఖన్ సింగ్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దర్శన్ సింగ్ గుర్జార్
|-
!84
|[[సపోత్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సపోత్ర]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రమేష్ చంద్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హంసరాజ్ మీనా
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[దౌస జిల్లా|దౌసా]]
!85
|[[బండికుయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాండికుయ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గజరాజ్ ఖతానా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|భాగచంద్ దక్రా
|-
!86
|[[మహువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహువా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఓంప్రకాష్ హడ్లా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజేంద్ర మీనా
|-
!87
|[[సిక్రాయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిక్రై]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మమతా భూపేష్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విక్రమ్ బన్సీవాల్
|-
!88
|[[దౌసా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దౌసా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[మురారి లాల్ మీనా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శంకర్ లాల్ శర్మ
|-
!89
|[[లాల్సోట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాల్సోట్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పర్సాది లాల్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాంబిలాస్ మీనా
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |[[సవై మధోపూర్ జిల్లా|సవై మధోపూర్]]
!90
|[[గంగాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|గంగాపూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాంకేశ్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మాన్సింగ్ గుర్జార్
|-
!91
|[[బమన్వాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బమన్వాస్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఇందిరా మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజేంద్ర మీనా
|-
!92
|[[సవాయి మాధోపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సవాయి మాధోపూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|డానిష్ అబ్రార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[కిరోడి లాల్ మీనా]]
|-
!93
|[[ఖండార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖండార్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అశోక్ బైర్వా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జితేంద్ర కుమార్ గోత్వాల్
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[టోంక్ జిల్లా|టోంక్]]
!94
|[[మల్పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మల్పురా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఘాసి లాల్ చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కన్హయ్య లాల్ చౌదరి
|-
!95
|[[నివాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నివాయి]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రశాంత్ బైర్వా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్సహయ్ వర్మ
|-
!96
|[[టోంక్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|టోంక్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సచిన్ పైలట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అజిత్ సింగ్ మెహతా
|-
!97
|[[డియోలి-ఉనియారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|డియోలి-ఉనియారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[హరీష్ మీనా|హరీష్ చంద్ర మీనా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విజయ్ బైన్స్లా
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[అజ్మీర్ జిల్లా|అజ్మీర్]]
!98
|[[కిషన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వికాష్ చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[భగీరథ్ చౌదరి]]
|-
!99
|[[పుష్కర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుష్కర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నసీమ్ అక్తర్ ఇన్సాఫ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సురేష్ సింగ్ రావత్
|-
!100
|[[అజ్మీర్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజ్మీర్ నార్త్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మహేంద్ర సింగ్ రాలావత
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|వాసుదేవ్ దేవ్నాని
|-
!101
|[[అజ్మీర్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజ్మీర్ సౌత్]]  (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ద్రౌపది కోలి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అనితా భదేల్
|-
!102
|[[నసీరాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నసీరాబాద్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శివప్రకాష్ గుర్జార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్స్వరూప్ లాంబా
|-
!103
|[[బీవర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బీవర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పరస్ పంచ్ జైన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శంకర్ సింగ్ రావత్
|-
!104
|[[మసుదా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మసుదా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాకేష్ పరీక్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|వీరేంద్ర సింగ్
|-
!105
|[[కేక్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కేక్రి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రఘు శర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శత్రుఘ్న గౌతమ్
|-
| rowspan=&quot;10&quot; | [[నాగౌర్ జిల్లా|నాగౌర్]]
!106
|[[లడ్నూన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లడ్నూన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ముఖేష్ భాకర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కర్ణి సింగ్
|-
!107
|[[దీద్వానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దీద్వానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|చేతన్ దూడి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జితేంద్ర సింగ్ జోధా
|-
!108
|[[జయల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జయల్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మంజు మేఘవాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మంజు బాగ్మార్
|-
!109
|[[నాగౌర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాగౌర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హరేంద్ర మిర్ధా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[జ్యోతి మిర్ధా]]
|-
!110
|[[ఖిన్వసర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖిన్వసర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|తేజ్‌పాల్ మిర్ధా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రేవత్ రామ్ దంగా
|-
!111
|[[మెర్టా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెర్టా]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శివరతన్ వాల్మీకి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|లక్ష్మణ్‌రామ్ మేఘ్వాల్
|-
!112
|[[దేగానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేగానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|విజయ్‌పాల్ మిర్ధా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అజయ్ సింగ్ కిలాక్
|-
!113
|[[మక్రానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మక్రానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|జాకీర్ హుస్సేన్ గేసావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుమితా భించర్
|-
!114
|[[పర్బత్సర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పర్బత్సర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రామ్నివాస్ గవ్రియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మాన్ సింగ్ కిన్సరియా
|-
!115
|[[నవాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నవాన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మహేంద్ర చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విజయ్ సింగ్ చౌదరి
|-
| rowspan=&quot;6&quot; | [[పాలి జిల్లా|పాలి]]
!116
|[[జైతరణ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జైతరణ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సురేంద్ర గోయల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అవినాష్ గెహ్లాట్
|-
!117
|[[సోజాత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సోజాత్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నిరంజన్ ఆర్య
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శోభా చౌహాన్
|-
!118
|[[పాలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|భీమ్ రాజ్ భాటి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జ్ఞాన్‌చంద్ పరాఖ్
|-
!119
|[[మార్వార్ జంక్షన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మార్వార్ జంక్షన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఖుష్వీర్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కేసారం చౌదరి
|-
!120
|[[బాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|బద్రి రామ్ జఖర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పుష్పేంద్ర సింగ్
|-
!121
|[[సుమేర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుమేర్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హరి శంకర్ మేవారా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జోరారం కుమావత్
|-
| rowspan=&quot;10&quot; | [[జోధ్‌పూర్ జిల్లా|జోధ్‌పూర్]]
!122
|[[ఫలోడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫలోడి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రకాష్ ఛంగని
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పబ్బా రామ్ బిష్ణోయ్
|-
!123
|[[లోహావత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లోహావత్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|కిష్ణరామ్ బిష్ణోయ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గజేంద్ర సింగ్ ఖిమ్సర్
|-
!124
|[[షేర్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షేర్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మీనా కన్వర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బాబు సింగ్ రాథోడ్
|-
!125
|[[ఒసియన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒసియన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|దివ్య మదేర్నా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|భైరామ్ చౌదరి
|-
!126
|[[భోపాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భోపాల్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గీతా బర్వార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కంస మేఘవాల్
|-
!127
|[[సర్దార్‌పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్దార్‌పురా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[అశోక్ గెహ్లోట్|అశోక్ గెహ్లాట్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మహేంద్ర సింగ్ రాథోడ్
|-
!128
|[[జోధ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జోధ్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మనీషా పన్వర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అతుల్ భన్సాలీ
|-
!129
|[[సూరసాగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూర్‌సాగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|షాజాద్ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దేవేంద్ర జోషి
|-
!130
|[[లుని శాసనసభ నియోజకవర్గం|లుని]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మహేంద్ర బిష్ణోయ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జోగారం పటేల్
|-
!131
|[[బిలారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిలారా]] '''(ఎస్.సి)'''
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మోహన్ లాల్ కటారియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అర్జున్ లాల్ గార్గ్
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[జైసల్మేర్ జిల్లా|జైసల్మేర్]]
!132
|[[జైసల్మేర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జైసల్మేర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రూపరం
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఛోటూ సింగ్ భాటి
|-
!133
|[[పోకరన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పోకరన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సలేహ్ మొహమ్మద్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మహంత్ ప్రతాప్ పూరి
|-
| rowspan=&quot;7&quot; | [[బార్మర్ జిల్లా|బార్మర్]]
!134
|[[షియో శాసనసభ నియోజకవర్గం|షియో]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అమీన్ ఖాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|స్వరూప్ సింగ్ ఖరా
|-
!135
|[[బార్మర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బార్మర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మేవారం జైన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దీపక్ కర్వాసర
|-
!136
|[[బేటూ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేటూ]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[హరీష్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బలారామ్ మూంద్
|-
!137
|[[పచ్చపద్ర శాసనసభ నియోజకవర్గం|పచ్చపద్ర]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మదన్ ప్రజాపత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అరుణ్ చౌదరి
|-
!138
|[[శివానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|శివానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[మన్వేంద్ర సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హమీర్సింగ్ భయాల్
|-
!139
|[[గూఢ మలాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|గూడమలాని]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[సోనా రామ్|సోనా రామ్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కెకె విష్ణోయ్
|-
!140
|[[చోహ్తాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోహ్తాన్]]  (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పద్మారం మేఘవాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఆదురం మేఘ్వాల్
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[జలోర్ జిల్లా|జలోర్]]
!141
|[[అహోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అహోర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సరోజ్ చౌదరి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఛగన్ సింగ్ రాజ్‌పురోహిత్
|-
!142
|[[జాలోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జలోర్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రమిలా మేఘవాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జోగేశ్వర్ గార్గ్
|-
!143
|[[భిన్మల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భిన్మల్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సమర్జీత్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పూర రామ్ చౌదరి
|-
!144
|[[సంచోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంచోర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సుఖ్రామ్ బిష్ణోయ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దేవ్జీ పటేల్
|-
!145
|[[రాణివార శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాణివారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రతన్ దేవాసి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నారాయణ్ సింగ్ దేవల్
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[సిరోహి జిల్లా|సిరోహి]]
!146
|[[సిరోహి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిరోహి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సన్యం లోధా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఓతారం దేవాసి
|-
!147
|[[పింద్వారా-అబు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పింద్వారా-అబు]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|లీలా రామ్ గరాసియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సమరం గరాసియా
|-
!148
|[[రెయోడార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రెయోడార్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మోతీరామ్ కోలి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జగసి రామ్ కోలి
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | [[ఉదయ్‌పూర్ జిల్లా|ఉదయ్‌పూర్]]
!149
|[[గోగుండ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోగుండ]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మంగీ లాల్ గరాసియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రతాప్ లాల్ భీల్
|-
!150
|[[ఝడోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఝడోల్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హీరాలాల్ డాంగి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బాబులాల్ ఖరాడి
|-
!151
|[[ఖేర్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖేర్వారా]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|దయారామ్ పర్మార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నానాలాల్ ఆహ్రి
|-
!152
|[[ఉదయపూర్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయ్‌పూర్ రూరల్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వివేక్ కటారా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఫూల్ సింగ్ మీనా
|-
!153
|[[ఉదయపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయపూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గౌరవ్ వల్లభ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|తారాచంద్ జైన్
|-
!154
|[[మావిలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావిలి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పుష్కర్ లాల్ డాంగి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కె.జి. పలివాల్
|-
!155
|[[వల్లభనగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లభనగర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రీతీ శక్తావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఉదయ్ లాల్ డాంగి
|-
!156
|[[సాలంబర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాలంబర్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[రఘువీర్ మీనా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అమృత్ లాల్ మీనా
|-
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా, రాజస్థాన్|ప్రతాప్‌గఢ్]]
!157
|[[ధరియావాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధరియావాడ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నాగరాజ్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కన్హయ్య లాల్ మీనా
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[దుంగర్‌పూర్ జిల్లా|దుంగర్‌పూర్]]
!158
|[[దుంగర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దుంగర్‌పూర్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|గణేష్ ఘోగ్రా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|బన్సిలాల్ కటారా
|-
!159
|[[అస్పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అస్పూర్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాకేశ్ రోట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోపీ చంద్ మీనా
|-
!160
|[[సగ్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సగ్వారా]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|కైలాష్ కుమార్ భీల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శంకర్ దేచా
|-
!161
|[[చోరాసి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోరాసి (ఎస్.టి)]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[తారాచంద్ భగోరా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సుశీల్ కటారా
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[బన్స్వారా జిల్లా|బన్స్వారా]]
!162
|[[ఘటోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘటోల్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నానాలాల్ నినామా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మన్శంకర్ నినామా
|-
!163
|[[గర్హి శాసనసభ నియోజకవర్గం|గర్హి]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శంకర్ లాల్ చర్పోటా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కైలాష్ చంద్ర మీనా
|-
!164
|[[బన్స్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్స్వారా]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అర్జున్ సింగ్ బమ్నియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ధన్ సింగ్ రావత్
|-
!165
|[[బగిదోర శాసనసభ నియోజకవర్గం|బగిదొర]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[మహేంద్రజీత్ సింగ్ మాల్వియా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కృష్ణ కటారా
|-
!166
|[[కుషాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుషాల్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రమిలా ఖాడియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|భీమాభాయ్ దామోర్
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | [[చిత్తౌర్‌గఢ్ జిల్లా|చిత్తౌర్‌గఢ్]]
!167
|[[కపాసన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కపాసన్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శంకర్ లాల్ బైర్వా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అర్జున్ లాల్ జింగర్
|-
!168
|[[బిగున్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిగున్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజేంద్ర సింగ్ బిధురి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సురేష్ ధాకర్
|-
!169
|[[చిత్తోర్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిత్తోర్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సురేంద్ర సింగ్ జాదావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నర్పత్ సింగ్ రాజ్వీ
|-
!170
|[[నింబహేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నింబహేరా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[ఉదయ్ లాల్ అంజనా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శ్రీచంద్ కృప్లానీ
|-
!171
|[[బారి సద్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారి సద్రి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|బద్రీ లాల్ జాట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గౌతమ్ కుమార్
|-
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా, రాజస్థాన్|ప్రతాప్‌గఢ్]]
!172
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రామ్లాల్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హేమంత్ మీనా
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[రాజ్‌సమంద్ జిల్లా|రాజ్‌సమంద్]]
!173
|[[భీమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భీమ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సుదర్శన్ సింగ్ రావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హరి సింగ్ చౌహాన్
|-
!174
|[[కుంభాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుంభాల్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|యోగేంద్ర సింగ్ పర్మార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సురేంద్ర సింగ్ రాథోడ్
|-
!175
|[[రాజ్‌సమంద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌సమంద్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నారాయణ్ సింగ్ భాటి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దీప్తి కిరణ్ మహేశ్వరి
|-
!176
|[[నాథద్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాథద్వారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సి. పి. జోషి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విశ్వరాజ్ సింగ్ మేవార్
|-
| rowspan=&quot;7&quot; | [[భిల్వార జిల్లా|భిల్వారా]]
!177
|[[అసింద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అసింద్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హగమిలాల్ మేవారా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జబ్బర్ సింగ్ సంఖాల
|-
!178
|[[మండల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మండల్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రామ్లాల్ జాట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఉదయ్ లాల్ భదాన
|-
!179
|[[సహారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాజేంద్ర త్రివేది
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|లడు లాల్ పిట్లియా
|-
!180
|[[భిల్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|భిల్వారా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఓం నారాయణివాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విఠల్ శంకర్ అవస్తి
|-
!181
|[[షాపురా శాసనసభ నియోజకవర్గం (భిల్వారా జిల్లా)|షాపురా]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నరేంద్ర కుమార్ రాయ్గర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|లాలారామ్ బైర్వా
|-
!182
|[[జహజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జహజ్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ధీరజ్ గుర్జార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోపీచంద్ మీనా
|-
!183
|[[మండల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మండల్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వివేక్ ధాకర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోపాల్ లాల్ శర్మ
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[బుంది జిల్లా|బుంది]]
!184
|[[హిందోలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|హిందోలి]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అశోక్ చంద్నా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రభు లాల్ సైని
|-
!185
|[[కేశోరాయిపటన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కేశోరాయిపటన్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సి.ఎల్. ప్రేమి బైర్వ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|చంద్రకాంత మేఘవాల్
|-
!186
|[[బుంది శాసనసభ నియోజకవర్గం|బుంది]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|హరిమోహన్ శర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అశోక్ దొగరా
|-
| rowspan=&quot;6&quot; | [[కోట జిల్లా|కోట]]
!187
|[[పిపాల్డా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిపాల్డా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|చేతన్ పటేల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రేమ్‌చంద్ గోచార్
|-
!188
|[[సంగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగోడ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|భాను ప్రతాప్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హీరలాల్ నగర్
|-
!189
|[[కోటా నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోటా నార్త్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శాంతి కుమార్ ధరివాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రహ్లాద్ గుంజాల్
|-
!190
|[[కోటా సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోటా సౌత్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాఖీ గౌతమ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సందీప్ శర్మ
|-
!191
|[[లాడ్‌పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాడ్‌పురా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నైముద్దీన్ గుడ్డు
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కల్పనా దేవి
|-
!192
|[[రామ్‌గంజ్ మండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|రామ్‌గంజ్ మండి]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|మహేంద్ర రాజోరియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మదన్ దిలావర్
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[బరన్ జిల్లా|బరన్]]
!193
|[[అంట శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంట]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రమోద్ జైన్ భయ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కన్వర్ లాల్ మీనా
|-
!194
|[[కిషన్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గంజ్]] (ఎస్.టి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నిర్మలా సహరియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|లలిత్ మీనా
|-
!195
|[[బరన్-అత్రు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరన్-అత్రు]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|పనచంద్ మేఘ్వాల్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాధేషయం బైర్వా
|-
!196
|[[ఛబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఛబ్రా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|కరణ్ సింగ్ రాథోడ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రతాప్ సింగ్ సింఘ్వి
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[ఝలావర్ జిల్లా|జలావర్]]
!197
|[[దాగ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|డాగ్]] (ఎస్.సి)
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|చేత్రాజ్ గెహ్లాట్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కలురామ్ మేఘ్వాల్
|-
!198
|[[ఝల్రాపటన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఝల్రాపటన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రామ్ లాల్ చౌహాన్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[వసుంధర రాజే]]
|-
!199
|[[ఖాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|ఖాన్‌పూర్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సురేష్ గుర్జార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నరేంద్ర నాగర్
|-
!200
|[[మనోహర్ ఠాణా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనోహర్ ఠానా]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|నేమి చంద్ మీనా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|గోవింద్ రాణిపురియా
|}

== సర్వేలు, పోల్స్ ==

=== అభిప్రాయ సేకరణలు ===
 
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px;&quot;
|+సీట్ల  భాగస్వామ్యం
!rowspan=&quot;2&quot;|పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రచురించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
ఎర్రర్
! rowspan=&quot;2&quot; |నమూనా సైజు
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|style=&quot;background:gray;&quot;|
!rowspan=&quot;2&quot;|మెజారిటీ
|-
! [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
! [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
! ఇతరులు
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;July opinion poll&quot; /&gt;
|2023 జులై 25
|±3–5%
|14,085
|78-88
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''109-119'''
|1-7
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|'''BJP'''
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;October opinion poll&quot; /&gt;
|2023 అక్టోబరు 9
|±3–5%
|30,044
|59-69
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''127-137'''
|2-7
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;November opinion poll&quot;&gt;{{Cite web |date=2023-11-04 |title=Rajasthan Election Opinion Poll: 'Revolving Door' Trend Likely To Continue As BJP Gives Tough F |url=https://news.abplive.com/elections/rajasthan-election-opinion-poll-2023-abp-cvoter-survey-vote-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-congress-bsp-aap-1640483 |access-date=2023-11-05 |website=news.abplive.com|archive-date=5 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231105154702/https://news.abplive.com/elections/rajasthan-election-opinion-poll-2023-abp-cvoter-survey-vote-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-congress-bsp-aap-1640483 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|2023 నవంబరు 4
|±3–5%
|63,516
|67-77
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''114-124'''
|5-13
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|}

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px;&quot;
|+ఓట్ల భాగస్వామ్యం
!rowspan=&quot;2&quot;|పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రచురించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; |మార్జిన్
ఎర్రర్
! rowspan=&quot;2&quot; |నమూనా సైజు
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|style=&quot;background:gray;&quot;|
!rowspan=&quot;2&quot;|లీడ్
|-
![[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
![[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
!ఇతరులు
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;July opinion poll&quot;&gt;{{Cite web|title=ABP-CVoter Survey For Rajasthan Projects Majority For BJP, Though Congress Vote Share Is Up|url=https://news.abplive.com/elections/abp-rajasthan-cvoter-survey-first-snap-poll-for-rajasthan-projects-majority-for-bjp-congress-vote-share-up-seat-projection-bjp-congress-bsp-1618839|accessdate=27 July 2023|work=ABP Live}}&lt;/ref&gt;
|2023 జులై 25
|±3–5%
|14,085
|41%
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''45.8%'''
|13.2%
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|'''4.8%'''
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;October opinion poll&quot;&gt;{{Cite web |title=Rajasthan Election Opinion Poll: BJP Likely To Wrest Back State As 'Revolving Door' Trend Set To Continue |url=https://news.abplive.com/elections/rajasthan-election-opinion-poll-2023-abp-cvoter-survey-vote-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-aap-congress-1634709 |accessdate=27 July 2023 |work=ABP Live |archive-date=10 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231010063641/https://news.abplive.com/elections/rajasthan-election-opinion-poll-2023-abp-cvoter-survey-vote-seat-sharing-kaun-banega-mukhyamantri-bjp-aap-congress-1634709 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|2023 అక్టోబరు 9
|±3–5%
|30,044
|42%
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''46%'''
|12%
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''4%'''
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ &lt;ref name=&quot;November opinion poll&quot; /&gt;
|2023 నవంబరు 4
|±3–5%
|63,516
|41.7%
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''44.8%'''
|13.5%
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''3.1%'''
|}

=== ఎగ్జిట్ పోల్స్ ===
ఎగ్జిట్ పోల్స్ 30 నవంబర్ 2023న విడుదలయ్యాయి.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite news |date=2023-11-30 |title=BJP to wrest power from Congress in Rajasthan, predicts poll of exit polls |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/exit-polls-give-edge-to-bjp-in-rajasthan-but-no-clear-majority-for-any-party/articleshow/105632508.cms |access-date=2023-11-30 |issn=0971-8257 |archive-date=30 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231130212502/https://timesofindia.indiatimes.com/india/exit-polls-give-edge-to-bjp-in-rajasthan-but-no-clear-majority-for-any-party/articleshow/105632508.cms |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Ashok Gehlot Likely To Lose Power In Rajasthan, Shows NDTV Poll Of Polls |url=https://www.ndtv.com/india-news/advantage-bjp-in-rajasthan-ashok-gehlot-may-lose-power-show-2-exit-polls-4621698 |access-date=2023-11-30 |website=NDTV.com |archive-date=1 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231201022725/https://www.ndtv.com/india-news/advantage-bjp-in-rajasthan-ashok-gehlot-may-lose-power-show-2-exit-polls-4621698 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-11-30 |title=Rajasthan Exit Poll Results: BJP Win Predicted as State Set to Stick to Flip-flop Formula |url=https://www.news18.com/elections/exit-poll-results-rajasthan-to-stick-to-tradition-of-alternating-govts-as-pollsters-predict-bjp-win-8683766.html |access-date=2023-11-30 |website=News18}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| style=&quot;background:gray;&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |Majority
|-
![[Indian National Congress|INC+]]
![[Bharatiya Janata Party|BJP]]
!Others
|-
|ఏబీపీ న్యూస్-సీవోటర్ 
|71-91
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''94-114'''
|9-19
!Hung
|-
|ఇండియా టుడే-యాక్సిస్ మై ఇండియా
|bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; |'''86-106'''
|80-100
|9-18
!Hung
|-
|'టీవీ9 భరతవర్ష్-పోల్‌స్ట్రాట్
|90-100
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''100-110'''
|5-15
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|రిపబ్లిక్ టీవీ-మ్యాట్రిజ్
|65-75
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''115-130'''
|12-19
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|టైమ్స్ నౌ-ఈటీజీ
|56-72
|bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''108-128'''
|13-21
|bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|జన్ కీ బాత్
|62-85
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''100-122'''
|14-15
|bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|ఇండియా టీవీ-సి.ఎన్.ఎక్స్.
|bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; |'''94-104'''
|80-90
|14-18
!Hung
|-
|న్యూస్24-టుడేస్ చాణక్య
|bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; |'''101'''
|89
|9
|bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; |'''INC'''
|-
|పి-మార్క్
|69-91
|bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''105-125'''
|5-15
|bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
|దైనిక్ భాస్కర్
|85-95
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''98-105'''
|10-15
!Hung
|-
!పోల్స్ పోల్&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;
!85
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''105'''
!10
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|-
!వాస్తవ ఫలితం
!71
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''115'''
!14
|bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |'''BJP'''
|}

== ఫలితాలు ==

=== పార్టీల వారీగా ఫలితాలు ===
{{Pie chart
| thumb = right
| caption = పార్టీల వారీగా ఓట్ల వాటా
| other = 
| label1 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| value1 = 41.69
| color1 = {{party color|saffron}}
| label2 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| value2 = 39.53
| color2 = {{party color|light blue}}
| label3 = [[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ]]
| value3 = 2.39
| color3 = {{party color|Rashtriya Loktantrik Party}}
| label4 = [[భారత్ ఆదివాసీ పార్టీ]]
| value4 = 2.33
| color4 = {{party color|Bharat Adivasi Party}}
| label5 = [[బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
| value5 = 1.82
| color5 = {{party color|Bahujan Samaj Party}}
| label6 = ఇతరులు
| value6 = 12.24
| color6 = {{party color|Others}}
}}
{{Pie chart
| thumb = right
| caption = కూటమి వారీగా సీట్ల వాటా
| label1 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| value1 = 57.5
| color1 = {{party color|Bharatiya Janata Party}}
| label2 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్+]]
| value2 = 35.5
| color2 = {{party color|Indian National Congress}}
| label3 = [[భారత్ ఆదివాసీ పార్టీ]]
| value3 = 1.51
| color3 = {{party color|Bharat Adivasi Party}}
| label4 = [[బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
| value4 = 1.00
| color4 = {{party color|Bahujan Samaj Party}}
| label5 = [[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ]]
| value5 = 0.5
| color5 = {{party color|Rashtriya Loktantrik Party}}
| label6 = [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]]
| value6 = 4.02
| color6 = {{party color|Independent (politician)}}
}}
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+ఆధారం&lt;ref name=&quot;Rajasthan Election Results 2023: Full list of winners&quot;&gt;{{cite news|last1=India Today|title=Rajasthan Election Results 2023: Full list of winners|url=https://www.indiatoday.in/elections/story/rajasthan-election-results-2023-full-list-of-winners-2471236-2023-12-03|accessdate=12 December 2023|date=4 December 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231212114953/https://www.indiatoday.in/elections/story/rajasthan-election-results-2023-full-list-of-winners-2471236-2023-12-03|archivedate=12 December 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Rajasthan Election Result 2023: Constituency-wise full list of BJP, Congress, BSP and RLP winners&quot;&gt;{{cite news|last1=India TV|first1=|last2=|title=Rajasthan Election Result 2023: Constituency-wise full list of BJP, Congress, BSP and RLP winners|url=https://www.indiatvnews.com/rajasthan/rajasthan-assembly-election-results-2023-complete-winners-list-constituency-wise-with-names-2023-12-03-905390|accessdate=12 December 2023|work=|date=3 December 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231212115222/https://www.indiatvnews.com/rajasthan/rajasthan-assembly-election-results-2023-complete-winners-list-constituency-wise-with-names-2023-12-03-905390|archivedate=12 December 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
!colspan=&quot;10&quot;|[[File:India Rajasthan Vidhan Sabha Results December 2023.svg]]
|-
!colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;2&quot;|పార్టీ
!colspan=&quot;3&quot;|జనాదరణ పొందిన ఓటు
!colspan=&quot;3&quot;|సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!±[[శాతం పాయింట్|pp]]
!పోటీ చేసిన స్థానాలు
!గెలుపు
!'''+/−'''
|-
|{{Party color cell|Bharatiya Janata Party}}
|colspan=&quot;3&quot;|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|'''16,608,741'''
|41.70
|{{Increase}} 2.93
|200
|115
|{{increase}} 42
|-
|rowspan=&quot;3&quot; {{Party color cell|Indian National Congress}}
!rowspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC+]]
|{{Party color cell|Indian National Congress}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|15,763,069
|39.58
|{{increase}}0.28
|199
|70
|{{decrease}} 30
|-
|{{Party color cell|Rashtriya Lok Dal}}
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|రాష్ట్రీయ లోకదళ్]]
|81,878
| 0.21
|{{decrease}}0.12
| 1
|1
| {{Steady}}
|-
|colspan=&quot;3&quot;style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|మొత్తం
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|15,844,947
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|39.79
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|{{increase}}0.16
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|200
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|71
|style=&quot;background:#E5F8FF&quot;|{{decrease}} 30
|-
|bgcolor=#FF0000|
|colspan=&quot;3&quot;|[[భారత్ ఆదివాసీ పార్టీ|భారత ఆదివాసీ పార్టీ]]
|929,969
|2.33
|{{Increase}}2.33
|27
|3
|{{increase}} 3
|-
|{{Party color cell|Bahujan Samaj Party}}
|colspan=&quot;3&quot;|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
|721,554
|1.81
|{{decrease}}2.22
|184
|2
|{{decrease}} 4
|-
|rowspan=&quot;3&quot; {{Party color cell|Rashtriya Loktantrik Party}}
!rowspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#E8E688&quot;|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ|RLP+]]
|{{Party color cell|Rashtriya Loktantrik Party}}
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ]]
|946,209
|2.38
|{{decrease}}0.02
|78
|1
|{{decrease}} 2
|-
|{{Party color cell|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}
|[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)]]
|355,259
|0.89
|{{increase}}0.89
|56
|0
| {{Steady}}
|-
|colspan=&quot;3&quot;style=&quot;background:#E8E688&quot;|మొత్తం
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|1,301,468
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|3.27
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|{{increase}}0.87
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|134
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|1
|style=&quot;background:#E8E688&quot;|{{decrease}} 2
|-
|{{Party color cell|Other}}
|colspan=&quot;3&quot;|ఇతర పార్టీలు
|1,445,687
|3.62
|{{decrease}} 0.77
|452
|{{Dash}}
|{{decrease}} 4
|-
|{{Party color cell|Independent (politician)}}
|colspan=&quot;3&quot;|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2023-12-06 |title=Independent MLAs in Rajasthan 2023 Assembly Elections - The News Dispatcher |url=https://thenewsdispatcher.in/independent-mlas-in-rajasthan-2023-assembly/ |access-date=2023-12-06 |archive-date=7 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207180235/https://thenewsdispatcher.in/independent-mlas-in-rajasthan-2023-assembly/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|2,950,608
|7.41
| {{decrease}} 2.06
|734
|8
|{{decrease}} 5
|-
|bgcolor=&quot;Black&quot;|
|colspan=&quot;3&quot;|[[నోటా]]
|383,107
|0.96
|{{Decrease}}0.35
!colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;|
|-
!colspan=&quot;4&quot;|మొత్తం
!39,830,823
!100
! - 
!1875
!200
!-
|-
|colspan=&quot;10&quot;|
|-
!colspan=&quot;10&quot;|ఓట్ల గణాంకాలు
|-
|colspan=&quot;4&quot;|చెల్లుబడి ఓట్లు
|39,830,823
|99.89
!colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;|
|-
|colspan=&quot;4&quot;|చెల్లని ఓట్లు
|43,783
|0.11
|-
|colspan=&quot;4&quot;|'''పోలైన ఓట్లు/ఓటింగ్ శాతం'''
|'''39,874,606'''
|'''75.33'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|గైర్హాజరులు
|13,056,546
|24.67
|-
|colspan=&quot;4&quot;|'''నమోదిత ఓటర్లు'''
|'''52,931,152'''
|style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;|
|-
|}

=== జిల్లాల వారీగా ఫలితాలు ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|జిల్లా
!rowspan=&quot;2&quot;|సీట్లు
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|bgcolor=&quot;{{party color|Others}}&quot;|
|-
![[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
![[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC+]]
!ఇతరులు
|-
|[[శ్రీ గంగానగర్ జిల్లా|శ్రీ గంగానగర్]]
!6
|2
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|4
|0
|-
|[[హనుమాన్‌గఢ్ జిల్లా|హనుమాన్‌గఢ్]]
!5
|1
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|3
|1
|-
|[[బికనీర్ జిల్లా|బికనీర్]]
!7
|style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;|6
|1
|0
|-
|[[చురు జిల్లా|చురు]]
!6
|1
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|4
|1
|-
|[[ఝున్‌ఝును జిల్లా|ఝున్‌ఝును]]
!7
|2
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|5
|0
|-
|[[సికార్ జిల్లా|సికార్]]
!8
|3
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|5
|0
|-
|[[జైపూర్ జిల్లా|జైపూర్]]
!19
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;| 12 
|7
|0
|-
|[[ఆల్వార్ జిల్లా|ఆల్వార్]]
!11
|5
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white; |6
|0
|-
|[[భరత్‌పూర్ జిల్లా|భరత్‌పూర్]]
!7
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|5
|1
|1
|-
|[[ధౌల్‌పూర్ జిల్లా|ధౌల్‌పూర్]]
!4
|0
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}} ; color:white;”|3
|1
|-
|[[కరౌలి జిల్లా|కరౌలి]]
!4
|2
|2
|0
|-
|[[దౌస జిల్లా|దౌసా]]
!5
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;| 4
|1
|0
|-
|[[సవై మధోపూర్ జిల్లా|సవై మధోపూర్]]
!4
|2
|2
|0
|-
|[[టోంక్ జిల్లా|టోంక్]]
!4
|2
|2
|0
|-
|[[అజ్మీర్ జిల్లా|అజ్మీర్]]
!8
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|7
|1
|0
|-
|[[నాగౌర్ జిల్లా|నాగౌర్]]
!10
|4
|4
|2
|-
|[[పాలీ జిల్లా|పాలీ]]
!6
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|5
|1
|0
|-
|[[జోధ్‌పూర్ జిల్లా|జోధ్‌పూర్]]
!10
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|8
|2
|0
|-
|[[జైసల్మేర్ జిల్లా|జైసల్మేర్]]
!2
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|2 
|0
|0
|-
|[[బార్మర్ జిల్లా|బార్మర్]]
!7
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|4
|1
|2
|-
|[[జలోర్ జిల్లా|జలోర్]]
!5
|2
|2
|1
|-
|[[సిరోహి జిల్లా|సిరోహి]]
!3
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|2 
|1
|0
|-
|[[ఉదయ్‌పూర్ జిల్లా]]
!8
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|6
|2
|0
|-
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా (రాజస్థాన్)|ప్రతాప్‌గఢ్]]
!2
|1
|0
|1
|-
|[[దుంగర్‌పూర్ జిల్లా|దుంగర్‌పూర్]]
!4
|1
|1
|style=&quot;background:{{party color|Others}};|2
|-
|[[బన్‌స్వార జిల్లా|బన్‌స్వార]]
!5
|1
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;|4
|0
|-
|[[చిత్తౌర్‌గఢ్ జిల్లా|చిత్తౌర్‌గఢ్]]
!5
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|4
|0
|1
|-
|[[రాజ్‌సమంద్ జిల్లా|రాజ్‌సమంద్]]
!4
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|4
|0
|0
|-
|[[భిల్వార జిల్లా|భిల్వార]]
!7
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|6
|0
|1
|-
|[[బుంది జిల్లా|బుంది]]
!3
|0
|style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;|3
|0
|-
|[[కోట జిల్లా|కోట]]
!6
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|4
|2
|0
|-
|[[బరన్ జిల్లా|బరన్]]
!4
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|4
|0
|0
|-
|[[ఝలావర్ జిల్లా|ఝలావర్]]
!4
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;|3
|1
|0
|-
!మొత్తం
!200
!115
!70
!14
|-
|}

== ఎన్నికైన సభ్యుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ఆధారం:&lt;ref name=&quot;Rajasthan Election Results 2023: Full list of winners&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rajasthan Election Result 2023: Constituency-wise full list of BJP, Congress, BSP and RLP winners&quot;/&gt;
!colspan=&quot;2&quot;|నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;5&quot; |విజేత
! colspan=&quot;5&quot; |రన్నర్ అప్
!rowspan=&quot;2&quot;data-sort-type=&quot;number&quot;|మార్జిన్
|-
!సంఖ్య
!పేరు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!data-sort-type=&quot;number&quot; |ఓట్లు
!%
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!data-sort-type=&quot;number&quot; |ఓట్లు
!%
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[శ్రీ గంగానగర్ జిల్లా]]
|-
! 1
|[[సాదుల్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాదుల్‌షహర్]]
|గుర్వీర్ సింగ్ బ్రార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|74,433
|37.58
|ఓం బిష్ణోయీ
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}
|58,973
|29.77
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |15,460
|-
! 2
|[[గంగానగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గంగానగర్]]
|జయదీప్ బిహానీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|81,001
|44.66
|కరుణ అశోక్ చందక్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}
|51,222
|28.24
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; | 29,779
|-
! 3
|[[కరణ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరణ్‌పూర్]]
|[[రూపిందర్ సింగ్ కూనర్]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|94,950
|48.55
|సురేందర్ పాల్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|83,667
|42.78
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |11,283
|-
!4
|[[సూరత్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూరత్‌గఢ్]]
|దుంగర్ రామ్ గెదర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,16,841
|55.87
|రాంప్రతాప్ కసానియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|66,382
|31.74
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |50,459
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[అనుప్‌గఢ్ జిల్లా]]
|-
!5
|[[రాయ్‌సింగ్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌సింగ్‌నగర్]] (ఎస్.సి)
|సోహన్ లాల్ నాయక్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|79,586
|37.08
|బల్వీర్ సింగ్ లూత్రా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|65,561
|30.54
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |14,025
|-
!6
|[[అనుప్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అనుప్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|[[సిమ్లా దేవి]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,02,746
|53.18
|సంతోష్ బావరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|64,865
|33.58
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |37,881
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[హనుమాన్‌గఢ్ జిల్లా]]
|-
!7
|[[సంగరియా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగారియా]]
|అభిమన్యు పూనియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|98,341
|47.4
|గురుదీప్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|56,331
|27.15
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |42,010
|-
!8
|[[హనుమాన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హనుమాన్‌గఢ్]]
|గణేష్ రాజ్ బన్సాల్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}
|89,323
|37.03
|అమిత్ సాహు
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|79,625
|33.01
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}};&quot; |9,698
|-
!9
|[[పిలిబంగా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిలిబంగా]] (ఎస్.సి)
|వినోద్ కుమార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,43,091
|57.84
|ధర్మేంద్ర కుమార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|87,818
|35.5
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |55,273
|-
!10
|[[నోహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోహర్]]
|అమిత్ చాచన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,03,623
|43.22
|అభిషేక్ మటోరియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,02,728
|42.85
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |895
|-
!11
|[[భద్ర శాసనసభ నియోజకవర్గం|భద్ర]]
|సంజీవ్ కుమార్ బేనివాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,02,748
|44.68
|బల్వాన్ పూనియా
|{{Party name with color|Communist Party of India (Marxist)}}
|1,01,616
|44.19
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; | 1,132
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[బికనీర్ జిల్లా]]
|-
!12
|[[ఖజువాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖజువాలా]] (ఎస్.సి)
|విశ్వనాథ్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|91,276
|51.47
|గోవింద్ రామ్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|73,902
|41.67
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |17,374
|-
!13
|[[బికనీర్ వెస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బికనీర్ వెస్ట్]]
|జేతానంద్ వ్యాస్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|98,648
|54.51
|బులాకీ దాస్ కల్లా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|78,454
|43.35
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |20,194
|-
!14
|[[బికనీర్ ఈస్ట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బికనేర్ ఈస్ట్]]
|[[సిద్ధి కుమారి]]
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|89,917
|53.07
|యశ్పాల్ గెహ్లాట్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|70,614
|41.68
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |19,303
|-
!15
|[[కోలాయత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోలాయత్]]
|అన్షుమాన్ సింగ్ భాటి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,01,093
|50.04
|భన్వర్ సింగ్ భాటి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|68,160
|33.74
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |32,933
|-
!16
|[[లుంకరన్‌సర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లుంకరన్సర్]]
|సుమిత్ గోదారా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,01,093
|50.04
|రాజేంద్ర మూండ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|68,160
|33.74
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |8,869
|-
!17
|[[దున్‌గార్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దున్‌గర్‌గఢ్]]
|తారాచంద్ సరస్వత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|65,690
|32.55
|మంగళారం గోదార
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|57,565
|28.52
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |8,125
|-
!18
|[[నోఖా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నోఖా]]
|సుశీల రామేశ్వర్ దూది
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|83,215
|38.87
|బిహారీ లాల్ బిష్ణోయ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|75,066
|35.06
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |8,149
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[చురు జిల్లా]]
|-
!19
|[[సాదుల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాదుల్పూర్]]
|మనోజ్ కుమార్
|{{Party name with color|Shiv Sena}}
|64,368
|32.92
|కృష్ణ పూనియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|61,794
|31.6
| style=&quot;background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}; color:white;&quot; |2,574
|-
!20
|[[తారానగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తారానగర్]]
|నరేంద్ర బుడానియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,08,236
|49.52
|రాజేంద్ర రాథోడ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|97,891
|44.78
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |10,345
|-
!21
|[[సర్దార్‌షహర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్దార్‌షహర్]]
|అనిల్ కుమార్ శర్మ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|99,582
|42.27
|రాజకరణ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}
|77,250
|32.79
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |22,332
|-
!22
|[[చురు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చురు]]
|హర్లాల్ సహారన్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|99,432
|50.05
|రఫీక్ మండెలియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|92,558
|46.59
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |6,874
|-
!23
|[[రతన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రతన్‌గఢ్]]
|పూసారం గోదార
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,09,383
|53.69
|అభినేష మహర్షి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|79,720
|39.13
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |29,663
|-
!24
|[[సుజన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుజన్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|మనోజ్ కుమార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|86,790
|43.18
|సంతోష్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|84,337
|41.96
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |2,453
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ఝున్‌ఝును జిల్లా]]
|-
!25
|[[పిలానీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిలాని]] (ఎస్.సి)
|బ్రిజేంద్ర సింగ్ ఓలా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|86,798
|44.48
|నిషీత్ కుమార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|57,935
|29.69
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |28,863
|-
!26
|[[సూరజ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూరజ్‌గఢ్]]
|శర్వణ్ కుమార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,15,684
|57.74
|సంతోష్ అహ్లావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|78,270
|39.07
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |37,414
|-
!27
|[[ఝుంఝును శాసనసభ నియోజకవర్గం|జుంఝును]]
|బ్రిజేంద్ర సింగ్ ఓలా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|86,798
|44.48
|నిషీత్ కుమార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|57,935
|29.69
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |28,863
|-
!28
|[[మాండవ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మాండవ]]
|రీటా చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|98,747
|53.31
|నరేంద్ర కుమార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|80,030
|43.21
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |18,717
|-
!29
|[[నవాల్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నవాల్‌ఘర్]]
|విక్రమ్ సింగ్ జఖాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,12,037
|53.96
|రాజ్‌కుమార్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|88,857
|42.8
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |23,180
|-
!30
|[[ఉదయపూర్వతి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయపూర్వతి]]
|భగవానా రామ్ సైనీ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|68,399
|34.36
|శుభకరన్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|67,983
|34.15
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |416
|-
!31
|[[ఖేత్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖేత్రి]]
|ధరంపాల్ గుర్జర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|70,597
|41.82
|మనోజ్ ఘుమారియా
|{{Party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|61,483
|36.42
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |9,114
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[సికార్ జిల్లా]]
|-
!32
|[[ఫతేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|హకం అలీ ఖాన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|84,194
|46.38
|శరవణ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|58,201
|32.06
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |25,993
|-
!33
|[[లచ్మాన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లచ్మాన్‌గఢ్]]
|గోవింద్ సింగ్ దోతస్రా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,13,304
|52.51
|సుభాష్ మహారియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|94,334
|43.72
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |18,970
|-
!34
|[[ధోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధోడ్]] (ఎస్.సి)
|గోర్ధన్ వర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|85,543
|42.30
|పేమా రామ్
|{{Party name with color|Communist Party of India (Marxist)}}
|72,165
|35.69
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |13,378
|-
!35
|[[సికార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సికార్]]
|రాజేంద్ర పరీక్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|97,161
|45.50
|రతన్ లాల్ జలధారి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|67,123
|31.43
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |30,038
|-
!36
|[[దంతా రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దంతా రామ్‌గఢ్]]
|వీరేంద్ర సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|99,413
|45.03
|గజానంద్ కుమావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|91,416
|41.41
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |7,997
|-
!37
|[[ఖండేలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖండేలా]]
|సుభాష్ మీల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,14,236
|56.00
|మహదేవ్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|71,597
|35.10
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |42,639
|-
!38
|[[నీమ్ క థానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నీమ్ క థానా]]
|సురేష్ మోడీ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|1,05,878
|53.56
|ప్రేమ్ సింగ్ బజోర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|72,788
|36.82
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |33,090
|-
!39
|[[శ్రీమాధోపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|శ్రీమాధోపూర్]]
|జబరు సింగ్ ఖర్రా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|81,080
|41.28
|దీపేంద్ర సింగ్ షెకావత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|66,621
|33.92
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |14,459
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[జైపూర్ జిల్లా]]
|-
!40
|[[కోట్‌పుట్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోట్‌పుట్లీ]]
|హన్సరాజ్ పటేల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|67,716
|38.37
|రాజేందర్ సింగ్ యాదవ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}
|67,395
|38.19
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |321
|-
!41
|[[విరాట్‌నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|విరాట్‌నగర్]]
|కుల్దీప్ ధంకడ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|83,262
|46.88
|ఇంద్రజ్ సింగ్ గుర్జార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|65,673
|36.98
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |17,589
|-
!42
|[[షాపురా శాసనసభ నియోజకవర్గం (జైపూర్ జిల్లా)|షాపురా]]
|మనీష్ యాదవ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,24,072
|62.34
|అలోక్ బెనివాల్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|59,164
|29.73
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |64,908
|-
!43
|[[చోము శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోము]]
|శిఖా మీల్ బరాలా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|85,746
|40.15
|రామ్ లాల్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|80,051
|37.48
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |5,695
|-
!44
|[[ఫులేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫులేరా]]
|విద్యాధర్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,12,244
|54.49
|నిర్మల్ కుమావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|85,346
|41.43
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |26,898
|-
!45
|[[డూడు శాసనసభ నియోజకవర్గం|డూడు]] (ఎస్.సి)
|[[ప్రేమ్ చంద్ బైర్వా]]
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,16,561
|57.73
|బాబూలాల్ నగర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|80,818
|40.02
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |35,743
|-
!46
|[[జోత్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|జోత్వారా]]
|రాజ్యవర్ధన్ సింగ్ రాథోడ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,47,913
|47.75
|అభిషేక్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,746
|31.55
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |50,167
|-
!47
|[[అంబర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబర్]]
|ప్రశాంత్ శుక్లా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,08,914
|48.04
|సతీష్ పూనియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|99,822
|44.03
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |9,092
|-
!48
|[[జామ్వా రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జామ్వా రామ్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|మహేంద్ర పాల్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|100,041
|55.67
|గోపాల్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|61,614
|34.29
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |38,427
|-
!49
|[[హవా మహల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హవా మహల్]]
|బల్ముకుంద్ ఆచార్య
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|95,989
|49.18
|ఆర్ఆర్ తివారీ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|95,015
|48.68
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |974
|-
!50
|[[విద్యాధర్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|విద్యాధర్ నగర్]]
|[[దియా కుమారి]]
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|158,516
|63.80
|సీతారాం అగర్వాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|87,148
|35.07
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |71,368
|-
!51
|[[సివిల్ లైన్స్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సివిల్ లైన్స్]]
|గోపాల్ శర్మ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|98,661
|56.88
|ప్రతాప్ సింగ్ ఖచరియావాస్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|70,332
|40.55
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |28,329
|-
!52
|[[కిషన్‌పోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌పోల్]]
|అమీనుద్దీన్ కాగ్జీ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|76,611
|51.46
|చంద్ర మనోహర్ బట్వారా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|69,555
|46.72
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |7,056
|-
!53
|[[ఆదర్శ్ నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|ఆదర్శ్ నగర్]]
|రఫీక్ ఖాన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,03,421
|52.18
|రవి కుమార్ నయ్యర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|89,348
|45.08
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |14,073
|-
!54
|[[మాళవియా నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|మాళవియా నగర్]]
|కాళీ చరణ్ సరాఫ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|92,506
|60.62
|అర్చన శర్మ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|57,012
|37.36
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |35,494
|-
!55
|[[సంగనేర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగనేర్]] 
|[[భజన్ లాల్ శర్మ]]
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,45,162
|58.44
|పుష్పేంద్ర భరద్వాజ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,081
|39.08
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |48,081
|-
!56
|[[బగ్రు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బగ్రు]] (ఎస్.సి)
|కైలాష్ చంద్ వర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,45,170
|56.54
|గంగా దేవి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|99,920
|38.92
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |45,250
|-
!57
|[[బస్సీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బస్సీ]] (ఎస్.టి)
|లక్ష్మణ్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|88,043
|47.37
|చంద్రమోహన్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,729
|43.97
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |6,314
|-
!58
|[[చక్సు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చక్సు]] (ఎస్.సి)
|రామావతార్ బైర్వ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,04,064
|58.94
|వేద్ ప్రకాష్ సోలంకి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|54,684
|30.97
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |49,380
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ఆల్వార్ జిల్లా]]
|-
!59
|[[తిజారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిజారా]]
|మహంత్ బాలక్‌నాథ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,10,209
|49.03
|ఇమ్రాన్ ఖాన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,04,036
|46.28
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |6,173
|-
!60
|[[కిషన్‌గఢ్ బాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గఢ్ బాస్]]
|దీప్‌చంద్ ఖైరియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|91,916
|45.48
|రాంహెత్ సింగ్ యాదవ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,420
|40.29
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |10,496
|-
!61
|[[ముండావర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ముండావర్]]
|లలిత్ యాదవ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,05,735
|57.83
|మంజీత్ ధరంపాల్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|70,111
|38.35
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |35,624
|-
|62
|[[బెహ్రోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెహ్రోర్]]
|జస్వంత్ సింగ్ యాదవ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|70,400
|40.03
|బల్జీత్ యాదవ్
|{{Party name with color|Rashtriya Janata Sena|shortname=RJS}}
|53,177
|30.24
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |17,223
|-
|63
|[[బన్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్సూర్]]
|దేవి సింగ్ షెకావత్
|{{Party name with color|Bhartiya Janata Party}}
|61,605
|33.84
|రోహితాష్ కుమార్
|{{Party name with color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}
|54,185
|29.77
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |7,420
|-
!64
|[[తనగజి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తనగజి]]
|కాంతి ప్రసాద్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|67,350
|39.9
|హేమ్ సింగ్ భదానా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|65,411
|38.75
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |1,939
|-
!65
|[[అల్వార్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అల్వార్ రూరల్]] (ఎస్.సి)
|[[టికా రామ్ జుల్లీ]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,06,584
|55.21
|జైరామ్ జాతవ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,251
|41.31
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |27,333
|-
!66
|[[అల్వార్ అర్బన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అల్వార్ అర్బన్]]
|సంజయ్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|90,504
|51.46
|అజయ్ అగర్వాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|81,417
|46.3
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |9,087
|-
!67
|[[రామ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రామ్‌గఢ్]]
|[[జుబేర్ ఖాన్]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|93,765
|44.4
|సుఖవంత్ సింగ్
|{{Party name with color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}

|74,069
|35.08
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |19,696
|-
!68
|[[రాజ్‌గఢ్ లక్ష్మణ్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌గఢ్ లక్ష్మణ్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|మంగేలాల్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|93,459
|50.25
|బన్నా రామ్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|70,892
|38.11
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |22,567
|-
!69
|[[కతుమర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కతుమర్]] (ఎస్.సి)
|రమేష్ ఖించి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|79,756
|48.52
|సంజన జాతవ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|79,347
|48.27
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |409
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[భరత్‌పూర్ జిల్లా]]
|-
!70
|[[కమాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కమాన్]]
|నౌక్షం :ఛౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|78,646
|37.81
|ముక్త్యార్ అహ్మద్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|64,740
|31.13
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |13,906
|-
!71
|[[నగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నగర్]]
|జవహర్ సింగ్ బేధం
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|75,579
|37.52
|వాజిబ్ అలీ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|74,048
|36.76
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |1,531
|-
!72
|[[దీగ్-కుమ్హెర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దీగ్-కుమ్హెర్]]
|శైలేష్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|89,063
|50.09
|విశ్వేంద్ర సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|81,168
|45.65
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |7,895
|-
!73
|[[భరత్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|భరత్‌పూర్]]
|సుభాష్ గార్గ్
|{{Party name with color|Rashtriya Lok Dal}}

|81,878
|43.26
|విజయ్ బన్సాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|76,491
|40.41
| style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Lok Dal}}; color:white;&quot; |5,387
|-
!74
|[[నాద్‌బాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాద్‌బాయి]]
|జగత్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,795
|50.15
|జోగిందర్ సింగ్ అవానా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|88,028
|42.53
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |15,767
|-
!75
|[[వీర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వీర్]] (ఎస్.సి)
|బహదూర్ సింగ్ కోలీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|94,056
|49.78
|[[భజన్ లాల్ జాతవ్]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|87,084
|46.09
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |6,972
|-
!76
|[[బయానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బయానా]] (ఎస్.సి)
|రీతూ బనావత్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|1,05,749
|54.94
|అమర్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|65,107
|33.82
| style=&quot;background:{{party color|Independent}};&quot; |40,642
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ధౌల్‌పూర్ జిల్లా]]
|-
!77
|[[బసేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బసేరి]] (ఎస్.సి)
|సంజయ్ కుమార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|86,145
|56.92
|సుఖరామ్ కోలి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|59,035
|39.0
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |27,110
|-
!78
|[[బారి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారి]]
|జస్వంత్ సింగ్ గుర్జార్
|{{Party name with color|Bahujan Samaj Party}}

|1,06,060
|52.62
|గిర్రాజ్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|78,636
|39.01
| style=&quot;background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}; color:white;&quot; |27,424
|-
!79
|[[ధౌల్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధౌల్‌పూర్]]
|శోభా రాణి కుష్వాహా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|69,724
|39.97
|రితేష్ శర్మ
|{{Party name with color|Bahujan Samaj Party}}

|52,935
|30.34
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |16,789
|-
!80
|[[రాజఖేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజఖేరా]]
|రాహిత్ బోహ్రా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|89,120
|53.26
|నీర్జా శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|73,563
|43.97
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |15,557
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[కరౌలి జిల్లా]]
|-
!81
|[[తోడభీం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడభీం]] (ఎస్.టి)
|ఘనశ్యామ్ మహార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,389
|54.08
|రామ్‌నివాస్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|68,528
|38.05
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |28,861
|-
!82
|[[హిందౌన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హిందౌన్]] (ఎస్.సి)
|అనితా జాతవ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|91,628
|48.89
|రాజకుమారి జాతవ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|53,351
|28.47
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |38,277
|-
!83
|[[కరౌలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరౌలి]]
|దర్శన్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|89,666
|46.01
|లఖన్ సింగ్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|87,483
|44.89
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |2,183
|-
!84
|[[సపోత్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సపోత్ర]] (ఎస్.టి)
|హన్స్‌రాజ్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,11,385
|56.24
|రమేష్ చంద్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|67,551
|34.11
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |43,834
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[దౌస జిల్లా|దౌసా జిల్లా]]
|-
!85
|[[బండికుయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాండికుయ్]]
|భాగ్‌చంద్ ట్యాంక్డా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|92,067
|51.27
|గజరాజ్ ఖతానా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|79,687
|44.38
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |12,380
|-
!86
|[[మహువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మహువా]]
|రాజేంద్ర మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|66,376
|41.54
|ఓంప్రకాష్ హడ్ల
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|58,459
|36.58
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |7,917
|-
!87
|[[సిక్రాయ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిక్రాయ్]] (ఎస్.సి)
|విక్రమ్ బన్షీవాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|91,996
|50.08
|మమతా భూపేష్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|82,568
|44.95
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |9,428
|-
!88
|[[దౌసా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దౌసా]]
|మురారి లాల్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|98,238
|53.81
|శంకర్ లాల్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|67,034
|36.72
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |31,204
|-
!89
|[[లాల్సోట్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాల్సాట్]] (ఎస్.టి)
|రాంబిలాస్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,20,962
|60.77
|పర్సాది లాల్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|73,894
|37.12
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |47,068
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[సవై మధోపూర్ జిల్లా]]
|-
!90
|[[గంగాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|గంగాపూర్]]
|రాంకేశ్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|83,457
|41.86
|మాన్‌సింగ్ గుర్జార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|64,189
|32.2
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |19,268
|-
!91
|[[బమన్వాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బమన్వాస్]] (ఎస్.టి)
|[[ఇందిరా మీనా]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|80,378
|50.64
|రాజేంద్ర మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|72,513
|45.69
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |7,865
|-
!92
|[[సవాయి మాధోపూర్]]
|కిరోడి లాల్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,087
|44.04
|డానిష్ అబ్రార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|58,577
|31.81
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |22,510
|-
!93
|[[ఖండార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖండార్]] (ఎస్.సి)
|జితేంద్ర కుమార్ గోత్వాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|92,059
|51.07
|అశోక్ బైర్వా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|78,044
|43.3
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |14,015
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[టోంక్ జిల్లా]]
|-
!94
|[[మల్పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మల్పురా]]
|కన్హయ్యలాల్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|85,915
|41.22
|ఘాసి లాల్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|69,726
|33.45
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |16,189
|-
!95
|[[నివాయి శాసనసభ నియోజకవర్గం|నివాయి]] (ఎస్.సి)
|రామ్ సహాయ్ వర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|92,775
|46.53
|ప్రశాంత్ బైర్వ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|79,834
|40.04
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |12,941
|-
!96
|[[టోంక్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|టోంక్]]
|సచిన్ పైలట్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,05,812
|56.12
|అజిత్ సింగ్ మెహతా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|76,337
|40.48
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |29,475
|-
!97
|[[డియోలి-ఉనియారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|డియోలి-ఉనియారా]]
|హరీష్ చంద్ర మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,05,001
|47.49
|విజయ్ సింగ్ బైన్స్లా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|85,826
|38.82
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |19,175
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[అజ్మీర్ జిల్లా]]
|-
!98
|[[కిషన్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గఢ్]]
|వికాష్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|83,645
|38.59
|సురేష్ తక్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|80,025
|36.92
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |3,620
|-
!99
|[[పుష్కర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుష్కర్]]
|సురేష్ సింగ్ రావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|84,619
|44.63
|నసీమ్ అక్తర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|70,750
|37.31
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |13,869
|-
!100
|[[అజ్మీర్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజ్మీర్ నార్త్]]
|వాసుదేవ్ దేవనాని
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|57,895
|40.44
|మహేంద్ర సింగ్ రలవత
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|53,251
|37.19
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |4,644
|-
!101
|[[అజ్మీర్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజ్మీర్ సౌత్]] (ఎస్.సి)
|అనితా భాదేల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|71,319
|50.22
|డ్రాప్డి కోలి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|66,873
|47.09
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |4,446
|-
!102
|[[నసీరాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నసిరాబాద్]]
|రామస్వరూప్ లంబా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|79,364
|43.77
|శివప్రకాష్ గుర్జర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|78,229
|43.14
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |1,135
|-
!103
|[[బీవర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బీవర్]]
|శంకర్ సింగ్ రావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|67,623
|37.21
|జాన్ బార్లా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|58,745
|32.21
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |8,878
|-
!104
|[[మసుదా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మసుదా]]
|వీరేంద్ర సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|74,266
|37.13
|రాకేష్ పరీక్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|47,550
|23.77
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |26,716
|-
!105
|[[కేక్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కేక్రి]]
|శత్రుఘ్న గౌతమ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|99,671
|49.75
|రఘు శర్మ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|92,129
|45.98
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |7,542
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[నాగౌర్ జిల్లా]]
|-
!106
|[[లడ్నూన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లడ్నూన్]]
|ముఖేష్ భాకర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,229
|50.19
|కర్ణి సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,275
|41.95
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |15,954
|-
!107
|[[దీద్వానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దీద్వానా]]
|యూనస్ ఖాన్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|70,952
|36.21
|చేతన్ సింగ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|68,560
|34.99
| style=&quot;background:{{party color|Independent}}; color:black;&quot; |2,392
|-
!108
|[[జయల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జయల్]] (ఎస్.సి)
|మంజు బాగ్మార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|70,468
|39.2
|మంజు దేవి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|68,903
|38.33
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |1,565
|-
!109
|[[నాగౌర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాగౌర్]]
|హరేంద్ర మిర్ధా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|87,110
|46.29
|జ్యోతి మిర్ధా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|72,490
|38.52
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |20,578
|-
!110
|[[ఖిన్వసర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖిన్వసర్]]
|హనుమాన్ బేనివాల్
|{{Party name with color|Rashtriya Loktantrik Party}}

|79,492
|37.97
|రేవంత్ రామ్ దంగా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|77,433
|36.99
| style=&quot;background:{{party color|Rashtriya Loktantrik Party}};&quot; |2,059
|-
!111
|[[మెర్టా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మెర్టా]] (ఎస్.సి)
|లక్ష్మణ్ రామ్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|77,493
|38.36
|శివరతన్ (చిమన్ వాల్మీకి)
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|59,978
|29.69
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |17,515
|-
!112
|[[దేగానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేగానా]]
|అజయ్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|88,752
|46.23
|విజయపాల్ మిర్ధా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|80,997
|42.19
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; color:white;&quot; |7,755
|-
!113
|[[మక్రానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మక్రానా]]
|జాకీర్ హుస్సేన్ గెసావత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|96544
|46.91
|సుమితా భించర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|67,230
|32.66
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |31,204
|-
!114
|[[పర్బత్సర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పర్బత్సర్]]
|రామ్నివాస్ గౌరియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|91,530
|46.52
|మాన్ సింగ్ కిన్సరియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,214
|41.27
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |10,316
|-
!115
|[[నవాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నవాన్]]
|విజయ్ సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,06,159
|52.53
|మహేంద్ర చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|82,211
|40.68
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |23,948
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[పాలి జిల్లా]]
|-
!116
|[[జైతరణ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జైతరణ్]]
|అవినాష్ గెహ్లాట్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|66,277
|31.05
|సురేంద్ర గోయల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|52,751
|24.71
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |13,526
|-
!117
|[[సోజత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సోజత్]] (ఎస్.సి)
|శోభా చౌహాన్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|94,852
|55.76
|నిరంజన్ ఆర్య
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|63,080
|37.08
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |31,772
|-
!118
|[[పాలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలి]]
|భీమ్ రాజ్ భాటి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|95,092
|50.25
|జ్ఞాన్‌చంద్ పరాఖ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,204
|36.08
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |7,888
|-
!119
|[[మార్వార్ జంక్షన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మార్వార్ జంక్షన్]]
|కేసారం చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|99,604
|55.64
|ఖుస్వీర్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|66,583
|36.53
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |33,021
|-
!120
|[[బాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలి]]
|పుష్పేంద్ర సింగ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,07,938
|48.62
|బద్రీ రామ్ జాఖర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,445
|43.89
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |10,493
|-
!121
|[[సుమేర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుమేర్‌పూర్]]
|జోరారం కుమావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,04,044
|54.05
|హరిశంకర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|76,662
|39.83
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |27,382
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[జోధ్‌పూర్ జిల్లా]]
|-
!122
|[[ఫలోడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఫలోడి]]
|పబ్బా రామ్ బిష్ణోయ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|80,243
|44.95
|ప్రకాష్ చంద్ర చంగాని
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|69,459
|38.91
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |10,784
|-
!123
|[[లోహావత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|లోహావత్]]
|గజేంద్ర సింగ్ ఖిమ్సర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81.415
|39.05
|కిష్ణ రామ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|70,866
|33.99
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |10,549
|-
!124
|[[షేర్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షేర్‌గఢ్]]
|బాబు సింగ్ రాథోర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,02,868
|49.66
|మీనా కన్వర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|77,824
|37.57
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |25,044
|-
!125
|[[ఒసియన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒసియన్]]
|భేరా రామ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,746
|49.36
|దివ్య మదెర్నా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,00,939
|48.12
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |2,807
|-
!126
|[[భోపాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భోపాల్‌గఢ్]] (ఎస్.సి)
|గీతా బార్వార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|86,224
|42.53
|పుఖ్‌రాజ్ గార్గ్
|{{Party name with color|Rashtriya Loktantrik Party}}

|61,926
|30.55
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |24,298
|-
!127
|[[సర్దార్‌పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సర్దార్‌పురా]]
|అశోక్ గెహ్లాట్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|96,859
|56.67
|మహేంద్ర రాథోడ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|70,463
|41.23
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |26,396
|-
!128
|[[జోధ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జోధ్‌పూర్]]
|అతుల్ భన్సాలీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|71,192
|53.93
|[[మనీషా పన్వార్]]
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|57,667
|43.68
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |13,525
|-
!129
|[[సూరసాగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సూర్‌సాగర్]]
|దేవేంద్ర జోషి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,17,065
|58.27
|షాజాద్ అయ్యూబ్ ఖాన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|78,306
|38.98
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |38,759
|-
!130
|[[లుని శాసనసభ నియోజకవర్గం|లుని]]
|జోగారామ్ పటేల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,23,498
|50,59
|మహేంద్ర బిష్ణోయ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|98,829
|40,48
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |24,678
|-
!131
|[[బిలారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిలారా]] (ఎస్.సి)
|అర్జున్ లాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|90,766
|46.25
|మోహన్ లాల్ కటారియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|80,342
|40.94
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |10,424
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[జైసల్మేర్ జిల్లా]]
|-
!132
|[[జైసల్మేర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జైసల్మేర్]]
|ఛోటూ సింగ్ భాటి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,04,636
|52.62
|రూపరం
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|85,949
|43.23
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |18,687
|-
!133
|[[పోకరన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పోకరన్]]
|ప్రతాప్ పూరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,12,925
|56.83
|షేల్ మహ్మద్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|77,498
|39
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |35,427
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[బార్మర్ జిల్లా]]
|-
!134
|[[షియో శాసనసభ నియోజకవర్గం|షియో]]
|రవీంద్ర సింగ్ భాటి
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|79,495
|31.44
|ఫతే ఖాన్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|75,545
|29.87
| style=&quot;background:{{party color|Independent politician}};&quot; |3,950
|-
!135
|[[బార్మర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బార్మర్]]
|[[ప్రియాంక చౌదరి]]
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|1,06,948
|49.3
|మేవారం జైన్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|93,611
|43.16
| style=&quot;background:{{party color|Independent politician}};&quot; |13,337
|-
!136
|[[బేటూ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెటూ]]
|హరీష్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|76,821
|36
|ఉమ్మెద రామ్ బెనివాల్
|{{Party name with color|Rashtriya Loktantrik Party}}

|75,911
|35.58
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |910
|-
!137
|[[పచ్చపద్ర శాసనసభ నియోజకవర్గం|పచ్చపద్ర]]
|అరుణ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|77,997
|41.79
|మదన్ ప్రజాపత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|75,468
|40.44
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |2,529
|-
!138
|[[శివానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|శివానా]]
|హమీర్ సింగ్ భయాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|62,875
|35.18
|సునీల్ పరిహార్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|51,068
|28.58
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |11,807
|-
!139
|[[గూఢ మలాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|గూడమలాని]]
|KK బిష్ణోయ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,07,632
|48.85
|సోనారామ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|92,415
|41.95
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |15,217
|-
!140
|[[చోహ్తాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోహ్తాన్]] (ఎస్.సి)
|అదురం మేఘ్వాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,205
|43.46
|పద్మా రామ్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1.01.777
|42.86
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |1,428
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[జలోర్ జిల్లా]]
|-
!141
|[[అహోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అహోర్]]
|ఛగన్ సింగ్ రాజ్‌పురోహిత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|83,259
|49.63
|సరోజ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|72,044
|42.94
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |11,215
|-
!142
|[[జాలోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జలోర్]] (ఎస్.సి)
|జోగేశ్వర్ గార్గ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|84,519
|46.41
|రమిలా మేఘవాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|64,983
|35.69
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |19,536
|-
!143
|[[భిన్మల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భిన్మల్]]
|సమర్జిత్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,157
|47.28
|పూరా రామ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|96,130
|47.28
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |1,027
|-
!144
|[[సంచోర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంచోర్]]
|జీవరామ్ చౌదరి
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|95,518
|37.03
|సుఖ్రామ్ విష్ణోయ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|90,847
|35.22
| style=&quot;background:{{party color|Independent politician}}; &quot; |4,671
|-
!145
|[[రాణివార శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాణివార]]
|రతన్ దేవసి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,12,681
|52.76
|నారాయణ్ సింగ్ దేవల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|90,319
|42.29
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |22,362
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[సిరోహి జిల్లా]]
|-
!146
|[[సిరోహి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సిరోహి]]
|ఓటా రామ్ దేవాసి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,14,729
|56.64
|సన్యం లోధా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|78,924
|38.96
|style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |35,805
|-
!147
|[[పింద్వారా-అబు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పింద్వారా-అబు]] (ఎస్.టి)
|సమరం
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|70,647
|43.82
|లీలారం గ్రాసియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|57,553
|35.70
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |13,094
|-
!148
|[[రెయోడార్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రెయోడార్]] (ఎస్.సి)
|మోతీరామ్ కోలి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|93,120
|46.94
|జగ్సీ రామ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|89,556
|45.14
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |3,564
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ఉదయపూర్ జిల్లా]]
|-
!149
|[[గోగుండ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గోగుండ]] (ఎస్.టి)
|ప్రతాప్ లాల్ భీల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,827
|44.58
|మంగీ లాల్ గరాసియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|84,162
|42.72
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |3,665
|-
!150
|[[ఝడోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఝడోల్]] (ఎస్.టి)
|బాబూలాల్ ఖరాడీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|76,537
|34.99
|హీరాలాల్ దరంగి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|70,049
|32.02
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |6,488
|-
!151
|[[ఖేర్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖేర్వారా]] (ఎస్.టి)
|దయారామ్ పర్మార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|77,342
|35.29
|నానా లాల్ అహరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|60,098
|27.42
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |17,244
|-
!152
|[[ఉదయపూర్ రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయ్‌పూర్ రూరల్]] (ఎస్.టి)
|ఫూల్ సింగ్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,039
|48.03
|వివేక్ కటారా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|75,694
|35.28
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |27,345
|-
!153
|[[ఉదయపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉదయ్‌పూర్]]
|తారాచంద్ జైన్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|97,466
|58.73
|గౌరవ్ వల్లభ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|64,695
|38.98
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |32,771
|-
!154
|[[మావిలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావిలి]]
|పుష్కర్ లాల్ డాంగి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|77,696
|38.19
|కృష్ణగోపాల్ పలివాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|76,128
|37.42
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |1,567
|-
!155
|[[వల్లభనగర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లభనగర్]]
|ఉదయలాల్ డాంగి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|83,227
|40.82
|ప్రీతి గజేంద్ర సింగ్ సెఖావత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|63,167
|30.98
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |20,060
|-
!156
|[[సాలంబర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సాలంబర్]] (ఎస్.టి)
|అమృత్ లాల్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|80,086
|37.54
|రఘువీర్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|65,395
|30.66
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |14,691
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా, రాజస్థాన్|ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా]]
|-
!157
|[[ధరియావాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధరియావాడ్]] (ఎస్.టి)
|థావర్ చంద్
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|83,655
|37.67
|కన్హయ్య లాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|76,964
|34.66
| style=&quot;background:{{party color|Bharat Adivasi Party}}; color:white;&quot; |6,691
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[దుంగర్‌పూర్ జిల్లా]]
|-
!158
|[[దుంగర్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|దుంగర్‌పూర్]] (ఎస్.టి)
|తారాచంద్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|65,680
|32.55
|మంగళారం గోదార
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|57,565
|28.52
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |19,053
|-
!159
|[[అస్పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అస్పూర్]] (ఎస్.టి)
|ఉమేష్ మీనా
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|93,742
|46.7
|గోపీచంద్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|64,802
|32.29
| style=&quot;background:{{party color|Bharat Adivasi Party}}; color:white;&quot; |28,940
|-
!160
|[[సగ్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సగ్వారా]] (ఎస్.టి)
|శంకర్‌లాల్ దేచా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|75,175
|36.47
|మోహన్ లాల్ రోట్
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|63,176
|30.65
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |11,999
|-
!161
|[[చోరాసి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చోరాసి]] (ఎస్.టి)
|రాజ్‌కుమార్ రోట్
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|111,150
|53.92
|సుశీల్ కటారా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|41,984
|20.37
| style=&quot;background:{{party color|Bharat Adivasi Party}}; color:white;&quot; |69,166
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[బన్స్వారా జిల్లా]]
|-
!162
|[[ఘటోల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఘటోల్]] (ఎస్.టి)
|నానల్ నినామా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|88,335
|38.57
|అశోక్ కుమార్
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|84,644
|35.04
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |3,691
|-
!163
|[[గర్హి శాసనసభ నియోజకవర్గం|గర్హి]] (ఎస్.టి)
|కైలాష్ చంద్ర మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,392
|38.58
|శంకర్‌లాల్ చర్పోటా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|72,285
|31.91
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |15,107
|-
!164
|[[బన్‌స్వార శాసనసభ నియోజకవర్గం|బన్‌స్వార]] (ఎస్.టి)
|అర్జున్ సింగ్ బమానియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|93,017
|40.54
|ధన్ సింగ్ రావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|91,617
|39.93
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |1,400
|-
!165
|[[బగిదోర శాసనసభ నియోజకవర్గం|బగిదొర]] (ఎస్.టి)
|మహేంద్ర జీత్ సింగ్ మాలవీయ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,01,742
|45.65
|జైకృష్ణ పటేల్
|{{Party name with color|Bharat Adivasi Party}}

|60,387
|27.09
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |41,355
|-
!166
|[[కుషాల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుషాల్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|రమీలా ఖాదియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|97,480
|41.48
|భీమ్ భాయ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,676
|37.31
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |9,804
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[చిత్తౌర్‌గఢ్ జిల్లా|చిత్తోర్‌గఢ్ జిల్లా]]
|-
!167
|[[కపాసన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కపాసన్]] (ఎస్.సి)
|అర్జున్ లాల్ జింగార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|84,778
|42.02
|శంకర్ లాల్ బెర్వా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|63,434
|31.44
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |21,344
|-
!168
|[[బిగున్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బిగున్]]
|సురేష్ ధాకర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,36,714
|58.01
|గుర్జర్ రాజేందర్ సింగ్ బిధూరి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|86,053
|36.51
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |50,661
|-
!169
|[[చిత్తోర్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిత్తోర్‌గఢ్]]
|చంద్రభన్ సింగ్ అక్య
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|98,446
|45.35
|సురేంద్ర సింగ్ జాదావత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|91,623
|42.21
| style=&quot;background:{{party color|Independent politician}};&quot; |6,823
|-
!170
|[[నింబహేరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నింబహేరా]]
|శ్రీచంద్ క్రిప్లానీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,16,640
|49.1
|ఉదయ్ లాల్ అంజనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,12,795
|47.48
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |3,845
|-
!171
|[[బారి సద్రి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బారి సద్రి]]
|గౌతమ్ కుమార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,940
|47.54
|బద్రీ లాల్ జాట్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|92,108
|42.13
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |11,832
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా, రాజస్థాన్|ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా]]
|-
!172
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|హేమంత్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,644
|40.03
|రాంలాల్ మీనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|62,535
|28.56
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |25,109
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[రాజ్‌సమంద్ జిల్లా]]
|-
!173
|[[భీమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|భీమ్]]
|హరిసింగ్ రావత్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|93,905
|57.46
|సుదర్శన్ సింగ్ రావత్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|62,137
|38.02
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |31,768
|-
!174
|[[కుంభాల్‌ఘర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుంభాల్‌గఢ్]]
|సురేంద్ర సింగ్ రాథోడ్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|78,133
|50.11
|యోగేంద్ర సింగ్ పర్మార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|56,073
|35.96
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |22,060
|-
!175
|[[రాజ్‌సమంద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌సమంద్]]
|దీప్తి మహేశ్వరి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|94,043
|53.5
|నారాయణ్ సింగ్ భాటి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|62,081
|35.31
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |31,962
|-
!176
|[[నాథద్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాథద్వారా]]
|విశ్వరాజ్ సింగ్ మేవార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|94,950
|50.24
|సీపీ జోషి
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|87,086
|46.27
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |7,504
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[భిల్వార జిల్లా|భిల్వారా జిల్లా]]
|-
!177
|[[అసింద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అసింద్]]
|జబ్బరు సింగ్ శంఖాలా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|74,586
|33.6
|హగామిలాల్ మేవారా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|73,060
|32.91
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |1,526
|-
!178
|[[మండల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మండల్]]
|ఉదయ్ లాల్ భదానా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|35,878
|56.83
|రామ్ లాల్ జాట్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|90,413
|40.69
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |35,878
|-
!179
|[[సహారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|సహారా]]
|లడు లాల్ పిట్లియా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,17,203
|61.76
|రాజేంద్ర త్రివేది
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|54,684
|28.82
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |62,519
|-
!180
|[[భిల్వారా శాసనసభ నియోజకవర్గం|భిల్వారా]]
|అశోక్ కుమార్ కొఠారి
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|70,095
|36.68
|ఓం ప్రకాష్ నారానివాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|59,317
|31.04
| style=&quot;background:{{party color|Independent politician}};&quot; |10,778
|-
!181
|[[షాపురా శాసనసభ నియోజకవర్గం (భిల్వారా జిల్లా)|షాపురా]] (ఎస్.సి)
|లాలారం బైర్వ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,00,135
|54.28
|నరేంద్ర కుమార్ రేగర్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|40,837
|22.14
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |59,298
|-
!182
|[[జహజ్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|జహజ్‌పూర్]]
|గోపీచంద్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|96,933
|48.35
|ధీరజ్ గుర్జార్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|96,353
|48.06
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |580
|-
!183
|[[మండల్‌గఢ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మండల్‌గఢ్]]
|గోపాల్ లాల్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|93,119
|46.67
|వివేక్ ధాకర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|84,925
|42.56
| style=&quot;background:{{party color|Bhartiya Janata Party}}; color:white;&quot; |8,194
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[బుంది జిల్లా]]
|-
!184
|[[హిందోలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|హిందోలి]]
|అశోక్ చందనా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,27,354
|56.6
|ప్రభు లాల్ సైనీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|82,350
|36.6
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |44,004
|-
!185
|[[కేశోరాయిపటన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కేశోరాయిపటన్]] (ఎస్.సి)
|చున్నిలాల్ CL ప్రేమి బైర్వా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,01,541
|49.29
|చంద్రకాంత మేఘవాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|84,454
|40.99
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |17,087
|-
!186
|[[బుంది శాసనసభ నియోజకవర్గం|బుంది]]
|హరిమోహన్ శర్మ
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|1,00,107
|41.88
|అశోక్ డోగ్రా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|81,293
|34.01
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |18,814
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[కోట జిల్లా]]
|-
!187
|[[పిపాల్డా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిపాల్డా]]
|చేతన్ పటేల్ కొలానా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|89,281
|54.72
|ప్రేమ్‌చంద్ గోచార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|68,276
|41.85
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |21,005
|-
!188
|[[సంగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సంగోడ్]]
|హీరాలాల్ నగర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|93,435
|55.78
|భాను ప్రతాప్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|67,849
|40.51
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |25,586
|-
!189
|[[కోటా నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోటా నార్త్]]
|శాంతి ధరివాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|94,899
|49.5
|ప్రహ్లాద్ గుంజాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|92,413
|48.21
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |2,486
|-
!190
|[[కోట సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోటా సౌత్]]
|సందీప్ శర్మ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|95,393
|52.07
|రాఖీ గౌతమ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|83,431
|45.54
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |11,962
|-
!191
|[[లాడ్‌పురా శాసనసభ నియోజకవర్గం|లాడ్‌పురా]]
|కల్పనా దేవి
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,21,248
|54.27
|నయీముద్దీన్ గుడ్డు
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|95,726
|42.85
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |25,522
|-
!192
|[[రామ్‌గంజ్ మండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|రామ్‌గంజ్ మండి]] (ఎస్.సి)
|మదన్ దిలావర్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,03,504
|52.99
|మహేంద్ర రాజోరియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|85,082
|43.56
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |18,422
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[బరన్ జిల్లా]]
|-
!193
|[[అంట శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంట]]
|కన్వర్ లాల్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|87,390
|49.64
|ప్రమోద్ జైన్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|81,529
|46.31
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |5,861
|-
!194
|[[కిషన్‌గంజ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గంజ్]] (ఎస్.టి)
|లలిత్ మీనా
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,01,857
|53.43
|నిర్మల సహరియా
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|79,576
|41.74గా ఉంది
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |22,281
|-
!195
|[[బరన్-అత్రు శాసనసభ నియోజకవర్గం|బరన్-అత్రు]] (ఎస్.సి)
|రాధేష్యం అస్తు
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,01,530
|53.84
|పనచంద్ మేఘవాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|81,776
|43.36
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |19,754
|-
!196
|[[ఛబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఛబ్రా]]
|ప్రతాప్ సింఘ్వీ
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|65,000
|32.73
|కరణ్ సింగ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|59,892
|30.16
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |5,108
|-
! colspan=&quot;13&quot; |[[ఝలావర్ జిల్లా]]
|-
!197
|[[దాగ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|డాగ్]] (ఎస్.సి)
|కాలురామ్ మేఘ్వాల్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|1,01,251
|46.56
|చేత్రాజ్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|76,990
|36.12
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |24,261
|-
!198
|[[ఝల్రాపటన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఝల్రాపటన్]]
|[[వసుంధర రాజే]]&lt;ref name=&quot;'నారీ శక్తి' కే సీఎం పీఠం.. రేసులో ఈ 9 మంది&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.andhrajyothy.com/2023/national/bjp-may-again-opt-for-nari-shakti-as-cm-in-rajasthan-1180096.html|title='నారీ శక్తి' కే సీఎం పీఠం.. రేసులో ఈ 9 మంది|last1=Andhrajyothy|date=12 December 2023|work=|accessdate=12 December 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231212120240/https://www.andhrajyothy.com/2023/national/bjp-may-again-opt-for-nari-shakti-as-cm-in-rajasthan-1180096.html|archivedate=12 December 2023|language=te}}&lt;/ref&gt;
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|1,38,831
|59.51
|రాంలాల్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|85,638
|36.71
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |53,193
|-
!199
|[[ఖాన్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|ఖాన్‌పూర్]]
|సురేష్ గుర్జార్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|99,045
|49.76
|నరేంద్ర నగర్
|{{Party name with color|Indian National Congress}}

|92,620
|45.61
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |7,425
|-
!200
|[[మనోహర్ ఠాణా శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనోహర్ ఠానా]]
|గోవింద్ ప్రసాద్
|{{Party name with color|Bharatiya Janata Party}}

|85,304
|37.82
|కైలాష్ చంద్
|{{Party name with color|Independent politician|shortname=IND}}

|60,439
|26.80
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janta Party}}; color:white;&quot; |24,865
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{రాజస్థాన్ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:రాజస్థాన్ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2023 భారత రాష్ట్రాల శాసనసభల ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>bnafgv2cig9n8jeg92n8863pz1frsng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సుక్రాన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>394438</id>
    <revision>
      <id>4601654</id>
      <parentid>4340293</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:01:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601654</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17650" sha1="qqefn43945gzctxuu60gc6alf6xc4ht" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = సుక్రాన్
| image          = Sukran.jpg
| caption        = థియేట్రికల్ రిలీజ్ పోస్టర్
| director       = [[ఎస్.ఎ. చంద్రశేఖర్]]
| producer       = ఎస్.ఎ. చంద్రశేఖర్
| writer         = ఎస్.ఎ. చంద్రశేఖర్&lt;br /&gt;బాలమురుగన్ (మాటలు)
| starring       = [[Vijay (actor)|విజయ్]] (అతిథి)&lt;br /&gt;[[రవి కృష్ణ]]&lt;br /&gt;[[అనితా హసనందానీ]]
| music          = '''పాటలు:'''&lt;br /&gt;[[విజయ్ ఆంటోనీ]]&lt;br /&gt;'''స్కోర్:'''&lt;br /&gt;[[ప్రవీణ్ మణి]]
| cinematography = [[Soundararajan (cinematographer)|ఎస్.సౌందరరాజన్]]
| editing        = [[సురేష్ ఉర్స్]]
| studio         = జె.ఎస్. ఫిల్మ్స్
| distributor    = [[A. M. Rathnam|శ్రీ సూర్య మూవీస్]]
| released       = {{Film date|2005|02|18|df=y}}
| runtime        = 144 నిమిషాలు
| country        = భారతదేశం
| language       = తమిళం
| budget         = 
| gross          = 
}}
'''సుక్రాన్''' 2005లో ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్ రచన, నిర్మాణం, దర్శకత్వం వహించిన భారతీయ [[తమిళ భాష|తమిళ భాషా]] యాక్షన్ థ్రిల్లర్ చిత్రం. [[రవి కృష్ణ]], [[అనిత|అనితా హసనందానీ]] జంటగా నటించిన ఈ చిత్రంలో విజయ్ టైటిల్ పాత్రలో నటించారు. ప్రవీణ్ మణి సంగీతం అందించిన ఈ చిత్రానికి నూతన దర్శకుడు [[విజ‌య్ ఆంటోని|విజయ్ ఆంటోని]] సంగీతాన్నందించాడు. ఈ చిత్రం 2005 ఫిబ్రవరి 18న విడుదలైంది. బాక్సాఫీస్ వద్ద యావరేజ్ గా నిలిచింది.&lt;ref&gt;{{cite web |date=March 13, 2023 |title=Vijay Antony's daughter's photo goes viral on the internet surprising netizens |url=https://www.indiaglitz.com/vijay-antony-daughter-laara-vijay-antony-photo-pichaikkaran-2-thamilarasan-tamil-news-334168 |access-date=May 27, 2023 |website=IndiaGlitz.com |archive-date=27 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230527055306/https://www.indiaglitz.com/vijay-antony-daughter-laara-vijay-antony-photo-pichaikkaran-2-thamilarasan-tamil-news-334168 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== ప్లాట్ ==
దిండిగల్ లోని ఓ కాలేజీలో చదువుతున్న రవిశంకర్, సంధ్య ప్రేమించుకుంటున్నారని, అయితే సంధ్యకు మేనమామ ఆకర్షితుడవ్వడంతో ఇంట్లో ఓ సమస్యను ఎదుర్కొంటుంది. ఒక రోజు, అతను ఆమె స్నానం చేస్తున్నప్పుడు ఆమె బాత్రూంలోకి తొంగి చూస్తాడు, ఆమె దాని గురించి తన దుర్మార్గమైన సవతి తల్లికి ఫిర్యాదు చేస్తుంది, కాని ఆమె అతన్ని క్షమించి ప్రోత్సహిస్తుంది, ఏదో ఒక రోజు వివాహం చేసుకుంటాడనని చెబుతుంది. సంధ్య కూడా పెళ్లి చేసుకుంటానని చెప్పి రవిని ప్రోత్సహిస్తుంది.

సంధ్య సవతి తల్లి వారి సంబంధాన్ని తెలుసుకున్నప్పుడు, ఆమె వారి ప్రేమ విషయంలోకి దూరుతుంది. ఎంతో కేరింగ్, ప్రేమగా ఉండే రవి తండ్రి వారిని చెన్నైకి పంపిస్తాడు. వారు చెన్నై చేరుకున్న తరువాత, అతను వారిని తనిఖీ చేస్తాడు, ఫోన్ కాల్ మధ్యలో, సంధ్య సవతి తల్లి చేత చంపబడతాడు. ఆ తరువాత, మహేష్ అనే అవినీతి పోలీసు అధికారి రవియే తన స్వంత తండ్రిని హత్య చేశాడని ఆరోపిస్తాడు, సంధ్య సవతి తల్లి ఇచ్చిన ఫిర్యాదుపై రవిని పట్టుకుంటాడు. ఆ తర్వాత రవిని జైల్లో పెడతారు.

రవికి బెయిల్ ఇప్పించడానికి నేడి మాణిక్కం అనే జడ్జి సహాయం కోరాలని సంధ్యను ఒప్పిస్తారు. మాణిక్కం అనే వ్యక్తి తనతో పడుకోమని బ్లాక్ మెయిల్ చేసి ముఖంపై ఉమ్మివేశాడు. సంధ్యను పోలీసులు ఒక ప్యాలెస్ కు తీసుకువెళతారు, అక్కడ ఆమెను మహేష్, మాణిక్కం, మంత్రి జనార్ధనన్ కుమారుడు తమిళ్ కుమరన్ (బాబీ బేడీ) సామూహిక అత్యాచారం చేస్తారు. ఇంతలో, ఒక నిజాయితీగల పోలీసు అధికారి సంధ్యను కాపాడటానికి రవిని విడుదల చేస్తాడు. అయితే రవి గమ్యస్థానానికి చేరుకునేలోపే ముగ్గురూ ఆమె బట్టలు విప్పేసి, మంచం మీద బంధించి, వంతులవారీగా ఆమెపై అత్యాచారానికి పాల్పడి, దానిని వీడియో క్లిప్ కూడా తీస్తారు. రవి ఆమెను రక్షించడానికి ప్రయత్నించాడు కాని విఫలమయ్యాడు, నేడి మాణిక్కం అనుచరులచే కొట్టబడతాడు. కాసేపటికి సంధ్య స్పృహతప్పి పడిపోతుంది. గూండాలు తీవ్రంగా కొట్టడంతో ఉరికంబంలోకి విసిరివేయడంతో రవి కూడా అపస్మారక స్థితిలోకి వెళ్లిపోయాడు.

వరుస సంఘటనల తరువాత, సంధ్య ఆత్మహత్య చేసుకోవాలని నిర్ణయించుకుంటుంది, ఎందుకంటే ఆమె చాలా బాధను, వేదనను అనుభవించిందని, ఆ బాధ చాలా భయంకరంగా ఉందని, తాను చనిపోయే వరకు దానిని మరచిపోలేనని చెబుతుంది. రవి అప్పటికే తన తల్లిదండ్రులను కోల్పోయినందున ఆమెను విడిచిపెట్టడానికి సంకోచిస్తాడు, అతను ఆమెను కోల్పోవటానికి ఇష్టపడడు. తామిద్దరం కలిసి జీవించామని, ఇప్పుడు ఆమె చనిపోవాలని నిర్ణయించుకుందని, తామిద్దరం కలిసి చనిపోవాలని, చావు సమయంలో కూడా విడిపోకూడదని చెప్పాడు. ఈ సమయంలో సుక్రాన్ అనే క్రిమినల్ లాయర్ వచ్చి వారిని కాపాడి, జీవితం విలువను బోధించి, అన్ని ఇబ్బందులను ధైర్యంగా ఎదుర్కోవాలని సలహా ఇస్తాడు. ఆ తర్వాత కొత్త జీవితాన్ని ప్రారంభించాలని, మళ్లీ కలుసుకునే సమయానికి సంతోషంగా, విజయవంతంగా ఉండాలని చెబుతాడు. ఉద్యోగాలు, డబ్బు సంపాదించి, పెళ్లి చేసుకుని, చిన్న ఇంట్లోకి మారి సాధారణ జీవితం గడుపుతున్నారు. ఒక రోజు, సంధ్య నైట్ డ్రెస్ లో ఉన్నప్పుడు, మహేష్, మణికం, కుమరన్ ఆమెను మళ్ళీ బలవంతం చేస్తారు, దీనివల్ల ఆ జంట పోలీసులచే వేధింపులకు గురవుతుంది. ఈ సంఘటన సంధ్యను ఫాల్ మీద అరెస్టు చేయడానికి కారణమవుతుంది.

సుక్రాన్ రంగంలోకి దిగి దంపతులను కాపాడతానని వాగ్దానం చేస్తాడు. అతను రవి తరఫున హాజరై అతనికి సహాయపడటానికి తగిన సాక్ష్యాలను ముందుంచాడు. అన్ని తప్పులకు కారణమైన జనార్ధనన్ ను, అతనితో గతంలో ఉన్న వివాదాల కారణంగా కూడా అతను చివరికి చంపుతాడు. ఆ తరువాత, జనార్ధనన్ వికృతుడైనప్పటికీ, న్యాయమూర్తి ముందు అతను హత్య చేసి ఉండాల్సింది కాదని పేర్కొంటూ సుక్రాన్ స్వయంగా పోలీసులకు లొంగిపోతాడు.

== తారాగణం ==

* సుక్రాన్, రోగ్ లాయర్ గా [[విజయ్ ఆంటోని]] (అతిధి)
* [[రవి కృష్ణ]] - రవిశంకర్
* [[అనితా హసనందాని]] - సంధ్య
* మంత్రి జనార్ధనన్ గా 'ఫెఫ్సీ' విజయన్
* రాజన్ పి.దేవ్ - న్యాయమూర్తి నీది మణికం
* ఏసీపీ మహేష్ గా శ్రీమాన్
* బాబీ బేడీ - తమిళ్ కుమరన్
* [[నాజర్]] - రవి తండ్రి
* సంధ్య సవతి తల్లిగా నళిని
* సీత - న్యాయమూర్తి మణిమేకలై
* జడ్జిగా సంతాన భారతి
* అజయ్ రత్నం - ప్రజాప్రతినిధి రామానుజం
* పోలీస్ కానిస్టేబుల్ గా ఎం.ఎస్.భాస్కర్
* మణిమేకలై సహాయకుడిగా చిత్ర లక్ష్మణన్
* ఇ. రాందాస్
* [[పాసి సత్య]]
* జాన్ అమృత్ రాజ్
* సూపర్ గుడ్ లక్ష్మణన్
* రంభ (&quot;సాతిక్కడి పోతిక్కడి&quot; పాటలో స్పెషల్ అప్పియరెన్స్)
* రాగస్య (&quot;తుల్లువధో ఇలమై&quot; పాటలో స్పెషల్ అప్పియరెన్స్)
* స్వయంగా విజయకుమార్..
* జనార్ధనన్ శిష్యుడిగా మహానటి శంకర్ (గుర్తింపు లేని పాత్ర)
* సచిన్ షూటింగ్ లో ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్ తనలాగే, సుక్రాన్ తో మాట్లాడే పోలీస్ ఆఫీసర్ గా వాయిస్ ఓవర్ (డ్యూయల్ రోల్)
* అశోక్ రాజా (&quot;పంజు మేథాయ్&quot; పాటలో స్పెషల్ అప్పియరెన్స్)

== సౌండ్ ట్రాక్ ==
[[విజయ్ ఆంటోని]] ఈ పాటకు స్వరాలు సమకుర్చారు.&lt;ref name=&quot;music.apple.com&quot;&gt;{{Cite web |date=17 April 2013 |title=Sukran (Original Motion Picture Soundtrack) |url=https://music.apple.com/in/album/sukran-original-motion-picture-soundtrack/637708514 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004140726/https://music.apple.com/in/album/sukran-original-motion-picture-soundtrack/637708514 |archive-date=4 October 2023 |access-date=2023-10-04 |website=[[Apple Music]]}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
! పాట
! గాయకులు
! లిరిక్స్
|-
|&quot;పంజు మేథాయ్&quot;
|శోభా చంద్రశేఖర్, విజయ్ ఆంటోని
|వైగై సెల్వన్
|-
|&quot;సాతికాడి&quot; I
|విజయ్ ఆంటోని, సంగీతా రాజేశ్వరన్
| rowspan=&quot;2&quot; |స్నేహన్
|-
|&quot;సాతికాడి&quot; II
|విజయ్ ఆంటోని, సంగీతా రాజేశ్వరన్, ఉమా మహేష్
|-
|&quot;సుక్రాన్&quot; థీమ్ మ్యూజిక్
|జైదేవ్, అనూప్, విజయ్ ఆంటోని
| rowspan=&quot;2&quot; |విజయ్ ఆంటోని
|-
|&quot;సపోస్ ఉన్నై &quot;
|రంజిత్, వినయ
|-
|&quot;తుల్లావతో ఇలమై&quot;
|మాల్గుడి శుభ
|వాలి
|-
|&quot;ఉన్ పార్వై&quot;
|సంగీతా రాజేశ్వరన్, టిప్పు
| rowspan=&quot;2&quot; |విజయ్ ఆంటోని
|-
|&quot;ఉచి ముదల్&quot;
|తిమ్మి, గాయత్రి
|-
|&quot;వానంతాన్&quot; I
|మాణిక్క వినాయకం
| rowspan=&quot;2&quot; |కబిలన్
|}

== విడుదల ==
సుక్రాన్ 2005 ఫిబ్రవరి 18న ప్రపంచవ్యాప్తంగా విడుదలైంది. విడుదలకు ముందు ఈ చిత్రానికి సెన్సార్ బోర్డు 22 కట్స్ తో &quot;ఎ&quot; సర్టిఫికేట్ ఇవ్వగా, యూఏఈ సెన్సార్లు సినిమా కంటెంట్ పై అభ్యంతరం వ్యక్తం చేస్తూ 32 నిమిషాల నిడివి గల ఫుటేజీని తొలగించాలని కోరగా, ఆ తర్వాత సినిమాను నిషేధించారు.&lt;ref name=&quot;music.apple.com&quot;/&gt;

== క్రిటికల్ రిసెప్షన్ ==
[[ది హిందూ]] ఇలా రాసింది, &quot;నిర్మాత, రచయిత, దర్శకుడు ఎస్.ఎ. చంద్రశేఖరన్ విరామం తర్వాత తిరిగి వచ్చారు, ఊహలో యవ్వనం, అమలులో చురుకైనవారు - కొన్నిసార్లు చాలా కోర్టు రూమ్ డ్రామా కోసం చంద్రశేఖరన్ యెన్, &quot;సుక్రాన్&quot;ను ఒక రకమైన కాక్టెయిల్ గా మార్చిండి.&lt;ref&gt;{{cite web |date=3 March 2005 |title='Sukran' banned in Dubai! |url=http://www.sify.com/movies/sukran-banned-in-dubai-news-tamil-kkfv7Lbebbhsi.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180723003535/http://www.sify.com/movies/sukran-banned-in-dubai-news-tamil-kkfv7Lbebbhsi.html |archive-date=23 July 2018 |access-date=9 August 2022 |website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==

[[వర్గం:2005 సినిమాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ యాక్షన్ థ్రిల్లర్ సినిమాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ న్యాయస్థానాలు]]
[[వర్గం:2000వ దశకం తమిళ భాషా చిత్రాలు]]
[[వర్గం:విజయ్ ఆంటోని స్వరపరిచిన చిత్రాలు]]
[[వర్గం:రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీలో చిత్రీకరించిన చిత్రాలు]]
[[వర్గం:బెంగుళూరులో చిత్రీకరించిన సినిమాలు]]</text>
      <sha1>qqefn43945gzctxuu60gc6alf6xc4ht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రియో రాజ్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>397717</id>
    <revision>
      <id>4601730</id>
      <parentid>4177453</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T07:04:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rio_Raj_(by_saheed).jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Túrelio]]. కారణం: ([[:c:COM:L|Copyright violation]]: Couldn't find image on the source provided (however it does show up that page when using Google Image Search), and no mention of CC BY-SA</comment>
      <origin>4601730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9452" sha1="l23csigjt161bs8hlsz3bxvby8cmtff" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = రియో రాజ్
| image              =
| caption            = 
| birth_date         = 17 ఫిబ్రవరి 1989
| birth_place        = [[ఈరోడ్]], [[తమిళనాడు]], [[భారతదేశం]]
| occupation         = {{Hlist| యాక్టర్| టెలివిజన్ హోస్ట్ | సన్ మ్యూజిక్ వీడియో జాకీ}}
| years_active       = 2011–ప్రస్తుతం
| spouse             = శృతి
| children           = 1
}}
రియో రాజ్ (17 ఫిబ్రవరి 1989) [[తమిళనాడు|తమిళనాడుకు]] చెందిన టెలివిజన్ నటుడు, షో హోస్ట్, సినిమా నటుడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/rio-raj-confirms-being-part-of-bigg-boss-tamil/articleshow/78467313.cms|title=Rio Raj confirms being part of Bigg Boss Tamil?|date=3 October 2020|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=May 26, 2021|title=Chennai Times 20 Most Desirable Men on Television 2020|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/chennai-times-20-most-desirable-men-on-television-2020/articleshow/82945621.cms|website=TimesofIndia.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TOI1808182&quot;&gt;{{Cite web|date=18 August 2018|title=After 7 years Saravanan Meenatchi coming to an end|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/after-7-years-saravanan-meenatchi-coming-to-an-end/articleshow/65307541.cms|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Raj |first=Rio |interviewer=Akshara Viswanathan |title=&quot;Decide what NOT to do&quot; – says Actor RIO RAJ &amp;#124; AGNI 2018 |url=https://guindytimes.com/articles/decide-what-not-to-do-says-actor-rio-raj-agni-2018 |website=guindytimes.com |date=29 October 2018}}&lt;/ref&gt;

== వృత్తి ==
రియో రాజ్, స్టార్ విజయ్ లో 2013 టెలివిజన్ డ్రామా కన కానుమ్ కలంగల్ కల్లూరి సాలై''తో''  నటుడిగా తన వృత్తిని ప్రారంభించాడు,  తరువాత అతను సన్ మ్యూజిక్‌ ఛానల్ లో  వీడియో జాకీగా పని చేశాడు, సుడా సుడా చెన్నై, కలూరికాలం, ఫ్రీ ఆహ్ విడు వంటి కార్యక్రమాలకు వ్యాఖ్యాతగా ఉన్నాడు. తర్వాత అతను 2016 - 2018 మధ్య ''శ''రవణన్ మీనచ్చి సీరియల్ మూడవ సీజన్‌లో నటించాడు. &lt;ref name=&quot;TOI180818&quot;&gt;{{Cite web|date=18 August 2018|title=After 7 years Saravanan Meenatchi coming to an end|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/after-7-years-saravanan-meenatchi-coming-to-an-end/articleshow/65307541.cms|website=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;

2019 సంవత్సరంలో, నటుడు [[శివ కార్తీకేయన్|శివకార్తికేయన్]] &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/i-am-forever-grateful-to-sivakarthikeyan-anna-rio-raj/articleshow/76368599.cms|title=I am forever grateful to Sivakarthikeyan anna: Rio Raj - Times of India}}&lt;/ref&gt; 'నెంజముండు నేరమైయుండు ఓడు రాజా' చిత్రంతో చిత్ర పరిశ్రమలో తన నటనా రంగ ప్రవేశం చేశాడు. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rio Raj's film with Badri titled Plan Panni Pannanum|url=https://www.cinemaexpress.com/stories/news/2020/jan/12/rio-rajs-film-with-badri-titled-plan-panni-pannanum-16494.html|website=Cinema Express}}&lt;/ref&gt; అక్టోబర్ 2020లో, అతను బిగ్ బాస్ (తమిళ సీజన్ 4) లో పాల్గొన్నాడు. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/rio-raj-confirms-being-part-of-bigg-boss-tamil/articleshow/78467313.cms|title=Rio Raj confirms being part of Bigg Boss Tamil?|date=3 October 2020|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt; అతను [[ది టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా|చెన్నై టైమ్స్]] చేత తొమ్మిదవ అత్యంత &quot;డిజైరబుల్ మ్యాన్ ఆన్ టెలివిజన్ 2020&quot;గా జాబితా చేయబడ్డాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=May 26, 2021|title=Chennai Times 20 Most Desirable Men on Television 2020|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/chennai-times-20-most-desirable-men-on-television-2020/articleshow/82945621.cms|website=TimesofIndia.com}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== సినిమా ===
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+ప్రధాన నటుడిగా చలనచిత్ర ప్రదర్శనలు
! సంవత్సరం
! శీర్షిక
! పాత్ర
! class=&quot;unsortable&quot; | {{Abbr|Ref.|References}}
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2019
| నెంజముండు నేరమైయుండు ఓడు రాజా
| శివుడు
|
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2021
| ప్లాన్ పన్ని పన్ననుం
| సెంబి
| &lt;ref&gt;{{Cite web|date=11 March 2020|title=Plan Panni Pannanum trailer is here|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/plan-panni-pannanum-trailer-is-here/articleshow/74573084.cms|website=[[The Times of India]]|language=}}&lt;/ref&gt;
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2023
| [[జో (2023 సినిమా)|జో]]
| జో
| &lt;ref&gt;{{Cite web|date=13 January 2023|title=Rio Raj's film titled 'Joe'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/rio-rajs-film-titled-joe/articleshow/96971898.cms|website=Timesofindia.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-01-21|title=Urugi Urugi - Video Song {{!}} Joe {{!}} Rio Raj {{!}} Hariharan Ram.S {{!}} Siddhu Kumar {{!}} Dr.D.Arulanandhu - The Madras Tribune|url=https://madrastribune.com/2024/01/21/urugi-urugi-video-song-joe-rio-raj-hariharan-ram-s-siddhu-kumar-dr-d-arulanandhu/|access-date=2024-01-21|language=}}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|}
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;margin-right: 0;&quot;
|+టెలివిజన్  
! scope=&quot;col&quot; | సంవత్సరం
! scope=&quot;col&quot; | శీర్షిక
! scope=&quot;col&quot; | పాత్ర
! scope=&quot;col&quot; | నెట్‌వర్క్
! class=&quot;unsortable&quot; scope=&quot;col&quot; | గమనికలు
! class=&quot;unsortable&quot; | {{Abbr|Ref.|References}}
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2011–2012
| కన కానుమ్ కాళంగళ్ – కాలూరి సాలై
| పజాని
| rowspan=&quot;11&quot; | స్టార్ విజయ్
|
|
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2016–2018
| శరవణన్ మీనచ్చి (సీజన్ 3)
| శరవణన్
| ప్రధాన పాత్ర
|
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2016–2018
| జోడి నంబర్ వన్
| పోటీదారు
| 3వ రన్నరప్
|
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2017–2019
| రెడీ స్టేడీ పో సీజన్ 1 &amp; 2
| rowspan=&quot;4&quot; | హోస్ట్
|
| 
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2017–2018
| వైఫ్  కైలా లైఫ్
|
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; scope=&quot;row&quot; | 2018
| జోడి నంబర్ వన్ ఫన్  అన్ లిమిటెడ్  
|
|
|-
| బిగ్ బాస్ సీజన్ 2 కొండాట్టం
| స్పెషల్ షో 
|
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2019
| బిగ్ బాస్ తమిళ సీజన్ 3
| గెస్ట్ 
|
| 
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2019–2020
| డ్యాన్స్ సూపర్ స్టార్స్
| rowspan=&quot;2&quot; | హోస్ట్
|
| 
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2020
| 90స్ కిడ్స్ vs 2కె కిడ్స్
| స్పెషల్ షో 
| 
|-
! scope=&quot;row&quot; | 2020–2021
| బిగ్ బాస్ తమిళ్ సీజన్ 4
| పోటీదారు
| 2వ రన్నరప్
| &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/tamil/bigg-boss-tamil-4-second-runner-up-rio-raj-thanks-fans-for-love-and-support/articleshow/80400399.cms|title=Bigg Boss Tamil 4 second runner-up Rio Raj thanks fans for love and support|date=22 January 2021|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;
|-
! rowspan=&quot;2&quot; scope=&quot;row&quot; | 2021
| వరుత పడత వాలిబర్ సంగం
| rowspan=&quot;2&quot; | హోస్ట్
| rowspan=&quot;2&quot; | స్టార్ విజయ్
| 6వ వార్షిక విజయ్ టెలివిజన్ అవార్డుల కోసం ప్రత్యేక ప్రదర్శన
| &lt;ref&gt;{{Citation|title=Vijay Television Awards {{!}} Varuthapadatha Valibar Sangam {{!}} 4th April 2021 - Promo 1|url=https://www.youtube.com/watch?v=O9OX5EFkGAE|language=|access-date=2021-11-07}}&lt;/ref&gt;
|-
| రెడీ స్టేడీ పో రీలోడెడ్
| ప్రత్యేక ప్రదర్శన
|
|-
|-
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాల జాబితా}}
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1989 జననాలు]]</text>
      <sha1>l23csigjt161bs8hlsz3bxvby8cmtff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కేరళ శాసనసభ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>399459</id>
    <revision>
      <id>4601666</id>
      <parentid>4391492</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:26:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601666</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14565" sha1="53p1lis15jcv3a04o81wp9he3orv7yz" xml:space="preserve">{{Infobox legislature
| name = కేరళ శాసనసభ
| native_name = కేరళ నియమసభ
| native_name_lang = [[మళయాళం]]
| coa_pic = Government of Kerala Logo.svg
| coa_res = 220px
| transcription_name = 
| legislature = [[కేరళ 15వ శాసనసభ]]
 | foundation = &lt;!--{{Start date|YYYY|MM|DD}}--&gt;
 | disbanded = &lt;!--{{End date|YYYY|MM|DD}}--&gt;
 | preceded_by = [[కేరళ 14వ శాసనసభ]]
 | succeeded_by = 
| coa_alt = 
| house_type = ఏకసభ
| term_limits = 5 సంవత్సరం
| leader1_type = [[కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా|స్పీకరు]]
| leader1 = [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
| party1 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]
| election1 = 2022 సెప్టెంబరు 12
| leader2_type = డిప్యూటీ స్పీకర్
| leader2 = [[చిట్టయం గోపకుమార్]]
| party2 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]
| leader3_type = సభా నాయకుడు &lt;br /&gt; ([[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]])
| leader3 = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| party3 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]
| election3 = 2021 మే 20
| leader4_type = [[కేరళ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా|ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]
| leader4 = [[వి. డి. సతీశన్|వి.డి. సతీశన్]]
| party4 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌|INC]]
| election4 = 2021 మే 22
| leader5_type = ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు
| leader5 = [[పి.కె. కున్హాలికుట్టి]] 
| party5 = [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]
| election5 = 2021 మే 22
| seats = '''140'''
| structure1 = Niyamasabha 2021.svg
| structure1_res = 250px
| political_groups1 = ''[[కేరళ ప్రభుత్వం|ప్రభుత్వం]] (98)'''&lt;br&gt;
:{{Party legend|Left Democratic Front (Kerala)}} (98)
:*{{Party legend|Communist Party of India (Marxist)}} (62)
:*{{Party legend|Communist Party of India}} (17)
:*{{Party legend|Kerala Congress (M)}} (5)
:*{{Party legend|Janata Dal (Secular)|shortname=JD(S)}} (2)&lt;ref&gt;{{Cite news|title=BJP overall, Left in Kerala: JD(S) likely to lose state unit as banner of revolt is raised|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/bjp-left-kerala-jds-banner-revolt-raised-8953648/|website=[[The Indian Express]]|language=en|date=25 September 2023|access-date=19 December 2023|archive-date=22 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231022184940/https://indianexpress.com/article/political-pulse/bjp-left-kerala-jds-banner-revolt-raised-8953648/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
:*{{Party legend|Nationalist Congress Party (Sharadchandra Pawar)}} (2)
:*{{Party legend|Rashtriya Janata Dal}} (1)
:*{{Party legend|Kerala Congress (B)}} (1)
:*{{Party legend|Congress (Secular)}} (1)
:*{{Party legend|Indian National League}} (1)
:*{{Party legend|National Secular Conference}} (1)
:*{{Party legend|Janadhipathya Kerala Congress}} (1)
:*{{Party legend|Independent politician}} (4)
'''[[అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)|ప్రతిపక్షం]] (41)'''&lt;br&gt;
:{{Party legend|United Democratic Front (Kerala)}} (41)
:*{{Party legend|Indian National Congress}} (21)
:*{{Party legend|Indian Union Muslim League}} (15)
:*{{Party legend|Kerala Congress}} (2)
:*{{Party legend|Kerala Congress (Jacob)}} (1)
:*{{Party legend|Democratic Congress Kerala}} (1)
:*{{Party legend|Revolutionary Marxist Party of India}} (1)
'''ఖాళీ (1)'''
: {{Party legend|Vacant}} (1)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/kerala-court-cancels-cpm-mlas-election-from-reserved-devikulam-seat-3876230|title=Kerala Court Cancels CPI(M) MLA's Election From Reserved Devikulam Seat|access-date=19 December 2023|archive-date=12 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230412014011/https://www.ndtv.com/india-news/kerala-court-cancels-cpm-mlas-election-from-reserved-devikulam-seat-3876230|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
&lt;!--Do not make changes to Party totals without making corresponding changes under section 'Members of Legislative Assembly'--&gt;
| voting_system1 = [[ఫస్ట్-పాస్ట్-ది-పోస్ట్ ఓటింగ్|ఫస్ట్ పాస్ట్ ది పోస్ట్]]
| last_election1 = [[2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు| 2021 ఏప్రిల్ 6]]
| next_election1 = 2026
| session_alt = 
| meeting_place = [[నియమసభ మందిరం]], &lt;br&gt; [[తిరువనంతపురం]], [[కేరళ]]
| website = {{URL|http://www.niyamasabha.org/}}
| footnotes = 
| election2 = 2021 జూన్ 1
}}

'''కేరళ శాసనసభ,''' కేరళ నియమసభగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది భారతదేశంలోని 28 రాష్ట్రాలలో ఒకటైన [[కేరళ]] రాష్ట్ర శాసనసభ. ఈ శాసనసభలో 140 మంది ఎన్నికైన ప్రతినిధులు ఉంటారు. ఎన్నికైన ప్రతి సభ్యుడు కేరళ సరిహద్దుల్లోని 140 నియోజకవర్గాలలో ఒకదానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు, వారి పదవీకాలం సంవత్సరాలు ఉంటుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kerala Government|url=http://niyamasabha.org/codes/govt_2.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224175105/http://niyamasabha.org/codes/govt_2.htm|archive-date=24 February 2021|access-date=2020-09-12|website=niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt;

==చరిత్ర ==

1956 లో కొచ్చి మలబార్, ట్రావెన్‌కోర్ ప్రాంతాలను, దక్షిణ కెనరాలోని [[కాసర్‌గోడ్|కాసరగోడ్]] ప్రాంతాన్ని విలీనం చేస్తూ భాషా ప్రాతిపదికన కేరళ రాష్ట్రం ఏర్పడింది.&lt;ref name=&quot;askh&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=FAlXPgAACAAJ&amp;q=%E0%B4%95%E0%B5%87%E0%B4%B0%E0%B4%B3+%E0%B4%9A%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82|title=''Kerala Charitram''|last1=Sreedhara Menon|first1=A.|date=January 2007|publisher=DC Books|isbn=978-81-264-1588-5|edition=2007|location=Kottayam|access-date=10 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211113141403/https://books.google.com/books?id=FAlXPgAACAAJ&amp;q=%E0%B4%95%E0%B5%87%E0%B4%B0%E0%B4%B3+%E0%B4%9A%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82|archive-date=13 November 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; కేరళ రాష్ట్రంలో మొదటి అసెంబ్లీ ఎన్నికలు ఫిబ్రవరి-1957 మార్చిలో జరిగాయి.&lt;ref name=&quot;askh&quot; /&gt; మొదటి కేరళ శాసనసభ 1957 ఏప్రిల్ 5న ఏర్పడింది.తో శాసనసభలో నామినేటెడ్ సభ్యునితో సహా 127 మంది సభ్యులు ఉన్నారు.&lt;ref name=&quot;askh&quot; /&gt;

== శాసనసభ ==
శాసనసభలో గవర్నరు పదవి, కేరళ శాసనసభ ఉంటాయి. ఇది రాష్ట్రంలో అత్యున్నత రాజకీయ సంస్థ. శాసనసభను ఏర్పాటు చేసే లేదా దానిని ముగించే అధికారం గవర్నర్‌కు ఉంటుంది. శాసనసభలోని సభ్యులందరూ నేరుగా ఎన్నికవుతారు. సాధారణంగా ప్రతి ఐదు సంవత్సరాలకు ఒకసారి 18 ఏళ్లు పైబడిన అర్హత కలిగిన ఓటర్లు, శాసనసభ సభ్యుల ఎన్నికలలో ఓటు వేయటానికి అర్హతకలిగి ఉంటారు. అయితే ఒట్రల జాబితా ఓటరుగా నమోదు అయిఉండాలి. 

ప్రస్తుత అసెంబ్లీలో 140 మంది ఎన్నికైన సభ్యులు ఉన్నారు. ఎన్నికైన సభ్యులు తమ సొంత సభ్యులలో ఒకరిని దాని చైర్‌పర్సన్‌గా ఎన్నుకుంటారు.అతననిని అసెంబ్లీ స్పీకరు అని పిలుస్తారు. స్పీకర్‌కు, డిప్యూటీ స్పీకర్ సహాయం చేస్తారు. అతనిని కూడా సభ్యులే ఎన్నుకుంటారు. సభలో సమావేశం నిర్వహించడం స్పీకరు బాధ్యత. సభ ఆమోదించిన ప్రతి బిల్లు వర్తించే ముందు గవర్నర్ ఆమోదించాలి.శాసనసభ సాధారణ పదవీకాలం దాని మొదటి సమావేశానికి నియమించబడిన తేదీ నుండి ఐదు సంవత్సరాల కాలపరిమితితో కలిగి ఉంటుంది.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Kerala Government – Legislature|url=https://niyamasabha.org/codes/govt_2.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121208011357/http://www.niyamasabha.org/codes/govt_2.htm|archive-date=8 December 2012|access-date=17 March 2022|publisher=Kerala Niyamasabha}}&lt;/ref&gt;

== నియమసభ భవన సముదాయం ==
రాష్ట్ర శాసనసభను నియమసభ అని పిలుస్తారు. ఇది కొత్త శాసనసభ కాంప్లెక్స్‌లో ఉంది. ఈ 5 అంతస్తుల కాంప్లెక్స్ భారతదేశంలోని అతిపెద్ద కాంప్లెక్స్‌లలో ఒకటి. సెంట్రల్ హాల్ అలంకారమైన టేకువుడ్-రోజ్‌వుడ్ ప్యానలింగ్‌తో అత్యంత సొగసైన, గంభీరమైన హాల్‌గా తయాకరించబడింది. పాత అసెంబ్లీ రాష్ట్ర సెక్రటేరియట్ కాంప్లెక్స్‌లో ఉంది, దీనిని 1998 మే 22న కొత్త కాంప్లెక్స్‌ను ప్రారంభించిన తర్వాత లెజిస్లేచర్ మ్యూజియంగా మార్చారు.

[[File:Kerala Legislative Assembly, Thiruvananthapuram.jpg|thumb|350px|తిరువనంతపురంలోని కేరళ శాసనసభ|center]]
[[File:Niyamasabha Mandiram.JPG|thumb|రాత్రి సమయంలో కేరళ రాష్ట్ర శాసనసభ లేదా నియమసభ|350x250px|center]]

== ప్రస్తుత శాసనసభ స్పీకరు ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా}}
[[కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా|కేరళ శాసనసభ స్పీకరు]] కేరళ రాష్ట్ర శాసనసభకు ప్రధాన చట్ట నిర్మాణ సంస్థ అయిన కేరళ శాసనసభకు అధ్యక్షత వహిస్తారు. అతనిని శాసనసభ సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్ ఎల్లప్పుడూ శాసనసభ సభ్యుడు. కేరళ శాసనసభ ప్రస్తుత స్పీకర్ [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=KERALA LEGISLATIVE ASSEMBLY|url=https://legislativebodiesinindia.nic.in/STATISTICAL/kerala.htm|access-date=2021-09-05|website=legislativebodiesinindia.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== కూర్పు ==

=== రిజర్వేషన్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:50%; text-align:center&quot;
!రిజర్వేషన్
!సభ్యుల సంఖ్య
|-
|జనరల్
|124
|-
|షెడ్యూల్డ్ కులాలు
|14
|-
|షెడ్యూల్డ్ తెగలు
|2
|-
!మొత్తం
!140
|}

=== కూటమి వారీగా ప్రస్తుత సీట్లు ===
{{transcluded section|source=కేరళ 15వ శాసనసభ}}
{{trim|{{#Section-h:కేరళ 15వ శాసనసభ|శాసనసభ సభ్యుల కూర్పు}}}}

==శాసనసభ సభ్యులు ==
* {{transcluded section|source=కేరళ 15వ శాసనసభ}}{{trim|{{#Section-h:కేరళ 15వ శాసనసభ|శాసనసభ సభ్యులు}}}}
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== వెలుపలి లంకెలు ==
{{భారతదేశ శాసనసభలు}
{{భారత ప్రస్తుత శాసనసభలు}}

[[వర్గం:భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు]]
[[వర్గం:ఏకసభ శాసనసభలు]]
[[వర్గం:భారతదేశం లోని దిగువ సభలు]]
[[వర్గం:శాసనసభలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ వ్యవస్థ]]
[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ]]
[[వర్గం:కేరళ ప్రభుత్వం]]</text>
      <sha1>53p1lis15jcv3a04o81wp9he3orv7yz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కేరళ 15వ శాసనసభ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>399802</id>
    <revision>
      <id>4601668</id>
      <parentid>4391732</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:29:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601668</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54239" sha1="mskbwyjbsn9jva7i6yp3scgx6qsbsc0" xml:space="preserve">{{Infobox legislature
|name=15వ కేరళ శాసనసభ
|native_name=
|native_name_lang=[[మళయాళం]]
|coa_pic=Government of Kerala Logo.svg
|coa_res=200px
|transcription_name=
|legislature=[[కేరళ శాసనసభ]]
|foundation=&lt;!-- {{Start date|YYYY|MM|DD}} --&gt;|disbanded=&lt;!-- {{End date|YYYY|MM|DD}} --&gt;
|preceded_by=14వ కేరళ శాసనసభ
|succeeded_by=&lt;!--  16వ కేరళ శాసనసభ--&gt;|coa_alt=|house_type=ఏకసభ|term_limits=5 సంవత్సరాలు|leader1_type=స్పీకరు|leader1=[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]|party1=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|election1=12 సెప్టెంబర్ 2022|leader2_type=డిప్యూటీ స్పీకర్|leader2=చిట్టయం గోపకుమార్|party2=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|leader3_type=సభా నాయకుడు &lt;br /&gt; ([[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]])|leader3=[[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]|party3=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|election3=20 మే 2021|leader4_type=[[కేరళ శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుల జాబితా|ప్రతిపక్ష నాయకుడు]]|leader4=[[వీ.డీ. సతీశన్]]|party4=[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|election4=22 మే 2021|leader5_type=ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు|leader5=పి. కె. కున్హాలికుట్టి|party5=[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|election5=22 మే 2021|seats='''140'''|structure1=File:Niyamasabha 2021.svg|structure1_res=250px|political_groups1=&lt;!-- Do not make changes to Party totals without making corresponding changes under section 'Members of Legislative Assembly' --&gt;
'''[[కేరళ ప్రభుత్వం|ప్రభుత్వం]](98)'''&lt;br&gt;:'''[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]](98)'''
* {{Color box|{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}}} [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]] (62)
* {{Color box|#e70d21}} [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]] (17)
* {{Color box|#CC9900}} [[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|కెసి(ఎం)]] (5)
* {{Color box|#00B2B2}} [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP (SP)]] (2)
* {{Color box|#006113}} [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]] (2)&lt;ref&gt;https://indianexpress.com/article/political-pulse/bjp-left-kerala-jds-banner-revolt-raised-8953648/&lt;/ref&gt;
* {{Color box|#006113}} [[రాష్ట్రీయ జనతా దళ్|RJD]] (1)
* {{Color box|#CC6600}} [[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)|కెసి(బి)]] (1)
* {{Color box|#FF7F7F}} [[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)|C(S)]] (1)
* {{Color box|#008000}} [[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|INL]] (1)
* {{Color box|#008000}} [[నేషనల్ సెక్యులర్ కాన్ఫరెన్స్|NSC]] (1)
* {{Color box|#6D9BC3}} [[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|JKC]] (1)
* {{Color box|#CDCDCD}} [[స్వతంత్ర రాజకీయవేత్త|IND]] (5)
'''[[అధికారిక ప్రతిపక్షం (భారతదేశం)|ప్రతిపక్షం]] (41)'''&lt;br&gt;
'''[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]] (41)'''
* {{colorbox|#19aaed}} [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]] (21)
* {{colorbox|#008000}} [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]] (15)
* {{Color box|#CC9900}} [[కేరళ కాంగ్రెస్|కెసి]] (2)
* {{colorbox|#CC6605}} [[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)|KC(J)]] (1)
* {{Color box|#008080}} [[డెమోక్రటిక్ కాంగ్రెస్ కేరళ|DCK]] (1)
* {{colorbox|ఎరుపు}} [[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|RMPI]] (1)
'''ఖాళీ(1)'''
* {{colorbox|#FFFFFF}} Vacant (1)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/kerala-court-cancels-cpm-mlas-election-from-reserved-devikulam-seat-3876230|title=Kerala Court Cancels CPI(M) MLA's Election From Reserved Devikulam Seat}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Do not make changes to Party totals without making corresponding changes under section 'Members of Legislative Assembly' --&gt;|voting_system1=[[ఫస్ట్-పాస్ట్-ది-పోస్ట్ ఓటింగ్|ఫస్ట్ పాస్ట్ ది పోస్ట్]]|last_election1=[[2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|6 ఏప్రిల్ 2021]]|next_election1=2026|session_room=|session_res=300px|session_alt=|meeting_place=నియమసభ మందిరం, [[తిరువనంతపురం]], [[కేరళ]]|website={{URL|http://www.niyamasabha.org/}}|footnotes=|election2=1 జూన్ 2021}}

'''15వ కేరళ శాసనసభ,''' ఇది ప్రస్తుత శాసనసభ. ఇది [[2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికల]] తరువాత ఏర్పడింది. సభాపతి [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]కి చెందిన [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]], ఉప సభాపతిగా [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సీపీఐకి]] చెందిన [[చిట్టయం గోపకుమార్‌]] అధికారంలో కొనసాగుచున్నారు. [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సీపీఐ (ఎం)]] నుంచి [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్|పినరయి విజయన్‌]] శాసనసభా నేతగా ఎన్నికై అధికారంలో కొనసాగుచున్నారు. ప్రతిపక్ష నేతగా [[వీ.డీ. సతీశన్]], ప్రభుత్వ చీఫ్ [[విప్ (రాజకీయాలు)|విప్‌గా]] [[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|కేసీఎంకు]] పార్టీకి చెందిన ఎన్. జయరాజ్ఉ అధికారంలో ఉన్నారు.

== శాసనసభ సభ్యుల కూర్పు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! scope=&quot;col&quot; |ఫ్రంట్/అలయన్స్
! scope=&quot;col&quot; | సీట్లు
|-
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}} ; color:white;&quot; | '''[[Left Democratic Front (Kerala)|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;ఎల్‌డిఎఫ్&lt;/span&gt;]]'''
| 98
|-
| style=&quot;background-color:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}} &quot; | '''[[United Democratic Front (Kerala)|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;యు.డి.ఎఫ్&lt;/span&gt;]]'''
| 41
|-
| '''ఖాళీగా'''
| 1
|-
! మొత్తం
! 140
|}

== నియోజకవర్గాల గణాంకాలు ==

=== రిజర్వేషన్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:50%; text-align:center&quot;
!రిజర్వేషన్
!సభ్యుల సంఖ్య
|-
|జనరల్
|124
|-
|షెడ్యూల్డ్ కులాలు
|14
|-
|షెడ్యూల్డ్ తెగలు
|2
|-
!మొత్తం
!140
|}
[[దస్త్రం:Kerala_Legislative_Assembly,_Thiruvananthapuram.jpg|center|thumb|350x350px|తిరువనంతపురంలోని కేరళ శాసనసభ]]
[[దస్త్రం:Niyamasabha_Mandiram.JPG|center|thumb|350x350px|రాత్రి సమయంలో కేరళ రాష్ట్ర శాసనసభ లేదా నియమసభ]]

== శాసనసభ స్పీకరు ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా}}
[[కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా|కేరళ శాసనసభ స్పీకరు]] కేరళ రాష్ట్ర శాసనసభకు ప్రధాన చట్ట నిర్మాణ సంస్థ అయిన కేరళ శాసనసభకు అధ్యక్షత వహిస్తారు. అతనిని శాసనసభ సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్ ఎల్లప్పుడూ శాసనసభ సభ్యుడు. శాసనసభ ప్రస్తుత స్పీకరుగా [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]] అధికారంలో ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=KERALA LEGISLATIVE ASSEMBLY|url=https://legislativebodiesinindia.nic.in/STATISTICAL/kerala.htm|access-date=2021-09-05|website=legislativebodiesinindia.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== శాసనసభ సభ్యులు ==
{| border=2 cellpadding=3 cellspacing=1 width=70%
!జిల్లా
!సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!శాసనసభ్యుని పేరు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members.htm|access-date=2020-09-12|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt;
!పార్టీ
!అలయన్స్
!వ్యాఖ్యలు
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా|కాసర్‌గోడ్]]
|1
|[[మంజేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేశ్వర్]]
|ఎ. కె. ఎం. అష్రఫ్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|2
|[[కాసరగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|ఎన్. ఎ. నెల్లిక్కున్ను
|
|-
|3
|[[ఉద్మా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉద్మా]]
|సి. హెచ్. కుంహంబు
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|4
|[[కన్హంగాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్హంగాడ్]]
|ఇ. చంద్రశేఖరన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|5
|[[త్రికరిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రికరిపూర్]]
|ఎం. రాజగోపాలన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్]]
|6
|[[పయ్యనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయ్యనూర్]]
|టి. ఐ. మధుసూదనన్
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|7
|[[కల్లియస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్లియస్సేరి]]
|ఎం. విజన్
|
|-
|8
|[[తాలిపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తాలిపరంబ]]
|ఎం .వి. గోవిందన్
|
|-
|9
|[[ఇరిక్కుర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరిక్కుర్]]
|సజీవ్ జోసెఫ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|10
|[[అజికోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజికోడ్]]
|కె.వి.సుమేష్
| style=&quot;background: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;6&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|11
|[[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
| style=&quot;background:{{party color|Congress (Secular)}}; color:white;&quot; |Con (S)
|
|-
|12
|[[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
|[[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|13
|[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
|ఎ.ఎన్. షంసీర్
|
|-
|14
|[[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్]]
|[[కేకే శైలజ]]
|
|-
|15
|[[కుతుపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుతుపరంబ]]
|కె. పి. మోహనన్
| rowspan=&quot;1&quot; style=&quot;background:{{party color|Loktantrik Janata Dal}}; color:white;&quot; |LJD
|
|-
|16
|[[పేరవూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పేరవూర్]]
|సన్నీ జోషఫ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[వయనాడ్ జిల్లా|వయనాడ్]]
|17
|[[మనంతవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనంతవాడి]] (ఎస్.టి)
|ఒ.ఆర్.కేలు
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|18
|[[సుల్తాన్ బతేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్ బతేరి]] (ఎస్.టి)
|ఐ. సి. బాలకృష్ణన్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|19
|[[కాల్పెట్ట శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాల్పెట్ట]]
|టి. సిద్ధిక్
|
|-
| rowspan=&quot;13&quot; |[[కోజికోడ్ జిల్లా|కోజికోడ్]]
|20
|[[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]]
|కె.కె. రెమా
| style=&quot;background:{{party color|Revolutionary Marxist Party of India}}; color:white;&quot; |RMPI
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|21
|[[కుట్టియాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టియాడి]]
|కె పి కున్హమ్మద్‌కుట్టి 
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;10&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|22
|[[నాదపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాదపురం]]
|ఇ.కె. విజయన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|23
|[[కోయిలండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోయిలండి]]
|కణతిల్ జమీలా
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|24
|[[పెరంబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరంబ్రా]]
|టి. పి. రామకృష్ణన్
|
|-
|25
|[[బాలుస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలుస్సేరి]] (ఎస్.సి)
|[[కె.ఎం. సచిన్ దేవ్]]
|
|-
|26
|[[ఎలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎలత్తూరు]]
|ఎ. కె. శశీంద్రన్
| style=&quot;background:{{party color|Nationalist Congress Party}}; color:white;&quot; |NCP
|
|-
|27
|[[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
|తొట్టతిల్ రవీంద్రన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|28
|[[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్]]
|[[అహ్మద్ దేవర కోవిల్]]
| style=&quot;background:{{party color|Indian National League}};  color:white;&quot; |INL
|
|-
|29
|[[బేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేపూర్]]
|[[పి.ఎ.మొహమ్మద్ రియాస్]]
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|30
|[[కూన్నమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూన్నమంగళం]]
|పి. టి. ఎ. రహీమ్
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}}; color:red;&quot; |Ind.
|
|-
|31
|[[కొడువల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడువల్లి]]
|ఎం. కె. మునీర్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|32
|[[తిరువంబాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువంబాడి]]
|లింటో జోసెఫ్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
| rowspan=&quot;16&quot; |[[మలప్పురం జిల్లా|మలప్పురం]]
|33
|[[కొండొట్టి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొండొట్టి]]
|టి.వి.ఇబ్రహీం
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|34
|[[ఎరనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరనాడ్]]
|పి.కె.బషీర్
|
|-
|35
|[[నిలంబూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిలంబూరు]]
|పి.వి. అన్వర్
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}}; color:red;&quot; |Ind.
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|36
|[[వండూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వండూరు]] (ఎస్.సి)
|ఎ.పి అనిల్ కుమార్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
| rowspan=&quot;8&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|37
|[[మంజేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేరి]]
|యు.ఎ.లతీఫ్
| rowspan=&quot;7&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
|
|-
|38
|[[పెరింతల్‌మన్న శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరింతల్‌మన్న]]
|నజీబ్ కాంతాపురం
|
|-
|39
|[[మంకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంకాడ]]
|మంజలంకుజి అలీ
|
|-
|40
|[[మలప్పురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|పి. ఉబైదుల్లా
|
|-
|41
|[[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]]
|పి.కె.కున్హాలికుట్టి
|
|-
|42
|[[వల్లిక్కున్ను శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లిక్కున్ను]]
|పి. అబ్దుల్ హమీద్
|
|-
|43
|[[తిరురంగడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరురంగడి]]
|కె. పి. ఎ. మజీద్
|
|-
|44
|[[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
|వి.అబ్దురహిమాన్
| style=&quot;background-color:#008000; color:white;&quot; |NSC
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|45
|[[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరూర్]]
|కురుక్కోలి మొయిదీన్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|46
|[[కొట్టక్కల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టక్కల్]]
|కె. కె. అబిద్ హుస్సేన్ తంగల్
|
|-
|47
|[[తవనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|తవనూరు]]
|కె.టి. జలీల్
| style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}}; color:red;&quot; |Ind.
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|48
|[[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|పి. నందకుమార్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |[[పాలక్కాడ్ జిల్లా|పాలక్కాడ్]]
|49
|[[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
|ఎం. బి. రాజేష్
| style=&quot;background-color:{{party color|CPI(M)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;5&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|50
|[[పట్టాంబి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పట్టాంబి]]
|ముహమ్మద్ ముహ్సిన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|51
|[[షోర్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోర్నూర్]]
|పి. మమ్మికుట్టి
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|52
|[[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]]
|కె. ప్రేంకుమార్
|
|-
|53
|[[కొంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొంగడ్]] (ఎస్.సి)
|కె. శాంతకుమారి
|
|-
|54
|[[మన్నార్క్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మన్నార్క్కాడ్]]
|ఎన్. సంసుధీన్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian Union Muslim League}}; color:white;&quot; |IUML
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|55
|[[మలంపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలంపుజ]]
|ఎ. ప్రభాకరన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|56
|[[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|షఫీ పరంబిల్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|57
|[[తరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తరూర్]] (ఎస్.సి)
|పి.పి.సుమోద్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;4&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|58
|[[చిత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం (కేరళ)|చిత్తూరు]]
|[[కె. కృష్ణన్‌కుట్టి]]
| style=&quot;background:{{party color|Janata Dal (Secular)}}; color:white;&quot; |JD (S)
|
|-
|59
|[[నెన్మరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెన్మరా]]
|కె. బాబు
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|60
|[[అలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
|కె. డి. ప్రసేనన్
|
|-
| rowspan=&quot;13&quot; |[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిస్సూర్]]
|61
|[[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]] (ఎస్.సి)
|కె. రాధాకృష్ణన్
| rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;11&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|62
|[[కున్నంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నంకుళం]]
|ఎ. సి. మొయిదీన్
|
|-
|63
|[[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]]
|ఎన్.కె.అక్బర్
|
|-
|64
|[[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
|మురళి పెరునెల్లి
|
|-
|65
|[[వడక్కంచెరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడక్కంచెరి]]
|జేవియర్ చిట్టిలప్పిల్లి
|
|-
|66
|[[ఒల్లూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒల్లూరు]]
|[[కె. రాజన్]]
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|67
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|పి. బాలచంద్రన్
|
|-
|68
|[[నట్టిక శాసనసభ నియోజకవర్గం|నట్టిక]] (ఎస్.సి)
|సి.సి.ముకుందన్
|
|-
|69
|[[కైపమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైపమంగళం]]
|ఇ.టి.టైసన్
|
|-
|70
|[[ఇరింజలకుడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరింజలకుడ]]
|[[ఆర్. బిందు]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|71
|[[పుతుక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుతుక్కాడ్]]
|కె. కె. రామచంద్రన్
|
|-
|72
|[[చాలకుడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాలకుడి]]
|టి.జె.సనీష్ కుమార్ జోసెఫ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|73
|[[కొడంగల్లూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడంగల్లూర్]]
|వి.ఆర్. సునీల్ కుమార్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకుళం]]
|74
|[[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
|ఎల్దోస్ కున్నప్పిల్లి
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|75
|[[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలి]]
|ఎం. రోజి జాన్
|
|-
|76
|[[అలువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలువా]]
|అన్వర్ సాదత్
|
|-
|77
|[[కలమస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కలమస్సేరి]]
|[[పి. రాజీవ్]]
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|78
|[[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
|వి.డి. సతీశన్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|79
|[[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]]
|కె. ఎన్. ఉన్నికృష్ణన్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|80
|[[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]]
|కె. జె. మ్యాక్సీ
|
|-
|81
|[[త్రిప్పునిత్తుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిప్పునిత్తుర]]
|కె. బాబు
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|82
|[[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|టి.జె.వినోద్
|
|-
|83
|[[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
|ఉమా థామస్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|పి. టి. థామస్ మరణానంతరం 2022 ఉప ఎన్నికలో గెలుపొందారు
|-
|84
|[[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]] (ఎస్.సి)
|పి.వి.శ్రీనిజిన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|85
|[[పిరవం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిరవం]]
|అనూప్ జాకబ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Kerala Congress (Jacob)}}; color:white;&quot; |KC (J)
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|86
|[[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుజ]]
|మాథ్యూ కుజల్నాదన్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
| rowspan=&quot;1&quot; |{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|87
|[[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]]
|ఆంటోనీ జాన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |[[ఇడుక్కి జిల్లా|ఇడుక్కి]]
| rowspan=&quot;2&quot; |88
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]]
|ఎ. రాజా
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|ఎన్నిక రద్దు చేయబడింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-03-21|title=Kerala HC annuls CPI(M) MLA’s election from Devikulam|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/hc-annuls-raja-s-candidature-from-devikulam-101679339000164.html|access-date=2023-12-12|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''ఖాళీ'''
|
|-
|89
|[[ఉడుంబంచోల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉడుంబంచోల]]
|ఎం. ఎం. మణి
| rowspan=&quot;1&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|90
|[[తోడుపుజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడుపుజా]]
|పి.జె. జోసెఫ్
| style=&quot;background:{{party color|Kerala Congress (Joseph)}}; color:white;&quot; |KC
|{{Legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]}}||
|-
|91
|[[ఇడుక్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|[[రోషి అగస్టిన్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Kerala Congress (Mani)}}; color:white;&quot; |KC (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|92
|[[పీరుమాడే శాసనసభ నియోజకవర్గం|పీరుమాడే]]
|వజూరు సోమన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |[[కొట్టాయం జిల్లా|కొట్టాయం]]
|93
|[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా]]
|మణి సి. కప్పన్
| style=&quot;background-color:#008080; color:white;&quot; |NCK
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|94
|[[కడుతురుత్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడుతురుత్తి]]
|మోన్స్ జోసెఫ్
| style=&quot;background:{{party color|Kerala Congress (Joseph)}}; color:white;&quot; |KC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|95
|[[వైకోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైకోమ్]] (ఎస్.సి)
|సి.కె. ఆశా
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
| rowspan=&quot;2&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|96
|[[ఎట్టుమనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎట్టుమనూరు]]
|వి.ఎన్. వాసవన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|97
|[[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|తిరువంచూర్ రాధాకృష్ణన్
| rowspan=&quot;1&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|98
|[[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
|చాందీ ఊమెన్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|[[ఊమెన్ చాందీ]] మరణం తర్వాత 2023 ఉప ఎన్నికలో గెలిచారు.
|-
|99
|[[చంగనస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చంగనస్సేరి]]
|జాబ్ మైచిల్
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:{{party color|Kerala Congress (Mani)}}; color:white;&quot; |KC (M)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[United Democratic Front (Kerala)|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|100
|[[కంజిరపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కంజిరపల్లి]]
|ఎన్. జయరాజ్
|
|-
|101
|[[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజర్]] 
|సెబాస్టియన్ కులతుంకల్
|
|- 
| rowspan=&quot;9&quot; |[[ఆలప్పుళ జిల్లా|ఆలప్పుళ]] 
|102
|[[అరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరూర్]] 
|దలీమా
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;4&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|103
|[[చేర్తాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|చేర్తాల]]
|పి. ప్రసాద్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|104
|[[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]] 
|పి.పి.చిత్రంజన్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|105
|[[అంబలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబలప్పుజ]]
|హెచ్. సలాం
|
|-
|106
|[[కుట్టనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టనాడ్]]
|కె థామస్
| style=&quot;background:{{party color|Nationalist Congress Party}}; color:white;&quot; |NCP
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|107
|[[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
|రమేష్ చెన్నితాల
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|108
|[[కాయంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాయంకుళం]]
|యు.ప్రతిభ
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|109
|[[మావేలికర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావేలికర]]
|ఎం.ఎస్. అరుణ్ కుమార్
|
|-
|110
|[[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగనూర్]]
|సజీ చెరియన్
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |[[పతనంతిట్ట జిల్లా|పతనంతిట్ట]]
|111
|[[తిరువల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువల్ల]]
|మాథ్యూ T. థామస్
| style=&quot;background:{{party color|Janata Dal (Secular)}}; color:white;&quot; |JD (S)
| rowspan=&quot;5&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|112
|[[రన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|రన్ని]]
|ప్రమోద్ నారాయణ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Kerala Congress (Mani)}}; color:white;&quot; |KC (M)
|
|-
|113
|[[అరన్ముల శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరన్ముల]]
|[[వీణ జార్జ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|114
|[[కొన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొన్ని]]
|కె.యు.జెనీష్ కుమార్
|
|-
|115
|[[ఆడూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఆడూర్]]
|చిట్టయం గోపకుమార్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |[[కొల్లాం జిల్లా|కొల్లాం]]
|116
|[[కరునాగపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరునాగపల్లి]]
|సి.ఆర్. మహేష్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|117
|[[చవర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చవర]]
|సుజిత్ విజయన్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Independent (politician)}}; color:red;&quot; |Ind.
| rowspan=&quot;6&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|118
|[[కున్నత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నత్తూరు]]
|కోవూరు కుంజుమోన్
|
|-
|119
|[[కొట్టారక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టారక్కర]]
|కె.ఎన్.బాలగోపాల్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|120
|[[పటనాపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పటనాపురం]] 
|[[కె.బి. గణేష్ కుమార్]]
| style=&quot;background:{{party color|Kerala Congress (B)}}; color:white;&quot; |KC (B)
|
|-
|121
|[[పునలూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పునలూర్]] 
|పి.ఎస్. సుపాల్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|122
|[[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
|జె. చించు రాణి
|
|-
|123
|[[కుందర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర]]
|పి.సి.విష్ణునాథ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|124
|[[కొల్లాం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లాం]]
|[[ముఖేష్]]
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|125
|[[ఎరవిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరవిపురం]]
|ఎం. నౌషాద్
|
|-
|126
|[[చాతన్నూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాతన్నూరు]]
|జి.ఎస్. జయలాల్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[తిరువనంతపురం జిల్లా|తిరువనంతపురం]]
|127
|[[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
|వి. జాయ్
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
| rowspan=&quot;12&quot; |{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|128
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]]
|ఒ. ఎస్. అంబిక
|
|-
|129
|[[చిరాయింకీజు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకీజు]]
|వి. శశి
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India}}; color:white;&quot; |CPI
|
|-
|130
|[[నెడుమంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెడుమంగడ్]]
|జి.ఆర్. అనిల్
|
|-
|131
|[[వామనపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|వామనపురం]] 
|డి.కె.మురళి
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|132
|[[కజకూటం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కజకూటం]]
|కడకంపల్లి సురేంద్రన్
|
|-
|133
|[[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]]
|వి.కె.ప్రశాంత్
|
|-
|134
|[[తిరువనంతపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
|[[ఆంటోని రాజు]]
| style=&quot;background:{{party color|Janadhipathya Kerala Congress}}; color:white;&quot; |JKC
|
|-
|135
|[[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెమోమ్]]
|వి. శివన్‌కుట్టి
| rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|
|-
|136
|[[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
|జి. స్టీఫెన్
|
|-
|137
|[[పరశాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరశాల]]
|సి.కె. హరీంద్రన్
|
|-
|138
|[[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టకాడ]] 
|ఐ బి సతీష్
|
|-
|139
|[[కోవలం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోవలం]]
|ఎం. విన్సెంట్
| style=&quot;background-color:{{party color|Indian National Congress}}; color:white;&quot; |INC
|{{legend2|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|140
|[[నెయ్యట్టింకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెయ్యట్టింకర]] 
|కె. ఎ. అన్సాలన్
| style=&quot;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}; color:white;&quot; |CPI (M)
|{{legend2|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|-
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== వెలుపలి లంకెలు ==

{{భారతదేశ శాసనసభలు}}
{{భారత ప్రస్తుత శాసనసభలు}}

[[వర్గం:ప్రస్తుత భారత రాష్ట్ర ప్రాదేశిక శాసనసభల జాబితాలు]]
[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ]]
[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ సభ్యులు 2021–2026]]</text>
      <sha1>mskbwyjbsn9jva7i6yp3scgx6qsbsc0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2016 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>401116</id>
    <revision>
      <id>4601674</id>
      <parentid>4592412</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:32:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129167" sha1="9onre6ad08i5qbgueqgg97u5a5ev0kd" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = 2016 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు
| seats2 = 47
| seat_change2 = {{decrease}} 25
| popular_vote2 = 7,741,293
| percentage2 = 38.81%
| swing2 = {{loss}} 6.97 శాతం
| last_election2 = 45.83%, 72 సీట్లు
| map_caption = కేరళ అసెంబ్లీ సీటు స్థితి
| title = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రులు|ముఖ్యమంత్రి]]
| posttitle = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రులు|ముఖ్యమంత్రి]]
| before_election = [[ఊమెన్ చాందీ]]
| before_party = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] 
| after_election = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| after_party = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| party_colour = 
| seats_needed2 = 
| leaders_seat2 = [[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
| country = India
| leader_since1 = 2016
| type = parliamentary
| ongoing = no
| previous_election = 2011 Kerala State legislative assembly election
| previous_year = [[2011 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2011]]
| next_election = 2021 Kerala Legislative Assembly election
| next_year = 2021
| election_date = {{Start date|df=yes|2016|05|16}}
| seats_for_election = కేరళ శాసనసభలో మొత్తం 140 సీట్లు
మెజారిటీకి 71 సీట్లు అవసరం
| majority_seats =  
| turnout = 77.53% ({{increase}} 2.27 శాతం
| image1 = [[File:Pinarayi.JPG|100px]]
| leader1 = '''[[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]'''&lt;ref&gt;{{cite news|title=Pinarayi Vijayan kicks off election campaign|url=https://m.timesofindia.com/elections-2016/kerala-elections-2016/news/pinarayi-vijayan-kicks-off-election-campaign/amp_articleshow/51627483.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt;
| last_election1 = 44.94%, 68 సీట్లు
| alliance2 =యు.డి.ఎఫ్
| alliance1 = ఎల్‌డిఎఫ్
| leaders_seat1 = [[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
| seats_needed1 = 
| seats1 = '''91'''
| seat_change1 = {{increase}} 23
| popular_vote1 = '''8,945,005'''
| percentage1 = '''43.48%'''
| swing1 = {{loss}} 1.63 శాతం
| image2 = 
| leader2 = '''[[ఊమెన్ చాందీ]]'''
| leader_since2 = 2004
| colour1 = EE0000
| colour2 = 0078FF
| map = [[File:2016 Kerala election result.svg|center|250px]] [[File:Kerala Assembly 2016 Seat Status.svg|250px|Kerala Assembly 2016 Seat Status]]
| vote_type = Coalition
| outgoing_members = 
| elected_members = 
| party1 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| party2 =  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] 
}}కేరళ శాసనసభకు 140 మంది ఎమ్మెల్యేలను ఎన్నుకునేందుకు 2016 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు 2016 మే 16న జరిగాయి. ఫలితం 2016 మే 19న ప్రకటించగా కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)  నేతృత్వంలోని లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (ఎల్‌డిఎఫ్) ఎన్నికలలో గెలిచింది. మే 25న ముఖ్యమంత్రిగా [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్|పినరయి విజయన్]] ప్రమాణ స్వీకారం చేశాడు. ఈ ఎన్నికల్లో మొత్తం 77.53% ఓటింగ్ నమోదైంది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.abplive.in/india-news/final-voter-turnout-in-kerala-is-77-35-percent-343482|title=Final voter turnout in Kerala is 77.53 percent|date=17 May 2016|access-date=17 May 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160519005804/http://www.abplive.in/india-news/final-voter-turnout-in-kerala-is-77-35-percent-343482|archive-date=19 May 2016|publisher=ABP Live}}&lt;/ref&gt;
==2016 తుది ఓటర్ల జాబితా==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+కేరళ శాసనసభ ఎన్నికల 2016 తుది ఓటర్ల జాబితా
!ఓటర్ల సమూహం
!ఓటర్ల జనాభా
|-
|పురుషుడు
|12,510,580
|-
|స్త్రీ
|13,508,702
|-
|థర్డ్ జెండర్
|2
|-
|'''మొత్తం ఓటర్లు'''
|'''26,019,284'''
|}
12 నియోజకవర్గాల్లోని 1,650 పోలింగ్ కేంద్రంలలో 2,065 ఓటర్-వెరిఫైడ్ పేపర్ ఆడిట్ ట్రయల్ (VVPAT) యూనిట్లను ఎన్నికల సంఘం ఉపయోగించింది. ఇడుక్కి, పతనంతిట్ట, వాయనాడ్, కాసర్గోడ్ జిల్లాల్లో VVPAT ఉపయోగించబడలేదు.&lt;ref name=&quot;keralavvpat12&quot;&gt;{{Cite web|title=ECI introduces voter audit trail for first time in Kerala &amp;#124; Thiruvananthapuram News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/eci-introduces-voter-audit-trail-for-first-time-in-kerala/articleshow/51102710.cms|website=The Times of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last=Pillai|first=R. Ramabhadran|date=6 March 2016|title=Paper trail for voting in select segments|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/paper-trail-for-voting-in-select-segments/article8319907.ece|access-date=23 April 2019|website=The Hindu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=VVPAT usage in 64 seats in 5 states Schedule for the General Elections to the Legislative Assemblies of Assam, Kerala, Tamil Nadu, West Bengal and Puducherry.|url=http://eci.nic.in/eci_main1/current/PN16_04032016.pdf}}&lt;/ref&gt; ఎన్నికల సంఘం అనేక మొబైల్ యాప్‌లను ప్రారంభించింది.&lt;ref name=&quot;business-standard1&quot;&gt;{{Cite web|date=4 February 2016|title=2.56 crore voters to cast ballot in Kerala: EC|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/2-56-crore-voters-to-cast-ballot-in-kerala-ec-116020401247_1.html|via=Business Standard}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |EVM లతో VVPAT సౌకర్యం ఉన్న కేరళ అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాలు 
|-
|[[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|[[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
|[[మలప్పురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|-
|[[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|[[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|-
|[[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
|[[కొల్లం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లం]]
|[[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]] 
|-
|[[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెమోమ్]]
|[[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|[[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
|}
==పార్టీలు &amp;సంకీర్ణాలు==

==== లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ====
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!ఫోటో
!నాయకుడు
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|[[File:South_Asian_Communist_Banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_Asian_Communist_Banner.svg|50x50px]]
|[[File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|50x50px]]
|[[File:Kodiyeri.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kodiyeri.JPG|alt=|center|frameless|113x113px]]
|కొడియేరి బాలకృష్ణన్
|90
|78
|12
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:South_Asian_Communist_Banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_Asian_Communist_Banner.svg|50x50px]]
|[[File:CPI_symbol.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI_symbol.svg|50x50px]]
|[[File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|alt=|center|frameless|125x125px]]
|కనం రాజేంద్రన్
|27
|23
|4
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|
|[[File:Indian_election_symbol_female_farmer.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_election_symbol_female_farmer.svg|76x76px|Janata Dal Election Symbol]]
|[[File:Mathew-T-Thomas.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mathew-T-Thomas.jpg|alt=|center|frameless|111x111px]]
|మాథ్యూ T. థామస్
|5
|4
|1
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|[[File:NCP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:NCP-flag.svg|50x50px]]
|
|[[File:T.P._Peethambaran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:T.P._Peethambaran.jpg|alt=|center|frameless|111x111px]]
|TP పీతాంబరన్
|4
|4
|0
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (స్కారియా థామస్)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|border|50x50px]]
|
|[[File:Scariah_Thomas.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Scariah_Thomas.jpg|alt=|center|frameless|111x111px]]
|స్కరియా థామస్
|1
|1
|0
|-
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|[[File:Congress_(Secular)_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Congress_(Secular)_Flag.png|50x50px]]
|
|[[File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|alt=|center|frameless|119x119px]]
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
|1
|1
|0
|-
|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|జానాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|border|50x50px]]
|
|[[File:Francis_George_at_Arakuzha.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Francis_George_at_Arakuzha.JPG|alt=|center|frameless|111x111px]]
|ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్
|4
|4
|0
|-
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|[[File:INL_FLAG.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:INL_FLAG.png|50x50px]]
|
|
|SA పుతియా వలప్పిల్
|3
|3
|0
|-
|కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|border|50x50px]]
|
|
|ఆర్.బాలకృష్ణ పిళ్లై
|1
|1
|0
|-
|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ (అరవిందక్షన్)
|[[File:CMP-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CMP-banner.svg|50x50px|CMP flag]]
|
|
|KR అరవిందాక్షన్
|1
|1
|0
|-
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (లెనినిస్ట్)]]
|[[File:RSP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RSP-flag.svg|border|50x50px]]
|
|
|కోవూరు కుంజుమోన్
|1
|1
|0
|}

==== యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ====
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!ఫోటో
!నాయకుడు
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|
|
|[[File:Vm_sudeeranDSC_8810.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Vm_sudeeranDSC_8810.JPG|center|thumb|128x128px]]
|వీఎం సుధీరన్
|87
|78
|9
|-
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|[[File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|59x59px]]
|[[File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|alt=|center|frameless|125x125px]]
|సయ్యద్ హైదరాలీ షిహాబ్ తంగల్
|24
|24
|0
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Two_Leaves.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Two_Leaves.svg|50x50px]]
|[[File:K._M._Mani_Minister.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:K._M._Mani_Minister.jpg|alt=|center|frameless|123x123px]]
|KM మణి
|15
|15
|0
|-
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
|[[File:Janata_Dal_(United)_Flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Janata_Dal_(United)_Flag.svg|border|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Arrow.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Arrow.svg|50x50px]]
|[[File:M._P._Veerendra_Kumar_DS.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:M._P._Veerendra_Kumar_DS.jpg|68x68px]]
|ఎంపీ వీరేంద్ర కుమార్
|7
|7
|0
|-
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:RSP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RSP-flag.svg|50x50px]]
|
|[[File:A_A_Azeez.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:A_A_Azeez.JPG|alt=|center|frameless|101x101px]]
|AA అజీజ్
|5
|5
|0
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|
|జానీ నెల్లూరు
|1
|1
|0
|-
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:CMP-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CMP-banner.svg|50x50px]]
|
|
|సీపీ జాన్
|1
|1
|0
|}

==== [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్డీయే]] ====
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!ఫోటో
!నాయకుడు
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[File:Lotos_flower_symbol.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lotos_flower_symbol.svg|40x40px]]
|[[File:PS_Sreedharan_Pillai.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:PS_Sreedharan_Pillai.jpg|alt=|center|frameless|111x111px]]
|[[పి.ఎస్. శ్రీధరన్ పిళ్ళై]]
|98
|88
|10
|-
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|భరత్ ధర్మ జన సేన]]
|
|
|
|తుషార్ వెల్లపల్లి
|36
|35
|1
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (థామస్)]]
|
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|పిసి థామస్
|4
|4
|0
|-
|[[జనాధిపత్య సంరక్షణ సమితి]] (రాజన్ బాబు)
|
|
|
|ఏఎన్ రాజన్ బాబు
|1
|1
|0
|-
|[[జనాధిపత్య రాష్ట్రీయ సభ]]
|
|
|
|సీకే జాను
|1
|1
|0
|}

==== లెఫ్ట్ యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ====
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!ఫోటో
!నాయకుడు
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ]]
|
|
|
|ఎన్. వేణు
|10
|9
|1
|-
|[[సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (కమ్యూనిస్టు)|సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (కమ్యూనిస్ట్)]]
|[[File:SUCI_flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SUCI_flag.svg|frameless|50x50px]]
|
|
|CK లూకోస్
|32
|27
|5
|-
|[[మార్క్సిస్ట్ కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (యునైటెడ్)]]
|
|
|
|ఎం. రాజన్
|
|}

===ఇతర పార్టీలు ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
|-
|[[సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:SDPI_Flag.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SDPI_Flag.jpg|frameless|50x50px]]
|[[File:INLD1.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:INLD1.svg|70x70px|SDPI party symbol]]
|KM అష్రఫ్
|88
|-
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]
|
|
|NO కుట్టప్పన్
|9
|-
|[[వెల్ఫేర్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|
|[[File:Gas_Cylinder.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Gas_Cylinder.jpg|frameless|53x53px]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Common Symbol for Welfare Party in Kerala Legislative Assembly Election – 2016|url=http://eci.nic.in/eci_main/ElectoralLaws/OrdersNotifications/year2016/CEO,%20Kerala%2005-01-2016.pdf|website=Eci.nic.in}}&lt;/ref&gt;
|హమీద్ వాణియంబలం
|41
|-
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|
|[[File:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|frameless|50x50px]]
|జె. సుధాకరన్
|74
|-
|[[పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ (ఇండియా)|పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|
|[[File:Indian_election_symbol_rising_sun.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_election_symbol_rising_sun.svg|70x70px]]
|అబ్దుల్ నాసర్ మదానీ
|60
|-
|[[శివసేన]]
|
|[[File:Indian_Election_Symbol_Bow_And_Arrow.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Bow_And_Arrow.svg|70x70px]]
|ఎంఎస్ భువనచంద్రన్
|16
|-
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|
|[[File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|70x70px]]
|ఏఎల్ ప్రదీప్
|7
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) రెడ్ స్టార్|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) రెడ్ స్టార్]]
|
|
|MK దాసన్
|18
|-
|[[కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్]]
|
|
|
|1
|-
|[[అంబేద్కరైట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|
|
|
|5
|-
|కేరళ జనతా పార్టీ
|
|
|
|3
|-
|భారతీయ గాంధీయన్ పార్టీ
|
|
|
|3
|}

==ఒపీనియన్ పోల్స్ ==
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
! rowspan=&quot;3&quot; |నిర్వహించినప్పుడు
! rowspan=&quot;3&quot; |మూ
! rowspan=&quot;3&quot; |పోలింగ్ సంస్థ/ఏజెన్సీ
! rowspan=&quot;3&quot; |నమూనా పరిమాణం
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |యు.డి.ఎఫ్
! colspan=&quot;2&quot; |ఎల్‌డిఎఫ్
! colspan=&quot;2&quot; |ఇతరులు
|-
!సీట్లు
!ఓటు %
!సీట్లు
!ఓటు %
!సీట్లు
!ఓటు %
|-
!2016 మార్చి
!&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.asianetnews.tv/news/kerala/ASIANET-NEWS-CFOR-SURVEY-44639|title=Asianet News: ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ് സീഫോര്‍ സര്‍വ്വേ, സംസ്ഥാനത്ത് ഭരണത്തുടര്‍ച്ച ഉണ്ടാവില്ലെന്ന വ്യക്തമായ സൂചന|last=Ltd|first=Asianet News Network Pvt|newspaper=Asianet News Network Pvt Ltd|access-date=18 November 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160220044326/http://www.asianetnews.tv/news/kerala/ASIANET-NEWS-CFOR-SURVEY-44639|archive-date=20 February 2016}}&lt;/ref&gt;
!ఆసియానెట్ న్యూస్ కోసం సి-ఫోర్&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/bjp-kerala-election-pre-poll-survey-congress-cpm-amit-shah-oommen-chandy/|title=Kerala pre-poll survey: BJP to get 3–5 seats with 18% vote-share|date=19 February 2016|newspaper=The Indian Express|access-date=18 November 2016}}&lt;/ref&gt;
|15778
|55–62
|37%
|75–82
|41%
|3–5
|18%
|-
!2016 మార్చి
!&lt;ref&gt;{{cite web|title=Assembly Election Result 2016, Assembly Election Schedule Candidate List, Assembly Election Opinion/Exit Poll Latest News 2016|url=http://infoelections.com/infoelection/index.php/kerala/7224-kerala-india-tv-cvoter-opinion-poll.html|access-date=18 November 2016|website=Infoelections.com|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
!ఇండియా TV C-ఓటర్
|''N/A''
|49
|''N/A''
|89
|''N/A''
|2
|''N/A''
|-
!2016 ఏప్రిల్
!&lt;ref&gt;{{cite web|title=Mathrubhumi News survey predicts slender majority for LDF - Kerala Assembly Polls|url=http://english.mathrubhumi.com/election/2016/kerala-assembly-polls/mathrubhumi-news-survey-predicts-slender-majority-for-ldf-english-news-1.967725|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160504213104/http://english.mathrubhumi.com/election/2016/kerala-assembly-polls/mathrubhumi-news-survey-predicts-slender-majority-for-ldf-english-news-1.967725|archive-date=4 May 2016|access-date=7 April 2016}}&lt;/ref&gt;
!మాతృభూమి వార్తలు – యాక్సిస్ మై ఇండియా
|''N/A''
|66–72
|42%
|68–74
|45%
|0–2
|10%
|-
! 2016 ఏప్రిల్ 23
!&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.asianetnews.tv/election2016/asianet-news-c-fore-survey|title=കേരളത്തില്‍ ഇടതുമുന്നണി അധികാരത്തിലെത്തുമെന്ന് ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ്, സി ഫോര്‍ സര്‍വ്വേ|newspaper=Asianet News Network Pvt Ltd|access-date=18 November 2016}}&lt;/ref&gt;
!ఏషియానెట్ న్యూస్ – సీ4 ఎన్నికల సర్వే
|50000
|56–62
|37%
|75–81
|40%
|3–5
|18%
|-
!2016 మే
!&lt;ref&gt;{{cite web|title=UDF will retain power in Kerala, predicts survey|url=http://english.manoramaonline.com/news/just-in/udf-will-retain-power-in-kerala-predicts-survey.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160503112144/http://english.manoramaonline.com/news/just-in/udf-will-retain-power-in-kerala-predicts-survey.html|archive-date=3 May 2016|access-date=4 May 2016}}&lt;/ref&gt;
!మార్స్ ఏజెన్సీ
|7020
|70–75
|''N/A''
|63–67
|''N/A''
|0
|''N/A''
|-
!2016 మే
!&lt;ref&gt;{{cite web|title=2016 Kerala Assembly Election – IMEG Opinion Poll Results – Institute for Monitoring Economic Growth|url=http://www.imegkerala.org/Home/kerala_assembly_election_opinion_poll_imeg_kerala|access-date=18 November 2016|website=Imegkerala.org|archive-date=8 డిసెంబర్ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161208103323/http://www.imegkerala.org/Home/kerala_assembly_election_opinion_poll_imeg_kerala|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
!IMEG అభిప్రాయ పోల్
|60000
|50–57
|''N/A''
|83–90
|''N/A''
|0
|''N/A''
|-
!2016 మే
!&lt;ref&gt;{{cite web|title=കേരളം ചുവപ്പിനെ വരിക്കുമെന്ന് പീപ്പിൾ ടിവി-സെന്റർ ഫോർ ഇലക്ടറൽ സ്റ്റഡീസ് അഭിപ്രായ സർവേ; എൽഡിഎഫിന് 81–89 സീറ്റ്; യുഡിഎഫിന് 51–59; എൻഡിഎയ്ക്ക് മൂന്നു സീറ്റ് വരെ കിട്ടാം|url=http://www.kairalinewsonline.com/2016/05/13/50914.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160516134957/http://www.kairalinewsonline.com/2016/05/13/50914.html|archive-date=16 May 2016|access-date=18 November 2016|website=Kairalinewsonline.com}}&lt;/ref&gt;
!పీపుల్ టీవీ – CES సర్వే
|17460
|51–59
|40.6%
|81–89
|43.1%
|0–3
|14.1%
|}

==ఒపీనియన్ పోల్స్ ==
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!ఏజెన్సీ
!ఎల్‌డిఎఫ్
!యు.డి.ఎఫ్
!ఇతరులు
!మూ
|-
|టైమ్స్ నౌ-సి ఓటర్
|74–82
|54–62
|0–8
|&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://indianexpress.com/article/elections-2016/india/india-news-india/exit-polls-west-bengal-tamil-nadu-kerala-assam-puducherry-latest-updates-live/|title=Exit polls: BJP unseats Congress in Assam, LDF ousts UDF in Kerala; Mamata retains WB, Jaya goes from TN|date=16 May 2016|newspaper=[[The Indian Express]]|access-date=16 May 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఇండియా టుడే-యాక్సిస్
|88–101
|38–48
|1–7
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=India Today-Axis Exit Poll: Jaya to lose Tamil Nadu, BJP sweeps Assam, Mamata to retain Bengal|url=http://indiatoday.intoday.in/story/india-today-axis-my-india-exit-poll-live-who-will-win-bengal-tamil-nadu-kerala-and-assam/1/669454.html|access-date=16 May 2016|website=Indiatoday.intoday.in}}&lt;/ref&gt;
|-
|న్యూస్ నేషన్
|67–71
|68–72
|0–2
|&lt;ref&gt;{{cite web|date=16 May 2016|title=NN Exit Poll predicts win for Mamata in WB, Jaya 1st choice for CM in TN; BJP to take Assam, close fight between UDF-LDF in Kerala|url=http://www.newsnation.in/article/131205-live-exit-polls-2016-assembly-elections-west-bengal-assam-kerala-tamil-nadu.html|access-date=16 May 2016|website=Newsnation.in|language=en-US|archive-date=17 మే 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160517113708/http://www.newsnation.in/article/131205-live-exit-polls-2016-assembly-elections-west-bengal-assam-kerala-tamil-nadu.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|నేటి చాణక్యుడు
|75 ± 9
|57± 9
|8±5
|&lt;ref&gt;{{cite web|date=18 May 2016|title=Kerala Elections 2016 – Exit Poll|url=http://www.todayschanakya.com/kerala-exit-poll-2016.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160518020033/http://www.todayschanakya.com/kerala-exit-poll-2016.html|archive-date=18 May 2016|access-date=23 April 2019}}&lt;/ref&gt;
|}

== ఎన్నికల రోజు ==
కేరళ శాసనసభ 140 నియోజకవర్గాల్లో 2016 మే 16న ఓటింగ్ జరగగా, మొత్తం 77.35 శాతం పోలింగ్ నమోదైంది.&lt;ref&gt;{{cite web|title=2016 Kerala Legislative Assembly Election Results Constituency Wise|url=http://www.indiancrux.info/2016/02/2016-kerala-assembly-constituency-wise-election-results.html|website=Indiancrux.info}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!జిల్లాలు
! colspan=&quot;4&quot; |ఓటర్ టర్న్ అవుట్
|-
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |%
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political map of Kerala.svg|300px]] 
|కాసరగోడ్
|78.51
|-
|కన్నూర్
|80.63
|-
|వాయనాడ్
|78.22
|-
|కోజికోడ్
|81.89
|-
|మలప్పురం
|75.83
|-
|పాలక్కాడ్
|78.37
|-
|త్రిస్సూర్
|77.74
|-
|ఎర్నాకులం
|79.77
|-
|ఇడుక్కి
|73.59
|-
|కొట్టాయం
|76.90
|-
|అలప్పుజ
|79.88
|-
|పతనంతిట్ట
|71.66
|-
|కొల్లం
|75.07
|-
|తిరువనంతపురం
|72.53
|-
|'''మొత్తం'''
| colspan=&quot;2&quot; |'''77.35'''
|}

== ఫలితాలు ==

=== కూటమి ద్వారా ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |ఎల్‌డిఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |యు.డి.ఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |NDA
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |ఇతర
!సీట్లు
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|
|''58''
|కాంగ్రెస్
|
|''22''
|బీజేపీ
|
|''1''
|పిసి జార్జ్ (IND)
|
|''1''
|-
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|
|''19''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|
|''18''
|BDJS
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జేడీఎస్]]
|
|''3''
|కెసి (ఎం)
|
|''6''
|KEC
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|ఎన్సీపీ]]
|
|''2''
|కెసి (జె)
|
|''1''
|JRS
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్రులు]]
|
|''5''
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|
|''0''
|JSS (రాజన్ బాబు)
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|
|''1''
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|
|''0''
|
|
|
|
|
|
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)]]
|
|''1''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|[[నేషనల్ సెక్యులర్ కాన్ఫరెన్స్]]
|
|''1''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ]]
|
|''1''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|కేరళ కాంగ్రెస్‌ 
|
|''0''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|ప్రజాస్వామ్య కేరళ కాంగ్రెస్
|
|''0''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|
|''0''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|91
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|47
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|1
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|1
|-
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్ల మార్పు
| +23
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్ల మార్పు
| -25
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్ల మార్పు
| +1
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్ల మార్పు
| +1
|}

=== ప్రాంతం వారీగా ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ యొక్క ప్రాంతాల వారీగా మ్యాప్
!ప్రాంతం
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!NDA
!OTH
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Regions of Kerala.svg|416x416px]]
|ఉత్తర కేరళ
|32
|8
|'''24'''
|0
|0
|-
|మధ్య కేరళ
|55
|25
|'''30'''
|0
|0
|-
|దక్షిణ కేరళ
|53
|14
|'''37'''
|1
|1
|}

=== జిల్లా వారీగా ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!NDA
!OTH
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political_map_of_Kerala.svg|416x416px]] 
|కాసరగోడ్
|5
|2
|'''3'''
|0
|0
|-
|కన్నూర్
|11
|3
|'''8'''
|0
|0
|-
|వాయనాడ్
|3
|1
|'''2'''
|0
|0
|-
|కోజికోడ్
|13
|2
|'''11'''
|0
|0
|-
|మలప్పురం
|16
|'''12'''
|4
|0
|0
|-
|పాలక్కాడ్
|12
|3
|'''9'''
|0
|0
|-
|త్రిస్సూర్
|13
|1
|'''12'''
|0
|0
|-
|ఎర్నాకులం
|14
|'''9'''
|5
|0
|0
|-
|ఇడుక్కి
|5
|2
|'''3'''
|0
|0
|-
|కొట్టాయం
|9
|'''6'''
|2
|0
|1
|-
|అలప్పుజ
|9
|1
|'''8'''
|0
|0
|-
|పతనంతిట్ట
|5
|1
|'''4'''
|0
|0
|-
|కొల్లం
|11
|0
|'''11'''
|0
|0
|-
|తిరువనంతపురం
|14
|4
|'''9'''
|1
|0
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''మొత్తం'''
|'''140'''
|'''47'''
|'''91'''
|'''1'''
|'''1'''
|}

==పార్టీ వారీగా ఫలితాలు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |పార్టీలు &amp; సంకీర్ణాలు
! colspan=&quot;2&quot; |జనాదరణ పొందిన ఓటు
! colspan=&quot;2&quot; |సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!అభ్యర్థులు
!గెలిచింది
|-
|bgcolor={{party color|Communist Party of India (Marxist)}}|
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|5,365,472
|26.7
|84
|59
|-
|bgcolor=#00BFFF|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,794,793
|23.8
|87
|21
|-
|bgcolor=#FF9933|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,129,726
|10.6
|98
|1
|-
|bgcolor={{party color|Communist Party of India}}|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,643,878
|8.2
|25
|19
|-
|bgcolor={{party color|Indian Union Muslim League}}|
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|1,496,864
|7.4
|23
|18
|-
|bgcolor={{party color|Kerala Congress (Mani)}}|
|కేరళ కాంగ్రెస్ (మణి)
|807,718
|4.0
|15
|5
|-
|bgcolor={{party color|Bharath Dharma Jana Sena}}|
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|భరత్ ధర్మ జన సేన]]
|795,797
|4.0
|36
|0
|-
|bgcolor={{party color|Communist Party of India}}|
|స్వతంత్రులు
(LDF)
|487,510
|2.4
|8
|4
|-
|bgcolor={{party color|Janata Dal (United)}}|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
|296,585
|1.5
|7
|0
|-
|bgcolor={{party color|Janata Dal (Secular)}}|
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|293,274
|1.5
|5
|3
|-
|bgcolor={{party color|Nationalist Congress Party}}|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|237,408
|1.2
|4
|2
|-
|bgcolor={{party color|Independent (politician)}}|
|స్వతంత్రులు 
|220,797
|1.1
|420
|1
|-
|bgcolor={{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}}|
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|216,071
|1.1
|5
|0
|-
|bgcolor={{party color|Kerala Congress (Mani)}}|
|కేరళ కాంగ్రెస్ (డెమోక్రటిక్)
|157,584
|0.78
|4
|0
|-
|bgcolor={{party color|National Secular Conference}}|
|నేషనల్ సెక్యులర్ కాన్ఫరెన్స్
|130,843
|0.65
|2
|1
|-
|bgcolor={{party color|Revolutionary Socialist Party (Leninist)}}|
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (లెనినిస్ట్)]]
|75,725
|0.38
|1
|1
|-
|bgcolor={{party color|Kerala Congress (Mani)}}|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)]]
|74,429
|0.37
|1
|1
|-
|bgcolor={{party color|Kerala Congress (Jacob)}}|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|73,770
|0.37
|1
|1
|-
|bgcolor={{party color|Communist Marxist Party}}|
|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ (అరవిందక్షన్)
|64,666
|0.32
|1
|1
|-
|bgcolor={{party color|Congress (Secular)}}|
|కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)
|54,347
|0.27
|1
|1
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''మొత్తం'''
|'''20,232,718'''
|'''100.00'''
|'''1,203'''
|'''140'''
|-
! colspan=&quot;9&quot; |
|-
| colspan=&quot;2&quot; |చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లు
|20,232,718
|99.97
| colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;5&quot; |
|-
| colspan=&quot;2&quot; |చెల్లని ఓట్లు
|6,107
|0.03
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''వేసిన ఓట్లు / ఓటింగ్ శాతం'''
|'''20,238,825'''
|'''77.53'''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |నిరాకరణలు
|5,866,244
|22.47
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''నమోదైన ఓటర్లు'''
|'''26,105,069'''
|}

==ఎన్నికైన శాసనసభ్యులు==
{| class=&quot;wikitable sortable mw-collapsible&quot;
!సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!జిల్లా
!UDF అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!ఎల్‌డిఎఫ్ అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!ఎన్డీయే అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!విజేత
!మెజారిటీ
!గెలిచిన పార్టీ
!గెలుపు కూటమి
|-
|001
|[[మంజేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేశ్వర్]]
|కాసరగోడ్
|PB అబ్దుల్ రజాక్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|56870
|CH కుంజంబు
|సీపీఐ (ఎం)
|42565
|కె. సురేంద్రన్
|బీజేపీ
|56781
|PB అబ్దుల్ రజాక్
|89
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|002
|[[కాసరగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|కాసరగోడ్
|NA నెల్లిక్కున్ను
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|64727
|AA అమీన్
|INL
|21615
|కె. రవీష్ తంత్రి
|బీజేపీ
|56120
|NA నెల్లిక్కున్ను
|8607
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|003
|[[ఉద్మా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉద్మా]]
|కాసరగోడ్
|కె. సుధాకరన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|66847
|కె. కున్హిరామన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|70679
|శ్రీకాంత్
|బీజేపీ
|21231
|కె. కున్హిరామన్
|3832
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|004
|[[కన్హంగాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్హంగాడ్]]
|కాసరగోడ్
|ధన్య సురేష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|54547
|E. చంద్రశేఖరన్
|సిపిఐ
|80558
|ఎంపీ రాఘవన్
|BDJS
|21104
|E. చంద్రశేఖరన్
|26011
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|005
|[[త్రికరిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రికరిపూర్]]
|కాసరగోడ్
|KP కున్హికన్నన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|62327
|ఎం. రాజగోపాల్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|79286
|ఎం. భాస్కరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|10767
|ఎం. రాజగోపాల్
|16959
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|006
|[[పయ్యనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయ్యనూరు]]
|కన్నూర్
|సాజిద్ కె. మవ్వల్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|42963
|సి. కృష్ణన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|83226
|అనియమ్మ రాజేంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15341
|సి. కృష్ణన్
|40263
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|007
|[[కల్లియస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్లియాస్సేరి]]
|కన్నూర్
|అమృత రామకృష్ణన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|40115
|టీవీ రాజేష్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|83006
|కెపి అరుణ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11036
|టీవీ రాజేష్
|42891
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|008
|[[తాలిపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తాలిపరంబ]]
|కన్నూర్
|రాజేష్ నంబియార్
|కెసి (ఎం)
|50489
|జేమ్స్ మాథ్యూ
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|91106
|పి. బాలకృష్ణన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|14742
|జేమ్స్ మాథ్యూ
|40617
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|009
|[[ఇరిక్కుర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరిక్కుర్]]
|కన్నూర్
|కెసి జోసెఫ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|72548
|కెటి జోస్
|సిపిఐ
|62901
|గంగాధరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|8294
|కెసి జోసెఫ్
|9647
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|010
|[[అజికోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజికోడ్]]
|కన్నూర్
|KM షాజీ
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|63082
|MV నికేష్ కుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|60795
|AV కేశవన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12580
|KM షాజీ
|2287
|IUML
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|011
|[[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|కన్నూర్
|సతీశన్ పచేని
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|53151
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
|కాంగ్రెస్ (ఎస్)
|54347
|కె. గిరీష్ బాబు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|13215
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
|1196
|కాంగ్రెస్ (ఎస్)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|012
|[[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
|కన్నూర్
|మంబరం దివాకరన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50424
|పినరయి విజయన్
|సీపీఐ (ఎం)
|87329
|మోహనన్ మనంతేరి
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12763
|పినరయి విజయన్
|37905
|సిపిఐ (ఎం)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|013
|[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
|కన్నూర్
|ఏపీ అబ్దుల్లాకుట్టి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|36624
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|సీపీఐ (ఎం)
|70741
|వీకే సజీవన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|22125
|ఎ. ఎన్. షంసీర్
|34117
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|014
|[[కుతుపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుతుపరంబ]]
|కన్నూర్
|కెపి మోహనన్
|[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|54722
|కెకె శైలజ
|సీపీఐ (ఎం)
|67013
|సి. సదానందన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|20787
|కెకె శైలజ
|12291
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|015
|[[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్]]
|కన్నూర్
|కేపీ ప్రశాంత్
|[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|40649
|EP జయరాజన్
|సీపీఐ (ఎం)
|84030
|బిజు ఎలక్కుజీ
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|18620
|EP జయరాజన్
|43381
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|016
|[[పేరవూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పేరవూర్]]
|కన్నూర్
|సన్నీ జోసెఫ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|65659
|బినోయ్ కురియన్
|సీపీఐ (ఎం)
|57970
|పైలీ వత్యట్
|BDJS
|9129
|సన్నీ జోసెఫ్
|7989
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|017
|[[మనంతవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనంతవాడి]]''' (ఎస్టీ)'''
|వాయనాడ్
|పీకే జయలక్ష్మి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|61129
|లేదా కేలు
|సీపీఐ (ఎం)
|62436
|కె. మోహన్ దాస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|16230
|లేదా కేలు
|1307
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|018
|[[సుల్తాన్ బతేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్ బతేరి]] ''' (ఎస్టీ)'''
|వాయనాడ్
|ఐసీ బాలకృష్ణన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|75747
|రుగ్మిణి సుబ్రమణియన్
|సీపీఐ (ఎం)
|65647
|సీకే జాను
|JRS
|27920
|ఐసీ బాలకృష్ణన్
|11198
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|019
|[[కాల్పెట్ట శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాల్పెట్ట్]]
|వాయనాడ్
|MV శ్రేయామ్స్ కుమార్
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|59876
|CK శశీంద్రన్
|సీపీఐ (ఎం)
|72959
|కె. సదానందన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12938
|CK శశీంద్రన్
|13083
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|020
|[[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]]
|కోజికోడ్
|మనాయత్ చంద్రన్
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|39700
|సికె నాను
|JD (S)
|49211
|అడ్వా. ఎం. రాజేష్‌కుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|13937
|సికె నాను
|9511
|JD (S)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|021
|[[కుట్టియాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టియాడి]]
|కోజికోడ్
|పరక్కల్ అబ్దుల్లా
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|71809
|కెకె లతిక
|సీపీఐ (ఎం)
|70652
|రాందాస్ మనలేరి
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12327
|పరక్కల్ అబ్దుల్లా
|1157
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|022
|[[నాదపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాదపురం]]
|కోజికోడ్
|కె. ప్రవీణ్ కుమార్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|69983
|EK విజయన్
|సిపిఐ
|74742
|ఎంపీ రాజన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|14493
|EK విజయన్
|4759
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|023
|[[కోయిలండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొయిలండి]]
|కోజికోడ్
|ఎన్. సుబ్రమణియన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|57224
|కె. దాసన్
|సీపీఐ (ఎం)
|70593
|కె. రజినీష్ బాబు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|22087
|కె. దాసన్
|13369
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|024
|[[పెరంబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరంబ్ర]]
|కోజికోడ్
|మహ్మద్ ఇక్బాల్
|కెసి (ఎం)
|68258
|TP రామకృష్ణన్
|సీపీఐ (ఎం)
|72359
|కె. సుకుమారన్ నాయర్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|8561
|TP రామకృష్ణన్
|4101
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|025
|[[బాలుస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలుస్సేరి]] ''' (ఎస్సీ)'''
|కోజికోడ్
|యు.సి.రామన్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|67450
|పురుష్ కదలండి
|సీపీఐ (ఎం)
|82914
|పీకే సుప్రాన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19324
|పురుష్ కదలండి
|15464
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|026
|[[ఎలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎలత్తూరు]]
|కోజికోడ్
|పి. కిషన్ చంద్
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|47330
|ఎకె శశీంద్రన్
|NCP
|76387
|వివి రాజన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|29070
|ఎకె శశీంద్రన్
|29057
|NCP
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|027
|[[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
|కోజికోడ్
|పీఎం సురేష్ బాబు
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|36319
|ఎ. ప్రదీప్ కుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|64192
|KP శ్రీశన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|29860
|ఎ. ప్రదీప్ కుమార్
|27873
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|028
|[[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్]]
|కోజికోడ్
|MK మునీర్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|49863
|AP అబ్దుల్ వహాబ్
|INL
|43536
|సతీష్ కుట్టియిల్
|BDJS
|19146
|MK మునీర్
|6327
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|029
|[[బేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేపూర్]]
|కోజికోడ్
|ఎంపీ ఆడమ్ ముల్సీ
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|54751
|వికెసి మమ్మద్ కోయా
|సీపీఐ (ఎం)
|69114
|కేపీ ప్రకాష్ బాబు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|27958
|వికెసి మమ్మద్ కోయా
|14363
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|030
|[[కూన్నమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూన్నమంగళం]]
|కోజికోడ్
|T. సిద్ధిక్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|66205
|PTA రహీమ్
|LDF (IND)
|77410
|సీకే పద్మనాభన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|32702
|PTA రహీమ్
|11205
|''N/A''
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|031
|[[కొడువల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడువల్లి]]
|కోజికోడ్
|MA రజాక్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|60460
|కారత్ రజాక్
|LDF (IND)
|61033
|అలీ అక్బర్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11537
|కారత్ రజాక్
|573
|''N/A''
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|032
|[[తిరువంబాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువంబాడి]]
|కోజికోడ్
|VM ఉమ్మర్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|59316
|జార్జ్ M. థామస్
|సీపీఐ (ఎం)
|62324
|గిరి పంబనాల్
|BDJS
|8743
|జార్జ్ M. థామస్
|3008
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|033
|[[కొండొట్టి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొండోట్టి]]
|మలప్పురం
|టీవీ ఇబ్రహీం
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|69668
|కెపి వీరన్‌కుట్టి
|LDF (IND)
|59014
|కె. రామచంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12513
|టీవీ ఇబ్రహీం
|10654
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|034
|[[ఎరనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరనాడ్]]
|మలప్పురం
|పీకే బషీర్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|69048
|కెటి అబ్దుల్‌రహ్మాన్‌
|సిపిఐ
|56155
|కెపి బాబూరాజన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|6055
|పీకే బషీర్
|12893
|IUML
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|035
|[[నిలంబూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిలంబూరు]]
|మలప్పురం
|[[ఆర్యదాన్ షౌకత్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|66354
|పి.వి. అన్వర్
|LDF (IND)
|77858
|ఎం. గిరీష్
|BDJS
|12284
|పివి అన్వర్
|11504
|''N/A''
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|036
|[[వండూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వండూరు]] ''' (ఎస్సీ)'''
|మలప్పురం
|ఏపీ అనిల్ కుమార్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|81964
|కె. నిశాంత్
|సీపీఐ (ఎం)
|58100
|సునీతా మోహన్ దాస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|9471
|ఏపీ అనిల్ కుమార్
|23864
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|037
|[[మంజేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేరి]]
|మలప్పురం
|M. ఉమ్మర్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|69779
|కె మోహన్ దాస్
|సిపిఐ
|50163
|సి. దినేష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11223
|M. ఉమ్మర్
|19616
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|038
|[[పెరింతల్‌మన్న శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరింతల్‌మన్న]]
|మలప్పురం
|మంజలంకుజి అలీ
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|70990
|వి.శశికుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|70411
|ఎంకే సునీల్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|5917
|మంజలంకుజి అలీ
|579
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|039
|[[మంకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంకాడ]]
|మలప్పురం
|TA అహ్మద్ కబీర్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|69165
|TK రషీద్ అలీ
|సీపీఐ (ఎం)
|67657
|బి. రతీష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|6641
|TA అహ్మద్ కబీర్
|1508
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|040
|[[మలప్పురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|మలప్పురం
|పి. ఉబైదుల్లా
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|81072
|కెపి సుమతి
|సీపీఐ (ఎం)
|45400
|బాదుషా తంగల్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|7211
|పి. ఉబైదుల్లా
|35672
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|041
|[[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]]
|మలప్పురం
|[[పి.కె. కున్హాలికుట్టి]]
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|72181
|పీపీ బషీర్
|సీపీఐ (ఎం)
|34124
|PT అలీ హాజీ
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|7055
|[[పి.కె. కున్హాలికుట్టి]]
|38057
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|042
|[[వల్లిక్కున్ను శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లిక్కున్ను]]
|మలప్పురం
|పి. అబ్దుల్ హమీద్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|59720
|సరే తంగల్
|INL
|47110
|కె. జనచంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|22887
|పి. అబ్దుల్ హమీద్
|12610
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|043
|[[తిరురంగడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరురంగడి]]
|మలప్పురం
|PK అబ్దు రబ్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|62927
|నియాస్ పులిక్కలకత్
|సిపిఐ
|56884
|పీవీ గీతా మాధవన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|8046
|PK అబ్దు రబ్
|6043
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|044
|[[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
|మలప్పురం
|అబ్దురహ్మాన్ రండతాని
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|56884
|V. అబ్దురహ్మాన్
|LDF (IND)
|62927
|PR రస్మిల్నాథ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|8064
|V. అబ్దురహ్మాన్
|6043
|''N/A''
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|045
|[[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరుర్]]
|మలప్పురం
|సి. మమ్ముట్టి
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|73432
|గఫూర్ పి. లిల్లీస్
|LDF (IND)
|66371
|NK దేవిదాసన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|9083
|సి. మమ్ముట్టి
|7061
|IUML
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|046
|[[కొట్టక్కల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టక్కల్]]
|మలప్పురం
|కెకె అబిద్ హుస్సేన్ తంగల్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|71768
|NA మహమ్మద్ కుట్టి
|NCP
|56726
|వి. ఉన్నికృష్ణన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|13205
|కెకె అబిద్ హుస్సేన్ తంగల్
|15042
|IUML
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|047
|[[తవనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|తావనూరు]]
|మలప్పురం
|పి. ఇఫ్తిఖరుద్దీన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|51115
|కెటి జలీల్
|LDF (IND)
|68179
|రవి తేలత్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15801
|కెటి జలీల్
|17064
|''N/A''
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|048
|[[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|మలప్పురం
|PT అజయ్ మోహన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|53692
|పి. శ్రీరామకృష్ణన్
|సీపీఐ (ఎం)
|69332
|KK సురేంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11662
|పి. శ్రీరామకృష్ణన్
|15640
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|049
|[[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
|పాలక్కాడ్
|వీటీ బలరాం
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|66505
|సుబైదా ఇషాక్
|సీపీఐ (ఎం)
|55958
|వీటీ రెమ
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|14510
|వీటీ బలరాం
|10547
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|050
|[[పట్టాంబి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పట్టాంబి]]
|పాలక్కాడ్
|సీపీ మహమ్మద్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|56621
|మహ్మద్ ముహ్సిన్
|సిపిఐ
|64025
|పి. మనోజ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|14824
|మహ్మద్ ముహ్సిన్
|7404
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|051
|[[షోర్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోర్నూర్]]
|పాలక్కాడ్
|సి. సంగీత
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|41618
|పీకే శశి
|సీపీఐ (ఎం)
|66165
|చంద్రన్
|BDJS
|28836
|పీకే శశి
|24547
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|052
|[[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]]
|పాలక్కాడ్
|షానిమోల్ ఉస్మాన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|51073
|పి. ఉన్ని
|సీపీఐ (ఎం)
|67161
|పి. వేణుగోపాల్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|27605
|పి. ఉన్ని
|16088
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|053
|[[కొంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొంగడ్]] ''' (ఎస్సీ)'''
|పాలక్కాడ్
|పందళం సుధాకరన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|47519
|కెవి విజయదాస్
|సీపీఐ (ఎం)
|60790
|రేణు సురేష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|23800
|కెవి విజయదాస్
|13271
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|054
|[[మన్నార్క్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మన్నార్క్కాడ్]]
|పాలక్కాడ్
|ఎన్. శంసుద్దీన్
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|73163
|కెపి సురేష్ రాజ్
|సిపిఐ
|60838
|కేశవదేవ్ పుతుమన
|BDJS
|10170
|ఎన్. శంసుద్దీన్
|12325
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|055
|[[మలంపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలంపుజ]]
|పాలక్కాడ్
|VS జాయ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|35333
|VS అచ్యుతానంద
|సీపీఐ (ఎం)
|73299
|సి.కృష్ణకుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|46157
|VS అచ్యుతానంద
|27142
|సిపిఐ (ఎం)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|056
|[[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|పాలక్కాడ్
|[[షఫీ పరంబిల్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|57559
|ఎన్ఎన్ కృష్ణదాస్
|సీపీఐ (ఎం)
|38675
|శోభా సురేంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|40076
|షఫీ పరంబిల్
|17483
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|057
|[[తరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తరూర్]] ''' (ఎస్సీ)'''
|పాలక్కాడ్
|సి. ప్రకాష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|43979
|ఎకె బాలన్
|సీపీఐ (ఎం)
|67047
|కేవీ దివాకరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15493
|ఎకె బాలన్
|23068
|సిపిఐ (ఎం)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|058
|[[చిత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం (కేరళ)|చిత్తూరు]]
|పాలక్కాడ్
|కె. అచ్యుతన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|61985
|కె. కృష్ణన్‌కుట్టి
|JD (S)
|69270
|ఎం. శశికుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12537
|కె. కృష్ణన్‌కుట్టి
|7285
|JD (S)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|059
|[[నెన్మరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెన్మరా]]
|పాలక్కాడ్
|ఎవి గోపీనాథ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|58908
|కె. బాబు
|సీపీఐ (ఎం)
|66316
|ఎన్. శివరాజన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|23096
|కె. బాబు
|7408
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|060
|[[అలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
|పాలక్కాడ్
|కె. కుశలకుమార్
|కెసి (ఎం)
|35146
|KD ప్రసేనన్
|సీపీఐ (ఎం)
|71206
|ఎంపీ శ్రీకుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19610
|KD ప్రసేనన్
|36060
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|061
|[[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]] ''' (ఎస్సీ)'''
|త్రిస్సూర్
|కథలసి టీచర్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|57571
|యుఆర్ ప్రదీప్
|సీపీఐ (ఎం)
|67771
|షాజుమోన్ వట్టెక్కడ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|23845
|యుఆర్ ప్రదీప్
|10200
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|062
|[[కున్నంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నంకుళం]]
|త్రిస్సూర్
|సీపీ జాన్
|CMP (జాన్)
|55492
|ఏసీ మొయిదీన్
|సీపీఐ (ఎం)
|63274
|KK అనీష్ కుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|29325
|ఏసీ మొయిదీన్
|7782
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|063
|[[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]]
|త్రిస్సూర్
|పీఎం సాదిక్ అలీ
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|50990
|కేవీ అబ్దుల్ ఖాదర్
|సీపీఐ (ఎం)
|66088
|నివేద సుబ్రమణ్యం
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|25490
|కేవీ అబ్దుల్ ఖాదర్
|15098
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|064
|[[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
|త్రిస్సూర్
|ఓ. అబ్దురహ్మాన్ కుట్టి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|51097
|మురళి పెరునెల్లి
|సీపీఐ (ఎం)
|70422
|AN రాధాకృష్ణన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|37680
|మురళి పెరునెల్లి
|19325
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|065
|[[వడక్కంచెరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడక్కంచెరి]]
|త్రిస్సూర్
|అనిల్ అక్కర
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|65535
|మేరీ థామస్
|సీపీఐ (ఎం)
|65492
|టీఎస్ ఉల్లాస్ బాబు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|26652
|అనిల్ అక్కర
|43
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|066
|[[ఒల్లూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒల్లూరు]]
|త్రిస్సూర్
|ఎంపీ విన్సెంట్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|58418
|కె. రాజన్
|సిపిఐ
|71666
|సంతోష్
|BDJS
|17694
|కె. రాజన్
|13248
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|067
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|త్రిస్సూర్
|పద్మజ వేణుగోపాల్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|46677
|వీఎస్ సునీల్ కుమార్
|సిపిఐ
|53664
|బి. గోపాలకృష్ణన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|24748
|వీఎస్ సునీల్ కుమార్
|6987
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|068
|[[నట్టిక శాసనసభ నియోజకవర్గం|నట్టిక]] ''' (ఎస్సీ)'''
|త్రిస్సూర్
|కెవి దాసన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|43441
|గీతా గోపి
|సిపిఐ
|70218
|టీవీ బాబు
|BDJS
|33650
|గీతా గోపి
|26777
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|069
|[[కైపమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైపమంగళం]]
|త్రిస్సూర్
|MT మహమ్మద్ నహాస్
|RSP
|33384
|ET టైసన్
|సిపిఐ
|66824
|ఉన్నికృష్ణన్ తశినాథ్
|BDJS
|30041
|ET టైసన్
|33440
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|070
|[[ఇరింజలకుడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరింజలకుడ]]
|త్రిస్సూర్
|థామస్ ఉన్నియదన్
|కెసి (ఎం)
|57019
|KU అరుణన్
|సీపీఐ (ఎం)
|59730
|CD సంతోష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|30420
|KU అరుణన్
|2711
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|071
|[[పుతుక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుతుక్కాడ్]]
|త్రిస్సూర్
|సుందరన్ కున్నతుల్లి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|40986
|సి.రవీంద్రనాథ్
|సీపీఐ (ఎం)
|79464
|ఎ. నగేష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|35833
|సి.రవీంద్రనాథ్
|38478
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|072
|[[చాలకుడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాలకుడి]]
|త్రిస్సూర్
|TU రాధాకృష్ణన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|47603
|BD దేవస్సీ
|సీపీఐ (ఎం)
|74251
|ఉన్ని
|BDJS
|26229
|BD దేవస్సీ
|26648
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|073
|[[కొడంగల్లూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడంగల్లూర్]]
|త్రిస్సూర్
|KP ధనపాలన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|45118
|వీఆర్ సునీల్ కుమార్
|సిపిఐ
|67909
|సంగీత విశ్వనాథన్
|BDJS
|32793
|వీఆర్ సునీల్ కుమార్
|22791
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|074
|[[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
|ఎర్నాకులం
|ఎల్దోస్ కున్నప్పిల్లి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|64285
|సాజు పాల్
|సీపీఐ (ఎం)
|57197
|ES బిజూ
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19731
|ఎల్దోస్ కున్నప్పిల్లి
|7088
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|075
|[[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలీ]]
|ఎర్నాకులం
|రోజీ ఎం. జాన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|66666
|బెన్నీ మూంజెలీ
|జేడీఎస్
|57480
|పీజే బాబు
|KC
|9014
|రోజీ ఎం. జాన్
|9186
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|076
|[[అలువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలువా]]
|ఎర్నాకులం
|అన్వర్ సాదత్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|69568
|V. సలీం
|సీపీఐ (ఎం)
|50733
|లతా గంగాధరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19349
|అన్వర్ సాదత్
|18835
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|077
|[[కలమస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కలమస్సేరి]]
|ఎర్నాకులం
|వీకే ఇబ్రహీంకుంజు
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|68726
|AM యూసుఫ్
|సీపీఐ (ఎం)
|56608
|వి.గోపకుమార్
|BDJS
|24244
|వీకే ఇబ్రహీంకుంజు
|12118
|IUML
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|078
|[[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
|ఎర్నాకులం
|VD సతీశన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|74985
|శారదా మోహన్
|సిపిఐ
|54351
|హరి విజయన్
|BDJS
|28097
|VD సతీశన్
|20634
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|079
|[[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]]
|ఎర్నాకులం
|KR సుభాష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|49173
|S. శర్మ
|సీపీఐ (ఎం)
|68526
|KK వామలోచనన్
|BDJS
|10051
|S. శర్మ
|19353
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|080
|[[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]]
|ఎర్నాకులం
|డొమినిక్ ప్రెజెంటేషన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|46881
|KJ మ్యాక్సీ
|సీపీఐ (ఎం)
|47967
|ప్రవీణ్ దామోదర ప్రభు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15212
|KJ మ్యాక్సీ
|1086
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|081
|[[త్రిప్పునిత్తుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిప్పునిత్తుర]]
|ఎర్నాకులం
|కె. బాబు
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|58230
|ఎం. స్వరాజ్
|సీపీఐ (ఎం)
|62697
|తురవూర్ విశ్వంబరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|29843
|ఎం. స్వరాజ్
|4467
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|082
|[[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|ఎర్నాకులం
|హైబీ ఈడెన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|57819
|ఎం. అనిల్‌కుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|35870
|NK మోహన్ దాస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|14878
|హైబీ ఈడెన్
|21949
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|083
|[[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
|ఎర్నాకులం
|[[పీ.టీ. థామస్]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|61451
|సెబాస్టియన్ పాల్
|సీపీఐ (ఎం)
|49455
|S. సాజి
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|21247
|PT థామస్
|11996
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|084
|[[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]]''' (ఎస్సీ)'''
|ఎర్నాకులం
|VP సజీంద్రన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|65445
|శిజి శివాజీ
|సీపీఐ (ఎం)
|62766
|తురవూరు సురేష్
|BDJS
|16459
|VP సజీంద్రన్
|2679
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|085
|[[పిరవం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిరవం]]
|ఎర్నాకులం
|అనూప్ జాకబ్
|కెసి (జె)
|73770
|MJ జాకబ్
|సీపీఐ (ఎం)
|67575
|సీపీ సత్యన్
|BDJS
|17503
|అనూప్ జాకబ్
|6195
|కెసి (జె)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|086
|[[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుజ]]
|ఎర్నాకులం
|జోసెఫ్ వజక్కన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|60894
|ఎల్దో అబ్రహం
|సిపిఐ
|70269
|PJ థామస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|9759
|ఎల్దో అబ్రహం
|9375
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|087
|[[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]]
|ఎర్నాకులం
|TU కురువిల్లా
|కెసి (ఎం)
|46185
|ఆంటోనీ జాన్
|సీపీఐ (ఎం)
|65467
|పిసి సిరియాక్
|KC
|12926
|ఆంటోనీ జాన్
|19282
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|088
|[[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]] ''' (ఎస్సీ)'''
|ఇడుక్కి
|ఎకె మణి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|43728
|ఎస్. రాజేంద్రన్
|సీపీఐ (ఎం)
|49510
|ఎన్. చంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|9592
|ఎస్. రాజేంద్రన్
|5782
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|089
|[[ఉడుంబంచోల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉడుంబంచోల]]
|ఇడుక్కి
|సేనాపతి వేణు
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|49704
|ఎంఎం మణి
|సీపీఐ (ఎం)
|50813
|సాజి పరంబత్
|BDJS
|21799
|ఎంఎం మణి
|1109
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|090
|[[తోడుపుజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడుపుజా]]
|ఇడుక్కి
|PJ జోసెఫ్
|కెసి (ఎం)
|76564
|రాయ్ వరిక్కట్
|CPI (M)-IND
|30977
|ప్రవీణ్
|BDJS
|28845
|PJ జోసెఫ్
|45587
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|091
|[[ఇడుక్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|ఇడుక్కి
|రోషి అగస్టిన్
|కెసి (ఎం)
|60556
|ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్
|కెసి (డి)
|51223
|బిజు మాధవన్
|BDJS
|27403
|రోషి అగస్టిన్
|9333
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|092
|[[పీరుమాడే శాసనసభ నియోజకవర్గం|పీరుమాడే]]
|ఇడుక్కి
|సిరియాక్ థామస్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|56270
|ఇఎస్ బిజిమోల్
|సిపిఐ
|56584
|కె. కుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11833
|ఇఎస్ బిజిమోల్
|314
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|093
|[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా]]
|కొట్టాయం
|KM మణి
|కెసి (ఎం)
|58884
|మణి సి. కప్పన్
|NCP
|54181
|ఎన్. హరి
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|24821
|KM మణి
|4703
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|094
|[[కడుతురుత్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడుతురుత్తి]]
|కొట్టాయం
|మోన్స్ జోసెఫ్
|కెసి (ఎం)
|73793
|స్కారియా థామస్
|కెసి (ఎ)
|31537
|స్టీఫెన్ చాజికడన్
|KC
|17536
|మోన్స్ జోసెఫ్
|42256
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|095
|[[వైకోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైకోమ్]] ''' (ఎస్సీ)'''
|కొట్టాయం
|ఎ. సనీష్ కుమార్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|37413
|సికె ఆశా
|సిపిఐ
|61997
|NK నీలకందన్
|BDJS
|30067
|సికె ఆశా
|24584
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|096
|[[ఎట్టుమనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎట్టుమనూరు]]
|కొట్టాయం
|[[థామస్ చాజికడన్]]
|కెసి (ఎం)
|44906
|[[కె. సురేష్ కురుప్]]
|సీపీఐ (ఎం)
|53805
|AG థంకప్పన్
|BDJS
|27540
|[[కె. సురేష్ కురుప్]]
|8899
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|097
|[[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|కొట్టాయం
|తిరువంచూర్ రాధాకృష్ణన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|73894
|రెజీ జకారియా
|సీపీఐ (ఎం)
|40262
|ఎంఎస్ కరుణాకరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12582
|తిరువంచూర్ రాధాకృష్ణన్
|33632
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|098
|[[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
|కొట్టాయం
|[[ఊమెన్ చాందీ]]
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|71597
|జైక్ సి. థామస్
|సీపీఐ (ఎం)
|44505
|[[జార్జ్ కురియన్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15993
|ఊమెన్ చాందీ
|27092
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|099
|[[చంగనస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చంగనస్సేరి]]
|కొట్టాయం
|C. F థామస్
|కెసి (ఎం)
|50371
|కెసి జోసెఫ్
|కెసి (డి)
|48522
|ఎట్టుమనూర్ రాధాకృష్ణన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|21455
|CF థామస్
|1849
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|100
|[[కంజిరపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కంజిరపల్లి]]
|కొట్టాయం
|ఎన్. జయరాజ్
|కెసి (ఎం)
|53126
|VB బిను
|సిపిఐ
|49236
|వీఎన్ మనోజ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|31411
|ఎన్. జయరాజ్
|3890
|కెసి (ఎం)
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|101
|[[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజర్]]
|కొట్టాయం
|జార్జికుట్టి అగస్తీ
|కెసి (ఎం)
|35800
|పిసి జోసెఫ్
|కెసి (డి)
|22270
|ఎంఆర్ ఉల్లాస్
|BDJS
|19966
|పిసి జార్జ్
|27821
|''N/A''
|IND
|-
|102
|[[అరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరూర్]]
|అలప్పుజ
|సిఆర్ జయప్రకాష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|46201
|AM ఆరిఫ్
|సీపీఐ (ఎం)
|84720
|T. అనియప్పన్
|BDJS
|27753
|AM ఆరిఫ్
|38519
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|103
|[[చేర్తాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|చేర్తాల]]
|అలప్పుజ
|S. శరత్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|74001
|పి. తిలోత్తమన్
|సిపిఐ
|81197
|పిఎస్ రాజీవ్
|BDJS
|19614
|పి. తిలోత్తమన్
|7196
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|104
|[[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
|అలప్పుజ
|లాలీ విన్సెంట్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|52179
|TM థామస్ ఐజాక్
|సీపీఐ (ఎం)
|83211
|రంజిత్ శ్రీనివాస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|18214
|TMథామస్ ఇస్సాక్
|31032
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|105
|[[అంబలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబలప్పుజ]]
|అలప్పుజ
|షేక్ పి. హరీస్
|[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|40448
|జి. సుధాకరన్
|సీపీఐ (ఎం)
|63069
|ఎల్పీ జయచంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|22730
|జి. సుధాకరన్
|22621
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|106
|[[కుట్టనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టనాడ్]]
|అలప్పుజ
|జాకబ్ అబ్రహం
|కెసి (ఎం)
|45223
|థామస్ చాందీ
|NCP
|50114
|సుభాష్ వాసు
|BDJS
|33044
|థామస్ చాందీ
|4891
|NCP
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|107
|[[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
|అలప్పుజ
|రమేష్ చెన్నితాల
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|75980
|పి. ప్రసాద్
|సిపిఐ
|57359
|డి. అశ్వనీదేవ్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|12985
|రమేష్ చెన్నితాల
|18621
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|108
|[[కాయంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాయంకుళం]]
|అలప్పుజ
|ఎం. లిజు
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|61099
|యు.ప్రతిభా హరి
|సీపీఐ (ఎం)
|72956
|షాజీ ఎం. పనికర్
|BDJS
|20000
|యు.ప్రతిభా హరి
|11857
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|109
|[[మావేలికర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావెలికర]] ''' (ఎస్సీ)'''
|అలప్పుజ
|బైజు కలస్సల
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|43013
|ఆర్ రాజేష్
|సీపీఐ (ఎం)
|74555
|పీఎం వేలాయుధన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|30929
|ఆర్ రాజేష్
|31542
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|110
|[[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగనూర్]]
|అలప్పుజ
|పిసి విష్ణునాథ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|44897
|KK రామచంద్రన్ నాయర్
|సీపీఐ (ఎం)
|52880
|పి.ఎస్.శ్రీధరన్ పిళ్లై
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|42682
|KK రామచంద్రన్ నాయర్
|7983
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|111
|[[తిరువల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువల్ల]]
|పతనంతిట్ట
|జోసెఫ్ M. పుతుస్సేరి
|కెసి (ఎం)
|51398
|మాథ్యూ T. థామస్
|JD (S)
|59660
|అక్కీరామన్ కాళిదాసు భట్టతిరిప్పాడు
|BDJS
|31439
|మాథ్యూ T. థామస్
|8262
|JD (S)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|112
|[[రన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|రన్ని]]
|పతనంతిట్ట
|మరియమ్మ చెరియన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|44153
|రాజు అబ్రహం
|సీపీఐ (ఎం)
|58749
|పద్మకుమార్
|BDJS
|28201
|రాజు అబ్రహం
|14596
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|113
|[[అరన్ముల శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరన్ముల]]
|పతనంతిట్ట
|కె. శివదాసన్ నాయర్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|56877
|వీణా జార్జ్
|సీపీఐ (ఎం)
|64523
|MT రమేష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|37906
|వీణా జార్జ్
|7646
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|114
|[[కొన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొన్ని]]
|పతనంతిట్ట
|అదూర్ ప్రకాష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|72800
|ఆర్.సనల్ కుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|52052
|డి. అశోక్ కుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|16713
|అదూర్ ప్రకాష్
|20748
|INC
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|115
|[[ఆడూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అడూర్]] ''' (ఎస్సీ)'''
|పతనంతిట్ట
|కెకె షాజు
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50574
|చిట్టయం గోపకుమార్
|సిపిఐ
|76034
|పి. సుధీర్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|25940
|చిట్టయం గోపకుమార్
|25460
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|116
|[[కరునాగపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరునాగపల్లి]]
|కొల్లం
|సిఆర్ మహేష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|68143
|ఆర్. రామచంద్రన్
|సిపిఐ
|69902
|వి.సదాశివన్
|BDJS
|19115
|ఆర్. రామచంద్రన్
|1759
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|117
|[[చవర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చవర]]
|కొల్లం
|శిబు బేబీ జాన్
|RSP
|58477
|ఎన్. విజయన్ పిళ్లై
|సీపీఐ (ఎం)
|64666
|ఎం. సునీల్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|10276
|ఎన్. విజయన్ పిళ్లై
|6189
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|118
|[[కున్నత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నత్తూరు]] ''' (ఎస్సీ)'''
|కొల్లం
|ఉల్లాస్ కోవూరు
|RSP
|55196
|కోవూరు కుంజుమోన్
|RSP (L)
|75725
|తజవ సహదేవన్
|BDJS
|21742
|కోవూరు కుంజుమోన్
|20529
|RSP (L)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|119
|[[కొట్టారక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టారక్కర]]
|కొల్లం
|సవిన్ సత్యన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|40811
|పి. అయిషా పొట్టి
|సీపీఐ (ఎం)
|83443
|కె. రాజేశ్వరీయమ్మ
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|24062
|పి. అయిషా పొట్టి
|42632
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|120
|[[పటనాపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పటనాపురం]]
|కొల్లం
|జగదీష్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|49867
|కెబి గణేష్ కుమార్
|KC (B)
|74429
|భీమన్ రఘు
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|11700
|కెబి గణేష్ కుమార్
|24562
|KC (B)
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|121
|[[పునలూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పునలూరు]]
|కొల్లం
|ఎ. యూనస్ కుంజు
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయూఎంఎల్]]
|48554
|కె. రాజు
|సిపిఐ
|82136
|సిసిల్ ఫెర్నాండెజ్
|KC
|10558
|కె. రాజు
|33582
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|122
|[[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
|కొల్లం
|MM హసన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|49334
|ముల్లక్కర రత్నాకరన్
|సిపిఐ
|71262
|కె. శివదాసన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19259
|ముల్లక్కర రత్నాకరన్
|21928
|సిపిఐ
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|123
|[[కుందర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర]]
|కొల్లం
|రాజ్మోహన్ ఉన్నితాన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|48587
|జె. మెర్సీకుట్టి అమ్మ
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|79047
|ఎంఎస్ శ్యామ్ కుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|20257
|జె. మెర్సీకుట్టి అమ్మ
|30460
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|124
|[[కొల్లం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లాం]]
|కొల్లం
|సూరజ్ రవి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|45492
|ముఖేష్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|63103
|కె. శశికుమార్
|JSS (రాజన్‌బాబు)
|17409
|ముఖేష్
|17611
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|125
|[[ఎరవిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరవిపురం]]
|కొల్లం
|AA అజీజ్
|RSP
|36589
|ఎం. నౌషాద్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|65392
|సతీష్ అక్కవిల
|BDJS
|19714
|ఎం.నౌషాద్
|28803
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|126
|[[చాతన్నూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాతన్నూరు]]
|కొల్లం
|శూరనాద్ రాజశేఖరన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|30139
|జిఎస్ జయలాల్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|67606
|పిబి గోపకుమార్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|33199
|జిఎస్ జయలాల్
|34407
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|127
|[[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
|తిరువనంతపురం
|వర్కాల కహర్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50716
|V. జాయ్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|53102
|SRM సాజి
|BDJS
|19872
|V. జాయ్
|2386
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|128
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]] ''' (ఎస్సీ)'''
|తిరువనంతపురం
|కె. చంద్రబాబు
|RSP
|32425
|బి. సత్యన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|72808
|రాజి ప్రసాద్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|27602
|బి. సత్యన్
|40383
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|129
|[[చిరాయింకీజు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకీజు]] ''' (ఎస్సీ)'''
|తిరువనంతపురం
|KS అజిత్ కుమార్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50370
|వి. శశి
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|64692
|PP వావా
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|19478
|వి. శశి
|14322
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|130
|[[నెడుమంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెడుమంగడ్]]
|తిరువనంతపురం
|పాలోడు రవి
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|54124
|సి.దివాకరన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|57745
|వివి రాజేష్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|35139
|సి.దివాకరన్
|3621
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|సిపిఐ]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|131
|[[వామనపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|వామనపురం]]
|తిరువనంతపురం
|T. శరత్చంద్ర ప్రసాద్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|56252
|డీకే మురళి
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|65848
|RV నిఖిల్
|BDJS
|13956
|డీకే మురళి
|9596
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|132
|[[కజకూటం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కజకూట్టం]]
|తిరువనంతపురం
|అడ్వా. MA వహీద్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|38602
|కడకంపల్లి సురేంద్రన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|50079
|వి. మురళీధరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|42732
|కడకంపల్లి సురేంద్రన్
|7347
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|133
|[[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]]
|తిరువనంతపురం
|కె. మురళీధరన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|51322
|TN సీమ
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|40441
|కుమ్మనం రాజశేఖరన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|43700
|కె. మురళీధరన్
|7622
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|134
|[[తిరువనంతపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
|తిరువనంతపురం
|వీఎస్ శివకుమార్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|46474
|ఆంటోని రాజు
|కెసి (డి)
|35569
|S. శ్రీశాంత్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|34764
|వీఎస్ శివకుమార్
|10905
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|135
|[[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నేమోమ్]]
|తిరువనంతపురం
|V. సురేంద్రన్ పిళ్లై
|[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|13860
|వి. శివన్‌కుట్టి
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|59142
|ఓ.రాజగోపాల్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|67813
|ఓ.రాజగోపాల్
|8671
|బీజేపీ
|NDA
|-
|136
|[[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
|తిరువనంతపురం
|KS శబరినాథన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|70910
|AA రషీద్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|49596
|ఎ. రాజసేనన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|20294
|KS శబరినాథన్
|21314
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|137
|[[పరశాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరశాల]]
|తిరువనంతపురం
|AT జార్జ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|51590
|సీకే హరీంద్రన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|70156
|కరమన జయన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|33028
|సీకే హరీంద్రన్
|18566
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|138
|[[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టక్కడ]]
|తిరువనంతపురం
|ఎన్. శక్తన్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50765
|IB సతీష్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|51614
|పికె కృష్ణదాస్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|38700
|IB సతీష్
|849
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|-
|139
|[[కోవలం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోవలం]]
|తిరువనంతపురం
|M. విన్సెంట్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|60268
|జమీలా ప్రకాశం
|JD (S)
|57653
|టీఎన్ సురేష్
|BDJS
|30987
|M. విన్సెంట్
|2615
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|యు.డి.ఎఫ్
|-
|140
|[[నెయ్యట్టింకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెయ్యట్టింకర]]
|తిరువనంతపురం
|ఆర్.సెల్వరాజ్
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|54016
|కె. అన్సాలన్
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|63559
|పంచకారి సురేంద్రన్
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|15531
|KA అన్సాలన్
|9543
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|ఎల్‌డిఎఫ్
|}
==ఉప ఎన్నికలు==

* 2019 కేరళ శాసనసభ ఉప ఎన్నికలు

{| class=&quot;wikitable sortable mw-collapsible&quot;
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!జిల్లా
!UDF అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!ఎల్‌డిఎఫ్ అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!ఎన్డీయే అభ్యర్థి
!పార్టీ
!ఓట్లు
!విజేత
!మార్జిన్
!మునుపటి గెలుపు కూటమి
!గెలుపు కూటమి
!గెలిచిన పార్టీ
|-
|2017
|వెంగర
|మలప్పురం
|KNA ఖాదర్
|IUML
|65227
|పి.పి.బషీర్
|సీపీఐ (ఎం)
|41917
|కె జనచంద్రన్
|బీజేపీ
|5728
|KNA ఖాదర్
|24123
|యు.డి.ఎఫ్
|యు.డి.ఎఫ్
|IUML
|-
|2018
|చెంగన్నూరు
|అలప్పుజ
|డి.విజయకుమార్
|INC
|46347
|సాజి చెరియన్
|సీపీఐ (ఎం)
|67303
|PS శ్రీధరన్ పిళ్లై
|బీజేపీ
|35270
|సాజి చెరియన్
|20956
|ఎల్‌డిఎఫ్
|ఎల్‌డిఎఫ్
|సీపీఐ (ఎం)
|-
|2019
|మంజేశ్వరం
|కాసరగోడ్
|MC కమరుద్దీన్
|IUML
|65407
|ఎం శంకర రాయ్
|సీపీఐ (ఎం)
|38233
|రవిశ తంత్రి కుంతర్
|బీజేపీ
|57484
|MC కమరుద్దీన్ 
|7923
|యు.డి.ఎఫ్
|యు.డి.ఎఫ్
|IUML
|-
|2019
|పాల
|కొట్టాయం
|జోస్ టామ్ పులికున్నెల్ 
|యుడిఎఫ్ ఇండిపెండెంట్
|51194
|మణి సి. కప్పన్
|NCP
|54137
|ఎన్.హరి
|బీజేపీ
|18044
|మణి సి. కప్పన్ 
|2943
|యు.డి.ఎఫ్
|ఎల్‌డిఎఫ్
|NCP
|-
|2019
|వట్టియూర్కావు
|తిరువనంతపురం
|కె. మోహన్ కుమార్ 
|INC
|40365
|వీకే ప్రశాంత్
|సీపీఐ (ఎం)
|54830
|అడ్వకేట్ ఎస్ సురేష్
|బీజేపీ
|27453
|వీకే ప్రశాంత్
|14465
|యు.డి.ఎఫ్
|ఎల్‌డిఎఫ్
|సీపీఐ (ఎం)
|-
|2019
|కొన్ని
|పతనంతిట్ట
|పి మోహన్‌రాజ్
|INC
|44146
|KU జెనీష్ కుమార్
|సీపీఐ (ఎం)
|54099
|కె. సురేంద్రన్
|బీజేపీ
|39786
|KU జెనీష్ కుమార్
|9953
|యు.డి.ఎఫ్
|ఎల్‌డిఎఫ్
|సీపీఐ (ఎం)
|-
|2019
|అరూర్
|అలప్పుజ
|షానిమోల్ ఉస్మాన్
|INC
|69356
|మను సి. పులిక్కల్
|సీపీఐ (ఎం)
|67277
|కె.పి.ప్రకాష్ బాబు
|బీజేపీ
|16289
|షానిమోల్ ఉస్మాన్
|2079
|ఎల్‌డిఎఫ్
|యు.డి.ఎఫ్
|INC
|-
|2019
|ఎర్నాకులం
|ఎర్నాకులం
|టీజే వినోద్
|INC
|37891
|అడ్వా. మను రాయ్
|ఎల్‌డిఎఫ్ ఇండిపెండెంట్
|34141
|సి.జి.రాజగోపాల్
|బీజేపీ
|13351
|టీజే వినోద్
|3750
|యు.డి.ఎఫ్
|యు.డి.ఎఫ్
|INC
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
{{కేరళ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2016 భారత రాష్ట్రాల శాసనసభల ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>9onre6ad08i5qbgueqgg97u5a5ev0kd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>401541</id>
    <revision>
      <id>4601670</id>
      <parentid>4425259</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601670</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="225927" sha1="8mt29rxrip9p2dg5mbc802s7yd9nfi0" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = 2021  కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు
| country = India
| type = Parliamentary
| vote_type = Coalition
| previous_election = [[కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
| previous_year = 2016
| next_election = 
| next_year = 
| election_date = 2021 ఏప్రిల్ 6
| seats_for_election = 140
| majority_seats = 71
| ongoing = no
| turnout = 75.60% ({{decrease}} 1.93 శాతం పాయింట్)
| image1 = {{CSS image crop|Image=Chief Minister Pinarayi Vijayan 2023.tif|bSize=110|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=5|oTop=10}}
| image1_size = 
| leader1 = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| alliance1 = Left Democratic Front (Kerala)
| colour1 = {{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}
| leader_since1 = 2016
| leaders_seat1 = [[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం]]
| last_election1 = 43.48%, 91 సీట్లు
| seats_before1 = 
| seats_needed1 = 71
| seats1 = '''99 '''
| seats_after1 = 
| seat_change1 = {{increase}} 8
| popular_vote1 = '''10,555,616'''
| percentage1 = '''45.43%'''
| swing1 = {{increase}} 1.95 శాతం
| image2 = {{CSS image crop|Image=Ramesh-chennithala-3453.jpg|bSize=110|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader2 = రమేష్ చెన్నితాల
| leader_since2 = 2016
| alliance2 = United Democratic Front (Kerala)
| colour2 = {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}
| leaders_seat2 = [[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
| last_election2 = 38.81%, 47 సీట్లు
| seats_before2 = 
| seats_needed2 = 
| seats2 = 41
| seats_after2 = 
| seat_change2 = {{decrease}} 6
| popular_vote2 = 8,196,813
| percentage2 = 39.47%
| swing2 = {{increase}}0.66 శాతం
| leader3 = కె. సురేంద్రన్
| image3 = {{CSS image crop|Image=K. Surendran (Kerala politician).jpg|bSize=120|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=7|oTop=7}}
| party3 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| alliance3 = National Democratic Alliance (India)
| last_election3 = 14.96%, 1 సీట్లు
| leader_since3 = 2015
| leaders_seat3 = ''పోటీ చేయలేదు''
| colour3 = {{party color|National Democratic Alliance}}
| seats3 = 0
| swing3 = {{decrease}} 2.55  శాతం
| seats_after3 = 
| seat_change3 = {{decrease}} 1
| popular_vote3 = 2,354,468
| percentage3 = 12.41%
| map_image = File:2021 Kerala election result.svg
| map_size = 300px
| map_caption = నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు
| title = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| posttitle = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| before_election = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| before_party = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| after_election = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| after_party = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| image_size = x150px
| opinion_polls = 2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు#అభిప్రాయ పోల్స్
| registered = 27,503,768
| outgoing_members = 
| elected_members = 
| party1 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| party2 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
}}
[[కేరళ 15వ శాసనసభ|కేరళ 15వ శాసనసభకు]] 140 మంది సభ్యులను ఎన్నుకునేందుకు 2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు 2021 ఏప్రిల్ 6న జరిగాయి. 2021 మే 2న ఫలితాలు వెలువడ్డాయి.

ఈ ఎన్నికలలో అధికారంలో ఉన్న [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] (ఎల్‌డిఎఫ్) 99 సీట్లతో అధికారాన్ని నిలుపుకుంది. 1977 ఎన్నికల తర్వాత రాష్ట్రంలో ఒక కూటమి వరుసగా విజయం సాధించడం ఇదే మొదటిసారి. [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] (యు.డి.ఎఫ్) మిగిలిన 41 స్థానాలను గెలుచుకుంది. [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] (ఎన్‌డిఎ) ఓట్ల శాతం తగ్గి తమ ఒక్క సీటును కోల్పోయింది. [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్|పినరయి విజయన్]] పూర్తి, ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం పూర్తి చేసిన తర్వాత తిరిగి ఎన్నికైన కేరళ మొదటి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు.

== నేపథ్యం ==
కేరళలో ఏకసభ శాసనసభతో కలిగి ఉంది. ఇందులో వ్యక్తిగత నియోజకవర్గాల నుండి ఎన్నికైన 140 మంది సభ్యులు, ఆంగ్లో-ఇండియన్ సమాజం నుండి ఒక నామినేటెడ్ సభ్యుడు ఉంటారు. అసెంబ్లీని ముందుగా రద్దు చేయకపోతే సభ్యులు ఐదు సంవత్సరాల కాలం ఫదవిలో ఉంటారు. వరుసగా పద్నాలుగు శాసనసభ నియోజకవర్గాలు షెడ్యూల్డ్ కులాల సభ్యులకు రెండు శాసనసభ నియోజకవర్గాలు షెడ్యూల్డ్ తెగల సభ్యులకు రిజర్వ్ చేయబడ్డాయి. రాష్ట్రంలోని 14వ శాసనసభ సభ్యుల పదవీకాలం 2021 జూన్ 1న ముగిసింది.&lt;ref name=&quot;el1&quot;&gt;{{cite web|title=Term of houses in Indian legislatures|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220328103956/https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-date=28 March 2022|access-date=23 September 2020}}&lt;/ref&gt;

భారతదేశంలోని అన్ని అసెంబ్లీ ఎన్నికల మాదిరిగానే, కేరళ కూడా ఫస్ట్-పాస్ట్-ది-పోస్ట్ ఎన్నికల వ్యవస్థను ఉపయోగిస్తుంది. ఓటర్లకు నోటా (పైన ఉన్నవి కావు) ఓటు వేయడానికి అవకాశం ఇవ్వబడింది. రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషన్, కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికలను నిర్వహిస్తుంది. దీనిని భారత ఎన్నికల కమిషన్ పర్యవేక్షిస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=CEO Kerala :: About Us|url=http://www.ceo.kerala.gov.in/aboutus.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230309181717/http://www.ceo.kerala.gov.in/aboutus.html|archive-date=9 March 2023|access-date=2023-03-09|website=www.ceo.kerala.gov.in}}&lt;/ref&gt;

==షెడ్యూలు==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ఎన్నికల సంఘటన
!తేదీ
!రోజు
|-
|గెజిట్ నోటిఫికేషన్ జారీ చేసిన తేదీ
| 2021 మార్చి 12
|శుక్రవారం
|-
|నామినేషన్ దాఖలుకు చివరి తేదీ
| 2021 మార్చి 19
|శుక్రవారం
|-
|నామినేషన్ పరిశీలన
| 2021 మార్చి 20
|శనివారం
|-
|అభ్యర్థిత్వం ఉపసంహరణకు చివరి తేదీ
| 2021 మార్చి 22
|సోమవారం
|-
|పోలింగ్ తేదీ
| 2021 ఏప్రిల్ 06
|మంగళవారం
|-
|లెక్కింపు తేదీ
| 2021 మే 02
|ఆదివారం
|}

== కూటమి కూర్పులలో మార్పులు ==
2016లో జరిగిన మునుపటి ఎన్నికల్లో, [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] అసెంబ్లీలో 91 సీట్లను గెలుచుకుంది, [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] నేతృత్వంలోని ప్రస్తుత [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]ను ఓడించింది, ఆ ఎన్నికల్లో ఆ పార్టీ 47 సీట్లను మాత్రమే గెలుచుకోగలిగింది. మిగిలిన సీటును [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర అభ్యర్థి]] పి.సి. జార్జ్ గెలుచుకున్నాడు. అతను తరువాత [[కేరళ జనపక్షమ్ (సెక్యులర్)|కేరళ జనపక్షం (సెక్యులర్)]] అనే పార్టీని స్థాపించారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/assembly-elections/live-assembly-poll-results-counting-of-votes-in-tamil-nadu-kerala-assam-west-bengal-puducherry/story-nmYc0zJVdyQ25jUFRZsGrN.html|title=As it happened: TMC, AIADMK retain power; BJP takes Assam, Left Kerala|date=19 May 2016|newspaper=Hindustan Times|access-date=11 August 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190629120216/https://www.hindustantimes.com/assembly-elections/live-assembly-poll-results-counting-of-votes-in-tamil-nadu-kerala-assam-west-bengal-puducherry/story-nmYc0zJVdyQ25jUFRZsGrN.html|archive-date=29 June 2019}}&lt;/ref&gt;

[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] నుండి సస్పెండ్ చేయబడిన తర్వాత, [[జోస్ కె. మణి]] నేతృత్వంలోని [[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]] [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] లో చేరింది. అయితే, పి.జె. జోసెఫ్ నేతృత్వంలోని పార్టీలోని ఒక వర్గం [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] లోనే ఉండి [[కేరళ కాంగ్రెస్|కేరళ కాంగ్రెస్‌ను]] ఏర్పాటు చేసింది..&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://theprint.in/politics/udf-suspends-jose-mani-faction-of-kerala-congress-m-leaves-door-open-for-return-to-ldf/451855/|title=UDF suspends Jose Mani faction of Kerala Congress (M), leaves door open for LDF to make a move|last=Mathew|first=Vinod|date=30 June 2020|work=The print|access-date=22 September 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030123456/https://theprint.in/politics/udf-suspends-jose-mani-faction-of-kerala-congress-m-leaves-door-open-for-return-to-ldf/451855/|archive-date=30 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/kerala/kerala-congress-m-to-join-ldf-jose-k-mani-to-quit-rajya-sabha-6724564/|title=Led by Jose K Mani, Kerala Congress (M) faction switches to LDF|last=Philip|first=Shaju|date=15 October 2020|work=The Indian Express|access-date=15 October 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201025135825/https://indianexpress.com/article/india/kerala/kerala-congress-m-to-join-ldf-jose-k-mani-to-quit-rajya-sabha-6724564/|archive-date=25 October 2020}}&lt;/ref&gt;

2016 తర్వాత సంభవించిన మరో ప్రధాన మార్పు, [[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|లోక్‌తాంత్రిక్ జనతాదళ్]], [[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్‌తో]] సహా 4 పార్టీలు [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] లోకి ప్రవేశించడం.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/four-new-parties-find-berths-in-ldf/articleshow/67263056.cms|title=Kerala: Four new parties find berths in LDF|date=27 December 2018|work=Times of India|access-date=22 September 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506121133/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/four-new-parties-find-berths-in-ldf/articleshow/67263056.cms|archive-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;

=== 2021 ===
2021 ఫిబ్రవరిలో, [[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా నియోజకవర్గంలో]] పోటీ చేయాలనే తన అభ్యర్థనను [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] తిరస్కరించడంతో, [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]] నాయకుడు, పాలా నియోజకవర్గం సిట్టింగ్ ఎమ్మెల్యే మణి సి. కప్పన్ [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] లోకి మారారు. దీని ఫలితంగా అతనిని [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|ఎన్.సి.పి]]. నుండి బహిష్కరించారు. ఆ తర్వాత అటను [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ కేరళ]] (ఎన్.సి.కె) అనే కొత్త రాజకీయ పార్టీని స్థాపించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Mani C Kappan announces new party 'NCK'|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/mani-c-kappan-announces-new-party-nck--1.5461082|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210422070324/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/mani-c-kappan-announces-new-party-nck--1.5461082|archive-date=22 April 2021|access-date=2 May 2021|website=Mathrubhumi}}&lt;/ref&gt;

2021 మార్చిలో, [[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]] నుండి [[రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్]] నాయకుడు ఆర్. బాలశంకర్, [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]ను బలహీనపరిచేందుకు, ఓటమిని నిర్ధారించడానికి [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] కేరళ నాయకత్వం [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]తో రహస్య ఒప్పందం కుదుర్చుకుందని పేర్కొన్నారు, ఈ వాదనను బిజెపి తిరస్కరించింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/balashankar-insists-theres-a-secret-bjp-cpm-deal-in-select-seats/articleshow/81557375.cms|title=Balashankar insists there's a secret BJP-CPM deal in select seats|last=|date=18 March 2021|work=Times of India|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520144349/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/balashankar-insists-theres-a-secret-bjp-cpm-deal-in-select-seats/articleshow/81557375.cms|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/national/national-politics/bjp-rejects-balashankars-charge-of-secret-deal-with-cpim-in-some-constituencies-in-kerala-963038.html|title=BJP rejects Balashankar's charge of secret deal with CPI(M) in some constituencies in Kerala|last=|work=Deccan Herald|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520144354/https://www.deccanherald.com/national/national-politics/bjp-rejects-balashankars-charge-of-secret-deal-with-cpim-in-some-constituencies-in-kerala-963038.html|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt; 2021 మార్చి 17న, పి. సి. థామస్ తన పార్టీని పి. జె. జోసెఫ్‌కు చెందిన కేరళ కాంగ్రెస్‌తో విలీనం చేస్తున్నట్లు ప్రకటించారు, అతను దాని డిప్యూటీ చైర్మన్‌గా ఉన్నారు.&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{Cite web|title=P C Thomas to quit NDA; to merge with P J Joseph|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/p-c-thomas-to-quit-nda-to-merge-with-p-j-joseph-1.5522785|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317042813/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/p-c-thomas-to-quit-nda-to-merge-with-p-j-joseph-1.5522785|archive-date=17 March 2021|access-date=2021-03-17|website=Mathrubhumi|language=en}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికల కోసం తుది ఓటర్ల జాబితా
!లింగం
!ఓటర్ల జనాభా
|-
|పురుషులు
|1,32,83,724
|-
|స్త్రీలు
|1,41,62,025
|-
|ట్రాన్స్ జెండర్
|290
|-
|'''మొత్తం ఓటర్లు'''
|'''2,74,46,039&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/27446039-voters-in-state/article34134477.ece|title=2,74,46,039 voters in Kerala|date=2021-03-22|work=The Hindu|access-date=2021-04-08|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210404092419/https://www.thehindu.com/news/national/kerala/27446039-voters-in-state/article34134477.ece|archive-date=4 April 2021|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;'''
|}

==పార్టీలు, పొత్తులు==
లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ([[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]]) అనేది కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) నేతృత్వంలోని మధ్య-ఎడమ నుండి వామపక్ష రాజకీయ పార్టీల కూటమి. యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ([[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]) అనేది భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని మధ్య-మధ్య-ఎడమ రాజకీయ పార్టీల కూటమి. భారతీయ జనతా పార్టీ నేతృత్వంలోని జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్.డి.ఎ) అనేది మధ్య-మిత-కుడి పార్టీల కూటమి.

=== [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!సంఖ్య
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుషులు
!స్త్రీలు
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |[[File:Constituencies contested by LDF allies.png|LDF's seat sharing map for the 2021 Kerala Legislative Assembly election|408x408px|center|frameless]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}};color:white&quot; ! |'''1.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|[[File:CPI-M-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI-M-flag.svg|50x50px]]
|[[File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|50x50px]]
|కొడియేరి బాలకృష్ణన్
|[[File:KodiyeriBalakrishnan_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:KodiyeriBalakrishnan_(cropped).jpg|center|frameless|108x108px]]
|77
|65
|12
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:CPI-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[File:CPI_symbol.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI_symbol.svg|60x60px]]
|కనం రాజేంద్రన్
|[[File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|alt=|center|frameless|151x151px]]
|23
|21
|2
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Mani)}};color:white&quot; ! |'''3.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|50x50px]]
|జోస్ కె. మణి
|[[File:Jose_K._Mani,_MP.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_K._Mani,_MP.jpg|center|frameless|149x149px]]
|12
|11
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Janata Dal (Secular)}};color:white&quot; ! |'''4.'''
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|
|
|మాథ్యూ టి. థామస్
|[[File:Mathew-T-Thomas.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mathew-T-Thomas.jpg|center|frameless|100x100px]]
|4
|4
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Nationalist Congress Party}};color:white&quot; ! |'''5.'''
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|[[File:NCP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:NCP-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Nationalist_Congress_Party_Election_Symbol.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nationalist_Congress_Party_Election_Symbol.png|50x50px]]
|టిపి పీతాంబరన్
|[[File:T.P._Peethambaran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:T.P._Peethambaran.jpg|center|frameless|131x131px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Loktantrik Janata Dal}};color:white&quot; |6.
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|లోక్తాంత్రిక్ జనతాదళ్]]
|[[File:Loktantrik_Janata_Dal_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Loktantrik_Janata_Dal_Flag.png|50x50px]]
|
|ఎం.వి. శ్రేయామ్స్ కుమార్
|[[File:MV_Shreyams_Kumar.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MV_Shreyams_Kumar.jpg|center|frameless|122x122px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National League}};color:white&quot; ! |'''7.'''
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|[[File:INL_FLAG.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:INL_FLAG.png|50x50px]]
|
|ఎపి అబ్దుల్ వహాబ్
|[[File:AbdulWahab-INL.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AbdulWahab-INL.jpg|center|frameless|100x100px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Congress (Secular)}};color:white&quot; ! |'''8.'''
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|[[File:Congress_(Secular)_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Congress_(Secular)_Flag.png|50x50px]]
|
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
|[[File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|alt=|center|frameless|143x143px]]
|1
|1
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (B)}};color:white&quot; ! |'''9.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|frameless|50x50px]]
|
|[[ఆర్.బాలకృష్ణ పిళ్లై]]
|[[File:R_Balakrishna_Pillai.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:R_Balakrishna_Pillai.jpg|alt=|center|frameless|131x131px]]
|1
|1
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Janadhipathya Kerala Congress}};color:white&quot; !|'''10.'''
|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|జానాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|frameless|50x50px]]
|
|కెసి జోసెఫ్
|[[File:Dr_K_C_Joseph.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dr_K_C_Joseph.jpg|alt=|center|frameless|124x124px]]
|1
|1
|0
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Independent politician}}&quot; |'''11.'''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
|
|
|
|
|12
|12
|0
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|140
|125
|15
|}

===యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్===
ఇది 1978లో ప్రముఖ కాంగ్రెస్ పార్టీ నాయకుడు కె. కరుణాకరన్ స్థాపించిన రాష్ట్రంలోని మధ్యేతర -వామపక్ష రాజకీయ పార్టీల కూటమి .
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!సంఖ్య.
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుషులు
!స్త్రీలు
|-
| rowspan=&quot;10&quot; |[[File:Kerala_UDF_allies_Constituency_Sharing_map.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala_UDF_allies_Constituency_Sharing_map.png|center|frameless|408x408px]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Indian_National_Congress_Flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_National_Congress_Flag.svg|50x50px]]
|[[File:Hand_INC.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Hand_INC.svg|50x50px]]
|[[ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్]]
|[[File:Shri_Mullappally_Ramachandran_taking_over_the_charge_of_the_Minister_of_State_for_Home_Affairs,_in_New_Delhi_on_May_30,_2009.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shri_Mullappally_Ramachandran_taking_over_the_charge_of_the_Minister_of_State_for_Home_Affairs,_in_New_Delhi_on_May_30,_2009.jpg|alt=|center|frameless|100x100px]]
|93
|83
|10
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian Union Muslim League}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|[[File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|59x59px]]
|సయ్యద్ హైదరాలీ షిహాబ్ తంగల్
|[[File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|alt=|center|frameless|150x150px]]
|25
|24
|1
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Joseph)}};color:white&quot;|'''3.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|PJ జోసెఫ్
|[[File:P.J_Joseph.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:P.J_Joseph.jpg|alt=|center|frameless|100x100px]]
|10
|10
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}};color:white&quot;|'''4.'''
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:RSP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RSP-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Spade_and_Stoker.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Spade_and_Stoker.png|50x50px]]
|AA అజీజ్
|[[File:A_A_Azeez.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:A_A_Azeez.JPG|alt=|center|frameless|122x122px]]
|5
|5
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#008080;color:white&quot;|'''5.'''
|[[కేరళ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|
|
|మణి సి. కప్పన్
|[[File:Mani_C.Kappan.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mani_C.Kappan.JPG|center|frameless|133x133px]]
|2
|2
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Jacob)}};color:white&quot; ! |'''6.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|అనూప్ జాకబ్
|[[File:Anoop_jacob.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anoop_jacob.JPG|alt=|center|frameless|80x80px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Marxist Party (John)}};color:white&quot;|'''7.'''
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:CMP-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CMP-banner.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Battery-Torch.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Battery-Torch.png|50x50px]]
|సీపీ జాన్
|[[File:C.P.John.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:C.P.John.jpg|center|frameless|113x113px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary Marxist Party of India}};color:white&quot;|'''8.'''
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:RMPI_flag.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RMPI_flag.jpg|50x50px]]
|
|ఎన్. వేణు
|[[File:N._Venu.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:N._Venu.jpg|center|frameless|125x125px]]
|1
|0
|1
|-
|bgcolor=&quot;{{party color|Independent politician}}&quot;|'''9.'''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
|
|
|
|
|2
|2
|0
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|140
|128
|12
|}

===నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్===
ఈ కూటమిలో భారతీయ జనతా పార్టీ, భరత్ ధర్మ జనసేన &amp; అనేక ఇతర చిన్న పార్టీలు ఉన్నాయి. 
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!నం.
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |[[File:Constituencies_contested_by_NDA_allies.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Constituencies_contested_by_NDA_allies.png|center|thumb|464x464px|2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలకు NDA సీట్ల భాగస్వామ్య పటం]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharatiya Janata Party}};color:white&quot; ! |'''1.'''
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[File:BJP_flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:BJP_flag.svg|50x50px]]
|
|కె. సురేంద్రన్
|[[File:K._Surendran_(Kerala_politician).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:K._Surendran_(Kerala_politician).jpg|alt=|center|frameless|116x116px]]
|113
|98
|15
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharath Dharma Jana Sena}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|భరత్ ధర్మ జన సేన]]
|
|
|తుషార్ వెల్లపల్లి
|[[File:Thushar_Vellapally.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Thushar_Vellapally.png|center|frameless|100x100px]]
|21
|17
|4
|-
| ! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}};color:white&quot;|'''3.'''
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|[[File:AIADMK_OfficialFlag_Vector.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AIADMK_OfficialFlag_Vector.svg|50x50px]]
|
|జి. శోభకుమార్ 
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|68x68px]]
|2
|1 
|1
|-
| ! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Kamaraj Congress}};color:white&quot;|'''4.'''
|కేరళ కామరాజ్ కాంగ్రెస్
|[[File:Kerala_Kamaraj_Congress_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala_Kamaraj_Congress_Flag.png|50x50px]]
|
|విష్ణుపురం చంద్రశేఖరన్
|[[File:Vishnupuram_Chandrasekharan.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Vishnupuram_Chandrasekharan.jpg|center|frameless|93x93px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Green}};color:white&quot;|'''5.'''
|[[జనాధిపత్య రాష్ట్రీయ సభ]]
|[[File:JRS_color.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:JRS_color.jpg|50x50px]]
|
|సీకే జాను
|[[File:CK_janu.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CK_janu.jpg|center|frameless|136x136px]]
|1
|0
|1
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|138
|117
|21
|}

== అభ్యర్థులు ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నిక అభ్యర్థుల జాబితా}}

[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]], [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)]] పార్టీలతో సహా అనేక పార్టీలు ఇప్పటికే రెండు పర్యాయాలు పనిచేసిన చాలా మంది సిట్టింగ్ ఎమ్మెల్యేలకు టిక్కెట్లు ఇవ్వలేదు. ఎంపికైన అభ్యర్థులలో మూడింట ఒక వంతు మంది స్థానిక సంస్థల్లో ముందస్తు అనుభవం కలిగి ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/one-third-of-kerala-candidates-started-out-in-local-bodies-7236489/|title=Kerala elections: One-third of candidates started out in local bodies|last=Philip|first=Shaju|date=2021-03-20|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210320040240/https://indianexpress.com/elections/one-third-of-kerala-candidates-started-out-in-local-bodies-7236489/|archive-date=20 March 2021|place=Thiruvananthapuram|language=en|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt; [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]] 25 సంవత్సరాలలో మొదటిసారిగా [[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్‌లో]] నూర్బీనా రషీద్ అనే మహిళా అభ్యర్థిని నిలబెట్టింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://thewire.in/politics/kerala-assembly-elections-iuml-noorbina-rashid-women-politics-representation|title=Kerala: IUML's First Female MLA Nominee in 25 Years Triggers Debate on Women in Politics|last=Rajeev Ramachandran|date=2021-03-16|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319082300/https://thewire.in/politics/kerala-assembly-elections-iuml-noorbina-rashid-women-politics-representation|archive-date=19 March 2021|place=|language=en|website=The Wire}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/who-is-noorbina-rasheed-7233822/|title=Kerala elections: Meet Noorbina Rasheed, IUML's first woman candidate in 25 years|last=Philip|first=Shaju|date=2021-03-18|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210322045908/https://indianexpress.com/elections/who-is-noorbina-rasheed-7233822/|archive-date=22 March 2021|place=Thiruvananthapuram|language=en|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-polls-iuml-fields-woman-candidate-after-25-years-hopeful-of-making-it-to-assembly-965113.html|title=Kerala polls: IUML fields woman candidate after 25 years, hopeful of making it to Assembly|last=Raghunath|first=Arjun|date=2021-03-22|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210324023205/https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-polls-iuml-fields-woman-candidate-after-25-years-hopeful-of-making-it-to-assembly-965113.html|archive-date=24 March 2021|place=|language=en|website=Deccan Herald}}&lt;/ref&gt; [[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]] నుండి పోటీ చేస్తున్న అనన్య కుమారి అలెక్స్, కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలకు నామినేట్ అయిన మొట్టమొదటి ట్రాన్స్‌జెండర్ అభ్యర్థి,&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-2021-anannyah-kumari-alex-kerala-transgender-candidate-2396648|title=In A First, Transgender Candidate To Contest Kerala Assembly Polls|last=|date=2021-03-22|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210324033433/https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-2021-anannyah-kumari-alex-kerala-transgender-candidate-2396648|archive-date=24 March 2021|place=Malappuram|language=en|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; అయితే, తన పార్టీ సభ్యుల వేధింపుల ఆరోపణల తర్వాత ఆమె తన ప్రచారాన్ని నిలిపివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-04-04|title=First transgender candidate backs out of Kerala polls, alleges discrimination from party|url=https://theprint.in/politics/first-transgender-candidate-backs-out-of-kerala-polls-alleges-discrimination-from-party/633730/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210405094918/https://theprint.in/politics/first-transgender-candidate-backs-out-of-kerala-polls-alleges-discrimination-from-party/633730/|archive-date=5 April 2021|access-date=2021-04-07|website=ThePrint|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]], [[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]], [[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]] శాసనసభ నియోజకవర్గాలలో [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]] అభ్యర్థుల నామినేషన్లను అసంపూర్ణ నామినేషన్ పత్రాల కారణంగా ఎన్నికల కమిషన్ తిరస్కరించింది. అందువల్ల, ఆ కూటమి [[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్‌]] నియోజకవర్గంలో డెమోక్రటిక్ సోషల్ జస్టిస్ పార్టీ (డి.ఎస్.జె.పి) అభ్యర్థికి, దేవికులంలో [[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]] అభ్యర్థికి&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/kerala-elections-nominations-for-3-nda-candidates-rejected-7237746/|title=Kerala elections: Nominations for 3 NDA candidates rejected|date=21 March 2021|newspaper=The New Indian Express|access-date=1 April 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210321041615/https://indianexpress.com/elections/kerala-elections-nominations-for-3-nda-candidates-rejected-7237746/|archive-date=21 March 2021|language=en}}&lt;/ref&gt;[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]] నియోజకవర్గంలో [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థికి మద్దతు ఇచ్చింది, అయితే రెండో నియోజకవర్గంలో మద్దతును తిరస్కరించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=1 April 2021|title=പേരിന് മാത്രമുള്ള പിന്തുണ വേണ്ട: തലശ്ശേരിയിൽ ബിജെപിയെ തള്ളി സിഒടി നസീർ, ത്രിശങ്കുവിലായി പാർട്ടി|url=https://malayalam.oneindia.com/news/kannur/cot-naseer-denies-bjp-s-support-to-contests-from-thalassery-in-kerala-assembly-poll-285832.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210401133956/https://malayalam.oneindia.com/news/kannur/cot-naseer-denies-bjp-s-support-to-contests-from-thalassery-in-kerala-assembly-poll-285832.html|archive-date=1 April 2021|access-date=5 April 2021|website=Oneindia.com|language=ml}}&lt;/ref&gt;

== ఒపీనియన్ పోల్స్ ==
{{Graph:Chart|width=400|height=200|xAxisTitle=|yAxisTitle=LDF - difference from majority mark (71 seats)|xAxisAngle=-40|legend=Alliance|interpolate=basis|size=30|xType=date|y1Title=LDF|type=line|xGrid=|x=2020/07/4, 2021/01/6, 2021/02/18, 2021/02/21, 2021/02/25, 2021/02/27, 2021/02/28, 2021/03/1, 2021/03/08, 2021/03/15, 2021/03/19, 2021/03/24, 2021/03/29|y1=9, 1.5, 14, 4, 2, 14, 6.5, 16, 4, 11, 6, 10, 8, 6, 8.5, 6, 15.5|colors=#FC7476|showSymbols=1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1|symbolsShape=cross|yGrid=true|linewidth=2.0|position=right}}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:20px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;150px&quot; |ప్రకటించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;250px&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |మూలాలు.
|-
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
|-
| 2021 మార్చి 29
|ఆసియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''82–91'''
|46–54
|3–7
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|12–21
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=82 മുതൽ 91 സീറ്റുകൾ വരെ; എൽഡിഎഫിന് വൻജയം പ്രവചിച്ച് ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ് - സീഫോര്‍ സര്‍വേ|url=https://www.asianetnews.com/analysis-election/asianet-news-c-fore-election-pre-poll-survey-predicts-victory-for-ldf-qqqooy|access-date=2021-03-29|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430192240/https://www.asianetnews.com/analysis-election/asianet-news-c-fore-election-pre-poll-survey-predicts-victory-for-ldf-qqqooy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 2021 మార్చి 24
|మాతృభూమి–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''73–83'''
|56–66
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|3–13
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=എല്‍.ഡി.എഫിന് ഭരണത്തുടര്‍ച്ച, ലഭിക്കുക 73-83 സീറ്റ്; മാതൃഭൂമി ന്യൂസ്-സീ വോട്ടര്‍ രണ്ടാംഘട്ട സര്‍വേ|url=https://www.mathrubhumi.com/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-c-voter-second-phase-opinion-poll-1.5541350|access-date=2021-03-24|website=Mathrubhumi|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430204933/https://www.mathrubhumi.com/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-c-voter-second-phase-opinion-poll-1.5541350|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|మనోరమ న్యూస్–వీఎంఆర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''77–82'''
|54–59
|0–3
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7–12
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=77 മുതല്‍ 82 വരെ സീറ്റുകളില്‍ എല്‍ഡിഎഫ്; ഭരണത്തുടർച്ച പ്രവചിച്ച് സർവേ|url=https://www.manoramanews.com/news/breaking-news/2021/03/24/manoramanews-pre-poll-survey-final-result-24.html|access-date=2021-03-24|website=Manorama News|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430162535/https://www.manoramanews.com/news/breaking-news/2021/03/24/manoramanews-pre-poll-survey-final-result-24.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|టైమ్స్ నౌ–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''77'''
|62
|1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=Times Now's Kerala Opinion Poll 2021 projects win for LDF in upcoming Assembly Elections 2021|url=https://www.timesnownews.com/india/kerala/article/kerala-election-opinion-poll/736689|access-date=2021-03-24|website=Times Now|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430230322/https://www.timesnownews.com/india/kerala/article/kerala-election-opinion-poll/736689|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 మార్చి 19
|మాతృభూమి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''75-83 (79)'''
|55–60 (57)
|0–2 (1)
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|5–13 (8)
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=ഭരണത്തുടര്‍ച്ച പ്രവചിച്ച് മാതൃഭൂമി-സിവോട്ടര്‍ അഭിപ്രായ സര്‍വേ: ഇടതുപക്ഷം 75-83 സീറ്റുകള്‍ നേടും|url=https://www.mathrubhumi.com/mobile/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-news-c-voter-opinion-poll-2021-1.5528351|access-date=2021-03-19|website=Mathrubhumi|language=ml}}{{Dead link|date=June 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| 2021 మార్చి 15
|ఎబిపి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''77–85'''
|54–62
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7–15
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=ABP CVoter Opinion Poll 2021: Pinarayi Vijayan-Led LDF Likely To Return To Power, BJP Fails To Impress|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-opinion-poll-2021-results-kerala-opinion-poll-results-2021-congress-bjp-cpim-vote-share-seat-wise-details-1448595|access-date=2021-03-15|website=ABP Live|date=15 March 2021|archive-date=1 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210501135119/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-opinion-poll-2021-results-kerala-opinion-poll-results-2021-congress-bjp-cpim-vote-share-seat-wise-details-1448595|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|మీడియావన్-పి-మార్క్ (పొలిటిక్ మార్కర్)
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''74–80'''
|58–64
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|4–10
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=കേരളം ഇടതുപക്ഷത്തിനൊപ്പമെന്ന് മീഡിയവൺ പൊളിറ്റിക്യു സർവേ ഫലം|url=https://www.madhyamam.com/kerala/media-one-politique-survey-result-announced-777188|access-date=2021-03-15|website=Madhyamam|date=15 March 2021|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430232535/https://www.madhyamam.com/kerala/media-one-politique-survey-result-announced-777188|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 మార్చి 8
|టైమ్స్ నౌ–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''82'''
|56
|1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|11
|&lt;ref&gt;{{cite news|title=LDF to retain power in Kerala, no gains for BJP: Times Now-CVoter opinion poll|url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/kerala/ldf-to-retain-power-in-kerala-no-gains-for-bjp-times-now-cvoter-opinion-poll/articleshow/81395663.cms|access-date=2021-03-08|website=The Times of India|date=8 March 2021|archive-date=17 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317081835/https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/kerala/ldf-to-retain-power-in-kerala-no-gains-for-bjp-times-now-cvoter-opinion-poll/articleshow/81395663.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 28
|24 న్యూస్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''72–78'''
|63–69
|1–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|2–8
|&lt;ref&gt;{{cite news|title=24 കേരള പോൾ ട്രാക്കർ സർവേ; കേരളത്തിൽ എൽഡിഎഫിന് തുടർഭരണമെന്ന് ഭൂരിപക്ഷം|url=https://www.twentyfournews.com/2021/02/28/24-kerala-poll-tracker-survey-21.html|access-date=2021-02-28|website=24 News|language=ml|archive-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414134058/https://www.twentyfournews.com/2021/02/28/24-kerala-poll-tracker-survey-21.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 27
|ఎబిపి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''83–91'''
|47–55
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|13–21
|&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://news.abplive.com/news/abp-news-c-voter-opinion-poll-kerala-elections-2021-opinion-poll-results-kaun-banega-kerala-cm-congress-bjp-cpim-1446197|title=ABP Kerala Opinion Poll: Pinarayi Vijayan-Led LDF Likely To Sweep Kerala Elections, BJP Fails To Make Impact|publisher=ABP News|date=27 February 2021|access-date=28 February 2021|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227141042/https://news.abplive.com/news/abp-news-c-voter-opinion-poll-kerala-elections-2021-opinion-poll-results-kaun-banega-kerala-cm-congress-bjp-cpim-1446197|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 25
|లోక్ పోల్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''75–80'''
|60–65
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|5–10
|&lt;ref&gt;{{cite tweet|number=1364886094546837506|user=LokPoll|title=Our second assessment for Kerala Legislative Assembly Elections 2021. We are projecting a LDF win.…&lt;!-- full text of tweet that Twitter returned to the bot (excluding links) added by TweetCiteBot. This may be better truncated or may need expanding (TW limits responses to 140 characters) or case changes. --&gt; |date=25 February 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 2021 ఫిబ్రవరి 21
|స్పిక్ మీడియా - ఎంసివి నెట్‌వర్క్ సర్వే
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''85'''
|53
|2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|14
|&lt;ref&gt;{{cite tweet |author=Spick Media Network |user=Spick_Media |number=1363521364963983360 |date=21 February 2021 |title=Spick &amp;amp; MCV Network Opinion Poll - Kerala LDF: 85 Seats (42.23%) UDF: 53 Seats (35.27) NDA: 02 Seats (17.05%) - Detailed Report Part 1: https://t.co/2YjXGWYJ9N Part 2: https://t.co/2mCAWniJq3 Part 3: https://t.co/G3wBSRZiGv PDF: https://t.co/mkdQoMR3yI #KeralaElection2021 #FOKL https://t.co/45jaEFg47t |language=en |access-date=3 March 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|24 న్యూస్
|'''68–78'''
|62–72
|1–2
|style=&quot;background:gray; color:white&quot; |Hung
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=23 February 2021|title=Pre-poll surveys predict return of LDF|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/pre-poll-surveys-predict-return-of-ldf/articleshow/81158920.cms|access-date=2021-02-23|newspaper=The Times of India|language=en|archive-date=24 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224141708/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/pre-poll-surveys-predict-return-of-ldf/articleshow/81158920.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''72–78'''
|59–65
|3–7
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|2–8
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=പിണറായി ചരിത്രം തിരുത്തും; ഭരണത്തുടർച്ച പ്രവചിച്ച് ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ് സീ ഫോർ സർവേ ഫലം|url=https://www.asianetnews.com/election-news/pinarayi-lead-ldf-to-retain-kerala-assembly-election-2021-asianetnews-c-fore-pre-poll-survey-result-qovykd|access-date=2021-02-23|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=21 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210221155003/https://www.asianetnews.com/election-news/pinarayi-lead-ldf-to-retain-kerala-assembly-election-2021-asianetnews-c-fore-pre-poll-survey-result-qovykd|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 జనవరి 18
|ఏబీపీ న్యూస్–సి వోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''81–89'''
|41–47
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |11–19
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-01-18|title=ABP-CVoter Election 2021 Opinion Poll LIVE: People In Bengal Satisfied With Mamata, TMC To Regain Power|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-2021-opinion-poll-live-updates-kaun-banega-mukhyamantri-assembly-election-5-states-wb-election-opinion-poll-kerala-election-opinion-poll-puducherry-tamil-nadu-manipur-opinion-poll-results-stats-1439900|access-date=2021-01-18|website=ABP Live|language=en|archive-date=9 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309161207/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-2021-opinion-poll-live-updates-kaun-banega-mukhyamantri-assembly-election-5-states-wb-election-opinion-poll-kerala-election-opinion-poll-puducherry-tamil-nadu-manipur-opinion-poll-results-stats-1439900|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 జనవరి 6
|లోక్ పోల్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''73–78'''
|62–67
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |3–8
|&lt;ref&gt;{{cite tweet |author=Lok Poll |user=LokPoll |number=1346781327148761089 |date=6 January 2021 |title=Our assessment for Kerala Legislative Assembly Elections 2021. We are projecting a LDF win in a close contest. #KeralaElections2021 #Kerala #Elections2021 #ElectionsWithLokPoll #LokPoll #AssemblyElections2021 #KeralaPolls2021 #OpinionPoll https://t.co/sc3Yn3IDPl |language=en |access-date=3 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210106113123/https://twitter.com/LokPoll/status/1346781327148761089 |archive-date=6 January 2021 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2020 జూలై 4
|ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''77–83'''
|54–60
|3–7
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |7–13
|&lt;ref name=&quot;auto2&quot;&gt;{{Cite web|title=നിയമസഭയിൽ ട്വിസ്റ്റ്: ചരിത്രത്തിലാദ്യമായി വീണ്ടും എൽഡിഎഫ് കേരളം പിടിക്കുമെന്ന് സർവേ|url=https://www.asianetnews.com/kerala-news/asianet-news-c-fore-survey-2020-who-will-get-majority-in-next-assembly-elections-qcyd22|access-date=2020-08-31|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=21 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210421112833/https://www.asianetnews.com/kerala-news/asianet-news-c-fore-survey-2020-who-will-get-majority-in-next-assembly-elections-qcyd22|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|}

=== ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్ సర్వే (జూలై 2020) ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
! colspan=&quot;7&quot; |ఏషియానెట్ సి-ఫోర్ సర్వే అంచనా వేసిన ఓట్ల వాటా [04/07/2020]&lt;ref name=&quot;auto2&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Eluvangal|first=Sreejiraj|date=2020-07-04|title=Asianet News Opinion Poll predicts LDF win in Kerala assembly polls|url=https://ultra.news/s-e/50842/asianet-news-opinion-poll-predicts-ldf-win-in-kerala-assembly-polls|access-date=2020-08-31|website=Ultra News|language=en-US|archive-date=6 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806170955/https://ultra.news/s-e/50842/asianet-news-opinion-poll-predicts-ldf-win-in-kerala-assembly-polls|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |సామాజిక గ్రూప్
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |ఇతరులు
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |Lead
|-
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}};       width:60px;&quot; |
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; width:60px;&quot; |
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance}};  width:60px;&quot; |
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం ఓట్ల శాతం
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |42
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్లు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |79
| style=&quot;text-align:right;&quot; |56
| style=&quot;text-align:right;&quot; |5
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |23
|-
! colspan=&quot;7&quot; |ప్రాంతం
|-
|నార్త్
| rowspan=&quot;3&quot; |Vote Share
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |43
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |4
|-
|సెంట్రల్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |42
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
|సౌత్
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |41
| style=&quot;text-align:right;&quot; |38
| style=&quot;text-align:right;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
|నార్త్
| rowspan=&quot;3&quot; |Seats
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''41'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |24
|-
|సెంట్రల్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |23
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |5
|-
|సౌత్
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |4
|-
! colspan=&quot;7&quot; |లింగం
|-
| colspan=&quot;2&quot; |పురుషలు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''41'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |34
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |9
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
| colspan=&quot;2&quot; |స్తీలు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |34
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |35
| style=&quot;text-align:right;&quot; |13
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |1
|-
! colspan=&quot;7&quot; |కులం/మతం వారిగా
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ముస్లిం
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''49'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |31
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |18
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఎఝవ
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''47'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |23
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right;&quot; |6
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |23
|-
| colspan=&quot;2&quot; |సిరియన్ క్రైస్తవులు
(జాకబైట్/ఆర్థడాక్స్/మార్తోమా)
| style=&quot;text-align:right;&quot; |29
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''48'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |14
| style=&quot;text-align:right;&quot; |9
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |19
|-
| colspan=&quot;2&quot; |కాథలిక్ క్రైస్తవులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''61'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |3
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |37
|-
| colspan=&quot;2&quot; |దళితులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''37'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right;&quot; |22
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |12
|-
| colspan=&quot;2&quot; |నాయర్స్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''42'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |27
| style=&quot;text-align:right;&quot; |7
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |15
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఇతర కులాలు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''40'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |33
| style=&quot;text-align:right;&quot; |10
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
! colspan=&quot;7&quot; |వృత్తి
|-
| colspan=&quot;2&quot; |విద్యార్థులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''44'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |29
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |15
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ప్రభుత్వ ఉద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''51'''
| style=&quot;text-align:right; &quot; |21
| style=&quot;text-align:right;&quot; |7
| style=&quot;text-align:right;&quot; |21
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |30
|-
| colspan=&quot;2&quot; |రైతులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''58'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |33
|-
| colspan=&quot;2&quot; |గృహిణులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |36
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |38
| style=&quot;text-align:right;&quot; |11
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |2
|-
| colspan=&quot;2&quot; |నిరుద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |27
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''51'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |6
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |24
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ప్రైవేట్ ఉద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''42'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |17
|-
| colspan=&quot;2&quot; |వ్యవస్థాపకులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |4
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''54'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |32
| style=&quot;text-align:right;&quot; |10
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |22
|-
! colspan=&quot;7&quot; |వయసు
|-
| colspan=&quot;2&quot; |18-25
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''43'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |30
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |13
|-
| colspan=&quot;2&quot; |26-35
| style=&quot;text-align:right;&quot; |31
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''38'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right;&quot; |14
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
| colspan=&quot;2&quot; |36-50
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''40'''
| style=&quot;text-align:right; &quot; |31
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |13
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |9
|-
| colspan=&quot;2&quot; |50+
| style=&quot;text-align:right;&quot; |36
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''44'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |5
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |8
|}

== ఎగ్జిట్ పోల్స్ ==
భారత ఎన్నికల సంఘం ఆదేశాల మేరకు ఏప్రిల్ 29న రాత్రి 7:30 గంటల తర్వాత ఎగ్జిట్ పోల్స్ ప్రచురించబడ్డాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=26 March 2021|title=No Conducting Exit Polls, Publishing Results Between March 27 And April 29: ECI|url=https://www.moneycontrol.com/news/trends/current-affairs-trends/no-conducting-exit-polls-publishing-results-between-march-27-and-april-29-eci-6699771.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416105835/https://www.moneycontrol.com/news/trends/current-affairs-trends/no-conducting-exit-polls-publishing-results-between-march-27-and-april-29-eci-6699771.html|archive-date=16 April 2021|access-date=2021-04-16|website=Moneycontrol}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:20px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;150px&quot; |ప్రకటించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;250px&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Others}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |మూలాలు.
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2021 ఏప్రిల్ 29
|ఇండియా న్యూస్ ఐ టివి - జన్ కీ బాత్
|'''64– 76'''
|61–71
|2–4
|–
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{cite tweet|number=1387834050333736962|user=jankibaat1|title=Jan Ki Baat Kerala Exit Poll: Rahul...|date=29 April 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|పేట్రోటిక్ -ఓటరు 
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''84–92'''
|45–51
|2–4
|0–1
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |14–22
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kerala 2021|url=https://www.sites.google.com/view/patvot/surveys/kerala-2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210907185751/https://www.sites.google.com/view/patvot/surveys/kerala-2021|archive-date=7 September 2021|access-date=7 September 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఇండియా టుడే - యాక్సిస్ మై ఇండియా
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''104–120'''
|20–36
|0–2
|0–2
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |34–50
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kerala exit poll: LDF likely to win 104-120, Congress-led UDF 20-36, NDA 0-2, predicts India Today-Axis My India|url=https://www.msn.com/en-in/news/other/kerala-exit-poll-ldf-likely-to-win-104-120-congress-led-udf-20-36-nda-0-2-predicts-india-today-axis-my-india/ar-BB1gbrVn|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429144923/https://www.msn.com/en-in/news/other/kerala-exit-poll-ldf-likely-to-win-104-120-congress-led-udf-20-36-nda-0-2-predicts-india-today-axis-my-india/ar-BB1gbrVn|archive-date=29 April 2021|access-date=2021-04-29|website=MSN|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|మనోరమ న్యూస్ - విఎంఆర్
|'''68–78'''
|59–70
|0–2
|0–1
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501062852/https://www.manoramanewsonline.com/2021/04/29/399715.html]&lt;/ref&gt;
|-
|న్యూస్24 - ఈనాడు చాణక్య
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''93 - 111'''
|26–44
|0–6
|0–2
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |23–41
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot;&gt;{{Cite web|date=29 April 2021|title=Kerala: 4 Major Exit Polls Predict Left Return, Big Defeat For UDF|url=https://www.thequint.com/kerala-elections/kerala-assembly-election-exit-poll-results-2021-live-updates|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429144925/https://www.thequint.com/kerala-elections/kerala-assembly-election-exit-poll-results-2021-live-updates|archive-date=29 April 2021|access-date=2021-04-29|website=The Quint|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|డిబి లైవ్
|54–61
| style=&quot;background:#0078FF;&quot; |'''74–80'''
|2–7
|–
| style=&quot;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |4–10
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Exit poll 2021 : west bengal, assam, kerala, tamilnadu, puducheri election &amp;#124; #DBLIVE exit poll|url=https://www.youtube.com/watch?v=CuEiTtUmZzo|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513041027/https://www.youtube.com/watch?app=desktop&amp;v=CuEiTtUmZzo&amp;feature=youtu.be|archive-date=13 May 2021|access-date=2 May 2021|via=www.youtube.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|''రిపోర్టర్ టివి- పి-మార్క్యు''
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''72–79'''
|60–66
|0–3
|0–1
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |2–8
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=29 April 2021|title=ഭരണ തുടര്‍ച്ച പ്രവചിച്ച് റിപ്പോര്‍ട്ടര്‍ -പി മാര്‍ക്ക് പോസ്റ്റ് പോള്‍ സര്‍വ്വേ; എല്‍ഡിഎഫിന് 79 സീറ്റുകള്‍ വരെ, യുഡിഎഫ് 60-66|url=https://www.reporterlive.com/pinarayi-vijayan-led-ldf-will-get-second-term-says-reporter-tv-survey/99314/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430040636/https://www.reporterlive.com/pinarayi-vijayan-led-ldf-will-get-second-term-says-reporter-tv-survey/99314/|archive-date=30 April 2021|access-date=30 April 2021|website=Reporter Live}}&lt;/ref&gt;
|-
|రిపబ్లిక్ - సి.ఎన్.ఎక్స్
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''72– 80'''
|58–64
|1–5
|–
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |2–9
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot; /&gt;
|-
|సుదర్శన్ న్యూస్ 
|'''70– 80'''
|59–65
|2–6
|1–3
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=#SudarshanExitPoll केरल में सलामत रहा लाल सलाम.. यहां वामपंथी किला अभेद्य|url=https://www.sudarshannews.in/news-detail.aspx?id=20887|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502044952/https://www.sudarshannews.in/news-detail.aspx?id=20887|archive-date=2 May 2021|access-date=2 May 2021|website=www.sudarshannews.in}}&lt;/ref&gt;
|-
|టైమ్స్ నౌ / ఎబిపి - సి-ఓటర్
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''71–77'''
|62–68
|0–2
|–
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |1–7
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot; /&gt;
|-
|టివి9 భరతవర్ష్ - పోల్‌స్ట్రాట్
|'''70– 80'''
|59–69
|0–2
|–
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{Cite web|author=Rohit Ojha|date=29 April 2021|title=Kerala Exit poll 2021: देश से नहीं होगा लेफ्ट का सूपड़ा साफ, केरल में फिर बन सकती है वामपंथी सरकार|url=https://www.tv9hindi.com/elections/kerala-elections-2021/kerala-exit-poll-result-2021-leftist-government-can-be-formed-again-in-kerala-in-leadership-of-pinarayi-vijayan-636349.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430040635/https://www.tv9hindi.com/elections/kerala-elections-2021/kerala-exit-poll-result-2021-leftist-government-can-be-formed-again-in-kerala-in-leadership-of-pinarayi-vijayan-636349.html|archive-date=30 April 2021|access-date=30 April 2021|website=TV9 Hindi|language=hi}}&lt;/ref&gt;
|}

==ఎన్నికలు==
===ఓటింగ్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!జిల్లాలు
! colspan=&quot;4&quot; |ఓటరు శాతం
|-
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |%
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political_map_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Political_map_of_Kerala.svg|416x416px]]
|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా|కాసర్‌గోడ్]]
|''76.64''
|-
|[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్]]
|''80.17''
|-
|[[వయనాడ్ జిల్లా|వాయనాడ్]]
|''76.72''
|-
|[[కోజికోడ్ జిల్లా|కోజికోడ్]]
|''80.50''
|-
|[[మలప్పురం జిల్లా|మలప్పురం]]
|''75.80''
|-
|[[పాలక్కాడ్ జిల్లా|పాలక్కాడ్]]
|''77.85''
|-
|[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిస్సూర్]]
|''75.71''
|-
|[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకుళం]]
|''75.85''
|-
|[[ఇడుక్కి జిల్లా|ఇడుక్కి]]
|''71.97''
|-
|[[కొట్టాయం జిల్లా|కొట్టాయం]]
|''74.32''
|-
|[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుళ]]
|''76.94''
|-
|[[పతనంతిట్ట జిల్లా|పతనంతిట్ట]]
|''69.64''
|-
|[[కొల్లాం జిల్లా|కొల్లాం]]
|''75.16''
|-
|[[తిరువనంతపురం జిల్లా|తిరువనంతపురం]]
|''72.06''
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[కేరళ|కేరళ రాష్ట్రం]]
! colspan=&quot;2&quot; |75.60
|}

== ఫలితం ==

=== సారాంశం ===
{| style=&quot;width:88%; text-align:center;&quot;
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; width:70.7%;&quot; |'''99'''
| style=&quot;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}};color:white;29.3%;&quot; |'''41'''
|-
|{{color|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|'''[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]'''}}
|{{color|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|'''[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|UDF]]'''}}
|}
ప్రస్తుత '''[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]''' 99 సీట్లతో అధికారాన్ని నిలుపుకుంది. ఇది మునుపటి ఎన్నికల కంటే 8 ఎక్కువ. 1977 తర్వాత రాష్ట్రంలో ఒక కూటమి వరుసగా గెలుపొందడం ఇదే మొదటిసారి.&lt;ref name=&quot;TH34223850&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/elections/kerala-assembly/will-anti-incumbency-be-the-joker-in-the-kerala-poll/article34223850.ece|title=Will anti-incumbency be the joker in the Kerala poll?|last=Govind|first=Biju|date=2021-04-02|work=The Hindu|access-date=2021-05-01|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230206090853/https://www.thehindu.com/elections/kerala-assembly/will-anti-incumbency-be-the-joker-in-the-kerala-poll/article34223850.ece|archive-date=6 February 2023|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ 41 సీట్లు గెలుచుకుంది, గతంలో కంటే 6 సీట్లు తక్కువ, అయితే వారి ఓట్ల వాటా పెరిగింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;&gt;{{Cite web|title=GENERAL ELECTION TO KERALA NIYAMA SABHA TRENDS &amp; RESULT MAY-2021|url=https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502034330/https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|archive-date=2 May 2021|access-date=3 May 2021|website=results.eci.gov.in|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;r2016&quot;&gt;{{Cite web|date=20 August 2018|title=Kerala General Legislative Election 2016|url=https://old.eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506000521/https://eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|archive-date=6 May 2021|access-date=3 May 2021|website=eci.gov.in|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt; [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] నేమోమ్‌లో తమ ఏకైక స్థానాన్ని కోల్పోయింది. ఓట్ల వాటాలో గణనీయమైన నష్టాన్ని చవిచూసింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;r2016&quot;/&gt; [[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజార్‌లో]] [[కేరళ జనపక్షమ్|కేరళ జనపక్షం (లౌకిక)]] అభ్యర్థి, ఏ కూటమిలోనూ భాగం కాని ఏకైక శాసనసభ్యుడైన పి. సి. జార్జ్ తన సిట్టింగ్ స్థానాన్ని [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్.డి.ఎఫ్]] చేతిలో కోల్పోయి రెండవ స్థానంలో నిలిచాడు. ట్వంటీ20 కిజక్కం పార్టీ బలం తాను పోటీ చేసిన 8 సీట్లలో 6 స్థానాల్లో మూడవ స్థానంలో నిలిచింది, అవి [[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]], [[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూర్]], [[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]], [[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]], [[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]], [[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుళ]] స్థానాలు.

పూంజార్, కున్నతునాడ్, పెరుంబవూర్, కొచ్చి, వైపిన్, కోత్తమంగళం మువట్టుపుళతో పాటు వెంగారలో ఎన్.డి.ఎ నాల్గవ స్థానానికి పడిపోయింది, అక్కడ ఒక [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థి బిజెపిని అధిగమించి మూడవ స్థానంలో నిలిచాడు. [[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|రెవల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]] రాష్ట్ర శాసనసభలో తన ఖాతాను తెరిచింది, యుడిఎఫ్ బయటి మద్దతుతో వామపక్ష సోషలిస్ట్ కోట అయిన [[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]] నుండి గెలిచింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;/&gt;[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలాలో]], మణి సి. కప్పెన్ యుడిఎఫ్ [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థిగా గెలిచారు.

[[కోవిడ్-19 వ్యాధి|కొవిడ్-19 మహమ్మారిని]] నిర్వహించడంలో ఆమె ప్రశంసలు పొందిన ఆరోగ్య మంత్రి కె. కె. శైలజ, [[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్‌లో]] 67,013 ఓట్ల రికార్డు మెజారిటీతో తిరిగి ఎన్నికయ్యారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=3 May 2021|title=9 ministers including KK Shailaja, Kadakampally join Pinarayi's 'victory parade'|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/9-ministers-including-kk-shailaja-kadakampally-join-pinarayi-s-victory-parade-kerala-1.5637266|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504053049/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/9-ministers-including-kk-shailaja-kadakampally-join-pinarayi-s-victory-parade-kerala-1.5637266|archive-date=4 May 2021|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; డౌన్ టు ఎర్త్‌కు చెందిన కె. ఎ. షాజీ కోవిడ్ మరణాలను తగ్గించడంలో, లాక్‌డౌన్ వల్ల ప్రభావితమైన ప్రజల ఆర్థిక ఇబ్బందులను తగ్గించడంలో ఎల్.డి.ఎఫ్ ప్రభుత్వం సాధించిన విజయాన్ని దాని తిరిగి ఎన్నికకు ప్రధాన కారణమని ఎత్తి చూపారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=LDF's handling of COVID-19 in Kerala helped it retain power|url=https://www.downtoearth.org.in/news/governance/ldf-s-handling-of-covid-19-in-kerala-helped-it-retain-power-76778|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210526203055/https://www.downtoearth.org.in/news/governance/ldf-s-handling-of-covid-19-in-kerala-helped-it-retain-power-76778|archive-date=26 May 2021|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt;

ఎన్నికల తరువాత, ఎల్.డి.ఎఫ్ మరియు యుడిఎఫ్ నాయకులు తమ పార్టీని దెబ్బతీసేందుకు బిజెపితో ఒకరినొకరు కుమ్మక్కయ్యారని ఆరోపించారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/kerala-bjp-sold-votes-to-udf-for-cash-alleges-pinarayi/article34473591.ece|title=Kerala BJP sold votes to UDF for cash, alleges Pinarayi|date=3 May 2021|work=The Hindu|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520095758/https://www.thehindu.com/news/national/kerala/kerala-bjp-sold-votes-to-udf-for-cash-alleges-pinarayi/article34473591.ece|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rc&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/election/kerala/udf-and-bjp-deny-vote-trade-allegations-in-kerala-982310.html|title=UDF and BJP deny vote trade allegations in Kerala|date=4 May 2021|work=Deccan Herald|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520095758/https://www.deccanherald.com/election/kerala/udf-and-bjp-deny-vote-trade-allegations-in-kerala-982310.html|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;

{{wide image|2021 Kerala election result.svg|838x768px|పార్టీలు గెలిచిన నియోజకవర్గాలను ప్రదర్శించే మ్యాప్}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |కూటమి
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; |పొట్టి పదం
! colspan=&quot;3&quot; |జనాదరణ పొందిన ఓటు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|title=GENERAL ELECTION TO KERALA NIYAMA SABHA TRENDS &amp; RESULT MAY-2021|website=results.eci.gov.in|publisher=Election Commission of India|access-date=3 May 2021|archive-date=2 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502034330/https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://old.eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|title=Kerala General Legislative Election 2016|website=eci.gov.in|date=20 August 2018|publisher=Election Commission of India|access-date=3 May 2021|archive-date=6 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506000521/https://eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;3&quot; |సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!±[[శాతం పాయింట్|pp]]
!పోటి
!గెలిచినవి
!'''+/−'''
|-
|-
|rowspan=9 bgcolor=&quot;{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot;|
!rowspan=&quot;9&quot;style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|CPIM
|5,288,507
|25.38%
|{{nowrap|{{decrease}}1.14%}}
|75
|62
|{{nowrap|{{increase}}4}}
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Communist Party of India}}&quot;|
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)]]
|CPI
|1,579,235
|7.58%
|{{decrease}}0.54%
|23
|17
|{{decrease}}2
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress (M)}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|KCM
|684,363
|3.28%
|{{decrease}}0.71%
|12
|5
|{{decrease}}1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal (Secular)}}&quot;|
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|JDS
|265,789
|1.28%
|{{decrease}}0.17%
|4
|2
|{{decrease}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Nationalist Congress Party}}&quot;|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|NCP
|206,130
|0.99%
|{{decrease}}0.18%
|3
|2
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Loktantrik Janata Dal}}&quot;|
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్]]
|RJD
|193,010
|0.93%
|New
|3
|1
|''New''
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National League}}&quot;|
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|INL
|138,587
|0.66%
|{{increase}}0.11%
|3
|1
|{{increase}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Congress (Secular)}}&quot;|
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|CS
|60,313
|0.29%
|
|1
|1
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
!colspan=2 style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#FFE6E6&quot; |10,555,616
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|45.43%
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|{{increase}} 1.95%
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|140
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|99
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|{{increase}} 8
|-
|rowspan=7 bgcolor=&quot;{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot;|
!rowspan=7|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|UDF]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|INC
|5,233,429
|25.12%
|{{increase}}1.42%
|93
|21
|{{decrease}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian Union Muslim League}}&quot;|
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|IUML
|1,723,593
|8.27%
|{{increase}}0.87%
|25
|15
|{{decrease}} 3
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|KEC
|554,115
|2.66%
|{{increase}}2.48%
|10
|2
|{{increase}} 2
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}}&quot;|
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|RSP
|244,388
|1.17%
|{{increase}}0.10%
|5
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress (Jacob)}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|KCJ
|85,056
|0.41%
|{{increase}}0.04%
|1
|1
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Revolutionary Marxist Party of India}}&quot;|
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|RMPI
|65,093
|0.031%
|New
|1
|1
|New
|-
!colspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#ADD8E6&quot; |8,196,813
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|39.47%
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|{{increase}} 0.66%
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|140
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|41
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|{{decrease}} 6
|-
|rowspan=4 bgcolor=&quot;{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot;|
!rowspan=4 |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|BJP
|2,354,468
|11.30%
|{{increase}}0.77%
|113
|0
|{{decrease}} 1
|-
|bgcolor=&quot;maroon&quot;|
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన]]
|BDJS
|217,445
|1.06%
|{{decrease}}2.94%
|21
|0
|{{increase}}{{decrease}}0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:#007500&quot; |
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|AIADMK
|10,376
|0.05%
|{{decrease}}0.12%
|1
|0
|{{increase}}{{decrease}}0
|-
!colspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#fef3e8&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#fef3e8&quot; |2,354,468
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|12.41%
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|{{decrease}} 2.55%
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|140
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|0
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|{{decrease}} 1
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;4&quot; |ఏదీ లేదు
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot;|
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
|BSP
|48,379
|0.23%
|{{decrease}}0.01%
|72
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Twenty20 Kizhakkambalam}}&quot; |
|ట్వంటీ ట్వంటీ పార్టీ
|TTP
|145,664
|0.71%
|{{increase}}0.71%
|8
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Social Democratic Party of India}}&quot; |
|[[సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|SDPI
|75,566
|0.36%
|{{increase}}%
|40
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|None of the Above}}&quot; |
|[[నోటా]]
| -
|97,693
|0.47%
|{{decrease}}0.06%
| -
| -
|{{no change}}
|- class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;
! colspan = 4|మొత్తం
!
! 20,833,888&lt;ref name=&quot;poll&quot;&gt;{{Cite web|url=http://ceo.kerala.gov.in/pdf/GE-2021/VoterTurnout2021.pdf|title=End of Poll - Kerala|website=ceo.kerala.gov.in|publisher=Chief Electoral Officer, Kerala|access-date=3 May 2021|archive-date=27 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210427042955/http://www.ceo.kerala.gov.in/pdf/GE-2021/VoterTurnout2021.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; !! style=&quot;text-align:center;&quot; |100.00
!
!style=&quot;text-align:center;&quot; |
!140
!
|-
! colspan=&quot;11&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |చెల్లుబడి ఓట్లు
|
|20,833,888
|99.67{{n/a}}
| colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |చెల్లని ఓట్లు
|0.33{{n/a}}
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |'''పోలైన ఓట్లు / ఓటింగ్ శాతం'''
|
|'''20,903,233'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
|'''76.00'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |'''నమోదిత ఓటర్లు'''
|
|'''27,503,768'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
|}

==ఫలితం==
===కూటమి ద్వారా ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |ఎల్‌డిఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |యు.డి.ఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |ఎన్.డి.ఎ
!సీట్లు
|-
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|''62''
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సి]]
|
|''21''
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|
|''0''
|-
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|''17''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
|
|''15''
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|బిడిజెఎస్]]
|
|''0''
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|కెసి (ఎం)]]
|
|''5''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్|కెఇసి]]
|
|''2''
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|ఏఐఏడిఎంకె]]
|
|''0''
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి (ఎస్)]]
|
|''2''
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|ఆర్.ఎం.పి.వై]]
|
|''1''
|కెకెసి
|
|''0''
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|ఎన్‌సిపి]]
|
|''2''
|[[కేరళ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|ఎన్.సి.కె]]
|
|''1''
|[[జనాధిపత్య రాష్ట్రీయ సభ|జెఆర్ఎస్]]
|
|''0''
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)|కెసి (బి)]]
|
|''1''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)|కెసి (జ)]]
|
|''1''
|[[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ (కేరళ)|డి.ఎస్.జె.పి]]
|
|''0''
|-
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|ఐఎన్ఎల్]]
|
|''1''
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|సిఎంపి]]
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|ఎల్‌జెడి]]
|
|1
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|ఆర్.ఎస్.పి]]
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)|సి (ఎస్)]]
|
|''1''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|ఐ.ఎన్.డి]]
|
|0
|
|
|
|-
|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|జెకెసి]]
|
|''1''
|
|
|
|
|
|
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|ఐ.ఎన్.డి]]
|
|6
|
|
|
|
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|99
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|41
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|0
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| +8
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| -6
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| -1
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|45.43%
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|39.47%
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|12.41%
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| + 1.95
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| + 0.66
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| - 2.55
|}

===ప్రాంతం వారీగా===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ ప్రాంతాల వారీగా పటం
!ప్రాంతం
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!ఎన్.డి.ఎ
!ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Regions_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Regions_of_Kerala.svg|416x416px]]
|ఉత్తర కేరళ
|32
|8
|'''24'''
|0
|0
|-
|మధ్య కేరళ
|55
|24
|'''31'''
|0
|0
|-
|దక్షిణ కేరళ
|53
|9
|'''44'''
|0
|0
|}

===జిల్లాల వారీగా===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!ఎన్.డి.ఎ
!ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political_map_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Political_map_of_Kerala.svg|416x416px]]
|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా|కాసర్‌గోడ్]]
|5
|2
|'''3'''
|0
|0
|-
|[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్]]
|11
|2
|'''9'''
|0
|0
|-
|[[వయనాడ్ జిల్లా|వయనాడ్]]
|3
|'''2'''
|1
|0
|0
|-
|[[కోజికోడ్ జిల్లా|కోజికోడ్]]
|13
|2
|'''11'''
|0
|0
|-
|[[మలప్పురం జిల్లా|మలప్పురం]]
|16
|'''12'''
|4
|0
|0
|-
|[[పాలక్కాడ్ జిల్లా|పాలక్కాడ్]]
|12
|2
|'''10'''
|0
|0
|-
|[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిస్సూర్]]
|13
|1
|'''12'''
|0
|0
|-
|[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకుళం]]
|14
|'''9'''
|5
|0
|0
|-
|[[ఇడుక్కి జిల్లా|ఇడుక్కి]]
|5
|1
|'''4'''
|0
|0
|-
|[[కొట్టాయం జిల్లా|కొట్టాయం]]
|9
|4
|'''5'''
|0
|0
|-
|[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుజ]]
|9
|1
|'''8'''
|0
|0
|-
|[[పతనంతిట్ట జిల్లా|పతనంతిట్ట]]
|5
|0
|'''5'''
|0
|0
|-
|[[కొల్లాం జిల్లా|కొల్లాం]]
|11
|2
|'''9'''
|0
|0
|-
|[[తిరువనంతపురం జిల్లా|త్రివేండ్రం]]
|14
|1
|'''13'''
|0
|0
|}

==ఎన్నికైన సభ్యులు==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! rowspan=&quot;2&quot; |చెల్లుబాటు ఓట్లు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Kerala General Legislative Election 2021 |url=https://old.eci.gov.in/files/file/13827-kerala-general-legislative-election-2021/ |website=Election Commission of India |date=22 November 2021 |access-date=6 March 2023 |archive-date=8 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308162216/https://eci.gov.in/files/file/13827-kerala-general-legislative-election-2021/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
(%)
! colspan=&quot;5&quot; |విజేత
! colspan=&quot;5&quot; |రన్నరప్
! rowspan=&quot;2&quot; data-sort-type=number |మార్జన్
|-
!#
!పేరు
!అభ్యర్థి
!పార్టీ
!కూటమి
!data-sort-type=number | ఓట్లు
!%
!అభ్యర్థి
!పార్టీ
!కూటమి
! data-sort-type=number | ఓట్లు
!%
|-
!colspan=&quot;16&quot;|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా]]
|-
|-
!1
|[[మంజేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేశ్వర్]]
|77.93
|ఎకెఎం అష్రఫ్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,758
|38.14
|కె. సురేంద్రన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,013
|37.70
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''745'''&lt;/span&gt;
|-
!2
|[[కాసరగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|72.05
|ఎన్ఎ నెల్లిక్కున్ను
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,296
|43.80
|కె. శ్రీకాంత్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,395
|34.88
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,901'''&lt;/span&gt;
|-
!3
|[[ఉద్మా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉద్మా]]
|77.37
|సిహెచ్ కున్హంబు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,664
|47.58
|బాలకృష్ణన్ పెరియే
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,342
|39.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,322'''&lt;/span&gt;
|-
!4
|[[కన్హంగాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్హంగాడ్]]
|76.44
|ఇ. చంద్రశేఖరన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|84,615
|50.72
|పివి సురేష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,476
|34.45
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,139'''&lt;/span&gt;
|-
!5
|[[త్రికరిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రికరిపూర్]]
|79.4
|ఎం. రాజగోపాలన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|86,151
|53.71
|ఎంపీ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,014
|37.41
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''26,137'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్ జిల్లా]]'''
|-
!6
|[[పయ్యనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయ్యనూరు]]
|81.87
|టిఐ.మధుసూదనన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|93,695
|62.49
|ఎం. ప్రదీప్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,915
|29.29
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''49,780'''&lt;/span&gt;
|-
!7
|[[కల్లియస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్లియాస్సేరి]]
|78.86
|ఎం. విజిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|88,252
|60.62
|బ్రిజేష్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,859
|30.13
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''44,393'''&lt;/span&gt;
|-
!8
|[[తాలిపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తాలిపరంబ]]
|83.44
|ఎంవి గోవిందన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|92,870
|52.14
|అబ్దుల్ రషీద్ విపి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,181
|39.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,689'''&lt;/span&gt;
|-
!9
|[[ఇరిక్కుర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరిక్కుర్]]
|78.2
|సజీవ్ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,764
|50.33
|సాజి కుట్టియానిమట్టం
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,754
|43.77
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,010'''&lt;/span&gt;
|-
!10
|[[అజికోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజికోడ్]]
|79.85
|కెవి సుమేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,794
|45.41
|కెఎం షాజీ
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,653
|41.17
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,141'''&lt;/span&gt;
|-
!11
|[[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|77.29
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
| {{legend2|#FF7F7F|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)|Con(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,313
|44.98
|సతీషన్ పాచేని
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,568
|43.68
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,745'''&lt;/span&gt;
|-
!12
|[[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
|83.33
|పినరయి విజయన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|95,522
|59.61
|సి.రఘునాథ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,399
|28.33
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''50,123'''&lt;/span&gt;
|-
!13
|[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
|76.13
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,810
|61.52
|ఎంపీ అరవిందాక్షన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,009
|33.84
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''36,801'''&lt;/span&gt;
|-
!14
|[[కుతుపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుతుపరంబ]]
|80.37
|కెపి మోహనన్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,626
|45.36
|పికె అబ్దుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,085
|39.23
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,541'''&lt;/span&gt;
|-
!15
|[[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్]]
|82.11
|కెకె శైలజ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|96,129
|61.97
|ఇల్లిక్కల్ అగస్తీ
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|35,166
|22.67
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''60,963'''&lt;/span&gt;
|-
!16
|[[పేరవూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పేరవూర్]]
|80.41
|సన్నీ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,706
|46.93
|సకీర్ హుస్సేన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,534
|44.7
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,172'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[వయనాడ్ జిల్లా]]'''
|-
!17
|[[మనంతవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనంతవాడి]]''' (ఎస్.టి)'''
|78.33
|లేదా కేలు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,536
|47.54
|పీకే జయలక్ష్మి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,254
|41.46
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,282'''&lt;/span&gt;
|-
!18
|[[సుల్తాన్ బతేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్ బతేరి]] ''' (ఎస్.టి)'''
|75.99
|ఐసీ బాలకృష్ణన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,077
|48.42
|ఎంఎస్ విశ్వనాథన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,255
|41.36
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,822'''&lt;/span&gt;
|-
!19
|[[కాల్పెట్ట శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాల్పెట్ట్]]
|75.84
|టి. సిద్ధిక్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,252
|46.15
|ఎంవి శ్రేయామ్స్ కుమార్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,782
|42.56
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,470'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కోజికోడ్ జిల్లా]]'''
|-
!20
|[[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]]
|81.9
|కెకె రెమా
|{{legend2|#FF0000|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|RMPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,093
|47.63
|మనాయత్ చంద్రన్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,602
|42.15
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,491'''&lt;/span&gt;
|-
!21
|[[కుట్టియాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టియాడి]]
|83.94
|కెపి కున్హహమ్మద్ కుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,143
|47.2
|పరక్కల్ అబ్దుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|79,810
|47.01
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''333'''&lt;/span&gt;
|-
!22
|[[నాదపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాదపురం]]
|81.14
|ఇకె విజయన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,293
|47.46
|కె. ప్రవీణ్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|79,258
|45.16
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,035'''&lt;/span&gt;
|-
!23
|[[కోయిలండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొయిలండి]]
|78.64
|కణతిల్ జమీలా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,628
|46.66
|ఎన్. సుబ్రమణియన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,156
|41.43
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,472'''&lt;/span&gt;
|-
!24
|[[పెరంబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరంబ్ర]]
|82.86
|టిపి రామకృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|86,023
|52.54
|సిహెచ్ ఇబ్రహీంకుట్టి
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,431
|38.74
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,592'''&lt;/span&gt;
|-
!25
|[[బాలుస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలుస్సేరి]] ''' (ఎస్.సి)'''
|80.91
|కెఎం సచిన్ దేవ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|91,839
|50.47గా ఉంది
|ధర్మజన్ బోల్గట్టి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,467
|39.28
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''20,372'''&lt;/span&gt;
|-
!26
|[[ఎలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎలత్తూరు]]
|80.68గా ఉంది
|ఎకె శశీంద్రన్
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,639
|50.89
|సుల్ఫీకర్ మయూరి
|{{legend2|#00B2B2|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్)|NCK]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,137
|27.46
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38,502'''&lt;/span&gt;
|-
!27
|[[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
|75.98
|తొట్టతిల్ రవీంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,124
|42.98
|కెఎం అభిజిత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,196
|33.58
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,928'''&lt;/span&gt;
|-
!28
|[[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్]]
|75.62
|అహమ్మద్ దేవరకోవిల్
|{{legend2|#008000|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|INL]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,557
|44.15
|పికె నూర్బీనా రషీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,098
|33.68
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,459'''&lt;/span&gt;
|-
!29
|[[బేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేపూర్]]
|79.4
|పిఎ మహమ్మద్ రియాస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,165
|49.73
|పీఎం నియాస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,418
|32.33
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,747'''&lt;/span&gt;
|-
!30
|[[కూన్నమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూన్నమంగళం]]
|83.57
|పిటిఎ రహీమ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|85,138
|43.93
|దినేష్ పెరుమన్న
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,862
|38.62
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,276'''&lt;/span&gt;
|-
!31
|[[కొడువల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడువల్లి]]
|82.44
|ఎంకె మునీర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,336
|47.86
|కారత్ రజాక్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,992
|43.66
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,344'''&lt;/span&gt;
|-
!32
|[[తిరువంబాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువంబాడి]]
|79.4
|లింటో జోసెఫ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,867
|47.46
|సీపీ చెరియా మహమ్మద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,224
|44.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,596'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[మలప్పురం జిల్లా]]'''
|-
!33
|[[కొండొట్టి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొండోట్టి]]
|80.25
|టీవీ ఇబ్రహీం
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,759
|50.42
|సులైమాన్ హాజీ
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,093
|39.66
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,666'''&lt;/span&gt;
|-
!34
|[[ఎరనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరనాడ్]]
|79.69
|పీకే బషీర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,076
|54.49
|కెటి అబ్దురహ్మాన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,530
|38.76
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,546'''&lt;/span&gt;
|-
!35
|[[నిలంబూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిలంబూరు]]
|76.71
|పివి అన్వర్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,227
|46.9
|వివి ప్రకాష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,527
|45.34
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,700'''&lt;/span&gt;
|-
!36
|[[వండూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వండూరు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|75.17
|ఏపీ అనిల్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|87,415
|51.44
|పి. మిధున
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,852
|42.28
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,563'''&lt;/span&gt;
|-
!37
|[[మంజేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేరి]]
|75.95
|యుఎ లతీఫ్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,836
|50.22
|పి. డిబోనా నాసర్
| {{legend2|#CC3333|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,263
|40.93
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,573'''&lt;/span&gt;
|-
!38
|[[పెరింతల్‌మన్న శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరింతల్‌మన్న]]
|76.15
|నజీబ్ కాంతాపురం
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,530
|46.21
|కెపి. ముస్తఫా
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,492
|46.19
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38'''&lt;/span&gt;
|-
!39
|[[మంకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంకాడ]]
|77.32
|మంజలంకుజి అలీ
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,231
|49.46
|టికె రషీద్ అలీ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,985
|45.75
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,246'''&lt;/span&gt;
|-
!40
|[[మలప్పురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|76.56
|పి. ఉబైదుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|93,166
|57.57గా ఉంది
|పి. అబ్దురహ్మాన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,958
|35.82
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''35,208'''&lt;/span&gt;
|-
!41
|[[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]]
|71.09
|[[పి.కె. కున్హాలికుట్టి]]
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,381
|53.5
|పి. జిజి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,785
|30.24
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''30,596'''&lt;/span&gt;
|-
!42
|[[వల్లిక్కున్ను శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లిక్కున్ను]]
|76.27
|పి. అబ్దుల్ హమీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,823
|47.43
|ఎపి అబ్దుల్ వహాబ్
| {{legend2|#008000|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|INL]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,707
|38.11
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,116'''&lt;/span&gt;
|-
!43
|[[తిరురంగడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరురంగడి]]
|75.07
|కెపి.ఎ మజీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,499
|49.74
|నియాస్ పులిక్కలకత్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,921
|43.26
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,578'''&lt;/span&gt;
|-
!44
|[[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
|77.87
|వి. అబ్దురహ్మాన్
| {{legend2|green|[[నేషనల్ సెక్యులర్ కాన్ఫరెన్స్|NSC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,704
|46.34
|పీకే ఫిరోస్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,719
|45.7
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''985'''&lt;/span&gt;
|-
!45
|[[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరూర్]]
|74.45
|కురుక్కోలి మొయిదీన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,314
|48.21
|గఫూర్ పి. లిల్లీస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,100
|43.98
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,214'''&lt;/span&gt;
|-
!46
|[[కొట్టక్కల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టక్కల్]]
|74.01
|కెకె అబిద్ హుస్సేన్ తంగల్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,700
|51.08
|ఎన్ఎ.ముహమ్మద్ కుట్టి
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,112
|40.71
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''16,588'''&lt;/span&gt;
|-
!47
|[[తవనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|తావనూరు]]
|75.39
|కెటి జలీల్
| {{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,358
|46.46
|ఫిరోజ్ కున్నుం పరంబిల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,794
|44.77
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,564'''&lt;/span&gt;
|-
!48
|[[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|70.9
|పి. నందకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,668
|51.35
|ఏఎమ్ రోహిత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,625
|39.63
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,043'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[పాలక్కాడ్ జిల్లా]]'''
|-
!49
|[[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
|78.54
|ఎంబి రాజేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,814
|45.84
|వీటీ బలరాం
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,798
|43.86
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,016'''&lt;/span&gt;
|-
!50
|[[పట్టాంబి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పట్టాంబి]]
|78.06
|ముహమ్మద్ ముహ్సిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,311
|49.58
|రియాస్ ముక్కోలి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,337
|37.74
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,974'''&lt;/span&gt;
|-
!51
|[[షోర్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోర్నూర్]]
|78.32
|పి. మమ్మికుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,400
|48.98
|టిహెచ్. ఫిరోజ్ బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|37,726
|24.83
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''36,674'''&lt;/span&gt;
|-
!52
|[[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]]
|77.54గా ఉంది
|కె. ప్రేంకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,859
|46.45
|పి. సరిన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,707
|37.05
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,152'''&lt;/span&gt;
|-
!53
|[[కొంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొంగడ్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|76.83
|కె. శాంతకుమారి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,881
|49.01
|యుసి రామన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,662
|29.36
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,219'''&lt;/span&gt;
|-
!54
|[[మన్నార్క్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మన్నార్క్కాడ్]]
|76.75
|ఎన్. శంసుద్దీన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,657
|47.11
|కెపి సురేష్ రాజ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,787
|43.25
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,870'''&lt;/span&gt;
|-
!55
|[[మలంపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలంపుజ]]
|76.94
|ఎ. ప్రభాకరన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,934
|46.41
|సి.కృష్ణకుమార్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,200
|30.68
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,734'''&lt;/span&gt;
|-
!56
|[[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|75.44
|[[షఫీ పరంబిల్]]
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,079
|38.06
|ఇ. శ్రీధరన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,220
|35.34
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,859'''&lt;/span&gt;
|-
!57
|[[తరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తరూర్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.12
|పిపి. సుమోద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,744
|51.58గా ఉంది
|కెఎ షీబా
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,213
|32.90
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''24,531'''&lt;/span&gt;
|-
!58
|[[చిత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం (కేరళ)|చిత్తూరు]]
|80.88గా ఉంది
|కె. కృష్ణన్‌కుట్టి
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|84,672
|55.38
|సుమేష్ అచ్యుతన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,794
|33.22
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''33,878'''&lt;/span&gt;
|-
!59
|[[నెన్మరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెన్మరా]]
|78.64
|కె. బాబు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,145
|52.89
|సిఎన్ విజయకృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|CMP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,441
|33.95
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,704'''&lt;/span&gt;
|-
!60
|[[అలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
|79.1
|కెడి ప్రసేనన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,653
|55.15
|పాళయం ప్రదీప్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,535
|29.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''34,118'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిసూర్ జిల్లా]]'''
|-
!61
|[[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.46
|[[కె. రాధాకృష్ణన్]]
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,415
|54.41
|సీసీ శ్రీకుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,015
|28.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''39,400'''&lt;/span&gt;
|-
!62
|[[కున్నంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నంకుళం]]
|78.24
|ఏసీ మొయిదీన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,532
|48.78
|కె. జయశంకర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,901
|31.58
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''26,631'''&lt;/span&gt;
|-
!63
|[[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]]
|69.65
|ఎన్.కె అక్బర్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,072
|52.52
|కెఎన్ఎ ఖాదర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,804
|40.07
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,268'''&lt;/span&gt;
|-
!64
|[[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
|75.63
|మురళి పెరునెల్లి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,337
|46.77
|విజయ్ హరి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,461
|28.93
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,876'''&lt;/span&gt;
|-
!65
|[[వడక్కంచెరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడక్కంచెరి]]
|78.18
|జేవియర్ చిట్టిలపిల్లి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,026
|47.7
|అనిల్ అక్కర
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,858
|38.77
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,168'''&lt;/span&gt;
|-
!66
|[[ఒల్లూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒల్లూరు]]
|75.45
|కె. రాజన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,657
|49.09
|జోస్ వల్లూర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,151
|35.31
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,506'''&lt;/span&gt;
|-
!67
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|70.78గా ఉంది
|పి. బాలచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,263
|34.25
|పద్మజ వేణుగోపాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,317
|33.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''946'''&lt;/span&gt;
|-
!68
|[[నట్టిక శాసనసభ నియోజకవర్గం|నట్టిక]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.14
|సిసి ముకుందన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,930
|47.49
|సునీల్ లాలూర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,499
|28.98
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,431'''&lt;/span&gt;
|-
!69
|[[కైపమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైపమంగళం]]
|78.82
|ఇటి టైసన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,161
|53.76
|శోభా సుబిన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,463
|37.08
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,698'''&lt;/span&gt;
|-
!70
|[[ఇరింజలకుడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరింజలకుడ]]
|77.17
|ఆర్. బిందు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,493
|40.27
|థామస్ ఉన్నియదన్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,544
|36.44
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,949'''&lt;/span&gt;
|-
!71
|[[పుతుక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుతుక్కాడ్]]
|77.86
|కెకె రామచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,365
|46.94
|సునీల్ అంతికాడ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,012
|29.44
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,353'''&lt;/span&gt;
|-
!72
|[[చాలకుడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాలకుడి]]
|74.42
|టిజె సనీష్ కుమార్ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,888
|43.23
|డెన్నిస్ ఆంటోనీ
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,831
|42.49
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,057'''&lt;/span&gt;
|-
!73
|[[కొడంగల్లూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడంగల్లూర్]]
|77.38
|వీఆర్ సునీల్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,457
|47.99
|ఎంపీ జాక్సన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,564
|31.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,893'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకులం జిల్లా]]'''
|-
!74
|[[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
|78.37
|ఎల్దోస్ కున్నప్పిల్లి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,484
|37.1
|బాబు జోసెఫ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,585
|35.09
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,899'''&lt;/span&gt;
|-
!75
|[[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలీ]]
|78.16
|రోజీ ఎం. జాన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,562
|51.86
|జోస్ తెట్టాయిల్
|{{legend2|#138808|[[Janata Dal (Secular)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,633
|40.31
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,929'''&lt;/span&gt;
|-
!76
|[[అలువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలువా]]
|76.72
|అన్వర్ సాదత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,703
|49.00
|షెల్నా నిషాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,817
|36.44
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,886'''&lt;/span&gt;
|-
!77
|[[కలమస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కలమస్సేరి]]
|77.42
|పి. రాజీవ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,141
|49.49
|విఇ గఫూర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,805
|39.65
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,336'''&lt;/span&gt;
|-
!78
|[[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
|79.02
|విడి సతీశన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,264
|51.87గా ఉంది
|ఎంటి నిక్సన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,963
|38.44
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,301'''&lt;/span&gt;
|-
!79
|[[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]]
|76.18
|కెఎన్ ఉన్నికృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,858
|41.24
|దీపక్ జాయ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,657
|34.96
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,201'''&lt;/span&gt;
|-
!80
|[[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]]
|70.93
|కెజె మ్యాక్సీ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,632
|42.45
|టోనీ చమ్మనీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,553
|31.51
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,079'''&lt;/span&gt;
|-
!81
|[[త్రిప్పునిత్తుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిప్పునిత్తుర]]
|73.83
|కె. బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,875
|42.14
|ఎం. స్వరాజ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,883
|41.51
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''992'''&lt;/span&gt;
|-
!82
|[[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|66.87
|టీజే వినోద్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,930
|41.72
|షాజీ జార్జ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|34,960
|31.75
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,970'''&lt;/span&gt;
|-
!83
|[[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
|70.36
|పిటి. థామస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,839
|43.82
|జె. జాకబ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,510
|33.32
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,329'''&lt;/span&gt;
|-
!84
|[[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]]''' (ఎస్.సి)'''
|82.93
|పివి శ్రీనిజిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,351
|33.79
|VP సజీంద్రన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,636
|32.04
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,715'''&lt;/span&gt;
|-
!85
|[[పిరవం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిరవం]]
|74.85
|అనూప్ జాకబ్
||{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)|KC(J)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|85,056
|53.8
|సింధుమోల్ జాకబ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,692
|37.76
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,364'''&lt;/span&gt;
|-
!86
|[[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుజ]]
|75.83
|మాథ్యూ కుజల్నాదన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,425
|44.63
|ఎల్డో అబ్రహం
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,264
|40.36
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,161'''&lt;/span&gt;
|-
!87
|[[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]]
|79.4
|ఆంటోనీ జాన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,234
|46.99
|శిబు తెక్కుంపురం
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,629
|42.16
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,605'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఇడుక్కి జిల్లా]]'''
|-
!88
|[[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]] ''' (ఎస్.సి)'''
|68.53
|ఎ. రాజా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,049
|51.00
|డి. కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,201
|44.22
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,848'''&lt;/span&gt;
|-
!89
|[[ఉడుంబంచోల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉడుంబంచోల]]
|74.84
|ఎంఎం మణి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,381
|61.80
|ఇఎం ఆగస్తీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,076
|31.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38,305'''&lt;/span&gt;
|-
!90
|[[తోడుపుజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడుపుజా]]
|72.76
|పెజె జోసెఫ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,495
|48.63
|కెఐ. ఆంటోనీ
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,236
|34.03
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''20,259'''&lt;/span&gt;
|-
!91
|[[ఇడుక్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|70.64గా ఉంది
|రోషి అగస్టిన్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,368
|47.48
|ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,795
|43.24
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,573'''&lt;/span&gt;
|-
!92
|[[పీరుమాడే శాసనసభ నియోజకవర్గం|పీరుమాడే]]
|73.06
|వజూరు సోమన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,141
|47.25
|సిరియాక్ థామస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,306
|45.81
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,835'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కొట్టాయం జిల్లా]]'''
|-
!93
|[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా]]
|75.26
|మణి సి. కప్పన్
|{{legend2|#00B2B2|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్)|NCK]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,804
|50.43
|జోస్ కె. మణి
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,426
|39.32
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,378'''&lt;/span&gt;
|-
!94
|[[కడుతురుత్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడుతురుత్తి]]
|70.48
|మోన్స్ జోసెఫ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,666
|45.4
|స్టీఫెన్ జార్జ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,410
|42.17
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,256'''&lt;/span&gt;
|-
!95
|[[వైకోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైకోమ్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.69
|సికె ఆశా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,388
|55.96
|పీఆర్ సోనా
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|42,266
|33.13
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,122'''&lt;/span&gt;
|-
!96
|[[ఎట్టుమనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎట్టుమనూరు]]
|75.45
|విఎన్ వాసవన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,289
|46.2
|ప్రిన్స్ లూకోస్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,986
|34.86
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,303'''&lt;/span&gt;
|-
!97
|[[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|74.48
|తిరువంచూర్ రాధాకృష్ణన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,401
|53.72
|కె. అనిల్‌కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,658
|38.33
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,743'''&lt;/span&gt;
|-
!98
|[[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
|75.35
|ఊమెన్ చాందీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,372
|48.08
|జైక్ సి. థామస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,328
|41.22
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,044'''&lt;/span&gt;
|-
!99
|[[చంగనస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చంగనస్సేరి]]
|71.98
|జాబ్ మైఖేల్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,425
|44.85
|విజె లాలీ
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,366
|39.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,059'''&lt;/span&gt;
|-
!100
|[[కంజిరపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కంజిరపల్లి]]
|73.96
|ఎన్. జయరాజ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,299
|43.79
|జోసెఫ్ వజక్కన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,596
|33.84
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,703'''&lt;/span&gt;
|-
!101
|[[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజర్]]
|74.21
|సెబాస్టియన్ కులతుంకల్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,668
|41.94
|పిసి జార్జ్
|{{legend2|#FFFF00|[[కేరళ జనపక్షమ్ (సెక్యులర్)|KJ(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|''N/A''
|41,851
|29.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''16,817'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుజ జిల్లా]]'''
|-
!102
|[[అరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరూర్]]
|82.58
|దలీమా జోజో
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,617
|45.97
|షానిమోల్ ఉస్మాన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,604
|41.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,013'''&lt;/span&gt;
|-
!103
|[[చేర్తాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|చేర్తాల]]
|83.8
|పి. ప్రసాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,702
|47.00
|S. శరత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,554
|43.55
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,148'''&lt;/span&gt;
|-
!104
|[[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
|78.43
|పిపి చిత్రరంజన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,412
|46.33
|కెఎస్ మనోజ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,768
|38.98
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,644'''&lt;/span&gt;
|-
!105
|[[అంబలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబలప్పుజ]]
|76.82
|హెచ్. సలాం
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,365
|44.79
|ఎం. లిజు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,240
|36.67
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,125'''&lt;/span&gt;
|-
!106
|[[కుట్టనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టనాడ్]]
|74.86
|థామస్ K. థామస్
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,379
|45.67
|జాకబ్ అబ్రహం
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,863
|41.28
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,516'''&lt;/span&gt;
|-
!107
|[[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
|76.6
|రమేష్ చెన్నితాల
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,768
|48.31
|ఆర్. సజిలాల్
|{{legend2|#CC3333|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,102
|39.24
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,666'''&lt;/span&gt;
|-
!108
|[[కాయంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాయంకుళం]]
|75.47గా ఉంది
|యు.ప్రతిభ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,348
|47.97
|అరిత బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,050
|44.06
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,298'''&lt;/span&gt;
|-
!109
|[[మావేలికర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావెలికర]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.28
|ఎంఎస్ అరుణ్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,743
|47.61
|కెకె షాజు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,026
|31.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''24,717'''&lt;/span&gt;
|-
!110
|[[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగనూర్]]
|70.59
|సాజి చెరియన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,502
|48.58
|ఎం. మురళి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,409
|26.78
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''32,093'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[పతనంతిట్ట జిల్లా]]'''
|-
!111
|[[తిరువల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువల్ల]]
|65.88
|మాథ్యూ T. థామస్
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,178
|44.56
|కుంజు కోశి పాల్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,757
|36.37
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,421'''&lt;/span&gt;
|-
!112
|[[రన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|రన్ని]]
|65.95
|ప్రమోద్ నారాయణ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,669
|41.22
|రింకూ చెరియన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,384
|40.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,285'''&lt;/span&gt;
|-
!113
|[[అరన్ముల శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరన్ముల]]
|68.13
|వీణా జార్జ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,950
|46.3
|కె. శివదాసన్ నాయర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,947
|34.56
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''19,003'''&lt;/span&gt;
|-
!114
|[[కొన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొన్ని]]
|73.83
|కెయు జెనీష్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,318
|41.62
|రాబిన్ పీటర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,810
|35.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,508'''&lt;/span&gt;
|-
!115
|[[ఆడూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అడూర్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|74.4
|చిట్టయం గోపకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,569
|42.83
|ఎమ్.జి. కన్నన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,650
|40.96
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,919'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కొల్లాం జిల్లా]]'''
|-
!116
|[[కరునాగపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరునాగపల్లి]]
|80.85
|సిఆర్ మహేష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|94,225
|54.38
|ఆర్. రామచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,017
|37.52
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,208'''&lt;/span&gt;
|-
!117
|[[చవర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చవర]]
|78.5
|సుజిత్ విజయన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,282
|44.29
|శిబు బేబీ జాన్
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,186
|43.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,096'''&lt;/span&gt;
|-
!118
|[[కున్నత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నత్తూరు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.69
|కోవూరు కుంజుమోన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,436
|43.13
|ఉల్లాస్ కోవూరు
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,646
|41.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,790'''&lt;/span&gt;
|-
!119
|[[కొట్టారక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టారక్కర]]
|74.6
|కెఎన్ బాలగోపాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,770
|45.98
|రెస్మి ఆర్.
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,956
|38.75
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,814'''&lt;/span&gt;
|-
!120
|[[పటనాపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పటనాపురం]]
|74.18
|కెబి గణేష్ కుమార్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)|KC(B)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,276
|49.09
|జ్యోతికుమార్ చమక్కల
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,940
|38.63
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,336'''&lt;/span&gt;
|-
!121
|[[పునలూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పునలూరు]]
|71.03
|పిఎస్ సుపాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,428
|54.99
|అబ్దురహిమాన్ రండతాని
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,371
|29.66
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''37,057'''&lt;/span&gt;
|-
!122
|[[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
|73.23
|జె. చించు రాణి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,252
|45.69
|ఎంఎం నసీర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,574
|36.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,678'''&lt;/span&gt;
|-
!123
|[[కుందర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర]]
|75.91
|పిసి విష్ణునాథ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,405
|48.85
|జె. మెర్సీకుట్టి అమ్మ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,882
|45.96
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,523'''&lt;/span&gt;
|-
!124
|[[కొల్లం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లాం]]
|74.05
|ముఖేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,524
|44.86
|బిందు కృష్ణ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,452
|43.27
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,072'''&lt;/span&gt;
|-
!125
|[[ఎరవిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరవిపురం]]
|72.38
|ఎం. నౌషాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,573
|56.25
|బాబు దివాకరన్
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,452
|34.15
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,121'''&lt;/span&gt;
|-
!126
|[[చాతన్నూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాతన్నూరు]]
|74.39
|జిఎస్ జయలాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,296
|43.12
|బిబి గోపకుమార్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|42,090
|30.61
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,206'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[తిరువనంతపురం జిల్లా]]'''
|-
!127
|[[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
|72.16
|వి. జాయ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,816
|50.89
|బిఆర్ఎం షెఫీర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,995
|37.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,821'''&lt;/span&gt;
|-
!128
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|72.93
|ఒఎస్ అంబిక
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,898
|47.35
|పి. సుధీర్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|38,262
|25.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''31,636'''&lt;/span&gt;
|-
!129
|[[చిరాయింకీజు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకీజు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.26
|వి. శశి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,634
|43.17
|బీఎస్ అనూప్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,617
|33.51
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,017'''&lt;/span&gt;
|-
!130
|[[నెడుమంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెడుమంగడ్]]
|73.8
|జిఆర్ అనిల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,742
|47.54
|పిఎస్ ప్రశాంత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,433
|32.31
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,309'''&lt;/span&gt;
|-
!131
|[[వామనపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|వామనపురం]]
|73.14
|డీకే మురళి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,137
|49.91
|ఆనంద్ జయన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,895
|42.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,242'''&lt;/span&gt;
|-
!132
|[[కజకూటం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కజకూట్టం]]
|71.37
|కడకంపల్లి సురేంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,690
|46.04
|శోభా సురేంద్రన్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,193
|29.06
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,497'''&lt;/span&gt;
|-
!133
|[[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]]
|66.19
|వీకే ప్రశాంత్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,111
|41.44
|వివి రాజేష్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,596
|28.77
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,515'''&lt;/span&gt;
|-
!134
|[[తిరువనంతపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
|63.03
|ఆంటోని రాజు
|{{legend2|#FF0000|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|JKC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,748
|38.01
|వీఎస్ శివకుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|41,659
|32.49
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,089'''&lt;/span&gt;
|-
!135
|[[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నేమోమ్]]
|71.49
|వి. శివన్‌కుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,837
|38.24
|కుమ్మనం రాజశేఖరన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,888
|35.54
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,949'''&lt;/span&gt;
|-
!136
|[[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
|75.39
|జి. స్టీఫెన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,776
|45.83
|కెఎస్ శబరినాథన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,730
|42.37
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,046'''&lt;/span&gt;
|-
!137
|[[పరశాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరశాల]]
|74.24
|సీకే హరీంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,548
|48.16
|సజిత రెస్సాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,720
|32.23
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,828'''&lt;/span&gt;
|-
!138
|[[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టక్కడ]]
|74.39
|ఐబి సతీష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,293
|45.52
|మలయింకీజు వేణుగోపాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,062
|29.57
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,231'''&lt;/span&gt;
|-
!139
|[[కోవలం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోవలం]]
|72.81
|ఎం. విన్సెంట్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,868
|47.06
|నీలలోహితదాసన్ నాడార్
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,306
|39.79
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,562'''&lt;/span&gt;
|-
!140
|[[నెయ్యట్టింకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెయ్యట్టింకర]]
|74.7
|కె. అన్సాలన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,497
|47.02
|ఆర్.సెల్వరాజ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,235
|36.78
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,262'''&lt;/span&gt;
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
{{కేరళ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2021 భారత రాష్ట్రాల శాసనసభల ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>8mt29rxrip9p2dg5mbc802s7yd9nfi0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601677</id>
      <parentid>4601670</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:43:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="225995" sha1="q70d4zo5foo7csw9k2k91wf0x46rc4a" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = 2021  కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు
| country = India
| type = Parliamentary
| vote_type = Coalition
| previous_election = [[కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
| previous_year = 2016
| next_election = 
| next_year = 
| election_date = 2021 ఏప్రిల్ 6
| seats_for_election = 140
| majority_seats = 71
| ongoing = no
| turnout = 75.60% ({{decrease}} 1.93 శాతం పాయింట్)
| image1 = {{CSS image crop|Image=Chief Minister Pinarayi Vijayan 2023.tif|bSize=110|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=5|oTop=10}}
| image1_size = 
| leader1 = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| alliance1 = Left Democratic Front (Kerala)
| colour1 = {{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}
| leader_since1 = 2016
| leaders_seat1 = [[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం]]
| last_election1 = 43.48%, 91 సీట్లు
| seats_before1 = 
| seats_needed1 = 71
| seats1 = '''99 '''
| seats_after1 = 
| seat_change1 = {{increase}} 8
| popular_vote1 = '''10,555,616'''
| percentage1 = '''45.43%'''
| swing1 = {{increase}} 1.95 శాతం
| image2 = {{CSS image crop|Image=Ramesh-chennithala-3453.jpg|bSize=110|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=5|oTop=0}}
| leader2 = రమేష్ చెన్నితాల
| leader_since2 = 2016
| alliance2 = [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
| colour2 = {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}
| leaders_seat2 = [[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
| last_election2 = 38.81%, 47 సీట్లు
| seats_before2 = 
| seats_needed2 = 
| seats2 = 41
| seats_after2 = 
| seat_change2 = {{decrease}} 6
| popular_vote2 = 8,196,813
| percentage2 = 39.47%
| swing2 = {{increase}}0.66 శాతం
| leader3 = కె. సురేంద్రన్
| image3 = {{CSS image crop|Image=K. Surendran (Kerala politician).jpg|bSize=120|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=7|oTop=7}}
| party3 = [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| alliance3 = National Democratic Alliance (India)
| last_election3 = 14.96%, 1 సీట్లు
| leader_since3 = 2015
| leaders_seat3 = ''పోటీ చేయలేదు''
| colour3 = {{party color|National Democratic Alliance}}
| seats3 = 0
| swing3 = {{decrease}} 2.55  శాతం
| seats_after3 = 
| seat_change3 = {{decrease}} 1
| popular_vote3 = 2,354,468
| percentage3 = 12.41%
| map_image = File:2021 Kerala election result.svg
| map_size = 300px
| map_caption = నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు
| title = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| posttitle = [[కేరళ ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ముఖ్యమంత్రి]]
| before_election = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| before_party = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| after_election = [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]
| after_party = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| image_size = x150px
| opinion_polls = 2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు#అభిప్రాయ పోల్స్
| registered = 27,503,768
| outgoing_members = 
| elected_members = 
| party1 = [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| party2 = [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
}}
[[కేరళ 15వ శాసనసభ|కేరళ 15వ శాసనసభకు]] 140 మంది సభ్యులను ఎన్నుకునేందుకు 2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు 2021 ఏప్రిల్ 6న జరిగాయి. 2021 మే 2న ఫలితాలు వెలువడ్డాయి.

ఈ ఎన్నికలలో అధికారంలో ఉన్న [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] (ఎల్‌డిఎఫ్) 99 సీట్లతో అధికారాన్ని నిలుపుకుంది. 1977 ఎన్నికల తర్వాత రాష్ట్రంలో ఒక కూటమి వరుసగా విజయం సాధించడం ఇదే మొదటిసారి. [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] (యు.డి.ఎఫ్) మిగిలిన 41 స్థానాలను గెలుచుకుంది. [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] (ఎన్‌డిఎ) ఓట్ల శాతం తగ్గి తమ ఒక్క సీటును కోల్పోయింది. [[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్|పినరయి విజయన్]] పూర్తి, ఐదు సంవత్సరాల పదవీకాలం పూర్తి చేసిన తర్వాత తిరిగి ఎన్నికైన కేరళ మొదటి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు.

== నేపథ్యం ==
కేరళలో ఏకసభ శాసనసభతో కలిగి ఉంది. ఇందులో వ్యక్తిగత నియోజకవర్గాల నుండి ఎన్నికైన 140 మంది సభ్యులు, ఆంగ్లో-ఇండియన్ సమాజం నుండి ఒక నామినేటెడ్ సభ్యుడు ఉంటారు. అసెంబ్లీని ముందుగా రద్దు చేయకపోతే సభ్యులు ఐదు సంవత్సరాల కాలం ఫదవిలో ఉంటారు. వరుసగా పద్నాలుగు శాసనసభ నియోజకవర్గాలు షెడ్యూల్డ్ కులాల సభ్యులకు రెండు శాసనసభ నియోజకవర్గాలు షెడ్యూల్డ్ తెగల సభ్యులకు రిజర్వ్ చేయబడ్డాయి. రాష్ట్రంలోని 14వ శాసనసభ సభ్యుల పదవీకాలం 2021 జూన్ 1న ముగిసింది.&lt;ref name=&quot;el1&quot;&gt;{{cite web|title=Term of houses in Indian legislatures|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220328103956/https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|archive-date=28 March 2022|access-date=23 September 2020}}&lt;/ref&gt;

భారతదేశంలోని అన్ని అసెంబ్లీ ఎన్నికల మాదిరిగానే, కేరళ కూడా ఫస్ట్-పాస్ట్-ది-పోస్ట్ ఎన్నికల వ్యవస్థను ఉపయోగిస్తుంది. ఓటర్లకు నోటా (పైన ఉన్నవి కావు) ఓటు వేయడానికి అవకాశం ఇవ్వబడింది. రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషన్, కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికలను నిర్వహిస్తుంది. దీనిని భారత ఎన్నికల కమిషన్ పర్యవేక్షిస్తుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=CEO Kerala :: About Us|url=http://www.ceo.kerala.gov.in/aboutus.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230309181717/http://www.ceo.kerala.gov.in/aboutus.html|archive-date=9 March 2023|access-date=2023-03-09|website=www.ceo.kerala.gov.in}}&lt;/ref&gt;

==షెడ్యూలు==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ఎన్నికల సంఘటన
!తేదీ
!రోజు
|-
|గెజిట్ నోటిఫికేషన్ జారీ చేసిన తేదీ
| 2021 మార్చి 12
|శుక్రవారం
|-
|నామినేషన్ దాఖలుకు చివరి తేదీ
| 2021 మార్చి 19
|శుక్రవారం
|-
|నామినేషన్ పరిశీలన
| 2021 మార్చి 20
|శనివారం
|-
|అభ్యర్థిత్వం ఉపసంహరణకు చివరి తేదీ
| 2021 మార్చి 22
|సోమవారం
|-
|పోలింగ్ తేదీ
| 2021 ఏప్రిల్ 06
|మంగళవారం
|-
|లెక్కింపు తేదీ
| 2021 మే 02
|ఆదివారం
|}

== కూటమి కూర్పులలో మార్పులు ==
2016లో జరిగిన మునుపటి ఎన్నికల్లో, [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] అసెంబ్లీలో 91 సీట్లను గెలుచుకుంది, [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] నేతృత్వంలోని ప్రస్తుత [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]ను ఓడించింది, ఆ ఎన్నికల్లో ఆ పార్టీ 47 సీట్లను మాత్రమే గెలుచుకోగలిగింది. మిగిలిన సీటును [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర అభ్యర్థి]] పి.సి. జార్జ్ గెలుచుకున్నాడు. అతను తరువాత [[కేరళ జనపక్షమ్ (సెక్యులర్)|కేరళ జనపక్షం (సెక్యులర్)]] అనే పార్టీని స్థాపించారు.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/assembly-elections/live-assembly-poll-results-counting-of-votes-in-tamil-nadu-kerala-assam-west-bengal-puducherry/story-nmYc0zJVdyQ25jUFRZsGrN.html|title=As it happened: TMC, AIADMK retain power; BJP takes Assam, Left Kerala|date=19 May 2016|newspaper=Hindustan Times|access-date=11 August 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190629120216/https://www.hindustantimes.com/assembly-elections/live-assembly-poll-results-counting-of-votes-in-tamil-nadu-kerala-assam-west-bengal-puducherry/story-nmYc0zJVdyQ25jUFRZsGrN.html|archive-date=29 June 2019}}&lt;/ref&gt;

[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] నుండి సస్పెండ్ చేయబడిన తర్వాత, [[జోస్ కె. మణి]] నేతృత్వంలోని [[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]] [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] లో చేరింది. అయితే, పి.జె. జోసెఫ్ నేతృత్వంలోని పార్టీలోని ఒక వర్గం [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] లోనే ఉండి [[కేరళ కాంగ్రెస్|కేరళ కాంగ్రెస్‌ను]] ఏర్పాటు చేసింది..&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://theprint.in/politics/udf-suspends-jose-mani-faction-of-kerala-congress-m-leaves-door-open-for-return-to-ldf/451855/|title=UDF suspends Jose Mani faction of Kerala Congress (M), leaves door open for LDF to make a move|last=Mathew|first=Vinod|date=30 June 2020|work=The print|access-date=22 September 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030123456/https://theprint.in/politics/udf-suspends-jose-mani-faction-of-kerala-congress-m-leaves-door-open-for-return-to-ldf/451855/|archive-date=30 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/kerala/kerala-congress-m-to-join-ldf-jose-k-mani-to-quit-rajya-sabha-6724564/|title=Led by Jose K Mani, Kerala Congress (M) faction switches to LDF|last=Philip|first=Shaju|date=15 October 2020|work=The Indian Express|access-date=15 October 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201025135825/https://indianexpress.com/article/india/kerala/kerala-congress-m-to-join-ldf-jose-k-mani-to-quit-rajya-sabha-6724564/|archive-date=25 October 2020}}&lt;/ref&gt;

2016 తర్వాత సంభవించిన మరో ప్రధాన మార్పు, [[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|లోక్‌తాంత్రిక్ జనతాదళ్]], [[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్‌తో]] సహా 4 పార్టీలు [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] లోకి ప్రవేశించడం.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/four-new-parties-find-berths-in-ldf/articleshow/67263056.cms|title=Kerala: Four new parties find berths in LDF|date=27 December 2018|work=Times of India|access-date=22 September 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506121133/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/four-new-parties-find-berths-in-ldf/articleshow/67263056.cms|archive-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;

=== 2021 ===
2021 ఫిబ్రవరిలో, [[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా నియోజకవర్గంలో]] పోటీ చేయాలనే తన అభ్యర్థనను [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]] తిరస్కరించడంతో, [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]] నాయకుడు, పాలా నియోజకవర్గం సిట్టింగ్ ఎమ్మెల్యే మణి సి. కప్పన్ [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]] లోకి మారారు. దీని ఫలితంగా అతనిని [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|ఎన్.సి.పి]]. నుండి బహిష్కరించారు. ఆ తర్వాత అటను [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ కేరళ]] (ఎన్.సి.కె) అనే కొత్త రాజకీయ పార్టీని స్థాపించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Mani C Kappan announces new party 'NCK'|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/mani-c-kappan-announces-new-party-nck--1.5461082|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210422070324/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/mani-c-kappan-announces-new-party-nck--1.5461082|archive-date=22 April 2021|access-date=2 May 2021|website=Mathrubhumi}}&lt;/ref&gt;

2021 మార్చిలో, [[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]] నుండి [[రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్]] నాయకుడు ఆర్. బాలశంకర్, [[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]ను బలహీనపరిచేందుకు, ఓటమిని నిర్ధారించడానికి [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] కేరళ నాయకత్వం [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]తో రహస్య ఒప్పందం కుదుర్చుకుందని పేర్కొన్నారు, ఈ వాదనను బిజెపి తిరస్కరించింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/balashankar-insists-theres-a-secret-bjp-cpm-deal-in-select-seats/articleshow/81557375.cms|title=Balashankar insists there's a secret BJP-CPM deal in select seats|last=|date=18 March 2021|work=Times of India|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520144349/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/balashankar-insists-theres-a-secret-bjp-cpm-deal-in-select-seats/articleshow/81557375.cms|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/national/national-politics/bjp-rejects-balashankars-charge-of-secret-deal-with-cpim-in-some-constituencies-in-kerala-963038.html|title=BJP rejects Balashankar's charge of secret deal with CPI(M) in some constituencies in Kerala|last=|work=Deccan Herald|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520144354/https://www.deccanherald.com/national/national-politics/bjp-rejects-balashankars-charge-of-secret-deal-with-cpim-in-some-constituencies-in-kerala-963038.html|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt; 2021 మార్చి 17న, పి. సి. థామస్ తన పార్టీని పి. జె. జోసెఫ్‌కు చెందిన కేరళ కాంగ్రెస్‌తో విలీనం చేస్తున్నట్లు ప్రకటించారు, అతను దాని డిప్యూటీ చైర్మన్‌గా ఉన్నారు.&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{Cite web|title=P C Thomas to quit NDA; to merge with P J Joseph|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/p-c-thomas-to-quit-nda-to-merge-with-p-j-joseph-1.5522785|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317042813/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/p-c-thomas-to-quit-nda-to-merge-with-p-j-joseph-1.5522785|archive-date=17 March 2021|access-date=2021-03-17|website=Mathrubhumi|language=en}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికల కోసం తుది ఓటర్ల జాబితా
!లింగం
!ఓటర్ల జనాభా
|-
|పురుషులు
|1,32,83,724
|-
|స్త్రీలు
|1,41,62,025
|-
|ట్రాన్స్ జెండర్
|290
|-
|'''మొత్తం ఓటర్లు'''
|'''2,74,46,039&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/27446039-voters-in-state/article34134477.ece|title=2,74,46,039 voters in Kerala|date=2021-03-22|work=The Hindu|access-date=2021-04-08|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210404092419/https://www.thehindu.com/news/national/kerala/27446039-voters-in-state/article34134477.ece|archive-date=4 April 2021|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;'''
|}

==పార్టీలు, పొత్తులు==
లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ([[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్‌డిఎఫ్]]) అనేది కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) నేతృత్వంలోని మధ్య-ఎడమ నుండి వామపక్ష రాజకీయ పార్టీల కూటమి. యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ([[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|యు.డి.ఎఫ్]]) అనేది భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని మధ్య-మధ్య-ఎడమ రాజకీయ పార్టీల కూటమి. భారతీయ జనతా పార్టీ నేతృత్వంలోని జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్.డి.ఎ) అనేది మధ్య-మిత-కుడి పార్టీల కూటమి.

=== [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]] ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!సంఖ్య
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుషులు
!స్త్రీలు
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |[[File:Constituencies contested by LDF allies.png|LDF's seat sharing map for the 2021 Kerala Legislative Assembly election|408x408px|center|frameless]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}};color:white&quot; ! |'''1.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ (ఎం)]]
|[[File:CPI-M-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI-M-flag.svg|50x50px]]
|[[File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|50x50px]]
|కొడియేరి బాలకృష్ణన్
|[[File:KodiyeriBalakrishnan_(cropped).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:KodiyeriBalakrishnan_(cropped).jpg|center|frameless|108x108px]]
|77
|65
|12
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:CPI-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[File:CPI_symbol.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CPI_symbol.svg|60x60px]]
|కనం రాజేంద్రన్
|[[File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:KANAM_RAJENDRAN_DSC_0121.A.JPG|alt=|center|frameless|151x151px]]
|23
|21
|2
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Mani)}};color:white&quot; ! |'''3.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_election_symbol_two_leaves.svg|50x50px]]
|జోస్ కె. మణి
|[[File:Jose_K._Mani,_MP.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_K._Mani,_MP.jpg|center|frameless|149x149px]]
|12
|11
|1
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Janata Dal (Secular)}};color:white&quot; ! |'''4.'''
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|
|
|మాథ్యూ టి. థామస్
|[[File:Mathew-T-Thomas.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mathew-T-Thomas.jpg|center|frameless|100x100px]]
|4
|4
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Nationalist Congress Party}};color:white&quot; ! |'''5.'''
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|[[File:NCP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:NCP-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Nationalist_Congress_Party_Election_Symbol.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nationalist_Congress_Party_Election_Symbol.png|50x50px]]
|టిపి పీతాంబరన్
|[[File:T.P._Peethambaran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:T.P._Peethambaran.jpg|center|frameless|131x131px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Loktantrik Janata Dal}};color:white&quot; |6.
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|లోక్తాంత్రిక్ జనతాదళ్]]
|[[File:Loktantrik_Janata_Dal_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Loktantrik_Janata_Dal_Flag.png|50x50px]]
|
|ఎం.వి. శ్రేయామ్స్ కుమార్
|[[File:MV_Shreyams_Kumar.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MV_Shreyams_Kumar.jpg|center|frameless|122x122px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National League}};color:white&quot; ! |'''7.'''
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|[[File:INL_FLAG.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:INL_FLAG.png|50x50px]]
|
|ఎపి అబ్దుల్ వహాబ్
|[[File:AbdulWahab-INL.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AbdulWahab-INL.jpg|center|frameless|100x100px]]
|3
|3
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Congress (Secular)}};color:white&quot; ! |'''8.'''
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|[[File:Congress_(Secular)_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Congress_(Secular)_Flag.png|50x50px]]
|
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
|[[File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kadannappally_Ramachandran.jpg|alt=|center|frameless|143x143px]]
|1
|1
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (B)}};color:white&quot; ! |'''9.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|frameless|50x50px]]
|
|[[ఆర్.బాలకృష్ణ పిళ్లై]]
|[[File:R_Balakrishna_Pillai.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:R_Balakrishna_Pillai.jpg|alt=|center|frameless|131x131px]]
|1
|1
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Janadhipathya Kerala Congress}};color:white&quot; !|'''10.'''
|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|జానాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|frameless|50x50px]]
|
|కెసి జోసెఫ్
|[[File:Dr_K_C_Joseph.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dr_K_C_Joseph.jpg|alt=|center|frameless|124x124px]]
|1
|1
|0
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Independent politician}}&quot; |'''11.'''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
|
|
|
|
|12
|12
|0
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|140
|125
|15
|}

===యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్===
ఇది 1978లో ప్రముఖ కాంగ్రెస్ పార్టీ నాయకుడు కె. కరుణాకరన్ స్థాపించిన రాష్ట్రంలోని మధ్యేతర -వామపక్ష రాజకీయ పార్టీల కూటమి .
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!సంఖ్య.
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!పోటీ చేసిన సీట్లు
!పురుషులు
!స్త్రీలు
|-
| rowspan=&quot;10&quot; |[[File:Kerala_UDF_allies_Constituency_Sharing_map.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala_UDF_allies_Constituency_Sharing_map.png|center|frameless|408x408px]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Indian_National_Congress_Flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_National_Congress_Flag.svg|50x50px]]
|[[File:Hand_INC.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Hand_INC.svg|50x50px]]
|[[ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్]]
|[[File:Shri_Mullappally_Ramachandran_taking_over_the_charge_of_the_Minister_of_State_for_Home_Affairs,_in_New_Delhi_on_May_30,_2009.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shri_Mullappally_Ramachandran_taking_over_the_charge_of_the_Minister_of_State_for_Home_Affairs,_in_New_Delhi_on_May_30,_2009.jpg|alt=|center|frameless|100x100px]]
|93
|83
|10
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian Union Muslim League}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|[[File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_the_Indian_Union_Muslim_League.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|59x59px]]
|సయ్యద్ హైదరాలీ షిహాబ్ తంగల్
|[[File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sayed_Hyderali_Shihab_Thangal_BNC.jpg|alt=|center|frameless|150x150px]]
|25
|24
|1
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Joseph)}};color:white&quot;|'''3.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|PJ జోసెఫ్
|[[File:P.J_Joseph.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:P.J_Joseph.jpg|alt=|center|frameless|100x100px]]
|10
|10
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}};color:white&quot;|'''4.'''
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:RSP-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RSP-flag.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Spade_and_Stoker.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Spade_and_Stoker.png|50x50px]]
|AA అజీజ్
|[[File:A_A_Azeez.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:A_A_Azeez.JPG|alt=|center|frameless|122x122px]]
|5
|5
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#008080;color:white&quot;|'''5.'''
|[[కేరళ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|
|
|మణి సి. కప్పన్
|[[File:Mani_C.Kappan.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mani_C.Kappan.JPG|center|frameless|133x133px]]
|2
|2
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Jacob)}};color:white&quot; ! |'''6.'''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|[[File:Kerala-Congress-flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala-Congress-flag.svg|50x50px]]
|
|అనూప్ జాకబ్
|[[File:Anoop_jacob.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anoop_jacob.JPG|alt=|center|frameless|80x80px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Marxist Party (John)}};color:white&quot;|'''7.'''
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|కమ్యూనిస్ట్ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ]]
|[[File:CMP-banner.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CMP-banner.svg|50x50px]]
|[[File:Indian_Election_Symbol_Battery-Torch.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indian_Election_Symbol_Battery-Torch.png|50x50px]]
|సీపీ జాన్
|[[File:C.P.John.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:C.P.John.jpg|center|frameless|113x113px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary Marxist Party of India}};color:white&quot;|'''8.'''
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[File:RMPI_flag.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RMPI_flag.jpg|50x50px]]
|
|ఎన్. వేణు
|[[File:N._Venu.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:N._Venu.jpg|center|frameless|125x125px]]
|1
|0
|1
|-
|bgcolor=&quot;{{party color|Independent politician}}&quot;|'''9.'''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్రులు]]
|
|
|
|
|2
|2
|0
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|140
|128
|12
|}

===నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్===
ఈ కూటమిలో భారతీయ జనతా పార్టీ, భరత్ ధర్మ జనసేన &amp; అనేక ఇతర చిన్న పార్టీలు ఉన్నాయి. 
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
!సీట్ షేరింగ్ మ్యాప్
!నం.
!పార్టీ
!జెండా
!చిహ్నం
!నాయకుడు
!ఫోటో
!సీట్లలో పోటీ చేశారు
!పురుషుడు
!స్త్రీ
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |[[File:Constituencies_contested_by_NDA_allies.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Constituencies_contested_by_NDA_allies.png|center|thumb|464x464px|2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలకు NDA సీట్ల భాగస్వామ్య పటం]]
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharatiya Janata Party}};color:white&quot; ! |'''1.'''
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[File:BJP_flag.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:BJP_flag.svg|50x50px]]
|
|కె. సురేంద్రన్
|[[File:K._Surendran_(Kerala_politician).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:K._Surendran_(Kerala_politician).jpg|alt=|center|frameless|116x116px]]
|113
|98
|15
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharath Dharma Jana Sena}};color:white&quot;|'''2.'''
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|భరత్ ధర్మ జన సేన]]
|
|
|తుషార్ వెల్లపల్లి
|[[File:Thushar_Vellapally.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Thushar_Vellapally.png|center|frameless|100x100px]]
|21
|17
|4
|-
| ! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}};color:white&quot;|'''3.'''
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|[[File:AIADMK_OfficialFlag_Vector.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AIADMK_OfficialFlag_Vector.svg|50x50px]]
|
|జి. శోభకుమార్ 
|[[దస్త్రం:No image available.svg|ఎడమ|frameless|68x68px]]
|2
|1 
|1
|-
| ! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Kamaraj Congress}};color:white&quot;|'''4.'''
|కేరళ కామరాజ్ కాంగ్రెస్
|[[File:Kerala_Kamaraj_Congress_Flag.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kerala_Kamaraj_Congress_Flag.png|50x50px]]
|
|విష్ణుపురం చంద్రశేఖరన్
|[[File:Vishnupuram_Chandrasekharan.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Vishnupuram_Chandrasekharan.jpg|center|frameless|93x93px]]
|1
|1
|0
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Green}};color:white&quot;|'''5.'''
|[[జనాధిపత్య రాష్ట్రీయ సభ]]
|[[File:JRS_color.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:JRS_color.jpg|50x50px]]
|
|సీకే జాను
|[[File:CK_janu.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CK_janu.jpg|center|frameless|136x136px]]
|1
|0
|1
|-
|
| colspan=&quot;4&quot; |'''మొత్తం'''
|
|138
|117
|21
|}

== అభ్యర్థులు ==
{{ప్రధాన వ్యాసం|2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నిక అభ్యర్థుల జాబితా}}

[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]], [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]], [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)]] పార్టీలతో సహా అనేక పార్టీలు ఇప్పటికే రెండు పర్యాయాలు పనిచేసిన చాలా మంది సిట్టింగ్ ఎమ్మెల్యేలకు టిక్కెట్లు ఇవ్వలేదు. ఎంపికైన అభ్యర్థులలో మూడింట ఒక వంతు మంది స్థానిక సంస్థల్లో ముందస్తు అనుభవం కలిగి ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/one-third-of-kerala-candidates-started-out-in-local-bodies-7236489/|title=Kerala elections: One-third of candidates started out in local bodies|last=Philip|first=Shaju|date=2021-03-20|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210320040240/https://indianexpress.com/elections/one-third-of-kerala-candidates-started-out-in-local-bodies-7236489/|archive-date=20 March 2021|place=Thiruvananthapuram|language=en|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt; [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]] 25 సంవత్సరాలలో మొదటిసారిగా [[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్‌లో]] నూర్బీనా రషీద్ అనే మహిళా అభ్యర్థిని నిలబెట్టింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://thewire.in/politics/kerala-assembly-elections-iuml-noorbina-rashid-women-politics-representation|title=Kerala: IUML's First Female MLA Nominee in 25 Years Triggers Debate on Women in Politics|last=Rajeev Ramachandran|date=2021-03-16|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319082300/https://thewire.in/politics/kerala-assembly-elections-iuml-noorbina-rashid-women-politics-representation|archive-date=19 March 2021|place=|language=en|website=The Wire}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/who-is-noorbina-rasheed-7233822/|title=Kerala elections: Meet Noorbina Rasheed, IUML's first woman candidate in 25 years|last=Philip|first=Shaju|date=2021-03-18|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210322045908/https://indianexpress.com/elections/who-is-noorbina-rasheed-7233822/|archive-date=22 March 2021|place=Thiruvananthapuram|language=en|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-polls-iuml-fields-woman-candidate-after-25-years-hopeful-of-making-it-to-assembly-965113.html|title=Kerala polls: IUML fields woman candidate after 25 years, hopeful of making it to Assembly|last=Raghunath|first=Arjun|date=2021-03-22|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210324023205/https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-polls-iuml-fields-woman-candidate-after-25-years-hopeful-of-making-it-to-assembly-965113.html|archive-date=24 March 2021|place=|language=en|website=Deccan Herald}}&lt;/ref&gt; [[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]] నుండి పోటీ చేస్తున్న అనన్య కుమారి అలెక్స్, కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలకు నామినేట్ అయిన మొట్టమొదటి ట్రాన్స్‌జెండర్ అభ్యర్థి,&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-2021-anannyah-kumari-alex-kerala-transgender-candidate-2396648|title=In A First, Transgender Candidate To Contest Kerala Assembly Polls|last=|date=2021-03-22|access-date=2021-03-24|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210324033433/https://www.ndtv.com/india-news/kerala-election-2021-anannyah-kumari-alex-kerala-transgender-candidate-2396648|archive-date=24 March 2021|place=Malappuram|language=en|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; అయితే, తన పార్టీ సభ్యుల వేధింపుల ఆరోపణల తర్వాత ఆమె తన ప్రచారాన్ని నిలిపివేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-04-04|title=First transgender candidate backs out of Kerala polls, alleges discrimination from party|url=https://theprint.in/politics/first-transgender-candidate-backs-out-of-kerala-polls-alleges-discrimination-from-party/633730/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210405094918/https://theprint.in/politics/first-transgender-candidate-backs-out-of-kerala-polls-alleges-discrimination-from-party/633730/|archive-date=5 April 2021|access-date=2021-04-07|website=ThePrint|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]], [[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]], [[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]] శాసనసభ నియోజకవర్గాలలో [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]] అభ్యర్థుల నామినేషన్లను అసంపూర్ణ నామినేషన్ పత్రాల కారణంగా ఎన్నికల కమిషన్ తిరస్కరించింది. అందువల్ల, ఆ కూటమి [[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్‌]] నియోజకవర్గంలో డెమోక్రటిక్ సోషల్ జస్టిస్ పార్టీ (డి.ఎస్.జె.పి) అభ్యర్థికి, దేవికులంలో [[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]] అభ్యర్థికి&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/elections/kerala-elections-nominations-for-3-nda-candidates-rejected-7237746/|title=Kerala elections: Nominations for 3 NDA candidates rejected|date=21 March 2021|newspaper=The New Indian Express|access-date=1 April 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210321041615/https://indianexpress.com/elections/kerala-elections-nominations-for-3-nda-candidates-rejected-7237746/|archive-date=21 March 2021|language=en}}&lt;/ref&gt;[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]] నియోజకవర్గంలో [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థికి మద్దతు ఇచ్చింది, అయితే రెండో నియోజకవర్గంలో మద్దతును తిరస్కరించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=1 April 2021|title=പേരിന് മാത്രമുള്ള പിന്തുണ വേണ്ട: തലശ്ശേരിയിൽ ബിജെപിയെ തള്ളി സിഒടി നസീർ, ത്രിശങ്കുവിലായി പാർട്ടി|url=https://malayalam.oneindia.com/news/kannur/cot-naseer-denies-bjp-s-support-to-contests-from-thalassery-in-kerala-assembly-poll-285832.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210401133956/https://malayalam.oneindia.com/news/kannur/cot-naseer-denies-bjp-s-support-to-contests-from-thalassery-in-kerala-assembly-poll-285832.html|archive-date=1 April 2021|access-date=5 April 2021|website=Oneindia.com|language=ml}}&lt;/ref&gt;

== ఒపీనియన్ పోల్స్ ==
{{Graph:Chart|width=400|height=200|xAxisTitle=|yAxisTitle=LDF - difference from majority mark (71 seats)|xAxisAngle=-40|legend=Alliance|interpolate=basis|size=30|xType=date|y1Title=LDF|type=line|xGrid=|x=2020/07/4, 2021/01/6, 2021/02/18, 2021/02/21, 2021/02/25, 2021/02/27, 2021/02/28, 2021/03/1, 2021/03/08, 2021/03/15, 2021/03/19, 2021/03/24, 2021/03/29|y1=9, 1.5, 14, 4, 2, 14, 6.5, 16, 4, 11, 6, 10, 8, 6, 8.5, 6, 15.5|colors=#FC7476|showSymbols=1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1|symbolsShape=cross|yGrid=true|linewidth=2.0|position=right}}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:20px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;150px&quot; |ప్రకటించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;250px&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |మూలాలు.
|-
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot;|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
|-
| 2021 మార్చి 29
|ఆసియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''82–91'''
|46–54
|3–7
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|12–21
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=82 മുതൽ 91 സീറ്റുകൾ വരെ; എൽഡിഎഫിന് വൻജയം പ്രവചിച്ച് ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ് - സീഫോര്‍ സര്‍വേ|url=https://www.asianetnews.com/analysis-election/asianet-news-c-fore-election-pre-poll-survey-predicts-victory-for-ldf-qqqooy|access-date=2021-03-29|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430192240/https://www.asianetnews.com/analysis-election/asianet-news-c-fore-election-pre-poll-survey-predicts-victory-for-ldf-qqqooy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 2021 మార్చి 24
|మాతృభూమి–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''73–83'''
|56–66
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|3–13
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=എല്‍.ഡി.എഫിന് ഭരണത്തുടര്‍ച്ച, ലഭിക്കുക 73-83 സീറ്റ്; മാതൃഭൂമി ന്യൂസ്-സീ വോട്ടര്‍ രണ്ടാംഘട്ട സര്‍വേ|url=https://www.mathrubhumi.com/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-c-voter-second-phase-opinion-poll-1.5541350|access-date=2021-03-24|website=Mathrubhumi|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430204933/https://www.mathrubhumi.com/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-c-voter-second-phase-opinion-poll-1.5541350|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|మనోరమ న్యూస్–వీఎంఆర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''77–82'''
|54–59
|0–3
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7–12
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=77 മുതല്‍ 82 വരെ സീറ്റുകളില്‍ എല്‍ഡിഎഫ്; ഭരണത്തുടർച്ച പ്രവചിച്ച് സർവേ|url=https://www.manoramanews.com/news/breaking-news/2021/03/24/manoramanews-pre-poll-survey-final-result-24.html|access-date=2021-03-24|website=Manorama News|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430162535/https://www.manoramanews.com/news/breaking-news/2021/03/24/manoramanews-pre-poll-survey-final-result-24.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|టైమ్స్ నౌ–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''77'''
|62
|1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=Times Now's Kerala Opinion Poll 2021 projects win for LDF in upcoming Assembly Elections 2021|url=https://www.timesnownews.com/india/kerala/article/kerala-election-opinion-poll/736689|access-date=2021-03-24|website=Times Now|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430230322/https://www.timesnownews.com/india/kerala/article/kerala-election-opinion-poll/736689|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 మార్చి 19
|మాతృభూమి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''75-83 (79)'''
|55–60 (57)
|0–2 (1)
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|5–13 (8)
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=ഭരണത്തുടര്‍ച്ച പ്രവചിച്ച് മാതൃഭൂമി-സിവോട്ടര്‍ അഭിപ്രായ സര്‍വേ: ഇടതുപക്ഷം 75-83 സീറ്റുകള്‍ നേടും|url=https://www.mathrubhumi.com/mobile/election/2021/kerala-assembly-election/mathrubhumi-news-c-voter-opinion-poll-2021-1.5528351|access-date=2021-03-19|website=Mathrubhumi|language=ml}}{{Dead link|date=June 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| 2021 మార్చి 15
|ఎబిపి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''77–85'''
|54–62
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|7–15
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=ABP CVoter Opinion Poll 2021: Pinarayi Vijayan-Led LDF Likely To Return To Power, BJP Fails To Impress|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-opinion-poll-2021-results-kerala-opinion-poll-results-2021-congress-bjp-cpim-vote-share-seat-wise-details-1448595|access-date=2021-03-15|website=ABP Live|date=15 March 2021|archive-date=1 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210501135119/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-opinion-poll-2021-results-kerala-opinion-poll-results-2021-congress-bjp-cpim-vote-share-seat-wise-details-1448595|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|మీడియావన్-పి-మార్క్ (పొలిటిక్ మార్కర్)
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''74–80'''
|58–64
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|4–10
|&lt;ref&gt;{{cite web|title=കേരളം ഇടതുപക്ഷത്തിനൊപ്പമെന്ന് മീഡിയവൺ പൊളിറ്റിക്യു സർവേ ഫലം|url=https://www.madhyamam.com/kerala/media-one-politique-survey-result-announced-777188|access-date=2021-03-15|website=Madhyamam|date=15 March 2021|language=ml|archive-date=30 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430232535/https://www.madhyamam.com/kerala/media-one-politique-survey-result-announced-777188|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 మార్చి 8
|టైమ్స్ నౌ–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''82'''
|56
|1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|11
|&lt;ref&gt;{{cite news|title=LDF to retain power in Kerala, no gains for BJP: Times Now-CVoter opinion poll|url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/kerala/ldf-to-retain-power-in-kerala-no-gains-for-bjp-times-now-cvoter-opinion-poll/articleshow/81395663.cms|access-date=2021-03-08|website=The Times of India|date=8 March 2021|archive-date=17 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317081835/https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/kerala/ldf-to-retain-power-in-kerala-no-gains-for-bjp-times-now-cvoter-opinion-poll/articleshow/81395663.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 28
|24 న్యూస్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''72–78'''
|63–69
|1–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|2–8
|&lt;ref&gt;{{cite news|title=24 കേരള പോൾ ട്രാക്കർ സർവേ; കേരളത്തിൽ എൽഡിഎഫിന് തുടർഭരണമെന്ന് ഭൂരിപക്ഷം|url=https://www.twentyfournews.com/2021/02/28/24-kerala-poll-tracker-survey-21.html|access-date=2021-02-28|website=24 News|language=ml|archive-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414134058/https://www.twentyfournews.com/2021/02/28/24-kerala-poll-tracker-survey-21.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 27
|ఎబిపి న్యూస్–సీవోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''83–91'''
|47–55
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|13–21
|&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://news.abplive.com/news/abp-news-c-voter-opinion-poll-kerala-elections-2021-opinion-poll-results-kaun-banega-kerala-cm-congress-bjp-cpim-1446197|title=ABP Kerala Opinion Poll: Pinarayi Vijayan-Led LDF Likely To Sweep Kerala Elections, BJP Fails To Make Impact|publisher=ABP News|date=27 February 2021|access-date=28 February 2021|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227141042/https://news.abplive.com/news/abp-news-c-voter-opinion-poll-kerala-elections-2021-opinion-poll-results-kaun-banega-kerala-cm-congress-bjp-cpim-1446197|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 ఫిబ్రవరి 25
|లోక్ పోల్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''75–80'''
|60–65
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|5–10
|&lt;ref&gt;{{cite tweet|number=1364886094546837506|user=LokPoll|title=Our second assessment for Kerala Legislative Assembly Elections 2021. We are projecting a LDF win.…&lt;!-- full text of tweet that Twitter returned to the bot (excluding links) added by TweetCiteBot. This may be better truncated or may need expanding (TW limits responses to 140 characters) or case changes. --&gt; |date=25 February 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot;| 2021 ఫిబ్రవరి 21
|స్పిక్ మీడియా - ఎంసివి నెట్‌వర్క్ సర్వే
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''85'''
|53
|2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|14
|&lt;ref&gt;{{cite tweet |author=Spick Media Network |user=Spick_Media |number=1363521364963983360 |date=21 February 2021 |title=Spick &amp;amp; MCV Network Opinion Poll - Kerala LDF: 85 Seats (42.23%) UDF: 53 Seats (35.27) NDA: 02 Seats (17.05%) - Detailed Report Part 1: https://t.co/2YjXGWYJ9N Part 2: https://t.co/2mCAWniJq3 Part 3: https://t.co/G3wBSRZiGv PDF: https://t.co/mkdQoMR3yI #KeralaElection2021 #FOKL https://t.co/45jaEFg47t |language=en |access-date=3 March 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|24 న్యూస్
|'''68–78'''
|62–72
|1–2
|style=&quot;background:gray; color:white&quot; |Hung
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=23 February 2021|title=Pre-poll surveys predict return of LDF|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/pre-poll-surveys-predict-return-of-ldf/articleshow/81158920.cms|access-date=2021-02-23|newspaper=The Times of India|language=en|archive-date=24 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224141708/https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/pre-poll-surveys-predict-return-of-ldf/articleshow/81158920.cms|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''72–78'''
|59–65
|3–7
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot;|2–8
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=പിണറായി ചരിത്രം തിരുത്തും; ഭരണത്തുടർച്ച പ്രവചിച്ച് ഏഷ്യാനെറ്റ് ന്യൂസ് സീ ഫോർ സർവേ ഫലം|url=https://www.asianetnews.com/election-news/pinarayi-lead-ldf-to-retain-kerala-assembly-election-2021-asianetnews-c-fore-pre-poll-survey-result-qovykd|access-date=2021-02-23|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=21 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210221155003/https://www.asianetnews.com/election-news/pinarayi-lead-ldf-to-retain-kerala-assembly-election-2021-asianetnews-c-fore-pre-poll-survey-result-qovykd|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 జనవరి 18
|ఏబీపీ న్యూస్–సి వోటర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot;|'''81–89'''
|41–47
|0–2
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |11–19
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-01-18|title=ABP-CVoter Election 2021 Opinion Poll LIVE: People In Bengal Satisfied With Mamata, TMC To Regain Power|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-2021-opinion-poll-live-updates-kaun-banega-mukhyamantri-assembly-election-5-states-wb-election-opinion-poll-kerala-election-opinion-poll-puducherry-tamil-nadu-manipur-opinion-poll-results-stats-1439900|access-date=2021-01-18|website=ABP Live|language=en|archive-date=9 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309161207/https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-2021-opinion-poll-live-updates-kaun-banega-mukhyamantri-assembly-election-5-states-wb-election-opinion-poll-kerala-election-opinion-poll-puducherry-tamil-nadu-manipur-opinion-poll-results-stats-1439900|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021 జనవరి 6
|లోక్ పోల్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''73–78'''
|62–67
|0–1
|style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |3–8
|&lt;ref&gt;{{cite tweet |author=Lok Poll |user=LokPoll |number=1346781327148761089 |date=6 January 2021 |title=Our assessment for Kerala Legislative Assembly Elections 2021. We are projecting a LDF win in a close contest. #KeralaElections2021 #Kerala #Elections2021 #ElectionsWithLokPoll #LokPoll #AssemblyElections2021 #KeralaPolls2021 #OpinionPoll https://t.co/sc3Yn3IDPl |language=en |access-date=3 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210106113123/https://twitter.com/LokPoll/status/1346781327148761089 |archive-date=6 January 2021 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2020 జూలై 4
|ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్
|style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''77–83'''
|54–60
|3–7
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |7–13
|&lt;ref name=&quot;auto2&quot;&gt;{{Cite web|title=നിയമസഭയിൽ ട്വിസ്റ്റ്: ചരിത്രത്തിലാദ്യമായി വീണ്ടും എൽഡിഎഫ് കേരളം പിടിക്കുമെന്ന് സർവേ|url=https://www.asianetnews.com/kerala-news/asianet-news-c-fore-survey-2020-who-will-get-majority-in-next-assembly-elections-qcyd22|access-date=2020-08-31|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=ml|archive-date=21 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210421112833/https://www.asianetnews.com/kerala-news/asianet-news-c-fore-survey-2020-who-will-get-majority-in-next-assembly-elections-qcyd22|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|}

=== ఏషియానెట్ న్యూస్–సి ఫోర్ సర్వే (జూలై 2020) ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
! colspan=&quot;7&quot; |ఏషియానెట్ సి-ఫోర్ సర్వే అంచనా వేసిన ఓట్ల వాటా [04/07/2020]&lt;ref name=&quot;auto2&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Eluvangal|first=Sreejiraj|date=2020-07-04|title=Asianet News Opinion Poll predicts LDF win in Kerala assembly polls|url=https://ultra.news/s-e/50842/asianet-news-opinion-poll-predicts-ldf-win-in-kerala-assembly-polls|access-date=2020-08-31|website=Ultra News|language=en-US|archive-date=6 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806170955/https://ultra.news/s-e/50842/asianet-news-opinion-poll-predicts-ldf-win-in-kerala-assembly-polls|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |సామాజిక గ్రూప్
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |ఇతరులు
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:60px;&quot; |Lead
|-
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}};       width:60px;&quot; |
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; width:60px;&quot; |
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance}};  width:60px;&quot; |
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం ఓట్ల శాతం
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |42
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
| colspan=&quot;2&quot; |సీట్లు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |79
| style=&quot;text-align:right;&quot; |56
| style=&quot;text-align:right;&quot; |5
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |23
|-
! colspan=&quot;7&quot; |ప్రాంతం
|-
|నార్త్
| rowspan=&quot;3&quot; |Vote Share
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |43
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |4
|-
|సెంట్రల్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |39
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |42
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
|సౌత్
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |41
| style=&quot;text-align:right;&quot; |38
| style=&quot;text-align:right;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |3
|-
|నార్త్
| rowspan=&quot;3&quot; |Seats
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''41'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |24
|-
|సెంట్రల్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |23
| style=&quot;text-align:right;&quot; |1
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |5
|-
|సౌత్
| style=&quot;text-align:right; background:#FFA5A5;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right;&quot; |0
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |4
|-
! colspan=&quot;7&quot; |లింగం
|-
| colspan=&quot;2&quot; |పురుషలు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''41'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |34
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |9
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
| colspan=&quot;2&quot; |స్తీలు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |34
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |35
| style=&quot;text-align:right;&quot; |13
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |1
|-
! colspan=&quot;7&quot; |కులం/మతం వారిగా
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ముస్లిం
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''49'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |31
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; |20
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |18
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఎఝవ
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''47'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |23
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right;&quot; |6
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |23
|-
| colspan=&quot;2&quot; |సిరియన్ క్రైస్తవులు
(జాకబైట్/ఆర్థడాక్స్/మార్తోమా)
| style=&quot;text-align:right;&quot; |29
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''48'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |14
| style=&quot;text-align:right;&quot; |9
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |19
|-
| colspan=&quot;2&quot; |కాథలిక్ క్రైస్తవులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''61'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |3
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |37
|-
| colspan=&quot;2&quot; |దళితులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''37'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right;&quot; |22
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |12
|-
| colspan=&quot;2&quot; |నాయర్స్
| style=&quot;text-align:right;&quot; |24
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''42'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |27
| style=&quot;text-align:right;&quot; |7
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |15
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఇతర కులాలు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''40'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |33
| style=&quot;text-align:right;&quot; |10
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
! colspan=&quot;7&quot; |వృత్తి
|-
| colspan=&quot;2&quot; |విద్యార్థులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''44'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |29
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |15
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ప్రభుత్వ ఉద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''51'''
| style=&quot;text-align:right; &quot; |21
| style=&quot;text-align:right;&quot; |7
| style=&quot;text-align:right;&quot; |21
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |30
|-
| colspan=&quot;2&quot; |రైతులు
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''58'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |2
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |33
|-
| colspan=&quot;2&quot; |గృహిణులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |36
| style=&quot;text-align:right; background:#A3DEFF;&quot; |38
| style=&quot;text-align:right;&quot; |11
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |2
|-
| colspan=&quot;2&quot; |నిరుద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |27
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''51'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |6
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |24
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ప్రైవేట్ ఉద్యోగులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |25
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''42'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |18
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |17
|-
| colspan=&quot;2&quot; |వ్యవస్థాపకులు
| style=&quot;text-align:right;&quot; |4
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''54'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |32
| style=&quot;text-align:right;&quot; |10
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |22
|-
! colspan=&quot;7&quot; |వయసు
|-
| colspan=&quot;2&quot; |18-25
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''43'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |30
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right;&quot; |12
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |13
|-
| colspan=&quot;2&quot; |26-35
| style=&quot;text-align:right;&quot; |31
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''38'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |17
| style=&quot;text-align:right;&quot; |14
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |7
|-
| colspan=&quot;2&quot; |36-50
| style=&quot;text-align:right; background:#FF7676;&quot; |'''40'''
| style=&quot;text-align:right; &quot; |31
| style=&quot;text-align:right;&quot; |16
| style=&quot;text-align:right;&quot; |13
| style=&quot;text-align:right; background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |9
|-
| colspan=&quot;2&quot; |50+
| style=&quot;text-align:right;&quot; |36
| style=&quot;text-align:right; background:#7CCAFF;&quot; |'''44'''
| style=&quot;text-align:right;&quot; |5
| style=&quot;text-align:right;&quot; |15
| style=&quot;text-align:right; background: {{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white;&quot; |8
|}

== ఎగ్జిట్ పోల్స్ ==
భారత ఎన్నికల సంఘం ఆదేశాల మేరకు ఏప్రిల్ 29న రాత్రి 7:30 గంటల తర్వాత ఎగ్జిట్ పోల్స్ ప్రచురించబడ్డాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=26 March 2021|title=No Conducting Exit Polls, Publishing Results Between March 27 And April 29: ECI|url=https://www.moneycontrol.com/news/trends/current-affairs-trends/no-conducting-exit-polls-publishing-results-between-march-27-and-april-29-eci-6699771.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416105835/https://www.moneycontrol.com/news/trends/current-affairs-trends/no-conducting-exit-polls-publishing-results-between-march-27-and-april-29-eci-6699771.html|archive-date=16 April 2021|access-date=2021-04-16|website=Moneycontrol}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:20px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;150px&quot; |ప్రకటించిన తేదీ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;250px&quot; |పోలింగ్ ఏజెన్సీ
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot; |
! style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Others}}&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |లీడ్
! rowspan=&quot;2&quot; |మూలాలు.
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
! style=&quot;width:75px;&quot; |ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2021 ఏప్రిల్ 29
|ఇండియా న్యూస్ ఐ టివి - జన్ కీ బాత్
|'''64– 76'''
|61–71
|2–4
|–
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{cite tweet|number=1387834050333736962|user=jankibaat1|title=Jan Ki Baat Kerala Exit Poll: Rahul...|date=29 April 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|పేట్రోటిక్ -ఓటరు 
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''84–92'''
|45–51
|2–4
|0–1
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |14–22
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kerala 2021|url=https://www.sites.google.com/view/patvot/surveys/kerala-2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210907185751/https://www.sites.google.com/view/patvot/surveys/kerala-2021|archive-date=7 September 2021|access-date=7 September 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|ఇండియా టుడే - యాక్సిస్ మై ఇండియా
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''104–120'''
|20–36
|0–2
|0–2
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |34–50
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kerala exit poll: LDF likely to win 104-120, Congress-led UDF 20-36, NDA 0-2, predicts India Today-Axis My India|url=https://www.msn.com/en-in/news/other/kerala-exit-poll-ldf-likely-to-win-104-120-congress-led-udf-20-36-nda-0-2-predicts-india-today-axis-my-india/ar-BB1gbrVn|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429144923/https://www.msn.com/en-in/news/other/kerala-exit-poll-ldf-likely-to-win-104-120-congress-led-udf-20-36-nda-0-2-predicts-india-today-axis-my-india/ar-BB1gbrVn|archive-date=29 April 2021|access-date=2021-04-29|website=MSN|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|మనోరమ న్యూస్ - విఎంఆర్
|'''68–78'''
|59–70
|0–2
|0–1
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501062852/https://www.manoramanewsonline.com/2021/04/29/399715.html]&lt;/ref&gt;
|-
|న్యూస్24 - ఈనాడు చాణక్య
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''93 - 111'''
|26–44
|0–6
|0–2
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |23–41
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot;&gt;{{Cite web|date=29 April 2021|title=Kerala: 4 Major Exit Polls Predict Left Return, Big Defeat For UDF|url=https://www.thequint.com/kerala-elections/kerala-assembly-election-exit-poll-results-2021-live-updates|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429144925/https://www.thequint.com/kerala-elections/kerala-assembly-election-exit-poll-results-2021-live-updates|archive-date=29 April 2021|access-date=2021-04-29|website=The Quint|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|డిబి లైవ్
|54–61
| style=&quot;background:#0078FF;&quot; |'''74–80'''
|2–7
|–
| style=&quot;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |4–10
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Exit poll 2021 : west bengal, assam, kerala, tamilnadu, puducheri election &amp;#124; #DBLIVE exit poll|url=https://www.youtube.com/watch?v=CuEiTtUmZzo|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513041027/https://www.youtube.com/watch?app=desktop&amp;v=CuEiTtUmZzo&amp;feature=youtu.be|archive-date=13 May 2021|access-date=2 May 2021|via=www.youtube.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|''రిపోర్టర్ టివి- పి-మార్క్యు''
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''72–79'''
|60–66
|0–3
|0–1
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |2–8
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=29 April 2021|title=ഭരണ തുടര്‍ച്ച പ്രവചിച്ച് റിപ്പോര്‍ട്ടര്‍ -പി മാര്‍ക്ക് പോസ്റ്റ് പോള്‍ സര്‍വ്വേ; എല്‍ഡിഎഫിന് 79 സീറ്റുകള്‍ വരെ, യുഡിഎഫ് 60-66|url=https://www.reporterlive.com/pinarayi-vijayan-led-ldf-will-get-second-term-says-reporter-tv-survey/99314/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430040636/https://www.reporterlive.com/pinarayi-vijayan-led-ldf-will-get-second-term-says-reporter-tv-survey/99314/|archive-date=30 April 2021|access-date=30 April 2021|website=Reporter Live}}&lt;/ref&gt;
|-
|రిపబ్లిక్ - సి.ఎన్.ఎక్స్
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''72– 80'''
|58–64
|1–5
|–
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |2–9
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot; /&gt;
|-
|సుదర్శన్ న్యూస్ 
|'''70– 80'''
|59–65
|2–6
|1–3
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=#SudarshanExitPoll केरल में सलामत रहा लाल सलाम.. यहां वामपंथी किला अभेद्य|url=https://www.sudarshannews.in/news-detail.aspx?id=20887|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502044952/https://www.sudarshannews.in/news-detail.aspx?id=20887|archive-date=2 May 2021|access-date=2 May 2021|website=www.sudarshannews.in}}&lt;/ref&gt;
|-
|టైమ్స్ నౌ / ఎబిపి - సి-ఓటర్
| style=&quot;background:#FF7676;&quot; |'''71–77'''
|62–68
|0–2
|–
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; color:white&quot; |1–7
|&lt;ref name=&quot;TQ&quot; /&gt;
|-
|టివి9 భరతవర్ష్ - పోల్‌స్ట్రాట్
|'''70– 80'''
|59–69
|0–2
|–
| style=&quot;background:gray; color:white;&quot; |''Hung''
|&lt;ref&gt;{{Cite web|author=Rohit Ojha|date=29 April 2021|title=Kerala Exit poll 2021: देश से नहीं होगा लेफ्ट का सूपड़ा साफ, केरल में फिर बन सकती है वामपंथी सरकार|url=https://www.tv9hindi.com/elections/kerala-elections-2021/kerala-exit-poll-result-2021-leftist-government-can-be-formed-again-in-kerala-in-leadership-of-pinarayi-vijayan-636349.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430040635/https://www.tv9hindi.com/elections/kerala-elections-2021/kerala-exit-poll-result-2021-leftist-government-can-be-formed-again-in-kerala-in-leadership-of-pinarayi-vijayan-636349.html|archive-date=30 April 2021|access-date=30 April 2021|website=TV9 Hindi|language=hi}}&lt;/ref&gt;
|}

==ఎన్నికలు==
===ఓటింగ్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!జిల్లాలు
! colspan=&quot;4&quot; |ఓటరు శాతం
|-
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
! colspan=&quot;2&quot; |%
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political_map_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Political_map_of_Kerala.svg|416x416px]]
|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా|కాసర్‌గోడ్]]
|''76.64''
|-
|[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్]]
|''80.17''
|-
|[[వయనాడ్ జిల్లా|వాయనాడ్]]
|''76.72''
|-
|[[కోజికోడ్ జిల్లా|కోజికోడ్]]
|''80.50''
|-
|[[మలప్పురం జిల్లా|మలప్పురం]]
|''75.80''
|-
|[[పాలక్కాడ్ జిల్లా|పాలక్కాడ్]]
|''77.85''
|-
|[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిస్సూర్]]
|''75.71''
|-
|[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకుళం]]
|''75.85''
|-
|[[ఇడుక్కి జిల్లా|ఇడుక్కి]]
|''71.97''
|-
|[[కొట్టాయం జిల్లా|కొట్టాయం]]
|''74.32''
|-
|[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుళ]]
|''76.94''
|-
|[[పతనంతిట్ట జిల్లా|పతనంతిట్ట]]
|''69.64''
|-
|[[కొల్లాం జిల్లా|కొల్లాం]]
|''75.16''
|-
|[[తిరువనంతపురం జిల్లా|తిరువనంతపురం]]
|''72.06''
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[కేరళ|కేరళ రాష్ట్రం]]
! colspan=&quot;2&quot; |75.60
|}

== ఫలితం ==

=== సారాంశం ===
{| style=&quot;width:88%; text-align:center;&quot;
| style=&quot;background:{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}; width:70.7%;&quot; |'''99'''
| style=&quot;background:{{party color|United Democratic Front (Kerala)}};color:white;29.3%;&quot; |'''41'''
|-
|{{color|{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}|'''[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]'''}}
|{{color|{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}|'''[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|UDF]]'''}}
|}
ప్రస్తుత '''[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]''' 99 సీట్లతో అధికారాన్ని నిలుపుకుంది. ఇది మునుపటి ఎన్నికల కంటే 8 ఎక్కువ. 1977 తర్వాత రాష్ట్రంలో ఒక కూటమి వరుసగా గెలుపొందడం ఇదే మొదటిసారి.&lt;ref name=&quot;TH34223850&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/elections/kerala-assembly/will-anti-incumbency-be-the-joker-in-the-kerala-poll/article34223850.ece|title=Will anti-incumbency be the joker in the Kerala poll?|last=Govind|first=Biju|date=2021-04-02|work=The Hindu|access-date=2021-05-01|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230206090853/https://www.thehindu.com/elections/kerala-assembly/will-anti-incumbency-be-the-joker-in-the-kerala-poll/article34223850.ece|archive-date=6 February 2023|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ 41 సీట్లు గెలుచుకుంది, గతంలో కంటే 6 సీట్లు తక్కువ, అయితే వారి ఓట్ల వాటా పెరిగింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;&gt;{{Cite web|title=GENERAL ELECTION TO KERALA NIYAMA SABHA TRENDS &amp; RESULT MAY-2021|url=https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502034330/https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|archive-date=2 May 2021|access-date=3 May 2021|website=results.eci.gov.in|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;r2016&quot;&gt;{{Cite web|date=20 August 2018|title=Kerala General Legislative Election 2016|url=https://old.eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506000521/https://eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|archive-date=6 May 2021|access-date=3 May 2021|website=eci.gov.in|publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt; [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] నేమోమ్‌లో తమ ఏకైక స్థానాన్ని కోల్పోయింది. ఓట్ల వాటాలో గణనీయమైన నష్టాన్ని చవిచూసింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;r2016&quot;/&gt; [[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజార్‌లో]] [[కేరళ జనపక్షమ్|కేరళ జనపక్షం (లౌకిక)]] అభ్యర్థి, ఏ కూటమిలోనూ భాగం కాని ఏకైక శాసనసభ్యుడైన పి. సి. జార్జ్ తన సిట్టింగ్ స్థానాన్ని [[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|ఎల్.డి.ఎఫ్]] చేతిలో కోల్పోయి రెండవ స్థానంలో నిలిచాడు. ట్వంటీ20 కిజక్కం పార్టీ బలం తాను పోటీ చేసిన 8 సీట్లలో 6 స్థానాల్లో మూడవ స్థానంలో నిలిచింది, అవి [[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]], [[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూర్]], [[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]], [[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]], [[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]], [[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుళ]] స్థానాలు.

పూంజార్, కున్నతునాడ్, పెరుంబవూర్, కొచ్చి, వైపిన్, కోత్తమంగళం మువట్టుపుళతో పాటు వెంగారలో ఎన్.డి.ఎ నాల్గవ స్థానానికి పడిపోయింది, అక్కడ ఒక [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థి బిజెపిని అధిగమించి మూడవ స్థానంలో నిలిచాడు. [[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|రెవల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]] రాష్ట్ర శాసనసభలో తన ఖాతాను తెరిచింది, యుడిఎఫ్ బయటి మద్దతుతో వామపక్ష సోషలిస్ట్ కోట అయిన [[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]] నుండి గెలిచింది.&lt;ref name=&quot;r2021&quot;/&gt;[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలాలో]], మణి సి. కప్పెన్ యుడిఎఫ్ [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]] అభ్యర్థిగా గెలిచారు.

[[కోవిడ్-19 వ్యాధి|కొవిడ్-19 మహమ్మారిని]] నిర్వహించడంలో ఆమె ప్రశంసలు పొందిన ఆరోగ్య మంత్రి కె. కె. శైలజ, [[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్‌లో]] 67,013 ఓట్ల రికార్డు మెజారిటీతో తిరిగి ఎన్నికయ్యారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=3 May 2021|title=9 ministers including KK Shailaja, Kadakampally join Pinarayi's 'victory parade'|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/9-ministers-including-kk-shailaja-kadakampally-join-pinarayi-s-victory-parade-kerala-1.5637266|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504053049/https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/9-ministers-including-kk-shailaja-kadakampally-join-pinarayi-s-victory-parade-kerala-1.5637266|archive-date=4 May 2021|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; డౌన్ టు ఎర్త్‌కు చెందిన కె. ఎ. షాజీ కోవిడ్ మరణాలను తగ్గించడంలో, లాక్‌డౌన్ వల్ల ప్రభావితమైన ప్రజల ఆర్థిక ఇబ్బందులను తగ్గించడంలో ఎల్.డి.ఎఫ్ ప్రభుత్వం సాధించిన విజయాన్ని దాని తిరిగి ఎన్నికకు ప్రధాన కారణమని ఎత్తి చూపారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=LDF's handling of COVID-19 in Kerala helped it retain power|url=https://www.downtoearth.org.in/news/governance/ldf-s-handling-of-covid-19-in-kerala-helped-it-retain-power-76778|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210526203055/https://www.downtoearth.org.in/news/governance/ldf-s-handling-of-covid-19-in-kerala-helped-it-retain-power-76778|archive-date=26 May 2021|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt;

ఎన్నికల తరువాత, ఎల్.డి.ఎఫ్ మరియు యుడిఎఫ్ నాయకులు తమ పార్టీని దెబ్బతీసేందుకు బిజెపితో ఒకరినొకరు కుమ్మక్కయ్యారని ఆరోపించారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/kerala-bjp-sold-votes-to-udf-for-cash-alleges-pinarayi/article34473591.ece|title=Kerala BJP sold votes to UDF for cash, alleges Pinarayi|date=3 May 2021|work=The Hindu|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520095758/https://www.thehindu.com/news/national/kerala/kerala-bjp-sold-votes-to-udf-for-cash-alleges-pinarayi/article34473591.ece|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rc&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/election/kerala/udf-and-bjp-deny-vote-trade-allegations-in-kerala-982310.html|title=UDF and BJP deny vote trade allegations in Kerala|date=4 May 2021|work=Deccan Herald|access-date=20 May 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520095758/https://www.deccanherald.com/election/kerala/udf-and-bjp-deny-vote-trade-allegations-in-kerala-982310.html|archive-date=20 May 2021}}&lt;/ref&gt;

{{wide image|2021 Kerala election result.svg|838x768px|పార్టీలు గెలిచిన నియోజకవర్గాలను ప్రదర్శించే మ్యాప్}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |కూటమి
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; |పొట్టి పదం
! colspan=&quot;3&quot; |జనాదరణ పొందిన ఓటు&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|title=GENERAL ELECTION TO KERALA NIYAMA SABHA TRENDS &amp; RESULT MAY-2021|website=results.eci.gov.in|publisher=Election Commission of India|access-date=3 May 2021|archive-date=2 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210502034330/https://results.eci.gov.in/Result2021/partywiseresult-S11.htm?st=S11|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://old.eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|title=Kerala General Legislative Election 2016|website=eci.gov.in|date=20 August 2018|publisher=Election Commission of India|access-date=3 May 2021|archive-date=6 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506000521/https://eci.gov.in/files/file/3767-kerala-general-legislative-election-2016/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;3&quot; |సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!±[[శాతం పాయింట్|pp]]
!పోటి
!గెలిచినవి
!'''+/−'''
|-
|-
|rowspan=9 bgcolor=&quot;{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot;|
!rowspan=&quot;9&quot;style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|CPIM
|5,288,507
|25.38%
|{{nowrap|{{decrease}}1.14%}}
|75
|62
|{{nowrap|{{increase}}4}}
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Communist Party of India}}&quot;|
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)]]
|CPI
|1,579,235
|7.58%
|{{decrease}}0.54%
|23
|17
|{{decrease}}2
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress (M)}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)]]
|KCM
|684,363
|3.28%
|{{decrease}}0.71%
|12
|5
|{{decrease}}1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Janata Dal (Secular)}}&quot;|
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
|JDS
|265,789
|1.28%
|{{decrease}}0.17%
|4
|2
|{{decrease}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Nationalist Congress Party}}&quot;|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|NCP
|206,130
|0.99%
|{{decrease}}0.18%
|3
|2
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Loktantrik Janata Dal}}&quot;|
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్]]
|RJD
|193,010
|0.93%
|New
|3
|1
|''New''
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National League}}&quot;|
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్]]
|INL
|138,587
|0.66%
|{{increase}}0.11%
|3
|1
|{{increase}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Congress (Secular)}}&quot;|
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)]]
|CS
|60,313
|0.29%
|
|1
|1
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
!colspan=2 style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#FFE6E6&quot; |10,555,616
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|45.43%
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|{{increase}} 1.95%
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|140
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|99
!style=&quot;background:#FFE6E6&quot;|{{increase}} 8
|-
|rowspan=7 bgcolor=&quot;{{party color|United Democratic Front (Kerala)}}&quot;|
!rowspan=7|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|UDF]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|INC
|5,233,429
|25.12%
|{{increase}}1.42%
|93
|21
|{{decrease}} 1
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Indian Union Muslim League}}&quot;|
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|IUML
|1,723,593
|8.27%
|{{increase}}0.87%
|25
|15
|{{decrease}} 3
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|KEC
|554,115
|2.66%
|{{increase}}2.48%
|10
|2
|{{increase}} 2
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}}&quot;|
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|RSP
|244,388
|1.17%
|{{increase}}0.10%
|5
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Kerala Congress (Jacob)}}&quot;|
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)]]
|KCJ
|85,056
|0.41%
|{{increase}}0.04%
|1
|1
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Revolutionary Marxist Party of India}}&quot;|
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|RMPI
|65,093
|0.031%
|New
|1
|1
|New
|-
!colspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#ADD8E6&quot; |8,196,813
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|39.47%
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|{{increase}} 0.66%
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|140
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|41
!style=&quot;background:#ADD8E6&quot;|{{decrease}} 6
|-
|rowspan=4 bgcolor=&quot;{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot;|
!rowspan=4 |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|BJP
|2,354,468
|11.30%
|{{increase}}0.77%
|113
|0
|{{decrease}} 1
|-
|bgcolor=&quot;maroon&quot;|
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన]]
|BDJS
|217,445
|1.06%
|{{decrease}}2.94%
|21
|0
|{{increase}}{{decrease}}0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:#007500&quot; |
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|AIADMK
|10,376
|0.05%
|{{decrease}}0.12%
|1
|0
|{{increase}}{{decrease}}0
|-
!colspan=&quot;2&quot;style=&quot;background:#fef3e8&quot;|మొత్తం
!
! style=&quot;background:#fef3e8&quot; |2,354,468
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|12.41%
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|{{decrease}} 2.55%
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|140
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|0
!style=&quot;background:#fef3e8&quot;|{{decrease}} 1
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;4&quot; |ఏదీ లేదు
| style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot;|
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|బహుజన సమాజ్ పార్టీ]]
|BSP
|48,379
|0.23%
|{{decrease}}0.01%
|72
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Twenty20 Kizhakkambalam}}&quot; |
|ట్వంటీ ట్వంటీ పార్టీ
|TTP
|145,664
|0.71%
|{{increase}}0.71%
|8
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|Social Democratic Party of India}}&quot; |
|[[సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|SDPI
|75,566
|0.36%
|{{increase}}%
|40
|0
|{{increase}}{{decrease}} 0
|-
|style=&quot;color:inherit;background:{{party color|None of the Above}}&quot; |
|[[నోటా]]
| -
|97,693
|0.47%
|{{decrease}}0.06%
| -
| -
|{{no change}}
|- class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;
! colspan = 4|మొత్తం
!
! 20,833,888&lt;ref name=&quot;poll&quot;&gt;{{Cite web|url=http://ceo.kerala.gov.in/pdf/GE-2021/VoterTurnout2021.pdf|title=End of Poll - Kerala|website=ceo.kerala.gov.in|publisher=Chief Electoral Officer, Kerala|access-date=3 May 2021|archive-date=27 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210427042955/http://www.ceo.kerala.gov.in/pdf/GE-2021/VoterTurnout2021.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; !! style=&quot;text-align:center;&quot; |100.00
!
!style=&quot;text-align:center;&quot; |
!140
!
|-
! colspan=&quot;11&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |చెల్లుబడి ఓట్లు
|
|20,833,888
|99.67{{n/a}}
| colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;5&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |చెల్లని ఓట్లు
|0.33{{n/a}}
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |'''పోలైన ఓట్లు / ఓటింగ్ శాతం'''
|
|'''20,903,233'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
|'''76.00'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; colspan=&quot;4&quot; |'''నమోదిత ఓటర్లు'''
|
|'''27,503,768'''&lt;ref name=&quot;poll&quot;/&gt;
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
|-
|}

==ఫలితం==
===కూటమి ద్వారా ===
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |ఎల్‌డిఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |యు.డి.ఎఫ్
!సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |ఎన్.డి.ఎ
!సీట్లు
|-
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|''62''
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సి]]
|
|''21''
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|
|''0''
|-
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|
|''17''
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
|
|''15''
|[[భారత్ ధర్మ జన సేన|బిడిజెఎస్]]
|
|''0''
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|కెసి (ఎం)]]
|
|''5''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్|కెఇసి]]
|
|''2''
|[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|ఏఐఏడిఎంకె]]
|
|''0''
|-
|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి (ఎస్)]]
|
|''2''
|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|ఆర్.ఎం.పి.వై]]
|
|''1''
|కెకెసి
|
|''0''
|-
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|ఎన్‌సిపి]]
|
|''2''
|[[కేరళ డెమోక్రటిక్ పార్టీ|ఎన్.సి.కె]]
|
|''1''
|[[జనాధిపత్య రాష్ట్రీయ సభ|జెఆర్ఎస్]]
|
|''0''
|-
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)|కెసి (బి)]]
|
|''1''
|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)|కెసి (జ)]]
|
|''1''
|[[నేషనల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ (కేరళ)|డి.ఎస్.జె.పి]]
|
|''0''
|-
|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|ఐఎన్ఎల్]]
|
|''1''
|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|సిఎంపి]]
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|ఎల్‌జెడి]]
|
|1
|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|ఆర్.ఎస్.పి]]
|
|''0''
|
|
|
|-
|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)|సి (ఎస్)]]
|
|''1''
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|ఐ.ఎన్.డి]]
|
|0
|
|
|
|-
|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|జెకెసి]]
|
|''1''
|
|
|
|
|
|
|-
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|ఐ.ఎన్.డి]]
|
|6
|
|
|
|
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|99
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|41
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|0
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| +8
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| -6
| colspan=&quot;2&quot; |మార్పు
| -1
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|45.43%
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|39.47%
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం
|12.41%
|-
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| + 1.95
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| + 0.66
| colspan=&quot;2&quot; |ఓటు భాగస్వామ్యం మార్పు
| - 2.55
|}

===ప్రాంతం వారీగా===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ ప్రాంతాల వారీగా పటం
!ప్రాంతం
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!ఎన్.డి.ఎ
!ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Regions_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Regions_of_Kerala.svg|416x416px]]
|ఉత్తర కేరళ
|32
|8
|'''24'''
|0
|0
|-
|మధ్య కేరళ
|55
|24
|'''31'''
|0
|0
|-
|దక్షిణ కేరళ
|53
|9
|'''44'''
|0
|0
|}

===జిల్లాల వారీగా===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కేరళ జిల్లా వారీగా మ్యాప్
!జిల్లా
!మొత్తం సీట్లు
!యు.డి.ఎఫ్
!ఎల్‌డిఎఫ్
!ఎన్.డి.ఎ
!ఇతరులు
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:Political_map_of_Kerala.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Political_map_of_Kerala.svg|416x416px]]
|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా|కాసర్‌గోడ్]]
|5
|2
|'''3'''
|0
|0
|-
|[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్]]
|11
|2
|'''9'''
|0
|0
|-
|[[వయనాడ్ జిల్లా|వయనాడ్]]
|3
|'''2'''
|1
|0
|0
|-
|[[కోజికోడ్ జిల్లా|కోజికోడ్]]
|13
|2
|'''11'''
|0
|0
|-
|[[మలప్పురం జిల్లా|మలప్పురం]]
|16
|'''12'''
|4
|0
|0
|-
|[[పాలక్కాడ్ జిల్లా|పాలక్కాడ్]]
|12
|2
|'''10'''
|0
|0
|-
|[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిస్సూర్]]
|13
|1
|'''12'''
|0
|0
|-
|[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకుళం]]
|14
|'''9'''
|5
|0
|0
|-
|[[ఇడుక్కి జిల్లా|ఇడుక్కి]]
|5
|1
|'''4'''
|0
|0
|-
|[[కొట్టాయం జిల్లా|కొట్టాయం]]
|9
|4
|'''5'''
|0
|0
|-
|[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుజ]]
|9
|1
|'''8'''
|0
|0
|-
|[[పతనంతిట్ట జిల్లా|పతనంతిట్ట]]
|5
|0
|'''5'''
|0
|0
|-
|[[కొల్లాం జిల్లా|కొల్లాం]]
|11
|2
|'''9'''
|0
|0
|-
|[[తిరువనంతపురం జిల్లా|త్రివేండ్రం]]
|14
|1
|'''13'''
|0
|0
|}

==ఎన్నికైన సభ్యులు==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
! rowspan=&quot;2&quot; |చెల్లుబాటు ఓట్లు&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Kerala General Legislative Election 2021 |url=https://old.eci.gov.in/files/file/13827-kerala-general-legislative-election-2021/ |website=Election Commission of India |date=22 November 2021 |access-date=6 March 2023 |archive-date=8 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308162216/https://eci.gov.in/files/file/13827-kerala-general-legislative-election-2021/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
(%)
! colspan=&quot;5&quot; |విజేత
! colspan=&quot;5&quot; |రన్నరప్
! rowspan=&quot;2&quot; data-sort-type=number |మార్జన్
|-
!#
!పేరు
!అభ్యర్థి
!పార్టీ
!కూటమి
!data-sort-type=number | ఓట్లు
!%
!అభ్యర్థి
!పార్టీ
!కూటమి
! data-sort-type=number | ఓట్లు
!%
|-
!colspan=&quot;16&quot;|[[కాసర్‌గోడ్ జిల్లా]]
|-
|-
!1
|[[మంజేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేశ్వర్]]
|77.93
|ఎకెఎం అష్రఫ్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,758
|38.14
|కె. సురేంద్రన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,013
|37.70
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''745'''&lt;/span&gt;
|-
!2
|[[కాసరగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|72.05
|ఎన్ఎ నెల్లిక్కున్ను
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,296
|43.80
|కె. శ్రీకాంత్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,395
|34.88
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,901'''&lt;/span&gt;
|-
!3
|[[ఉద్మా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉద్మా]]
|77.37
|సిహెచ్ కున్హంబు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,664
|47.58
|బాలకృష్ణన్ పెరియే
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,342
|39.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,322'''&lt;/span&gt;
|-
!4
|[[కన్హంగాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్హంగాడ్]]
|76.44
|ఇ. చంద్రశేఖరన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|84,615
|50.72
|పివి సురేష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,476
|34.45
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,139'''&lt;/span&gt;
|-
!5
|[[త్రికరిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రికరిపూర్]]
|79.4
|ఎం. రాజగోపాలన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|86,151
|53.71
|ఎంపీ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,014
|37.41
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''26,137'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కన్నూర్ జిల్లా (కేరళ)|కన్నూర్ జిల్లా]]'''
|-
!6
|[[పయ్యనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయ్యనూరు]]
|81.87
|టిఐ.మధుసూదనన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|93,695
|62.49
|ఎం. ప్రదీప్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,915
|29.29
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''49,780'''&lt;/span&gt;
|-
!7
|[[కల్లియస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్లియాస్సేరి]]
|78.86
|ఎం. విజిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|88,252
|60.62
|బ్రిజేష్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,859
|30.13
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''44,393'''&lt;/span&gt;
|-
!8
|[[తాలిపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తాలిపరంబ]]
|83.44
|ఎంవి గోవిందన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|92,870
|52.14
|అబ్దుల్ రషీద్ విపి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,181
|39.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,689'''&lt;/span&gt;
|-
!9
|[[ఇరిక్కుర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరిక్కుర్]]
|78.2
|సజీవ్ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,764
|50.33
|సాజి కుట్టియానిమట్టం
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,754
|43.77
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,010'''&lt;/span&gt;
|-
!10
|[[అజికోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజికోడ్]]
|79.85
|కెవి సుమేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,794
|45.41
|కెఎం షాజీ
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,653
|41.17
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,141'''&lt;/span&gt;
|-
!11
|[[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|77.29
|కదన్నపల్లి రామచంద్రన్
| {{legend2|#FF7F7F|[[కాంగ్రెస్ (సెక్యులర్)|Con(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,313
|44.98
|సతీషన్ పాచేని
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,568
|43.68
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,745'''&lt;/span&gt;
|-
!12
|[[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
|83.33
|పినరయి విజయన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|95,522
|59.61
|సి.రఘునాథ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,399
|28.33
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''50,123'''&lt;/span&gt;
|-
!13
|[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
|76.13
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,810
|61.52
|ఎంపీ అరవిందాక్షన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,009
|33.84
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''36,801'''&lt;/span&gt;
|-
!14
|[[కుతుపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుతుపరంబ]]
|80.37
|కెపి మోహనన్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,626
|45.36
|పికె అబ్దుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,085
|39.23
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,541'''&lt;/span&gt;
|-
!15
|[[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టనూర్]]
|82.11
|కెకె శైలజ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|96,129
|61.97
|ఇల్లిక్కల్ అగస్తీ
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|35,166
|22.67
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''60,963'''&lt;/span&gt;
|-
!16
|[[పేరవూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పేరవూర్]]
|80.41
|సన్నీ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,706
|46.93
|సకీర్ హుస్సేన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,534
|44.7
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,172'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[వయనాడ్ జిల్లా]]'''
|-
!17
|[[మనంతవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనంతవాడి]]''' (ఎస్.టి)'''
|78.33
|లేదా కేలు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,536
|47.54
|పీకే జయలక్ష్మి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,254
|41.46
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,282'''&lt;/span&gt;
|-
!18
|[[సుల్తాన్ బతేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్ బతేరి]] ''' (ఎస్.టి)'''
|75.99
|ఐసీ బాలకృష్ణన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,077
|48.42
|ఎంఎస్ విశ్వనాథన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,255
|41.36
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,822'''&lt;/span&gt;
|-
!19
|[[కాల్పెట్ట శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాల్పెట్ట్]]
|75.84
|టి. సిద్ధిక్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,252
|46.15
|ఎంవి శ్రేయామ్స్ కుమార్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,782
|42.56
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,470'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కోజికోడ్ జిల్లా]]'''
|-
!20
|[[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వటకర]]
|81.9
|కెకె రెమా
|{{legend2|#FF0000|[[రివల్యూషనరీ మార్క్సిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా|RMPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,093
|47.63
|మనాయత్ చంద్రన్
|{{legend2|#2E8B57|[[లోక్‌తాంత్రిక్ జనతా దళ్|LJD]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,602
|42.15
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,491'''&lt;/span&gt;
|-
!21
|[[కుట్టియాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టియాడి]]
|83.94
|కెపి కున్హహమ్మద్ కుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,143
|47.2
|పరక్కల్ అబ్దుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|79,810
|47.01
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''333'''&lt;/span&gt;
|-
!22
|[[నాదపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాదపురం]]
|81.14
|ఇకె విజయన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,293
|47.46
|కె. ప్రవీణ్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|79,258
|45.16
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,035'''&lt;/span&gt;
|-
!23
|[[కోయిలండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొయిలండి]]
|78.64
|కణతిల్ జమీలా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,628
|46.66
|ఎన్. సుబ్రమణియన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,156
|41.43
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,472'''&lt;/span&gt;
|-
!24
|[[పెరంబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరంబ్ర]]
|82.86
|టిపి రామకృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|86,023
|52.54
|సిహెచ్ ఇబ్రహీంకుట్టి
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,431
|38.74
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,592'''&lt;/span&gt;
|-
!25
|[[బాలుస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బాలుస్సేరి]] ''' (ఎస్.సి)'''
|80.91
|కెఎం సచిన్ దేవ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|91,839
|50.47గా ఉంది
|ధర్మజన్ బోల్గట్టి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,467
|39.28
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''20,372'''&lt;/span&gt;
|-
!26
|[[ఎలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎలత్తూరు]]
|80.68గా ఉంది
|ఎకె శశీంద్రన్
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,639
|50.89
|సుల్ఫీకర్ మయూరి
|{{legend2|#00B2B2|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్)|NCK]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,137
|27.46
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38,502'''&lt;/span&gt;
|-
!27
|[[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
|75.98
|తొట్టతిల్ రవీంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,124
|42.98
|కెఎం అభిజిత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,196
|33.58
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,928'''&lt;/span&gt;
|-
!28
|[[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్]]
|75.62
|అహమ్మద్ దేవరకోవిల్
|{{legend2|#008000|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|INL]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,557
|44.15
|పికె నూర్బీనా రషీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,098
|33.68
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''12,459'''&lt;/span&gt;
|-
!29
|[[బేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేపూర్]]
|79.4
|పిఎ మహమ్మద్ రియాస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,165
|49.73
|పీఎం నియాస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,418
|32.33
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,747'''&lt;/span&gt;
|-
!30
|[[కూన్నమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూన్నమంగళం]]
|83.57
|పిటిఎ రహీమ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|85,138
|43.93
|దినేష్ పెరుమన్న
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,862
|38.62
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,276'''&lt;/span&gt;
|-
!31
|[[కొడువల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడువల్లి]]
|82.44
|ఎంకె మునీర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,336
|47.86
|కారత్ రజాక్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,992
|43.66
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,344'''&lt;/span&gt;
|-
!32
|[[తిరువంబాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువంబాడి]]
|79.4
|లింటో జోసెఫ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,867
|47.46
|సీపీ చెరియా మహమ్మద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,224
|44.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,596'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[మలప్పురం జిల్లా]]'''
|-
!33
|[[కొండొట్టి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొండోట్టి]]
|80.25
|టీవీ ఇబ్రహీం
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,759
|50.42
|సులైమాన్ హాజీ
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,093
|39.66
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,666'''&lt;/span&gt;
|-
!34
|[[ఎరనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరనాడ్]]
|79.69
|పీకే బషీర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,076
|54.49
|కెటి అబ్దురహ్మాన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,530
|38.76
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,546'''&lt;/span&gt;
|-
!35
|[[నిలంబూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిలంబూరు]]
|76.71
|పివి అన్వర్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,227
|46.9
|వివి ప్రకాష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,527
|45.34
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,700'''&lt;/span&gt;
|-
!36
|[[వండూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వండూరు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|75.17
|ఏపీ అనిల్ కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|87,415
|51.44
|పి. మిధున
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,852
|42.28
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,563'''&lt;/span&gt;
|-
!37
|[[మంజేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేరి]]
|75.95
|యుఎ లతీఫ్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,836
|50.22
|పి. డిబోనా నాసర్
| {{legend2|#CC3333|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,263
|40.93
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,573'''&lt;/span&gt;
|-
!38
|[[పెరింతల్‌మన్న శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరింతల్‌మన్న]]
|76.15
|నజీబ్ కాంతాపురం
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,530
|46.21
|కెపి. ముస్తఫా
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,492
|46.19
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38'''&lt;/span&gt;
|-
!39
|[[మంకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంకాడ]]
|77.32
|మంజలంకుజి అలీ
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,231
|49.46
|టికె రషీద్ అలీ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,985
|45.75
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,246'''&lt;/span&gt;
|-
!40
|[[మలప్పురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|76.56
|పి. ఉబైదుల్లా
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|93,166
|57.57గా ఉంది
|పి. అబ్దురహ్మాన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,958
|35.82
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''35,208'''&lt;/span&gt;
|-
!41
|[[వెంగర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వెంగర]]
|71.09
|[[పి.కె. కున్హాలికుట్టి]]
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,381
|53.5
|పి. జిజి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,785
|30.24
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''30,596'''&lt;/span&gt;
|-
!42
|[[వల్లిక్కున్ను శాసనసభ నియోజకవర్గం|వల్లిక్కున్ను]]
|76.27
|పి. అబ్దుల్ హమీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,823
|47.43
|ఎపి అబ్దుల్ వహాబ్
| {{legend2|#008000|[[ఇండియన్ నేషనల్ లీగ్|INL]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,707
|38.11
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,116'''&lt;/span&gt;
|-
!43
|[[తిరురంగడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరురంగడి]]
|75.07
|కెపి.ఎ మజీద్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,499
|49.74
|నియాస్ పులిక్కలకత్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,921
|43.26
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,578'''&lt;/span&gt;
|-
!44
|[[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
|77.87
|వి. అబ్దురహ్మాన్
| {{legend2|green|[[నేషనల్ సెక్యులర్ కాన్ఫరెన్స్|NSC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,704
|46.34
|పీకే ఫిరోస్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,719
|45.7
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''985'''&lt;/span&gt;
|-
!45
|[[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరూర్]]
|74.45
|కురుక్కోలి మొయిదీన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,314
|48.21
|గఫూర్ పి. లిల్లీస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,100
|43.98
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,214'''&lt;/span&gt;
|-
!46
|[[కొట్టక్కల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టక్కల్]]
|74.01
|కెకె అబిద్ హుస్సేన్ తంగల్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,700
|51.08
|ఎన్ఎ.ముహమ్మద్ కుట్టి
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,112
|40.71
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''16,588'''&lt;/span&gt;
|-
!47
|[[తవనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|తావనూరు]]
|75.39
|కెటి జలీల్
| {{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|70,358
|46.46
|ఫిరోజ్ కున్నుం పరంబిల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,794
|44.77
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,564'''&lt;/span&gt;
|-
!48
|[[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|70.9
|పి. నందకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,668
|51.35
|ఏఎమ్ రోహిత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,625
|39.63
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,043'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[పాలక్కాడ్ జిల్లా]]'''
|-
!49
|[[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
|78.54
|ఎంబి రాజేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,814
|45.84
|వీటీ బలరాం
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,798
|43.86
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,016'''&lt;/span&gt;
|-
!50
|[[పట్టాంబి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పట్టాంబి]]
|78.06
|ముహమ్మద్ ముహ్సిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,311
|49.58
|రియాస్ ముక్కోలి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,337
|37.74
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,974'''&lt;/span&gt;
|-
!51
|[[షోర్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోర్నూర్]]
|78.32
|పి. మమ్మికుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,400
|48.98
|టిహెచ్. ఫిరోజ్ బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|37,726
|24.83
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''36,674'''&lt;/span&gt;
|-
!52
|[[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]]
|77.54గా ఉంది
|కె. ప్రేంకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,859
|46.45
|పి. సరిన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,707
|37.05
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,152'''&lt;/span&gt;
|-
!53
|[[కొంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొంగడ్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|76.83
|కె. శాంతకుమారి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,881
|49.01
|యుసి రామన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,662
|29.36
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,219'''&lt;/span&gt;
|-
!54
|[[మన్నార్క్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మన్నార్క్కాడ్]]
|76.75
|ఎన్. శంసుద్దీన్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,657
|47.11
|కెపి సురేష్ రాజ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,787
|43.25
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,870'''&lt;/span&gt;
|-
!55
|[[మలంపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలంపుజ]]
|76.94
|ఎ. ప్రభాకరన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,934
|46.41
|సి.కృష్ణకుమార్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,200
|30.68
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,734'''&lt;/span&gt;
|-
!56
|[[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|75.44
|[[షఫీ పరంబిల్]]
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,079
|38.06
|ఇ. శ్రీధరన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,220
|35.34
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,859'''&lt;/span&gt;
|-
!57
|[[తరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తరూర్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.12
|పిపి. సుమోద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,744
|51.58గా ఉంది
|కెఎ షీబా
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,213
|32.90
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''24,531'''&lt;/span&gt;
|-
!58
|[[చిత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం (కేరళ)|చిత్తూరు]]
|80.88గా ఉంది
|కె. కృష్ణన్‌కుట్టి
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|84,672
|55.38
|సుమేష్ అచ్యుతన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,794
|33.22
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''33,878'''&lt;/span&gt;
|-
!59
|[[నెన్మరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెన్మరా]]
|78.64
|కె. బాబు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,145
|52.89
|సిఎన్ విజయకృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ|CMP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,441
|33.95
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,704'''&lt;/span&gt;
|-
!60
|[[అలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
|79.1
|కెడి ప్రసేనన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,653
|55.15
|పాళయం ప్రదీప్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,535
|29.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''34,118'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[త్రిస్సూర్ జిల్లా|త్రిసూర్ జిల్లా]]'''
|-
!61
|[[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.46
|[[కె. రాధాకృష్ణన్]]
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,415
|54.41
|సీసీ శ్రీకుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,015
|28.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''39,400'''&lt;/span&gt;
|-
!62
|[[కున్నంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నంకుళం]]
|78.24
|ఏసీ మొయిదీన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,532
|48.78
|కె. జయశంకర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,901
|31.58
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''26,631'''&lt;/span&gt;
|-
!63
|[[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]]
|69.65
|ఎన్.కె అక్బర్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,072
|52.52
|కెఎన్ఎ ఖాదర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,804
|40.07
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,268'''&lt;/span&gt;
|-
!64
|[[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
|75.63
|మురళి పెరునెల్లి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,337
|46.77
|విజయ్ హరి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,461
|28.93
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,876'''&lt;/span&gt;
|-
!65
|[[వడక్కంచెరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడక్కంచెరి]]
|78.18
|జేవియర్ చిట్టిలపిల్లి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|81,026
|47.7
|అనిల్ అక్కర
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,858
|38.77
| style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,168'''&lt;/span&gt;
|-
!66
|[[ఒల్లూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒల్లూరు]]
|75.45
|కె. రాజన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,657
|49.09
|జోస్ వల్లూర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,151
|35.31
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,506'''&lt;/span&gt;
|-
!67
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|70.78గా ఉంది
|పి. బాలచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,263
|34.25
|పద్మజ వేణుగోపాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,317
|33.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''946'''&lt;/span&gt;
|-
!68
|[[నట్టిక శాసనసభ నియోజకవర్గం|నట్టిక]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.14
|సిసి ముకుందన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,930
|47.49
|సునీల్ లాలూర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|44,499
|28.98
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,431'''&lt;/span&gt;
|-
!69
|[[కైపమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైపమంగళం]]
|78.82
|ఇటి టైసన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,161
|53.76
|శోభా సుబిన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,463
|37.08
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''22,698'''&lt;/span&gt;
|-
!70
|[[ఇరింజలకుడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరింజలకుడ]]
|77.17
|ఆర్. బిందు
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,493
|40.27
|థామస్ ఉన్నియదన్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,544
|36.44
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,949'''&lt;/span&gt;
|-
!71
|[[పుతుక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుతుక్కాడ్]]
|77.86
|కెకె రామచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,365
|46.94
|సునీల్ అంతికాడ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,012
|29.44
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''27,353'''&lt;/span&gt;
|-
!72
|[[చాలకుడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాలకుడి]]
|74.42
|టిజె సనీష్ కుమార్ జోసెఫ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,888
|43.23
|డెన్నిస్ ఆంటోనీ
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,831
|42.49
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,057'''&lt;/span&gt;
|-
!73
|[[కొడంగల్లూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడంగల్లూర్]]
|77.38
|వీఆర్ సునీల్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,457
|47.99
|ఎంపీ జాక్సన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,564
|31.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,893'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఎర్నాకుళం జిల్లా|ఎర్నాకులం జిల్లా]]'''
|-
!74
|[[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
|78.37
|ఎల్దోస్ కున్నప్పిల్లి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,484
|37.1
|బాబు జోసెఫ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,585
|35.09
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,899'''&lt;/span&gt;
|-
!75
|[[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలీ]]
|78.16
|రోజీ ఎం. జాన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,562
|51.86
|జోస్ తెట్టాయిల్
|{{legend2|#138808|[[Janata Dal (Secular)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,633
|40.31
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,929'''&lt;/span&gt;
|-
!76
|[[అలువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలువా]]
|76.72
|అన్వర్ సాదత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,703
|49.00
|షెల్నా నిషాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,817
|36.44
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,886'''&lt;/span&gt;
|-
!77
|[[కలమస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కలమస్సేరి]]
|77.42
|పి. రాజీవ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,141
|49.49
|విఇ గఫూర్
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,805
|39.65
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,336'''&lt;/span&gt;
|-
!78
|[[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
|79.02
|విడి సతీశన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|82,264
|51.87గా ఉంది
|ఎంటి నిక్సన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,963
|38.44
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,301'''&lt;/span&gt;
|-
!79
|[[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపిన్]]
|76.18
|కెఎన్ ఉన్నికృష్ణన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,858
|41.24
|దీపక్ జాయ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,657
|34.96
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,201'''&lt;/span&gt;
|-
!80
|[[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]]
|70.93
|కెజె మ్యాక్సీ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,632
|42.45
|టోనీ చమ్మనీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,553
|31.51
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,079'''&lt;/span&gt;
|-
!81
|[[త్రిప్పునిత్తుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిప్పునిత్తుర]]
|73.83
|కె. బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,875
|42.14
|ఎం. స్వరాజ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,883
|41.51
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''992'''&lt;/span&gt;
|-
!82
|[[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|66.87
|టీజే వినోద్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,930
|41.72
|షాజీ జార్జ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|34,960
|31.75
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,970'''&lt;/span&gt;
|-
!83
|[[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
|70.36
|పిటి. థామస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,839
|43.82
|జె. జాకబ్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|45,510
|33.32
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,329'''&lt;/span&gt;
|-
!84
|[[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడ్]]''' (ఎస్.సి)'''
|82.93
|పివి శ్రీనిజిన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,351
|33.79
|VP సజీంద్రన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,636
|32.04
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,715'''&lt;/span&gt;
|-
!85
|[[పిరవం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిరవం]]
|74.85
|అనూప్ జాకబ్
||{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (జాకబ్)|KC(J)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|85,056
|53.8
|సింధుమోల్ జాకబ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,692
|37.76
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,364'''&lt;/span&gt;
|-
!86
|[[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుజ]]
|75.83
|మాథ్యూ కుజల్నాదన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,425
|44.63
|ఎల్డో అబ్రహం
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,264
|40.36
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,161'''&lt;/span&gt;
|-
!87
|[[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]]
|79.4
|ఆంటోనీ జాన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|64,234
|46.99
|శిబు తెక్కుంపురం
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,629
|42.16
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,605'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఇడుక్కి జిల్లా]]'''
|-
!88
|[[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]] ''' (ఎస్.సి)'''
|68.53
|ఎ. రాజా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,049
|51.00
|డి. కుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,201
|44.22
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,848'''&lt;/span&gt;
|-
!89
|[[ఉడుంబంచోల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉడుంబంచోల]]
|74.84
|ఎంఎం మణి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,381
|61.80
|ఇఎం ఆగస్తీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,076
|31.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''38,305'''&lt;/span&gt;
|-
!90
|[[తోడుపుజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తోడుపుజా]]
|72.76
|పెజె జోసెఫ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,495
|48.63
|కెఐ. ఆంటోనీ
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,236
|34.03
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''20,259'''&lt;/span&gt;
|-
!91
|[[ఇడుక్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|70.64గా ఉంది
|రోషి అగస్టిన్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,368
|47.48
|ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,795
|43.24
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,573'''&lt;/span&gt;
|-
!92
|[[పీరుమాడే శాసనసభ నియోజకవర్గం|పీరుమాడే]]
|73.06
|వజూరు సోమన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,141
|47.25
|సిరియాక్ థామస్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,306
|45.81
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,835'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కొట్టాయం జిల్లా]]'''
|-
!93
|[[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలా]]
|75.26
|మణి సి. కప్పన్
|{{legend2|#00B2B2|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్)|NCK]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,804
|50.43
|జోస్ కె. మణి
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,426
|39.32
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''15,378'''&lt;/span&gt;
|-
!94
|[[కడుతురుత్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడుతురుత్తి]]
|70.48
|మోన్స్ జోసెఫ్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,666
|45.4
|స్టీఫెన్ జార్జ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,410
|42.17
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,256'''&lt;/span&gt;
|-
!95
|[[వైకోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైకోమ్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.69
|సికె ఆశా
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,388
|55.96
|పీఆర్ సోనా
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|42,266
|33.13
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,122'''&lt;/span&gt;
|-
!96
|[[ఎట్టుమనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎట్టుమనూరు]]
|75.45
|విఎన్ వాసవన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,289
|46.2
|ప్రిన్స్ లూకోస్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,986
|34.86
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,303'''&lt;/span&gt;
|-
!97
|[[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|74.48
|తిరువంచూర్ రాధాకృష్ణన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,401
|53.72
|కె. అనిల్‌కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,658
|38.33
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''18,743'''&lt;/span&gt;
|-
!98
|[[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
|75.35
|ఊమెన్ చాందీ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,372
|48.08
|జైక్ సి. థామస్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|54,328
|41.22
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9,044'''&lt;/span&gt;
|-
!99
|[[చంగనస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చంగనస్సేరి]]
|71.98
|జాబ్ మైఖేల్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,425
|44.85
|విజె లాలీ
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,366
|39.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,059'''&lt;/span&gt;
|-
!100
|[[కంజిరపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కంజిరపల్లి]]
|73.96
|ఎన్. జయరాజ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|60,299
|43.79
|జోసెఫ్ వజక్కన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|46,596
|33.84
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,703'''&lt;/span&gt;
|-
!101
|[[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజర్]]
|74.21
|సెబాస్టియన్ కులతుంకల్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,668
|41.94
|పిసి జార్జ్
|{{legend2|#FFFF00|[[కేరళ జనపక్షమ్ (సెక్యులర్)|KJ(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|''N/A''
|41,851
|29.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''16,817'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[ఆలప్పుళ జిల్లా|అలప్పుజ జిల్లా]]'''
|-
!102
|[[అరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరూర్]]
|82.58
|దలీమా జోజో
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|75,617
|45.97
|షానిమోల్ ఉస్మాన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,604
|41.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,013'''&lt;/span&gt;
|-
!103
|[[చేర్తాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|చేర్తాల]]
|83.8
|పి. ప్రసాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|83,702
|47.00
|S. శరత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,554
|43.55
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,148'''&lt;/span&gt;
|-
!104
|[[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
|78.43
|పిపి చిత్రరంజన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,412
|46.33
|కెఎస్ మనోజ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,768
|38.98
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,644'''&lt;/span&gt;
|-
!105
|[[అంబలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబలప్పుజ]]
|76.82
|హెచ్. సలాం
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,365
|44.79
|ఎం. లిజు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,240
|36.67
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,125'''&lt;/span&gt;
|-
!106
|[[కుట్టనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టనాడ్]]
|74.86
|థామస్ K. థామస్
|{{legend2|#00B2B2|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,379
|45.67
|జాకబ్ అబ్రహం
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,863
|41.28
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,516'''&lt;/span&gt;
|-
!107
|[[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడ్]]
|76.6
|రమేష్ చెన్నితాల
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,768
|48.31
|ఆర్. సజిలాల్
|{{legend2|#CC3333|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,102
|39.24
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,666'''&lt;/span&gt;
|-
!108
|[[కాయంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాయంకుళం]]
|75.47గా ఉంది
|యు.ప్రతిభ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|77,348
|47.97
|అరిత బాబు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,050
|44.06
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6,298'''&lt;/span&gt;
|-
!109
|[[మావేలికర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావెలికర]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.28
|ఎంఎస్ అరుణ్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,743
|47.61
|కెకె షాజు
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|47,026
|31.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''24,717'''&lt;/span&gt;
|-
!110
|[[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగనూర్]]
|70.59
|సాజి చెరియన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,502
|48.58
|ఎం. మురళి
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,409
|26.78
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''32,093'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[పతనంతిట్ట జిల్లా]]'''
|-
!111
|[[తిరువల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువల్ల]]
|65.88
|మాథ్యూ T. థామస్
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,178
|44.56
|కుంజు కోశి పాల్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్|KC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,757
|36.37
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,421'''&lt;/span&gt;
|-
!112
|[[రన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|రన్ని]]
|65.95
|ప్రమోద్ నారాయణ్
|{{legend2|#CC9900|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)|KC(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,669
|41.22
|రింకూ చెరియన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,384
|40.21
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,285'''&lt;/span&gt;
|-
!113
|[[అరన్ముల శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరన్ముల]]
|68.13
|వీణా జార్జ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,950
|46.3
|కె. శివదాసన్ నాయర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,947
|34.56
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''19,003'''&lt;/span&gt;
|-
!114
|[[కొన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొన్ని]]
|73.83
|కెయు జెనీష్ కుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,318
|41.62
|రాబిన్ పీటర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,810
|35.94
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8,508'''&lt;/span&gt;
|-
!115
|[[ఆడూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అడూర్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|74.4
|చిట్టయం గోపకుమార్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,569
|42.83
|ఎమ్.జి. కన్నన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,650
|40.96
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,919'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[కొల్లాం జిల్లా]]'''
|-
!116
|[[కరునాగపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరునాగపల్లి]]
|80.85
|సిఆర్ మహేష్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|94,225
|54.38
|ఆర్. రామచంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,017
|37.52
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''29,208'''&lt;/span&gt;
|-
!117
|[[చవర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చవర]]
|78.5
|సుజిత్ విజయన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,282
|44.29
|శిబు బేబీ జాన్
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,186
|43.52
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''1,096'''&lt;/span&gt;
|-
!118
|[[కున్నత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నత్తూరు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|77.69
|కోవూరు కుంజుమోన్
|{{legend2|#DDDDDD|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|Ind.]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,436
|43.13
|ఉల్లాస్ కోవూరు
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,646
|41.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,790'''&lt;/span&gt;
|-
!119
|[[కొట్టారక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టారక్కర]]
|74.6
|కెఎన్ బాలగోపాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,770
|45.98
|రెస్మి ఆర్.
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|57,956
|38.75
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,814'''&lt;/span&gt;
|-
!120
|[[పటనాపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పటనాపురం]]
|74.18
|కెబి గణేష్ కుమార్
|{{legend2|#CC6600|[[కేరళ కాంగ్రెస్ (బి)|KC(B)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,276
|49.09
|జ్యోతికుమార్ చమక్కల
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,940
|38.63
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,336'''&lt;/span&gt;
|-
!121
|[[పునలూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పునలూరు]]
|71.03
|పిఎస్ సుపాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|80,428
|54.99
|అబ్దురహిమాన్ రండతాని
|{{legend2|green|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|IUML]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,371
|29.66
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''37,057'''&lt;/span&gt;
|-
!122
|[[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
|73.23
|జె. చించు రాణి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|67,252
|45.69
|ఎంఎం నసీర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|53,574
|36.4
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13,678'''&lt;/span&gt;
|-
!123
|[[కుందర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర]]
|75.91
|పిసి విష్ణునాథ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|76,405
|48.85
|జె. మెర్సీకుట్టి అమ్మ
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,882
|45.96
|style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4,523'''&lt;/span&gt;
|-
!124
|[[కొల్లం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లాం]]
|74.05
|ముఖేష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|58,524
|44.86
|బిందు కృష్ణ
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|56,452
|43.27
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2,072'''&lt;/span&gt;
|-
!125
|[[ఎరవిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరవిపురం]]
|72.38
|ఎం. నౌషాద్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|71,573
|56.25
|బాబు దివాకరన్
|{{legend2|#FF4A4A|[[రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (ఇండియా)|RSP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,452
|34.15
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''28,121'''&lt;/span&gt;
|-
!126
|[[చాతన్నూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాతన్నూరు]]
|74.39
|జిఎస్ జయలాల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|59,296
|43.12
|బిబి గోపకుమార్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|42,090
|30.61
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,206'''&lt;/span&gt;
|-
!colspan=&quot;16&quot;|'''[[తిరువనంతపురం జిల్లా]]'''
|-
!127
|[[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
|72.16
|వి. జాయ్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|68,816
|50.89
|బిఆర్ఎం షెఫీర్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|50,995
|37.71
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''17,821'''&lt;/span&gt;
|-
!128
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]] ''' (ఎస్.సి)'''
|72.93
|ఒఎస్ అంబిక
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|69,898
|47.35
|పి. సుధీర్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|38,262
|25.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''31,636'''&lt;/span&gt;
|-
!129
|[[చిరాయింకీజు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకీజు]] ''' (ఎస్.సి)'''
|73.26
|వి. శశి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,634
|43.17
|బీఎస్ అనూప్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,617
|33.51
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,017'''&lt;/span&gt;
|-
!130
|[[నెడుమంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెడుమంగడ్]]
|73.8
|జిఆర్ అనిల్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|72,742
|47.54
|పిఎస్ ప్రశాంత్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|49,433
|32.31
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,309'''&lt;/span&gt;
|-
!131
|[[వామనపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|వామనపురం]]
|73.14
|డీకే మురళి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|73,137
|49.91
|ఆనంద్ జయన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|62,895
|42.92
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''10,242'''&lt;/span&gt;
|-
!132
|[[కజకూటం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కజకూట్టం]]
|71.37
|కడకంపల్లి సురేంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,690
|46.04
|శోభా సురేంద్రన్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|40,193
|29.06
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,497'''&lt;/span&gt;
|-
!133
|[[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]]
|66.19
|వీకే ప్రశాంత్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,111
|41.44
|వివి రాజేష్
| {{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|39,596
|28.77
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''21,515'''&lt;/span&gt;
|-
!134
|[[తిరువనంతపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
|63.03
|ఆంటోని రాజు
|{{legend2|#FF0000|[[జనాధిపత్య కేరళ కాంగ్రెస్|JKC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|48,748
|38.01
|వీఎస్ శివకుమార్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|41,659
|32.49
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''7,089'''&lt;/span&gt;
|-
!135
|[[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నేమోమ్]]
|71.49
|వి. శివన్‌కుట్టి
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|55,837
|38.24
|కుమ్మనం రాజశేఖరన్
|{{legend2|#FF9933|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#F98C1F|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,888
|35.54
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3,949'''&lt;/span&gt;
|-
!136
|[[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
|75.39
|జి. స్టీఫెన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,776
|45.83
|కెఎస్ శబరినాథన్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|61,730
|42.37
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5,046'''&lt;/span&gt;
|-
!137
|[[పరశాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరశాల]]
|74.24
|సీకే హరీంద్రన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|78,548
|48.16
|సజిత రెస్సాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|52,720
|32.23
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''25,828'''&lt;/span&gt;
|-
!138
|[[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టక్కడ]]
|74.39
|ఐబి సతీష్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|66,293
|45.52
|మలయింకీజు వేణుగోపాల్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|43,062
|29.57
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''23,231'''&lt;/span&gt;
|-
!139
|[[కోవలం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోవలం]]
|72.81
|ఎం. విన్సెంట్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|74,868
|47.06
|నీలలోహితదాసన్ నాడార్
|{{legend2|#138808|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|JD(S)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|63,306
|39.79
| style=&quot;background:#0078FF|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''11,562'''&lt;/span&gt;
|-
!140
|[[నెయ్యట్టింకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెయ్యట్టింకర]]
|74.7
|కె. అన్సాలన్
|{{legend2|#FF0000|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#ED1C24|[[లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్|LDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|65,497
|47.02
|ఆర్.సెల్వరాజ్
|{{legend2|#00BFFF|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|{{legend2|#0078FF|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)|UDF]]|border=solid 1px #AAAAAA}}
|51,235
|36.78
|style=&quot;background:#ED1C24|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''14,262'''&lt;/span&gt;
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
{{కేరళ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2021 భారత రాష్ట్రాల శాసనసభల ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>q70d4zo5foo7csw9k2k91wf0x46rc4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌</title>
    <ns>0</ns>
    <id>402259</id>
    <revision>
      <id>4601700</id>
      <parentid>4291528</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14313" sha1="9o8fv19j3ksyft9dppnbg7r5uryg71c" xml:space="preserve">{{Infobox Indian political party
|party_name         = రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
| flag              =
| logo              =  
|colorcode          = {{party color|Rashtriya Lok Dal}}
|abbreviation       = ఆర్ఎల్‌డీ
|chairman           =  	జయంత్ చౌదరి&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jayant-chaudhary-appointed-new-rld-president/articleshow/82935316.cms|title = Jayant Chaudhary appointed new RLD president|newspaper = The Economic Times}}&lt;/ref&gt;
|foundation         = {{Start date and age|1996}}
|founder            = [[చరణ్ సింగ్|చౌదరి చరణ్ సింగ్]]
|headquarters       = 	AB 97, షాజహాన్ రోడ్, న్యూఢిల్లీ, 110011
|eci                = 	గుర్తింపు లేని పార్టీ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Big blow to RLD from Election Commission, snatched the status of state level party Dated 10.04.2023|url=https://www-patrika-com.translate.goog/lucknow-news/election-commission-snatches-rld-state-level-party-status-8161030/?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en&amp;_x_tr_pto=wapp&amp;_x_tr_hist=true|publisher=Patrika|access-date=10 April 2023|location=India|year=2013}}&lt;/ref&gt;
|alliance           = '''Current'''
*[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డీఏ]] (2024-ప్రస్తుతం, 2009-2011),

'''గతంలో'''
*సమాజ్ వాదీ పార్టీ +  (2003-2007, 2018-2024)&lt;br /&gt; {{small|([[ఉత్తర ప్రదేశ్]])}}
|loksabha_seats     = {{Composition bar|0|543|hex={{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|rajyasabha_seats   = {{Composition bar|1|245|hex={{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|state_seats_name   = [[Uttar Pradesh Legislative Assembly]]
|state_seats        = {{Composition bar|9|403|hex={{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|state2_seats_name  = [[Rajasthan Legislative Assembly]]
|state2_seats       = {{Composition bar|1|200|hex={{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|ideology           = 
సెక్యులరిజం&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.outlookindia.com/website/story/opinion-obituary-ajit-singh-never-sacrificed-his-secular-ideology-or-farmers-interest/382276 | title=Obituary: Ajit Singh Braved All Odds but Never Sacrificed His Secular Ideology | date=11 January 2022 }}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;ప్రాంతీయవాదం&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.outlookindia.com/website/story/opinion-obituary-ajit-singh-never-sacrificed-his-secular-ideology-or-farmers-interest/382276 | title=Obituary: Ajit Singh Braved All Odds But Never Sacrificed His Secular Ideology | date=11 January 2022 }}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;జాట్‌ల అభ్యున్నతి&lt;ref name=&quot;m.timesofindia.com&quot;&gt;{{cite news | url=https://m.timesofindia.com/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/news/sp-rld-release-first-list-of-29-field-9-jats-9-yadavs/amp_article.show/88888050.cms | title=RLD: SP, RLD release first list of 29, field 9 Jats &amp; 9 yadavs &amp;#124; Uttar-Pradesh Election News - Times of India | website=[[The Times of India]] | date=14 January 2022 }}{{Dead link|date=మార్చి 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;రైతుల హక్కులు&lt;ref name=&quot;m.times.of.india.com&quot;&gt;{{cite news | url=https://m.times.of.india.com/elections/assembly-elections/uttar-pradesh/news/sp-rld-release-first-list-of-29-field-9-jats-9-yadavs/amp_articleshow/88888050.cms | title=RLD: SP, RLD release first list of 29, field 9 Jats &amp; 9 yadavs &amp;#124; Uttar-Pradesh Election News - Times of India | website=[[The Times of India]] | date=14 January 2022 }}{{Dead link|date=ఏప్రిల్ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|website            = [http://www.rashtriyalokdal.com www.rashtriyalokdal.com]
|symbol             = [[File:Indian Election Symbol Hand Pump.png|100px]]
|predecessor        = 	లోక్ దళ్
|split              = జనతాదళ్
|no_states={{Composition bar|2|31|hex={{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}}}రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్ (సంక్షిప్తంగా: ఆర్ఎల్‌డీ) ( అనువాదం : నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ ) అనేది [[ఉత్తర ప్రదేశ్]], [[రాజస్థాన్|రాజస్థాన్‌]]లోని ఒక భారతీయ ప్రాంతీయ రాజకీయ పార్టీ. 1996లో జనతాదళ్ నుండి విడిపోయిన తరువాత భారత మాజీ ప్రధాని [[చరణ్ సింగ్|చౌదరి చరణ్ సింగ్]] కుమారుడు చౌదరి [[అజిత్ సిం‍గ్]] ఈ పార్టీని స్థాపించాడు.
==చరిత్ర ==
[[అజిత్ సిం‍గ్]] 1996లో కాంగ్రెస్ అభ్యర్థిగా తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. కానీ పార్టీకి, లోక్‌సభకు రాజీనామా చేసి భారతీయ కిసాన్ కంగర్ పార్టీని స్థాపించి 1997లో లోక్‌సభకు జరిగిన ఉప ఎన్నికలో [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] నుండి తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు.

1999లో రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్ పేరుతో పార్టీని పునఃప్రారంభించాడు. అయన 1998 ఎన్నికలలో ఓడిపోయి, 1999, 2004, 2009లో తిరిగి ఎన్నికై [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డీఏ]] ప్రభుత్వంలో 2001 నుండి 2003 వరకు [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] మంత్రివర్గంలో వ్యవసాయ మంత్రిగా పనిచేశాడు. ఆయన 2011లో [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్‌లో]] చేరిన తర్వాత 2011 డిసెంబరు నుండి 2014 మే వరకు పౌర విమానయాన శాఖ మంత్రిగా పనిచేశాడు. అజిత్ సింగ్ 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలలో [[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]] నుండి పోటీ చేసి తన సమీప ప్రత్యర్థి బీజేపీకి అభ్యర్థి సంజీవ్ బల్యాన్‌ చేతిలో 6526 ఓట్ల అతి స్వల్ప తేడాతో ఓడిపోయాడు.

ఆర్ఎల్‌డీ ఆ తరువాత 2014 నుండి 2022 వరకు ఉనికిని కోల్పోయి [[2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2022 ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికల్లో]] [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీతో]] పొత్తులో భాగంగా 33 స్థానాల్లో పోటీ చేసి తొమ్మిది స్థానాలను గెలుచుకోగలిగింది.

ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌లోని రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌ (ఆర్‌ఎల్‌డీ) ఇండియా కూటమిలో ఉండగా 2024 మార్చి 2న [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డీఏ]] కూటమిలో చేరింది.&lt;ref name=&quot;ఎన్‌డీఏలో చేరిన రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌&quot;&gt;{{cite news |last1=Andhrajyothy |title=ఎన్‌డీఏలో చేరిన రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌ |url=https://www.andhrajyothy.com/2024/national/rashtriya-lok-dal-joined-nda-1219816.html |accessdate=5 March 2024 |work= |date=3 March 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240305093347/https://www.andhrajyothy.com/2024/national/rashtriya-lok-dal-joined-nda-1219816.html |archivedate=5 March 2024 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==ఆర్ఎల్‌డీ పార్టీ ఆఫీస్ బేరర్లు ==
* జాతీయ అధ్యక్షుడు - జయంత్ సింగ్
==ఎన్నికల చరిత్ర==
===లోక్‌సభ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!లోక్‌సభ
!భారత
సాధారణ ఎన్నికలు
!సీట్లలో
పోటీ చేశారు
!సీట్లు
గెలుచుకున్నారు
!%
ఓట్లు
|-
|[[12వ లోక్‌సభ]]
|1998
|8
|0
| -
|-
|[[13వ లోక్‌సభ]]
|1999
|7
|2
|0.37%
|-
|[[14వ లోక్‌సభ]]
|2004
|10
|3
|0.63%
|-
|[[15వ లోక్‌సభ]]
|2009
|7
|5
|0.44%
|-
|[[16వ లోక్‌సభ]]
|2014
|8
|0
|0.13%
|-
|[[17వ లోక్‌సభ]]
|2019
|3
|0 
|0.24%
|}

==ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!శాసనసభ
!అసెంబ్లీ ఎన్నికలు
!సీట్లలో
పోటీ చేశారు
!సీట్లు
గెలుచుకున్నారు
!%
ఓట్లు
|-
|13వ శాసనసభ
|1996
|38
|8
|2.13%
|-
|14వ శాసనసభ
|2002
|38
|14
|2.65%
|-
|15వ శాసనసభ
|2007
|254
|10
|1.95%
|-
|16వ శాసనసభ
|2012
|46
|9
|2.33%
|-
|17వ శాసనసభ
|2017
|171
|1
|1.71%
|-
|18వ శాసనసభ
|2022
|33
|9
|5.18%
|}

==రాజ్యసభ సభ్యులు==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నం.
!పేరు
! colspan=&quot;2&quot; |పదవీకాలం
! colspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
|-
|1
|జయంత్ చౌదరి
| 2021 మే 25
| ప్రస్తుతం
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|}

==శాసనసభ్యులు  (ఎమ్మెల్యేలు) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నం.
!పేరు
!నియోజకవర్గం
!రాష్ట్రం
|-
!1
|డా. సుభాష్ గార్గ్
|[[భరత్‌పూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం (రాజస్థాన్)|భరత్‌పూర్]]
|[[రాజస్థాన్]]
|-
!2
|రాజ్‌పాల్ సింగ్ బలియన్
|[[బుధానా శాసనసభ నియోజకవర్గం|బుధాన]]
| rowspan=&quot;9&quot; |[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
!3
|పర్సన్ చౌదరి
|[[షామ్లీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షామ్లీ]]
|-
!4
|అజయ్ కుమార్
|[[చప్రౌలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చప్రౌలి]]
|-
!5
|ప్రదీప్ కుమార్ సింగ్
|[[సదాబాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సదాబాద్]]
|-
!6
|గులాం మొహమ్మద్
|[[సివాల్‌ఖాస్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|సివల్ఖాస్]]
|-
!7
|అష్రఫ్ అలీ ఖాన్
|[[థానా భవన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|థానా భవన్]]
|-
!8
|చందన్ చౌహాన్
|[[మీరాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరాపూర్]]
|-
!9
|అనిల్ కుమార్
|[[పుర్ఖాజి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుర్ఖాజి]]
|-
!10
|మదన్ భయ్యా
|[[ఖతౌలీ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఖతౌలీ]]
|}

==కేంద్ర ప్రభుత్వంలోని మంత్రుల జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నం.
!పేరు
! colspan=&quot;2&quot; |పదవీకాలం
!పోర్ట్‌ఫోలియో
! colspan=&quot;2&quot; |ప్రధాన మంత్రి
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |1
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అజిత్ సిం‍గ్|చౌదరి అజిత్ సింగ్]]
| 2001 జూలై 22
| 2003 మే 24
|వ్యవసాయ మంత్రి
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]]
|-
| 2011 డిసెంబరు 18
| 2014 మే 26
|పౌర విమానయాన శాఖ మంత్రి
|[[మన్మోహన్ సింగ్]]
|}

==రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలలో మంత్రుల జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నం.
!పేరు
! colspan=&quot;2&quot; |పదవీకాలం
!పోర్ట్‌ఫోలియో
! colspan=&quot;2&quot; |ముఖ్యమంత్రి
|-
|1
|సుభాష్ గార్గ్
|2018
|2023
|రాష్ట్ర సాంకేతిక విద్య ''' (IC)''', ఆయుర్వేద &amp; భారతీయ ఔషధాల ''' (IC)''', పబ్లిక్ గ్రీవెన్స్ &amp; రిడ్రెసల్ ''' (IC)''', మైనారిటీ వ్యవహారాల వక్ఫ్, వలసరాజ్యాల వ్యవసాయ కమాండ్ ఏరియా, అభివృద్ధి &amp; నీటి వినియోగం
|[[అశోక్ గెహ్లోట్|అశోక్ గెహ్లాట్]]
|}

==మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}{{భారతదేశంలోని రాజకీయ పార్టీలు}}

[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ పార్టీలు]]</text>
      <sha1>9o8fv19j3ksyft9dppnbg7r5uryg71c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మహారాష్ట్రలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>402361</id>
    <revision>
      <id>4601477</id>
      <parentid>4601162</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T13:50:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601477</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58714" sha1="sk9dzuu29e4kcmrwpp6cede915qjj7r" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = మహారాష్ట్రలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| country = India
| flag_year = 
| type = Legislative
| ongoing = no
| party_colour = 
| previous_election = మహారాష్ట్రలో 2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| previous_year = 2009
| next_election = మహారాష్ట్రలో 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| next_year = 2019
| seats_for_election = [[మహారాష్ట్ర]] నుండి [[లోక్‌సభ]] వరకు ఉన్న మొత్తం 48 నియోజకవర్గాలుకు
| election_date = 2014 ఏప్రిల్ 10, 17, 24
| turnout = 60.32% ({{increase}} 9.59%)
&lt;!-- BJP --&gt;
| leader1 = [[గోపీనాథ్ ముండే]]
| party1 = భారతీయ జనతా పార్టీ
| alliance1 = జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి
| last_election1 = 9
| seats1 = 23
| popular_vote1 = 
| seat_change1 = {{increase}} 14
| image1 = {{CSS image crop|Image=Gopinath Ji Munde.jpg|bSize=200|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=50|oTop=70}} 
| percentage1 = 
| last_election5 = 17
| swing1 = &lt;!-- SHS --&gt;
| image2 = {{CSS image crop|Image=Anant Geete in April 2017.jpg|bSize=150|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=20|oTop=13}} 
| leader2 = [[అనంత్ గీతే]]
| party2 = శివసేన
| alliance2 = జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి
| last_election2 = 11
| seats2 = 18
| popular_vote2 = 
| seat_change2 = {{increase}} 7
| percentage2 = 
| swing2 = &lt;!-- NCP --&gt;
| image4 = {{CSS image crop|Image=Supriya Sule.png|bSize=150|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=20|oTop=05}}
| leader4 = [[సుప్రియా సూలే]]
| party4 = నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
| alliance4 = ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి
| last_election4 = 8
| seats4 = 4
| popular_vote4 = 
| seat_change4 = {{decrease}} 4
| percentage4 = 
| swing4 = 
| map_image = 2014 Lok Sabha Maharashtra Result Map.svg
| map_size = 300px
| map_caption = మహారాష్ట్రలో 2014 సార్వత్రిక ఎన్నికల సీట్ల వారీ ఫలితాల మ్యాప్
| party5 = భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
| leader5 = [[అశోక్ చవాన్]]
| seats5 = 2
| seat_change5 = {{decrease}} 15
| alliance5 = ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి
| leaders_seat1 = [[బీడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీడ్]] (గెలుపు)
| leaders_seat2 = [[రాయ్‌గడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (మహారాష్ట్ర)|రాయ్‌గఢ్]] (గెలుపు)
| leaders_seat4 = [[బారామతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారామతి]] (గెలుపు)
| image5 = {{CSS image crop|Image=Ashok Chavan With Coat.jpeg|bSize=150|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=29|oTop=05}} 
| leaders_seat5 = [[నాందేడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాందేడ్]] (గెలుపు)
| title = [[భారతదేశ ప్రధాన మంత్రి|ప్రధాన మంత్రి]]
| posttitle = ఎన్నికల తర్వాత ప్రధానమంత్రి
| before_election = [[మన్మోహన్ సింగ్]]
| before_party = భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
| after_election = [[నరేంద్ర మోడీ]]
| after_party = భారతీయ జనతా పార్టీ
}}[[మహారాష్ట్ర|మహారాష్ట్రలో]] 2014లో [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సాధారణ ఎన్నికలు]] మూడు దశల్లో 2014 ఏప్రిల్ 10, 17, 24 తేదీలలో జరిగాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Lok Sabha polls 2014: EC announces 9 phase schedule|url=http://zeenews.india.com/news/nation/lok-sabha-polls-2014-election-commission-to-announce-schedule-shortly_915833.html|access-date=5 November 2014|publisher=zeenews.india.com}}&lt;/ref&gt; [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|సార్వత్రిక ఎన్నికలలో]] మొదటి మూడు దశల్లో రాష్ట్రంలో ఎన్నికలు జరగనుండగా 48 స్థానాలకు ఇవి జరిగాయి. రాష్ట్రంలో [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్]], [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] ప్రధాన పోటీదారులుగా ఉన్నాయి. యుపిఎలో [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]], [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]] ఉన్నాయి. ఎన్‌డిఎలో [[భారతీయ జనతా పార్టీ]], [[శివసేన]] ఉన్నాయి. రాష్ట్రంలో [[శివసేన]] 20 స్థానాల్లో, బీజేపీ 24 స్థానాల్లో పోటీ చేశాయి. అదేవిధంగా ఎన్సీపీ 21 స్థానాల్లో, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ 26 స్థానాల్లో పోటీ చేశాయి.

== ఫలితాలు ==
{{election table|title= మహారాష్ట్రలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు|sortable=yes}}
|- align=center
!style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; class=&quot;unsortable&quot;|&lt;!-- color --&gt;
!style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; align=center|రాజకీయ పార్టీ&lt;br /&gt;
!style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |పోటీచేసిన సీట్లు&lt;br /&gt;
!style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |గెలిచిన సీట్లు&lt;br /&gt;
!style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |సీట్ల మార్పు&lt;br /&gt;
|-
| {{party color cell|Bharatiya Janata Party}}
|align=&quot;left&quot;|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|24
|23
|{{increase}} 14
|-
| {{party color cell|Shiv Sena}}
|align=&quot;left&quot;|[[శివసేన]]
|20
|18
|{{increase}} 7
|-
| {{party color cell|Nationalist Congress Party}}
|align=&quot;left&quot;|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|21
|4
|{{decrease}} 4
|-
| {{party color cell|Indian National Congress}}
|align=&quot;left&quot;|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|26
|2
|{{decrease}} 16
|-
| {{party color cell|Swabhimani Paksha}}
|align=&quot;left&quot;|స్వాభిమాని పక్ష
|2
|1
|{{nochange}}
|-
| {{party color cell|Bahujan Vikas Aghadi}}
|align=&quot;left&quot;|బహుజన్ వికాస్ ఆఘడి
|1
|0
|{{decrease}} -1
|-
| {{party color cell|Independent}}
|align=&quot;left&quot;|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్ర]]||||0||{{nochange}}
|-
|
|align=&quot;left&quot;|'''మొత్తం'''
|
|'''48'''
|
|-
|}

== అభ్యర్థులు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;3&quot; |ప్రాంతం
! rowspan=&quot;3&quot; | మొత్తం సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ.]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యు.పి.ఎ]]
! rowspan=&quot;3&quot; | ఇతరులు
|-
! [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
! [[శివసేన]]
! [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
! [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
! పోటీ చేసిన సీట్లు
! పోటీ చేసిన సీట్లు
! పోటీ చేసిన సీట్లు
! పోటీ చేసిన సీట్లు
|-
| పశ్చిమ మహారాష్ట్ర
| 12
| 04
| 04
| 05
| 07
| 04
|-
| విదర్భ
| 10
| 06
| 04
| 07
| 03
| 00
|-
| మరాఠ్వాడా
| 8
| 04
| 04
| 05
| 03
| 00
|-
| థానే
| 04
| 02
| 02
| 01
| 02
| 01
|-
| కొంకణ్
| 02
| 00
| 02
| 01
| 01
| 00
|-
| ముంబై
| 6
| 03
| 03
| 05
| 01
| 00
|-
| ఉత్తర మహారాష్ట్ర
| 6
| 05
| 01
| 02
| 04
| 00
|-
! '''మొత్తం''' &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/1141020/jsp/nation/story_18944791.jsp|title=Spoils of five-point duel|access-date=26 September 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20141020001027/http://www.telegraphindia.com/1141020/jsp/nation/story_18944791.jsp|archive-date=20 October 2014}}&lt;/ref&gt;
! '''48'''
! 24
! 20
! 26
! 21
! 05
|}

=== ప్రాంతాల వారీగా అభ్యర్థులు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రాంతం
! rowspan=&quot;2&quot; | మొత్తం సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[శివసేన]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
! ఇతరులు
|-
! colspan=&quot;2&quot; | సీట్లు గెలుచుకున్నారు
! colspan=&quot;2&quot; | సీట్లు గెలుచుకున్నారు
! colspan=&quot;2&quot; | సీట్లు గెలుచుకున్నారు
! colspan=&quot;2&quot; | సీట్లు గెలుచుకున్నారు
!
|-
| పశ్చిమ మహారాష్ట్ర
| 11
| '''04'''
|{{Increase}} 03
| 02
|{{Steady}}
| '''04'''
|{{Increase}} 01
| 00
|{{Decrease}} 03
| 01
|-
| విదర్భ
| 10
| '''06'''
|{{Increase}} 04
| 04
|{{Increase}} 01
| 00
|{{Decrease}} 01
| 00
|{{Decrease}} 04
| 00
|-
| మరాఠ్వాడా
| 8
| '''03'''
|{{Increase}} 01
| '''03'''
|{{Steady}}
| 00
|{{Decrease}} 01
| 02
|{{Steady}}
| 00
|-
| థానే+కొంకణ్
| 7
| 02
|{{Increase}} 02
| '''05'''
|{{Increase}} 02
| 00
|{{Decrease}} 01
| 00
|{{Decrease}} 02
| 00
|-
| ముంబై
| 6
| 03
|{{Increase}} 03
| 03
|{{Increase}} 03
| 00
|{{Decrease}} 01
| 00
|{{Decrease}} 05
| 00
|-
| ఉత్తర మహారాష్ట్ర
| 6
| '''05'''
|{{Increase}} 01
| 01
|{{Increase}} 01
| 00
|{{Decrease}} 01
| 00
|{{Decrease}} 01
| 00
|-
! '''మొత్తం''' &lt;ref name=&quot;:02&quot;/&gt;
! '''48'''
! '''23'''
!{{Increase}} 14
! '''18'''
!{{Increase}} 07
! 04
!{{Decrease}} 04
! 02
!{{Decrease}} 15
! 01
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;4&quot; |పార్టీ
! [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
! [[శివసేన]]
! స్వాభిమాని పక్షం
! [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
! [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] 
|-
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| style=&quot;background-color: {{party color|Swabhimani Paksha}}&quot; |
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot; |
|-
! colspan=&quot;3&quot; | [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్]]
|
|-
| 
|[[దస్త్రం:Logo_of_Shiv_Sena.svg|center]]
|[[దస్త్రం:Shetakari-Sanghatana-logo.jpg|center|150x150px]]
|[[దస్త్రం:NCP-flag.svg|center|123x123px]]
|[[దస్త్రం:Hand_INC.svg|center|111x111px]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | నాయకుడు
|
|[[దస్త్రం:Anant_Geete_in_April_2017.jpg|center|173x173px]]
|
|[[దస్త్రం:Sharad_Pawar,_Minister_of_AgricultureCrop.jpg|center|169x169px]]
|[[దస్త్రం:No_image.png|center|150x150px]]
|
|-
! [[గోపీనాథ్ ముండే]]
! [[అనంత్ గీతే]]
! రాజు శెట్టి
! [[శరద్ పవార్]]
! [[అశోక్ చవాన్]]
|-
! ఓట్లు
| 27.6%
| 20.8%
| 9.8%
| 16.1%
| 18.3%
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | సీట్లు
| 23 (27.6%)
| 18 (20.8%)
| 1 (9.8%)
| 4 (16.1)
| 2 (18.3%) 
|-
|{{Composition bar|23|48|#FF9933}}{{Increase}} 14 
|{{Composition bar|18|48|#F26F21}}{{Increase}} 07 
|{{Composition bar|1|48|#D06767}}
|{{Composition bar|4|48|#00B2B2}}
|{{Composition bar|2|48|#00BFFF}}
|}

=== కూటమి వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! కూటమి
! సీట్లు
! సీటు మార్పు
! ఓటు భాగస్వామ్యం
|-
| [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్.డి.ఎ.]]
| 41
|{{Increase}} 21
| 51.75%
|-
| [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యు.పి.ఎ]]
| 6
|{{Decrease}} 19
| 35.02%
|}

=== ఎన్నికైన ఎంపీల జాబితా ===
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
|'''క్రమసంఖ్య'''
|'''నియోజకవర్గం'''
|'''పోలింగ్ శాతం%'''
|'''ఎన్నికైన ఎంపీ పేరు'''
| colspan=&quot;2&quot; |'''అనుబంధ పార్టీ'''
|'''మార్జిన్'''
|-
|1
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందుర్బార్ (ఎస్టీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|66.77 {{Increase}}
|}
|హీనా విజయ్‌కుమార్ గావిట్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,06,905
|-
|2
|[[ధూలే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధూలే]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58.68 {{Increase}}
|}
|సుభాష్ రాంరావ్ భామ్రే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,30,723
|-
|3
|[[జల్గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలగావ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58 {{Increase}}
|}
|ఏటి నానా పాటిల్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|3,83,525
|-
|4
|[[రావర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రావర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.48 {{Increase}}
|}
|రక్షా నిఖిల్ ఖదాసే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|3,18,068
|-
|5
|[[బుల్దానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుల్దానా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|61.35 {{decrease}}
|}
|ప్రతాపరావు గణపత్రావ్ జాదవ్
|
|[[శివసేన]]
|1,59,579
|-
|6
|[[అకోలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అకోలా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58.51 {{Increase}}
|}
|[[సంజయ్ శ్యాంరావ్ ధోత్రే]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,03,116
|-
|7
|[[అమరావతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమరావతి (ఎస్సీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.29 {{Increase}}
|}
|[[ఆనందరావు విఠోబా అడ్సుల్]]
|
|[[శివసేన]]
|1,37,932
|-
|8
|[[వార్థా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వార్ధా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|64.79 {{Increase}}
|}
|రాందాస్ తదాస్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,15,783
|-
|9
|[[రాంటెక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రామ్‌టెక్ (ఎస్సీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.64 {{Increase}}
|}
|కృపాల్ బాలాజీ తుమనే
|
|[[శివసేన]]
|1,75,791
|-
|10
|[[నాగపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగపూర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|57.12 {{Increase}}
|}
|[[నితిన్ గడ్కరి|నితిన్ గడ్కరీ]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,84,828
|-
|11
|[[బాంద్రా గొండియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భండారా-గోండియా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|72.31 {{Increase}}
|}
|నానాభౌ పటోలే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,49,254
|-
|12
|[[గడ్చిరోలి - చిమూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గడ్చిరోలి-చిమూర్ (ఎస్టీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|70.04 {{Increase}}
|}
|అశోక్ నేతే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,36,870
|-
|13
|[[చంద్రపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చంద్రపూర్]] 
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.29 {{Increase}}
|}
|[[హన్స్‌రాజ్ గంగారాం అహిర్|హన్సరాజ్ గంగారామ్ అహిర్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,36,269
|-
|14
|[[యావత్మాల్-వాషిం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|యావత్మాల్-వాషిమ్]] 
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58.87 {{Increase}}
|}
|[[భావన గవాలీ|భావన పుండ్లికరావు గావాలి]]
|
|[[శివసేన]]
|93,816
|-
|15
|[[హింగోలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హింగోలి]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|66.29 {{Increase}}
|}
|[[రాజీవ్ సాతావ్|రాజీవ్ శంకర్రావు సతవ్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|1,632
|-
|16
|[[నాందేడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాందేడ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|60.11 {{Increase}}
|}
|[[అశోక్ చవాన్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|81,455
|-
|17
|[[పర్భని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పర్భాని]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|64.44 {{Increase}}
|}
|సంజయ్ హరిభౌ జాదవ్
|
|[[శివసేన]]
|1,27,155
|-
|18
|[[జల్నా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్నా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|66.15 {{Increase}}
|}
|[[రావుసాహెబ్ దన్వే|రావుసాహెబ్ దాదారావు దాన్వే]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,06,798
|-
|19
|[[ఔరంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఔరంగాబాద్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|61.85 {{Increase}}
|}
|చంద్రకాంత్ ఖైరే
|
|[[శివసేన]]
|1,62,000
|-
|20
|[[దిండోరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డిండోరి (ఎస్టీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.41 {{Increase}}
|}
|హరిశ్చంద్ర చవాన్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,47,619
|-
|21
|[[నాసిక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాసిక్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58.83 {{Increase}}
|}
|హేమంత్ తుకారాం గాడ్సే
|
|[[శివసేన]]
|1,87,336
|-
|22
|[[పాల్ఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాల్ఘర్ (ఎస్టీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.91 {{Increase}}
|}
|చింతామన్ ఎన్. వంగా
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,39,520
|-
|23
|[[భివాండి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భివాండి]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|51.62 {{Increase}}
|}
|కపిల్ మోరేశ్వర్ పాటిల్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,09,450
|-
|24
|[[కళ్యాణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కళ్యాణ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|42.94 {{Increase}}
|}
|[[శ్రీకాంత్ షిండే|శ్రీకాంత్ ఏక్నాథ్ షిండే]]
|
|[[శివసేన]]
|2,50,749
|-
|25
|[[థానే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|థానే]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|50.87 {{Increase}}
|}
|రాజన్ విచారే
|
|[[శివసేన]]
|2,81,299
|-
|26
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|53.07 {{Increase}}
|}
|గోపాల్ చినయ్య శెట్టి
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|4,46,582
|-
|27
|[[ముంబై నార్త్ వెస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ వెస్ట్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|50.57 {{Increase}}
|}
|గజానన్ కీర్తికర్
|
|[[శివసేన]]
|1,83,028
|-
|28
|[[ముంబై నార్త్ ఈస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|51.7 {{Increase}}
|}
|కిరీట్ సోమయ్య
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|3,17,122
|-
|29
|[[ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|48.67 {{Increase}}
|}
|[[పూనం మహాజన్|పూనమ్ మహాజన్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,86,771
|-
|30
|[[ముంబై సౌత్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|53.09 {{Increase}}
|}
|రాహుల్ షెవాలే
|
|[[శివసేన]]
|1,38,342
|-
|31
|[[ముంబై సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|52.49 {{Increase}}
|}
|[[అరవింద్ సావంత్]]
|
|[[శివసేన]]
|1,28,148
|-
|32
|[[రాయ్‌గడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (మహారాష్ట్ర)|రాయగడ]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|64.47 {{Increase}}
|}
|[[అనంత్ గీతే]]
|
|[[శివసేన]]
|2,110
|-
|33
|[[మావల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మావల్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|60.11 {{Increase}}
|}
|శ్రీరంగ్ చందు బర్నే
|
|[[శివసేన]]
|1,57,397
|-
|34
|[[పూణే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పూణే]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|54.14 {{Increase}}
|}
|అనిల్ శిరోల్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|3,15,769
|-
|35
|[[బారామతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారామతి]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|58.83 {{Increase}}
|}
|[[సుప్రియా సూలే]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|69,719
|-
|36
|[[షిరూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిరూర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|59.73 {{Increase}}
|}
|అధల్‌రావు శివాజీ దత్తాత్రే
|
|[[శివసేన]]
|3,01,814
|-
|37
|[[అహ్మద్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మద్‌నగర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.33 {{Increase}}
|}
|దిలీప్‌కుమార్ మన్సుఖ్లాల్ గాంధీ
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,09,122
|-
|38
|[[షిర్డీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిర్డీ (ఎస్సీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.8 {{Increase}}
|}
|సదాశివ లోఖండే
|
|[[శివసేన]]
|1,99,922
|-
|39
|[[బీడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీడు]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|68.75 {{Increase}}
|}
|[[గోపీనాథ్ ముండే]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,36,454
|-
|40
|[[ఉస్మానాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉస్మానాబాద్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.65 {{Increase}}
|}
|రవీంద్ర గైక్వాడ్
|
|[[శివసేన]]
|2,34,325
|-
|41
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్ (ఎస్సీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.69 {{Increase}}
|}
|సునీల్ బలిరామ్ గైక్వాడ్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,53,395
|-
|42
|[[షోలాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షోలాపూర్ (ఎస్సీ)]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|55.88 {{Increase}}
|}
|శరద్ బన్సోడే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|1,49,674
|-
|43
|[[మధా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధ]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|62.53 {{Increase}}
|}
|విజయసింహ శంకర్‌రావు మోహితే-పాటిల్
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|25,344
|-
|44
|[[సాంగ్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సాంగ్లీ]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|63.52 {{Increase}}
|}
|సంజయ్కాక పాటిల్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|2,39,292
|-
|45
|[[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|56.79 {{Increase}}
|}
|ఉదయన్‌రాజే భోంస్లే
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|3,66,594
|-
|46
|[[రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|65.56 {{Increase}}
|}
|వినాయక్ రౌత్
|
|[[శివసేన]]
|1,50,051
|-
|47
|[[కొల్హాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొల్హాపూర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|71.72 {{Increase}}
|}
|[[ధనంజయ్ మహాదిక్|ధనంజయ్ భీమ్‌రావ్ మహాదిక్]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|33,259
|-
|48
|[[హత్కనాంగ్లే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్కనాంగిల్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|73 {{Increase}}
|}
|రాజు శెట్టి
|
|స్వాభిమాని పక్షం
|1,77,810
|}

=== ప్రాంతాల వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |'''క్రమసంఖ్య'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''నియోజకవర్గం'''
| colspan=&quot;2&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|'''ఎన్డీఏ''']]
| colspan=&quot;2&quot; |[[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|'''యు.పి.ఎ''']]
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#CCCCCC&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |'''పార్టీ'''
| colspan=&quot;2&quot; |'''పార్టీ'''
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''ఉత్తర మహారాష్ట్ర'''
|-
|1
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందుర్బార్ (ఎస్టీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|2
|[[ధూలే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధూలే]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|3
|[[జల్గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలగావ్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|4
|[[రావర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రావర్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|5
|[[దిండోరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డిండోరి (ఎస్టీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|6
|[[నాసిక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాసిక్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''విదర్భ'''
|-
|7
|[[బుల్దానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుల్దానా]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|8
|[[అకోలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అకోలా]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|9
|[[అమరావతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమరావతి (ఎస్సీ)]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|10
|[[వార్థా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వార్ధా]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|11
|[[రాంటెక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రామ్‌టెక్ (ఎస్సీ)]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|12
|[[నాగపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగపూర్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|13
|[[బాంద్రా గొండియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భండారా-గోండియా]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|14
|[[గడ్చిరోలి - చిమూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గడ్చిరోలి-చిమూర్ (ఎస్టీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|15
|[[చంద్రపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చంద్రపూర్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|16
|[[యావత్మాల్-వాషిం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|యావత్మాల్-వాషిమ్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''మరాఠ్వాడా'''
|-
|17
|[[హింగోలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హింగోలి]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|18
|[[నాందేడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాందేడ్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|19
|[[పర్భని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పర్భాని]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|20
|[[జల్నా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్నా]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|21
|[[ఔరంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఔరంగాబాద్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|22
|[[బీడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీడు]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|23
|[[ఉస్మానాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉస్మానాబాద్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|24
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్ (ఎస్సీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''థానే'''
|-
|25
|[[పాల్ఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాల్ఘర్ (ఎస్టీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|బహుజన్ వికాస్ ఆఘడి
|-
|26
|[[భివాండి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భివాండి]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|27
|[[కళ్యాణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కళ్యాణ్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|28
|[[థానే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|థానే]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''ముంబై'''
|-
|29
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|30
|[[ముంబై నార్త్ వెస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ వెస్ట్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|31
|[[ముంబై నార్త్ ఈస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|32
|[[ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|33
|[[ముంబై సౌత్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|34
|[[ముంబై సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''కొంకణ్'''
|-
|35
|[[రాయ్‌గడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (మహారాష్ట్ర)|రాయగడ]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|36
|[[రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |'''పశ్చిమ మహారాష్ట్ర'''
|-
|37
|[[మావల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మావల్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|38
|[[పూణే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పూణే]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|39
|[[బారామతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారామతి]]
|
|రాష్ట్రీయ సమాజ పక్ష
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|40
|[[షిరూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిరూర్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|41
|[[అహ్మద్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మద్‌నగర్]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|42
|[[షిర్డీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిర్డీ (ఎస్సీ)]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|43
|[[షోలాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షోలాపూర్ (ఎస్సీ)]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|44
|[[మధా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధ]]
|
|స్వాభిమాని పక్షం
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|45
|[[సాంగ్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సాంగ్లీ]]
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|46
|[[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]]
|
|రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే)
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|47
|[[కొల్హాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొల్హాపూర్]]
|
|[[శివసేన]]
|
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
|48
|[[హత్కనాంగ్లే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్కనాంగిల్]]
|
|స్వాభిమాని పక్షం
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|}

=== గెలిచిన అభ్యర్థులు పోల్ చేసిన మొత్తం ఓట్లు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ప్రాంతం
! rowspan=&quot;2&quot; | మొత్తం సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[శివసేన]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; | పోల్ చేసిన ఓట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | పోల్ చేసిన ఓట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | పోల్ చేసిన ఓట్లు
! colspan=&quot;2&quot; | పోల్ చేసిన ఓట్లు
|-
| పశ్చిమ మహారాష్ట్ర
| 11
| 40,53,452
|{{Increase}} 32,66,299
| 20,22,151
|{{Increase}} 05,18,453
| '''43,83,145'''
|{{Increase}} 19,12,945
| 00
|{{Decrease}} 22,56,578
|-
| విదర్భ
| 10
| '''64,11,062'''
|{{Increase}} 47,72,539
| 40,65,952
|{{Increase}} 16,38,920
| 00
|{{Decrease}} 10,30,995
| 00
|{{Decrease}} 31,28,402
|-
| మరాఠ్వాడా
| 8
| '''32,68,643'''
|{{Increase}} 17,89,801
| 32,63,317
|{{Increase}} 09,76,644
| 00
|{{Decrease}} 09,24,810
| 20,64,514
|{{Increase}} 04,60,079
|-
| థానే+కొంకణ్
| 7
| 24,53,682
|{{Increase}} 24,53,682
| '''37,62,407'''
|{{Increase}} 17,29,772
| 00
|{{Decrease}} 07,49,910
| 00
|{{Decrease}} 13,04,035
|-
| ముంబై
| 6
| '''26,53,615'''
|{{Increase}} 26,53,615
| 24,45,292
|{{Increase}} 24,45,292
| 00
|{{Decrease}} 06,67,955
| 00
|{{Decrease}} 32,97,464
|-
| ఉత్తర మహారాష్ట్ర
| 6
| '''43,46,923'''
|{{Increase}} 22,99,609
| 09,37,405
|{{Increase}} 09,37,405
| 00
|{{Decrease}} 06,56,930
| 00
|{{Decrease}} 07,66,408
|-
! '''మొత్తం'''&lt;ref name=&quot;:02&quot;/&gt;
! '''48'''
! 2,31,87,377
!{{Increase}} 1,72,35,545
! 1,64,96,524
!{{Increase}} 82,46,486
! '''43,83,145'''
!{{Decrease}} 24,45,292
! 20,64,514
!{{Decrease}} 1,02,92,808
|}

=== పశ్చిమ మహారాష్ట్ర ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[పూణే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పూణే]]
| అనిల్ శిరోల్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 2.
| [[షోలాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షోలాపూర్]] (ఎస్సీ)
| శరద్ బన్సోడే
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 3.
| [[సాంగ్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సాంగ్లీ]]
| సంజయ్కాక పాటిల్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 4.
| [[బారామతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారామతి]]
| [[సుప్రియా సూలే]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| 5.
| [[మధా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధ]]
| విజయసింహ శంకర్‌రావు మోహితే-పాటిల్
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| 6.
| [[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]]
| ఉదయన్‌రాజే భోంస్లే
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| 7.
| [[మావల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మావల్]]
| శ్రీరంగ్ చందు బర్నే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 8.
| [[షిరూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిరూర్]]
| అధల్‌రావు శివాజీ దత్తాత్రే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
|[[శివసేన]]
|-
| 9.
| [[అహ్మద్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మద్‌నగర్]]
| దిలీప్‌కుమార్ మన్సుఖ్లాల్ గాంధీ
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 10.
| [[కొల్హాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొల్హాపూర్]]
| [[ధనంజయ్ మహాదిక్|ధనంజయ్ భీమ్‌రావ్ మహాదిక్]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|-
| 11.
| [[హత్కనాంగ్లే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్కనాంగిల్]]
| రాజు శెట్టి
| style=&quot;background-color: {{party color|Swabhimani Paksha}}&quot; |
|స్వాభిమాని పక్షం
|}

=== విదర్భ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[వార్థా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వార్ధా]]
| రాందాస్ తదాస్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 2.
| [[రాంటెక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రామ్‌టెక్]] (ఎస్సీ)
| కృపాల్ బాలాజీ తుమనే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 3.
| [[నాగపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగపూర్]]
| [[నితిన్ గడ్కరి|నితిన్ గడ్కరీ]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 4.
| [[గడ్చిరోలి - చిమూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గడ్చిరోలి-చిమూర్]] (ఎస్టీ)
| అశోక్ నేతే
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 5.
| [[బాంద్రా గొండియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భండారా-గోండియా]]
| నానాభౌ పటోలే
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 6.
| [[బుల్దానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుల్దానా]]
| [[ప్రతాపరావు గణపత్రావ్ జాదవ్]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 7.
| [[అమరావతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమరావతి]] (ఎస్సీ)
| ఆనందరావు విఠోబా అడ్సుల్
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 8.
| [[యావత్మాల్-వాషిం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|యావత్మాల్-వాషిమ్]]
| [[భావన గవాలీ|భావన పుండ్లికరావు గావాలి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
|[[శివసేన]]
|-
| 9.
| [[అకోలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అకోలా]]
| [[సంజయ్ శ్యాంరావ్ ధోత్రే]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 10.
| [[చంద్రపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చంద్రపూర్]]
| [[హన్స్‌రాజ్ గంగారాం అహిర్|హన్సరాజ్ గంగారామ్ అహిర్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|}

=== మరాఠ్వాడా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[నాందేడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాందేడ్]]
| [[అశోక్ చవాన్]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| 2.
| [[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]] (ఎస్సీ)
| సునీల్ బలిరామ్ గైక్వాడ్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 3.
| [[ఉస్మానాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉస్మానాబాద్]]
| రవీంద్ర గైక్వాడ్
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 4.
| [[హింగోలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హింగోలి]]
| [[రాజీవ్ సాతావ్|రాజీవ్ శంకర్రావు సతవ్]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot; |
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| 5.
| [[పర్భని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పర్భాని]]
| సంజయ్ హరిభౌ జాదవ్
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 6.
| [[ఔరంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఔరంగాబాద్]]
| చంద్రకాంత్ ఖైరే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 7.
| [[జల్నా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్నా]]
| [[రావుసాహెబ్ దన్వే|రావుసాహెబ్ దాదారావు దాన్వే]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 8.
| [[బీడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీడు]]
| [[గోపీనాథ్ ముండే]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|}

=== థానే+కొంకణ్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[భివాండి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భివాండి]]
| కపిల్ మోరేశ్వర్ పాటిల్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 2.
| [[రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్]]
| వినాయక్ రౌత్
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 3.
| [[థానే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|థానే]]
| రాజన్ విచారే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 4.
| [[కళ్యాణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కళ్యాణ్]]
| [[శ్రీకాంత్ షిండే|శ్రీకాంత్ ఏక్నాథ్ షిండే]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 5.
| [[రాయ్‌గడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (మహారాష్ట్ర)|రాయగడ]]
| [[అనంత్ గీతే]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 7.
| [[పాల్ఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాల్ఘర్]] (ఎస్టీ)
| చింతామన్ ఎన్. వంగా
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|}

=== ముంబై ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
| గోపాల్ చినయ్య శెట్టి
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 2.
| [[ముంబై నార్త్ వెస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ వెస్ట్]]
| గజానన్ కీర్తికర్
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 3.
| [[ముంబై నార్త్ ఈస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్]]
| కిరీట్ సోమయ్య
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 4.
| [[ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్]]
| [[పూనం మహాజన్|పూనమ్ మహాజన్]]
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 5.
| [[ముంబై సౌత్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్]]
| రాహుల్ షెవాలే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 6.
| [[ముంబై సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్]]
| [[అరవింద్ సావంత్]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|}

=== ఉత్తర మహారాష్ట్ర ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!క్రమసంఖ్య
! align=&quot;left&quot; style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; valign=&quot;top&quot; | నియోజకవర్గం
!ఎన్నికైన ఎంపీ
! colspan=&quot;2&quot; |అనుబంధ పార్టీ
|-
| 1.
| [[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందుర్బార్]] (ఎస్టీ)
| హీనా విజయ్‌కుమార్ గావిట్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 2.
| [[ధూలే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధూలే]]
| సుభాష్ రాంరావ్ భామ్రే
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 3.
| [[జల్గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలగావ్]]
| ఏటి నానా పాటిల్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 4.
| [[రావర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రావర్]]
| రక్షా నిఖిల్ ఖదాసే
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
| 5.
| [[నాసిక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాసిక్]]
| హేమంత్ తుకారాం గాడ్సే
| style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot; |
| [[శివసేన]]
|-
| 6.
| [[దిండోరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దిండోరి]] (ఎస్టీ)
| హరిశ్చంద్ర చవాన్
| style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}{{మహారాష్ట్ర ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:మహారాష్ట్రలో జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>sk9dzuu29e4kcmrwpp6cede915qjj7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కేరళలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>402833</id>
    <revision>
      <id>4601671</id>
      <parentid>4456571</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:31:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129981" sha1="eo77gs748ejkzvt8ytv6bpfk35p918e" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name = కేరళలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| country = India
| type = parliamentary
| ongoing = no
| previous_election = కేరళలో 2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు 
| previous_year = 2009
| next_election = 
| next_year = [[కేరళలో 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]]
| election_date = 2014 ఏప్రిల్–మే
| seats_for_election = 20 సీట్లు
| turnout = 73.89% ({{increase}}0.51%)
&lt;!-- UDF --&gt;| image1 = 
| party1 = Indian National Congress
| alliance1 = United Democratic Front (Kerala)
| seats1 = 8
| last_election1 = 13
| seat_change1 = {{decrease}}5
| percentage1 = 31.10%

&lt;!-- LDF --&gt;| image2 = [[File:CPI(M) election symbol - Hammer Sickle and Star.svg|100px]]
| party2 = Communist Party of India (Marxist)
| alliance2 = [[Left Democratic Front|LDF]]
| seats2 = 7
| last_election2 = 4
| seat_change2 = {{increase}} 3
| percentage2 = 21.59%

&lt;!-- BJP --&gt;| image3 = [[File:Lotos flower symbol.svg|100px]]
| party3 = Bharatiya Janata Party
| alliance3 = National Democratic Alliance (India)
| seats3 = 0
| last_election3 = 0
| seat_change3 = {{nochange}}
| percentage3 = 10.83%
| map_image = Kerala Constituency wise Loksabha Results 2014.svg
| map_size = 200px
| map_caption = [[Kerala]] Constituency wise result for Loksabha 2014
| title = 
| posttitle = 
| before_election = 
| before_party = UPA
| after_election = 
| after_party = 
| image4 = [[File:CPI symbol.svg|100px]]
| alliance4 = [[Left Democratic Front|LDF]]
| last_election4 = 0
| seats4 = 1
| seat_change4 = {{increase}}1
| percentage4 = 7.59%
| party4 = Communist Party of India
| image5 = File:Indian Election Symbol Lader.svg
| party5 = Indian Union Muslim League
| alliance5 = United Democratic Front (Kerala)
| last_election5 = 2
| seats5 = 2
| seat_change5 = {{nochange}}
}}

[[కేరళ|కేరళలో]] 2014లో రాష్ట్రంలోని ఇరవై లోక్‌సభ స్థానాలకు [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]] జరిగాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Elections 2014: Notification for second, third phases of Lok Sabha polls|url=https://www.ndtv.com/elections-news/elections-2014-notification-for-second-third-phases-of-lok-sabha-polls-554010|website=NDTV.com}}&lt;/ref&gt; ఎన్నికల కోసం కేరళ మొత్తం ఓటర్ల సంఖ్య 2,42,51,937 కాగా 73.89% మంది ఓటర్లు తమ హక్కును వినియోగించుకున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=General Election to HPC - 2014: Voter Turnout (Final)|url=http://www.ceo.kerala.gov.in/pdf/generalelection2014/VTGE2014.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220630013937/http://ceo.kerala.gov.in/pdf/generalelection2014/VTGE2014.pdf|archive-date=30 June 2022|website=Chief Electoral Officer, Kerala}}&lt;/ref&gt; ఎన్నికల ఫలితాలు 2014 మే 16న ప్రకటించబడ్డాయి.
[[దస్త్రం:UPA_Seat_Sharing_in_Kerala,_2014.png|thumb|కేరళలో యూడీఎఫ్ సీటు పంచుకుంది]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:4px;&quot; |క్రమసంఖ్య
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:300px;&quot; | పార్టీ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:80px;&quot; | ఎన్నికల చిహ్నం
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:60px;&quot; | పోటీ చేసిన సీట్లు
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian National Congress}};color:white&quot; | 1.
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Hand_INC.svg|100x100px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 15
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Indian Union Muslim League}};color:white&quot; | 2.
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Lader.svg|118x118px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 2
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Mani)}};color:white&quot; | 3.
| కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Two_Leaves.svg|100x100px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Socialist Janata (Democratic)}};color:white&quot; | 4.
| సోషలిస్ట్ జనతా (డెమోక్రటిక్)
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}};color:white&quot; | 5.
| రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Spade_and_Stoker.png|100x100px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|}

=== లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:4px;&quot; |క్రమసంఖ్య
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:300px;&quot; | పార్టీ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:80px;&quot; | ఎన్నికల చిహ్నం
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:60px;&quot; | పోటీ చేసిన సీట్లు
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India (Marxist)}};color:white&quot; | 1.
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:CPI(M)_election_symbol_-_Hammer_Sickle_and_Star.svg|80x80px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 15 {{Efn|It includes five [[Independent (politician)|Independent]] candidates contesting on [[CPI(M)]] symbol}}
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Communist Party of India}};color:white&quot; | 2.
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:CPI_symbol.svg|80x80px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 4
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Janata Dal (Secular)}};color:white&quot; | 3.
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|}

=== జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి ===
[[దస్త్రం:2014_general_elections_Kerala_NDA_seat_sharing.png|thumb|కేరళలో ఎన్డీయే సీట్ల పంపకం]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:4px;&quot; |క్రమసంఖ్య
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:300px;&quot; | పార్టీ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:80px;&quot; | ఎన్నికల చిహ్నం
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width:60px;&quot; | పోటీ చేసిన సీట్లు
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Bharatiya Janata Party}};color:white&quot; | 1.
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Lotos_flower_symbol.svg|100x100px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 18
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Kerala Congress (Nationalist)}};color:white&quot; | 2.
| కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్)
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Auto_Rickshaw_Election_Symbol.jpg|50x50px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|- style=&quot;height: 45px;&quot;
| style=&quot;text-align:center; background:{{party color|Revolutionary_Socialist_Party_(Bolshevik)}};color:white&quot; | 3.
| రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ కేరళ (బోల్షెవిక్)
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[దస్త్రం:Gas_Cylinder_Election_Symbol.jpg|50x50px]]
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 1
|}

== ఒపీనియన్ పోల్స్ ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:80%;line-height:20px;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100px&quot; |నిర్వహించబడిన నెల
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;10px&quot; | మూలాలు
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;180px&quot; | పోలింగ్ సంస్థ/ఏజెన్సీ
! rowspan=&quot;2&quot; class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;140px&quot; | నమూనా పరిమాణం 
| bgcolor=&quot;{{party color|United Progressive Alliance}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Left Democratic Front (Kerala)}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|National Democratic Alliance (India)}}&quot; |
| style=&quot;background:#FFFF00;&quot; |
|-
! class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;90px&quot; | యు.డి.ఎఫ్
! class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;90px&quot; | ఎల్‌డిఎఫ్
! class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;70px&quot; | [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్డీఏ]]
! class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;70px&quot; | ఇతరులు
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2013 ఆగస్టు-అక్టోబరు
! &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Congress 102, BJP 162; UPA 117, NDA 186: C-Voter Poll|url=http://blogs.outlookindia.com/default.aspx?ddm=10&amp;pid=3061&amp;eid=31|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131016180408/http://blogs.outlookindia.com/default.aspx?ddm=10&amp;pid=3061&amp;eid=31|archive-date=16 October 2013|access-date=17 October 2013|publisher=Outlook}}&lt;/ref&gt;
! ఔట్‌లుక్ -సీఓటర్
! 24,284
! 7
! 13
! 0
! 0
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2014 జనవరి-ఫిబ్రవరి
! &lt;ref&gt;{{Cite web|title=India TV-C Voter projection: Big gains for BJP in UP, Bihar; NDA may be 45 short of magic mark|url=http://www.indiatvnews.com/politics/national/india-tv-c-voter-projection-big-gains-for-bjp-in-up-bihar-nda--14864.html?page=17|access-date=13 February 2013|publisher=Indiatv}}&lt;/ref&gt;
! టైమ్స్ నౌ - ఇండియా టీవీ-సీఓటర్
! 14,000
! 10
! 9
! 1
! 0
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2014 ఫిబ్రవరి
! &lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|title=The Final Word – India's biggest opinion poll|url=http://www.ndtv.com/elections/live-blog/show/battleground-2014-watch-analysis-with-prannoy-roy-503969?q_id=24|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;
! [[ఎన్డీటీవీ]] - హంస రీసెర్చ్
! 46,571
! 13
! 7
! 0
! 0
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2014 మార్చి
! &lt;ref name=&quot;auto&quot; /&gt;
! [[ఎన్డీటీవీ]] - హంస రీసెర్చ్
! 46,571
! 9
! 11
! 0
! 0
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2014 మార్చి-ఏప్రిల్
! &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://ibnlive.in.com/news/kerala-poll-tracker-udf-ahead-with-1117-seats-ldf-48/461868-62-126.html|title=Kerala poll tracker: UDF ahead with 11–17 seats, LDF 4–8|date=1 April 2014|work=CNN-IBN|access-date=2 April 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140403204951/http://ibnlive.in.com/news/kerala-poll-tracker-udf-ahead-with-1117-seats-ldf-48/461868-62-126.html|archive-date=3 April 2014}}&lt;/ref&gt;
! సిఎన్ఎన్-ఐబిఎన్ -లోకినీతి- సిఎస్డిఎస్
! 607
! 11–17
! 4–8
! 0
! 0
|- class=&quot;hintergrundfarbe2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! 2014 ఏప్రిల్
! &lt;ref&gt;{{Cite web|date=14 April 2014|title=The Final Word – India's biggest opinion poll|url=http://www.ndtv.com/elections/live-blog/show/ndtv-s-opinion-poll-latest-all-india-forecast-508454|access-date=15 April 2014|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;
! [[ఎన్డీటీవీ]] - హంస రీసెర్చ్
! 24,000
! 8
! 12
! 0
! 0
|}

== ఫలితాలు ==

=== ఫలితాల సారాంశం ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:300px; height:50px&quot;
![[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యు.డి.ఎఫ్]]
! ఎల్‌డిఎఫ్
! [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్డీఏ]]
! ఇతరులు
|-
| style=&quot;background:{{party color|United_Democratic_Front_(India)}}; width:30%&quot; | 12
| style=&quot;background:{{party color|Communist_Party_of_India_(Marxist)}}; width:30%&quot; | 8
| style=&quot;background:{{party color|Bharatiya Janata Party}}; width:30%&quot; | 0
| style=&quot;width:30%&quot; | 0
|}
{| style=&quot;width:88%; text-align:center;&quot;
|+
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:{{party color|United_Democratic_Front_(India)}}&quot; | '''యు.డి.ఎఫ్'''
|
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:Red&quot; | '''ఎల్‌డిఎఫ్'''
|- style=&quot;color:white;&quot;
| style=&quot;background:aqua; width:40%;&quot; | '''8'''
| style=&quot;background:green; width:10%;&quot; | '''2'''
| style=&quot;background:{{party color|Kerala Congress (Mani)}}; width:5%;&quot; | '''1'''
| style=&quot;background:{{party color|Revolutionary_Socialist_Party_(India)}}; width:5%;&quot; | '''1'''
| style=&quot;background:#ffffff; width:1%;&quot; |
| style=&quot;background:red; width:25;&quot; | '''5'''
| style=&quot;background:red; width:5%;&quot; | '''1'''
| style=&quot;background:#A2A2A2; width:10%;&quot; | '''2'''
|-
| style=&quot;color:aqua;&quot; | '''INC'''
| style=&quot;color:green;&quot; | '''IUML'''
| style=&quot;color:{{party color|Kerala Congress (Mani)}};&quot; | '''కెసి(ఎం)'''
| style=&quot;color:{{party color|Revolutionary_Socialist_Party_(India)}};&quot; | '''RSP'''
| style=&quot;color:#ffffff;&quot; |
| style=&quot;color:red;&quot; | '''సీపీఐ(ఎం)'''
| style=&quot;color:red;&quot; | '''సిపిఐ'''
| style=&quot;color:#A2A2A2;&quot; | '''IND'''
|}

===పార్టీల వారీగా సవివరమైన ఫలితాలు===
{{election table|sortable=yes|title=[[కేరళ]]లో [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల]] పార్టీల వారీగా వివరాలు}}
|- style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;
! align=left valign=bottom rowspan=2 colspan=2|పార్టీ !! align=left valign=bottom rowspan=2 colspan=2|కూటమి !! align=left valign=bottom rowspan=2|పార్టీ !! align=center colspan=3|అభ్యర్థులు !! align=center colspan=3|ఓట్లు !! align=center colspan=3|సీట్లు
|- style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot;
! align=center|సంఖ్య !! align=center|+/- !! align=center|% !! align=center|సంఖ్య !! align=center|% !! align=center|+/- !! align=center|సంఖ్య !! align=center|+/- !! align=center|%
|-
| bgcolor={{party color|Indian National Congress}}| || align=left|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]] || bgcolor={{party color|United_Democratic_Front_(India)}}| || align=left|యూడీఎఫ్ || align=left|కాంగ్రెస్|| 15 || || 75% || 5,590,285 || 31.10% || || '''8''' || {{decrease}}5 || 40%
|-
| bgcolor={{party color|Communist Party of India (Marxist)}}| || align=left|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]] || bgcolor={{party color|Left Front (India)}}| || align=left|ఎల్డీఎఫ్ || align=left|సిపిఐ(ఎం) || 10 || || 50% || 3,880,655 || 21.59% || || '''5''' || {{increase}}1 || 25%
|-
| bgcolor={{party color|Communist Party of India (Marxist)}}| || align=left|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]] స్వతంత్రులు|| bgcolor={{party color|Left Front (India)}}| || align=left|ఎల్డీఎఫ్ || align=left|స్వతంత్ర || 6 || || 25% || 1,662,997 || 9.25% || || '''2''' || {{increase}}2 || 10%
|-
| bgcolor={{party color|Indian Union Muslim League}}| || align=left|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]] || bgcolor={{party color|United_Democratic_Front_(India)}}| || align=left|యూడీఎఫ్ || align=left|ఐయుఎంఎల్ || 2 || {{steady}} || 10% || 816,226 || 4.54% || || '''2''' || {{nochange}} || 10%
|-
| bgcolor={{party color|Communist Party of India}}| || align=left|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)]] || bgcolor={{party color|Left Front (India)}}| || align=left|ఎల్డీఎఫ్ || align=left|సిపిఐ || 4 || || 20% || 1,364,010 || 7.59% || || '''1''' || {{increase}}1 || 5%
|-
| bgcolor={{party color|Kerala Congress}}| || align=left|కేరళ కాంగ్రెస్ || bgcolor={{party color|United_Democratic_Front_(India)}}| || align=left|యూడీఎఫ్ || align=left|కేరళ కాంగ్రెస్ || 1 || {{steady}} || 5% || 424,194 || 2.36% || || '''1''' || {{nochange}} || 5%
|-
| bgcolor={{party color|Revolutionary Socialist Party (India)}}| || align=left|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ (భారతదేశం) || bgcolor={{party color|United_Democratic_Front_(India)}}| || align=left|యూడీఎఫ్ || align=left|ఆర్ఎస్పీ || 1 || {{steady}} || 5% || 408,528 || 2.27% || || '''1''' || {{increase}}1 || 5%
|-
| bgcolor={{party color|Bharatiya Janata Party}}| || align=left|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]] || bgcolor={{party color|National Democratic Alliance (India)}}| || align=left|[[National Democratic Alliance (India)|ఎన్డీఏ]] || align=left|బిజేపి || 18 || || 90% || 1,856,750 || 10.33% || || '''0''' || {{steady}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Socialist Janata (Democratic)}}| || align=left|సోషలిస్ట్ జనతా (డెమోక్రటిక్) || bgcolor={{party color|United_Democratic_Front_(India)}}| || align=left|యూడీఎఫ్ || align=left|ఎస్జేడి || 1 || కొత్త || 5% || 307,597 || 1.71% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Janata Dal (Secular)}}| || align=left|[[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)]] || bgcolor={{party color|Left Front (India)}}| || align=left|ఎల్డీఎఫ్ || align=left|జెడి(ఎస్) || 1 || || 5% || 303,595 || 1.69% || || '''0''' || {{steady}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Social Democratic Party of India}}| || align=left|సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా || || || align=left|ఎస్డీపిఐ || 20 || కొత్త || 100% || 273,847 || 1.52% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Aam Aadmi Party}}| || align=left|[[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ]] || || || align=left|ఆప్ || 15 || కొత్త || 75% || 256,662 || 1.43% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Bahujan Samaj Party}}| || align=left|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]] || || || align=left|బిఎస్పీ || 20 || || 100% || 71,362 || 0.40% || || '''0''' || || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Welfare Party of India}}| || align=left|వెల్ఫేర్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా || || || align=left|డబ్ల్యూపిఐ || 5 || కొత్త || 25% || 68,332 || 0.38% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Independent (politician)}}| || align=left|కేరళ కాంగ్రెస్ (నేషనలిస్ట్) || bgcolor={{party color|National Democratic Alliance (India)}}| || align=left|[[National Democratic Alliance (India)|ఎన్డీఏ]] || align=left|కేరళ కాంగ్రెస్ || 1 || || 5% || 44,357 || 0.25% || || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Revolutionary Socialist Party (Bolshevik)}}| || align=left|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ కేరళ (బోల్షెవిక్) || bgcolor={{party color|National Democratic Alliance (India)}}| || align=left|[[National Democratic Alliance (India)|ఎన్డీఏ]] || align=left|ఆర్ఎస్పీ (బి) || 1 || || 5% || 43,051 || 0.24% || || '''0''' || || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Socialist Unity Centre of India (Communist)}}| || align=left|సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (కమ్యూనిస్ట్) || || || align=left|ఎస్యూసిఐ(సి) || 5 || || 25% || 18,128 || 0.10% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Communist Party of India (Marxist-Leninist) Red Star}}| || align=left|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) రెడ్ స్టార్ || || || align=left|సిపిఐ(ఎంఎల్)ఆర్ఎస్ || 8 || కొత్త || 40% || 11,070 || 0.06% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Shiv Sena}}| || align=left|[[శివసేన]] || || || align=left|ఎస్.హెచ్.ఎస్. || 4 || || 20% || 10,181 || 0.06% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Independent (politician)}}| || align=left|సోషలిస్ట్ రిపబ్లికన్ పార్టీ (ఇండియా) || || || align=left|ఎస్ఆర్పీ || 2 || || 10% || 6,512 || 0.04% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|All India Trinamool Congress}}| || align=left|తృణమూల్ కాంగ్రెస్ || || || align=left|ఏఐటిసి || 5 || || 25% || 4,299 || 0.02% || || '''0''' || || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Janata Dal (United)}}| || align=left|జనతాదళ్ (యునైటెడ్) || || || align=left|జెడి(యు) || 3 || || 15% || 3,865 || 0.02% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Rashtriya Janata Dal}}| || align=left|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్ || || || align=left|ఆర్జేడి || 1 || || 5% || 1,376 || 0.01% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Republican Party of India (A)}}| || align=left|రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే) || || || align=left|ఆర్పిఐ(ఎ) || 2 || || 10% || 997 || 0.01% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Social Action Party}}| || align=left|సోషల్ యాక్షన్ పార్టీ || || || align=left|ఎస్ఏపి || 1 || || 5% || 682 || 0.00% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Independent (politician)}}| || align=left|భారతీయ గాంధీయన్ పార్టీ || || || align=left|ఐజిపి|| 1 || || 5% || 546 || 0.00% || || '''0''' || || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Republican Party of India}}| || align=left|భారతీయ రిపబ్లికన్ పార్టీ || || || align=left|ఆర్పిఐ || 1 || || 5% || 292 || 0.00% || || '''0''' || {{nochange}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|Independent (politician)}}| || align=left|ఇతర [[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్రులు]] || || || align=left|స్వతంత్ర || 116 || || || 334,936 || 1.86% || || '''0''' || {{steady}} || 0.00%
|-
| bgcolor={{party color|None of the above}}| || align=left|[[నోటా]] || || || align=left|నోటా || || || || 210,561 || 1.17% || కొత్త || '''0''' || కొత్త || 0.00%
|- style=&quot;font-weight:bold&quot; class=&quot;sortbottom&quot;
| colspan=5 align=left|చెల్లుబాటైన ఓట్లు || 289 || {{increase}}72|| || 17,975,893 || 100.00% || {{steady}} || 20 || {{nochange}} || 100.00%
|- class=&quot;sortbottom&quot;
| colspan=5 align=left|తిరస్కరించబడిన ఓట్లు || || || colspan=8|
|- class=&quot;sortbottom&quot;
| colspan=5 align=left|మొత్తం పోలైన ఓట్లు || || || colspan=8|
|- class=&quot;sortbottom&quot;
| colspan=5 align=left|నమోదిత ఓటర్లు || || || || || colspan=5 align=left|
|- class=&quot;sortbottom&quot;
| colspan=14 align=left|Sources: [https://web.archive.org/web/20091025020314/http://eciresults.ap.nic.in/ Election Commission of India]
|}

=== ఎన్నికైన సభ్యులు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|'''క్రమసంఖ్య'''
|'''నియోజకవర్గం'''
|'''పోలింగ్ శాతం%'''
|'''ఎన్నికైన ఎంపీ'''
| colspan=&quot;2&quot; |'''పార్టీ'''
|'''మార్జిన్'''
|-
|1
|[[కాసరగోడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|78.41 {{Increase}}
|}
|పి కరుణాకరన్
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|6921
|-
|2
|[[కన్నూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|81.06 {{Increase}}
|}
|[[పి.కె. శ్రీమతి]]
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|6566
|-
|3
|[[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వటకార]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|81.21 {{Increase}}
|}
|[[ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్]]
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|3306
|-
|4
|[[వాయనాడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వాయనాడ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|73.25 {{Decrease}}
|}
|[[ఎం.ఐ. షానవాస్]]
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|20870
|-
|5
|[[కోజికోడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|79.77 {{Increase}}
|}
|[[ఎం.కె. రాఘవన్]]
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|16883
|-
|6
|[[మలప్పురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మలప్పురం]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|71.21 {{Decrease}}
|}
|[[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| bgcolor=&quot;#008000&quot; |
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|194739
|-
|7
|[[పొన్నాని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|73.81 {{Decrease}}
|}
|[[ఇ. టి. ముహమ్మద్ బషీర్]]
| bgcolor=&quot;#008000&quot; |
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|25410
|-
|8
|[[పాలక్కాడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|75.33 {{Increase}}
|}
|[[ఎం. బి. రాజేష్]]
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|105300
|-
|9
|[[అలత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|76.35 {{Increase}}
|}
|[[పి.కె. బిజు]]
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|37312
|-
|10
|[[త్రిసూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|72.19 {{Increase}}
|}
|సిఎన్ జయదేవన్
| bgcolor=&quot;#FF4A4A&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|38227
|-
|11
|[[చలకుడి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చాలకుడి]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|76.93 {{Increase}}
|}
|అమాయక
| bgcolor=&quot;#D3D3D3&quot; |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్ర]]
|13884
|-
|12
|[[ఎర్నాకులం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|73.58 {{Increase}}
|}
|ప్రొఫెసర్ కెవి థామస్
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|87047
|-
|13
|[[ఇడుక్కి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|70.79 {{Decrease}}
|}
|అడ్వా. జాయిస్ జార్జ్
| bgcolor=&quot;#D3D3D3&quot; |
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్ర]]
|50542
|-
|14
|[[కొట్టాయం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|71.67 {{Decrease}}
|}
|జోస్ కె. మణి
| bgcolor=&quot;#CC9900&quot; |
|కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)
|120599
|-
|15
|[[ఆలప్పుజ్హ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|78.55 {{Decrease}}
|}
|కెసి వేణుగోపాల్
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|19407
|-
|16
|[[మావేలికర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మావెలిక్కర]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|70.99 {{Increase}}
|}
|[[కొడికున్నిల్ సురేష్]]
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|32737
|-
|17
|[[పతనంతిట్ట లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పతనంతిట్ట]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|65.81 {{Increase}}
|}
|ఆంటో ఆంటోనీ
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|56191
|-
|18
|[[కొల్లాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొల్లం]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|72.1 {{Increase}}
|}
|ఎన్.కె.ప్రేమచంద్రన్
| bgcolor=&quot;#FF4A4A&quot; |
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|37649
|-
|19
|[[అట్టింగల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|68.67 {{Increase}}
|}
|డా.[[అనిరుధన్ సంపత్]]
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; |
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)]]
|69378
|-
|20
|[[తిరువనంతపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|68.63 {{Decrease}}
|}
|డాక్టర్ శశి థరూర్
| bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; |
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|15,470
|}

=== నియోజకవర్గాల వారీగా వివరణాత్మక ఫలితాలు ===
&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{Cite web|title=Chief electoral officer, Kerala|url=http://www.ceo.kerala.gov.in/loksabha-elections.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520095812/http://www.ceo.kerala.gov.in/electedmembers.html|archive-date=20 May 2014|access-date=14 May 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=స్వతంత్రiaVotes &amp;#124; స్వతంత్రia's largest election database|url=https://www.స్వతంత్రiavotes.com/www.స్వతంత్రiavotes.com/|website=స్వతంత్రiaVotes}}{{Dead link|date=మార్చి 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|క్రమసంఖ్య
|నియోజకవర్గం
|యూడీఎఫ్ అభ్యర్థి
|పార్టీ
|ఓట్లు
|%
|ఎల్‌డిఎఫ్ అభ్యర్థి
|పార్టీ
|ఓట్లు
|%
|ఎన్డీయే అభ్యర్థి
|పార్టీ
|ఓట్లు
|%
|ఇతర అభ్యర్థి
|ఓట్లు
|%
|పార్టీ
|గెలుపు కూటమి
|మార్జిన్
|-
|1
|కాసరగోడ్
|టి. సిద్ధిక్
|కాంగ్రెస్
|3,78,043
|38.80%
|పి. కరుణాకరన్
|సీపీఐ(ఎం)
|3,84,964
|39.50%
|కె. సురేంద్రన్
|బీజేపీ
|1,72,826
|17.70%
|అబ్దుల్ సలామ్ ఎన్యూ
|9,713
|1.00%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|6,921
|-
|2
|కన్నూర్
|[[కె. సుధాకరన్]]
|కాంగ్రెస్
|4,21,056
|44.50%
|పికె శ్రీమతి
|సీపీఐ(ఎం)
|4,27,622
|45.10%
|పి సి మోహనన్
|బీజేపీ
|51,636
|5.50%
|కెకె అబ్దుల్ జబ్బార్
|19,170
|2.00%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|6,566
|-
|3
|వటకార
|ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
|కాంగ్రెస్
|4,16,479
|43.40%
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|సీపీఐ(ఎం)
|4,13,173
|43.10%
|వీకే సజీవన్
|బీజేపీ
|76,313
|8.00%
|పి. కుమరన్‌కుట్టి
|17,229
|1.80%
|స్వతంత్ర
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|3,306
|-
|4
|వాయనాడ్
|ఎంఐ షానవాస్
|కాంగ్రెస్
|3,77,035
|41.20%
|సత్యన్ మొకేరి
|సిపిఐ
|3,56,165
|38.90%
|పిఆర్ రస్మిల్నాథ్
|బీజేపీ
|80,752
|8.80%
|పివి అన్వర్
|37,123
|4.10%
|ఎన్సీపి
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|20,870
|-
|5
|కోజికోడ్
|ఎంకె రాఘవన్
|కాంగ్రెస్
|3,97,615
|42.20%
|ఎ. విజయరాఘవన్
|సీపీఐ(ఎం)
|3,80,732
|40.40%
|సీకే పద్మనాభన్
|బీజేపీ
|1,15,760
|12.30%
|కెపి రతీష్
|13,934
|1.50%
|ఆఫ్
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|16,883
|-
|6
|మలప్పురం
|ఇ. అహమ్మద్
|ఐయుఎంఎల్
|4,37,723
|51.30%
|పీకే సైనాబా
|సీపీఐ(ఎం)
|2,42,984
|28.50%
|ఎన్. శ్రీప్రకాష్
|బీజేపీ
|64,705
|7.60%
|నాసరుద్దీన్
|47,853
|5.60%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|1,94,739
|-
|7
|పొన్నాని
|ఈటి ముహమ్మద్ బషీర్
|ఐయుఎంఎల్
|3,78,503
|43.40%
|వి. అబ్దురహిమాన్
|స్వతంత్ర
|3,53,093
|40.50%
|నారాయణన్
|బీజేపీ
|75,212
|8.60%
|విటి ఇక్రముల్ హక్
|26,640
|3.10%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|25,410
|-
|8
|పాలక్కాడ్
|ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
|ఎస్జే (డి)
|3,07,597
|33.80%
|ఎంబి రాజేష్
|సీపీఐ(ఎం)
|4,12,897
|45.40%
|[[శోభా సురేంద్రన్]]
|బీజేపీ
|1,36,587
|15.00%
|ఈఎస్ ఖాజా హుస్సేన్
|12,504
|1.40%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|1,05,300
|-
|9
|అలత్తూరు
|షీబా
|కాంగ్రెస్
|3,74,496
|40.40%
|పికె బిజు
|సీపీఐ(ఎం)
|4,11,808
|44.40%
|షాజుమోన్ వట్టెక్కట్టు
|బీజేపీ
|87,803
|9.50%
|కృష్ణన్ ఎరన్హిక్కల్
|7,820
|0.80%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|37,312
|-
|10
|త్రిస్సూర్
|కెపి ధనపాలన్
|కాంగ్రెస్
|3,50,982
|38.10%
|సిఎన్ జయదేవన్
|సిపిఐ
|3,89,209
|42.30%
|కెపి శ్రీశన్
|బీజేపీ
|1,02,681
|11.20%
|సారా జోసెఫ్
|44,638
|4.80%
|ఆఫ్
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|38,227
|-
|11
|చాలకుడి
|[[పి.సి. చాకో]]
|కాంగ్రెస్
|3,44,556
|39.00%
|అమాయక
|స్వతంత్ర
|3,58,440
|40.50%
|బి. గోపాలకృష్ణన్
|బీజేపీ
|92,848
|10.50%
|కెఎం నూర్దీన్
|35,189
|4.00%
|ఆఫ్
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|13,884
|-
|12
|ఎర్నాకులం
|కెవి థామస్
|కాంగ్రెస్
|3,53,841
|41.60%
|క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
|స్వతంత్ర
|2,66,794
|31.40%
|ఏఎన్ రాధాకృష్ణన్
|బీజేపీ
|99,003
|11.60%
|అనిత ప్రతాప్
|51,517
|6.10%
|ఆఫ్
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|87,047
|-
|13
|ఇడుక్కి
|[[డీన్ కురియకోస్]]
|కాంగ్రెస్
|3,31,477
|40.40%
|[[జాయిస్ జార్జ్]]
|స్వతంత్ర
|3,82,019
|46.60%
|సాబు వర్గీస్
|బీజేపీ
|50,438
|6.20%
|సిల్వి సునీల్
|11,215
|1.40%
|ఆఫ్
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|50,542
|-
|14
|కొట్టాయం
|జోస్ కె మణి
|కెసి(ఎం)
|4,24,194
|51.00%
|మాథ్యూ టి. థామస్
|జెడి (ఎస్)
|3,03,595
|36.50%
|నోబుల్ మాథ్యూ
|కెసి(ఎం)
|44,357
|5.30%
|అనిల్ ఐక్కర
|26,381
|3.20%
|ఆఫ్
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|1,20,599
|-
|15
|అలప్పుజ
|కెసి వేణుగోపాల్
|కాంగ్రెస్
|4,62,525
|46.40%
|సిబి చంద్రబాబు
|సీపీఐ(ఎం)
|4,43,118
|44.40%
|ఎవి తమరాక్షన్
|ఆర్ఎస్పీ(బి)
|43,051
|4.30%
|తులసీధరన్ పల్లికల్
|10,993
|1.10%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|19,407
|-
|16
|మావెలిక్కర
|కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
|కాంగ్రెస్
|4,02,432
|45.30%
|చెంగర సురేంద్రన్
|సిపిఐ
|3,69,695
|41.60%
|పి. సుధీర్
|బీజేపీ
|79,743
|9.00%
|జ్యోతిష్ పెరుంపులికల్
|8,946
|1.00%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|32,737
|-
|17
|పతనంతిట్ట
|ఏంటో ఆంటోని పున్నతనియిల్
|కాంగ్రెస్
|3,58,842
|41.30%
|పీలిపోస్ థామస్
|స్వతంత్ర
|3,02,651
|34.80%
|ఎంటి రమేష్
|బీజేపీ
|1,38,954
|17.40%
|పీలిపోస్
|16,493
|1.90%
|స్వతంత్ర
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|56,191
|-
|18
|కొల్లం
|ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
|ఆర్ఎస్పీ
|4,08,528
|46.50%
|ఎంఏ బేబీ
|సీపీఐ(ఎం)
|3,70,879
|42.20%
|పీఎం వేలాయుధన్
|బీజేపీ
|58,671
|6.70%
|ఎకె సలాహుద్దీన్
|12,812
|1.50%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|37,649
|-
|19
|అట్టింగల్
|బిందు కృష్ణ
|కాంగ్రెస్
|3,23,100
|37.60%
|[[అనిరుధన్ సంపత్]]
|సీపీఐ(ఎం)
|3,92,478
|45.70%
|గిరిజాకుమారి ఎస్
|బీజేపీ
|90,528
|11.20%
|ఎంకె మనోజ్ కుమార్
|11,225
|1.30%
|ఎస్.డి.పి.ఐ.
|లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|69,378
|-
|20
|తిరువనంతపురం
|శశి థరూర్
|కాంగ్రెస్
|2,97,806
|34.10%
|బెన్నెట్ అబ్రహం
|సిపిఐ
|2,48,941
|28.50%
|ఓ.రాజగోపాల్
|బీజేపీ
|2,82,336
|34.00%
|అజిత్ జాయ్
|14,153
|1.60%
|ఆఫ్
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (కేరళ)
|15,470
|}

== అసెంబ్లీ-సెగ్మెంట్ల వారీగా నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు ==
చీఫ్ ఎలక్టోరల్ ఆఫీసర్, కేరళ నుండి వచ్చిన డేటా ఆధారంగా &lt;ref name=&quot;auto1&quot;/&gt;

=== కాసరగోడ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 1
| [[మంజేశ్వర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మంజేశ్వర్]]
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52459
| 38.8%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 46631
| 34.5%
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 29433
| 21.8%
| 914
| 5828
|-
| 2
| [[కాసరగోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాసర్గోడ్]]
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54426
| 43.8%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 41236
| 33.2%
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 22827
| 18.4%
| 686
| 13190
|-
| 3
| [[ఉద్మా శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉద్మా]]
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 56291
| 40.0%
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 55456
| 39.4%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 24584
| 17.5%
| 823
| 835
|-
| 4
| [[కన్హంగాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్హంగాడ్]]
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 64669
| 43.0%
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 56954
| 37.9%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 23578
| 15.7%
| 1084
| 7715
|-
| 5
| [[త్రికరిపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రికరిపూర్]]
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 65452
| 45.4%
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 62001
| 43.0%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12990
| 9.0%
| 825
| 3451
|-
| 6
| [[పయ్యనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పయ్యన్నూరు]]
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 75167
| 54.5%
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47025
| 34.1%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12878
| 9.3%
| 896
| 28142
|-
| 7
| [[కల్లియస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కల్లియస్సేరి]]
| పి. కరుణాకరన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 71208
| 53.0%
| టి. సిద్ధిక్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48423
| 36.0%
| కె. సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10758
| 8.0%
| 855
| 22782
|}

=== కన్నూర్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 8
| [[తాలిపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తాలిపరంబ]]
| పికె శ్రీమతి
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 78922
| 51.0%
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 64703
| 41.8%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6793
| 4.4%
| 1031
| 14219
|-
| 9
| [[ఇరిక్కుర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరిక్కుర్]]
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 75083
| 54.6%
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 52928
| 38.5%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 5234
| 3.8%
| 961
| 22155
|-
| 10
| [[అజికోడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అజికోడ్]]
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 56288
| 45.6%
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 51278
| 41.5%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8780
| 7.1%
| 1181
| 5010
|-
| 11
| [[కన్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55173
| 47.7%
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 47116
| 40.7%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6829
| 5.9%
| 1032
| 8057
|-
| 12
| [[ధర్మదం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధర్మదం]]
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 72158
| 50.8%
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 57197
| 40.3%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6916
| 4.9%
| 1030
| 14961
|-
| 13
| [[మట్టనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మట్టన్నూరు]]
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 74399
| 52.1%
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 53666
| 37.6%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9695
| 6.8%
| 743
| 20733
|-
| 14
| [[పేరవూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పేరవూరు]]
| [[కె. సుధాకరన్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 57886
| 47.7%
| [[పి.కె. శ్రీమతి]]
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 49677
| 41.0%
| పిసి మోహనన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 7265
| 6.0%
| 1031
| 8209
|}

=== వడకర ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 15
| [[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 64404
| 52.2%
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 41365
| 33.5%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11780
| 9.5%
| 824
| 23039
|-
| 16
| [[కుతుపరంబ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూతుపరంబ]]
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59486
| 44.3%
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54761
| 40.8%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14774
| 11.0%
| 739
| 4725
|-
| 17
| [[వటకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడకర]]
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 57656
| 47.6%
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 42315
| 34.9%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9061
| 7.5%
| 737
| 15341
|-
| 18
| [[కుట్టియాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టియాడి]]
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 68177
| 47.4%
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 61912
| 43.0%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8087
| 5.6%
| 707
| 6265
|-
| 19
| [[నాదపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|నాదపురం]]
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 68103
| 45.2%
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 66356
| 44.0%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9107
| 6.0%
| 847
| 1747
|-
| 20
| [[కోయిలండి శాసనసభ నియోజకవర్గం|క్విలాండి]]
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 62371
| 45.3%
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 55745
| 40.5%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14093
| 10.2%
| 1215
| 6626
|-
| 21
| [[పెరంబ్రా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరంబ్రా]]
| ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 63012
| 45.0%
| ఏఎన్ షంసీర్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 61837
| 44.2%
| వీకే సజీవన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9325
| 6.7%
| 1024
| 1175
|}

=== వాయనాడ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 22
| [[మనంతవాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనంతవాడి]]
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 56285
| 44.7%
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47619
| 37.8%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12950
| 10.3%
| 1675
| 8666
|-
| 23
| [[సుల్తాన్ బతేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌బతేరి]]
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 63165
| 43.5%
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54182
| 37.3%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18918
| 13.0%
| 2081
| 8983
|-
| 24
| [[కాల్పెట్ట శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాల్పెట్ట]]
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 53383
| 41.7%
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 51503
| 40.2%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12824
| 10.0%
| 1369
| 1880
|-
| 25
| [[తిరువంబాడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువంబాడి]]
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 49349
| 43.2%
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 46964
| 41.2%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6153
| 5.4%
| 1590
| 2385
|-
| 26
| [[ఎరనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరనాడ్]]
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 56566
| 48.6%
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 37728
| 32.4%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6163
| 5.3%
| 1123
| 18838
|-
| 27
| [[నిలంబూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|నిలంబూరు]]
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55403
| 40.9%
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 52137
| 38.5%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13120
| 9.7%
| 1471
| 3266
|-
| 28
| [[వండూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వండూరు]]
| ఎంఐ షానవాస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 60249
| 43.6%
| సత్యన్ మొకేరి
| సిపిఐ
| 47982
| 34.7%
| పిఎస్ రస్మిల్నాథ్ 
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10571
| 7.6%
| 1420
| 12267
|}

=== కోజికోడ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 29
| [[బాలుస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|బలుస్సేరి]]
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 69414
| 43.6%
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 68747
| 43.2%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15332
| 9.6%
| 1000
| 667
|-
| 30
| [[ఎలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎలత్తూరు]]
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 63241
| 44.0%
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 57792
| 40.2%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 17392
| 12.1%
| 786
| 5449
|-
| 31
| [[కోజికోడ్ నార్త్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ నార్త్]]
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47899
| 40.2%
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 46380
| 38.9%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 19918
| 16.7%
| 1085
| 1519
|-
| 32
| [[కోజికోడ్ సౌత్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్ సౌత్]]
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 45128
| 43.2%
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 39912
| 38.2%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14155
| 13.5%
| 885
| 5216
|-
| 33
| [[బేపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బేపూర్]]
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 54896
| 41.1%
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 53128
| 39.8%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18031
| 13.5%
| 868
| 1768
|-
| 34
| [[కూన్నమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కూన్నమంగళం]]
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 64584
| 41.0%
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 64364
| 40.9%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 21726
| 13.8%
| 1063
| 220
|-
| 35
| [[కొడువల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడువల్లి]]
| ఎంకె రాఘవన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 58494
| 50.1%
| ఎ. విజయరాఘవన్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 41895
| 35.9%
| సీకే పద్మనాభన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9041
| 7.7%
| 692
| 16599
|}

=== మలప్పురం ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 36
| కొండొట్టి
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 65846
| 53.3%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 34129
| 27.6%
| ఎన్.శ్రీప్రకాష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10960
| 8.9%
| 3141
| 31717
|-
| 37
| మంజేరి
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 64677
| 51.7%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 38615
| 30.8%
| ఎన్.శ్రీప్రకాష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10656
| 8.5%
| 3168
| 26062
|-
| 38
| పెరింతల్మన్న
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 59210
| 47.5%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 48596
| 39.0%
| ఎన్.శ్రీప్రకాష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 7356
| 5.9%
| 2948
| 10614
|-
| 39
| మంకాడ
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 59738
| 50.1%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 36277
| 30.5%
| ఎన్.శ్రీప్రకాష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8279
| 6.9%
| 2596
| 23461
|-
| 40
| [[మలప్పురం]]
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 72304
| 56.7%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 35980
| 28.2%
| నాసరుద్దీన్
| ఎస్.డి.పి.ఐ.
| 6946
| 5.4%
| 3619
| 36324
|-
| 41
| వెంగర
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 60323
| 62.1%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 17691
| 18.2%
| నాసరుద్దీన్
| ఎస్.డి.పి.ఐ.
| 9058
| 9.3%
| 3270
| 42632
|-
| 42
| వల్లికున్ను
| [[ఇ. అహ్మద్|ఇ. అహమ్మద్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 55422
| 48.6%
| పీకే సైనాబా
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 31487
| 27.6%
| ఎన్.శ్రీప్రకాష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15982
| 14.0%
| 3080
| 23935
|}

=== పొన్నాని ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 43
| [[తిరురంగడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరురంగడి]]
| [[ఇ. టి. ముహమ్మద్ బషీర్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 61073
| 53.1%
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 37706
| 32.8%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 7530
| 6.5%
| 975
| 23367
|-
| 44
| [[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
| [[ఇ. టి. ముహమ్మద్ బషీర్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 51365
| 45.3%
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 45145
| 39.8%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10141
| 8.9%
| 732
| 6220
|-
| 45
| [[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరుర్]]
| [[ఇ. టి. ముహమ్మద్ బషీర్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 63711
| 46.9%
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 56466
| 41.6%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6860
| 5.0%
| 1070
| 7245
|-
| 46
| [[కొట్టక్కల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టక్కల్]]
| [[ఇ. టి. ముహమ్మద్ బషీర్]]
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 62791
| 47.8%
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 50910
| 38.8%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8931
| 6.8%
| 1233
| 11881
|-
| 47
| [[తవనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|తవనూరు]]
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 56209
| 45.2%
| ఈటి మహమ్మద్ బషీర్
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 47039
| 37.9%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13921
| 11.2%
| 1003
| 9170
|-
| 48
| [[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 52600
| 43.8%
| ఈటి మహమ్మద్ బషీర్
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 44942
| 37.5%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12163
| 10.1%
| 1062
| 7658
|-
| 49
| [[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
| వి. అబ్దురహ్మాన్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 53921
| 43.5%
| ఈటి మహమ్మద్ బషీర్
| [[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్|ఐయుఎంఎల్]]
| 47488
| 38.3%
| కె. నారాయణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15640
| 12.6%
| 1418
| 6433
|}

=== పాలక్కాడ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 50
| [[పట్టాంబి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పట్టాంబి]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 53821
| 42.9%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 47231
| 37.6%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15102
| 12.0%
| 993
| 6590
|-
| 51
| [[షోర్నూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|షోర్నూర్]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 64559
| 50.0%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 39180
| 30.3%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 19586
| 15.2%
| 1301
| 25379
|-
| 52
| [[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 65945
| 47.5%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 46366
| 33.4%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 20564
| 14.8%
| 1544
| 19579
|-
| 53
| [[కొంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొంగడ్]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 56160
| 46.7%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 41799
| 34.8%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 17598
| 14.6%
| 1595
| 14361
|-
| 54
| [[మన్నార్క్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మన్నార్కాడ్]]
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 54553
| 42.2%
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 54265
| 42.0%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14271
| 11.0%
| 1541
| 288
|-
| 55
| [[మలంపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మలంపుజ]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 71816
| 51.2%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 40466
| 28.8%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 23433
| 16.7%
| 2791
| 31350
|-
| 56
| [[పాలక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
| ఎంబి రాజేష్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 45861
| 40.0%
| ఎంపీ వీరేంద్రకుమార్
| ఎస్జేడి
| 37692
| 32.9%
| శోభా సురేంద్రన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 25892
| 22.6%
| 1524
| 8169
|-
|-
|}

=== అలత్తూరు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 57
| [[తరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తరూర్]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 54510
| 46.6%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 49563
| 42.4%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9226
| 7.9%
| 1524
| 4947
|-
| 58
| [[చిత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం (కేరళ)|చిత్తూరు]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59155
| 45.9%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52658
| 40.9%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11585
| 9.0%
| 10606
| 6497
|-
| 59
| [[నెన్మరా శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెన్మరా]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59802
| 44.0%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54887
| 40.3%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15602
| 11.5%
| 1802
| 4915
|-
| 60
| [[అలత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలత్తూరు]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 58613
| 49.0%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48092
| 40.2%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9134
| 7.6%
| 1753
| 10521
|-
| 61
| [[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 58759
| 44.2%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54801
| 41.2%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14564
| 11.0%
| 1569
| 3958
|-
| 62
| [[కున్నంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నంకుళం]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 58079
| 44.1%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54262
| 41.2%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14559
| 11.0%
| 1697
| 3817
|-
| 63
| [[వడక్కంచెరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|వడక్కన్చేరి]]
| పికె బిజు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 62392
| 45.0%
| షీబా
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 59729
| 43.1%
| షాజుమోన్ వట్టెకాడ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13082
| 9.4%
| 2447
| 2663
|-
|-
|}

=== త్రిస్సూర్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 64
| [[గురువాయూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|గురువాయూర్]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 53316
| 42.2%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 49465
| 39.1%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13936
| 11.0%
| 947
| 3851
|-
| 65
| [[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 60735
| 43.0%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 53807
| 38.1%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 16548
| 11.7%
| 1325
| 6928
|-
| 66
| [[ఒల్లూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒల్లూరు]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 55778
| 41.9%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54436
| 40.9%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12889
| 9.7%
| 1453
| 1342
|-
| 67
| [[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47171
| 42.5%
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 40318
| 36.4%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12166
| 11.0%
| 1999
| 6853
|-
| 68
| [[నట్టిక శాసనసభ నియోజకవర్గం|నట్టిక]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 60013
| 45.1%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 46048
| 34.6%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 16785
| 12.6%
| 1380
| 13965
|-
| 69
| [[ఇరింజలకుడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇరింజలకుడ]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 56314
| 43.4%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51313
| 39.6%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14048
| 10.8%
| 1391
| 5001
|-
| 70
| [[పుతుక్కాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుతుక్కాడ్]]
| సిఎన్ జయదేవన్
| సిపిఐ
| 62300
| 46.1%
| కెపి ధనపాలన్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48353
| 35.8%
| కెపి శ్రీశన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 16253
| 12.0%
| 1546
| 13947
|-
|-
|}

=== చాలక్కుడి ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 71
| [[కైపమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కైపమంగళం]]
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 49833
| 42.8%
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 36575
| 31.4%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 16434
| 14.1%
| 793
| 13258
|-
| 72
| [[చాలకుడి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చాలక్కుడి]]
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55279
| 42.4%
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 54662
| 41.9%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13285
| 10.2%
| 1362
| 617
|-
| 73
| [[కొడంగల్లూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొడంగల్లూర్]]
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 51823
| 40.6%
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47850
| 37.5%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18101
| 14.2%
| 1751
| 3973
|-
| 74
| [[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 51036
| 41.4%
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48229
| 39.1%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12985
| 10.5%
| 1721
| 2807
|-
| 75
| [[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలి]]
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55431
| 46.3%
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 49509
| 41.3%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8009
| 6.7%
| 1644
| 5922
|-
| 76
| [[అలువా శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలువా]]
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 49725
| 39.4%
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 47639
| 37.7%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13584
| 10.8%
| 1627
| 2086
|-
| 77
| [[కున్నతునాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నతునాడు]]
| [[ఇన్నోసెంట్|అమాయక]]
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 53518
| 41.6%
| పిసి చాకో
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51133
| 39.7%
| బి. గోపాలకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10395
| 8.1%
| 1648
| 2385
|-
|-
|}

=== ఎర్నాకులం ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 78
| [[కలమస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కలమస్సేరి]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51037
| 39.1%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 42379
| 32.4%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 17558
| 13.4%
| 1278
| 8658
|-
| 79
| [[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55471
| 40.0%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 47706
| 34.4%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15917
| 11.5%
| 1414
| 7765
|-
| 80
| [[వైపిన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైపెన్]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 49165
| 42.6%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 39548
| 34.2%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9324
| 8.1%
| 1148
| 9617
|-
| 81
| [[కొచ్చి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొచ్చి]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 50548
| 46.3%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 30186
| 27.7%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9984
| 9.2%
| 1038
| 20362
|-
| 82
| [[త్రిప్పునిత్తుర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిప్పునితుర]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51605
| 39.5%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 45034
| 34.5%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 16676
| 12.8%
| 1598
| 6571
|-
| 83
| [[ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 43516
| 44.8%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 26623
| 27.4%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14375
| 14.8%
| 1425
| 16893
|-
| 84
| [[త్రిక్కాకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిక్కాకర]]
| కెవి థామస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52210
| 44.0%
| క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 34896
| 29.4%
| ఎఎన్ రాధాకృష్ణన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15099
| 12.7%
| 1825
| 17314
|-
|-
|}

=== ఇడుక్కి ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 85
| [[మువట్టుపుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మువట్టుపుజ]]
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52414
| 45.0%
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 46842
| 40.2%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8137
| 7.0%
| 1682
| 5572
|-
| 86
| [[కొత్తమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొత్తమంగళం]]
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47578
| 44.2%
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 45102
| 41.9%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 7349
| 6.8%
| 1971
| 2476
|-
| 87
| [[దేవికులం శాసనసభ నియోజకవర్గం|దేవికులం]]
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 53647
| 49.6%
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 44526
| 41.1%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 5592
| 5.2%
| 1736
| 9121
|-
| 88
| [[ఉడుంబంచోల శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉడుంబంచోల]]
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 62363
| 55.2%
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 39671
| 35.1%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 5896
| 5.2%
| 1535
| 22692
|-
| 89
| [[తోడుపుజా శాసనసభ నియోజకవర్గం|తొడుపుజ]]
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54321
| 43.1%
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 51233
| 40.6%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 12332
| 9.8%
| 2094
| 3088
|-
| 90
| [[ఇడుక్కి శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 68100
| 56.1%
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 43873
| 36.1%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 4752
| 3.9%
| 1580
| 24227
|-
| 91
| [[పీరుమాడే శాసనసభ నియోజకవర్గం|పీరుమాడే]]
| జాయిస్ జార్జ్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 54351
| 47.9%
| డీన్ కురియకోస్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48372
| 42.6%
| సాబు వర్గీస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6347
| 5.6%
| 1727
| 5979
|-
|-
|}

=== కొట్టాయం ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 92
| [[పిరవం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పిరవం]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 63942
| 48.0%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 55611
| 41.8%
| అనిల్ ఐక్కర
| [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|ఆప్]]
| 5954
| 4.5%
| 3618
| 8331
|-
| 93
| [[పాలా శాసనసభ నియోజకవర్గం|పాల]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 66968
| 57.5%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 35569
| 30.5%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 8533
| 7.3%
| 2220
| 31399
|-
| 94
| [[కడుతురుత్తి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కడుతురుత్తి]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 63554
| 55.1%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 38594
| 33.5%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 6218
| 5.4%
| 1869
| 24960
|-
| 95
| [[వైకోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|వైకోమ్]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 54623
| 46.1%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 52550
| 44.3%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 5184
| 4.4%
| 1632
| 2073
|-
| 96
| [[ఎట్టుమనూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎట్టుమనూరు]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 56429
| 50.5%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 43921
| 39.3%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 5540
| 5.0%
| 1567
| 12508
|-
| 97
| [[కొట్టాయం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 56395
| 51.6%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 39943
| 36.6%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 6783
| 6.2%
| 1444
| 16452
|-
| 98
| [[పుత్తుపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|పుత్తుపల్లి]]
| జోస్ కె. మణి
| కెసి(ఎం)
| 61552
| 55.1%
| మాథ్యూ టి. థామస్
| [[జనతాదళ్ (సెక్యులర్)|జెడి(ఎస్)]]
| 36793
| 33.0%
| నోబుల్ మాథ్యూ
| కెసి(ఎన్)
| 7372
| 6.6%
| 1661
| 24759
|-
|-
|}

=== అలప్పుజ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 99
| [[అరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరూర్]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 66584
| 46.0%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 65621
| 45.3%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 6907
| 4.8%
| 1946
| 963
|-
| 100
| [[చేర్తాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|చేర్యాల]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 76747
| 47.2%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 75398
| 46.3%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 6149
| 3.8%
| 2034
| 1349
|-
| 101
| [[అలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అలప్పుజ]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 70206
| 49.6%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 62507
| 44.1%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 3827
| 2.7%
| 1796
| 7699
|-
| 102
| [[అంబలప్పుజ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంబలప్పుజ]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54553
| 46.2%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 51316
| 43.4%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 5454
| 4.6%
| 1527
| 3237
|-
| 103
| [[హరిపాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|హరిపాడు]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 66687
| 50.1%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 57822
| 43.5%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 4794
| 3.6%
| 1361
| 8865
|-
| 104
| [[కాయంకుళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కాయంకుళం]]
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 65948
| 47.2%
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 62662
| 44.9%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 6442
| 4.6%
| 1351
| 3286
|-
| 105
| [[కరునాగపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కరునాగపల్లి]]
| [[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 63662
| 44.5%
| సిబి చంద్రబాబు
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 62959
| 44.0%
| ఏవి తమరాక్షన్
| ఆర్ఎస్పీ(B)
| 9433
| 6.6%
| 1306
| 703
|-
|-
|}

=== మావెలిక్కర ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 106
| [[చంగనస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|చంగనస్సేరి]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52020
| 48.6%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 41624
| 38.8%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9239
| 8.6%
| 1558
| 10396
|-
| 107
| [[కుట్టనాడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టనాడ్]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51703
| 45.6%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 50508
| 44.5%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8739
| 7.7%
| 1298
| 1195
|-
| 108
| [[మావేలికర శాసనసభ నియోజకవర్గం|మావేలికర]]
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 61350
| 46.0%
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 54883
| 41.2%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 13067
| 9.8%
| 1321
| 6467
|-
| 109
| [[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగన్నూరు]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55769
| 45.5%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 47951
| 39.1%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15716
| 12.8%
| 1270
| 7818
|-
| 110
| [[కున్నత్తూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|కున్నత్తూరు]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 63686
| 43.6%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 63599
| 43.6%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11902
| 8.2%
| 1246
| 87
|-
| 111
| [[కొట్టారక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొట్టారక్కర]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 61444
| 46.1%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 56799
| 42.6%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11785
| 8.8%
| 1502
| 4645
|-
| 112
| [[పటనాపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|పతనాపురం]]
| కొడిక్కున్నిల్ సురేష్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 61980
| 50.7%
| చెంగర సురేంద్రన్
| సిపిఐ
| 47061
| 38.5%
| పి. సుధీర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9218
| 7.5%
| 1253
| 14919
|-
|-
|}

=== పతనంతిట్ట ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 113
| [[కంజిరపల్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం|కంజిరపల్లి]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 45593
| 41.0%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 35867
| 32.3%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 20840
| 18.7%
| 2692
| 9726
|-
| 114
| [[పూంజర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పూంజర్]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 43614
| 39.8%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 40853
| 37.3%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15099
| 13.8%
| 2803
| 2761
|-
| 115
| [[తిరువల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువల్ల]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 55701
| 45.3%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 42420
| 34.5%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 19526
| 15.9%
| 2253
| 13281
|-
| 116
| [[రన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|రన్ని]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48909
| 43.0%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 39818
| 35.0%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18531
| 16.3%
| 2051
| 9091
|-
| 117
| [[అరన్ముల శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరన్ముల]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 58826
| 43.3%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 47477
| 34.9%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 23771
| 17.5%
| 2211
| 11349
|-
| 118
| [[కొన్ని శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొన్ని]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 53480
| 42.9%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 45384
| 36.4%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18222
| 14.6%
| 2120
| 8096
|-
| 119
| [[ఆడూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలుపు]]
| ఆంటో ఆంటోనీ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 52312
| 39.1%
| పీలిపోస్ థామస్
| ఎల్డీఎఫ్-స్వతంత్ర
| 50354
| 37.7%
| ఎంటీ రమేష్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 22796
| 17.0%
| 2398
| 1958
|-
|-
|}

=== కొల్లం ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 120
| [[చవర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చవర]]
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 68878
| 55.4%
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 44437
| 35.8%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6739
| 5.4%
| 1032
| 24441
|-
| 121
| [[పునలూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|పునలూర్]]
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 63227
| 46.5%
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 58587
| 43.1%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8961
| 6.6%
| 1177
| 4640
|-
| 122
| [[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59567
| 46.1%
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 52761
| 40.9%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9473
| 7.3%
| 1182
| 6806
|-
| 123
| [[కుందర శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుందర]]
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 64351
| 47.5%
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 57440
| 42.4%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8724
| 6.4%
| 1063
| 6911
|-
| 124
| [[కొల్లాం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కొల్లం]]
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 59685
| 50.8%
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 45443
| 38.7%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8322
| 7.1%
| 1184
| 14242
|-
| 125
| [[ఎరవిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఎరవిపురం]]
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 52500
| 48.0%
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 45936
| 42.0%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 6864
| 6.3%
| 1077
| 6564
|-
| 126
| [[చాతన్నూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చత్తన్నూరు]]
| ఎంఏ బేబీ
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 53293
| 45.7%
| ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్
| ఆర్ఎస్పీ
| 50259
| 43.1%
| పీఎం వేలాయుధన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 9522
| 8.2%
| 1146
| 3034
|-
|-
|}

=== అట్టింగల్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 127
| [[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 50382
| 46.2%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 41369
| 37.9%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 10219
| 9.4%
| 808
| 9013
|-
| 128
| [[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 64215
| 50.7%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 43260
| 34.1%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11587
| 9.1%
| 1163
| 20955
|-
| 129
| [[చిరాయింకీజు శాసనసభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకీజు]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59186
| 48.0%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47704
| 38.7%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 8377
| 6.8%
| 950
| 11482
|-
| 130
| [[నెడుమంగడ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెడుమంగడ్]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 59283
| 46.6%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 45769
| 36.0%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 15304
| 12.0%
| 1100
| 13514
|-
| 131
| [[వామనపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|వామనపురం]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 56922
| 45.0%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51226
| 40.5%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 11207
| 8.9%
| 989
| 5696
|-
| 132
| [[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 52000
| 43.3%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 47837
| 39.9%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 14890
| 12.4%
| 860
| 4163
|-
| 133
| [[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టక్కడ]]
| ఎ. సంపత్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సీపీఐ(ఎం)]]
| 49358
| 42.3%
| బిందు కృష్ణ
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 44375
| 38.0%
| గిరిజా కుమారి ఎస్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 18811
| 16.1%
| 1048
| 4983
|-
|-
|}

=== తిరువనంతపురం ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
!క్రమసంఖ్య
! అసెంబ్లీ
! 1వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 2వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! 3వ స్థానం
! పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! నోటా
! మార్జిన్
|-
| 134
| [[కజకూటం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కజకూట్టం]]
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 41829
| 37.1%
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 34220
| 30.4%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 31799
| 28.2%
| 483
| 7609
|-
| 135
| [[వట్టియూర్కావు శాసనసభ నియోజకవర్గం|వట్టియూర్కావు]]
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 43589
| 37.1%
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 40663
| 34.6%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 27504
| 23.4%
| 716
| 2926
|-
| 136
| [[తిరువనంతపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరువనంతపురం]]
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 40835
| 36.0%
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 39027
| 34.4%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 27385
| 24.1%
| 578
| 1808
|-
| 137
| [[నెమోమ్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెమోమ్]]
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 50685
| 42.1%
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 32639
| 27.1%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 31643
| 26.3%
| 523
| 18046
|-
| 138
| [[పరశాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరశల]]
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 50360
| 34.8%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 47953
| 33.2%
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 39753
| 27.5%
| 357
| 2407
|-
| 139
| [[కోవలం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కోవలం]]
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 51401
| 37.7%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 42112
| 30.9%
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 36169
| 26.5%
| 347
| 9289
|-
| 140
| [[నెయ్యట్టింకర శాసనసభ నియోజకవర్గం|నెయ్యట్టింకర]]
| [[శశి థరూర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
| 48009
| 39.3%
| బెన్నెట్ అబ్రహం
| సిపిఐ
| 39806
| 32.6%
| ఓ.రాజగోపాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| 28958
| 23.7%
| 336
| 8203
|-
|-
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

== గమనికలు ==
{{Notelist}}

==బయటి లింకులు==
{{కేరళ ఎన్నికలు}}

[[వర్గం:కేరళలో జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>eo77gs748ejkzvt8ytv6bpfk35p918e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>405883</id>
    <revision>
      <id>4601701</id>
      <parentid>4595629</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:48:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="143392" sha1="lkrhqtli8d59xzxr9muy59qoqgupauh" xml:space="preserve">{{Infobox election
| election_name      = ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| country            = భారతదేశం
| type               = పార్లమెంటరీ
| ongoing            = no
| turnout            = 56.99% ({{decrease}} 2.22 [[శాతం పాయింట్|pp]])
| previous_election  = [[ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
| previous_year      = 2019
| next_election      = ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2029 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
| next_year          = 2029
| election_date      = 2024 ఏప్రిల్ 19 – 2024 జూన్ 1 
| seats_for_election = [[లోక్‌సభ]]లోని మొత్తం 80 ఉత్తరప్రదేశ్ సీట్లుకు
| outgoing_members   = [[17వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా#ఉత్తర ప్రదేశ్]]
| elected_members    = [[18వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా#ఉత్తర ప్రదేశ్]]
| opinion_polls      = ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు#అభిప్రాయ పోల్స్
| image_size         = 100px
| image1             = {{CSS image crop|Image=Akhilesh Yadav.jpg|bSize=120|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=10|oTop=10}}
| color1             = {{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}
| leader1            = [[అఖిలేష్ యాదవ్]]
| alliance1          = [[ఇండియా కూటమి|INDIA]]
| leaders_seat1      = [[కన్నౌజ్ లోకసభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
| leader_since1      = 2011
| last_election1     = 24.47%, 6 సీట్లు
| seats1             = 43
| seat_change1       = {{increase}} 37
| popular_vote1      = 38,160,235 
| percentage1        = 43.52%
| swing1             = {{increase}} 19.05 [[శాతం పాయింట్|pp]])
| image2             = {{CSS image crop|Image=The official portrait of Shri Narendra Damodardas Modi.jpg|bSize=120|cWidth=100|cHeight=120|oLeft=10|oTop=3}}
| color2             = {{party color|National Democratic Alliance}}
| leader2            = [[నరేంద్ర మోడీ]]
| alliance2          = National Democratic Alliance
| leaders_seat2      = [[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
| leader_since2      = 2014
| last_election2     = 51.19%, 64 సీట్లు
| seats2             = 36
| seat_change2       = {{decrease}} 30
| popular_vote2      = 38,307,930 
| percentage2        = 43.69%
| swing2             = {{decrease}} 7.50 [[శాతం పాయింట్|pp]])
| map_image = {{Switcher|[[File:2024 Uttar Pradesh Lok Sabha election results.svg|300px]]|Partywise result map of the 2024 general election in Uttar Pradesh|[[File:2024 Uttar Pradesh Lok Sabha election alliance wise results.svg|300px]]|ఉత్తరప్రదేశ్‌లో 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల కూటమి వారీ ఫలితాల మ్యాప్}}
| title              = [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధాన మంత్రి]]
| posttitle          = ఎన్నికల తర్వాత [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|ప్రధానమంత్రి]]
| before_party       = Bharatiya Janata Party
| before_election    = [[నరేంద్ర మోడీ]]
| after_election     = [[నరేంద్ర మోడీ]]
| after_party        = Bharatiya Janata Party
}}

[[ఉత్తర ప్రదేశ్|ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో]] [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|18వ లోక్‌సభ]] కోసం 80 మంది సభ్యులను ఎన్నుకోవడానికిఏప్రిల్ 19 నుండి జూన్ 1 వరకు మొత్తం 7 దశల్లో '''2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు''' జరిగాయి. ఎన్నికల లెక్కింపు 2024 జూన్ 4న జరిగింది. ఫలితాలు అదే రోజు ప్రకటించారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-05-07|title=2024 Lok Sabha polls in mind, BJP set for revamp in Uttar Pradesh|url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/2024-lok-sabha-polls-in-mind-bjp-set-for-revamp-in-uttar-pradesh-101651946967054.html|access-date=2022-08-03|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-03-16|title=Lok Sabha election schedule: UP, MP, Delhi &amp; Rajasthan to vote on these dates. Counting on June 4|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/lok-sabha-election-2024-schedule-uttar-pradesh-madhya-pradesh-delhi-rajasthan-to-vote-on-these-dates-101710585735494.html|access-date=2024-03-17|website=Hindustan Times|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=May 29, 2022|title=Start preparing for 2024 Lok Sabha polls, target winning 75 seats in UP: Yogi Adityanath to BJP workers {{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/start-preparing-for-2024-lok-sabha-polls-target-winning-75-seats-in-up-yogi-adityanath-to-bjp-workers/articleshow/91867466.cms|access-date=2022-08-03|website=The Times of India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{Cite web|date=2022-07-30|title=Uttar Pradesh: Eye on 2024 Lok Sabha polls, BJP begins 3-day training camp for its senior leaders|url=https://indianexpress.com/article/cities/lucknow/uttar-pradesh-eye-on-2024-lok-sabha-polls-bjp-begins-3-day-training-camp-for-its-senior-leaders-8060081/|access-date=2022-08-03|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Yogi Adityanath sets target for 2024 Lok Sabha polls for BJP: 75 out of Uttar Pradesh's 80 seats|url=https://zeenews.india.com/india/yogi-adityanath-sets-target-for-2024-lok-sabha-polls-for-bjp-75-out-of-uttar-pradesh-s-80-seats-2468424.html/amp|access-date=2022-08-03|website=zeenews.india.com}}&lt;/ref&gt; ఈ ఎన్నికలతో పాటు దద్రౌల్, లక్నో ఈస్ట్, గైన్సారి, దుద్ది శాసనసభ నియోజకవర్గాలకు ఉప ఎన్నికలు కూడా జరిగాయి.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=UP BJP MLA Manvendra Singh dies after prolonged liver problem|url=https://www.deccanherald.com/india/uttar-pradesh/up-bjp-mla-manvendra-singh-dies-after-prolonged-liver-problem-2836767|access-date=5 January 2024|website=Deccan Herald}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-11-10|title=3-term BJP MLA from Lucknow East Ashutosh Tandon passes away at 63|url=https://indianexpress.com/article/cities/lucknow/3-term-bjp-mla-from-lucknow-east-ashutosh-tandon-passes-away-at-63-9020973/|access-date=2023-12-16|website=The Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-01-26|title=Samajwadi Party sitting MLA Shiv Pratap Yadav passes away; CM Yogi, Akhilesh express condolences|url=https://www.indiatvnews.com/uttar-pradesh/samajwadi-party-sitting-mla-dr-shiv-pratap-yadav-passes-away-in-gurugram-hospital-gainsari-assembly-constituency-legislator-last-rites-condolences-2024-01-26-913824|access-date=2024-03-01|website=www.indiatvnews.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2023-12-15|title=BJP MLA found guilty of raping minor girl, gets 25 years imprisonment|url=https://www.livemint.com/news/india/uttar-pradesh-bjp-mla-ramdular-gaur-found-guilty-of-raping-minor-girl-gets-25-years-imprisonment-11702642425905.html|access-date=2023-12-16|website=mint}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Uttar Pradesh Lok Sabha Election Result Winners Full List 2024: Narendra Modi leads from Varanasi, Rahul Gandhi ahead in Amethi&quot;&gt;{{cite news |last1=Zee Business |title=Uttar Pradesh Lok Sabha Election Result Winners Full List 2024: Narendra Modi leads from Varanasi, Rahul Gandhi ahead in Amethi |url=https://www.zeebiz.com/india/news-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-2024-updates-vote-counting-eci-general-elections-80-constituencies-chunav-result-wining-candidates-bjp-congress-samajwadi-party-narendra-modi-rajnath-singh-akhilesh-yadav-294094 |accessdate=5 June 2024 |date=4 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240605115932/https://www.zeebiz.com/india/news-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-2024-updates-vote-counting-eci-general-elections-80-constituencies-chunav-result-wining-candidates-bjp-congress-samajwadi-party-narendra-modi-rajnath-singh-akhilesh-yadav-294094 |archivedate=5 June 2024}}&lt;/ref&gt;

2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు మొత్తం 7 దశల్లోనూ ఎన్నికలు జరిగిన రాష్ట్రాలు [[ఉత్తర ప్రదేశ్|ఉత్తరప్రదేశ్]], [[బీహార్]], [[పశ్చిమ బెంగాల్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|పశ్చిమ బెంగాల్‌]].&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-03-17|title=Lok Sabha election 2024: Which state, UT will vote in how many phases? Check details|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/lok-sabha-elections-2024-which-state-ut-will-vote-in-how-many-phases-check-details-101710634253898.html|access-date=2024-03-17|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

అన్ని అభిప్రాయ సర్వేలు, ఎగ్జిట్ పోల్స్ బిజెపికి అఖండ విజయం సాధిస్తుందని అంచనా వేసాయి, కానీ ఎస్పీ, ఐఎన్‌సిల ఇండియా కూటమి బదులుగా 43 సీట్లను గెలుచుకుంది. ఇది రాష్ట్రంలో సగం పార్లమెంటరీ సీటు కంటే ఎక్కువ.

== ఎన్నికల షెడ్యూలు ==
[[దస్త్రం:2024_Indian_general_election_in_UP_schedule.svg|ఎడమ|thumb|300x300px| [[ఉత్తర ప్రదేశ్|ఉత్తరప్రదేశ్‌లో]] [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024 భారత సాధారణ ఎన్నికల]] దశల వారీ షెడ్యూల్]]
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;margin:auto;font-size:90%;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |పోల్ ఈవెంట్
! colspan=&quot;7&quot; | దశ
|-
| bgcolor=&quot;#FFFACD&quot; | I
| bgcolor=&quot;#87CEFA&quot; | II
| bgcolor=&quot;#7B68EE&quot; | III
| bgcolor=&quot;#E9967A&quot; | IV
| bgcolor=&quot;#DB7093&quot; | వి
| bgcolor=&quot;#6495ED&quot; | VI
| bgcolor=&quot;#9ACD32&quot; | VII
|-
! నోటిఫికేషన్ తేదీ
| మార్చి 20
| మార్చి 28
| ఏప్రిల్ 12
| ఏప్రిల్ 18
| ఏప్రిల్ 26
| ఏప్రిల్ 29
| మే 7
|-
! నామినేషన్ దాఖలుకు చివరి తేదీ
| మార్చి 27
| ఏప్రిల్ 4
| ఏప్రిల్ 19
| ఏప్రిల్ 25
| మే 3
| మే 6
| మే 14
|-
! నామినేషన్ పరిశీలన
| మార్చి 28
| ఏప్రిల్ 5
| ఏప్రిల్ 20
| ఏప్రిల్ 26
| మే 4
| మే 7
| మే 15
|-
! నామినేషన్ ఉపసంహరణకు చివరి తేదీ
| మార్చి 30
| ఏప్రిల్ 8
| ఏప్రిల్ 22
| ఏప్రిల్ 29
| మే 6
| మే 9
| మే 17
|-
! పోల్ తేదీ
| '''ఏప్రిల్ 19'''
| '''ఏప్రిల్ 26'''
| '''మే 7'''
| '''మే 13'''
| '''మే 20'''
| '''మే 25'''
| '''1 జూన్'''
|-
! ఓట్ల లెక్కింపు తేదీ/ఫలితం
| colspan=&quot;7&quot; | ''' 2024 జూన్ 4'''
|-
! '''''నియోజకవర్గాల సంఖ్య'''''
| 8
| 8
| 10
| 13
| 14
| 14
| 13
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|పోలింగు 
దశ
|I
|II
|III
|IV
|V
|VI
|VII
|-
|తేదీ
|ఏప్రిల్ 19
|ఏప్రిల్ 26
|మే 07
|మే 13
|మే 20
|మే 25
|జూన్ 1
|-
| rowspan=&quot;14&quot; |నియోజకవర్గాలు
|[[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహరాన్‌పూర్]]
|[[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
|[[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
|[[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]]
|[[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్ లాల్ గంజ్]]
|[[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
|[[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారాజ్‌గంజ్]]
|-
|[[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
|[[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
|[[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]]
|[[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరీ]]
|[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]]
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|[[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]]
|-
|[[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
|[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్పత్]]
|[[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]]
|[[ధౌరహ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధౌరహ్ర]]
|[[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయబరేలి]]
|[[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
|[[కుషి నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కుషి నగర్]]
|-
|[[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]]
|[[ఘజియాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]]
|[[ఫతేపూర్ సిక్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రి]]
|[[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
|[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]]
|[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]]
|[[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
|-
|[[నగీనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నగీనా]]
|[[గౌతమ్ బుద్ధ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌతంబుద్ధ నగర్]]
|[[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]]
|[[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హర్డోయ్]]
|[[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]]
|[[అంబేద్కర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబేద్కర్ నగర్]]
|[[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాన్స్‌గావ్]]
|-
|[[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్]]
|[[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]]
|[[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
|[[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]]
|[[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]]
|[[శ్రావస్తి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]]
|[[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
|-
|[[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]]
|[[అలీఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీఘర్]]
|[[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]]
|[[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]]
|[[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|హమీర్పూర్]]
|[[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]]
|[[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
|-
|[[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
|[[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
|[[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]]
|[[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
|[[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బందా]]
|[[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]]
|[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]]
|-
|
|
|[[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
|[[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇతావా]]
|[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|[[సంత్ కబీర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంత్ కబీర్ నగర్]]
|[[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]]
|-
|
|
|[[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
|[[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
|[[కౌశంబి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కౌశాంబి]]
|[[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]]
|[[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలీ]]
|-
|
|
|
|[[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]]
|[[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]]
|[[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]]
|[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
|-
|
|
|
|[[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]]
|[[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]]
|[[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]]
|[[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
|-
|
|
|
|[[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]]
|[[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
|[[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]]
|[[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]]
|-
|
|
|
|
|[[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
|[[భాదోహి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భదోహి]]
|
|}

== పార్టీలు, కూటములు ==

=== జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి ===

===  [[దస్త్రం:2024_Lok_Sabha_Election_in_Uttar_Pradesh_NDA_Seat_Share.jpg|350x350px]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot; width=&quot;50%&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! జెండా
! చిహ్నం
! నాయకుడు
! పోటీ చేసే సీట్లు 
|-
|{{Party color cell|Bharatiya Janata Party}}
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:BJP_flag.svg|50x50px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దస్త్రం:Lotus_flower_symbol.svg|50x50px]]
|[[నరేంద్ర మోదీ]]
| 74 
|-
|{{Party color cell|NISHAD Party}}
|[[నిషాద్ పార్టీ|నిషాద్]]
|[[దస్త్రం:No_image_available.svg|50x50px]]
| సంజయ్ నిషాద్
| 1 &lt;ref&gt;NISHAD Party contesting Sant Kabir Nagar PC under BJP's symbol.&lt;/ref&gt; 
|-
|{{Party color cell|Apna Dal (Sonelal)}}
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|అప్నా దళ్ (సోనేలాల్)]]
|[[దస్త్రం:No_image_available.svg|50x50px]]
|
| [[అనుప్రియా పటేల్]]
| 2 
|-
|{{Party color cell|Rashtriya Lok Dal}}
|[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్]]
| 
|[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Hand_Pump.png|57x57px]]
| జయంత్ చౌదరి
| 2 
|-
|{{Party color cell|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:No_image_available.svg|50x50px]]
|[[దస్త్రం:No_image_available.svg|50x50px]]
| ఓం ప్రకాష్ రాజ్‌భర్
| 1
|-
|
|
|
|
! colspan=&quot;4&quot; | మొత్తం
! colspan=&quot;2&quot; | 80
|}

=== ఇండియా కూటమి ===
&lt;!-- Per [[MOS:NOSECTIONLINKS]]: for technical reasons, section headings should, among other things, not contain links, citations, or template transclusions. --&gt;
[[File:2024 Lok Sabha Election in Uttar Pradesh INDIA Seat Share.jpg|350px]]
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot; width=&quot;50%&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! జెండా
! చిహ్నం
! నాయకుడు
! పోటీ చేసే సీట్లు 
|-
|{{Party color cell|Samajwadi Party}}
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:Samajwadi_Party.png|51x51px]]
|[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Cycle.png|50x50px]]
| [[అఖిలేష్ యాదవ్]]
| 62 
|-
|{{Party color cell|Indian National Congress}}
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|[[దస్త్రం:Indian_National_Congress_Flag.svg|50x50px]]
|[[దస్త్రం:Hand_INC.svg|50x50px]]
| అజయ్ రాయ్
| 17 
|-
|{{Party color cell|Trinamool Congress}}
|[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|[[దస్త్రం:All_India_Trinamool_Congress_flag_(2).svg|50x50px]]
|[[దస్త్రం:All_India_Trinamool_Congress_symbol_2021.svg|50x50px]]
| లలితేష్పతి త్రిపాఠి
| 1
|-
!
! colspan=&quot;4&quot; | మొత్తం
! 80
|}

=== ఇతరులు ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot; width=&quot;50%&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
! జెండా
! చిహ్నం
! నాయకుడు
! పోటీ చేసే సీట్లు 
|-
|{{Party color cell|Bahujan Samaj Party}}
|[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|[[దస్త్రం:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|50x50px]]
|[[దస్త్రం:Indian_Election_Symbol_Elephant.png|50x50px]]
| [[మాయావతి]]
| 79 
|-
|{{Party color cell|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}
|[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)|ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షీరామ్)]]
|[[దస్త్రం:Azad_samaj_party_symbol.png|50x50px]]
|[[దస్త్రం:No_image_available.svg|50x50px]]
| [[చంద్రశేఖర్ ఆజాద్ రావణ్|చంద్రశేఖర్ ఆజాద్]]
| 8
|-
|{{Party color cell|Communist Party of India}}
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|[[దస్త్రం:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[దస్త్రం:CPI_symbol.svg|50x50px]]
|
| 5
|-
|}

== అభ్యర్థులు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |నియోజకవర్గం
| bgcolor=&quot;{{party color|National Democratic Alliance}}&quot; colspan=&quot;3&quot; |
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}&quot; colspan=&quot;3&quot; |
|colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot;|
|-
! colspan=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డిఎ]]
! colspan=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot; |[[ఇండియా కూటమి|ఐ.ఎన్‌.డి.ఐ.ఎ]]
! colspan=&quot;3&quot; |[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
|-
!1
|[[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహరాన్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాఘవ్ లఖన్‌పాల్
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[ఇమ్రాన్ మసూద్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మజిద్ అలీ
|-
!2
|[[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రదీప్ కుమార్ చౌదరి
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ఇక్రా హసన్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శ్రీపాల్
|-
!3
|[[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంజీవ్ బల్యాన్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|హరేంద్ర సింగ్ మాలిక్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|దారా సింగ్ ప్రజాపతి
|-
!4
|[[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]]
|{{party name with color|Rashtriya Lok Dal}}
|[[చందన్ చౌహాన్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|దీపక్ సైనీ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|చౌదరి విజేందర్ సింగ్
|-
!5
|[[నగీనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నగీనా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఓం కుమార్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|మనోజ్ కుమార్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సురేంద్ర పాల్ సింగ్
|-
!6
|[[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కున్వర్ సర్వేష్ కుమార్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రుచి వీర
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఇర్ఫాన్ సైఫీ
|-
!7
|[[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఘనశ్యామ్ సింగ్ లోధీ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|మొహిబుల్లా నద్వీ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|జీషన్ ఖాన్
|-
!8
|[[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పరమేశ్వర్ లాల్ సైనీ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|జియా ఉర్ రెహమాన్ బార్క్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సౌలత్ అలీ
|-
!9
|[[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కన్వర్ సింగ్ తన్వర్
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|డానిష్ అలీ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ముజాహిద్ హుస్సేన్
|-
!10
|[[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అరుణ్ గోవిల్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|అతుల్ ప్రధాన్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|దేవరత్ త్యాగి
|-
!11
|[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]] 
|{{party name with color|Rashtriya Lok Dal}}
|రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|మనోజ్ చౌదరి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ప్రవీణ్ బన్సాల్
|-
!12
|[[ఘజియాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[అతుల్ గార్గ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|డాలీ శర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|నంద్ కిషోర్ పుండిర్
|-
!13
|[[గౌతమ్ బుద్ధ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మహేష్ శర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రాహుల్ అవానా
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రాజేంద్ర సింగ్ సోలంకి
|-
!14
|[[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|భోలా సింగ్
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|శివరామ్ వాల్మీకి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|[[గిరీష్ చంద్ర]]
|-
!15
|[[అలీఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీఘర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సతీష్ కుమార్ గౌతమ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|బిజేంద్ర సింగ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|హితేంద్ర కుమార్ 'బంటీ' ఉపాధ్యాయ్
|-
!16
|[[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[అనూప్ ప్రధాన్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|జస్వీర్ వాల్మీకి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|హేంబాబు ధంగర్
|-
!17
|[[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|హేమ మాలిని
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ముఖేష్ ధంగర్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సురేష్ సింగ్
|-
!18
|[[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఎస్.పి. సింగ్ బఘేల్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|సురేష్ చంద్ కదమ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|పూజా అమ్రోహి
|-
!19
|[[ఫతేపూర్ సిక్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్ కుమార్ చాహర్
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాంనాథ్ సికర్వార్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రామ్నివాస్ శర్మ
|-
!20
|[[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఠాకూర్ విశ్వదీప్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|అక్షయ్ యాదవ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|చౌదరి బషీర్ అహ్మద్
|-
!21
|[[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఠాకూర్ జైవీర్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|డింపుల్ యాదవ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శివ ప్రసాద్ యాదవ్
|-
!22
|[[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్‌వీర్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|దేవేష్ శక్య
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మొహమ్మద్ ఇర్ఫాన్
|-
!23
|[[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దుర్విజయ్ సింగ్ షాక్యా
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|శివపాల్ సింగ్ యాదవ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ముస్లిం ఖాన్
|-
!24
|[[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[ధర్మేంద్ర కశ్యప్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[నీరజ్ కుష్వాహ మౌర్య]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|అబిద్ అలీ
|-
!25
|[[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[ఛత్రపాల్ సింగ్ గాంగ్వార్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[ప్రవీణ్ సింగ్ ఆరోన్]]
| colspan=&quot;3&quot; | 
|-
!26
|[[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[జితిన్ ప్రసాద]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|భగవత్ శరణ్ గంగ్వార్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|అనీష్ అహ్మద్ ఖాన్
|-
!27
|[[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అరుణ్ కుమార్ సాగర్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రాజేష్ కశ్యప్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|దోడ్ రామ్ వర్మ
|-
!28
|[[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అజయ్ మిశ్రా తేని
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ఉత్కర్ష్ వర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|అక్షయ్ కల్రా
|-
!29
|[[ధౌరహ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధౌరహ్ర]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రేఖా వర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[ఆనంద్ భదౌరియా]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శ్యామ్ కిషోర్ అవస్థి
|-
!30
|[[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజేష్ వర్మ
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|రాకేష్ రాథోడ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మహేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|-
!31
|[[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హర్డోయ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|జై ప్రకాష్ రావత్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ఉషా వర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|భీమ్‌రావ్ అంబేద్కర్
|-
!32
|[[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అశోక్ కుమార్ రావత్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|మనోజ్ కుమార్ రాజవంశీ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|బి ఆర్ అహిర్వార్
|-
!33
|[[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సాక్షి మహరాజ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|అన్నూ టాండన్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|అశోక్ పాండే
|-
!34
|[[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్ లాల్ గంజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కౌశల్ కిషోర్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ఆర్. కె. చౌదరి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రాజేష్ కుమార్
|-
!35
|[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్‌నాథ్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రవిదాస్ మెహ్రోత్రా
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మహ్మద్ సర్వర్ మాలిక్
|-
!36
|[[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[దినేష్ ప్రతాప్ సింగ్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|[[దినేష్ ప్రతాప్ సింగ్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఠాకూర్ ప్రసాద్ యాదవ్
|-
!37
|[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|స్మృతి ఇరానీ
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|కిషోరి లాల్ శర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|నన్హే సింగ్ చౌహాన్
|-
!38
|[[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మేనకా గాంధీ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|భీమ్ నిషాద్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఉద్రాజ్ వర్మ
|-
!39
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సంగమ్ లాల్ గుప్తా
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ఎస్.పి. సింగ్ పటేల్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ప్రథమేష్ మిశ్రా
|-
!40
|[[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ముఖేష్ రాజ్‌పుత్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|నావల్ కిషోర్ శక్య
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|క్రాంతి పాండే
|-
!41
|[[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇటావా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రామ్ శంకర్ కతేరియా
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|జితేంద్ర దోహ్రే
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సారిక సింగ్ బఘేల్
|-
!42
|[[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[సుబ్రత్ పాఠక్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[అఖిలేష్ యాదవ్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఇమ్రాన్ బిన్ జాఫర్
|-
!43
|[[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రమేష్ అవస్థి
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అలోక్ మిశ్రా
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|కులదీప్ భదౌరియా
|-
!44
|[[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దేవేంద్ర సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రాజా రామ్ పాల్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రాజేష్ కుమార్ ద్వివేది
|-
!45
|[[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|భాను ప్రతాప్ సింగ్ వర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|నారాయణ్ దాస్ అహిర్వార్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సురేష్ చంద్ర గౌతమ్
|-
!46
|[[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అనురాగ్ శర్మ
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ప్రదీప్ జైన్ ఆదిత్య
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రవి ప్రకాష్
|-
!47
|[[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హమీర్‌పూర్]] 
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[పుష్పేంద్ర సింగ్ చందేల్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[అజేంద్ర సింగ్ లోధి]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|నిర్దోష్ కుమార్ దీక్షిత్
|-
!48
|[[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బందా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ఆర్. కె. సింగ్ పటేల్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|శివశంకర్ సింగ్ పటేల్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మయాంక్ ద్వివేది
|-
!49
|[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సాధ్వి నిరంజన్ జ్యోతి
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|నరేష్ ఉత్తమ్ పటేల్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మనీష్ సింగ్ సచన్
|-
!50
|[[కౌశంబి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కౌశాంబి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|వినోద్ సోంకర్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|పుష్పేంద్ర సరోజ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శుభ్ నారాయణ్
|-
!51
|[[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రవీణ్ పటేల్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|అమర్‌నాథ్ మౌర్య
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|జగన్నాథ్ పాల్
|-
!52
|[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నీరజ్ త్రిపాఠి
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|ఉజ్వల్ రమణ్ సింగ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రమేష్ కుమార్ పటేల్
|-
!53
|[[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రాజ్‌రాణి రావత్
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|తనూజ్ పునియా
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శివ కుమార్ దోహరే
|-
!54
|[[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|లల్లూ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[అవధేష్ ప్రసాద్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సచ్చిదానంద్ పాండే
|-
!55
|[[అంబేద్కర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబేద్కర్ నగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[రితేష్ పాండే]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|లాల్జీ వర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|కమర్ హయత్
|-
!56
|[[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|అరవింద్ గౌండ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రమేష్ గౌతమ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|బ్రిజేష్ కుమార్
|-
!57
|[[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[కరణ్ భూషణ్ సింగ్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|భగత్ రామ్ మిశ్రా
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|నరేంద్ర పాండే
|-
!58
|[[శ్రావస్తి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|సాకేత్ మిశ్రా
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రామ్ శిరోమణి వర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ముయినుద్దీన్ అహమద్ ఖాన్
|-
!59
|[[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[కీర్తి వర్ధన్ సింగ్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|శ్రేయ వర్మ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సౌరభ్
|-
!60
|[[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[జగదాంబిక పాల్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[భీష్మ శంకర్ తివారీ]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మొహమ్మద్ నదీమ్
|-
!61
|[[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[హరీష్ చంద్ర ద్వివేది]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[రామ్ ప్రసాద్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|లవకుష్ పటేల్
|-
!62
|[[సంత్ కబీర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంత్ కబీర్ నగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|ప్రవీణ్ కుమార్ నిషాద్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|లక్ష్మీకాంత్ అలియాస్ పప్పు నిషాద్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|నదీమ్ అష్రఫ్
|-
!63
|[[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారాజ్‌గంజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పంకజ్ చౌదరి
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|వీరేంద్ర చౌదరి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సయ్యద్ డానిష్
|-
!64
|[[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|రవి కిషన్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|కాజల్ నిషాద్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|జావేద్ సిమ్నాని
|-
!65
|[[కుషి నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కుషి నగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|విజయ్ కుమార్ దూబే
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|అజయ్ ప్రతాప్ సింగ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|శుభ్ నారాయణ్ చౌహాన్
|-
!66
|[[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|శశాంక్ నాని త్రిపాఠి
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అఖిలేష్ ప్రతాప్ సింగ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సందేశ్
|-
!67
|[[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాన్స్‌గావ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[కమలేష్ పాశ్వాన్]]
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|సదల్ ప్రసాద్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|రామసముజ్
|-
!68
|[[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నీలం సోంకర్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|దరోగ సరోజ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఇందు చౌదరి
|-
!69
|[[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|దినేష్ లాల్ యాదవ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|ధర్మేంద్ర యాదవ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మషూద్ అన్సారీ
|-
!70
|[[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
|{{party name with color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}
|అరవింద్ రాజ్‌భర్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రాజీవ్ రాయ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|బాలకృష్ణ చౌహాన్
|-
!71
|[[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[రవీంద్ర కుష్వాహా]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[రామశంకర్ రాజ్‌భర్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|భీమ్ రాజ్‌భర్
|-
!72
|[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[నీరజ్ శేఖర్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[సనాతన్ పాండే]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|లల్లన్ సింగ్ యాదవ్
|-
!73
|[[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|కృపాశంకర్ సింగ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|బాబు సింగ్ కుష్వాహ
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|[[శ్యామ్ సింగ్ యాదవ్]]
|-
!74
|[[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|[[బి.పి. సరోజ్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[ప్రియా సరోజ్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|కృపా శంకర్ సరోజ్
|-
!75
|[[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|పరాస్ నాథ్ రాయ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[అఫ్జల్ అన్సారీ]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ఉమేష్ సింగ్
|-
!76
|[[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|మహేంద్ర నాథ్ పాండే
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|వీరేంద్ర సింగ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|సత్యేంద్ర మౌర్య
|-
!77
|[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|నరేంద్ర మోదీ
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|అజయ్ రాయ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|అథర్ జమాల్ లారీ
|-
!78
|[[భాదోహి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భాదోహి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|వినోద్ కుమార్ బైండ్
|{{party name with color|Trinamool Congress}}
|లలితేష్ పతి త్రిపాఠి
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|హరిశంకర్ సింగ్ చౌహాన్
|-
!79
|[[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
|{{party name with color|Apna Dal (Sonelal)}}
|[[అనుప్రియా పటేల్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|రాజేంద్ర ఎస్. బైండ్
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|మనీష్ త్రిపాఠి
|-
!80
|[[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]]
|{{party name with color|Apna Dal (Sonelal)}}
|రింకి కోల్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|[[ఛోటేలాల్ ఖర్వార్]]
|{{party name with color|Bahujan Samaj Party}}
|ధనేశ్వర్ గౌతమ్
|}

== సర్వేలు, పోల్స్ ==

=== అభిప్రాయ పోల్స్ ===
{{#section-h:2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం జరిపిన ప్రజాభిప్రాయ సర్వేలు|ఉత్తర ప్రదేశ్ (80)}}

== ఓటర్ల శాతం ==

=== దశల వారీగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;style=&quot;text-align:center;margin:auto;
! దశ
! తేది
! నియోజకవర్గాలు
! ఓట్ల శాతం
|-
! I
| 2024 ఏప్రిల్ 19
| [[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహారన్‌పూర్]], [[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]], [[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]], [[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]], [[నగీనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నగినా]], [[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్]], [[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]], [[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
| 61.11%
|-
! II
| 2024 ఏప్రిల్ 26
|[[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహ]], [[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]], [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]], [[ఘజియాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]], [[గౌతమ్ బుద్ధ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్]], [[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]], [[అలీగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీగఢ్]], [[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
| 55.19%
|-
! III
| 2024 మే 7
| [[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]], [[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]], [[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]], [[ఫతేపూర్ సిక్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రీ]], [[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]], [[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]], [[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]] [[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]], [[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]], [[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]] 
| 57.55%
|-
! IV
| 2024 మే 13
| [[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]], [[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరీ]], [[ధౌరహ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధౌరహ్రా]], [[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]], [[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హర్దోయి]], [[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]], [[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]], [[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]], [[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇటావా]], [[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]], [[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]], [[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]], [[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]] 
| 58.22%
|-
! V
| 2024 మే 20
| [[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్‌లాల్‌గంజ్]], [[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]], [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌బరేలి]], [[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]], [[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]], [[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]], [[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హమీర్‌పూర్]], [[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బండా]], [[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]], [[కౌశంబి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కౌశంబి]], [[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]], [[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]], [[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]], [[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]] 
|58.02%
|-
! VI
| 2024 మే 25
| [[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]], [[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]], [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫూల్‌పూర్]], [[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]], [[అంబేద్కర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబేద్కర్ నగర్]], [[శ్రావస్తి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]] [[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]], [[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]], [[సంత్ కబీర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంత్ కబీర్ నగర్]], [[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]], [[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]], [[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]], [[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]], [[భాదోహి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భాదోహి]]
| 54.04%
|-
! VII
| 2024 జూన్ 1
| [[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారజ్‌గంజ్]], [[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]], [[కుషి నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కుషినగర్]], [[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]], [[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బన్స్‌గావ్]], [[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]], [[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సలేంపూర్]], [[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]], [[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]], [[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలి]], [[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]], [[కాశీ|వారణాసి]], [[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]], [[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]] 
| 55.85%
|-
! colspan=&quot;3&quot; | మొత్తం
!
|}

=== నియోజకవర్గాల వారీగా ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; | నియోజకవర్గం
! ఎన్నిక తేది
! ఓట్ల శాతం
! స్వింగ్ (±[[శాతం పాయింట్|pp]])
|-
! 1
| [[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహారన్‌పూర్]]
| rowspan=&quot;7&quot; bgcolor=#FFFACD | 2024 ఏప్రిల్ 19
| 66.14%
| {{decrease}} 4.73
|-
! 2
| [[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
| 62.46%
| {{decrease}} 4.99
|-
! 3
| [[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
| 59.13%
| {{decrease}} 9.29
|-
! 4
| [[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]]
| 58.73%
| {{decrease}} 7.49
|-
! 5
| [[నగీనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నగినా]]
| 60.75%
| {{decrease}} 2.91
|-
! 6
| [[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబా]]
| 62.18%
| {{decrease}} 3.28
|-
! 7
| [[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]]
| 55.85%
| {{decrease}} 7.34
|-
! 8
| [[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
| bgcolor=#7B68EE | 2024 మే 7
| 62.91%
| {{decrease}} 1.82
|-
! 9
| [[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
| rowspan=&quot;7&quot; bgcolor=#87CEFA | 2024 ఏప్రిల్ 26
| 64.58%
| {{decrease}} 6.47
|-
! 10
| [[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
| 58.94%
| {{decrease}} 5.35
|-
! 11
| [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]]
| 56.16%
| {{decrease}} 8.52
|-
! 12
| [[ఘజియాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]]
| 49.88%
| {{decrease}} 6.01
|-
! 13
| [[గౌతమ్ బుద్ధ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్]]
| 53.63%
| {{decrease}} 6.86
|-
! 14
| [[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]]
| 56.16%
| {{decrease}} 6.76
|-
! 15
| [[అలీగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీగఢ్]]
| 56.93%
| {{decrease}} 4.75
|-
! 16
| [[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]]
| bgcolor=#7B68EE | 2024 మే 7
| 55.71%
| {{decrease}} 6.05
|-
! 17
| [[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
| bgcolor=#87CEFA | 2024 ఏప్రిల్ 26
| 49.41%
| {{decrease}} 11.67
|-
! 18
| [[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]]
| rowspan=&quot;8&quot; bgcolor=#7B68EE | 2024 మే 7 
| 54.08%
| {{decrease}} 5.04
|-
! 19
| [[ఫతేపూర్ సిక్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రి]]
| 57.19%
| {{decrease}} 3.23
|-
! 20
| [[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]]
| 58.53%
| {{decrease}} 1.60
|-
! 21
| [[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
| 58.73%
| {{increase}} 1.96
|-
! 22
| [[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]]
| 59.31%
| {{decrease}} 2.39
|-
! 23
| [[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]]
| 54.35%
| {{decrease}} 2.82
|-
! 24
| [[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
| 57.44%
| {{decrease}} 1.53
|-
! 25
| [[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
| 58.03%
| {{decrease}} 1.43
|-
! 26
| [[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
| bgcolor=#FFFACD | 2024 ఏప్రిల్ 19
| 63.11%
| {{decrease}} 4.30
|-
! 27
| [[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]]
| rowspan=&quot;7&quot; bgcolor=#E9967A | 2024 మే 13
| 53.36%
| {{decrease}} 2.79
|-
! 28
| [[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరీ]]
| 64.68%
| {{increase}} 0.48
|-
! 29
| [[ధౌరహ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధౌరహ్ర]]
| 64.54%
| {{decrease}} 0.15
|-
! 30
| [[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
| 62.54%
| {{decrease}} 1.39
|-
! 31
| [[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హర్డోయ్]]
| 57.52%
| {{decrease}} 1.02
|-
! 32
| [[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]]
| 55.89%
| {{decrease}} 1.28
|-
! 33
| [[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]]
| 55.46%
| {{decrease}} 1.01
|-
! 34
| [[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్ లాల్ గంజ్]]
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor=#DB7093 | 2024 మే 20
| 62.88%
| {{increase}} 0.09
|-
! 35
| [[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]]
| 52.28%
| {{decrease}} 2.50
|-
! 36
| [[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలీ]]
| 58.12%
| {{increase}} 1.78
|-
! 37
| [[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]]
| 54.34%
| {{increase}} 0.26
|-
! 38
| [[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 55.63
| {{decrease}} 0.74
|-
! 39
| [[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]]
| 51.45
| {{decrease}} 2.11
|-
! 40
| [[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
| rowspan=&quot;5&quot; bgcolor=#E9967A | 2024 మే 13
| 59.08%
| {{increase}} 0.36
|-
! 41
| [[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇటావా]]
| 56.36%
| {{decrease}} 2.16
|-
! 42
| [[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
| 61.08%
| {{increase}} 0.22
|-
! 43
| [[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]]
| 53.05%
| {{increase}} 1.40
|-
! 44
| [[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]]
| 57.78%
| {{decrease}} 0.35
|-
! 45
| [[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]]
| rowspan=&quot;6&quot; bgcolor=#DB7093 | 2024 మే 20
| 56.18%
| {{decrease}} 2.31
|-
! 46
| [[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]]
| 63.86%
| {{decrease}} 3.82
|-
! 47
| [[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హమీర్‌పూర్]]
| 60.60%
| {{decrease}} 1.72
|-
! 48
| [[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బందా]]
| 59.70%
| {{decrease}} 1.10
|-
! 49
| [[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
| 57.09%
| {{increase}} 0.30
|-
! 50
| [[కౌశంబి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కౌశాంబి]]
| 52.80%
| {{decrease}} 1.76
|-
! 51
| [[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 48.91%
| {{increase}} 0.21
|-
! 52
| [[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]]
| 51.82%
| {{decrease}} 0.01
|-
! 53
| [[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#DB7093 | 2024 మే 20
| 67.20%
| {{increase}} 3.59
|-
! 54
| [[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]]
| 59.14%
| {{decrease}} 0.55
|-
! 55
| [[అంబేద్కర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబేద్కర్ నగర్]]
| bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 61.58%
| {{increase}} 0.50
|-
! 56
| [[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]]
| bgcolor=#E9967A | 2024 మే 13
| 57.42%
| {{increase}} 0.18
|-
! 57
| [[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
| bgcolor=#DB7093 | 2024 మే 20
| 55.68%
| {{increase}} 1.29
|-
! 58
| [[శ్రావస్తి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]]
| bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 52.83%
| {{increase}} 0.75
|-
! 59
| [[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
| bgcolor=#DB7093 | 2024 మే 20
| 51.62%
| {{decrease}} 0.58
|-
! 60
| [[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 51.97%
| {{decrease}} 0.29
|-
! 61
| [[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]]
| 56.67%
| {{decrease}} 0.52
|-
! 62
| [[సంత్ కబీర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంత్ కబీర్ నగర్]]
| 52.57%
| {{decrease}} 1.63
|-
! 63
| [[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారాజ్‌గంజ్]]
| rowspan=&quot;5&quot; bgcolor=#9ACD32 | 2024 జూన్ 1
| 60.31%
| {{decrease}} 3.76
|-
! 64
| [[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]]
| 54.93%
| {{decrease}} 4.88
|-
! 65
| [[కుషి నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కుషి నగర్]]
| 57.57%
| {{decrease}} 2.22
|-
! 66
| [[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
| 55.51%
| {{decrease}} 2.39
|-
! 67
| [[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాన్స్‌గావ్]]
| 51.79%
| {{decrease}} 3.59
|-
! 68
| [[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 54.38%
| {{decrease}} 0.48
|-
! 69
| [[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]]
| 56.16%
| {{decrease}} 1.40
|-
! 70
| [[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=#9ACD32 | 2024 జూన్ 1
| 55.05%
| {{decrease}} 2.26
|-
! 71
| [[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
| 51.38%
| {{decrease}} 4.05
|-
! 72
| [[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]]
| 52.05%
| {{decrease}} 2.30
|-
! 73
| [[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 55.59%
| {{decrease}} 0.18
|-
! 74
| [[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]]
| 54.49%
| {{decrease}} 1.53
|-
! 75
| [[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]]
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=#9ACD32 | 2024 జూన్ 1
| 55.45%
| {{decrease}} 3.43
|-
! 76
| [[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలీ]]
| 60.58%
| {{decrease}} 1.25
|-
! 77
| [[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
| 56.49%
| {{decrease}} 0.64
|-
! 78
| [[భాదోహి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భాదోహి]]
| bgcolor=#6495ED | 2024 మే 25
| 53.07%
| {{decrease}} 0.46
|-
! 79
| [[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=#9ACD32 | 2024 జూన్ 1
| 57.92%
| {{decrease}} 2.19
|-
! 80
| [[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]]
| 56.78%
| {{decrease}} 0.59
|-
! colspan=&quot;3&quot; | మొత్తం
| 56.92%
| {{decrease}} 2.29
|}

== వ్యూహాలు, ఫలితాలు ==
ఈ ఎన్నికల్లో, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని మొత్తం 80 లోక్‌సభ స్థానాల్లో [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీ]] అత్యధిక స్థానాలను గెలుచుకుంది. [[అఖిలేష్ యాదవ్]] నేతృత్వంలోని పార్టీ ఇతర వెనుకబడిన కులాలపై ఆధారపడింది. యాదవ్ కాని ఒబిసి వర్గాలలో ప్రవేశించడానికి, అది కుర్మి కులం నుండి, మౌర్య-కుష్వాహా కమ్యూనిటీ నుండి పెద్ద సంఖ్యలో అభ్యర్థులను నిలబెట్టింది. ఇది పాసి వంటి దళిత వర్గాలపై కూడా ఆధారపడింది. తత్ఫలితంగా, తుది ఫలితంలో, ఒబిసి ఎంపీలు ఫార్వర్డ్ కుల ఎంపీల కంటే ఎక్కువగా ఉన్నారు. నరేష్ ఉత్తమ్ పటేల్, రామ్ ప్రసాద్ చౌదరి, లాల్జీ వర్మ వంటి సీనియర్ కుర్మి నాయకులు విజయం సాధించారు. వివాదాస్పద ఎంపీ అజయ్ మిశ్రా టెనిని, ఉత్కర్ష్ వర్మ ఓడించారు. [[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గంలో,]] ఠాకూర్ కమ్యూనిటీకి చెందిన స్థానిక బలమైన వ్యక్తి [[ధనంజయ్ సింగ్]] మద్దతు ఉన్నప్పటికీ, [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీకి]] చెందిన బాబు సింగ్ కుష్వాహా భారతీయ జనతా పార్తీకి చెందిన కృపా శంకర్ సింగ్‌ను ఓడించారు.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Due to INDIA Bloc's Stellar Show, Backward Caste MPs Outnumber Those from Upper Caste in UP|url=https://thewire.in/politics/bjps-defeat-and-india-blocs-stellar-show-lead-to-spike-in-number-of-backward-mps-from-up|website=The Wire|accessdate=30 October 2024}}&lt;/ref&gt;

== ఫలితాలు ==

=== పార్టీ లేదా కూటమి వారీగా ఫలితాలు ===
{| style=&quot;width:80%; text-align:center;&quot;
!కూటమి
|[[ఇండియా కూటమి|'''INDIA''']]
|[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|'''NDA''']]
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు#ఇతరులు|'''ఇతరులు''']]
|-
!సీట్లు
| bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}&quot; style=&quot;color:white; width:53.75%;&quot; |'''43'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|National Democratic Alliance}}&quot; style=&quot;color:white; width:45%;&quot; |'''36'''
| bgcolor=&quot;{{party color|Others}}&quot; style=&quot;color:white; width:1.25%;&quot; |'''1'''
|}

{| style=&quot;width:80%; text-align:center;&quot;
! '''పార్టీ'''
| '''[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP]]'''
| '''[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]'''
| '''[[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]'''
| '''[[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|RLD]]'''
| '''[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]'''
| '''[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)|ASP(KR)]]'''
|-
! '''సీట్లు'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Samajwadi Party}}&quot; style=&quot;color:white; width:46.25%;&quot; |'''37'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Indian National Congress}}&quot; style=&quot;color:white; width:7.5%;&quot; |'''6'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; style=&quot;color:white; width:41.25%;&quot; |'''33'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; style=&quot;color:white; width:2.50%;&quot; | '''2'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Apna Dal (Sonelal)}}&quot; style=&quot;color:white; width:1.25%;&quot; |'''1'''
| bgcolor=&quot;{{Party color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}&quot; style=&quot;color:white; width:1.25%;&quot; |'''1'''
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! colspan=&quot;4&quot; rowspan=&quot;2&quot; |కూటమి/పార్టీ
! colspan=&quot;3&quot; |జనాదరణ పొందిన ఓటు
! colspan=&quot;3&quot; |సీట్లు
|-
!ఓట్లు
!%
!± pp
!పోటీ చేశారు
!గెలిచింది
!'''+/-'''
|-
| rowspan=&quot;4&quot; {{Party color cell|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}
! rowspan=&quot;4&quot;style=&quot;background:#E5F8FF&quot; | [[ఇండియా కూటమి|INDIA]]
| {{Party color cell|Samajwadi Party}}
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|29,451,786
|33.59%
|{{Increase}} 15.48%
|62
|37
|{{Increase}} 32
|-
| {{Party color cell|Indian National Congress}}
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|8,294,318
|9.46%
|{{Increase}} 3.1%
|17
|6
|{{Increase}} 05
|-
| {{Party color cell|All India Trinamool Congress}}
|[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|ఎఐటిసీ]]
|414,131
|0.47%
|{{Increase}} 0.47%
|1
|0
|{{Steady}}
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
|38,160,235
|43.52%
|
|80
|43
|
|-
| rowspan=&quot;5&quot; {{Party color cell|National Democratic Alliance}}
! rowspan=&quot;5&quot;style=&quot;background:#fef3e8&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
| {{Party color cell|Bharatiya Janata Party}}
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|36,267,072
|41.37%
|{{Decrease}} 8.61%
|75
|33
|{{Decrease}} 29
|-
| {{Party color cell|Apna Dal (Sonelal)}}
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|ఎడీ (ఎస్)]]
|807,210
|0.92%
|{{Decrease}} 0.29%
|2
|1
|{{Decrease}} 01
|-
| {{Party color cell|Rashtriya Lok Dal}}
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్|ఆర్ఎల్‌డీ]]
|893,460
|1.02%
|
|2
|2
|{{Increase}} 02
|-
| {{Party color cell|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|ఎస్ఎస్​బీఐ]]
| 340,188
| 0.38
|
|1
|0
|{{Steady}}
|-
| colspan=&quot;2&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | 38,307,930
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | 43.69
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | {{decrease}} 7.50
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | 80
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | 36
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; | 
|-
|{{Party color cell|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}
| colspan=&quot;3&quot; |[[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)|ASP(KR)]]
|512,552
|0.58
|కొత్త
|8
|1
|{{increase}}1
|-
|{{Party color cell|Bahujan Samaj Party}}
| colspan=&quot;3&quot; | [[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
| 8,233,562
| 9.39
| {{decrease}}10.04
| 79
| 0
| {{decrease}}10
|-
| {{Party color cell|Other}}
| colspan=&quot;3&quot; |[[ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు#ఇతరులు|ఇతరులు]]
|
|
|
|
|
|
|-
|
| colspan=&quot;3&quot; |[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|IND]]
|
|
|
|
|
|
|-
|
| colspan=&quot;3&quot; |[[నోటా]]
|631,327
|0.72
|
! colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;4&quot; |మొత్తం
!
!100%
!-
!
!80
|}

=== ప్రాంతాల వారీగా ఫలితాలు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!ప్రాంతం
!మొత్తం సీట్లు
! colspan=&quot;2&quot; |[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాది పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
! colspan=&quot;2&quot; |[[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ]]
! colspan=&quot;2&quot; |ఇతరులు
|-
|బుందేల్‌ఖండ్
|4
|'''03'''
|{{increase}} 03
|01
|{{decrease}} 03
|00
|{{steady}}
|00
|{{steady}}
|00
|{{steady}}
|-
|మధ్య ఉత్తర ప్రదేశ్
|24
|'''11'''
|{{increase}} 11
|08
|{{decrease}} 14
|05
|{{increase}} 04
|00
|{{decrease}} 01
|00
|{{steady}}
|-
|ఈశాన్య ఉత్తర ప్రదేశ్
|17
|08
|{{increase}} 07
|'''09'''
|{{decrease}} 04
|00
|{{steady}}
|00
|{{decrease}} 03
|00
|{{steady}}
|-
|రోహిల్‌ఖండ్
|10
|'''05'''
|{{increase}} 02
|04
|{{decrease}} 01
|00
|{{steady}}
|00
|{{decrease}} 02
|01
|{{increase}} 01
|-
|ఆగ్నేయ ఉత్తర ప్రదేశ్
|8
|'''05'''
|{{increase}} 05
|02
|{{decrease}} 02
|00
|{{steady}}
|00
|{{decrease}} 02
|01
|{{decrease}} 01
|-
|పశ్చిమ ఉత్తర ప్రదేశ్
|17
|05
|{{increase}} 04
|'''09'''
|{{decrease}} 05
|01
|{{increase}} 01
|00
|{{decrease}} 02
|02
|{{increase}} 02
|-
!మొత్తం
!80
!37
!{{increase}} 32
!33
!{{decrease}} 29
!06
!{{increase}} 05
!00
!{{decrease}} 10
!04
!{{increase}} 02
|}

== నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; | నియోజకవర్గం
! rowspan=&quot;2&quot; | ఓట్లశాతం
! colspan=&quot;5&quot; |విజేత&lt;ref&gt;{{cite news |title=Uttar Pradesh Lok Sabha Election Result Winners Full List 2024: Narendra Modi leads from Varanasi, Rahul Gandhi ahead in Amethi |url=https://www.zeebiz.com/india/news-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-2024-updates-vote-counting-eci-general-elections-80-constituencies-chunav-result-wining-candidates-bjp-congress-samajwadi-party-narendra-modi-rajnath-singh-akhilesh-yadav-294094 |website=[[Zee Business]] |access-date=5 June 2024 |date=4 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605115932/https://www.zeebiz.com/india/news-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-2024-updates-vote-counting-eci-general-elections-80-constituencies-chunav-result-wining-candidates-bjp-congress-samajwadi-party-narendra-modi-rajnath-singh-akhilesh-yadav-294094 |archive-date=5 June 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Uttar Pradesh Lok Sabha Election Results 2024 : Full list of winners on all 80 seats of UP&quot;&gt;{{cite news|url=https://indianexpress.com/elections/2024-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-full-list-of-winners-on-all-80-seats-of-uttar-pradesh-9365613/|title=Uttar Pradesh Lok Sabha Election Results 2024 : Full list of winners on all 80 seats of UP|last1=The Indian Express|date=4 June 2024|accessdate=18 June 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240618161450/https://indianexpress.com/elections/2024-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-full-list-of-winners-on-all-80-seats-of-uttar-pradesh-9365613/|archivedate=18 June 2024|language=en}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;5&quot; |రన్నరప్
! colspan=&quot;2&quot; | మార్జిన్
|-
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; | పార్టీ
! ఓట్లు
! %
! ఓట్లు
! 
|-
!1
|[[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహరాన్‌పూర్]]
|66.14{{decrease}}
|[[ఇమ్రాన్ మసూద్]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|5,47,967
|44.57%
|[[రాఘవ్ లఖన్‌పాల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,83,425
|39.32%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 64,542
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 5.25
|-
!2
|[[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
|62.46{{decrease}}
|[[ఇక్రా చౌదరి]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,28,013
|48.9%
|[[ప్రదీప్ చౌదరి|ప్రదీప్ కుమార్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,58,897
|42.5%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 69,116
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 6.40
|-
!3
|[[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
|59.13{{decrease}}
|[[హరేంద్ర సింగ్ మాలిక్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,70,721
|43.64%
|[[సంజీవ్ కుమార్ బాల్యన్|సంజీవ్ బల్యాన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,46,049
|41.35%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 24,672
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.29
|-
!4
|[[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]]
|58.73{{decrease}}
|[[చందన్ చౌహాన్]]
|{{party name with color|Rashtriya Lok Dal}}
|4,04,493
|39.48%
|దీపక్ సైనీ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|3,66,985
|35.82%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 37,508
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.66
|-
!5
|[[నగీనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నగీనా]] (ఎస్.సి)
|60.75{{decrease}}
|[[చంద్రశేఖర్ ఆజాద్ రావణ్]]
| {{party name with color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}
|512,552
|51.19%
|ఓం కుమార్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|359,751
|36.06%
| style=&quot;background:{{party color|Others}} ; color:black;&quot; | 1,51,473
| style=&quot;background:{{party color|Others}} ; color:black;&quot; | 15.13
|-
!6
|[[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్]]
|62.18{{decrease}}
|[[రుచి వీరా]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|6,37,363
|49.67%
|కున్వర్ సర్వేష్ కుమార్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,31,601
|41.43%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,05,762
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 8.24
|-
!7
|[[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]]
|55.85{{decrease}}
|[[మొహిబుల్లా నద్వీ]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,81,503
|49.74%
||ఘనశ్యామ్ సింగ్ లోధీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,94,069
|40.71%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 87,434
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 9.03
|-
!8
|[[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
|62.91{{decrease}}
|[[జియా ఉర్ రెహమాన్ బార్క్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,71,161
|47.8%
|పరమేశ్వర్ లాల్ సైనీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,49,667
|37.63%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,21,494
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 10.17
|-
!9
|[[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
|64.58{{decrease}}
|[[కన్వర్ సింగ్ తన్వర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,76,506
|42.9%
|డానిష్ అలీ
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,47,836
|40.32%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 28,670
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.58
|-
!10
|[[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
|58.94{{decrease}}
|[[అరుణ్ గోవిల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,46,469
|46.21%
|సునీతా వర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,35,884
|45.32%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 10,585
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 0.89
|-
!11
|[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]]
|56.16{{decrease}}
|[[రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్]]
|{{party name with color|Rashtriya Lok Dal}}
|4,88,967
|52.36%
|అమర్‌పాల్ శర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|3,29,508
|35.29%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,59,459
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 17.07
|-
!12
|[[ఘజియాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘజియాబాద్]]
|49.88{{decrease}}
|[[అతుల్ గార్గ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|8,54,170
|58.09%
|డాలీ శర్మ
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,17,205
|35.17%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3,36,965
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 22.92
|-
!13
|[[గౌతమ్ బుద్ధ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్]]
|53.63{{decrease}}
|[[మహేష్ శర్మ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|8,57,829
|59.69%
|మహేంద్ర నగర్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|2,98,357
|35.17%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 5,59,472
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 24.52
|-
!14
|[[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]] (ఎస్.సి)
|56.16{{decrease}}
|[[భోలా సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,97,310
|56.65%
|శివరామ్ వాల్మీకి
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|3,22,176
|30.56%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,75,134
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 26.09
|-
!15
|[[అలీఘర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీఘర్]]
|56.93{{decrease}}
|[[సతీష్ కుమార్ గౌతమ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,01,834
|44.28%
|బిజేంద్ర సింగ్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,86,187
|42.9%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 15,647
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1.38
|-
!16
|[[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]] (ఎస్.సి)
|55.71{{decrease}}
|[[అనూప్ ప్రధాన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,54,746
|51.24%
|జస్వీర్ వాల్మీకి
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|3,07,428
|28.39%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,47,318
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 22.85
|-
!17
|[[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
|49.41{{decrease}}
|[[హేమా మాలిని|హేమ మాలిని]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,10,064
|53.29%
|ముఖేష్ ధంగర్
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|2,16,657
|22.64%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,93,407
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 30.65
|-
!18
|[[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]] (ఎస్.సి)
|54.08{{decrease}}
|[[ఎస్.పి. సింగ్ బఘేల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,99,397
|53.34%
|సురేష్ చంద్ కర్దమ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|3,28,103
|29.2%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,71,294
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 24.14
|-
!19
|[[ఫతేపూర్ సిక్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్ సిక్రి]]
|57.19{{decrease}}
|[[రాజ్‌కుమార్ చాహర్|రాజ్ కుమార్ చాహర్]] 
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,45,657
|43.09%
||రాంనాథ్ సికర్వార్
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,02,252
|38.9%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 43,405
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.19
|-
!20
|[[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]]
|58.53{{decrease}}
|[[అక్షయ్ యాదవ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,43,037
|49.01%
|ఠాకూర్ విశ్వదీప్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,53,725
|40.95%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 89,312
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 8.06
|-
!21
|[[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
|58.73{{increase}}
|[[డింపుల్ యాదవ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,98,526
|56.79%
|జయవీర్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,76,887
|35.76%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}};color:white;&quot; | 2,21,639
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 21.03
|-
!22
|[[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటాహ్]]
|59.31{{decrease}}
|[[దేవేష్ శక్య]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,75,808
|47.09%
|రాజ్‌వీర్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,47,756
|44.32%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 28,052
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.77
|-
!23
|[[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బదౌన్]]
|54.35{{decrease}}
|[[ఆదిత్య యాదవ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,01,855
|45.97%
|దుర్విజయ్ సింగ్ షాక్యా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,66,864
|42.76%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 34,991
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.21
|-
!24
|[[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
|57.44{{decrease}}
|[[నీరజ్ కుష్వాహ మౌర్య]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,92,515
|45.23%
|[[ధర్మేంద్ర కశ్యప్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,76,546
|43.76%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 15,969
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1.47
|-
!25
|[[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
|58.03{{decrease}}
|[[ఛత్రపాల్ సింగ్ గాంగ్వార్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,67,127
|50.66%
|ప్రవీణ్ సింగ్ ఆరోన్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,32,323
|47.55%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 34,804
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.11
|-
!26
|[[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
|63.11{{decrease}}
|[[జితిన్ ప్రసాద]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|6,07,158
|52.3%
|భగవత్ శరణ్ గంగ్వార్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,42,223
|38.09%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,64,935
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 14.21
|-
!27
|[[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]] (ఎస్.సి)
|53.36{{decrease}}
|[[అరుణ్ కుమార్ సాగర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,92,718
|47.5%
|జ్యోత్స్నా గోండ్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,37,339
|43.06%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 55,379
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.44
|-
!28
|[[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరీ]]
|64.68{{increase}}
|[[ఉత్కర్ష్ వర్మ]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,57,365
|45.94%
|అజయ్ మిశ్రా తేని
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,23,036
|43.11%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 34,329
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |2.83
|-
!29
|[[ధౌరహ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధౌరహ్ర]]
|64.54{{decrease}}
|[[ఆనంద్ భదౌరియా]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,43,743
|39.91%
|రేఖా వర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,39,294
|39.51%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 4,449
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |0.40
|-
!30
|[[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
|62.54{{decrease}}
|[[రాకేష్ రాథోడ్]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|5,31,138
|48.2%
|రాజేష్ వర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,41,497
|40.06%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 89,641
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |8.14
|-
!31
|[[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హర్డోయ్]] (ఎస్.సి)
|57.52{{decrease}}
|[[జై ప్రకాష్ రావత్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,86,798
|44.25%
|ఉషా వర్మ
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,58,942
|41.72%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 27,856
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.53
|-
!32
|[[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]] (ఎస్.సి)
|55.89{{decrease}}
|[[అశోక్ కుమార్ రావత్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,75,016
|45.15%
|సంగీతా రాజవంశీ
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,41,610
|41.98%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 33,406
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.17
|-
!33
|[[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావ్]]
|55.46{{decrease}}
|[[సాక్షి మ‌హారాజ్|సాక్షి మహరాజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|6,16,133
|47.31%
|అన్నూ టాండన్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,80,315
|44.56%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 35,818
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.75
|-
!34
|[[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్ లాల్ గంజ్]] (ఎస్.సి)
|62.88{{increase}}
|[[ఆర్‌.కే. చౌదరి]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|6,67,869
|48.49%
|కౌశల్ కిషోర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,97,577
|43.48%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 70,292
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |5.01
|-
!35
|[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]]
|52.28{{decrease}}
|[[రాజ్‌నాథ్ సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|612,709
|53.59%
|రవిదాస్ మెహ్రోత్రా
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|477,550
|42%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,35,159
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 11.59
|-
!36
|[[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలీ]]
|58.12{{increase}}
|[[రాహుల్ గాంధీ]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|6,87,649
|66.17%
|దినేష్ ప్రతాప్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|2,97,619
|28.64%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 3,90,030
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |37.53
|-
!37
|[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]]
|54.34{{increase}}
|[[కిషోరి లాల్ శర్మ]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|5,39,228
|54.99%
|స్మృతి ఇరానీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,72,032
|37.94%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,67,196
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |17.05
|-
!38
|[[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
|55.63{{decrease}}
|[[రాంభువల్ నిషాద్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,44,330
|43%
|మేనకా గాంధీ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,01,156
|38.82%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 43,174
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |4.18
|-
!39
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|51.45{{decrease}}
|[[ఎస్.పి. సింగ్ పటేల్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,41,932
|46.65%
|సంగమ్ లాల్ గుప్తా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,75,726
|39.66%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 66,206
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |6.99
|-
!40
|[[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
|59.08{{increase}}
|[[ముఖేష్ రాజ్‌పుత్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,87,963
|47.2%
|నావల్ కిషోర్ శక్య
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,85,285
|46.94%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,678
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 0.26
|-
!41
|[[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇటావా]] (ఎస్.సి)
|56.36{{decrease}}
|[[జితేంద్ర కుమార్ దోహారే]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,90,747
|47.47%
|రామ్ శంకర్ కతేరియా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,32,328
|41.82%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 58,419
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |5.65
|-
!42
|[[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
|61.08{{increase}}
|[[అఖిలేష్ యాదవ్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|6,42,292
|52.74%
|[[సుబ్రత్ పాఠక్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,71,370
|38.71%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,70,922
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |14.03
|-
!43
|[[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]]
|53.05{{increase}}
|[[రమేష్ అవస్థి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,43,055
|49.93%
|అలోక్ మిశ్రా
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|4,22,087
|47.56%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 20,968
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.37
|-
!44
|[[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]]
|57.78{{decrease}}
|[[దేవేంద్ర సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,17,423
|47.6%
|రాజా రామ్ పాల్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,73,078
|43.52%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 44,345
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.08
|-
!45
|[[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]] (ఎస్.సి)
|56.18{{decrease}}
|[[నారాయణ్ దాస్ అహిర్వార్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,30,180
|46.96%
|భాను ప్రతాప్ సింగ్ వర్మ
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,76,282
|42.19%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 53,898
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |4.77
|-
!46
|[[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]]
|63.86{{decrease}}
|[[అనురాగ్ శర్మ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|6,90,316
|50%
|[[ప్రదీప్ జైన్ ఆదిత్య]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,87,702
|42.57%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,02,614
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 7.43
|-
!47
|[[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హమీర్‌పూర్]]
|60.60{{decrease}}
|[[అజేంద్ర సింగ్ లోధి]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,90,683
|44%
|[[పుష్పేంద్ర సింగ్ చందేల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,88,054
|43.76%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,629
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |0.24
|-
!48
|[[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బందా]]
|59.70{{decrease}}
|[[కృష్ణ దేవి శివశంకర్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,06,567
|38.94%
|[[ఆర్.కె. సింగ్ పటేల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,35,357
|32.12%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 71,210
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |6.82
|-
!49
|[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|57.09{{increase}}
|[[నరేష్ ఉత్తమ్ పటేల్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,00,328
|45.2%
|[[సాధ్వీ నిరంజన్ జ్యోతి|సాధ్వి నిరంజన్ జ్యోతి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,67,129
|42.2%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 33,199
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |3.00
|-
!50
|[[కౌశంబి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కౌశాంబి]] (ఎస్.సి)
|52.80{{increase}}
|[[పుష్పేంద్ర సరోజ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,09,787
|50.51%
|[[వినోద్ సోంకర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,05,843
|40.21%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,03,944
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |10.30
|-
!51
|[[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
|48.91{{increase}}
|[[ప్రవీణ్ పటేల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,52,600
|44.60%
|అమర్‌నాథ్ మౌర్య
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,48,268
|44.17%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4,332
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 0.43
|-
!52
|[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]]
|51.82{{increase}}
|[[ఉజ్వల్ రామన్ సింగ్]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,62,145
|48.80%
|నీరజ్ త్రిపాఠి
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,03,350
|42.59%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 58,795
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |6.21
|-
!53
|[[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాబంకి]] (ఎస్.సి)
|67.20{{increase}}
|[[తనూజ్ పునియా]]
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|7,19,927
|55.78%
|రాజరాణి రావత్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,04,223
|39.07%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 2,15,704
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |16.71
|-
!54
|[[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]]
|59.14{{decrease}}
|[[అవధేష్ ప్రసాద్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|554,289
|48.59%
|లల్లూ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|499,722
|43.81%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 54,567
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |4.78
|-
!55
|[[అంబేద్కర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబేద్కర్ నగర్]]
|61.58{{increase}}
|[[లాల్జీ వర్మ]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,44,959
|46.3%
|[[రితేష్ పాండే]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,07,712
|34.64%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,37,247
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |11.66
|-
!56
|[[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]] (ఎస్.సి)
|57.42{{increase}}
|[[ఆనంద్ కుమార్ గోండ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,18,802
|49.1%
|రమేష్ గౌతమ్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,54,575
|43.02%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 64,227
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 6.08
|-
!57
|[[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
|55.68{{increase}}
|[[కరణ్ భూషణ్ సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,71,263
|53.79%
|భగత్ రామ్ మిశ్రా
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,22,420
|39.77%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,48,843
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 14.02
|-
!58
|[[శ్రావస్తి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రావస్తి]]
|52.83{{increase}}
|[[రామ్ శిరోమణి వర్మ]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,11,055
|48.83%
|సాకేత్ మిశ్రా
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,34,382
|41.51%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 76,673
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |7.32
|-
!59
|[[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
|51.62{{decrease}}
|[[కీర్తి వర్ధన్ సింగ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,74,258
|49.77%
|శ్రేయ వర్మ
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,28,034
|44.92%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 46,224
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.85
|-
!60
|[[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దోమరియాగంజ్]]
|51.97{{decrease}}
|[[జగదాంబిక పాల్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,63,303
|45.47%
|భీష్మ శంకర్ తివారీ
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,20,575
|41.27%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 42,728
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.20
|-
!61
|[[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]]
|56.67{{decrease}}
|[[రామ్ ప్రసాద్ చౌదరి]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,27,005
|48.67%
|హరీష్ ద్వివేది
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,26,011
|39.34%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,00,994
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |9.33
|-
!62
|[[సంత్ కబీర్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంత్ కబీర్ నగర్]]
|52.57{{decrease}}
|[[లక్ష్మీకాంత్ నిషాద్|లక్ష్మీకాంత్ అలియాస్ పప్పు నిషాద్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,98,695
|45.7%
|ప్రవీణ్ కుమార్ నిషాద్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,06,525
|37.25%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 92,170
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |8.45
|-
!63
|[[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహారాజ్‌గంజ్]]
|60.31{{decrease}}
|[[పంకజ్ చౌదరీ|పంకజ్ చౌదరి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,91,310
|48.85%
|వీరేంద్ర చౌదరి
|{{party name with color|Indian National Congress}}
|5,55,859
|45.92%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 35,451
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 2.93
|-
!64
|[[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]]
|54.93{{decrease}}
|[[రవి కిషన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|584,512
|50.75%
|కాజల్ నిషాద్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|482,308
|41.78%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 103,526
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 8.97
|-
!65
|[[కుషి నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కుషి నగర్]]
|57.57{{decrease}}
|[[విజయ్ కుమార్ దూబే]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,16,345
|47.79%
|అజయ్ ప్రతాప్ సింగ్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,34,555
|40.22%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 81,790
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 7.57
|-
!66
|[[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
|55.51{{decrease}}
|[[శశాంక్ మణి త్రిపాఠి]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|5,04,541
|48.36%
|అఖిలేష్ ప్రతాప్ సింగ్
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,69,699
|45.02%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 34,842
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.34
|-
!67
|[[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాన్స్‌గావ్]] (ఎస్.సి)
|51.79{{decrease}}
|[[కమలేష్ పాశ్వాన్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,28,693
|45.38%
|సదల్ ప్రసాద్
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,25,543
|45.04%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3,150
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 0.34
|-
!68
|[[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]] (ఎస్.సి)
|54.38{{decrease}}
|[[దరోగ ప్రసాద్ సరోజ]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,39,959
|43.85%
|నీలం సోంకర్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,24,936
|32.38%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,15,023
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |11.47
|-
!69
|[[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగఢ్]]
|56.16{{decrease}}
|[[ధర్మేంద్ర యాదవ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,08,239
|48.2%
|దినేష్ లాల్ యాదవ్ 'నిరాహువా'
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|3,47,204
|32.93%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,61,035
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |15.27
|-
!70
|[[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
|55.05{{decrease}}
|[[రాజీవ్ కుమార్ రాయ్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,03,131
|43.73%
|అరవింద్ రాజ్‌భర్
|{{party name with color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}
| 3,40,188
| 29.57
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,62,943
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |14.16
|-
!71
|[[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
|51.38{{decrease}}
|[[రామశంకర్ రాజ్‌భర్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,05,472
|44.2%
|[[రవీంద్ర కుష్వాహా]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,01,899
|43.81%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 3,573
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |0.39
|-
!72
|[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]]
|52.05{{decrease}}
|[[సనాతన్ పాండే]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,67,068
|46.37%
|[[నీరజ్ శేఖర్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,23,684
|42.06%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 43,384
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |4.31
|-
!73
|[[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]]
|55.59{{decrease}}
|[[బాబు సింగ్ కుష్వాహా]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,09,130
|46.21%
|కృపాశంకర్ సింగ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,09,795
|37.19%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 99,335
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |9.02
|-
!74
|[[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]] (ఎస్.సి)
|54.49{{decrease}}
|[[ప్రియా సరోజ్]]
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,51,292
|42.57%
|[[బి.పి. సరోజ్]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,15,442
|39.19%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 35,850
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |3.38
|-
!75
|[[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]]
|55.45{{decrease}}
|అఫ్జల్ అన్సారీ
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|5,39,912
|46.82%
|పరాస్ నాథ్ రాయ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,15,051
|35.99%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,24,861
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |10.83
|-
!76
|[[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలీ]]
|60.58{{decrease}}
|వీరేంద్ర సింగ్
| {{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,74,476
|42.5%
|మహేంద్ర నాథ్ పాండే
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,52,911
|40.57%
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 21,565
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |1.93
|-
!77
|[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
|56.49{{decrease}}
|[[నరేంద్ర మోదీ]]
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|6,12,970
|54.24%
|అజయ్ రాయ్
| {{party name with color|Indian National Congress}}
|4,60,457
|40.74%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,52,513
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 11.50
|-
!78
|[[భాదోహి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భాదోహి]]
|53.07{{decrease}}
|వినోద్ కుమార్ బైండ్
|{{party name with color|Bharatiya Janata Party}}
|4,59,982
|42.39%
|లలితేష్ పతి త్రిపాఠి
| {{party name with color|Trinamool Congress}}
| 4,15,910
| 38.33
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 44,072
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 4.06
|-
!79
|[[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
|57.92{{decrease}}
|[[అనుప్రియా పటేల్]]
|{{party name with color|Apna Dal (Soneylal)}}
|4,71,631
|42.67%
|రమేష్ చంద్ బైంద్
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,33,821
|39.25%
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 37,810
| style=&quot;background:{{party color|National Democratic Alliance}} ; color:white;&quot; | 3.42
|-
!80
|[[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]] (ఎస్.సి)
|56.78{{decrease}}
|[[ఛోటేలాల్ ఖర్వార్]]
|{{party name with color|Samajwadi Party}}
|4,65,848
|46.14%
|రింకీ కోల్
|{{party name with color|Apna Dal (Soneylal)}}
| 3,36,614
| 33.34
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}} ; color:white;&quot; | 1,29,234
| style=&quot;background:{{party color|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}; color:white;&quot; |12.80
|}

== అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల వారీగా పార్టీల ఆధిక్యం ==
[[దస్త్రం:2024_Uttar_Pradesh_Lok_Sabha_Election_Assembly_Wise_Lead_Map.svg|thumb|400x400px|2024 Uttar Pradesh Lok Sabha election assembly wise lead map]]
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;4&quot; |పార్టీ
!అసెంబ్లీ విభాగాలు
!అసెంబ్లీలో స్థానం
(2024 డిసెంబరు నాటికి)
|-| rowspan=&quot;4&quot; {{Party color cell|Indian National Developmental Inclusive Alliance}}
! rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#E5F8FF&quot; |[[ఇండియా కూటమి|INDIA]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Samajwadi Party}}&quot; |
![[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|SP]]
|184
|107
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Indian National Congress}}&quot; |
![[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
|39
|2
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Trinamool Congress}}&quot; |
![[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|AITC]]
|1
|0
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#E5F8FF&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#E5F8FF&quot; |224
| style=&quot;background:#E5F8FF&quot; |109
|-| rowspan=&quot;6&quot; {{Party color cell|National Democratic Alliance}}
! rowspan=&quot;6&quot; style=&quot;background:#fef3e8&quot; |[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|NDA]]
| bgcolor=&quot;{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot; |
![[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
|160
|257
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot; |
![[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|RLD]]
|10
|9
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Apna Dal (Sonelal)}}&quot; |
![[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)|AD(S)]]
|4
|13
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot; |
![[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ|SBSP]]
|0
|6
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
![[నిషాద్ పార్టీ|NISHAD]]
|పోటీ చేయలేదు
|5
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#fef3e8&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |174
| style=&quot;background:#fef3e8&quot; |290
|-| rowspan=&quot;4&quot; {{Party color cell|Independent politician}}
! rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#E5FFDA&quot; |ఇతరులు
| bgcolor=&quot;{{party color|Azad Samaj Party (Kanshi Ram)}}&quot; |
![[ఆజాద్ సమాజ్ పార్టీ (కాన్షి రామ్)|ASP(KR)]]
|5
|0
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Jansatta Dal (Loktantrik)}}&quot; |
![[జనసత్తా దళ్ (లోక్‌తంత్రిక్)|JSD(L)]]
|పోటీ చేయలేదు
|2
|-
| bgcolor=&quot;{{party color|Bahujan Samaj Party}}&quot; |
![[బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ|BSP]]
|0
|1
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#E5FFDA&quot; |మొత్తం
| style=&quot;background:#E5FFDA&quot; |5
| style=&quot;background:#E5FFDA&quot; |3
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Total
! colspan=&quot;2&quot; |403
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==
* [[మహారాష్ట్రలో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
* [[పశ్చిమ బెంగాల్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
* [[బీహార్‌లో 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
{{ఉత్తర ప్రదేశ్ ఎన్నికలు}}
{{భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు, 2024}}

[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]]
[[వర్గం:రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం వారీగా 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>lkrhqtli8d59xzxr9muy59qoqgupauh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2009 భారత సాధారణ ఎన్నికల ఫలితాలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>410139</id>
    <revision>
      <id>4601745</id>
      <parentid>4601401</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="166414" sha1="8kzwmaizzgd6p31dxfkabaoqvo35bv1" xml:space="preserve">భారతదేశం 15వ లోక్‌సభను ఏర్పాటు చేయడానికి ఏప్రిల్-2009 మేలో సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి. ఫలితాలు 2009 మే 16న ప్రకటించబడ్డాయి. ప్రధాన పోటీదారులు అధికారంలో ఉన్న భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యూపీఏ]], ప్రతిపక్ష భారతీయ జనతా పార్టీ నేతృత్వంలోని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డీఏ]] రెండు కూటమి సమూహాలు.

ఈ కథనం వివిధ రాజకీయ పార్టీల పనితీరును వివరిస్తుంది. వ్యక్తిగత అభ్యర్థుల పనితీరు కోసం [[15వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]&lt;nowiki/&gt;ను చూడండి .

పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గం వారీగా '''2009 భారత సాధారణ ఎన్నికల ఫలితాలు'''.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Constituency Wise Detailed Result|url=https://eci.gov.in/files/file/2857-constituency-wise-detailed-result/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=2009 India General (15th Lok Sabha) Elections Results|url=https://www.elections.in/parliamentary-constituencies/2009-election-results.html}}&lt;/ref&gt;

==నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable mw-collapsible&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |రాష్ట్రం
! colspan=&quot;3&quot; |పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |ద్వితియ విజేత
! rowspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|-
!నం.
!పేరు
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
!అండమాన్ మరియు నికోబార్ దీవులు
|1
|అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులు
|GEN
|బిష్ణు పద రే
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|75,211
|కులదీప్ రాయ్ శర్మ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|72,221
|2,990
|-
! rowspan=&quot;42&quot; |ఆంధ్రప్రదేశ్
|1
|ఆదిలాబాద్
| (ఎస్.టి)
|[[రమేష్ రాథోడ్]]
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,72,268
|కోట్నాక్ రమేష్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,57,181
|1,15,087
|-
|2
|పెద్దపల్లి
| (ఎస్.సి)
|[[జి. వివేకానంద్|గడ్డం వివేక్]] 
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,13,748
|[[గోమాస శ్రీనివాస్]]
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|2,64,731
|49,017
|-
|3
|కరీంనగర్
|GEN
|[[పొన్నం ప్రభాకర్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,17,927
|బోయినపల్లి వినోద్ కుమార్
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|2,67,684
|50,243
|-
|4
|నిజామాబాద్
|GEN
|[[మధు యాష్కీ గౌడ్|మధు గౌడ్ యాస్కీ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,96,504
|బిగాల గణేష్ గుప్తా
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|2,36,114
|60,390
|-
|5
|జహీరాబాద్
|GEN
|సురేష్ షెట్కార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,95,767
|సయ్యద్ యూసుఫ్ అలీ
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|3,78,360
|17,407
|-
|6
|మెదక్
|GEN
|విజయశాంతి
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|3,88,839
|చాగన్ల నరేంద్ర నాథ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,82,762
|6,077
|-
|7
|మల్కాజిగిరి
|GEN
|[[సర్వే సత్యనారాయణ]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,88,368
|భీమ్‌సేన్ టి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|2,95,042
|93,326
|-
|8
|సికింద్రాబాద్
|GEN
|అంజన్ కుమార్ యాదవ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,40,549
|బండారు దత్తాత్రేయ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,70,382
|1,70,167
|-
|9
|హైదరాబాద్
|GEN
|అసదుద్దీన్ ఒవైసీ
|
|[[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఎంఐఎం]] 
|3,08,061
|జాహిద్ అలీ ఖాన్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|1,94,196
|1,13,865
|-
|10
|చేవెళ్ల
|GEN
|జైపాల్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,20,807
|ఏపీ జితేందర్ రెడ్డి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,02,275
|18,532
|-
|11
|మహబూబ్ నగర్
|GEN
|కె. చంద్రశేఖర రావు
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|3,66,569
|దేవరకొండ విట్టల్ రావు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,46,385
|20,184
|-
|12
|నాగర్ కర్నూలు
| (ఎస్.సి)
|మందా జగన్నాథం
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,22,745
|గువ్వల బాలరాజు
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|3,74,978
|47,767
|-
|13
|నల్గొండ
|GEN
|గుత్తా సుఖేందర్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,93,849
|సురవరం సుధాకర్ రెడ్డి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,40,867
|1,52,982
|-
|14
|భోంగీర్
|GEN
|కోమటిరెడ్డి రాజ్ గోపాల్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,04,103
|నోముల నర్సింహయ్య
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,64,215
|1,39,888
|-
|15
|వరంగల్
| (ఎస్.సి)
|సిరిసిల్ల రాజయ్య
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,96,568
|రామగళ్ల పరమేశ్వర్
|
|తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి
|2,71,907
|1,24,661
|-
|16
|మహబూబాబాద్
| (ఎస్.టి)
|బలరాం నాయక్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,94,447
|కుంజా శ్రీనివాసరావు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,25,490
|68,957
|-
|17
|ఖమ్మం
|GEN
|నామా నాగేశ్వరరావు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,69,368
|రేణుకా చౌదరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,44,920
|1,24,448
|-
|18
|అరకు
| (ఎస్.టి)
|కిషోర్ చంద్ర డియో
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,60,458
|మిడియం బాబు రావు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|1,68,014
|1,92,444
|-
|19
|శ్రీకాకుళం
|GEN
|కిల్లి కృపా రాణి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,87,694
|కింజరాపు యర్రన్ నాయుడు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,04,707
|82,987
|-
|20
|విజయనగరం
|GEN
|ఝాన్సీ లక్ష్మి బొత్స
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,11,584
|కొండపల్లి అప్పలనాయుడు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,51,013
|60,571
|-
|21
|విశాఖపట్నం
|GEN
|దగ్గుబాటి పురందేశ్వరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,68,812
|పల్లా శ్రీనివాసరావు
|
|ప్రజారాజ్యం పార్టీ
|3,02,126
|66,686
|-
|22
|అనకాపల్లి
|GEN
|సబ్బం హరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,69,968
|నూకారపు సూర్య ప్రకాశరావు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,17,056
|52,912
|-
|23
|కాకినాడ
|GEN
|మల్లిపూడి మంగపతి పల్లం రాజు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,23,607
|చలమలశెట్టి సునీల్
|
|ప్రజారాజ్యం పార్టీ
|2,89,563
|34,044
|-
|24
|అమలాపురం
| (ఎస్.సి)
|జివి హర్ష కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,68,501
|పోతుల ప్రమీలా దేవి
|
|ప్రజారాజ్యం పార్టీ
|3,28,496
|40,005
|-
|25
|రాజమండ్రి
|GEN
|వుండవల్లి అరుణ కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,57,449
|మురళీ మోహన్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,55,302
|2,147
|-
|26
|నరసాపురం
|GEN
|[[కనుమూరి బాపిరాజు|కనుమూరు బాపి రాజు]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,89,422
|తోట సీతారామ లక్ష్మి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|2,74,732
|1,14,690
|-
|27
|ఏలూరు
|GEN
|[[కావూరు సాంబశివరావు|కావూరి సాంబశివరావు]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,23,777
|మాగంటి వెంకటేశ్వరరావు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,80,994
|42,783
|-
|28
|మచిలీపట్నం
|GEN
|[[కొనకళ్ళ నారాయణరావు|కొనకళ్ల నారాయణరావు]]
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,09,936
|బాడిగ రామకృష్ణ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,97,480
|12,456
|-
|29
|విజయవాడ
|GEN
|[[లగడపాటి రాజగోపాల్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,29,394
|వల్లభనేని వంశీ మోహన్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,16,682
|12,712
|-
|30
|గుంటూరు
|GEN
|[[రాయపాటి సాంబశివరావు]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,03,937
|మాదాల రాజేంద్ర
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,64,582
|39,355
|-
|31
|నరసరావుపేట
|GEN
|[[మోదుగుల వేణుగోపాల్ రెడ్డి|మోదుగుల వేణుగోపాల రెడ్డి]]
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,63,358
|వల్లభనేని బాలసౌరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,61,751
|1,607
|-
|32
|బాపట్ల
| (ఎస్.సి)
|[[పనబాక లక్ష్మి]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,60,757
|మాల్యాద్రి శ్రీరామ్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,91,419
|69,338
|-
|33
|ఒంగోలు
|GEN
|[[మాగుంట శ్రీనివాసులురెడ్డి|మాగుంట శ్రీనివాసులు రెడ్డి]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,50,442
|[[మద్దులూరి మాలకొండయ్య యాదవ్]]
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,71,919
|78,523
|-
|34
|నంద్యాల
|GEN
|ఎస్పీవై రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,00,023
|NMD ఫరూఖ్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,09,176
|90,847
|-
|35
|కర్నూలు
|GEN
|కోట్ల జయసూర్య ప్రకాశ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,82,668
|బి.టి.నాయుడు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,08,895
|73,773
|-
|36
|అనంతపురం
|GEN
|అనంత వెంకటరామిరెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,57,876
|కాలవ శ్రీనివాసులు
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,79,955
|77,921
|-
|37
|హిందూపూర్
|GEN
|క్రిస్టప్ప నిమ్మల
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,35,753
|ఖాసిం ఖాన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,12,918
|22,835
|-
|38
|కడప
|GEN
|వైఎస్ జగన్ మోహన్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,42,611
|పాలెం శ్రీకాంత్ రెడ్డి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,63,765
|1,78,846
|-
|39
|నెల్లూరు
|GEN
|మేకపాటి రాజమోహన్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,30,235
|వంటేరు వేణు గోపాల రెడ్డి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|3,75,242
|54,993
|-
|40
|తిరుపతి
| (ఎస్.సి)
|చింతా మోహన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,28,403
|[[వర్ల రామయ్య]]
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,09,127
|19,276
|-
|41
|రాజంపేట
|GEN
|అన్నయ్యగారి సాయి ప్రతాప్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,23,910
|రమేష్ కుమార్ రెడ్డి రెడ్డప్పగారి
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|1,80,537
|1,10,377
|-
|42
|చిత్తూరు
| (ఎస్.సి)
|నారమల్లి శివప్రసాద్
|
|{{Party name with color|Telugu Desam Party}}
|4,34,376
|ఎం. తిప్పేస్వామి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,23,717
|10,659
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |అరుణాచల్ ప్రదేశ్
|1
|అరుణాచల్ వెస్ట్
| (ఎస్.టి)
|తాకం సంజోయ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,40,443
|కిరణ్ రిజిజు
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,39,129
|1,314
|-
|2
|అరుణాచల్ తూర్పు
| (ఎస్.టి)
|నినోంగ్ ఎరింగ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,15,423
|తాపిర్ గావో
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|46,974
|68,449
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |అస్సాం
|1
|కరీంగంజ్
| (ఎస్.సి)
|లలిత్ మోహన్ శుక్లబైద్య
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,59,717
|రాజేష్ మల్లా
|
|ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|2,51,797
|7,920
|-
|2
|సిల్చార్
|GEN
|కబీంద్ర పురకాయస్థ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,43,532
|బద్రుద్దీన్ అజ్మల్
|
|ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|2,02,062
|41,470
|-
|3
|స్వయంప్రతిపత్తి గల జిల్లా
| (ఎస్.టి)
|బీరెన్ సింగ్ ఎంగ్టి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,97,835
|ఎల్విన్ టెరాన్
|
|స్వయంప్రతిపత్త రాష్ట్ర డిమాండ్ కమిటీ
|1,23,287
|74,548
|-
|4
|ధుబ్రి
|GEN
|బద్రుద్దీన్ అజ్మల్
|
|ఆల్ ఇండియా యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|5,40,820
|అన్వర్ హుస్సేన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,56,401
|1,84,419
|-
|5
|కోక్రాఝర్
| (ఎస్.టి)
|సన్సుమా ఖుంగూర్ Bwiswmuthiary
|
|బోడోలాండ్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్
|4,95,211
|ఉర్ఖావో గ్వ్రా బ్రహ్మ
|
|స్వతంత్ర
|3,04,889
|1,90,322
|-
|6
|బార్పేట
|GEN
|ఇస్మాయిల్ హుస్సేన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,22,137
|భూపేన్ రే
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,91,708
|30,429
|-
|7
|గౌహతి
|GEN
|బిజోయ చక్రవర్తి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,96,047
|రాబిన్ బోర్డోలోయ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,84,192
|11,855
|-
|8
|మంగళ్దోయ్
|GEN
|రామెన్ దేకా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,07,881
|మాధబ్ రాజ్‌బంగ్షి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,52,032
|55,849
|-
|9
|తేజ్‌పూర్
|GEN
|జోసెఫ్ టోప్పో
|
|అసోం గణ పరిషత్
|3,52,246
|మోని కుమార్ సుబ్బా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,22,093
|30,153
|-
|10
|నౌగాంగ్
|GEN
|రాజేన్ గోహైన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,80,921
|అనిల్ రాజా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,35,541
|45,380
|-
|11
|కలియాబోర్
|GEN
|డిప్ గొగోయ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,34,676
|గునిన్ హజారికా
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,82,687
|1,51,989
|-
|12
|జోర్హాట్
|GEN
|బిజోయ్ కృష్ణ హ్యాండిక్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,62,320
|కామాఖ్య ప్రసాద్ తాసా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,90,406
|71,914
|-
|13
|దిబ్రూఘర్
|GEN
|పబన్ సింగ్ ఘటోవర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,59,163
|సర్బానంద సోనోవాల్
|
|అసోం గణ పరిషత్
|3,24,020
|35,143
|-
|14
|లఖింపూర్
|GEN
|రాణీ నరః
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,52,330
|అరుణ్ కుమార్ శర్మ
|
|అసోం గణ పరిషత్
|3,07,758
|44,572
|-
! rowspan=&quot;40&quot; |బీహార్
|1
|వాల్మీకి నగర్
|GEN
|బైద్యనాథ్ ప్రసాద్ మహతో
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,77,696
|ఫకృద్దీన్
|
|స్వతంత్ర
|94,021
|1,83,675
|-
|2
|పశ్చిమ్ చంపారన్
|GEN
|సంజయ్ జైస్వాల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,98,781
|ప్రకాష్ ఝా
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,51,438
|47,343
|-
|3
|పూర్వీ చంపారన్
|GEN
|రాధా మోహన్ సింగ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,01,114
|అఖిలేష్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,21,824
|79,290
|-
|4
|షెయోహర్
|GEN
|రమా దేవి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,33,499
|ఎండీ అన్వరుల్ హక్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,07,815
|1,25,684
|-
|5
|సీతామర్హి
|GEN
|అర్జున్ రాయ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,32,782
|సమీర్ కుమార్ మహాసేత్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,22,216
|1,10,566
|-
|6
|మధుబని
|GEN
|హుక్మ్‌దేవ్ నారాయణ్ యాదవ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,64,094
|అబ్దుల్ బారీ సిద్ధిఖీ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,54,167
|9,927
|-
|7
|ఝంఝర్పూర్
|GEN
|మంగని లాల్ మండలం 
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,65,175
|దేవేంద్ర ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,92,466
|72,709
|-
|8
|సుపాల్
|GEN
|విశ్వ మోహన్ కుమార్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,13,677
|రంజీత్ రంజన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,47,602
|1,66,075
|-
|9
|అరారియా
|GEN
|ప్రదీప్ కుమార్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,82,742
|జాకీర్ హుస్సేన్ ఖాన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|2,60,240
|22,502
|-
|10
|కిషన్‌గంజ్
|GEN
|[[మహ్మద్ అస్రారుల్ హక్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,39,405
|సయ్యద్ మహమూద్ అష్రఫ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|1,59,136
|80,269
|-
|11
|కతిహార్
|GEN
|నిఖిల్ కుమార్ చౌదరి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,69,834
|తారిఖ్ అన్వర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,55,819
|14,015
|-
|12
|పూర్ణియ
|GEN
|ఉదయ్ సింగ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,62,952
|శాంతి ప్రియ
|
|స్వతంత్ర
|1,76,725
|1,86,227
|-
|13
|మాధేపురా
|GEN
|శరద్ యాదవ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|3,70,585
|రవీంద్ర చరణ్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,92,964
|1,77,621
|-
|14
|దర్భంగా
|GEN
|కీర్తి ఆజాద్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,39,268
|అలీ అష్రఫ్ ఫాత్మీ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,92,815
|46,453
|-
|15
|ముజఫర్‌పూర్
|GEN
|జై నారాయణ్ ప్రసాద్ నిషాద్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|1,95,091
|భగవాన్‌లాల్ సాహ్ని
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,47,282
|47,809
|-
|16
|వైశాలి
|GEN
|రఘువంశ్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,84,479
|విజయ్ కుమార్ శుక్లా
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,62,171
|22,308
|-
|17
|గోపాల్‌గంజ్
| (ఎస్.సి)
|పూర్ణమసి రామ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,00,024
|అనిల్ కుమార్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,57,552
|42,472
|-
|18
|శివన్
|GEN
|ఓం ప్రకాష్ యాదవ్
|
|స్వతంత్ర
|2,36,194
|హేనా షహబ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,72,764
|63,430
|-
|19
|మహారాజ్‌గంజ్
|GEN
|ఉమాశంకర్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,11,610
|ప్రభునాథ్ సింగ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,08,813
|2,797
|-
|20
|శరన్
|GEN
|లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,74,209
|రాజీవ్ ప్రతాప్ రూడీ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,22,394
|51,815
|-
|21
|హాజీపూర్
| (ఎస్.సి)
|రామ్ సుందర్ దాస్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,46,715
|రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|2,08,761
|37,954
|-
|22
|ఉజియార్పూర్
|GEN
|అశ్వమేధ దేవి
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|1,80,082
|అలోక్ కుమార్ మెహతా
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,54,770
|25,312
|-
|23
|సమస్తిపూర్
| (ఎస్.సి)
|మహేశ్వర్ హాజరై
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,59,458
|రామ్ చంద్ర పాశ్వాన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,55,082
|1,04,376
|-
|24
|బెగుసరాయ్
|GEN
|మోనాజీర్ హసన్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,05,680
|శతృఘ్న ప్రసాద్ సింగ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,64,843
|40,837
|-
|25
|ఖగారియా
|GEN
|దినేష్ చంద్ర యాదవ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,66,964
|రవీందర్ రాణా
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,28,209
|1,38,755
|-
|26
|భాగల్పూర్
|GEN
|సయ్యద్ షానవాజ్ హుస్సేన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,28,384
|శకుని చౌదరి
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,72,573
|55,811
|-
|27
|బంకా
|GEN
|దిగ్విజయ్ సింగ్
|
|స్వతంత్ర
|1,85,762
|జై ప్రకాష్ నారాయణ్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,57,046
|28,716
|-
|28
|ముంగేర్
|GEN
|రాజీవ్ రంజన్ సింగ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|3,74,317
|రామ్ బదన్ రాయ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,84,956
|1,89,361
|-
|29
|నలంద
|GEN
|కౌశలేంద్ర కుమార్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,99,155
|సతీష్ కుమార్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,46,478
|1,52,677
|-
|30
|పాట్నా సాహిబ్
|GEN
|శతృఘ్న సిన్హా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,16,549
|విజయ్ కుమార్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,49,779
|1,66,770
|-
|31
|పాటలీపుత్ర
|GEN
|రంజన్ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,69,298
|లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,45,757
|23,541
|-
|32
|అర్రా
|GEN
|మీనా సింగ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,12,726
|రామ కిషోర్ సింగ్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,38,006
|74,720
|-
|33
|బక్సర్
|GEN
|జగదా నంద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,32,614
|లాల్ముని చౌబే
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,30,376
|2,238
|-
|34
|ససారం
| (ఎస్.సి)
|మీరా కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,92,213
|ముని లాల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,49,259
|42,954
|-
|35
|కరకాట్
|GEN
|మహాబలి సింగ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|1,96,946
|కాంతి సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,76,463
|20,483
|-
|36
|జహనాబాద్
|GEN
|జగదీష్ శర్మ
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,34,769
|సురేంద్ర యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,13,442
|21,327
|-
|37
|ఔరంగాబాద్
|GEN
|సుశీల్ కుమార్ సింగ్
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|2,60,153
|షకీల్ అహ్మద్ ఖాన్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,88,095
|72,058
|-
|38
|గయా
| (ఎస్.సి)
|హరి మాంఝీ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,46,255
|రామ్‌జీ మాంఝీ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,83,802
|62,453
|-
|39
|నవాడ
|GEN
|భోలా సింగ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,30,608
|వీణా దేవి
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|95,691
|34,917
|-
|40
|జాముయి
| (ఎస్.సి)
|భూదేయో చౌదరి
|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|1,78,560
|శ్యామ్ రజక్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,48,763
|29,797
|-
!చండీగఢ్
|1
|చండీగఢ్
|GEN
|పవన్ కుమార్ బన్సాల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,61,042
|సత్య పాల్ జైన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,02,075
|58,967
|-
! rowspan=&quot;11&quot; |ఛత్తీస్‌గఢ్
|1
|సర్గుజా
| (ఎస్.టి)
|మురారీలాల్ సింగ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,16,532
|భాను ప్రతాప్ సింగ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,56,984
|1,59,548
|-
|2
|రాయగఢ్
| (ఎస్.టి)
|విష్ణు దేవ సాయి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,43,948
|హృదయారం రథియా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,88,100
|55,848
|-
|3
|జాంజ్‌గిర్-చంపా
| (ఎస్.సి)
|కమలా దేవి పాట్లే
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,02,142
|శివ కుమార్ దహరియా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,14,931
|87,211
|-
|4
|కోర్బా
|GEN
|చరణ్ దాస్ మహంత్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,14,616
|కరుణా శుక్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,93,879
|20,737
|-
|5
|బిలాస్పూర్
|GEN
|దిలీప్ సింగ్ జూడియో
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,47,930
|రేణు జోగి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,27,791
|20,139
|-
|6
|రాజ్‌నంద్‌గావ్
|GEN
|మధుసూదన్ యాదవ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,37,721
|దేవవ్రత్ సింగ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,18,647
|1,19,074
|-
|7
|దుర్గ్
|GEN
|సరోజ్ పాండే
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,83,170
|ప్రదీప్ చౌబే
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,73,216
|9,954
|-
|8
|రాయ్పూర్
|GEN
|రమేష్ బైస్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,64,943
|భూపేష్ బఘేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,07,042
|57,901
|-
|9
|మహాసముంద్
|GEN
|చందూ లాల్ సాహు
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,71,201
|మోతీలాల్ సాహు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,19,726
|51,475
|-
|10
|బస్తర్
| (ఎస్.టి)
|బలిరామ్ కశ్యప్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,49,373
|శంకర్ సోది
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,49,111
|1,00,262
|-
|11
|కాంకర్
| (ఎస్.టి)
|సోహన్ పోటై
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,41,131
|ఫూలో దేవి నేతమ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,21,843
|19,288
|-
!దాద్రా మరియు నగర్ హవేలీ
|1
|దాద్రా మరియు నగర్ హవేలీ
| (ఎస్.టి)
|నటుభాయ్ గోమన్‌భాయ్ పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|51,242
|మోహన్ భాయ్ సంజీభాయ్ డెల్కర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|50,624
|618
|-
!డామన్ మరియు డయ్యూ
|1
|డామన్ మరియు డయ్యూ
|GEN
|లాలూభాయ్ పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|44,546
|దహ్యాభాయ్ వల్లభాయ్ పటేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|19,708
|24,838
|-
! rowspan=&quot;7&quot; |ఢిల్లీ
|1
|చాందినీ చౌక్
|GEN
|కపిల్ సిబల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,65,713
|విజేందర్ గుప్తా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,65,003
|2,00,710
|-
|2
|ఈశాన్య ఢిల్లీ
|GEN
|జై ప్రకాష్ అగర్వాల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,18,191
|BL శర్మ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,95,948
|2,22,243
|-
|3
|తూర్పు ఢిల్లీ
|GEN
|సందీప్ దీక్షిత్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,18,001
|చేతన్ చౌహాన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,76,948
|2,41,053
|-
|4
|న్యూఢిల్లీ
|GEN
|అజయ్ మాకెన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,55,867
|విజయ్ గోయల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,68,058
|1,87,809
|-
|5
|వాయవ్య ఢిల్లీ
| (ఎస్.సి)
|కృష్ణ తీరథ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,87,404
|మీరా కన్వారియా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,02,971
|1,84,433
|-
|6
|పశ్చిమ ఢిల్లీ
|GEN
|మహాబల్ మిశ్రా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,79,899
|జగదీష్ ముఖి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,50,889
|1,29,010
|-
|7
|దక్షిణ ఢిల్లీ
|GEN
|రమేష్ కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,60,278
|రమేష్ బిధూరి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,67,059
|93,219
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |గోవా
|1
|ఉత్తర గోవా
|GEN
|శ్రీపాద్ యెస్సో నాయక్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,37,716
|జితేంద్ర రఘురాజ్ దేశప్రభు
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,31,363
|6,353
|-
|2
|దక్షిణ గోవా
|GEN
|ఫ్రాన్సిస్కో సార్డిన్హా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,27,494
|నరేంద్ర కేశవ్ సవైకర్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,14,978
|12,516
|-
! rowspan=&quot;26&quot; |గుజరాత్
|1
|కచ్ఛ్
| (ఎస్.సి)
|పూనంబెన్ జాట్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,85,300
|వల్జీభాయ్ డానిచా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,13,957
|71,343
|-
|2
|బనస్కాంత
|GEN
|ముఖేష్ గాథ్వి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,89,409
|హరిభాయ్ పార్థిభాయ్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,79,108
|10,301
|-
|3
|పటాన్
|GEN
|జగదీష్ ఠాకూర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,83,778
|భావ్‌సింగ్ రాథోడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,65,274
|18,504
|-
|4
|మహేసన
|GEN
|జయశ్రీబెన్ పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,34,631
|జీవాభాయ్ అంబాలాల్ పటేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,12,766
|21,865
|-
|5
|సబర్కాంత
|GEN
|మహేంద్రసింగ్ చౌహాన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,37,432
|మధుసూదన్ మిస్త్రీ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,20,272
|17,160
|-
|6
|గాంధీనగర్
|GEN
|ఎల్‌కే అద్వానీ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,34,044
|సురేష్‌కుమార్ చతుర్దాస్ పటేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,12,297
|1,21,747
|-
|7
|అహ్మదాబాద్ తూర్పు
|GEN
|హరీన్ పాఠక్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,18,846
|దీపక్‌భాయ్ బబారియా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,32,790
|86,056
|-
|8
|అహ్మదాబాద్ వెస్ట్
| (ఎస్.సి)
|కిరీట్ సోలంకి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,76,823
|శైలేష్ పర్మార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,85,696
|91,127
|-
|9
|సురేంద్రనగర్
|GEN
|సోమాభాయ్ పటేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,47,710
|లాల్జీభాయ్ మెర్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,42,879
|4,831
|-
|10
|రాజ్‌కోట్
|GEN
|కున్వర్జిభాయ్ బవలియా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,07,553
|కిరణ్ కుమార్ పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,82,818
|24,735
|-
|11
|పోర్బందర్
|GEN
|విఠల్ రాడాడియా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,29,436
|మన్సుఖ్భాయ్ షామ్జీభాయ్ కచారియా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,89,933
|39,503
|-
|12
|జామ్‌నగర్
|GEN
|విక్రంభాయ్ అర్జన్‌భాయ్ మేడమ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,81,410
|రమేష్ భాయ్ ముంగ్రా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,54,992
|26,418
|-
|13
|జునాగఢ్
|GEN
|దినుభాయ్ సోలంకి
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,55,335
|జషుభాయ్ బరద్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,41,576
|13,759
|-
|14
|అమ్రేలి
|GEN
|[[నారన్‌భాయ్ కచాడియా]]
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,47,666
|నీలాబెన్ తుమ్మర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,10,349
|37,317
|-
|15
|భావ్‌నగర్
|GEN
|రాజేంద్రసింగ్ రాణా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,13,376
|మహావీర్సింహ గోహిల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,07,483
|5,893
|-
|16
|ఆనంద్
|GEN
|భరత్‌సింగ్ సోలంకి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,48,655
|దీపక్ భాయ్ పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,81,337
|67,318
|-
|17
|ఖేదా
|GEN
|దిన్షా పటేల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,84,004
|దేవుసిన్హ చౌహాన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,83,158
|846
|-
|18
|పంచమహల్
|GEN
|ప్రభాత్సిన్హ్ ప్రతాప్సిన్ చౌహాన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,82,079
|శంకర్‌సింగ్ వాఘేలా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,79,998
|2,081
|-
|19
|దాహోద్
| (ఎస్.టి)
|ప్రభా కిషోర్ తవియాడ్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|2,50,586
|సోమ్జీభాయ్ దామోర్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,92,050
|58,536
|-
|20
|వడోదర
|GEN
|బాలకృష్ణ ఖండేరావ్ శుక్లా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,28,833
|సత్యజిత్‌సింగ్ గైక్వాడ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,92,805
|1,36,028
|-
|21
|ఛోటా ఉదయపూర్
| (ఎస్.టి)
|రామ్‌సిన్హ్ రత్వా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,53,534
|నారన్‌భాయ్ రాత్వా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,26,536
|26,998
|-
|22
|భరూచ్
|GEN
|మన్సుఖ్ భాయ్ వాసవ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,11,019
|అజీజ్ టంకర్వి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,83,787
|27,232
|-
|23
|బార్డోలి
| (ఎస్.టి)
|తుషార్ అమర్‌సింహ చౌదరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,98,430
|రితేష్‌కుమార్ వాసవ
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,39,445
|58,985
|-
|24
|సూరత్
|GEN
|దర్శన జర్దోష్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,64,947
|ధీరూభాయ్ హరిభాయ్ గజేరా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,90,149
|74,798
|-
|25
|నవసారి
|GEN
|సిఆర్ పాటిల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|4,23,413
|ధన్సుఖ్ రాజ్‌పుత్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,90,770
|1,32,643
|-
|26
|వల్సాద్
| (ఎస్.టి)
|[[కిషన్‌భాయ్ వేస్తాభాయ్ పటేల్]]
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,57,755
|DC పటేల్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,50,586
|7,169
|-
! rowspan=&quot;10&quot; |హర్యానా
|1
|అంబాలా
| (ఎస్.సి)
|కుమారి సెల్జా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,22,258
|రత్తన్ లాల్ కటారియా
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,07,688
|14,570
|-
|2
|కురుక్షేత్రం
|GEN
|నవీన్ జిందాల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,97,204
|అశోక్ కుమార్ అరోరా
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,78,475
|1,18,729
|-
|3
|సిర్సా
| (ఎస్.సి)
|అశోక్ తన్వర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,15,584
|సీతా రామ్
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|3,80,085
|35,499
|-
|4
|హిసార్
|GEN
|భజన్ లాల్
|
|హర్యానా జనహిత్ కాంగ్రెస్ (BL)
|2,48,476
|సంపత్ సింగ్
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,41,493
|6,983
|-
|5
|కర్నాల్
|GEN
|అరవింద్ కుమార్ శర్మ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,04,698
|మరాఠా వీరేంద్ర వర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,28,352
|76,346
|-
|6
|సోనిపట్
|GEN
|జితేందర్ సింగ్ మాలిక్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,38,795
|కిషన్ సింగ్ సాంగ్వాన్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|1,77,511
|1,61,284
|-
|7
|రోహ్తక్
|GEN
|దీపేందర్ సింగ్ హుడా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,85,016
|నఫే సింగ్ రాథీ
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|1,39,280
|4,45,736
|-
|8
|భివానీ-మహేంద్రగఢ్
|GEN
|శృతి చౌదరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,02,817
|అజయ్ సింగ్ చౌతాలా
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,47,240
|55,577
|-
|9
|గుర్గావ్
|GEN
|రావ్ ఇంద్రజిత్ సింగ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,78,516
|జాకీర్ హుస్సేన్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,93,652
|84,864
|-
|10
|ఫరీదాబాద్
|GEN
|అవతార్ సింగ్ భదానా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,57,864
|రామ్ చందర్ బైందా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,89,663
|68,201
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |హిమాచల్ ప్రదేశ్
|1
|కాంగ్రా
|GEN
|రాజన్ సుశాంత్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,22,254
|చందర్ కుమార్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,01,475
|20,779
|-
|2
|మండి
|GEN
|వీరభద్ర సింగ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,40,973
|మహేశ్వర్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,26,976
|13,997
|-
|3
|హమీర్పూర్
|GEN
|అనురాగ్ ఠాకూర్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,73,598
|నరీందర్ ఠాకూర్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,00,866
|72,732
|-
|4
|సిమ్లా
| (ఎస్.సి)
|వీరేంద్ర కశ్యప్
|
|{{Party name with color| Bharatiya Janata Party}}
|3,10,946
|ధని రామ్ షాండిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,83,619
|27,327
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |జమ్మూ కాశ్మీర్
|1
|బారాముల్లా
|GEN
|షరీఫుద్దీన్ షరీఖ్
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|2,03,022
|మహ్మద్ దిలావర్ మీర్
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|1,38,208
|64,814
|-
|2
|శ్రీనగర్
|GEN
|ఫరూక్ అబ్దుల్లా
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|1,47,035
|ఇఫ్తికార్ హుస్సేన్ అన్సారీ
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|1,16,793
|30,242
|-
|3
|అనంతనాగ్
|GEN
|మీర్జా మెహబూబ్ బేగ్
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|1,48,317
|పీర్ మొహమ్మద్ హుస్సేన్
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|1,43,093
|5,224
|-
|4
|లడఖ్
|GEN
|హసన్ ఖాన్
|
|స్వతంత్ర
|32,701
|Phuntsog Namgyal
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|29,017
|3,684
|-
|5
|ఉధంపూర్
|GEN
|[[చౌదరి లాల్ సింగ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,31,853
|నిర్మల్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,18,459
|13,394
|-
|6
|జమ్మూ
|GEN
|మదన్ లాల్ శర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,82,305
|లీలా కరణ్ శర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,60,932
|1,21,373
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |జార్ఖండ్
|1
|రాజమహల్
| (ఎస్.టి)
|దేవిధాన్ బెస్రా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,68,357
|హేమలాల్ ముర్ము
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|1,59,374
|8,983
|-
|2
|దుమ్కా
| (ఎస్.టి)
|శిబు సోరెన్
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|2,08,518
|సునీల్ సోరెన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,89,706
|18,812
|-
|3
|గొడ్డ
|GEN
|నిషికాంత్ దూబే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,89,526
|ఫుర్కాన్ అన్సారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,83,119
|6,407
|-
|4
|చత్ర
|GEN
|ఇందర్ సింగ్ నామ్ధారి
|
|స్వతంత్ర
|1,08,336
|[[ధీరజ్ ప్రసాద్ సాహు]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|92,158
|16,178
|-
|5
|కోదర్మ
|GEN
|బాబూలాల్ మరాండీ
|
|జార్ఖండ్ వికాస్ మోర్చా (ప్రజాతాంత్రిక్)
|1,99,462
|రాజ్ కుమార్ యాదవ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్
|1,50,942
|48,520
|-
|6
|గిరిదిః
|GEN
|రవీంద్ర కుమార్ పాండే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,33,435
|టేక్ లాల్ మహ్తో
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|1,38,697
|94,738
|-
|7
|[[ధన్‌బాద్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ధన్‌బాద్]]
|GEN
|[[పశుపతి నాథ్ సింగ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,60,521
|చంద్ర శేఖర్ దూబే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,02,474
|58,047
|-
|8
|రాంచీ
|GEN
|సుబోధ్ కాంత్ సహాయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,10,499
|రామ్ తహల్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,97,149
|13,350
|-
|9
|జంషెడ్‌పూర్
|GEN
|అర్జున్ ముండా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,19,620
|సుమన్ మహతో
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|1,99,957
|1,19,663
|-
|10
|సింగ్భూమ్
| (ఎస్.టి)
|మధు కోడా
|
|స్వతంత్ర
|2,56,827
|బార్కువార్ గగ్రాయ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,67,154
|89,673
|-
|11
|కుంతి
| (ఎస్.టి)
|కరియ ముండా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,214
|నీల్ టిర్కీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,30,039
|80,175
|-
|12
|లోహర్దగా
| (ఎస్.టి)
|సుదర్శన్ భగత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,44,628
|చమ్ర లిండా
|
|స్వతంత్ర
|1,36,345
|8,283
|-
|13
|పాలమౌ
| (ఎస్.సి)
|కామేశ్వర్ బైతా
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|1,67,995
|ఘురాన్ రామ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,44,457
|23,538
|-
|14
|హజారీబాగ్
|GEN
|యశ్వంత్ సిన్హా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,19,810
|సౌరభ్ నారాయణ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,79,646
|40,164
|-
! rowspan=&quot;28&quot; |కర్ణాటక
|1
|చిక్కోడి
|GEN
|రమేష్ కత్తి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,38,081
|ప్రకాష్ హుక్కేరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,82,794
|55,287
|-
|2
|బెల్గాం
|GEN
|[[సురేష్ అంగడి]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,84,324
|[[అమర్‌సిన్హ్ వసంతరావు పాటిల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,65,637
|1,18,687
|-
|3
|బాగల్‌కోట్
|GEN
|పిసి గడ్డిగౌడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,13,272
|JT పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,77,826
|35,446
|-
|4
|బీజాపూర్
| (ఎస్.సి)
|రమేష్ జిగజినాగి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,08,939
|ప్రకాష్ రాథోడ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,66,535
|42,404
|-
|5
|గుల్బర్గా
| (ఎస్.సి)
|మల్లికార్జున్ ఖర్గే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,45,241
|రేవు నాయక్ బెళంగి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,31,837
|13,404
|-
|6
|రాయచూరు
| (ఎస్.టి)
|సన్నా పకీరప్ప
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,16,450
|రాజా వెంకటప్ప నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,85,814
|30,636
|-
|7
|బీదర్
|GEN
|ధరమ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,37,957
|గురుపాదప్ప నాగమారపల్లి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,98,338
|39,619
|-
|8
|కొప్పల్
|GEN
|శివరామగౌడ శివనగౌడ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,91,693
|బసవరాజ రాయరెడ్డి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,91,693
|81,789
|-
|9
|బళ్లారి
| (ఎస్.టి)
|J. శాంత
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,02,213
|NY హనుమంతప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,99,970
|2,243
|-
|10
|హావేరి
|GEN
|శివకుమార్ చనబసప్ప ఉదాసి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,30,293
|సలీమ్ అహ్మద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,42,373
|87,920
|-
|11
|ధార్వాడ్
|GEN
|ప్రహ్లాద్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,46,786
|మంజునాథ్ కున్నూరు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,09,123
|1,37,663
|-
|12
|ఉత్తర కన్నడ
|GEN
|అనంత్ కుమార్ హెగ్డే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,39,300
|మార్గరెట్ అల్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,16,531
|22,769
|-
|13
|దావణగెరె
|GEN
|జిఎం సిద్దేశ్వర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,23,447
|ఎస్ఎస్ మల్లికార్జున
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,21,423
|2,024
|-
|14
|షిమోగా
|GEN
|BY రాఘవేంద్ర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,82,783
|సారెకొప్ప బంగారప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,29,890
|52,893
|-
|15
|ఉడిపి చిక్కమగళూరు
|GEN
|డివి సదానంద గౌడ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,01,441
|కె. జయప్రకాష్ హెగ్డే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,74,423
|27,018
|-
|16
|హసన్
|GEN
|హెచ్‌డి దేవెగౌడ
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|4,96,429
|KH హనుమే గౌడ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,05,316
|2,91,113
|-
|17
|దక్షిణ కన్నడ
|GEN
|[[నళిన్ కుమార్ కటీల్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,99,385
|జనార్ధన పూజారి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,58,965
|40,420
|-
|18
|చిత్రదుర్గ
| (ఎస్.సి)
|జనార్ధన స్వామి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,70,920
|బి తిప్పేస్వామి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,35,349
|1,35,571
|-
|19
|తుమకూరు
|GEN
|జిఎస్ బసవరాజ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,31,064
|ఎస్పీ ముద్దహనుమేగౌడ
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,09,619
|21,445
|-
|20
|మండ్య
|GEN
|ఎన్ చెలువరాయ స్వామి
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,84,443
|అంబరీష్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,60,943
|23,500
|-
|21
|మైసూర్
|GEN
|[[అడగూర్ హెచ్.విశ్వనాథ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,54,810
|[[సి.హెచ్. విజయశంకర్|సి. హెచ్. విజయశంకర్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,47,119
|7,691
|-
|22
|చామరాజనగర్
| (ఎస్.సి)
|ఆర్.ధ్రువనారాయణ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,69,970
|AR కృష్ణమూర్తి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,65,968
|4,002
|-
|23
|బెంగళూరు రూరల్
|GEN
|హెచ్‌డి కుమారస్వామి
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|4,93,302
|సీపీ యోగేశ్వర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,63,027
|1,30,275
|-
|24
|బెంగళూరు ఉత్తర
|GEN
|డిబి చంద్రే గౌడ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,52,920
|సీకే జాఫర్ షరీఫ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,93,255
|59,665
|-
|25
|బెంగళూరు సెంట్రల్
|GEN
|పిసి మోహన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,40,162
|HT సాంగ్లియానా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,04,944
|35,218
|-
|26
|బెంగళూరు సౌత్
|GEN
|అనంత్ కుమార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,37,953
|కృష్ణ బైరే గౌడ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,00,341
|37,612
|-
|27
|చిక్కబల్లాపూర్
|GEN
|వీరప్ప మొయిలీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,90,500
|సి అశ్వత్థానారాయణ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,39,119
|51,381
|-
|28
|కోలార్
|GEN
|KH మునియప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,44,771
|డిఎస్ వీరయ్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,21,765
|23,006
|-
! rowspan=&quot;20&quot; |కేరళ
|1
|కాసరగోడ్
|GEN
|పి. కరుణాకరన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,85,522
|షాహిదా కమల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,21,095
|64,427
|-
|2
|కన్నూర్
|GEN
|కె. సుధాకరన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,32,878
|కెకె రాగేష్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,89,727
|43,151
|-
|3
|వటకార
|GEN
|ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,21,255
|పి సతీదేవి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,65,069
|56,186
|-
|4
|వాయనాడ్
|GEN
|MI షానవాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,10,703
|ఎం రహ్మతుల్లా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,57,264
|1,53,439
|-
|5
|కోజికోడ్
|GEN
|MK రాఘవన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,42,309
|PA మహమ్మద్ రియాస్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,41,471
|838
|-
|6
|మలప్పురం
|GEN
|ఇ. అహమ్మద్
|
|ముస్లిం లీగ్ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ
|4,27,940
|TK హంజా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,12,343
|1,15,597
|-
|7
|పొన్నాని
|GEN
|ET మహమ్మద్ బషీర్
|
|ముస్లిం లీగ్ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ
|3,85,801
|హుస్సేన్ రండతాని
|
|స్వతంత్ర
|3,03,117
|82,684
|-
|8
|పాలక్కాడ్
|GEN
|ఎంబి రాజేష్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,38,070
|సతీషన్ పాచేని
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,36,250
|1,820
|-
|9
|అలత్తూరు
| (ఎస్.సి)
|పికె బిజు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,87,352
|NK సుధీర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,66,392
|20,960
|-
|10
|త్రిస్సూర్
|GEN
|పిసి చాకో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,85,297
|సిఎన్ జయదేవన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,60,146
|25,151
|-
|11
|చాలకుడి
|GEN
|KP ధనపాలన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,99,035
|UP జోసెఫ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,27,356
|71,679
|-
|12
|ఎర్నాకులం
|GEN
|KV థామస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,42,845
|సింధు జాయ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,31,055
|11,790
|-
|13
|ఇడుక్కి
|GEN
|PT థామస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,08,484
|[[ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్]]
|
|కేరళ కాంగ్రెస్
|3,33,688
|74,796
|-
|14
|కొట్టాయం
|GEN
|[[జోస్ కె. మణి]]
|
|కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం)
|4,04,962
|[[కె. సురేష్ కురుప్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,33,392
|71,570
|-
|15
|అలప్పుజ
|GEN
|[[కె.సి. వేణుగోపాల్|కెసి వేణుగోపాల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,68,679
|కెఎస్ మనోజ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,11,044
|57,635
|-
|16
|మావెలిక్కర
| (ఎస్.సి)
|[[కొడికున్నిల్ సురేష్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,97,211
|ఆర్ఎస్ అనిల్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,49,163
|48,048
|-
|17
|పతనంతిట్ట
|GEN
|ఆంటో ఆంటోనీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,08,232
|కె అనంత గోపన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,97,026
|1,11,206
|-
|18
|కొల్లం
|GEN
|[[ఎన్. పీతాంబర కురుప్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,57,401
|పి. రాజేంద్రన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,39,870
|17,531
|-
|19
|అట్టింగల్
|GEN
|[[అనిరుధన్ సంపత్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,28,036
|జి బాలచంద్రన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,09,695
|18,341
|-
|20
|తిరువనంతపురం
|GEN
|[[శశి థరూర్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,26,725
|పి రామచంద్రన్ నాయర్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,26,727
|99,998
|-
!లక్షద్వీప్
|1
|లక్షద్వీప్
| (ఎస్.టి)
|ముహమ్మద్ హమ్దుల్లా సయీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|20,492
|పి. పూకున్హి కోయా
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|18,294
|2,198
|-
! rowspan=&quot;29&quot; |మధ్యప్రదేశ్
|1
|మోరెనా
|GEN
|నరేంద్ర సింగ్ తోమర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,00,647
|[[రామ్‌నివాస్ రావత్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,99,650
|1,00,997
|-
|2
|భింద్
| (ఎస్.సి)
|[[అశోక్ అర్గల్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,27,365
|భగీరథ ప్రసాద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,08,479
|18,886
|-
|3
|గ్వాలియర్
|GEN
|యశోధర రాజే సింధియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,52,314
|అశోక్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,723
|26,591
|-
|4
|గుణ
|GEN
|జ్యోతిరాదిత్య సింధియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,13,297
|నరోత్తమ్ మిశ్రా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,63,560
|2,49,737
|-
|5
|సాగర్
|GEN
|భూపేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,23,954
|అస్లాం షేర్ ఖాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,92,786
|1,31,168
|-
|6
|తికమ్‌గర్
| (ఎస్.సి)
|వీరేంద్ర కుమార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,00,109
|అహిర్వార్ బృందావనం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,58,247
|41,862
|-
|7
|దామోహ్
|GEN
|శివరాజ్ సింగ్ లోధీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,02,673
|చంద్రభాన్ భయ్యా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,31,796
|70,877
|-
|8
|ఖజురహో
|GEN
|జీతేంద్ర సింగ్ బుందేలా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,29,369
|రాజా పటేరియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,01,037
|28,332
|-
|9
|సత్నా
|GEN
|గణేష్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,94,624
|సుఖలాల్ కుష్వాహ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,90,206
|4,418
|-
|10
|రేవా
|GEN
|దేవరాజ్ సింగ్ పటేల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,72,002
|సుందర్ లాల్ తివారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,67,981
|4,021
|-
|11
|సిద్ధి
|GEN
|గోవింద్ ప్రసాద్ మిశ్రా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,70,914
|ఇంద్రజీత్ కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,174
|45,740
|-
|12
|షాడోల్
| (ఎస్.టి)
|రాజేష్ నందిని సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,63,434
|నరేంద్ర సింగ్ మరావి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,50,019
|13,415
|-
|13
|జబల్పూర్
|GEN
|రాకేష్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,43,922
|రామేశ్వర్ నీఖ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,37,919
|1,06,003
|-
|14
|మండల
| (ఎస్.టి)
|బసోరి సింగ్ మస్రం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,91,133
|ఫగ్గన్ సింగ్ కులస్తే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,26,080
|65,053
|-
|15
|బాలాఘాట్
|GEN
|KD దేశ్‌ముఖ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,99,959
|విశ్వేశ్వర్ భగత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,59,140
|40,819
|-
|16
|చింద్వారా
|GEN
|[[కమల్ నాథ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,09,736
|మరోత్ రావ్ ఖవాసే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,88,516
|1,21,220
|-
|17
|నర్మదాపురం
|GEN
|[[ఉదయ్ ప్రతాప్ సింగ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,39,496
|రాంపాల్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,20,251
|19,245
|-
|18
|విదిశ
|GEN
|[[సుష్మాస్వరాజ్|సుష్మా స్వరాజ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,38,235
|మున్వర్ సలీమ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|48,391
|3,89,844
|-
|19
|భోపాల్
|GEN
|కైలాష్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,35,678
|సురేంద్ర సింగ్ ఠాకూర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,70,521
|65,157
|-
|20
|రాజ్‌గఢ్
|GEN
|నారాయణ్ సింగ్ ఆమ్లాబే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,19,371
|లక్ష్మణ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,94,983
|24,388
|-
|21
|దేవాస్
| (ఎస్.సి)
|సజ్జన్ సింగ్ వర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,76,421
|[[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,60,964
|15,457
|-
|22
|ఉజ్జయిని
| (ఎస్.సి)
|[[ప్రేమ్‌చంద్ గుడ్డు]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,26,905
|[[సత్యనారాయణ జాతీయ]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,11,064
|15,841
|-
|23
|మందసౌర్
|GEN
|[[మీనాక్షి నటరాజన్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,532
|[[లక్ష్మీనారాయణ పాండే]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,42,713
|30,819
|-
|24
|రత్లాం
| (ఎస్.టి)
|[[కాంతిలాల్ భూరియా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,923
|[[దిలీప్ సింగ్ భూరియా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,51,255
|57,668
|-
|25
|ధర్
| (ఎస్.టి)
|గజేంద్ర సింగ్ రాజుఖేడి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,02,660
|ముకం సింగ్ కిరాడే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,99,999
|2,661
|-
|26
|ఇండోర్
|GEN
|సుమిత్రా మహాజన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,88,662
|సత్యనారాయణ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,77,182
|11,480
|-
|27
|ఖర్గోన్
| (ఎస్.టి)
|మఖన్‌సింగ్ సోలంకి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,51,296
|బాలా బచ్చన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,17,121
|34,175
|-
|28
|ఖాండ్వా
|GEN
|[[అరుణ్ సుభాశ్చంద్ర యాదవ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,94,241
|నందకుమార్ సింగ్ చౌహాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,45,160
|49,081
|-
|29
|బెతుల్
| (ఎస్.టి)
|జ్యోతి ధుర్వే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,34,939
|ఓఝరం ఇవనే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,37,622
|97,317
|-
! rowspan=&quot;48&quot; |మహారాష్ట్ర
|1
|నందుర్బార్
| (ఎస్.టి)
|మాణిక్రావ్ హోడ్ల్యా గావిట్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,75,936
|శరద్ గావిట్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,35,093
|40,843
|-
|2
|ధూలే
|GEN
|ప్రతాప్ నారాయణరావు సోనావానే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,63,260
|అమరీష్ భాయ్ రసిక్లాల్ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,43,841
|19,419
|-
|3
|జలగావ్
|GEN
|AT నానా పాటిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,43,647
|వసంతరావు మోర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,47,627
|96,020
|-
|4
|రావర్
|GEN
|హరిభౌ జావాలే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,28,843
|రవీంద్ర పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,00,625
|28,218
|-
|5
|బుల్దానా
|GEN
|[[ప్రతాపరావు గణపత్రావ్ జాదవ్]]
|
|శివసేన
|3,53,671
|రాజేంద్ర షింగనే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,25,593
|28,078
|-
|6
|అకోలా
|GEN
|సంజయ్ శ్యాంరావ్ ధోత్రే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,87,526
|ప్రకాష్ యశ్వంత్ అంబేద్కర్
|
|భారీపా బహుజన్ మహాసంఘ్
|2,22,678
|64,848
|-
|7
|అమరావతి
| (ఎస్.సి)
|ఆనందరావు విఠోబా అడ్సుల్
|
|శివసేన
|3,14,286
|రాజేంద్ర గవాయి
|
|రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (జి)
|2,52,570
|61,716
|-
|8
|వార్ధా
|GEN
|దత్తా మేఘే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,52,853
|సురేష్ వాగ్మారే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,56,935
|95,918
|-
|9
|రామ్‌టెక్
| (ఎస్.సి)
|ముకుల్ వాస్నిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,11,614
|కృపాల్ తుమనే
|
|శివసేన
|2,94,913
|16,701
|-
|10
|నాగపూర్
|GEN
|విలాస్ ముత్తెంవార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,15,148
|బన్వరీలాల్ పురోహిత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,90,749
|24,399
|-
|11
|భండారా-గోండియా
|GEN
|ప్రఫుల్ పటేల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,89,814
|నానా పటోలే
|
|స్వతంత్ర
|2,37,899
|2,51,915
|-
|12
|గడ్చిరోలి-చిమూర్
| (ఎస్.టి)
|మరోత్రావ్ కోవాసే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,21,756
|అశోక్ నేతే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,93,176
|28,580
|-
|13
|చంద్రపూర్
|GEN
|హన్సరాజ్ గంగారామ్ అహిర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,01,467
|నరేష్ పుగ్లియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,68,972
|32,495
|-
|14
|యావత్మాల్-వాషిమ్
|GEN
|భావన గావాలి
|
|శివసేన
|3,84,443
|హరిసింగ్ రాథోడ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,27,492
|56,951
|-
|15
|హింగోలి
|GEN
|సుభాష్ వాంఖడే
|
|శివసేన
|3,40,148
|సూర్యకాంత పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,66,514
|73,634
|-
|16
|నాందేడ్
|GEN
|భాస్కరరావు ఖట్గాంకర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,46,400
|శంభాజీ పవార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,71,786
|74,614
|-
|17
|పర్భాని
|GEN
|గణేశరావు దూద్‌గాంకర్
|
|శివసేన
|3,85,387
|సురేష్ వార్పుడ్కర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,19,969
|65,418
|-
|18
|జల్నా
|GEN
|రావుసాహెబ్ దాన్వే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,50,710
|కళ్యాణ్ వైజినాథ్ కాలే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,42,228
|8,482
|-
|19
|ఔరంగాబాద్
|GEN
|చంద్రకాంత్ ఖైరే
|
|శివసేన
|2,55,896
|ఉత్తమ్‌సింగ్ పవార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,22,882
|33,014
|-
|20
|దిండోరి
| (ఎస్.టి)
|హరిశ్చంద్ర దేవరామ్ చవాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,81,254
|జిర్వాల్ నరహరి సీతారాం
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,43,907
|37,347
|-
|21
|నాసిక్
|GEN
|సమీర్ భుజబల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,38,706
|హేమంత్ గాడ్సే
|
|మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ సేన
|2,16,674
|22,032
|-
|22
|పాల్ఘర్
| (ఎస్.టి)
|బలిరామ్ జాదవ్
|
|బహుజన్ వికాస్ ఆఘడి
|2,23,234
|[[చింతామన్ వనగా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,874
|12,360
|-
|23
|భివాండి
|GEN
|సురేష్ కాశీనాథ్ తవారే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,82,789
|జగన్నాథ్ పాటిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,41,425
|41,364
|-
|24
|కళ్యాణ్
|GEN
|ఆనంద్ పరంజపే
|
|శివసేన
|2,12,476
|వసంత్ దావ్‌ఖరే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,88,274
|24,202
|-
|25
|థానే
|GEN
|సంజీవ్ నాయక్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,01,000
|విజయ్ చౌగులే
|
|శివసేన
|2,51,980
|49,020
|-
|26
|ముంబై నార్త్
|GEN
|[[సంజయ్ నిరుపమ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,55,157
|రామ్ నాయక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,49,378
|5,779
|-
|27
|ముంబై నార్త్ వెస్ట్
|GEN
|గురుదాస్ కామత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,53,920
|గజానన్ కీర్తికర్
|
|శివసేన
|2,15,533
|38,387
|-
|28
|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్
|GEN
|సంజయ్ దిన పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,13,505
|కిరీట్ సోమయ్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,572
|2,933
|-
|29
|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్
|GEN
|[[ప్రియ దత్|ప్రియా దత్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,19,352
|మహేష్ రామ్ జెఠ్మలానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,44,797
|1,74,555
|-
|30
|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్
|GEN
|[[ఏక్‌నాథ్ గైక్వాడ్|ఏకనాథ్ గైక్వాడ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,57,523
|సురేష్ అనంత్ గంభీర్
|
|శివసేన
|1,81,817
|75,706
|-
|31
|ముంబై సౌత్
|GEN
|[[మిలింద్ దేవరా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,72,411
|బాలా నందగావ్కర్
|
|మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ సేన
|1,59,729
|1,12,682
|-
|32
|రాయగడ
|GEN
|అనంత్ గీతే
|
|శివసేన
|4,13,546
|AR అంతులే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,67,025
|1,46,521
|-
|33
|మావల్
|GEN
|గజానన్ బాబర్
|
|శివసేన
|3,64,857
|ఆజం పన్సారే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,84,238
|80,619
|-
|34
|పూణే
|GEN
|సురేష్ కల్మాడీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,79,973
|అనిల్ శిరోల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,54,272
|25,701
|-
|35
|బారామతి
|GEN
|సుప్రియా సూలే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,87,827
|కాంత నలవాడే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,50,996
|3,36,831
|-
|36
|షిరూర్
|GEN
|శివాజీరావు అధలరావు పాటిల్
|
|శివసేన
|4,82,563
|విలాస్ విఠోబా లాండే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,03,952
|1,78,611
|-
|37
|అహ్మద్‌నగర్
|GEN
|దిలీప్ కుమార్ గాంధీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,12,047
|కర్దిలే శివాజీ భానుదాస్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,65,316
|46,731
|-
|38
|షిరిడీ
| (ఎస్.సి)
|భౌసాహెబ్ వాక్చౌరే
|
|శివసేన
|3,59,921
|రాందాస్ అథవాలే
|
|రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (A)
|2,27,170
|1,32,751
|-
|39
|బీడు
|GEN
|గోపీనాథ్ ముండే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,53,994
|రమేష్‌రావు బాబూరావు కొకాటే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,13,042
|1,40,952
|-
|40
|ఉస్మానాబాద్
|GEN
|పదంసింహా పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,08,840
|రవీంద్ర గైక్వాడ్
|
|శివసేన
|4,02,053
|6,787
|-
|41
|లాతూర్
| (ఎస్.సి)
|జయవంతరావు అవలే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,72,890
|సునీల్ గైక్వాడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,64,915
|7,975
|-
|42
|షోలాపూర్
| (ఎస్.సి)
|సుశీల్ కుమార్ షిండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,87,591
|శరద్ బన్సోడే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,87,959
|99,632
|-
|43
|మధ
|GEN
|శరద్ పవార్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|5,30,596
|సుభాష్ సురేశ్‌చంద్ర దేశ్‌ముఖ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,16,137
|3,14,459
|-
|44
|సాంగ్లీ
|GEN
|ప్రతీక్ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,78,620
|అజిత్రావు శంకర్రావు ఘోర్పడే
|
|స్వతంత్ర
|3,38,837
|39,783
|-
|45
|సతారా
|GEN
|ఉదయన్‌రాజే భోసలే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|5,32,583
|పురుషోత్తం బాజీరావు జాదవ్
|
|శివసేన
|2,35,068
|2,97,515
|-
|46
|రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్
|GEN
|[[నీలేష్ రాణే|నీలేష్ నారాయణ్ రాణే]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,53,915
|సురేష్ ప్రభు
|
|శివసేన
|3,07,165
|46,750
|-
|47
|కొల్హాపూర్
|GEN
|సదాశివరావు మాండ్లిక్
|
|స్వతంత్ర
|4,28,082
|శంభాజీ రాజే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,83,282
|44,800
|-
|48
|హత్కనాంగిల్
|GEN
|రాజు శెట్టి
|
|స్వాభిమాని పక్షం
|4,81,025
|నివేదిత మనే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,85,965
|95,060
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |మణిపూర్
|1
|లోపలి మణిపూర్
|GEN
|తోక్చోమ్ మెయిన్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,30,876
|మొయిరంగ్తేం నారా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,99,916
|30,960
|-
|2
|ఔటర్ మణిపూర్
| (ఎస్.టి)
|థాంగ్సో బైట్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,44,517
|మణి చరెనమెయి
|
|పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్
|2,24,719
|1,19,798
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |మేఘాలయ
|1
|షిల్లాంగ్
| (ఎస్.టి)
|విన్సెంట్ పాల
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,32,270
|జాన్ ఫిల్మోర్ ఖర్షియింగ్
|
|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|1,24,402
|1,07,868
|-
|2
|తురా
| (ఎస్.టి)
|అగాథా సంగ్మా
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,54,476
|డెబోరా సి మారక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,36,531
|17,945
|-
!మిజోరం
|1
|మిజోరం
| (ఎస్.టి)
|CL రువాలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,13,779
|H. లల్లూంగ్‌మునా
|
|స్వతంత్ర
|1,04,824
|1,08,955
|-
!నాగాలాండ్
|1
|నాగాలాండ్
| (ఎస్.టి)
|CM చాంగ్
|
|నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్
|8,32,224
|కె. అసుంగ్బా సంగతం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,49,203
|4,83,021
|-
! rowspan=&quot;21&quot; |ఒడిశా
|1
|బార్గర్
|GEN
|[[సంజయ్ భోయ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,97,375
|హమీద్ హుస్సేన్
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,98,931
|98,444
|-
|2
|సుందర్‌ఘర్
| (ఎస్.టి)
|హేమానంద బిస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,80,054
|జువల్ ఓరం
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,68,430
|11,624
|-
|3
|సంబల్పూర్
|GEN
|అమర్‌నాథ్ ప్రధాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,04,890
|రోహిత్ పూజారి
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,90,016
|14,874
|-
|4
|కియోంఝర్
| (ఎస్.టి)
|యష్బంత్ నారాయణ్ సింగ్ లగురి
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,89,104
|ధనుర్జయ సిదు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,62,620
|1,26,484
|-
|5
|మయూర్భంజ్
| (ఎస్.టి)
|లక్ష్మణ్ తుడు
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,56,648
|సుదమ్ మార్ంది
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|1,90,470
|66,178
|-
|6
|బాలాసోర్
|GEN
|శ్రీకాంత్ కుమార్ జెనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,13,888
|అరుణ్ దే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,74,988
|38,900
|-
|7
|భద్రక్
| (ఎస్.సి)
|అర్జున్ చరణ్ సేథీ
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,16,808
|అనంత ప్రసాద్ సేథీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,61,870
|54,938
|-
|8
|జాజ్పూర్
| (ఎస్.సి)
|మోహన్ జెనా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,33,350
|అమియా కాంత మల్లిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,05,603
|1,27,747
|-
|9
|దెంకనల్
|GEN
|తథాగత సత్పతి
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,98,568
|చంద్రశేఖర్ త్రిపాఠి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,11,981
|1,86,587
|-
|10
|బోలంగీర్
|GEN
|కాళికేష్ నారాయణ్ సింగ్ డియో
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,30,150
|నరసింగ మిశ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,39,315
|90,835
|-
|11
|కలహండి
|GEN
|భక్త చరణ్ దాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,01,736
|సుభాష్ చంద్ర నాయక్
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,47,699
|1,54,037
|-
|12
|నబరంగపూర్
| (ఎస్.టి)
|ప్రదీప్ కుమార్ మాఝీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,307
|దొంబురు మాఝీ
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,78,330
|29,977
|-
|13
|కంధమాల్
|GEN
|రుద్ర మాధబ్ రే
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,15,314
|సుజిత్ కుమార్ పాధి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,64,307
|1,51,007
|-
|14
|కటక్
|GEN
|భర్తృహరి మహాతాబ్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,65,089
|బిభూతి భూషణ్ మిశ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,28,797
|2,36,292
|-
|15
|కేంద్రపారా
|GEN
|బైజయంత్ పాండా
|
|బిజు జనతా దళ్
|5,02,635
|రంజీబ్ బిస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,75,528
|1,27,107
|-
|16
|జగత్‌సింగ్‌పూర్
| (ఎస్.సి)
|బిభు ప్రసాద్ తారై
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,57,234
|రవీంద్ర కుమార్ సేథీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,80,499
|76,735
|-
|17
|పూరి
|GEN
|పినాకి మిశ్రా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,36,961
|దేబేంద్ర నాథ్ మాన్‌సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,656
|2,11,305
|-
|18
|భువనేశ్వర్
|GEN
|ప్రసన్న కుమార్ పాతసాని
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,00,472
|సంతోష్ మొహంతి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,47,712
|2,52,760
|-
|19
|అస్కా
|GEN
|నిత్యానంద ప్రధాన్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,19,862
|రామచంద్ర రథ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,87,028
|2,32,834
|-
|20
|బెర్హంపూర్
|GEN
|సిద్ధాంత మహాపాత్ర
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,19,839
|చంద్ర శేఖర్ సాహు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,62,552
|57,287
|-
|21
|కోరాపుట్
| (ఎస్.టి)
|జయరామ్ పాంగి
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,12,776
|గిరిధర్ గమాంగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,16,416
|96,360
|-
!పుదుచ్చేరి
|1
|పుదుచ్చేరి
|GEN
|వి.నారాయణసామి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,00,391
|ఎం. రామదాస్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,08,619
|91,772
|-
! rowspan=&quot;13&quot; |పంజాబ్
|1
|గురుదాస్‌పూర్
|GEN
|ప్రతాప్ సింగ్ బజ్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,47,994
|వినోద్ ఖన్నా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,39,652
|8,342
|-
|2
|అమృత్‌సర్
|GEN
|నవజ్యోత్ సింగ్ సిద్ధూ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,92,046
|ఓం ప్రకాష్ సోని
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,85,188
|6,858
|-
|3
|ఖాదూర్ సాహిబ్
|GEN
|రత్తన్ సింగ్ అజ్నాలా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|4,67,980
|రాణా గుర్జీత్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,35,720
|32,260
|-
|4
|జలంధర్
| (ఎస్.సి)
|మొహిందర్ సింగ్ కేపీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,08,103
|హన్స్ రాజ్ హన్స్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,71,658
|36,445
|-
|5
|హోషియార్పూర్
| (ఎస్.సి)
|సంతోష్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,58,812
|సోమ్ ప్రకాష్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,58,446
|366
|-
|6
|ఆనందపూర్ సాహిబ్
|GEN
|రవ్‌నీత్ సింగ్ బిట్టు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,04,836
|దల్జీత్ సింగ్ చీమా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,37,632
|67,204
|-
|7
|లూధియానా
|GEN
|మనీష్ తివారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,49,264
|గురుచరణ్ సింగ్ గాలిబ్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,35,558
|1,13,706
|-
|8
|ఫతేఘర్ సాహిబ్
| (ఎస్.సి)
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ తులారాశి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,93,557
|చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,59,258
|34,299
|-
|9
|ఫరీద్కోట్
| (ఎస్.సి)
|పరమజిత్ కౌర్ గుల్షన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|4,57,734
|సుఖ్వీందర్ సింగ్ డానీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,95,692
|62,042
|-
|10
|ఫిరోజ్‌పూర్
|GEN
|షేర్ సింగ్ ఘుబయా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|4,50,900
|జగ్మీత్ సింగ్ బ్రార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,29,829
|21,071
|-
|11
|భటిండా
|GEN
|హర్‌సిమ్రత్ కౌర్ బాదల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|5,29,472
|రణిందర్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,08,524
|1,20,948
|-
|12
|సంగ్రూర్
|GEN
|విజయ్ ఇందర్ సింగ్లా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,58,670
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ ధిండా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,17,798
|40,872
|-
|13
|పాటియాలా
|GEN
|ప్రణీత్ కౌర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,74,188
|ప్రేమ్ సింగ్ చందుమజ్రా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,76,799
|97,389
|-
! rowspan=&quot;25&quot; |రాజస్థాన్
|1
|గంగానగర్
| (ఎస్.సి)
|భరత్ రామ్ మేఘవాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,76,554
|నిహాల్‌చంద్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,35,886
|1,40,668
|-
|2
|బికనీర్
| (ఎస్.సి)
|అర్జున్ రామ్ మేఘవాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,44,537
|రేవత్ రామ్ పన్వార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,24,962
|19,575
|-
|3
|చురు
|GEN
|రామ్ సింగ్ కస్వాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,76,708
|రఫీక్ మండెలియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,64,268
|12,440
|-
|4
|ఝుంఝును
|GEN
|సిస్ రామ్ ఓలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,06,330
|దశరథ్ సింగ్ షెకావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,40,998
|65,332
|-
|5
|సికర్
|GEN
|మహదేవ్ సింగ్ ఖండేలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,24,812
|సుభాష్ మహారియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,75,386
|1,49,426
|-
|6
|జైపూర్ రూరల్
|GEN
|లాల్ చంద్ కటారియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,78,266
|రావ్ రాజేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,26,029
|52,237
|-
|7
|జైపూర్
|GEN
|మహేష్ జోషి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,97,438
|రామ్‌చరణ్ బోహ్రా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,81,339
|16,099
|-
|8
|అల్వార్
|GEN
|భన్వర్ జితేంద్ర సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,50,119
|కిరణ్ యాదవ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,93,500
|1,56,619
|-
|9
|భరత్పూర్
| (ఎస్.సి)
|రతన్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,01,434
|ఖేమ్‌చంద్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,19,980
|81,454
|-
|10
|కరౌలి-ధోల్పూర్
| (ఎస్.సి)
|ఖిలాడీ లాల్ బైర్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,15,810
|మనోజ్ రజోరియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,86,087
|29,723
|-
|11
|దౌసా
| (ఎస్.టి)
|కిరోడి లాల్ మీనా
|
|స్వతంత్ర
|4,33,666
|కుమ్మర్ రుబ్బానీ
|
|స్వతంత్ర
|2,95,907
|1,37,759
|-
|12
|టోంక్-సవాయి మాధోపూర్
|GEN
|నమో నారాయణ్ మీనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,75,572
|కిరోరి సింగ్ బైన్స్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,75,255
|317
|-
|13
|అజ్మీర్
|GEN
|సచిన్ పైలట్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,05,575
|కిరణ్ మహేశ్వరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,29,440
|76,135
|-
|14
|నాగౌర్
|GEN
|జ్యోతి మిర్ధా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,33,261
|బిందు చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,78,124
|1,55,137
|-
|15
|పాలి
|GEN
|బద్రీ రామ్ జాఖర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,87,604
|పుస్ప్ జైన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,90,887
|1,96,717
|-
|16
|జోధ్‌పూర్
|GEN
|చంద్రేష్ కుమారి కటోచ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,61,577
|జస్వంత్ సింగ్ బిష్ణోయ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,63,248
|98,329
|-
|17
|బార్మర్
|GEN
|హరీష్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,16,497
|మన్వేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,97,391
|1,19,106
|-
|18
|జాలోర్
| (ఎస్.సి)
|దేవ్ జీ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,94,503
|బూటా సింగ్
|
|స్వతంత్ర
|1,44,698
|49,805
|-
|19
|ఉదయపూర్
| (ఎస్.టి)
|రఘువీర్ మీనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,11,510
|మహావీర్ భగోరా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,46,585
|1,64,925
|-
|20
|బన్స్వారా
| (ఎస్.టి)
|తారాచంద్ భగోరా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,13,169
|హకారు మైదా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,13,751
|1,99,418
|-
|21
|చిత్తోర్‌గఢ్
|GEN
|[[గిరిజా వ్యాస్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,99,663
|శ్రీచంద్ క్రిప్లానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,26,885
|72,778
|-
|22
|రాజసమంద్
|GEN
|గోపాల్ సింగ్ షెకావత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,94,451
|రాసా సింగ్ రావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,48,561
|45,890
|-
|23
|భిల్వారా
|GEN
|సీపీ జోషి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,13,128
|VP సింగ్ బద్నోర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,77,760
|1,35,368
|-
|24
|కోట
|GEN
|ఇజ్యరాజ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,60,486
|శ్యామ్ శర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,77,393
|83,093
|-
|25
|ఝలావర్-బరన్
|GEN
|దుష్యంత్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,29,096
|ఊర్మిళ జైన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,76,255
|52,841
|-
!సిక్కిం
|1
|సిక్కిం
|GEN
|ప్రేమ్ దాస్ రాయ్
|
|సిక్కిం డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|1,59,351
|ఖరానంద ఉపేతి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|74,483
|84,868
|-
! rowspan=&quot;39&quot; |తమిళనాడు
|1
|తిరువళ్లూరు
| (ఎస్.సి)
|పి వేణుగోపాల్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,68,294
|గాయత్రి ఎస్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,36,621
|31,673
|-
|2
|చెన్నై ఉత్తర
|GEN
|TKS ఇలంగోవన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,81,055
|డి. పాండియన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,61,902
|19,153
|-
|3
|చెన్నై సౌత్
|GEN
|సి. రాజేంద్రన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,08,567
|ఆర్ఎస్ భారతి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,75,632
|32,935
|-
|4
|చెన్నై సెంట్రల్
|GEN
|దయానిధి మారన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,85,783
|SMK మొగమెద్ అలీ జిన్నా
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,52,329
|33,454
|-
|5
|శ్రీపెరంబుదూర్
| (ఎస్.సి)
|టీఆర్ బాలు
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,52,641
|ఎకె మూర్తి
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,27,605
|25,036
|-
|6
|కాంచీపురం
| (ఎస్.సి)
|పి. విశ్వనాథన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,30,237
|రామకృష్ణన్ ఇ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,17,134
|13,103
|-
|7
|అరక్కోణం
| (ఎస్.సి)
|ఎస్. జగత్రక్షకన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,15,041
|ఆర్.వేలు
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,05,245
|1,09,796
|-
|8
|వెల్లూరు
| (ఎస్.సి)
|అబ్దుల్ రెహమాన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,60,474
|LKMB వాసు
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,53,081
|1,07,393
|-
|9
|కృష్ణగిరి
|GEN
|EG సుగవనం
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,35,977
|నంజేగౌడు కె
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,59,379
|76,598
|-
|10
|ధర్మపురి
|GEN
|ఆర్. తామరైసెల్వన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,65,812
|ఆర్. సెంథిల్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,29,870
|1,35,942
|-
|11
|తిరువణ్ణామలై
|GEN
|డి. వేణుగోపాల్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,36,866
|గురువు గురునాథన్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,88,566
|1,48,300
|-
|12
|అరణి
|GEN
|ఎం. కృష్ణసామి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,96,728
|ఎన్. సుబ్రమణియన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,89,898
|1,06,830
|-
|13
|విలుప్పురం
|GEN
|ఆనందన్ ఎం
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,06,826
|స్వామిదురై కె
|
|విదుతలై చిరుతైగల్ కట్చి
|3,04,029
|2,797
|-
|14
|కళ్లకురిచ్చి
|GEN
|ఆది శంకర్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,63,601
|కె. ధనరాజు
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,54,993
|1,08,608
|-
|15
|సేలం
|GEN
|S. సెమ్మలై
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,80,460
|కెవి తంగబాలు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,33,969
|46,491
|-
|16
|నమక్కల్
|GEN
|ఎస్. గాంధీసెల్వన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,71,476
|వైరం తమిళరసి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,69,045
|1,02,431
|-
|17
|ఈరోడ్
|GEN
|ఎ. గణేశమూర్తి
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,84,148
|EVKS ఇలంగోవన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,34,812
|49,336
|-
|18
|తిరుప్పూర్
|GEN
|సి. శివసామి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,95,731
|SK ఖర్వేంతన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,10,385
|85,346
|-
|19
|నీలగిరి
|GEN
|ఎ. రాజా
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,16,802
|కృష్ణన్ సి
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,30,781
|86,021
|-
|20
|కోయంబత్తూరు
|GEN
|పిఆర్ నటరాజన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,93,165
|ఆర్. ప్రభు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,54,501
|38,664
|-
|21
|పొల్లాచి
|GEN
|కె. సుకుమార్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,05,935
|కె. శ్యాముగసుందరం
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,59,910
|46,025
|-
|22
|దిండిగల్
|GEN
|NSV చిత్తన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,61,545
|బాలసుబ్రమణి పి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,07,198
|54,347
|-
|23
|కరూర్
|GEN
|ఎం. తంబిదురై
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,80,542
|కేసీ పళనిసామి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,33,288
|47,254
|-
|24
|తిరుచిరాపల్లి
|GEN
|పి కుమార్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,98,710
|సరుబల ఆర్ తొండమాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,94,375
|4,335
|-
|25
|పెరంబలూరు
|GEN
|నెపోలియన్ డి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,98,742
|బాలసుబ్రమణ్యం కెకె
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,21,138
|77,604
|-
|26
|కడలూరు
|GEN
|కెఎస్ అళగిరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,20,473
|ఎంసీ సంపత్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,96,941
|23,532
|-
|27
|చిదంబరం
| (ఎస్.సి)
|తోల్. తిరుమావళవన్
|
|విదుతలై చిరుతైగల్ కట్చి
|4,28,804
|ఇ.పొన్నుస్వామి
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,29,721
|99,083
|-
|28
|మైలాడుతురై
|GEN
|ఓఎస్ మణియన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,64,089
|మణిశంకర్ అయ్యర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,27,235
|36,854
|-
|29
|నాగపట్టణం
| (ఎస్.సి)
|ఎకెఎస్ విజయన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,69,915
|సెల్వరాజ్ ఎం
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,21,953
|47,962
|-
|30
|తంజావూరు
| (ఎస్.సి)
|SS పళనిమాణికం
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,08,343
|దురై బాలకృష్ణన్
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,06,556
|1,01,787
|-
|31
|శివగంగ
|GEN
|పి. చిదంబరం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,34,348
|ఆర్ఎస్ రాజా కన్నప్పన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,30,994
|3,354
|-
|32
|మధురై
|GEN
|ఎంకే అళగిరి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,31,295
|పి. మోహన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,90,310
|1,40,985
|-
|33
|అప్పుడు నేను
|GEN
|JM ఆరూన్ రషీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,40,575
|తంగ తమిళ్ సెల్వన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,34,273
|6,302
|-
|34
|విరుదునగర్
|GEN
|మాణికం ఠాగూర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,07,187
|వైకో
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,91,423
|15,764
|-
|35
|రామనాథపురం
|GEN
|JK రితేష్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,94,945
|సత్యమూర్తి వి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,25,030
|69,915
|-
|36
|తూత్తుక్కుడి
|GEN
|SR జయదురై
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,11,017
|సింథియా పాండియన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,34,368
|76,649
|-
|37
|తెన్కాసి
|GEN
|పి. లింగం
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,81,174
|వెల్లైపాండి జి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,497
|34,677
|-
|38
|తిరునెల్వేలి
|GEN
|SS రామసుబ్బు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,74,932
|కె అన్నామలై
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,53,629
|21,303
|-
|39
|కన్యాకుమారి
|GEN
|J. హెలెన్ డేవిడ్సన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,20,161
|పొన్ రాధాకృష్ణన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,54,474
|65,687
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |త్రిపుర
|1
|త్రిపుర వెస్ట్
|GEN
|[[ఖగెన్ దాస్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,63,799
|సుదీప్ రాయ్ బర్మన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,15,250
|2,48,549
|-
|2
|త్రిపుర తూర్పు
| (ఎస్.టి)
|బాజు బాన్ రియాన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,21,084
|దిబా చంద్ర హ్రాంగ్‌ఖాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,503
|2,95,581
|-
! rowspan=&quot;80&quot; |ఉత్తర ప్రదేశ్
|1
|సహరాన్‌పూర్
|GEN
|[[జగదీష్ సింగ్ రాణా]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|3,54,807
|రషీద్ మసూద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,69,934
|84,873
|-
|2
|కైరానా
|GEN
|[[బేగం తబస్సుమ్ హసన్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,83,259
|హుకుమ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,60,796
|22,463
|-
|3
|ముజఫర్‌నగర్
|GEN
|కదిర్ రాణా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,75,318
|[[అనురాధ చౌదరి]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,54,720
|20,598
|-
|4
|బిజ్నోర్
|GEN
|[[సంజయ్ సింగ్ చౌహాన్]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,44,587
|షాహిద్ సిద్ధిఖీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,16,157
|28,430
|-
|5
|నగీనా
| (ఎస్.సి)
|[[యశ్‌వీర్ సింగ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,34,815
|రామ్ కిషన్ సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,75,127
|59,688
|-
|6
|మొరాదాబాద్
|GEN
|మహ్మద్ అజారుద్దీన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,01,283
|కున్వర్ సర్వేష్ కుమార్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,52,176
|49,107
|-
|7
|రాంపూర్
|GEN
|జయప్రద
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,30,724
|బేగం నూర్ బానో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,99,793
|30,931
|-
|8
|సంభాల్
|GEN
|[[షఫీకర్ రెహమాన్ బార్క్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,07,422
|ఇక్బాల్ మెహమూద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,93,958
|13,464
|-
|9
|అమ్రోహా
|GEN
|[[దేవేంద్ర నాగ్‌పాల్]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,83,182
|మెహబూబ్ అలీ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,91,099
|92,083
|-
|10
|మీరట్
|GEN
|[[రాజేంద్ర అగర్వాల్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,32,137
|మలూక్ నగర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,84,991
|47,146
|-
|11
|బాగ్పత్
|GEN
|అజిత్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,38,638
|ముఖేష్ శర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,75,611
|63,027
|-
|12
|ఘజియాబాద్
|GEN
|రాజ్‌నాథ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,59,637
|సురేంద్ర ప్రకాష్ గోయల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,68,956
|90,681
|-
|13
|గౌతమ్ బుద్ధ నగర్
|GEN
|సురేంద్ర సింగ్ నగర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,45,613
|మహేష్ శర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,29,709
|15,904
|-
|14
|బులంద్‌షహర్
| (ఎస్.సి)
|[[కమలేష్ బాల్మీకి]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,36,257
|అశోక్ కుమార్ ప్రధాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,70,192
|66,065
|-
|15
|అలీఘర్
|GEN
|రాజ్ కుమారి చౌహాన్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,93,444
|జాఫర్ ఆలం
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,76,887
|16,557
|-
|16
|హత్రాస్
| (ఎస్.సి)
|[[సారిక బఘేల్]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,47,927
|రాజేంద్ర కుమార్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,11,075
|36,852
|-
|17
|మధుర
|GEN
|జయంత్ చౌదరి
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|3,79,870
|శ్యామ్ సుందర్ శర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,10,257
|1,69,613
|-
|18
|ఆగ్రా
| (ఎస్.సి)
|రామ్ శంకర్ కతేరియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,03,697
|కున్వర్ చంద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,93,982
|9,715
|-
|19
|ఫతేపూర్ సిక్రి
|GEN
|[[సీమా ఉపాధ్యాయ్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,09,466
|రాజ్ బబ్బర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,99,530
|9,936
|-
|20
|ఫిరోజాబాద్
|GEN
|అఖిలేష్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,87,011
|ఎస్పీ సింగ్ బఘేల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,19,710
|67,301
|-
|21
|మెయిన్‌పురి
|GEN
|ములాయం సింగ్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,92,308
|వినయ్ శక్య
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,19,239
|1,73,069
|-
|22
|ఎటాహ్
|GEN
|కళ్యాణ్ సింగ్
|
|స్వతంత్ర
|2,75,717
|దేవేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,47,449
|1,28,268
|-
|23
|బదౌన్
|GEN
|ధర్మేంద్ర యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,33,744
|[[డి.పి. యాదవ్|ధరమ్ పాల్ యాదవ్]] (డి.పి. యాదవ్)
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,01,202
|32,542
|-
|24
|అొంలా
|GEN
|మేనకా గాంధీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,16,503
|ధర్మేంద్ర కశ్యప్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,08,822
|7,681
|-
|25
|బరేలీ
|GEN
|[[ప్రవీణ్ సింగ్ ఆరోన్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,20,976
|[[సంతోష్ గంగ్వార్|సంతోష్ కుమార్ గంగ్వార్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,11,638
|9,338
|-
|26
|పిలిభిత్
|GEN
|వరుణ్ గాంధీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,19,539
|వీఎం సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,38,038
|2,81,501
|-
|27
|షాజహాన్‌పూర్
| (ఎస్.సి)
|[[మిథిలేష్ కుమార్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,57,033
|సునీతా సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,86,454
|70,579
|-
|28
|ఖేరీ
|GEN
|[[జాఫర్ అలీ నఖ్వీ]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,84,982
|ఇలియాస్ అజ్మీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,76,205
|8,777
|-
|29
|ధౌరహ్ర
|GEN
|[[జితిన్ ప్రసాద]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,91,391
|రాజేష్ వర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,06,882
|1,84,509
|-
|30
|సీతాపూర్
|GEN
|[[కైసర్ జహాన్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,41,106
|మహేంద్ర సింగ్ వర్మ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,21,474
|19,632
|-
|31
|హర్డోయ్
| (ఎస్.సి)
|ఉషా వర్మ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,94,030
|రామ్ కుమార్ కురిల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,01,095
|92,935
|-
|32
|మిస్రిఖ్
| (ఎస్.సి)
|అశోక్ కుమార్ రావత్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,07,627
|శ్యామ్ ప్రకాష్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,84,335
|23,292
|-
|33
|ఉన్నావ్
|GEN
|అన్నూ టాండన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,75,476
|అరుణ్ శంకర్ శుక్లా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,73,384
|3,02,092
|-
|34
|మోహన్ లాల్ గంజ్
| (ఎస్.సి)
|సుశీల సరోజ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,56,367
|జై ప్రకాష్ రావత్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,79,772
|76,595
|-
|35
|లక్నో
|GEN
|లాల్జీ టాండన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,04,028
|రీటా బహుగుణ జోషి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,63,127
|40,901
|-
|36
|రాయ్ బరేలీ
|GEN
|సోనియా గాంధీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,81,490
|RS కుష్వాహ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,09,325
|3,72,165
|-
|37
|అమేథి
|GEN
|రాహుల్ గాంధీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,64,195
|ఆశిష్ శుక్లా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|93,997
|3,70,198
|-
|38
|సుల్తాన్‌పూర్
|GEN
|సంజయ సిన్హ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,00,411
|మహ్మద్ తాహిర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,01,632
|98,779
|-
|39
|ప్రతాప్‌గఢ్
|GEN
|రత్న సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,69,137
|శివకాంత్ ఓజా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,39,358
|29,779
|-
|40
|ఫరూఖాబాద్
|GEN
|సల్మాన్ ఖుర్షీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,69,351
|నరేష్ చంద్ర అగర్వాల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,42,152
|27,199
|-
|41
|ఇతావా
| (ఎస్.సి)
|ప్రేమదాస్ కతేరియా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,78,776
|గౌరీశంకర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,32,030
|46,746
|-
|42
|కన్నౌజ్
|GEN
|అఖిలేష్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,37,751
|మహేష్ చంద్ర వర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,21,887
|1,15,864
|-
|43
|కాన్పూర్ అర్బన్
|GEN
|శ్రీప్రకాష్ జైస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,14,988
|సతీష్ మహానా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,96,082
|18,906
|-
|44
|అక్బర్‌పూర్
|GEN
|రాజా రామ్ పాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,92,549
|అనిల్ శుక్లా వార్సి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,60,506
|32,043
|-
|45
|జలౌన్
| (ఎస్.సి)
|ఘనశ్యామ్ అనురాగి
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,83,023
|తిలక్ చంద్ర అహిర్వార్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,71,614
|11,409
|-
|46
|ఝాన్సీ
|GEN
|ప్రదీప్ జైన్ ఆదిత్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,52,712
|రమేష్ కుమార్ శర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,05,042
|47,670
|-
|47
|హమీర్పూర్
|GEN
|విజయ్ బహదూర్ సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,99,143
|సిద్ధ గోపాల్ సాహు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,73,641
|25,502
|-
|48
|బండ
|GEN
|ఆర్కే సింగ్ పటేల్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,40,948
|భైరోన్ ప్రసాద్ మిశ్రా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,06,355
|34,593
|-
|49
|ఫతేపూర్
|GEN
|రాకేష్ సచన్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,18,953
|మహేంద్ర ప్రసాద్ నిషాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,66,725
|52,228
|-
|50
|కౌశాంబి
| (ఎస్.సి)
|శైలేంద్ర కుమార్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,46,501
|గిరీష్ చంద్ర పాసి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,90,712
|55,789
|-
|51
|ఫుల్పూర్
|GEN
|కపిల్ ముని కర్వారియా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,67,542
|శ్యామా చరణ్ గుప్తా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,52,964
|14,578
|-
|52
|అలహాబాద్
|GEN
|రేవతి రమణ్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,09,431
|అశోక్ కుమార్ బాజ్‌పాయ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,74,511
|34,920
|-
|53
|బారాబంకి
| (ఎస్.సి)
|PL పునియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,28,418
|రామ్ సాగర్ రావత్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,60,505
|1,67,913
|-
|54
|ఫైజాబాద్
|GEN
|[[నిర్మల్ ఖత్రి]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,11,543
|మిత్రసేన్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,57,315
|54,228
|-
|55
|అంబేద్కర్ నగర్
|GEN
|[[రాకేష్ పాండే]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,59,487
|శంఖ్‌లాల్ మాఝీ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,36,751
|22,736
|-
|56
|బహ్రైచ్
| (ఎస్.సి)
|[[కమల్ కిషోర్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,60,005
|లాల్ మణి ప్రసాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,21,052
|38,953
|-
|57
|కైసర్‌గంజ్
|GEN
|బ్రిజ్ భూషణ్ శరణ్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,96,063
|సురేంద్ర నాథ్ అవస్థి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,23,864
|72,199
|-
|58
|శ్రావస్తి
|GEN
|వినయ్ కుమార్ పాండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,01,556
|రిజ్వాన్ జహీర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,59,527
|42,029
|-
|59
|గోండా
|GEN
|బేణి ప్రసాద్ వర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,55,675
|[[కీర్తి వర్ధన్ సింగ్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,32,000
|23,675
|-
|60
|దోమరియాగంజ్
|GEN
|[[జగదాంబిక పాల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,29,872
|జై ప్రతాప్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,53,306
|76,566
|-
|61
|బస్తీ
|GEN
|అరవింద్ కుమార్ చౌదరి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,68,666
|రాజ్ కిషోర్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,63,456
|1,05,210
|-
|62
|సంత్ కబీర్ నగర్
|GEN
|[[భీష్మ శంకర్ తివారీ]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,11,043
|[[శరద్ త్రిపాఠి]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,81,547
|29,496
|-
|63
|మహారాజ్‌గంజ్
|GEN
|హర్షవర్ధన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,05,474
|గణేష్ శంకర్ పాండే
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,81,846
|1,23,628
|-
|64
|గోరఖ్‌పూర్
|GEN
|యోగి ఆదిత్యనాథ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,03,156
|వినయ్ శంకర్ తివారీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,82,885
|2,20,271
|-
|65
|కుషి నగర్
|GEN
|RPN సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,23,954
|స్వామి ప్రసాద్ మౌర్య
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,02,860
|21,094
|-
|66
|డియోరియా
|GEN
|గోరఖ్ ప్రసాద్ జైస్వాల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,19,889
|ప్రకాష్ మణి త్రిపాఠి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,78,110
|41,779
|-
|67
|బాన్స్‌గావ్
| (ఎస్.సి)
|[[కమలేష్ పాశ్వాన్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,23,011
|శ్రీ నాథ్ జీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,70,224
|52,787
|-
|68
|లాల్‌గంజ్
| (ఎస్.సి)
|[[బాలి రామ్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,07,998
|[[నీలం సోంకర్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,68,050
|39,948
|-
|69
|అజంగఢ్
|GEN
|[[రమాకాంత్ యాదవ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,47,648
|[[అక్బర్ అహ్మద్ డంపీ]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,98,609
|49,039
|-
|70
|ఘోసి
|GEN
|[[దారా సింగ్ చౌహాన్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,20,695
|అర్షద్ జమాల్ అన్సారీ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,59,750
|60,945
|-
|71
|సేలంపూర్
|GEN
|[[రామశంకర్ రాజ్‌భర్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,75,088
|భోలా పాండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,56,783
|18,305
|-
|72
|బల్లియా
|GEN
|నీరజ్ శేఖర్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,76,649
|సంగ్రామ్ సింగ్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,04,094
|72,555
|-
|73
|జౌన్‌పూర్
|GEN
|ధనంజయ్ సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|3,02,618
|[[పరస్నాథ్ యాదవ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,22,267
|80,351
|-
|74
|మచ్లిషహర్
| (ఎస్.సి)
|[[తుఫానీ సరోజ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,23,152
|కమల కాంత్ గౌతమ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,98,846
|24,306
|-
|75
|ఘాజీపూర్
|GEN
|[[రాధే మోహన్ సింగ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,79,233
|[[అఫ్జల్ అన్సారీ]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|3,09,924
|69,309
|-
|76
|చందౌలీ
|GEN
|రాంకిషున్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,80,114
|కైలాష్ నాథ్ సింగ్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,79,655
|459
|-
|77
|వారణాసి
|GEN
|మురళీ మనోహర్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,03,122
|ముఖ్తార్ అన్సారీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,85,911
|17,211
|-
|78
|భదోహి
|GEN
|గోరఖ్ నాథ్ పాండే
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,95,808
|ఛోటేలాల్ బైండ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,82,845
|12,963
|-
|79
|మీర్జాపూర్
|GEN
|[[బాల్ కుమార్ పటేల్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,18,898
|అనిల్ కుమార్ మౌర్య
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,99,216
|19,682
|-
|80
|రాబర్ట్స్‌గంజ్
| (ఎస్.సి)
|పకౌడీ లాల్ కోల్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,16,478
|రామ్ చంద్ర త్యాగి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,66,219
|50,259
|-
! rowspan=&quot;5&quot; |ఉత్తరాఖండ్
|1
|తెహ్రీ గర్వాల్
|GEN
|విజయ్ బహుగుణ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,63,083
|జస్పాల్ రానా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,144
|52,939
|-
|2
|గర్వాల్
|GEN
|సత్పాల్ మహారాజ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,36,949
|తేజ్‌పాల్ సింగ్ రావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,19,552
|17,397
|-
|3
|అల్మోరా
| (ఎస్.సి)
|ప్రదీప్ టామ్టా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,00,824
|[[అజయ్ తమ్తా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,93,874
|6,950
|-
|4
|నైనిటాల్-ఉధంసింగ్ నగర్
|GEN
|[[కె.సి. సింగ్ బాబా|కరణ్ చంద్ సింగ్ బాబా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,21,377
|[[బాచి సింగ్ రావత్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,32,965
|88,412
|-
|5
|హరిద్వార్
|GEN
|హరీష్ రావత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,32,235
|స్వామి యతీంద్రానంద గిరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,27,412
|2,04,823
|-
! rowspan=&quot;42&quot; |పశ్చిమ బెంగాల్
|1
|[[కూచ్‌బెహార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కూచ్ బెహర్]]
| (ఎస్.సి)
|[[నృపేంద్ర నాథ్ రాయ్]]
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|5,00,677
|అర్ఘ్య రాయ్ ప్రధాన్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,66,928
|33,749
|-
|2
|అలీపుర్దువార్లు
| (ఎస్.సి)
|మనోహర్ టిర్కీ
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|3,84,890
|పబన్ కుమార్ లక్రా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,72,068
|1,12,822
|-
|3
|జల్పాయ్ గురి
| (ఎస్.సి)
|[[మహేంద్ర కుమార్ రాయ్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,69,613
|సుఖ్బిలాస్ బర్మా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,81,242
|88,371
|-
|4
|డార్జిలింగ్
|GEN
|[[జస్వంత్ సింగ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,97,649
|జిబేష్ సర్కార్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,44,360
|2,53,289
|-
|5
|రాయ్‌గంజ్
|GEN
|[[దీపా దాస్ మున్షీ|దీపా దాస్మున్సి]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,51,776
|బిరేస్వర్ లాహిరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,46,573
|1,05,203
|-
|6
|బాలూర్ఘాట్
|GEN
|ప్రశాంత కుమార్ మజుందార్
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|3,88,444
|బిప్లబ్ మిత్ర
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|3,83,339
|5,105
|-
|7
|మల్దహా ఉత్తర
|GEN
|[[మౌసమ్ నూర్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,40,264
|సైలెన్ సర్కార్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,80,123
|60,141
|-
|8
|మల్దహా దక్షిణ
|GEN
|[[అబూ హసీం ఖాన్ చౌదరి]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,43,377
|అబ్దుర్ రజాక్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,07,097
|1,36,280
|-
|9
|జంగీపూర్
|GEN
|ప్రణబ్ ముఖర్జీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|5,06,749
|మృగాంక శేఖర్ భట్టాచార్య
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,78,600
|1,28,149
|-
|10
|బహరంపూర్
|GEN
|అధిర్ రంజన్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|5,41,920
|[[ప్రమోథెస్ ముఖర్జీ]]
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|3,54,943
|1,86,977
|-
|11
|ముర్షిదాబాద్
|GEN
|[[అబ్దుల్ మన్నన్ హుస్సేన్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,96,348
|అనిసూర్ రెహమాన్ సర్కార్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,60,701
|35,647
|-
|12
|కృష్ణానగర్
|GEN
|తపస్ పాల్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,43,679
| [[జ్యోతిర్మయి సిక్దార్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,66,293
|77,386
|-
|13
|రణఘాట్
| (ఎస్.సి)
|[[సుచారు రంజన్ హల్దార్]]
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,75,058
|బాసుదేబ్ బర్మన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,73,235
|1,01,823
|-
|14
|బంగాన్
| (ఎస్.సి)
|[[గోవింద్ చంద్ర నస్కర్]]
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,46,596
|అసిమ్ బాలా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,53,770
|92,826
|-
|15
|బారక్‌పూర్
|GEN
|దినేష్ త్రివేది
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,28,699
|[[తారిత్ బరన్ తోప్దార్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,72,675
|56,024
|-
|16
|డమ్ డమ్
|GEN
|[[సౌగతా రాయ్]]
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,58,988
|[[అమితవ నంది]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,38,510
|20,478
|-
|17
|బరాసత్
|GEN
|కాకోలి ఘోష్ దస్తిదార్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,22,530
|సుదిన్ చటోపాధ్యాయ
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|3,99,629
|1,22,901
|-
|18
|బసిర్హత్
|GEN
|హాజీ నూరుల్ ఇస్లాం
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,79,650
|అజయ్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,19,267
|60,383
|-
|19
|జయనగర్
| (ఎస్.సి)
|తరుణ్ మండలం 
|
|సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా (C)
|4,46,200
|నిమై బర్మన్
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|3,92,495
|53,705
|-
|20
|మధురాపూర్
| (ఎస్.సి)
|చౌదరి మోహన్ జాతువా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,65,505
|అనిమేష్ నస్కర్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,35,542
|1,29,963
|-
|21
|డైమండ్ హార్బర్
|GEN
|సోమెన్ మిత్ర
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,64,612
|సమిక్ లాహిరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,12,923
|1,51,689
|-
|22
|జాదవ్పూర్
|GEN
|కబీర్ సుమన్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,40,667
|సుజన్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,84,400
|56,267
|-
|23
|కోల్‌కతా దక్షిణ
|GEN
|మమతా బెనర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,76,045
|రాబిన్ దేబ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,56,474
|2,19,571
|-
|24
|కోల్‌కతా ఉత్తర
|GEN
|సుదీప్ బంద్యోపాధ్యాయ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,60,646
|[[మహమ్మద్ సలీం]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,51,368
|1,09,278
|-
|25
|హౌరా
|GEN
|అంబికా బెనర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,77,449
|స్వదేశ్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,40,057
|37,392
|-
|26
|ఉలుబెరియా
|GEN
|సుల్తాన్ అహ్మద్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,14,193
|హన్నన్ మొల్లా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,15,257
|98,936
|-
|27
|శ్రీరాంపూర్
|GEN
|కళ్యాణ్ బెనర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,69,725
|శాంతశ్రీ ఛటర్జీ
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,32,535
|1,37,190
|-
|28
|హుగ్లీ
|GEN
|రత్న దే
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,74,022
|రూపచంద్ పాల్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,92,499
|81,523
|-
|29
|ఆరంబాగ్
| (ఎస్.సి)
|శక్తి మోహన్ మాలిక్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|6,30,254
|శంభు నాథ్ మాలిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,28,696
|2,01,558
|-
|30
|తమ్లుక్
|GEN
|సువేందు అధికారి
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|6,37,664
|లక్ష్మణ్ చంద్ర సేథ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,64,706
|1,72,958
|-
|31
|కాంతి
|GEN
|సిసిర్ అధికారి
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|6,06,712
|ప్రశాంత ప్రధాన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,77,609
|1,29,103
|-
|32
|ఘటల్
|GEN
|గురుదాస్ దాస్‌గుప్తా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|6,25,923
|నూర్ ఆలం చౌదరి
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,78,739
|1,47,184
|-
|33
|ఝర్గ్రామ్
| (ఎస్.టి)
|పులిన్ బిహారీ బాస్కే
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,45,231
|అమృత్ హన్స్దా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,52,886
|2,92,345
|-
|34
|మేదినీపూర్
|GEN
|ప్రబోధ్ పాండా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,93,021
|దీపక్ కుమార్ ఘోష్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,45,004
|48,017
|-
|35
|పురూలియా
|GEN
|నరహరి మహతో
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|3,99,201
|శాంతిరామ్ మహతో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,79,900
|19,301
|-
|36
|బంకురా
|GEN
|బాసుదేబ్ ఆచార్య
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,69,223
|[[సుబ్రతా ముఖర్జీ]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,61,421
|1,07,802
|-
|37
|బిష్ణుపూర్
| (ఎస్.సి)
|సుస్మితా బౌరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,41,075
|సెయులీ సాహా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,11,709
|1,29,366
|-
|38
|బర్ధమాన్ పుర్బా
| (ఎస్.సి)
|అనూప్ కుమార్ సాహా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,31,987
|అశోక్ బిస్వాస్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,72,568
|59,419
|-
|39
|బర్ధమాన్-దుర్గాపూర్
|GEN
|షేక్ సైదుల్ హక్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,73,399
|నర్గీస్ బేగం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,65,162
|1,08,237
|-
|40
|అసన్సోల్
|GEN
|బన్సా గోపాల్ చౌదరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,35,161
|మోలోయ్ ఘటక్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|3,62,205
|72,956
|-
|41
|బోల్పూర్
| (ఎస్.సి)
|రామ్ చంద్ర గోపురం
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,38,383
|అసిత్ కుమార్ మల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,11,501
|1,26,882
|-
|42
|బీర్భం
|GEN
|సతాబ్ది రాయ్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,86,553
|బ్రజా ముఖర్జీ
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,25,034
|61,519
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
*[[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[నియోజకవర్గాల వారీగా 2004 భారత సాధారణ ఎన్నికల ఫలితాలు]]
*[[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ అభ్యర్థుల జాబితా]]
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>8kzwmaizzgd6p31dxfkabaoqvo35bv1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>410141</id>
    <revision>
      <id>4601744</id>
      <parentid>4601399</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="172099" sha1="qhcsfwdnvgn6fd1tuj0p9wl3765l31n" xml:space="preserve">భారతదేశంలో 14వ లోక్‌సభ ఏర్పాటుకు  2004 ఏప్రిల్-మే మాసాలలో సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి. ఫలితాలు  2004  మే 13న ప్రకటించారు.  ఈ ఎన్నికలలో ప్రధాన పోటీదారులు అధికారంలో ఉన్న భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని [[ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి|యూపిఎ]], ప్రతిపక్ష [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నేతృత్వంలోని [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్‌డిఏ]]  రెండు కూటమి సమూహాలు.  

ఈ కథనం వివిధ రాజకీయ పార్టీల పనితీరును వివరిస్తుంది. వ్యక్తిగత అభ్యర్థుల పనితీరు కోసం [[14వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]ను చూడండి .

పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గం వారీగా 2004 భారత సాధారణ ఎన్నికల ఫలితాలు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=2004 India General (14th Lok Sabha) Elections Results|url=https://www.elections.in/parliamentary-constituencies/2004-election-results.html}}&lt;/ref&gt; 

== నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు  ==
{| class=&quot;wikitable sortable mw-collapsible&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |రాష్ట్రం
! colspan=&quot;3&quot; |పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గం
! colspan=&quot;4&quot; |విజేత
! colspan=&quot;4&quot; |ద్వితియ విజేత
! rowspan=&quot;2&quot; |మెజారిటీ
|-
!నం.
!పేరు
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
!అభ్యర్థి
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!ఓట్లు
|-
!అండమాన్, నికోబార్ దీవులు
|1
|అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులు
|GEN
|మనోరంజన్ భక్త
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|85,794
|బిష్ణు పద రే
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|55,294
|30,500
|-
! rowspan=&quot;42&quot; |ఆంధ్రప్రదేశ్
|1
|శ్రీకాకుళం
|GEN
|కింజరాపు ఎర్రన్ నాయుడు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,61,906
|కిల్లి కృపా రాణి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,30,027
|31,879
|-
|2
|పార్వతీపురం
|(ఎస్టీ)
|కిషోర్ చంద్ర డియో
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,21,788
|వీర గౌరీ శంకరరావు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,14,370
|7,418
|-
|3
|బొబ్బిలి
|GEN
|కొండపల్లి పైడితల్లి నాయుడు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,73,922
|ఝాన్సీ లక్ష్మి బొత్స
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,42,574
|31,348
|-
|4
|విశాఖపట్నం
|GEN
|నేదురుమల్లి జనార్దన రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,24,122
|MVVS మూర్తి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,93,551
|1,30,571
|-
|5
|భద్రాచలం
|(ఎస్టీ)
|మిడియం బాబు రావు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,73,148
|KPRK ఫణీశ్వరమ్మ
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,19,342
|53,806
|-
|6
|అనకాపల్లి
|GEN
|పప్పల చలపతిరావు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,85,406
|నంద గోపాల్ గంధం
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,69,992
|15,414
|-
|7
|కాకినాడ
|GEN
|మల్లిపూడి మంగపతి పల్లం రాజు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,10,982
|ముద్రగడ పద్మనాభం
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,53,730
|57,252
|-
|8
|రాజమండ్రి
|GEN
|వుండవల్లి అరుణ కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,13,927
|కంటిపూడి సర్వారాయుడు
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,65,107
|1,48,820
|-
|9
|అమలాపురం
|(SC)
|జివి హర్ష కుమార్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,50,346
|దున్న జనార్ధనరావు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,08,861
|41,485
|-
|10
|నరసాపూర్
|GEN
|చేగొండి వెంకట హరిరామ జోగయ్య
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,02,761
|యువి కృష్ణం రాజు
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,38,349
|64,412
|-
|11
|ఏలూరు
|GEN
|కావూరి సాంబశివరావు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,99,191
|బొల్లా బుల్లి రామయ్య
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,75,900
|1,23,291
|-
|12
|మచిలీపట్నం
|GEN
|బాడిగ రామకృష్ణ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,87,127
|అంబటి బ్రాహ్మణయ్య
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,36,786
|50,341
|-
|13
|విజయవాడ
|GEN
|లగడపాటి రాజగోపాల్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,19,624
|చలసాని అశ్విని దత్
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,05,037
|1,14,587
|-
|14
|తెనాలి
|GEN
|వల్లభనేని బాలసౌరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,66,843
|ఉమ్మారెడ్డి వెంకటేశ్వర్లు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|2,88,287
|78,556
|-
|15
|గుంటూరు
|GEN
|రాయపాటి సాంబశివరావు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,66,221
|యెంపరాల వెంకటేశ్వరరావు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,36,429
|1,29,792
|-
|16
|బాపట్ల
|GEN
|దగ్గుబాటి పురందేశ్వరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,11,099
|దగ్గుబాటి రామానాయుడు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,17,017
|94,082
|-
|17
|నరసరావుపేట
|GEN
|మేకపాటి రాజమోహన్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,81,310
|మద్ది లక్ష్మయ్య
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,95,055
|86,255
|-
|18
|ఒంగోలు
|GEN
|మాగుంట శ్రీనివాసులు రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,46,584
|బత్తుల విజయ భారతి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,40,563
|1,06,021
|-
|19
|నెల్లూరు
|(SC)
|పనబాక లక్ష్మి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,50,129
|బాలకొండయ్య కారుపోతల
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,21,905
|1,28,224
|-
|20
|తిరుపతి
|(SC)
|చింతా మోహన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,10,961
|నందిపాకు వెంకటస్వామి
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,11,633
|1,99,328
|-
|21
|చిత్తూరు
|GEN
|డీకే ఆదికేశవులు నాయుడు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,54,128
|రావూరి వెంకట స్వామి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,91,990
|62,138
|-
|22
|రాజంపేట
|GEN
|సాయి ప్రతాప్ అన్నయ్యగారి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,69,797
|గునిపాటి రామయ్య
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|2,91,712
|78,085
|-
|23
|కడప
|GEN
|వైఎస్ వివేకానంద రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,61,431
|ఎంవీ మైసూరా రెడ్డి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,29,757
|1,31,674
|-
|24
|హిందూపూర్
|GEN
|జి. నిజాముద్దీన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,19,744
|బికె పార్థసారథి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,17,904
|1,840
|-
|25
|అనంతపురం
|GEN
|అనంత వెంకటరామి రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,58,925
|కాలవ శ్రీనివాసులు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,85,521
|73,404
|-
|26
|కర్నూలు
|GEN
|కోట్ల జయసూర్య ప్రకాశ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,33,529
|కెఇ కృష్ణమూర్తి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,32,431
|1,01,098
|-
|27
|నంద్యాల
|GEN
|ఎస్పీవై రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,58,526
|భూమా శోభా నాగి రెడ్డి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,46,847
|1,11,679
|-
|28
|నాగర్ కర్నూల్
|(SC)
|మందా జగన్నాథం
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,05,046
|కె.ఎస్.రత్నం
|
|స్వతంత్ర
|3,05,396
|99,650
|-
|29
|మహబూబ్ నగర్
|GEN
|దేవరకొండ విట్టల్ రావు
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,28,764
|యెల్కోటి ఎల్లారెడ్డి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,80,857
|47,907
|-
|30
|హైదరాబాద్
|GEN
|అసదుద్దీన్ ఒవైసీ
|
|[[ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్ ఎ ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్|ఎంఐఎం]]
|3,78,854
|జి సుబాష్ చందర్జీ
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,78,709
|1,00,145
|-
|31
|సికింద్రాబాద్
|GEN
|అంజన్ కుమార్ యాదవ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,85,710
|బండారు దత్తాత్రేయ
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|4,16,952
|68,758
|-
|32
|సిద్దిపేట
|(SC)
|సర్వే సత్యనారాయణ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,93,879
|కె లింగయ్య
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,54,907
|1,38,972
|-
|33
|మెదక్
|GEN
|ఎ. నరేంద్ర
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|4,53,738
|పి రామచంద్రారెడ్డి
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,29,972
|1,23,766
|-
|34
|నిజామాబాద్
|GEN
|మధు గౌడ్ యాస్కీ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|4,42,142
|సయ్యద్ యూసుఫ్ అలీ
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,04,271
|1,37,871
|-
|35
|ఆదిలాబాద్
|GEN
|మధుసూధన్ రెడ్డి తక్కల
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|4,15,429
|సముద్రాల వేణుగోపాల్ చారి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,74,455
|40,974
|-
|36
|పెద్దపల్లి
|(SC)
|గడ్డం వెంకటస్వామి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,72,207
|సి సుగుణ కుమారి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,09,072
|2,63,135
|-
|37
|కరీంనగర్
|GEN
|కె. చంద్రశేఖర రావు
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|4,51,199
|చెన్నమనేని విద్యాసాగర్ రావు
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,20,031
|1,31,168
|-
|38
|హన్మకొండ
|GEN
|బోయినపల్లి వినోద్ కుమార్
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|4,96,048
|చాడ సురేష్ రెడ్డి
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|2,78,981
|2,17,067
|-
|39
|వరంగల్
|GEN
|ధరావత్ రవీందర్ నాయక్
|
|[[తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి|టీఆర్ఎస్]]
|4,27,601
|బోడకుంటి వెంకటేశ్వర్లు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,08,339
|19,262
|-
|40
|ఖమ్మం
|GEN
|రేణుకా చౌదరి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,18,047
|నామా నాగేశ్వరరావు
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|4,09,159
|1,08,888
|-
|41
|నల్గొండ
|GEN
|సురవరం సుధాకర్ రెడ్డి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,79,511
|నల్లు ఇంద్రసేనారెడ్డి
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|4,23,360
|56,151
|-
|42
|మిర్యాలగూడ
|GEN
|జైపాల్ రెడ్డి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|5,72,169
|వంగల స్వామి గౌడ్
|
|[[తెలుగుదేశం పార్టీ|టీడీపీ]]
|3,55,262
|2,16,907
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |అరుణాచల్ ప్రదేశ్
|1
|అరుణాచల్ వెస్ట్
|GEN
|కిరణ్ రిజిజు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,23,951
|కామెన్ రింగు
|
|అరుణాచల్ కాంగ్రెస్
|76,527
|47,424
|-
|2
|అరుణాచల్ తూర్పు
|GEN
|తాపిర్ గావో
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|83,335
|వాంగ్చా రాజ్‌కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|38,341
|44,994
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |అస్సాం
|1
|కరీంగంజ్
|(SC)
|లలిత్ మోహన్ శుక్లబైద్య
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,21,059
|పరిమళ సుక్లబైద్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,29,111
|91,948
|-
|2
|సిల్చార్
|GEN
|సంతోష్ మోహన్ దేవ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,46,215
|కబీంద్ర పురకాయస్థ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,24,895
|21,320
|-
|3
|స్వయంప్రతిపత్తి గల జిల్లా
|(ఎస్టీ)
|బీరెన్ సింగ్ ఎంగ్టి
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|1,25,937
|ఎల్విన్ టెరాన్
|
|స్వయంప్రతిపత్త రాష్ట్ర డిమాండ్ కమిటీ
|1,01,808
|24,129
|-
|4
|ధుబ్రి
|GEN
|అన్వర్ హుస్సేన్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,76,588
|అఫ్జలుర్ రెహమాన్
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,59,966
|1,16,622
|-
|5
|కోక్రాఝర్
|(ఎస్టీ)
|సన్సుమా ఖుంగూర్ Bwiswmuthiary
|
|స్వతంత్ర
|6,89,620
|సబ్ద రామ్ రభా
|
|స్వతంత్ర
|2,05,491
|4,84,129
|-
|6
|బార్పేట
|GEN
|AF గోలం ఉస్మానీ
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,66,972
|కుమార్ దీపక్ దాస్
|
|అసోం గణ పరిషత్
|1,98,847
|68,125
|-
|7
|గౌహతి
|GEN
|కిరిప్ చలిహా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,53,250
|భూపేన్ హజారికా
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,92,099
|61,151
|-
|8
|మంగళ్దోయ్
|GEN
|నారాయణ చంద్ర బోర్కటాకీ
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,45,863
|మాధబ్ రాజ్‌బంగ్షి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,15,997
|29,866
|-
|9
|తేజ్‌పూర్
|GEN
|మోని కుమార్ సుబ్బా
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,89,847
|పద్మ హజారికా
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,19,402
|70,445
|-
|10
|నౌగాంగ్
|GEN
|రాజేన్ గోహైన్
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|3,42,704
|బిస్ను ప్రసాద్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,11,292
|31,412
|-
|11
|కలియాబోర్
|GEN
|డిప్ గొగోయ్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,01,893
|కేశబ్ మహంత
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,34,695
|67,198
|-
|12
|జోర్హాట్
|GEN
|బిజోయ్ కృష్ణ హ్యాండిక్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,23,624
|ద్రుపద్ బోర్గోహైన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,72,332
|51,292
|-
|13
|దిబ్రూఘర్
|GEN
|సర్బానంద సోనోవాల్
|
|అసోం గణ పరిషత్
|2,20,944
|కామాఖ్య ప్రసాద్ తాసా
|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|2,02,390
|18,554
|-
|14
|లఖింపూర్
|GEN
|అరుణ్ కుమార్ శర్మ
|
|అసోం గణ పరిషత్
|3,00,865
|రాణీ నరః
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|2,72,717
|28,148
|-
! rowspan=&quot;40&quot; |బీహార్
|1
|బగహ
|(SC)
|కైలాష్ బైతా
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,37,989
|హీరాలాల్ రామ్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|1,72,614
|65,375
|-
|2
|బెట్టియా
|GEN
|రఘునాథ్ ఝా
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,11,590
|మదన్ ప్రసాద్ జైస్వాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,86,919
|24,671
|-
|3
|మోతీహరి
|GEN
|అఖిలేష్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,48,596
|రాధా మోహన్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,51,572
|97,024
|-
|4
|గోపాల్‌గంజ్
|GEN
|అనిరుధ్ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,36,016
|ప్రభు దయాళ్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|1,43,097
|1,92,919
|-
|5
|శివన్
|GEN
|మహ్మద్ షహబుద్దీన్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,17,511
|ఓం ప్రకాష్ యాదవ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,13,933
|1,03,578
|-
|6
|మహారాజ్‌గంజ్
|GEN
|ప్రభునాథ్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,83,506
|జితేంద్ర స్వామి
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,37,041
|46,465
|-
|7
|చాప్రా
|GEN
|లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,28,882
|రాజీవ్ ప్రతాప్ రూడీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,68,459
|60,423
|-
|8
|హాజీపూర్
|(SC)
|రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|4,77,495
|ఛేది పాశ్వాన్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,39,694
|2,37,801
|-
|9
|వైశాలి
|GEN
|రఘువంశ్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,61,503
|విజయ్ కుమార్ శుక్లా
|
|స్వతంత్ర
|2,55,568
|1,05,935
|-
|10
|ముజఫర్‌పూర్
|GEN
|జార్జ్ ఫెర్నాండెజ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,70,127
|భగవాన్ లాల్ సహాని
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,60,434
|9,693
|-
|11
|సీతామర్హి
|GEN
|సీతారాం యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,26,165
|నవల్ కిషోర్ రాయ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,28,160
|98,005
|-
|12
|షెయోహర్
|GEN
|సీతారామ్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,03,243
|మహ్మద్ అన్వరుల్ హక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,29,360
|73,883
|-
|13
|మధుబని
|GEN
|షకీల్ అహ్మద్
|
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]]
|3,28,182
|హుక్మ్‌దేవ్ నారాయణ్ యాదవ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,41,103
|87,079
|-
|14
|ఝంఝర్పూర్
|GEN
|దేవేంద్ర ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,23,400
|జగన్నాథ్ మిశ్రా
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,10,565
|12,835
|-
|15
|దర్భంగా
|GEN
|అలీ అష్రఫ్ ఫాత్మీ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,27,672
|కీర్తి ఆజాద్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,84,209
|1,43,463
|-
|16
|రోసెరా
|(SC)
|రామ్ చంద్ర పాశ్వాన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|3,94,240
|దాసాయి చౌదరి
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,55,829
|1,38,411
|-
|17
|సమస్తిపూర్
|GEN
|అలోక్ కుమార్ మెహతా
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,37,457
|రామ్ చంద్ర సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,10,674
|1,26,783
|-
|18
|బార్హ్
|GEN
|విజయ్ కృష్ణ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,26,856
|నితీష్ కుమార్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,89,168
|37,688
|-
|19
|బలియా
|GEN
|సూరజ్‌భన్ సింగ్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|2,33,869
|శతృఘ్న ప్రసాద్ సింగ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,57,642
|76,227
|-
|20
|సహర్స
|GEN
|రంజీత్ రంజన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|3,50,426
|దినేష్ చంద్ర యాదవ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,19,639
|30,787
|-
|21
|మాధేపురా
|GEN
|లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,44,301
|శరద్ యాదవ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,74,314
|69,987
|-
|22
|అరారియా
|(SC)
|సుక్దేయో పాశ్వాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,16,677
|రామ్‌జీ దాస్ రిషిడియో
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,88,933
|27,744
|-
|23
|కిషన్‌గంజ్
|GEN
|[[మహ్మద్ తస్లీముద్దీన్]]
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,20,331
|సయ్యద్ షానవాజ్ హుస్సేన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,59,834
|1,60,497
|-
|24
|పూర్ణియ
|GEN
|ఉదయ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,44,426
|రాజేష్ రంజన్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|2,31,543
|12,883
|-
|25
|కతిహార్
|GEN
|నిఖిల్ కుమార్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,88,922
|తారిఖ్ అన్వర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,86,357
|2,565
|-
|26
|బంకా
|GEN
|గిరిధారి యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,39,880
|దిగ్విజయ్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,35,211
|4,669
|-
|27
|భాగల్పూర్
|GEN
|సుశీల్ కుమార్ మోదీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,45,151
|సుబోధ్ రే
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,27,298
|1,17,853
|-
|28
|ఖగారియా
|GEN
|రవీంద్ర కుమార్ రాణా
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|3,22,440
|రేణు కుమారి సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,55,317
|67,123
|-
|29
|మోంఘైర్
|GEN
|జై ప్రకాష్ నారాయణ్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,53,286
|మోనాజీర్ హసన్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,37,359
|1,15,927
|-
|30
|బెగుసరాయ్
|GEN
|రాజీవ్ రంజన్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,01,562
|కృష్ణ సాహి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,81,071
|20,491
|-
|31
|నలంద
|GEN
|నితీష్ కుమార్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|4,71,310
|కుమార్ పుష్పంజయ్
|
|లోక్ జనశక్తి పార్టీ
|3,68,914
|1,02,396
|-
|32
|పాట్నా
|GEN
|రామ్ కృపాల్ యాదవ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,33,853
|సీపీ ఠాకూర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,95,291
|38,562
|-
|33
|అర్రా
|GEN
|కాంతి సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,99,422
|రామ్ నరేష్ రామ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్
|1,49,679
|1,49,743
|-
|34
|బక్సర్
|GEN
|లాల్ముని చౌబే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,05,980
|దాదన్ సింగ్ యాదవ్
|
|స్వతంత్ర
|1,51,114
|54,866
|-
|35
|ససారం
|(SC)
|మీరా కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,16,673
|ముని లాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,58,411
|2,58,262
|-
|36
|బిక్రంగంజ్
|GEN
|అజిత్ కుమార్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,05,363
|రామ్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,46,575
|58,788
|-
|37
|ఔరంగాబాద్
|GEN
|నిఖిల్ కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,90,009
|సుశీల్ కుమార్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,82,549
|7,460
|-
|38
|జహనాబాద్
|GEN
|గణేష్ ప్రసాద్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,00,063
|అరుణ్ కుమార్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|3,53,625
|46,438
|-
|39
|నవాడ
|(SC)
|వీరచంద్ర పాశ్వాన్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,89,992
|సంజయ్ పాశ్వాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,33,986
|56,006
|-
|40
|గయా
|(SC)
|రాజేష్ కుమార్ మాంఝీ
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|4,64,829
|బల్బీర్ చంద్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,61,895
|1,02,934
|-
!చండీగఢ్
|1
|చండీగఢ్
|GEN
|పవన్ కుమార్ బన్సాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,39,880
|సత్య పాల్ జైన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|94,632
|45,248
|-
! rowspan=&quot;11&quot; |ఛత్తీస్‌గఢ్
|1
|సర్గుజా
|(ఎస్టీ)
|నంద్ కుమార్ సాయి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,57,108
|ఖేల్సాయ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,53,656
|1,03,452
|-
|2
|రాయగఢ్
|(ఎస్టీ)
|విష్ణు దేవ సాయి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,29,057
|రాంపుకర్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,92,326
|36,731
|-
|3
|జాంజ్‌గిర్
|GEN
|కరుణా శుక్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,03,655
|చరణ్ దాస్ మహంత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,92,326
|11,329
|-
|4
|బిలాస్పూర్
|(SC)
|పున్నూలాల్ మోల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,24,729
|బసంత్ పహ్రే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,43,176
|81,553
|-
|5
|సారంగర్
|(SC)
|గుహరమ్ అజ్గల్లె
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,42,575
|పరశరామ్ భరద్వాజ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,83,457
|59,118
|-
|6
|రాయ్పూర్
|GEN
|రమేష్ బైస్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,76,029
|శ్యామ చరణ్ శుక్లా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,510
|1,29,519
|-
|7
|మహాసముంద్
|GEN
|అజిత్ జోగి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,14,647
|విద్యా చరణ్ శుక్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,96,142
|1,18,505
|-
|8
|కాంకర్
|(ఎస్టీ)
|సోహన్ పోటై
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,74,294
|గంగా పోటై ఠాకూర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,00,668
|73,626
|-
|9
|బస్తర్
|(ఎస్టీ)
|బలిరామ్ కశ్యప్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,12,893
|మహేంద్ర కర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,58,520
|54,373
|-
|10
|దుర్గ్
|GEN
|తారాచంద్ సాహు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,82,757
|భూపేష్ బఘేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,21,289
|61,468
|-
|11
|రాజ్‌నంద్‌గావ్
|GEN
|ప్రదీప్ గాంధీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,14,520
|దేవవ్రత్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|300197
|14,323
|-
!దాద్రా మరియు నగర్ హవేలీ
|1
|దాద్రా మరియు నగర్ హవేలీ
|(ఎస్టీ)
|మోహన్ భాయ్ సంజీభాయ్ డెల్కర్
|
|భారతీయ నవశక్తి పార్టీ
|34,665
|సీతారాం గావ్లి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|21,772
|12,893
|-
!డామన్ మరియు డయ్యూ
|1
|డామన్ మరియు డయ్యూ
|GEN
|పటేల్ దహ్యాభాయ్ వల్లభాయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|27,523
|గోపాల్ భాయ్ టాండేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|26,916
|607
|-
! rowspan=&quot;7&quot; |ఢిల్లీ
|1
|న్యూఢిల్లీ
|GEN
|అజయ్ మాకెన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,05,415
|జగ్మోహన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|92,631
|12,784
|-
|2
|దక్షిణ ఢిల్లీ
|GEN
|విజయ్ కుమార్ మల్హోత్రా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,40,654
|ఆర్కే ఆనంద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,24,649
|16,005
|-
|3
|ఔటర్ ఢిల్లీ
|GEN
|సజ్జన్ కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|8,55,543
|సాహిబ్ సింగ్ వర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|6,31,753
|2,23,790
|-
|4
|తూర్పు ఢిల్లీ
|GEN
|సందీప్ దీక్షిత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|6,69,527
|లాల్ బిహారీ తివారీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,39,748
|2,29,779
|-
|5
|చాందినీ చౌక్
|GEN
|కపిల్ సిబల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,27,396
|స్మృతి ఇరానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|47,981
|79,415
|-
|6
|ఢిల్లీ సదర్
|GEN
|జగదీష్ టైట్లర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,40,073
|విజయ్ గోయల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,24,099
|15,974
|-
|7
|కరోల్ బాగ్
|(SC)
|కృష్ణ తీరథ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,38,596
|అనిత ఆర్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,00,967
|37,629
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |గోవా
|1
|పనాజీ
|GEN
|శ్రీపాద్ యెస్సో నాయక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,44,842
|విల్‌ఫ్రెడ్ డి సౌజా
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|88,629
|56,213
|-
|2
|మోర్ముగావ్
|GEN
|చర్చిల్ అలెమావో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,64,432
|రమాకాంత్ యాంగిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,13,908
|50,524
|-
! rowspan=&quot;26&quot; |గుజరాత్
|1
|కచ్
|GEN
|పుష్పదన్ గాధవి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,21,057
|శైలేంద్రసింగ్ జడేజా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,92,067
|28,990
|-
|2
|సురేంద్రనగర్
|GEN
|సోమాభాయ్ గండలాల్ కోలీ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,19,872
|సావ్షిభాయ్ మక్వానా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,85,928
|33,944
|-
|3
|జామ్‌నగర్
|GEN
|విక్రంభాయ్ మేడమ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,04,468
|చంద్రేష్ పటేల్ కోర్డియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,98,875
|5,593
|-
|4
|రాజ్‌కోట్
|GEN
|వల్లభాయ్ కతీరియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,20,604
|బల్వంతభాయ్ బచుభాయ్ మన్వర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,76,634
|1,43,970
|-
|5
|పోర్బందర్
|GEN
|హరిలాల్ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,29,113
|విఠల్ రాడాడియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,23,410
|5,703
|-
|6
|జునాగఢ్
|GEN
|జషుభాయ్ బరద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,29,712
|భావా చిఖాలియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,88,791
|40,921
|-
|7
|అమ్రేలి
|GEN
|విర్జీభాయ్ తుమ్మర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,20,649
|దిలీప్ సంఘాని
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,18,619
|2,030
|-
|8
|భావ్‌నగర్
|GEN
|రాజేంద్రసింగ్ రాణా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,47,336
|గిగాభాయ్ గోహిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,66,910
|80,426
|-
|9
|ధంధూక
|(SC)
|రతీలాల్ వర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,49,322
|యోగేంద్ర మక్వానా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,26,528
|22,794
|-
|10
|అహ్మదాబాద్
|GEN
|హరీన్ పాఠక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,01,853
|రాజ్‌కుమార్ గిగ్‌రాజ్ గుప్తా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,24,248
|77,605
|-
|11
|గాంధీనగర్
|GEN
|ఎల్‌కే అద్వానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,16,120
|గభాజీ ఠాకూర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,98,982
|2,17,138
|-
|12
|మెహసానా
|GEN
|జీవాభాయ్ అంబాలాల్ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,39,643
|నితిన్ భాయ్ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,25,132
|14,511
|-
|13
|పటాన్
|(SC)
|మహేష్ కనోడియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,73,970
|ప్రవీణ్ రాష్ట్రపాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,50,346
|23,624
|-
|14
|బనస్కాంత
|GEN
|హరిసింహ చావ్డా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,01,148
|హరిభాయ్ పార్థిభాయ్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,94,220
|6,928
|-
|15
|సబర్కాంత
|GEN
|మధుసూదన్ మిస్త్రీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,16,483
|రమిలాబెన్ బారా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,76,555
|39,928
|-
|16
|కపద్వంజ్
|GEN
|శంకర్‌సింగ్ వాఘేలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,20,338
|లీలాధర్ వాఘేలా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,40,903
|79,435
|-
|17
|దోహాద్
|(ఎస్టీ)
|[[బాబూభాయ్ ఖిమాభాయ్ కటారా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,28,154
|ప్రభా కిషోర్ తవియాడ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,27,793
|361
|-
|18
|గోద్రా
|GEN
|భూపేంద్రసింగ్ సోలంకి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,95,550
|రాజేంద్రసింగ్ బల్వంత్‌సింగ్ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,41,831
|53,719
|-
|19
|కైరా
|GEN
|దిన్షా పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,44,037
|శుభంగినీరాజే రంజిత్‌సింగ్ గైక్వాడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,87,288
|56,749
|-
|20
|ఆనంద్
|GEN
|భరత్‌సింగ్ సోలంకి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,07,762
|జయప్రకాష్ వాఘాజీభాయ్ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,46,677
|61,085
|-
|21
|ఛోటా ఉదయపూర్
|(ఎస్టీ)
|నారన్‌భాయ్ రాత్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,855
|రామ్‌సిన్హ్ రత్వా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,616
|36,239
|-
|22
|బరోడా
|GEN
|జయబెన్ ఠక్కర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,16,089
|సత్యజిత్‌సింగ్ గైక్వాడ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,09,486
|6,603
|-
|23
|బ్రోచ్
|GEN
|మన్సుఖ్ భాయ్ వాసవ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,99,630
|మహమ్మద్ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,27,428
|72,202
|-
|24
|సూరత్
|GEN
|[[కాశీరామ్ రాణా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,08,076
|చంద్రవదన్‌భాయ్ పీఠవాలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,57,513
|1,50,563
|-
|25
|మాండవి
|(ఎస్టీ)
|తుషార్ అమర్‌సింహ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,86,592
|మన్‌సిన్హ్ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,13,210
|1,73,382
|-
|26
|బల్సర్
|(ఎస్టీ)
|[[కిషన్‌భాయ్ వేస్తాభాయ్ పటేల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,21,769
|[[మణిభాయ్ చౌదరి]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,77,283
|44,486
|-
! rowspan=&quot;10&quot; |హర్యానా
|1
|అంబాలా
|(SC)
|కుమారి సెల్జా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,15,264
|రత్తన్ లాల్ కటారియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,80,329
|2,34,935
|-
|2
|కురుక్షేత్రం
|GEN
|నవీన్ జిందాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,62,054
|అభయ్ సింగ్ చౌతాలా
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,01,864
|1,60,190
|-
|3
|కర్నాల్
|GEN
|అరవింద్ కుమార్ శర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,18,948
|ఈశ్వర్ దయాళ్ స్వామి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,54,186
|1,64,762
|-
|4
|సోనేపట్
|GEN
|కిషన్ సింగ్ సాంగ్వాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,33,477
|ధరమ్ పాల్ సింగ్ మాలిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,908
|7,569
|-
|5
|రోహ్తక్
|GEN
|భూపీందర్ సింగ్ హుడా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,24,235
|కెప్టెన్ అభిమన్యు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,73,800
|1,50,435
|-
|6
|ఫరీదాబాద్
|GEN
|అవతార్ సింగ్ భదానా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,57,284
|మొహమ్మద్ ఇలియాస్
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,05,355
|1,51,929
|-
|7
|మహేంద్రగర్
|GEN
|రావ్ ఇంద్రజిత్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,58,714
|సుధా యాదవ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,48,373
|2,10,341
|-
|8
|భివానీ
|GEN
|కులదీప్ బిష్ణోయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,90,936
|సురేందర్ సింగ్
|
|హర్యానా వికాస్ పార్టీ
|2,66,532
|24,404
|-
|9
|హిసార్
|GEN
|జై ప్రకాష్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,07,210
|సురేందర్ సింగ్ బర్వాలా
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,24,442
|1,82,768
|-
|10
|సిర్సా
|(SC)
|ఆత్మ సింగ్ గిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,49,397
|సుశీల్ ఇండోరా
|
|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్
|2,77,922
|71,475
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |హిమాచల్ ప్రదేశ్
|1
|సిమ్లా
|(SC)
|ధని రామ్ షాండిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,11,182
|హీరా నంద్ కశ్యప్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,03,002
|1,08,180
|-
|2
|మండి
|GEN
|ప్రతిభా సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,57,623
|మహేశ్వర్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,91,057
|66,566
|-
|3
|కాంగ్రా
|GEN
|చందర్ కుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,14,555
|శాంత కుమార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,96,764
|17,791
|-
|4
|హమీర్పూర్
|GEN
|సురేష్ చందేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,13,243
|రామ్ లాల్ ఠాకూర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,11,628
|1,615
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |జమ్మూ కాశ్మీర్
|1
|బారాముల్లా
|GEN
|అబ్దుల్ రషీద్ షాహీన్
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|1,27,653
|నిజాముద్దీన్ భట్
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|1,17,758
|9,895
|-
|2
|శ్రీనగర్
|GEN
|[[ఒమర్ అబ్దుల్లా]]
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|98,422
|గులాం నబీ లోన్
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|75,263
|23,159
|-
|3
|అనంతనాగ్
|GEN
|[[మెహబూబా ముఫ్తీ]]
|
|జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|74,436
|మీర్జా మెహబూబ్ బేగ్
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|35,498
|38,938
|-
|4
|లడఖ్
|GEN
|[[తుప్‌స్తాన్ ఛెవాంగ్]]
|
|స్వతంత్ర
|66,839
|హసన్ ఖాన్
|
|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్
|41,126
|25,713
|-
|5
|ఉధంపూర్
|GEN
|[[చౌదరి లాల్ సింగ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,40,872
|చమన్ లాల్ గుప్తా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,93,697
|47,175
|-
|6
|జమ్మూ
|GEN
|మదన్ లాల్ శర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,19,994
|నిర్మల్ కుమార్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,02,426
|17,568
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |జార్ఖండ్
|1
|రాజమహల్
|(ఎస్టీ)
|హేమలాల్ ముర్ము
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|2,26,411
|థామస్ హన్స్డా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,23,437
|2,974
|-
|2
|దుమ్కా
|(ఎస్టీ)
|[[శిబు సోరెన్]]
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|3,39,542
|సోన్ లాల్ హెంబ్రోమ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,24,527
|1,15,015
|-
|3
|గొడ్డ
|GEN
|ఫుర్కాన్ అన్సారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,138
|ప్రదీప్ యాదవ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,46,384
|26,754
|-
|4
|చత్ర
|GEN
|ధీరేంద్ర అగర్వాల్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|1,21,464
|ఇందర్ సింగ్ నామ్ధారి
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|1,02,609
|18,855
|-
|5
|కోదర్మ
|GEN
|[[బాబూలాల్ మరాండీ]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,66,656
|చంపా వర్మ
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|2,11,712
|1,54,944
|-
|6
|గిరిదిః
|GEN
|టేక్ లాల్ మహ్తో
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|3,50,255
|రవీంద్ర కుమార్ పాండే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,00,461
|1,49,794
|-
|7
|ధన్‌బాద్
|GEN
|చంద్ర శేఖర్ దూబే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,55,499
|రీటా వర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,36,121
|1,19,378
|-
|8
|రాంచీ
|GEN
|సుబోధ్ కాంత్ సహాయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,84,035
|రామ్ తహల్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,68,614
|15,421
|-
|9
|జంషెడ్‌పూర్
|GEN
|సునీల్ కుమార్ మహతో
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|3,96,056
|అభా మహతో
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,90,423
|1,05,633
|-
|10
|సింగ్భూమ్
|(ఎస్టీ)
|బాగున్ సుంబ్రాయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,21,343
|లక్ష్మణ్ గిలువా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,62,147
|59,196
|-
|11
|కుంతి
|(ఎస్టీ)
|సుశీల కెర్కెట్టా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,18,158
|[[కరియా ముండా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,66,932
|51,226
|-
|12
|లోహర్దగా
|(ఎస్టీ)
|రామేశ్వర్ ఒరాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,23,920
|దుఖా భగత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,33,665
|90,255
|-
|13
|పాలమౌ
|(SC)
|మనోజ్ కుమార్
|
|రాష్ట్రీయ జనతా దళ్
|2,06,733
|బ్రజ్ మోహన్ రామ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,51,589
|55,144
|-
|14
|హజారీబాగ్
|GEN
|భువనేశ్వర్ ప్రసాద్ మెహతా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,56,058
|యశ్వంత్ సిన్హా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,50,730
|1,05,328
|-
! rowspan=&quot;28&quot; |కర్ణాటక
|1
|బీదర్
|(SC)
|రామచంద్ర వీరప్ప
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,12,838
|నర్సింగరావు సూర్యవంశీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,89,217
|23,621
|-
|2
|గుల్బర్గా
|GEN
|ఇక్బాల్ అహ్మద్ సరద్గీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,12,601
|బసవరాజ్ పాటిల్ సేదం
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,55,130
|57,471
|-
|3
|రాయచూరు
|GEN
|ఎ. వెంకటేష్ నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,89,424
|రాజా మదగోపాల్ నాయక్
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|2,88,916
|508
|-
|4
|కొప్పల్
|GEN
|కె. విరూపాక్షప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,56,158
|నాగప్ప సలోని
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,12,535
|43,623
|-
|5
|బళ్లారి
|GEN
|జి. కరుణాకర రెడ్డి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,18,978
|కె సి కొండయ్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,87,299
|31,679
|-
|6
|దావణగెరె
|GEN
|జిఎం సిద్దేశ్వర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,70,499
|ఎస్ఎస్ మల్లికార్జున్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,37,823
|32,676
|-
|7
|చిత్రదుర్గ
|GEN
|NY హనుమంతప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,609
|పి కోదండరామయ్య
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|2,85,149
|37,460
|-
|8
|తుమకూరు
|GEN
|[[ఎస్. మల్లికార్జునయ్య]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,03,016
|జగదీష్ డిఎల్
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,00,665
|2,351
|-
|9
|చిక్కబల్లాపూర్
|GEN
|ఆర్ఎల్ జాలప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,76,204
|శశి కుమార్
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,16,182
|60,022
|-
|10
|కోలార్
|(SC)
|KH మునియప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,85,582
|డిఎస్ వీరయ్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,73,947
|11,635
|-
|11
|కనకపుర
|GEN
|తేజశ్విని చూడండి రమేష్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|5,84,238
|రామచంద్రగౌడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,67,575
|1,16,663
|-
|12
|బెంగళూరు ఉత్తర
|GEN
|HT సాంగ్లియానా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,73,502
|సీకే జాఫర్ షరీఫ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,43,144
|30,358
|-
|13
|బెంగళూరు సౌత్
|GEN
|అనంత్ కుమార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,86,682
|ఎం. కృష్ణప్ప
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,24,411
|62,271
|-
|14
|మండ్య
|GEN
|అంబరీష్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,11,116
|ఎస్ రామేగౌడ
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|2,86,678
|1,24,438
|-
|15
|చామరాజనగర్
|(SC)
|కగల్వాడి ఎం. శివన్న
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,16,661
|ఎ సిద్దరాజు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,72,672
|43,989
|-
|16
|మైసూర్
|GEN
|[[సి.హెచ్. విజయశంకర్|సి. హెచ్.విజయశంకర్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,16,442
|ఏఎస్ గురుస్వామి
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,06,292
|10,150
|-
|17
|మంగళూరు
|GEN
|డివి సదానంద గౌడ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,84,760
|వీరప్ప మొయిలీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,51,345
|33,415
|-
|18
|ఉడిపి
|GEN
|మనోరమ మధ్వరాజ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,69,627
|వినయ్ కుమార్ సొరకే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,40,624
|29,003
|-
|19
|హసన్
|GEN
|హెచ్‌డి దేవెగౌడ
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|4,62,625
|హెచ్ సి శ్రీకాంతయ్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,72,320
|1,90,305
|-
|20
|చిక్కమగళూరు
|GEN
|డిసి శ్రీకంఠప్ప
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,41,391
|బిఎల్ శంకర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,67,719
|73,672
|-
|21
|షిమోగా
|GEN
|సారెకొప్ప బంగారప్ప
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,50,097
|ఏనూరు మంజునాథ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,952
|76,145
|-
|22
|కనరా
|GEN
|అనంత్ కుమార్ హెగ్డే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,33,174
|మార్గరెట్ అల్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,60,948
|1,72,226
|-
|23
|ధార్వాడ్ సౌత్
|GEN
|మంజునాథ్ కున్నూరు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,42,759
|ఐజీ సనది
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,97,647
|1,45,112
|-
|24
|ధార్వాడ ఉత్తర
|GEN
|ప్రహ్లాద్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,85,084
|BS పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,02,006
|83,078
|-
|25
|బెల్గాం
|GEN
|[[సురేష్ అంగడి]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,10,843
|[[అమర్‌సిన్హ్ వసంతరావు పాటిల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,26,090
|84,753
|-
|26
|చిక్కోడి
|(SC)
|రమేష్ జిగజినాగి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,79,580
|SB ఘటగే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,36,088
|43,492
|-
|27
|బాగల్‌కోట్
|GEN
|పిసి గడ్డిగౌడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,59,451
|ఆర్ఎస్ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,92,068
|1,67,383
|-
|28
|బీజాపూర్
|GEN
|బసంగౌడ పాటిల్ యత్నాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,44,905
|సోమనగౌడ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,07,372
|37,533
|-
! rowspan=&quot;20&quot; |కేరళ
|1
|కాసరగోడ్
|GEN
|పి. కరుణాకరన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,37,284
|NA మహమ్మద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,29,028
|1,08,256
|-
|2
|కాననోర్
|GEN
|ఏపీ అబ్దుల్లాకుట్టి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,35,058
|ముళ్లపల్లి రామచంద్రన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,51,209
|83,849
|-
|3
|బాదగరా
|GEN
|పి. సతీదేవి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,29,294
|MT పద్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,98,705
|1,30,589
|-
|4
|కాలికట్
|GEN
|ఎంపీ వీరేంద్ర కుమార్
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|3,40,111
|V. బలరాం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,74,785
|65,326
|-
|5
|మంజేరి
|GEN
|TK హంజా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,26,920
|KPA మజీద్
|
|ముస్లిం లీగ్ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ
|3,79,177
|47,743
|-
|6
|పొన్నాని
|GEN
|ఇ. అహమ్మద్
|
|ముస్లిం లీగ్ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ
|3,54,051
|పీపీ సునీర్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,51,293
|1,02,758
|-
|7
|పాల్ఘాట్
|GEN
|ఎన్ఎన్ కృష్ణదాస్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,75,144
|వీఎస్ విజయ రాఘవన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,76,986
|98,158
|-
|8
|ఒట్టపాలెం
|(SC)
|S. అజయ కుమార్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,95,928
|KA తులసి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,25,518
|70,410
|-
|9
|త్రిచూర్
|GEN
|సీకే చంద్రప్పన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,20,960
|AC జోస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,74,999
|45,961
|-
|10
|ముకుందపురం
|GEN
|లోనప్పన్ నంబదన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,75,175
|పద్మజ వేణుగోపాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,58,078
|1,17,097
|-
|11
|ఎర్నాకులం
|GEN
|సెబాస్టియన్ పాల్
|
|స్వతంత్ర
|3,23,042
|ఎడ్వర్డ్ ఎడెజాత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,52,943
|70,099
|-
|12
|మువట్టుపుజ
|GEN
|పిసి థామస్
|
|ఇండియన్ ఫెడరల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ
|2,56,411
|పీఎం ఇస్మాయిల్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,55,882
|529
|-
|13
|కొట్టాయం
|GEN
|కె. సురేష్ కురుప్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,41,213
|ఆంటో ఆంటోనీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,98,299
|42,914
|-
|14
|ఇడుక్కి
|GEN
|ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్
|
|కేరళ కాంగ్రెస్
|3,53,905
|బెన్నీ బెహనాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,84,521
|69,384
|-
|15
|అలెప్పి
|GEN
|కెఎస్ మనోజ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,35,494
|వీఎం సుధీరన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,34,485
|1,009
|-
|16
|మావేలికర
|GEN
|సీఎస్ సుజాత
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,78,281
|రమేష్ చెన్నితాల
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,70,867
|7,414
|-
|17
|తలుపు
|(SC)
|చెంగర సురేంద్రన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,32,216
|[[కొడికున్నిల్ సురేష్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,77,682
|54,534
|-
|18
|క్విలాన్
|GEN
|పి. రాజేంద్రన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,55,279
|శూరనాద్ రాజశేఖరన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,44,208
|1,11,071
|-
|19
|చిరయింకిల్
|GEN
|వర్కాల రాధాకృష్ణన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,13,615
|MI షానవాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,62,870
|50,745
|-
|20
|త్రివేండ్రం
|GEN
|PK వాసుదేవన్ నాయర్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,86,057
|వీఎస్ శివకుమార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,31,454
|54,603
|-
!లక్షద్వీప్
|1
|లక్షద్వీప్
|(ఎస్టీ)
|P. పూకున్హి కోయా
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|15,597
|పీఎం సయీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|15,526
|71
|-
! rowspan=&quot;29&quot; |మధ్యప్రదేశ్
|1
|మోరెనా
|(SC)
|[[అశోక్ అర్గల్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,61,337
|బరేలాల్ జాతవ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,14,017
|1,47,320
|-
|2
|భింద్
|GEN
|రామ్ లఖన్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,34,712
|సత్యదేవ్ కటరే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,27,766
|6,946
|-
|3
|గ్వాలియర్
|GEN
|రామసేవక్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,467
|జైభన్ సింగ్ పవయ్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,603
|35,864
|-
|4
|గుణ
|GEN
|జ్యోతిరాదిత్య సింధియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,33,954
|హరివల్లభ శుక్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,47,594
|86,360
|-
|5
|సాగర్
|(SC)
|వీరేంద్ర కుమార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,90,974
|ఉత్తమ్ ఖాటిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,42,983
|1,47,991
|-
|6
|ఖజురహో
|GEN
|[[రామకృష్ణ కుస్మారియా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,32,458
|[[సత్యవ్రత్ చతుర్వేది]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,20,677
|1,11,781
|-
|7
|దామోహ్
|GEN
|చంద్రభాన్ భయ్యా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,71,869
|తిలక్ సింగ్ లోధీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,77,274
|94,595
|-
|8
|సత్నా
|GEN
|గణేష్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,39,706
|రాజేంద్ర కుమార్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,56,116
|83,590
|-
|9
|రేవా
|GEN
|చంద్రమణి త్రిపాఠి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,32,021
|ప్రదీప్ కుమార్ పటేల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,87,269
|44,752
|-
|10
|సిద్ధి
|(ఎస్టీ)
|చంద్రప్రతాప్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,198
|తిలకరాజ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,60,633
|49,565
|-
|11
|షాహదోల్
|(ఎస్టీ)
|దల్పత్ సింగ్ పరస్తే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,10,034
|రాజేష్ నందిని సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,80,685
|29,349
|-
|12
|బాలాఘాట్
|GEN
|గౌరీశంకర్ బిసెన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,93,982
|కంకర్ ముంజరే
|
|జనతా పార్టీ
|1,05,893
|88,089
|-
|13
|మండల
|(ఎస్టీ)
|ఫగ్గన్ సింగ్ కులస్తే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,38,073
|హీరా సింగ్ మార్కం
|
|గోండ్వానా గణతంత్ర పార్టీ
|1,73,176
|64,897
|-
|14
|జబల్పూర్
|GEN
|రాకేష్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,11,646
|విశ్వనాథ్ దూబే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,12,115
|99,531
|-
|15
|సియోని
|GEN
|నీతా పటేరియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,68,195
|కళ్యాణి పాండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,73,394
|94,801
|-
|16
|చింద్వారా
|GEN
|కమల్ నాథ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,563
|ప్రహ్లాద్ సింగ్ పటేల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,44,855
|63,708
|-
|17
|బెతుల్
|GEN
|విజయ్ కుమార్ ఖండేల్వాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,88,007
|రాజేంద్ర జైస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,30,467
|1,57,540
|-
|18
|హోషంగాబాద్
|GEN
|సర్తాజ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,54,659
|ఓంప్రకాష్ రఘువంశీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,18,250
|136,409
|-
|19
|భోపాల్
|GEN
|కైలాష్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,61,563
|సాజిద్ అలీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,55,558
|3,06,005
|-
|20
|విదిశ
|GEN
|శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,28,030
|నరబద ప్రసాద్ శర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,67,304
|2,60,726
|-
|21
|రాజ్‌గఢ్
|GEN
|లక్ష్మణ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,83,135
|శంభూ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,423
|36,712
|-
|22
|షాజాపూర్
|(SC)
|థావర్ చంద్ గెహ్లాట్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,24,004
|శ్యామ్ మాలవ్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,55,817
|1,68,187
|-
|23
|ఖాండ్వా
|GEN
|నందకుమార్ సింగ్ చౌహాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,36,724
|అమితాబ్ మాండ్లోయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,33,987
|1,02,737
|-
|24
|ఖర్గోన్
|GEN
|కృష్ణ మురారి మోఘే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,21,762
|తారాచంద్ శివాజీ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,63,145
|58,617
|-
|25
|ధర్
|(ఎస్టీ)
|ఛతర్ సింగ్ దర్బార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,45,468
|ఉమంగ్ సింఘార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,12,857
|32,611
|-
|26
|ఇండోర్
|GEN
|సుమిత్రా మహాజన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,08,107
|రామేశ్వర్ పటేల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,14,171
|1,93,936
|-
|27
|ఉజ్జయిని
|(SC)
|[[సత్యనారాయణ జాతీయ]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,69,744
|[[ప్రేమ్‌చంద్ గుడ్డు]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,99,341
|70,403
|-
|28
|ఝబువా
|(ఎస్టీ)
|[[కాంతిలాల్ భూరియా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,257
|రేలామ్ చౌహాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,41,975
|80,282
|-
|29
|మందసౌర్
|GEN
|[[లక్ష్మీనారాయణ పాండే]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,23,478
|రాజేంద్ర సింగ్ గౌతమ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,83,845
|1,39,633
|-
! rowspan=&quot;48&quot; |మహారాష్ట్ర
|1
|రాజాపూర్
|GEN
|[[సురేష్ ప్రభు]]
|
|శివసేన
|2,64,001
|సుధీర్ సావంత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,83,102
|80,899
|-
|2
|రత్నగిరి
|GEN
|[[అనంత్ గీతే]]
|
|శివసేన
|3,34,690
|గోవిందరావు నికం
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,85,722
|1,48,968
|-
|3
|కోలాబా
|GEN
|AR అంతులే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,12,225
|వివేక్ పాటిల్
|
|రైతులు మరియు వర్కర్స్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,80,355
|31,870
|-
|4
|ముంబై సౌత్
|GEN
|మిలింద్ దేవరా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,37,956
|[[జయవంతిబెన్ మెహతా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,27,710
|10,246
|-
|5
|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్
|GEN
|మోహన్ రావలె
|
|శివసేన
|1,28,536
|సచిన్ అహిర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|1,06,348
|22,188
|-
|6
|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్
|GEN
|[[ఏక్‌నాథ్ గైక్వాడ్|ఏకనాథ్ గైక్వాడ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,56,282
|[[మనోహర్ జోషి]]
|
|శివసేన
|2,42,953
|13,329
|-
|7
|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్
|GEN
|[[గురుదాస్ కామత్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,93,420
|కిరీట్ సోమయ్య
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,94,020
|99,400
|-
|8
|ముంబై నార్త్ వెస్ట్
|GEN
|సునీల్ దత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,85,755
|సంజయ్ నిరుపమ్
|
|శివసేన
|3,38,397
|47,358
|-
|9
|ముంబై నార్త్
|GEN
|గోవిందా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|5,59,763
|రామ్ నాయక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,11,492
|48,271
|-
|10
|థానే
|GEN
|ప్రకాష్ పరాంజపే
|
|శివసేన
|6,31,414
|వసంత్ దావ్‌ఖరే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|6,09,156
|22,258
|-
|11
|దహను
|(ఎస్టీ)
|దామోదర్ శింగడ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,86,004
|[[చింతామన్ వనగా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,22,641
|63,363
|-
|12
|నాసిక్
|GEN
|దేవిదాస్ పింగళే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,07,613
|దశరథ్ పాటిల్
|
|శివసేన
|2,92,555
|15,058
|-
|13
|మాలెగావ్
|(ఎస్టీ)
|హరిశ్చంద్ర చవాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,18,259
|హరిబాహు శంకర్ మహాలే
|
|జనతాదళ్ (సెక్యులర్)
|2,13,731
|4,528
|-
|14
|ధూలే
|(ఎస్టీ)
|బాపు హరి చౌరే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,10,714
|రాందాస్ రూప్లా గావిట్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,02,949
|7,765
|-
|15
|నందుర్బార్
|(ఎస్టీ)
|మాణిక్రావు గవిట్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,51,911
|నటవాడ్కర్ సుహాస్ జయంత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,44,290
|1,07,621
|-
|16
|ఎరాండోల్
|GEN
|అన్నాసాహెబ్ MK పాటిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,89,559
|వసంతరావు మోర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,81,418
|8,141
|-
|17
|జలగావ్
|GEN
|YG మహాజన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,98,865
|ఉల్లాస్ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,78,219
|20,646
|-
|18
|బుల్దానా
|(SC)
|ఆనందరావు విఠోబా అడ్సుల్
|
|శివసేన
|3,69,975
|ముకుల్ వాస్నిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,10,068
|59,907
|-
|19
|అకోలా
|GEN
|సంజయ్ ధోత్రే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,13,323
|లక్ష్మణరావు తయాడే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,06,952
|1,06,371
|-
|20
|వాషిమ్
|GEN
|భావన గావాలి
|
|శివసేన
|3,58,682
|మనోహర్ నాయక్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,97,784
|60,898
|-
|21
|అమరావతి
|GEN
|అనంత్ గుధే
|
|శివసేన
|2,03,216
|ఓంప్రకాష్ బాబారావు కాదు
|
|స్వతంత్ర
|1,88,982
|14,234
|-
|22
|రామ్‌టెక్
|GEN
|సుబోధ్ మోహితే
|
|శివసేన
|2,76,720
|శ్రీకాంత్ జిచ్కర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,62,618
|14,102
|-
|23
|నాగపూర్
|GEN
|విలాస్ ముత్తెంవార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,769
|అటల్ బహదూర్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,74,286
|99,483
|-
|24
|భండారా
|GEN
|శిశుపాల్ పాట్లే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,77,388
|ప్రఫుల్ పటేల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,74,379
|3,009
|-
|25
|చిమూర్
|GEN
|మహదేవ్ శివంకర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,36,711
|జోగేంద్ర కవాడే
|
|[[పీపుల్స్ రిపబ్లికన్ పార్టీ]]
|2,37,937
|98,774
|-
|26
|చంద్రపూర్
|GEN
|హన్సరాజ్ గంగారామ్ అహిర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,66,014
|నరేష్ పుగ్లియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,06,191
|59,823
|-
|27
|వార్ధా
|GEN
|సురేష్ వాగ్మారే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,69,045
|ప్రభా రావు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,65,857
|3,188
|-
|28
|యావత్మాల్
|GEN
|హరిసింగ్ నసరు రాథోడ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,98,513
|ఉత్తమ్రావ్ దేవరావ్ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,41,709
|56,804
|-
|29
|హింగోలి
|GEN
|సూర్యకాంత పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,27,944
|శివాజీ మనే
|
|శివసేన
|3,15,399
|12,545
|-
|30
|నాందేడ్
|GEN
|దిగంబర్ బాపూజీ పాటిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,61,282
|భాస్కరరావు ఖట్గాంకర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,36,947
|24,335
|-
|31
|పర్భాని
|GEN
|తుకారాం రెంగే పాటిల్
|
|శివసేన
|3,39,318
|సురేష్ వార్పుడ్కర్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,83,147
|56,171
|-
|32
|జల్నా
|GEN
|రావుసాహెబ్ దాన్వే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,69,630
|ఉత్తమ్‌సింగ్ పవార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,298
|61,332
|-
|33
|ఔరంగాబాద్
|GEN
|చంద్రకాంత్ ఖైరే
|
|శివసేన
|4,77,900
|రామకృష్ణ బాబా పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,55,977
|1,21,923
|-
|34
|బీడు
|GEN
|జైసింగరావు గైక్వాడ్ పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,25,051
|ప్రకాష్దాదా సోలంకే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,77,639
|47,412
|-
|35
|లాతూర్
|GEN
|రూపతాయ్ పాటిల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,04,500
|శివరాజ్ పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,609
|30,891
|-
|36
|ఉస్మానాబాద్
|(SC)
|కల్పనా నర్హిరే
|
|శివసేన
|2,94,436
|కొండిబా లక్ష్మణ్ ధోబాలే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,92,787
|1,649
|-
|37
|షోలాపూర్
|GEN
|సుభాష్ సురేశ్‌చంద్ర దేశ్‌ముఖ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,16,188
|ఉజ్వలతై షిండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,10,390
|5,798
|-
|38
|పంఢరపూర్
|(SC)
|రాందాస్ అథవాలే
|
|రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (A)
|3,47,215
|నాగనాథ్ దత్తాత్రే క్షీరసాగర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,47,522
|99,693
|-
|39
|అహ్మద్‌నగర్
|GEN
|తుకారాం గడఖ్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,62,938
|NS ఫరాండే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,87,861
|75,077
|-
|40
|కోపర్‌గావ్
|GEN
|బాలాసాహెబ్ విఖే పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,56,688
|ముర్కుటే భానుదాస్ కాశీనాథ్
|
|శివసేన
|2,69,357
|87,331
|-
|41
|ఖేడ్
|GEN
|శివాజీరావు అధలరావు పాటిల్
|
|శివసేన
|3,60,501
|అశోక్ మోహోల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|3,39,691
|20,810
|-
|42
|పూణే
|GEN
|సురేష్ కల్మాడీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,774
|ప్రదీప్ రావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,00,598
|73,176
|-
|43
|బారామతి
|GEN
|శరద్ పవార్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|6,34,555
|పృథ్వీరాజ్ సాహెబ్రావ్ జాచక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,11,580
|4,22,975
|-
|44
|సతారా
|GEN
|లక్ష్మణరావు పాండురంగ్ జాదవ్ (పాటిల్)
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|2,81,577
|హిందూరావు నాయక్ నింబాల్కర్
|
|శివసేన
|2,77,620
|3,957
|-
|45
|కరాడ్
|GEN
|శ్రీనివాస్ పాటిల్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,36,732
|మంకుమారే వసంత్ జ్ఞానదేవ్
|
|శివసేన
|2,40,002
|1,96,730
|-
|46
|సాంగ్లీ
|GEN
|ప్రకాష్‌బాపు వసంతదాదా పాటిల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,05,048
|దీపక్ మైసల్కర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,23,425
|81,623
|-
|47
|ఇచల్కరంజి
|GEN
|నివేదిత మనే
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,22,272
|సంజయ్ శ్యాంరావు పాటిల్
|
|శివసేన
|3,21,223
|101,049
|-
|48
|కొల్హాపూర్
|GEN
|సదాశివరావు మాండ్లిక్
|
|నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
|4,01,922
|ధనంజయ్ మహాదిక్
|
|శివసేన
|3,87,169
|14,753
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |మణిపూర్
|1
|లోపలి మణిపూర్
|GEN
|తోక్చోమ్ మెయిన్య
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,54,055
|మొయిరంగ్తేం నారా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|1,04,722
|49,333
|-
|2
|ఔటర్ మణిపూర్
|(ఎస్టీ)
|మణి చరెనమెయి
|
|స్వతంత్ర
|2,29,634
|డి. లోలి అదానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,47,441
|82,193
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |మేఘాలయ
|1
|షిల్లాంగ్
|GEN
|పాటీ రిప్పల్ కిండియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,90,058
|S. Loniak Marbaniang
|
|స్వతంత్ర
|1,19,162
|70,896
|-
|2
|తురా
|GEN
|పూర్ణో అగిటోక్ సంగ్మా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,91,938
|ముకుల్ సంగ్మా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,19,175
|72,763
|-
!మిజోరం
|1
|మిజోరం
|(ఎస్టీ)
|వనలాల్జావ్మా
|
|మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్
|1,82,864
|Laltluangliana Khiangte
|
|స్వతంత్ర
|1,59,170
|23,694
|-
!నాగాలాండ్
|1
|నాగాలాండ్
|GEN
|W. వాంగ్యుహ్
|
|నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్
|6,98,128
|కె. అసుంగ్బా సంగతం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,109
|4,52,019
|-
! rowspan=&quot;21&quot; |ఒరిస్సా
|1
|మయూర్భంజ్
|(ఎస్టీ)
|సుదమ్ మార్ంది
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|2,60,529
|భాగీరథి మాఝీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,52,557
|7,972
|-
|2
|బాలాసోర్
|GEN
|ఖరాబేలా స్వైన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,53,087
|నిరంజన్ పాండా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,16,132
|2,36,955
|-
|3
|భద్రక్
|(SC)
|అర్జున్ చరణ్ సేథీ
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,89,200
|మురళీధర్ జెనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,94,431
|94,769
|-
|4
|జాజ్పూర్
|(SC)
|మోహన్ జెనా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,52,177
|అమియా కాంత మల్లిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,00,711
|51,466
|-
|5
|కేంద్రపారా
|GEN
|అర్చన నాయక్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,53,276
|శ్రీకాంత్ కుమార్ జెనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,66,433
|86,843
|-
|6
|కటక్
|GEN
|భర్తృహరి మహతాబ్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,96,750
|జయంతి పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,23,552
|1,73,198
|-
|7
|జగత్‌సింగ్‌పూర్
|GEN
|బ్రహ్మానంద పాండా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,66,383
|రంజీబ్ బిస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,09,121
|57,262
|-
|8
|పూరి
|GEN
|బ్రజ కిషోర్ త్రిపాఠి
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,62,248
|పినాకి మిశ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,01,288
|60,960
|-
|9
|భువనేశ్వర్
|GEN
|ప్రసన్న కుమార్ పాతసాని
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,37,762
|సౌమ్య రంజన్ పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,25,483
|1,12,279
|-
|10
|అస్కా
|GEN
|హరి హర్ స్వైన్
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,81,526
|రామక్రుషణ పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,48,924
|1,32,602
|-
|11
|బెర్హంపూర్
|GEN
|చంద్ర శేఖర్ సాహు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,55,973
|అనాది చరణ్ సాహు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,04,316
|51,657
|-
|12
|కోరాపుట్
|(ఎస్టీ)
|గిరిధర్ గమాంగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,34,748
|పాపన్న మూటిక
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,91,481
|43,267
|-
|13
|నౌరంగ్పూర్
|(ఎస్టీ)
|పరశురామ్ మాఝీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,59,989
|చంద్ర శేఖర్ మాఝీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,957
|37,032
|-
|14
|కలహండి
|GEN
|బిక్రమ్ కేశరీ దేవో
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,57,079
|భక్త చరణ్ దాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,957
|34,122
|-
|15
|ఫుల్బాని
|(SC)
|సుగ్రీబ్ సింగ్
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,37,951
|అభిమన్యు బెహెరా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,18,679
|19,272
|-
|16
|బోలంగీర్
|GEN
|[[సంగీతా కుమారి సింగ్ డియో]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,22,912
|శరత్ పట్టానాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,22,230
|1,00,682
|-
|17
|సంబల్పూర్
|GEN
|ప్రసన్న ఆచార్య
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,90,556
|[[సంజయ్ భోయ్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,75,786
|14,770
|-
|18
|డియోగర్
|GEN
|ధర్మేంద్ర ప్రధాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,26,092
|శ్రీబల్లవ్ పాణిగ్రాహి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,46,996
|79,096
|-
|19
|దెంకనల్
|GEN
|తథాగత సత్పతి
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,23,539
|కామాఖ్య ప్రసాద్ సింగ్ డియో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,00,657
|1,22,882
|-
|20
|సుందర్‌ఘర్
|(ఎస్టీ)
|[[జువల్ ఓరం]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,36,562
|[[ఫ్రిదా టోప్నో]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,96,886
|39,676
|-
|21
|కియోంఝర్
|(ఎస్టీ)
|అనంత నాయక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,55,702
|నీలకంఠ నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,06,493
|49,209
|-
!పాండిచ్చేరి
|1
|పాండిచ్చేరి
|GEN
|ఎం. రామదాస్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,41,653
|లలిత కుమారమంగళం
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,72,472
|69,181
|-
! rowspan=&quot;13&quot; |పంజాబ్
|1
|గురుదాస్‌పూర్
|GEN
|వినోద్ ఖన్నా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,87,612
|సుఖ్‌బన్స్ కౌర్ భిండర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,62,629
|24,983
|-
|2
|అమృత్‌సర్
|GEN
|నవజ్యోత్ సింగ్ సిద్ధూ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,94,223
|రఘునందన్ లాల్ భాటియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,84,691
|1,09,532
|-
|3
|టార్న్ తరణ్
|GEN
|రత్తన్ సింగ్ అజ్నాలా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,64,646
|సుఖ్‌బిందర్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,252
|56,394
|-
|4
|జుల్లుందూర్
|GEN
|రాణా గుర్జీత్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,44,619
|నరేష్ గుజ్రాల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,11,156
|33,463
|-
|5
|ఫిలింనగర్
|(SC)
|చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,24,512
|సంతోష్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,628
|98,884
|-
|6
|హోషియార్పూర్
|GEN
|అవినాష్ రాయ్ ఖన్నా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,89,815
|దర్శన్ సింగ్ మట్టు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|1,85,444
|1,04,371
|-
|7
|రోపర్
|(SC)
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ తులారాశి
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,47,631
|షంషేర్ సింగ్ డల్లో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,13,994
|33,637
|-
|8
|పాటియాలా
|GEN
|ప్రణీత్ కౌర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,09,917
|కన్వల్జిత్ సింగ్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,86,250
|23,667
|-
|9
|లూధియానా
|GEN
|శరంజిత్ సింగ్ ధిల్లాన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,29,234
|మనీష్ తివారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,99,694
|29,540
|-
|10
|సంగ్రూర్
|GEN
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ ధిండా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|2,86,828
|అరవింద్ ఖన్నా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,59,551
|27,277
|-
|11
|భటిండా
|(SC)
|పరమజిత్ కౌర్ గుల్షన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,23,394
|కౌశల్య చమన్ భౌరా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,60,752
|62,642
|-
|12
|ఫరీద్కోట్
|GEN
|సుఖ్బీర్ సింగ్ బాదల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|4,75,928
|కరణ్ కౌర్ బ్రార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,40,649
|1,35,279
|-
|13
|ఫిరోజ్‌పూర్
|GEN
|జోరా సింగ్ మాన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,57,102
|జగ్మీత్ సింగ్ బ్రార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,45,563
|11,539
|-
! rowspan=&quot;21&quot; |ఒరిస్సా
|1
|మయూర్భంజ్
|(ఎస్టీ)
|సుదమ్ మార్ంది
|
|జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా
|2,60,529
|భాగీరథి మాఝీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,52,557
|7,972
|-
|2
|బాలాసోర్
|GEN
|ఖరాబేలా స్వైన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,53,087
|నిరంజన్ పాండా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,16,132
|2,36,955
|-
|3
|భద్రక్
|(SC)
|అర్జున్ చరణ్ సేథీ
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,89,200
|మురళీధర్ జెనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,94,431
|94,769
|-
|4
|జాజ్పూర్
|(SC)
|మోహన్ జెనా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,52,177
|అమియా కాంత మల్లిక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,00,711
|51,466
|-
|5
|కేంద్రపారా
|GEN
|అర్చన నాయక్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,53,276
|శ్రీకాంత్ కుమార్ జెనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,66,433
|86,843
|-
|6
|కటక్
|GEN
|భర్తృహరి మహతాబ్
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,96,750
|జయంతి పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,23,552
|1,73,198
|-
|7
|జగత్‌సింగ్‌పూర్
|GEN
|బ్రహ్మానంద పాండా
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,66,383
|రంజీబ్ బిస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,09,121
|57,262
|-
|8
|పూరి
|GEN
|బ్రజ కిషోర్ త్రిపాఠి
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,62,248
|పినాకి మిశ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,01,288
|60,960
|-
|9
|భువనేశ్వర్
|GEN
|ప్రసన్న కుమార్ పాతసాని
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,37,762
|సౌమ్య రంజన్ పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,25,483
|1,12,279
|-
|10
|అస్కా
|GEN
|హరి హర్ స్వైన్
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,81,526
|రామక్రుషణ పట్నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,48,924
|1,32,602
|-
|11
|బెర్హంపూర్
|GEN
|చంద్ర శేఖర్ సాహు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,55,973
|అనాది చరణ్ సాహు
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,04,316
|51,657
|-
|12
|కోరాపుట్
|(ఎస్టీ)
|గిరిధర్ గమాంగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,34,748
|పాపన్న మూటిక
|
|బిజు జనతా దళ్
|2,91,481
|43,267
|-
|13
|నౌరంగ్పూర్
|(ఎస్టీ)
|పరశురామ్ మాఝీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,59,989
|చంద్ర శేఖర్ మాఝీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,957
|37,032
|-
|14
|కలహండి
|GEN
|బిక్రమ్ కేశరీ దేవో
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,57,079
|భక్త చరణ్ దాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,22,957
|34,122
|-
|15
|ఫుల్బాని
|(SC)
|సుగ్రీబ్ సింగ్
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,37,951
|అభిమన్యు బెహెరా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,18,679
|19,272
|-
|16
|బోలంగీర్
|GEN
|సంగీతా కుమారి సింగ్ డియో
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,22,912
|శరత్ పట్టానాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,22,230
|1,00,682
|-
|17
|సంబల్పూర్
|GEN
|ప్రసన్న ఆచార్య
|
|బిజు జనతా దళ్
|3,90,556
|సంజయ్ భోయ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,75,786
|14,770
|-
|18
|డియోగర్
|GEN
|ధర్మేంద్ర ప్రధాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,26,092
|శ్రీబల్లవ్ పాణిగ్రాహి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,46,996
|79,096
|-
|19
|దెంకనల్
|GEN
|తథాగత సత్పతి
|
|బిజు జనతా దళ్
|4,23,539
|కామాఖ్య ప్రసాద్ సింగ్ డియో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,00,657
|1,22,882
|-
|20
|సుందర్‌ఘర్
|(ఎస్టీ)
|జువల్ ఓరం
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,36,562
|ఫ్రిదా టాప్నో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,96,886
|39,676
|-
|21
|కియోంఝర్
|(ఎస్టీ)
|అనంత నాయక్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,55,702
|నీలకంఠ నాయక్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,06,493
|49,209
|-
!పాండిచ్చేరి
|1
|పాండిచ్చేరి
|GEN
|ఎం. రామదాస్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|2,41,653
|లలిత కుమారమంగళం
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,72,472
|69,181
|-
! rowspan=&quot;13&quot; |పంజాబ్
|1
|గురుదాస్‌పూర్
|GEN
|వినోద్ ఖన్నా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,87,612
|సుఖ్‌బన్స్ కౌర్ భిండర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,62,629
|24,983
|-
|2
|అమృత్‌సర్
|GEN
|నవజ్యోత్ సింగ్ సిద్ధూ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,94,223
|రఘునందన్ లాల్ భాటియా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,84,691
|1,09,532
|-
|3
|టార్న్ తరణ్
|GEN
|రత్తన్ సింగ్ అజ్నాలా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,64,646
|సుఖ్‌బిందర్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,08,252
|56,394
|-
|4
|జుల్లుందూర్
|GEN
|రాణా గుర్జీత్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,44,619
|నరేష్ గుజ్రాల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,11,156
|33,463
|-
|5
|ఫిలింనగర్
|(SC)
|చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,24,512
|సంతోష్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,25,628
|98,884
|-
|6
|హోషియార్పూర్
|GEN
|అవినాష్ రాయ్ ఖన్నా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,89,815
|దర్శన్ సింగ్ మట్టు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|1,85,444
|1,04,371
|-
|7
|రోపర్
|(SC)
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ తులారాశి
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,47,631
|షంషేర్ సింగ్ డల్లో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,13,994
|33,637
|-
|8
|పాటియాలా
|GEN
|ప్రణీత్ కౌర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,09,917
|కన్వల్జిత్ సింగ్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,86,250
|23,667
|-
|9
|లూధియానా
|GEN
|శరంజిత్ సింగ్ ధిల్లాన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,29,234
|మనీష్ తివారీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,99,694
|29,540
|-
|10
|సంగ్రూర్
|GEN
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ ధిండా
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|2,86,828
|అరవింద్ ఖన్నా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,59,551
|27,277
|-
|11
|భటిండా
|(SC)
|పరమజిత్ కౌర్ గుల్షన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,23,394
|కౌశల్య చమన్ భౌరా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|2,60,752
|62,642
|-
|12
|ఫరీద్కోట్
|GEN
|సుఖ్బీర్ సింగ్ బాదల్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|4,75,928
|కరణ్ కౌర్ బ్రార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,40,649
|1,35,279
|-
|13
|ఫిరోజ్‌పూర్
|GEN
|జోరా సింగ్ మాన్
|
|శిరోమణి అకాలీదళ్
|3,57,102
|జగ్మీత్ సింగ్ బ్రార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,45,563
|11,539
|-
! rowspan=&quot;25&quot; |రాజస్థాన్
|1
|గంగానగర్
|(SC)
|నిహాల్‌చంద్ మేఘవాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,31,475
|భరత్ రామ్ మేఘవాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,24,082
|7,393
|-
|2
|బికనీర్
|GEN
|ధర్మేంద్ర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,17,802
|రామేశ్వర్ లాల్ దూది
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,60,627
|57,175
|-
|3
|చురు
|GEN
|రామ్ సింగ్ కస్వాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,00,718
|బలరామ్ జాఖర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,70,864
|29,854
|-
|4
|ఝుంఝును
|GEN
|సిస్ రామ్ ఓలా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,74,168
|సంతోష్ అహ్లావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,50,813
|23,355
|-
|5
|సికర్
|GEN
|సుభాష్ మహరియా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,67,546
|నారాయణ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,12,863
|54,683
|-
|6
|జైపూర్
|GEN
|గిర్ధారి లాల్ భార్గవ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,80,730
|ప్రతాప్ సింగ్ ఖచరియావాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,73,544
|1,07,186
|-
|7
|దౌసా
|GEN
|సచిన్ పైలట్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,69,935
|కర్తార్ సింగ్ భదానా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,55,070
|1,14,865
|-
|8
|అల్వార్
|GEN
|కరణ్ సింగ్ యాదవ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,46,833
|మహంత్ చందనాథ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,38,462
|8,371
|-
|9
|భరత్పూర్
|GEN
|విశ్వేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,19,904
|వేద్ ప్రకాష్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,08,555
|1,11,349
|-
|10
|బయానా
|(SC)
|రాంస్వరూప్ కోలి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,65,051
|మహేంద్ర సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,05,427
|59,624
|-
|11
|సవాయి మాధోపూర్
|(ఎస్టీ)
|నమో నారాయణ్ మీనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,67,553
|జస్కౌర్ మీనా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,56,390
|1,11,163
|-
|12
|అజ్మీర్
|GEN
|రాసా సింగ్ రావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,14,788
|హాజీ హబీబుర్ రెహమాన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,86,812
|1,27,976
|-
|13
|టోంక్
|(SC)
|కైలాష్ మేఘవాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,15,717
|నంద్ కిషోర్ బైర్వా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,57,205
|58,512
|-
|14
|కోట
|GEN
|రఘువీర్ సింగ్ కోశల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,98,314
|హరి మోహన్ శర్మ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,26,536
|71,778
|-
|15
|ఝలావర్
|GEN
|దుష్యంత్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,03,845
|సంజయ్ గుర్జార్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,22,266
|81,579
|-
|16
|బన్స్వారా
|(ఎస్టీ)
|ధన్ సింగ్ రావత్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,69,239
|ప్రభులాల్ రావత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,47,556
|21,683
|-
|17
|సాలంబర్
|(ఎస్టీ)
|మహావీర్ భగోరా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,81,659
|భేరు లాల్ మీనా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,56,885
|24,774
|-
|18
|ఉదయపూర్
|GEN
|కిరణ్ మహేశ్వరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,98,059
|[[గిరిజా వ్యాస్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,23,184
|74,875
|-
|19
|చిత్తోర్‌గఢ్
|GEN
|శ్రీచంద్ క్రిప్లానీ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,75,385
|విశ్వ విజయ్ సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,39,615
|1,35,770
|-
|20
|భిల్వారా
|GEN
|VP సింగ్ బద్నోర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,17,292
|కైలాష్ వ్యాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,56,640
|60,652
|-
|21
|పాలి
|GEN
|పుస్ప్ జైన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,64,114
|సురేంద్ర కుమార్ సురానా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,00,876
|63,238
|-
|22
|జాలోర్
|(SC)
|బంగారు సుశీల
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,21,255
|బూటా సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,82,063
|39,192
|-
|23
|బార్మర్
|GEN
|మన్వేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|6,31,851
|సోనారామ్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,59,963
|2,71,888
|-
|24
|జోధ్‌పూర్
|GEN
|జస్వంత్ సింగ్ బిష్ణోయ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|4,34,352
|బద్రీ రామ్ జాఖర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,91,857
|42,495
|-
|25
|నాగౌర్
|GEN
|భన్వర్ సింగ్ దంగావాస్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,84,657
|రామ్ రఘునాథ్ చౌదరి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,14,030
|70,627
|-
!సిక్కిం
|1
|సిక్కిం
|GEN
|నకుల్ దాస్ రాయ్
|
|సిక్కిం డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్
|1,53,409
|బిరాజ్ అధికారి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|60,258
|93,151
|-
! rowspan=&quot;39&quot; |తమిళనాడు
|1
|మద్రాసు ఉత్తర
|GEN
|సి.కుప్పుసామి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|5,70,122
|సుకుమార్ నంబియార్. MN
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,16,583
|2,53,539
|-
|2
|మద్రాసు సెంట్రల్
|GEN
|దయానిధి మారన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,16,329
|బాలగంగ ఎన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|1,82,151
|1,34,178
|-
|3
|మద్రాసు సౌత్
|GEN
|టీఆర్ బాలు
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|5,64,578
|బాదర్ సయీద్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,43,838
|2,20,740
|-
|4
|శ్రీపెరంబుదూర్
|(SC)
|ఎ. కృష్ణస్వామి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|5,17,617
|పి. వేణుగోపాల్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,82,271
|2,35,346
|-
|5
|చెంగల్పట్టు
|GEN
|ఎకె మూర్తి
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|4,31,643
|కెఎన్ రామచంద్ర
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,82,919
|1,48,724
|-
|6
|అరక్కోణం
|GEN
|ఆర్.వేలు
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,86,911
|షణ్ముగం ఎన్.
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,84,715
|1,02,196
|-
|7
|వెల్లూరు
|GEN
|KM కాదర్ మొహిదీన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,36,642
|సంతానం. ఎ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,58,032
|1,78,610
|-
|8
|తిరుపత్తూరు
|GEN
|డి. వేణుగోపాల్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,53,786
|సుబ్రమణి. కిలొగ్రామ్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,72,884
|1,80,902
|-
|9
|వందవాసి
|GEN
|జింగీ ఎన్. రామచంద్రన్
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,94,903
|ఆర్ రాజలక్ష్మి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,43,470
|1,51,433
|-
|10
|తిండివనం
|GEN
|కె. ధనరాజు
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,67,849
|అరుణ్మొళితేవన్. ఎ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,76,685
|91,164
|-
|11
|కడలూరు
|GEN
|కె. వెంకటపతి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,00,059
|రాజేంద్రన్. ఆర్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,68,707
|1,31,352
|-
|12
|చిదంబరం
|(SC)
|ఇ.పొన్నుస్వామి
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,43,424
|తోల్. తిరుమావళవన్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|2,55,773
|87,651
|-
|13
|ధర్మపురి
|GEN
|ఆర్. సెంథిల్
|
|పట్టాలి మక్కల్ కట్చి
|3,97,540
|పీడీ ఇలంగోవన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,81,450
|2,16,090
|-
|14
|కృష్ణగిరి
|GEN
|EG సుగవనం
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,03,297
|నంజే గౌడు. కె
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,84,075
|1,19,222
|-
|15
|రాశిపురం
|(SC)
|కె. రాణి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,84,170
|అన్బళగన్. ఎస్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,49,637
|1,34,533
|-
|16
|సేలం
|GEN
|కెవి తంగబాలు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,44,591
|రాజశేఖరన్. ఎ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,68,964
|1,75,627
|-
|17
|తిరుచెంగోడ్
|GEN
|సుబ్బులక్ష్మి జగదీశన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|5,01,569
|ఎడప్పాడి కె. పళనిస్వామి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,22,172
|1,79,397
|-
|18
|నీలగిరి
|GEN
|ఆర్. ప్రభు
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,94,121
|M మాస్టర్ మథన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,57,619
|2,36,502
|-
|19
|గోబిచెట్టిపాళయం
|GEN
|EVKS ఇలంగోవన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,26,826
|ఎన్ ఆర్ గోవిందరాజర్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,12,349
|2,14,477
|-
|20
|కోయంబత్తూరు
|GEN
|కె. సుబ్బరాయన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|5,04,981
|సీపీ రాధాకృష్ణన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,40,476
|1,64,505
|-
|21
|పొల్లాచి
|(SC)
|సి. కృష్ణన్
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,64,988
|మురుగన్. జి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,44,067
|1,20,921
|-
|22
|పళని
|GEN
|SK ఖర్వేంతన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,48,900
|కిషోర్ కుమార్. కె
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,17,407
|2,31,493
|-
|23
|దిండిగల్
|GEN
|NSV చిత్తన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,07,116
|జయరామన్. ఎం
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,51,945
|1,55,171
|-
|24
|మధురై
|GEN
|పి. మోహన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,14,433
|ఎకె బోస్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,81,593
|1,32,840
|-
|25
|పెరియకులం
|GEN
|JM ఆరూన్ రషీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,46,851
|టీటీవీ దినకరన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,25,696
|21,155
|-
|26
|కరూర్
|GEN
|కేసీ పళనిసామి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,50,407
|పళనిచామి రాజా. ఎన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,59,531
|1,90,876
|-
|27
|తిరుచిరాపల్లి
|GEN
|ఎల్. గణేశన్
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,50,907
|ఎం. పరంజోతి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,34,182
|2,16,725
|-
|28
|పెరంబలూరు
|(SC)
|ఎ. రాజా
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,89,708
|ఎం. సుందరం
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,36,375
|1,53,333
|-
|29
|మైలాడుతురై
|GEN
|మణిశంకర్ అయ్యర్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,11,160
|ఓఎస్ మణియన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,15,469
|1,95,691
|-
|30
|నాగపట్టణం
|(SC)
|ఎకెఎస్ విజయన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,63,389
|అర్చునన్. PJ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,47,166
|2,16,223
|-
|31
|తంజావూరు
|GEN
|SS పళనిమాణికం
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,00,986
|తంగముత్తు. కె
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,81,838
|1,19,148
|-
|32
|పుదుక్కోట్టై
|GEN
|ఎస్. రేగుపతి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,66,133
|రవిచంద్రన్. ఎ
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,09,637
|1,56,496
|-
|33
|శివగంగ
|GEN
|పి. చిదంబరం
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,00,393
|కరుప్పయ్య. SP
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,37,668
|1,62,725
|-
|34
|రామనాథపురం
|GEN
|MSK భవానీ రాజేంద్రన్
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,35,287
|మురుగేశన్. సి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,25,337
|1,09,950
|-
|35
|శివకాశి
|GEN
|ఎ. రవిచంద్రన్
|
|మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|4,69,072
|కన్నన్. పి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,04,555
|1,64,517
|-
|36
|తిరునెల్వేలి
|GEN
|ఆర్. ధనుస్కోడి అథితన్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,70,127
|అమృత గణేశన్ ఆర్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,03,052
|1,67,075
|-
|37
|తెన్కాసి
|(SC)
|ఎం. అప్పదురై
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|3,48,000
|S. మురుగేషన్
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,25,824
|1,22,176
|-
|38
|తిరుచెందూర్
|GEN
|వి. రాధిక సెల్వి
|
|ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|3,94,484
|తమోదరన్. టి
|
|ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం
|2,12,803
|1,81,681
|-
|39
|నాగర్‌కోయిల్
|GEN
|AV బెల్లార్మిన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,10,091
|పొన్ రాధాకృష్ణన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,45,797
|1,64,294
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |త్రిపుర
|1
|త్రిపుర వెస్ట్
|GEN
|[[ఖగెన్ దాస్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,96,843
|నిర్మలా దాస్‌గుప్తా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,12,207
|3,84,636
|-
|2
|త్రిపుర తూర్పు
|(ఎస్టీ)
|[[బాజు బాన్ రియాన్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,14,230
|పులిన్ బిహారీ దేవాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,03,494
|3,10,736
|-
! rowspan=&quot;80&quot; |ఉత్తర ప్రదేశ్
|1
|బిజ్నోర్
|(SC)
|[[మున్షీరామ్ సింగ్]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|3,01,599
|ఘన్ శ్యామ్ చంద్ర ఖార్వార్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,21,424
|80,175
|-
|2
|అమ్రోహా
|GEN
|[[హరీష్ నాగ్‌పాల్]]
|
|స్వతంత్ర
|2,87,522
|మహమూద్ మదానీ
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,69,638
|17,884
|-
|3
|మొరాదాబాద్
|Gen
|[[షఫీకర్ రెహమాన్ బార్క్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,18,079
|చంద్ర విజయ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,82,239
|35,840
|-
|4
|రాంపూర్
|Gen
|జయప్రద
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,89,390
|బేగం నూర్ బానో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,039,16
|85,474
|-
|5
|సంభాల్
|Gen
|[[రామ్ గోపాల్ యాదవ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,57,049
|తరన్నమ్ అకీల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,58,988
|1,98,061
|-
|6
|బుదౌన్
|Gen
|సలీమ్ ఇక్బాల్ షేర్వాణి
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,65,713
|బ్రిజ్‌పాల్ సింగ్ షాక్యా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,14,391
|51,322
|-
|7
|అొంలా
|Gen
|కున్వర్ సర్వరాజ్ సింగ్
|
|జనతాదళ్ (యునైటెడ్)
|1,53,322
|రాజ్ వీర్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,46,451
|6,871
|-
|8
|బరేలీ
|Gen
|సంతోష్ గంగ్వార్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,69,651
|అక్బర్ అహ్మద్ డంపీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,10,007
|59,644
|-
|9
|పిలిభిత్
|Gen
|[[మేనకా గాంధీ]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,55,615
|సత్యపాల్ గంగ్వార్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,52,895
|1,02,720
|-
|10
|షాజహాన్‌పూర్
|Gen
|[[జితిన్ ప్రసాద]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,20,763
|రామ్మూర్తి సింగ్ వర్మ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,38,931
|81,832
|-
|11
|ఖేరీ
|Gen
|[[రవి ప్రకాష్ వర్మ]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,24,602
|దౌద్ అహ్మద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,12,842
|11,760
|-
|12
|షహాబాద్
|Gen
|ఇలియాస్ అజ్మీ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,10,171
|సత్య దేవ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,63,802
|46,369
|-
|13
|సీతాపూర్
|Gen
|[[రాజేశ్ వర్మ|రాజేష్ వర్మ]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,71,733
|ముక్తార్ అనీస్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,66,499
|5,234
|-
|14
|మిస్రిఖ్
|(SC)
|అశోక్ కుమార్ రావత్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,07,062
|సుశీల సరోజ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,87,659
|19,403
|-
|15
|హర్డోయ్
|(SC)
|ఉషా వర్మ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,03,445
|శివ ప్రసాద్ వర్మ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,64,242
|39,203
|-
|16
|లక్నో
|Gen
|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,24,714
|మధు గుప్తా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,06,339
|2,18,375
|-
|17
|మోహన్ లాల్ గంజ్
|(SC)
|జై ప్రకాష్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,48,578
|రాధే లాల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,46,010
|2,568
|-
|18
|ఉన్నావ్
|GEN
|బ్రజేష్ పాఠక్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,78,366
|దీపక్ కుమార్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,60,605
|17,761
|-
|19
|రాయబరేలి
|GEN
|సోనియా గాంధీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,78,107
|అశోక్ కుమార్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,28,342
|2,49,765
|-
|20
|ప్రతాప్‌గఢ్
|GEN
|అక్షయ్ ప్రతాప్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,38,137
|రాజకుమారి రత్న సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,68,865
|69,272
|-
|21
|అమేథి
|GEN
|రాహుల్ గాంధీ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,90,179
|చంద్ర ప్రకాష్ మిశ్రా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|99,326
|2,90,853
|-
|22
|సుల్తాన్‌పూర్
|GEN
|మహ్మద్ తాహిర్ ఖాన్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,61,564
|శైలేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,59,754
|1,01,810
|-
|23
|అక్బర్‌పూర్
|(SC)
|మాయావతి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|3,25,019
|శంఖ్ లాల్ మాంఝీ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,66,750
|58,269
|-
|24
|ఫైజాబాద్
|GEN
|మిత్రసేన్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,07,285
|[[లల్లు సింగ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,73,799
|33,486
|-
|25
|బారా బాంకీ
|(SC)
|కమల ప్రసాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,96,370
|రామ్ సాగర్ రావత్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,75,448
|20,922
|-
|26
|కైసర్‌గంజ్
|GEN
|బేణి ప్రసాద్ వర్మ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,19,920
|ఆరిఫ్ మహ్మద్ ఖాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,07,260
|12,660
|-
|27
|బహ్రైచ్
|GEN
|[[రుబాబ్ సైదా]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,88,949
|భగత్ రామ్ మిశ్రా
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,62,615
|26,334
|-
|28
|బలరాంపూర్
|GEN
|బ్రిజ్ భూషణ్ శరణ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,70,941
|రిజ్వాన్ జహీర్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,18,328
|52,613
|-
|29
|గోండా
|GEN
|[[కీర్తి వర్ధన్ సింగ్]]
|
|[[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]]
|2,51,947
|ఘన్ శ్యామ్ శుక్లా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,14,949
|36,998
|-
|30
|బస్తీ
|(SC)
|లాల్ మణి ప్రసాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,55,223
| [[శ్రీరామ్ చౌహాన్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,29,849
|25,374
|-
|31
|దోమరియాగంజ్
|GEN
|మహ్మద్ ముకీమ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,02,544
|[[జగదాంబిక పాల్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,49,642
|52,902
|-
|32
|ఖలీలాబాద్
|GEN
|భాలచంద్ర యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,34,712
|[[భీష్మ శంకర్ తివారీ]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,07,689
|27,023
|-
|33
|బాన్స్‌గావ్
|(SC)
|మహావీర్ ప్రసాద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,80,388
|సదల్ ప్రసాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,63,947
|16,441
|-
|34
|గోరఖ్‌పూర్
|GEN
|యోగి ఆదిత్యనాథ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,53,647
|జమున ప్రసాద్ నిషాద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,11,608
|1,42,039
|-
|35
|మహారాజ్‌గంజ్
|GEN
|పంకజ్ చౌదరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,28,702
|అఖిలేష్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,63,903
|64,799
|-
|36
|పద్రౌన
|GEN
|బాలేశ్వర్ యాదవ్
|
|నేషనల్ లోక్తాంత్రిక్ పార్టీ
|2,06,850
|RPN సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,98,428
|8,422
|-
|37
|డియోరియా
|GEN
|మోహన్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,37,664
|ప్రకాష్ మణి త్రిపాఠి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,85,438
|52,226
|-
|38
|సేలంపూర్
|GEN
|హరికేవల్ ప్రసాద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,95,570
|భోలా పాండే
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,79,317
|16,253
|-
|39
|బల్లియా
|GEN
|చంద్ర శేఖర్
|
|సమాజ్‌వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)
|2,70,136
|కపిల్దేవ్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,89,082
|81,054
|-
|40
|ఘోసి
|GEN
|[[చంద్రదేవ్ ప్రసాద్ రాజ్‌భర్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,01,468
|బాల కృష్ణ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,80,456
|21,012
|-
|41
|అజంగఢ్
|GEN
|రమాకాంత్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,58,216
|దుర్గా ప్రసాద్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,51,248
|6,968
|-
|42
|లాల్‌గంజ్
|(SC)
|దరోగ ప్రసాద్ సరోజ
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,83,473
|బలి రామ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,40,742
|42,731
|-
|43
|మచ్లిషహర్
|GEN
|[[ఉమాకాంత్ యాదవ్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,37,438
|చంద్ర నాథ్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,82,056
|55,382
|-
|44
|జౌన్‌పూర్
|GEN
|[[పరస్నాథ్ యాదవ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,19,614
|ఓం ప్రకాష్ దూబే
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,92,489
|27,125
|-
|45
|సైద్పూర్
|(SC)
|[[తుఫానీ సరోజ్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,31,989
|RA ప్రసాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,02,179
|29,810
|-
|46
|ఘాజీపూర్
|GEN
|[[అఫ్జల్ అన్సారీ]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|4,15,687
|మనోజ్ సిన్హా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,88,910
|2,26,777
|-
|47
|చందౌలీ
|GEN
|కైలాష్ నాథ్ సింగ్ యాదవ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,04,625
|ఆనంద రత్న మౌర్య
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,02,956
|1,669
|-
|48
|వారణాసి
|GEN
|రాజేష్ కుమార్ మిశ్రా
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,06,904
|శంకర్ ప్రసాద్ జైస్వాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,49,468
|57,436
|-
|49
|రాబర్ట్స్‌గంజ్
|(SC)
|[[లాల్ చంద్ర కోల్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,89,521
|[[పకౌడి లాల్ కోల్]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,79,159
|10,362
|-
|50
|మీర్జాపూర్
|GEN
|నరేంద్ర కుమార్ కుష్వాహ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,01,942
|వీరేంద్ర సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,65,530
|36,412
|-
|51
|ఫుల్పూర్
|GEN
|అతిక్ అహ్మద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,65,432
|కేశరీ దేవి పటేల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,01,085
|64,347
|-
|52
|అలహాబాద్
|GEN
|రేవతి రమణ్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,34,008
|మురళీ మనోహర్ జోషి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,05,625
|28,383
|-
|53
|చైల్
|(SC)
|శైలేంద్ర కుమార్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,96,206
|వాచస్పతి
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,95,576
|630
|-
|54
|ఫతేపూర్
|GEN
|మహేంద్ర ప్రసాద్ నిషాద్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,63,568
|అచల్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,11,000
|52,568
|-
|55
|బండ
|GEN
|శ్యామా చరణ్ గుప్తా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,85,099
|రామ్ సజీవన్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,28,795
|56,304
|-
|56
|హమీర్పూర్
|GEN
|రాజనారాయణ బుధోలియా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,20,917
|అశోక్ కుమార్ సింగ్ చందేల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,83,763
|37,154
|-
|57
|ఝాన్సీ
|GEN
|చంద్రపాల్ సింగ్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,38,782
|బాబు లాల్ కుష్వాహ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,12,483
|26,299
|-
|58
|జలౌన్
|(SC)
|భాను ప్రతాప్ సింగ్ వర్మ
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,95,228
|ఘనశ్యామ్ అనురాగి
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,68,437
|26,791
|-
|59
|ఘటంపూర్
|(SC)
|రాధే శ్యామ్ కోరి
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,60,117
|ప్యారే లాల్ శంఖ్వార్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,49,805
|10,312
|-
|60
|బిల్హౌర్
|GEN
|రాజా రామ్ పాల్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,23,195
|లాల్ సింగ్ తోమర్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,98,793
|24,412
|-
|61
|కాన్పూర్
|GEN
|శ్రీప్రకాష్ జైస్వాల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,11,109
|సత్యదేవ్ పచౌరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,98,793
|12,316
|-
|62
|ఇతావా
|GEN
|రఘురాజ్ సింగ్ షాక్యా
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,67,807
|[[సరితా భదౌరియా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,77,650
|1,90,157
|-
|63
|కన్నౌజ్
|GEN
|అఖిలేష్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|4,64,367
|ఠాకూర్ రాజేష్ సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,56,994
|3,07,373
|-
|64
|ఫరూఖాబాద్
|GEN
|చంద్ర భూషణ్ సింగ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,76,129
|లూయిస్ ఖుర్షీద్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,73,384
|2,745
|-
|65
|మెయిన్‌పురి
|GEN
|ములాయం సింగ్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|4,60,470
|అశోక్ శక్య
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,22,600
|3,37,870
|-
|66
|జలేసర్
|GEN
|ఎస్పీ సింగ్ బఘేల్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,87,091
|ప్రత్యేంద్ర పాల్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,81,023
|1,06,068
|-
|67
|ఎటాహ్
|GEN
|దేవేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,76,156
|అశోక్ రతన్ షాక్యా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,24,821
|51,335
|-
|68
|ఫిరోజాబాద్
|(SC)
|రామ్ జీ లాల్ సుమన్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,12,383
|కిషోరి లాల్ మహౌర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,57,595
|54,788
|-
|69
|ఆగ్రా
|GEN
|రాజ్ బబ్బర్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|2,43,094
|మురారి లాల్ మిట్టల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,85,752
|57,342
|-
|70
|మధుర
|GEN
|మన్వేంద్ర సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,87,400
|చౌదరి లక్ష్మీ నారాయణ్ సింగ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,49,268
|38,132
|-
|71
|హత్రాస్
|(SC)
|కిషన్ లాల్ దిలేర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,75,049
|రామ్ వీర్ సింగ్ భయ్యాజీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,52,212
|22,837
|-
|72
|అలీఘర్
|GEN
|బిజేంద్ర సింగ్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,67,142
|[[షీలా గౌతమ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,64,351
|2,791
|-
|73
|ఖుర్జా
|(SC)
|అశోక్ కుమార్ ప్రధాన్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,14,701
|రవి గౌతమ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,73,551
|41,150
|-
|74
|బులంద్‌షహర్
|GEN
|కళ్యాణ్ సింగ్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,58,284
|బద్రుల్ ఇస్లాం
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|2,41,633
|16,651
|-
|75
|హాపూర్
|GEN
|సురేంద్ర ప్రకాష్ గోయల్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,35,114
|రమేష్ చంద్ తోమర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,92,751
|42,363
|-
|76
|మీరట్
|GEN
|[[మహమ్మద్ షాహిద్ అఖ్లాఖ్]]
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|2,52,518
|మలూక్ నగర్
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|1,83,182
|69,336
|-
|77
|బాగ్పత్
|GEN
|అజిత్ సింగ్
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|3,53,181
|ఔలాద్ అలీ
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,32,543
|2,20,638
|-
|78
|ముజఫర్‌నగర్
|GEN
|చౌదరి మునవ్వర్ హసన్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,06,225
|[[అమర్ పాల్ సింగ్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,37,220
|69,005
|-
|79
|కైరానా
|GEN
|[[అనురాధ చౌదరి]]
|
|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్
|5,23,923
|షానవాజ్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,81,509
|3,42,414
|-
|80
|సహరాన్‌పూర్
|GEN
|రషీద్ మసూద్
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|3,53,272
|మన్సూర్ అలీ ఖాన్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|3,26,444
|26,828
|-
! rowspan=&quot;5&quot; |రాంధ్ర
|1
|తెహ్రీ గర్వాల్
|GEN
|[[మనబేంద్ర షా]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,67,395
|విజయ్ బహుగుణ
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,49,949
|17,446
|-
|2
|గర్వాల్
|GEN
|భువన్ చంద్ర ఖండూరి
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,57,726
|తేజ్‌పాల్ సింగ్ రావత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,06,764
|50,962
|-
|3
|అల్మోరా
|GEN
|[[బాచి సింగ్ రావత్]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,25,742
|రేణుకా రావత్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,15,690
|10,052
|-
|4
|నైనిటాల్
|GEN
|[[కె.సి. సింగ్ బాబా|కరణ్ చంద్ సింగ్ బాబా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|2,75,658
|విజయ్ బన్సాల్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,26,474
|49,184
|-
|5
|[[హరిద్వార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హరిద్వార్]]
|(SC)
|[[రాజేంద్ర కుమార్ బాడి ]]
|
|సమాజ్ వాదీ పార్టీ
|1,57,331
|భగవందాస్
|
|బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ
|1,19,672
|37,659
|-
! rowspan=&quot;42&quot; |పశ్చిమ బెంగాల్
|1
|కూచ్ బెహర్
|(SC)
|[[హిటెన్ బర్మాన్]]
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|4,90,982
|గిరీంద్ర నాథ్ బర్మన్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,64,413
|2,26,569
|-
|2
|[[అలీపుర్దువార్స్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీపుర్దువార్స్]]
|(ఎస్టీ)
|[[జోచిమ్ బాక్స్లా]]
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|3,84,252
|మనోజ్ టిగ్గా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,39,128
|1,45,124
|-
|3
|[[జల్పైగురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్‌పైగురి]]
|GEN
|[[మినాటి సేన్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,24,163
|పరష్ దత్తా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,43,558
|1,80,605
|-
|4
|డార్జిలింగ్
|GEN
|[[దావా నర్బులా]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|3,96,973
|మోని థాపా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,95,557
|1,01,416
|-
|5
|రాయ్‌గంజ్
|GEN
|ప్రియా రంజన్ దాస్మున్సి
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,21,904
|మినాటి ఘోష్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,82,757
|39,147
|-
|6
|బాలూర్ఘాట్
|(SC)
|రానెన్ బర్మాన్
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|4,15,298
|మనోమోహన్ రే
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,44,152
|71,146
|-
|7
|మాల్డా
|GEN
|[[ఎ. బి. ఎ. ఘనీ ఖాన్ చౌదరి]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,12,913
|ప్రణబ్ దాస్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,01,805
|1,11,108
|-
|8
|జంగీపూర్
|GEN
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,31,647
|[[అబుల్ హస్నత్ ఖాన్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,94,787
|36,860
|-
|9
|ముర్షిదాబాద్
|GEN
|[[అబ్దుల్ మన్నన్ హుస్సేన్]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|4,61,895
|[[మొయినుల్ హసన్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,46,415
|15,480
|-
|10
|బెర్హంపూర్
|GEN
|[[అధీర్ రంజన్ చౌదరి|అధిర్ రంజన్ చౌదరి]]
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|5,08,095
|[[ప్రమోథెస్ ముఖర్జీ]]
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|4,09,194
|98,901
|-
|11
|కృష్ణగారు
|GEN
| [[జ్యోతిర్మయి సిక్దార్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,97,561
|[[సత్యబ్రత ముఖర్జీ]]
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,77,174
|20,387
|-
|12
|నబద్వీప్
|(SC)
|అలకేష్ దాస్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,60,176
|నీలిమ నాగ్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,50,185
|9,991
|-
|13
|బరాసత్
|GEN
|సుబ్రతా బోస్
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|5,20,384
|రంజిత్ కుమార్ పంజా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|5,08,224
|12,160
|-
|14
|బసిర్హత్
|GEN
|అజయ్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,62,605
|సుజిత్ బోస్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,80,521
|1,82,084
|-
|15
|జాయ్‌నగర్
|(SC)
|సనత్ కుమార్ మండల్
|
|రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ
|4,50,043
|అసిత్ బరన్ ఠాకూర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,19,522
|2,30,521
|-
|16
|మధురాపూర్
|(SC)
|బాసుదేబ్ బర్మన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,40,862
|రాధికా రంజన్ ప్రమాణిక్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|3,58,834
|82,028
|-
|17
|డైమండ్ హార్బర్
|GEN
|సమిక్ లాహిరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,30,890
|సౌగతా రాయ్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,77,106
|1,53,784
|-
|18
|జాదవ్పూర్
|GEN
|సుజన్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,05,396
|కృష్ణ బోస్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,15,728
|89,668
|-
|19
|బారక్‌పూర్
|GEN
|[[తారిత్ బరన్ తోప్దార్]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,43,048
|అర్జున్ సింగ్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,77,977
|1,65,071
|-
|20
|డమ్ డమ్
|GEN
|[[అమితవ నంది]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|6,19,325
|తపన్ సిక్దర్
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|5,21,073
|98,252
|-
|21
|కలకత్తా నార్త్ వెస్ట్
|GEN
|సుధాంగ్షు ముద్ర
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|1,51,772
|[[సుబ్రతా ముఖర్జీ]]
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,08,768
|43,004
|-
|22
|కలకత్తా ఈశాన్య
|GEN
|[[మహమ్మద్ సలీం]]
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,84,427
|అజిత్ కుమార్ పంజా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,10,647
|73,780
|-
|23
|కలకత్తా సౌత్
|GEN
|మమతా బెనర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|3,93,561
|రాబిన్ దేబ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|2,95,132
|98,429
|-
|24
|హౌరా
|GEN
|స్వదేశ్ చక్రవర్తి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,89,444
|బిక్రమ్ సర్కార్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,42,507
|2,46,937
|-
|25
|ఉలుబెరియా
|GEN
|హన్నన్ మొల్లా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,24,749
|రాజీబ్ బెనర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,72,634
|1,52,115
|-
|26
|సెరాంపూర్
|GEN
|శాంతశ్రీ ఛటర్జీ
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,04,082
|అక్బర్ అలీ ఖండోకర్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,72,634
|1,31,448
|-
|27
|హుగ్లీ
|GEN
|రూపచంద్ పాల్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,96,890
|ఇంద్రాణి ముఖర్జీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|3,29,924
|1,66,966
|-
|28
|ఆరంబాగ్
|GEN
|అనిల్ బసు
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|7,44,464
|స్వపన్ కుమార్ నంది
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|1,51,962
|5,92,502
|-
|29
|పాంస్కురా
|GEN
|గురుదాస్ దాస్‌గుప్తా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|5,41,513
|హేమా చౌబే
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,62,035
|2,79,478
|-
|30
|తమ్లుక్
|GEN
|లక్ష్మణ్ చంద్ర సేథ్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,07,228
|సువేందు అధికారి
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,49,848
|57,380
|-
|31
|కొంటాయి
|GEN
|ప్రశాంత ప్రధాన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,64,743
|నితీష్ సేన్‌గుప్తా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|4,05,553
|59,190
|-
|32
|మిడ్నాపూర్
|GEN
|ప్రబోధ్ పాండా
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా
|4,80,034
|రాహుల్ సిన్హా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|3,19,274
|1,60,760
|-
|33
|ఝర్గ్రామ్
|(ఎస్టీ)
|రూపచంద్ ముర్ము
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,09,045
|నిత్యానంద హెంబ్రం
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,57,702
|3,51,343
|-
|34
|పురూలియా
|GEN
|బీర్ సింగ్ మహతో
|
|ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్
|3,41,057
|శాంతిరామ్ మహతో
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,95,339
|1,45,718
|-
|35
|బంకురా
|GEN
|బాసుదేబ్ ఆచార్య
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,17,798
|దేబ్ ప్రసాద్ కుందు
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,87,469
|2,30,329
|-
|36
|విష్ణుపూర్
|(SC)
|సుస్మితా బౌరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,18,507
|జనార్దన్ సాహా
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,86,678
|3,31,829
|-
|37
|దుర్గాపూర్
|(SC)
|సునీల్ ఖాన్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,05,250
|శిబ్ నారాయణ్ సాహా
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,27,742
|2,77,508
|-
|38
|అసన్సోల్
|GEN
|బికాష్ చౌదరి
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,69,832
|మోలోయ్ ఘటక్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|2,45,514
|1,24,318
|-
|39
|బుర్ద్వాన్
|GEN
|నిఖిలానంద సార్
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|6,73,091
|అనింద్య గోపాల్ మిత్ర
|
|భారతీయ జనతా పార్టీ
|2,01,740
|4,71,351
|-
|40
|కత్వా
|GEN
|మహబూబ్ జాహెదీ
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|4,94,716
|సుల్తాన్ అహ్మద్
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|351367
|143,349
|-
|41
|బోల్పూర్
|GEN
|సోమనాథ్ ఛటర్జీ
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|5,04,836
|నిర్మల్ కుమార్ మాజీ
|
|ఆల్ ఇండియా తృణమూల్ కాంగ్రెస్
|1,94,531
|3,10,305
|-
|42
|బీర్భం
|(SC)
|రామ్ చంద్ర గోపురం
|
|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్)
|3,72,294
|గోపాల్ చంద్ర దాస్
|
|భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
|1,80,682
|1,91,612
|}
==ఇవి కూడా చూడండి==
*[[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల కోసం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రచారం]]
*[[నియోజకవర్గాల వారీగా 2009 భారత సాధారణ ఎన్నికల ఫలితాలు]]
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:భారతదేశంలో ఎన్నికలు]]</text>
      <sha1>qhcsfwdnvgn6fd1tuj0p9wl3765l31n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ప్రస్తుత భారత శాసనసభ స్పీకర్ల, ఛైర్‌పర్సన్ల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>411381</id>
    <revision>
      <id>4601669</id>
      <parentid>4600608</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:29:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601669</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27911" sha1="pheo3bxernq2jn2juz6b3f65mwq2vj9" xml:space="preserve">రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాలో వివిధ కేంద్ర, రాష్ట్ర శాసనసభలకు స్పీకర్ లేదా చైర్‌పర్సన్ అధ్యక్షత వహిస్తారు. ఇరవై ఎనిమిది రాష్ట్రాలు, మూడు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలకు లోక్‌సభ, శాసనసభలకు స్పీకరు అధ్యక్షుడిగా వ్యవహరిస్తారు. అదేవిధంగా రాష్ట్ర [[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు|శాసనసభలో]] ఎగువసభ ఉన్న ఆరు రాష్ట్రాలలో ప్రతి శాసనమండలికి, రాజ్యసభకు, ఒక చైర్‌పర్సన్ నేతృత్వం వహిస్తారు.

== భారత పార్లమెంటు ==
ఇది భారత పార్లమెంటు ఉభయ సభల ప్రస్తుత స్పీకర్‌లు, ఛైర్‌పర్సన్‌ల జాబితా (వరుసగా):

=== రాజ్యసభ  ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ఇల్లు
!చిత్తరువు
! [[భారత ఉప రాష్ట్రపతుల జాబితా|చైర్‌పర్సన్]]{{efn|[[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] రాజ్యసభ [[ఎక్స్-అఫీషియో]] చైర్‌పర్సన్.}}
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!చిత్తరువు
![[రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్|డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్]]
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
|-
|[[రాజ్యసభ]]
![[దస్త్రం:Shri JDhankhar.png|center|101x101px|frameless]]
![[జగదీప్ ధన్కర్|జగదీప్ ధంకర్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
|style=&quot;background-color: {{party color|BJP}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Harivansh Narayan Singh.jpg|center|75x75px|frameless]]
|[[హరివంశ్ నారాయణ్ సింగ్]]
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీయూ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|BJP}}&quot;|
|}

# '''↑''' భారత ఉపరాష్ట్రపతి రాజ్యసభకు ''ఎక్స్-అఫీషియో'' చైర్‌పర్సన్

=== లోక్‌సభ ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!హౌస్
!చిత్తరువు
|[[లోక్‌సభ స్పీకర్|స్పీకరు]]
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; |పార్టీ
! [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్|డిప్యూటీ స్పీకరు]]
!colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; |పార్టీ
|-
|[[లోక్‌సభ]]
![[దస్త్రం:Om Birla Member of Parliament Rajasthan India.jpg|center|104x104px|frameless]]
|[[ఓం బిర్లా]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|ఖాళీ
| వర్తించదు
|style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|}

== రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల శాసనసభలు ==

=== రాష్ట్ర శాసనసభలు ===
ఇది [[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు|భారత రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు]] [[భారతదేశ రాష్ట్ర శాసనసభలు|శాసనసభల]] ప్రస్తుత స్పీకర్లు, డిప్యూటీ స్పీకర్ల జాబితా.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://legislativebodiesinindia.nic.in/Presidingofficer.htm |title=LIST OF CHAIRMEN / SPEAKERS/ DEPUTY CHAIRMEN / DEPUTY SPEAKERS / SECRETARIES GENERAL / PRINCIPAL SECRETARIES / SECRETARIES OF PARLIAMENT AND STATE / UNION TERRITORY LEGISLATURES IN INDIA |date=23 August 2021 |website=legislativebodiesinindia.nic.in}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|-
! రాష్ట్రం/కేంద్రపాలిత ప్రాంతం
!చిత్తరువు
! స్పీకరు
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; | పార్టీ
!చిత్తరువు
!డిప్యూటీ స్పీకరు
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; | పార్టీ
|-
| [[ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ|ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|[[దస్త్రం:Ch._Ayyanna_Patrudu.jpg|79x79px|ఎడమ|frameless]]
| [[ చింతకాయల అయ్యన్న పాత్రుడు]]
| [[తెలుగు దేశం పార్టీ|TDP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Raghu Rama Krishna Raju (cropped).jpg|ఎడమ|frameless|100x100px]]
| [[రఘురామ కృష్ణంరాజు]]
| [[తెలుగు దేశం పార్టీ|TDP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Telugu Desam Party}}&quot;|
|-
| [[అరుణాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ|అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[టెసామ్ పోంగ్టే]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[కార్డో నైగ్యోర్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[అసోం శాసనసభ|అసోం]]
|[[దస్త్రం:Jitendra_Singh_receiving_a_memorandum_from_a_delegation_of_Bodoland_Territorial_Council_(BTC)_led_by_the_Member_of_Parliament,_Shri_Biswajit_Daimary,_in_New_Delhi_(cropped).jpg|100x100px|ఎడమ|frameless]]
| [[బిశ్వజిత్ డైమరి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Numal Momin.jpg|ఎడమ|frameless|94x94px]]
|[[నుమల్ మోమిన్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[బీహార్ శాసనసభ|బీహార్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[నంద్ కిషోర్ యాదవ్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[నరేంద్ర నారాయణ్ యాదవ్]]
| [[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జెడి(యు)]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Janata Dal (United)}}&quot;|
|-
| [[ఛత్తీస్‌గఢ్ శాసనసభ|ఛత్తీస్‌గఢ్]]
|[[దస్త్రం:The_former_Chief_Minister_of_Chhattisgarh,_Dr._Raman_Singh.jpg|104x104px|ఎడమ|frameless]]
| [[రమణ్ సింగ్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ''ఖాళీ''
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[ఢిల్లీ శాసనసభ|ఢిల్లీ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[విజేందర్ గుప్తా]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[మోహన్ సింగ్ బిష్ట్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[గోవా శాసనసభ|గోవా]]
|[[దస్త్రం:Joshua_D'Souza_(cropped).jpg|75x75px|ఎడమ|frameless]]
| [[రమేష్ తవాడ్కర్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Joshua D'Souza (cropped).jpg|ఎడమ|frameless|75x75px]]
|జోషువా డిసౌజా
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[గుజరాత్ శాసనసభ|గుజరాత్]]
|[[దస్త్రం:SC_Pro_Pic_10-04-2016.jpg|75x75px|ఎడమ|frameless]]
| [[శంకర్ చౌదరి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| జేతాభాయ్ అహిర్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[హర్యానా శాసనసభ|{{visible anchor|హర్యానా}}]]
|[[దస్త్రం:Gian_Chand_Gupta.jpg|75x75px|ఎడమ|frameless]]
| [[హర్విందర్ కళ్యాణ్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[క్రిషన్ లాల్ మిద్దా]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[హిమాచల్ ప్రదేశ్ శాసనసభ|హిమాచల్ ప్రదేశ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[కుల్దీప్ సింగ్ పఠానియా]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Vinay Kumar.inc.jpg|ఎడమ|frameless|97x97px]]
| వినయ్ కుమార్
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
| [[జమ్మూ కాశ్మీర్ శాసనసభ|జమ్మూ కాశ్మీర్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[అబ్దుల్ రహీమ్ రాథర్]]
| [[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్|JKNC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Jammu &amp; Kashmir National Conference}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ఖాళీ
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[జార్ఖండ్ శాసనసభ|జార్ఖండ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[రవీంద్రనాథ్ మహతో]]
| [[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా|JMM]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Jharkhand Mukti Morcha}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ఖాళీ
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[కర్ణాటక శాసనసభ|కర్ణాటక]]
|[[దస్త్రం:U_T_K_medical_expo.jpg|96x96px|ఎడమ|frameless]]&lt;br /&gt;
| [[యు.టి. ఖాదర్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Rudrappa Manappa Lamani.jpg|ఎడమ|frameless|91x91px]]
| [[రుద్రప్ప లమాణి|రుద్రప్ప మనప్ప లమాని]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|-
| [[కేరళ శాసనసభ|కేరళ]]
|[[దస్త్రం:A.N._Shamseer.jpg|100x100px|ఎడమ|frameless]]
| [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|CPI(M)]]
|  style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India (Marxist)}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Chittayam.jpg|ఎడమ|frameless|119x119px]]
|చిట్టయం గోపకుమార్
| [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సి.పి.ఐ)|CPI]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Communist Party of India}}&quot;|
|-
| [[మధ్య ప్రదేశ్]]
|[[దస్త్రం:Narendra_Singh_Tomar.jpg|83x83px|ఎడమ|frameless]]
| [[నరేంద్ర సింగ్ తోమార్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ఖాళీ
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[మహారాష్ట్ర శాసనసభ|మహారాష్ట్ర]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
|[[రాహుల్ నార్వేకర్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[అన్నా బన్సోడే]]
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot;|
|-
| [[మణిపూర్ శాసనసభ|మణిపూర్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| తోక్చోమ్ సత్యబ్రత సింగ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| కోంగ్ఖం రాబిన్ద్రో సింగ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బిజెపి]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[మేఘాలయ శాసనసభ|మేఘాలయ]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| థామస్ ఎ. సంగ్మా
| [[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ|NPP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|National People's Party (India)}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| తిమోతి షిరా
| [[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ|NPP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|National People's Party (India)}}&quot;|
|-
| [[మిజోరం శాసనసభ|మిజోరం]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| లాల్బియాక్జామా
| [[జోరమ్ పీపుల్స్ మూవ్‌మెంట్|ZPM]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Zoram People's Movement}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| లాల్ పామ్ కిమా 
| [[జోరమ్ పీపుల్స్ మూవ్‌మెంట్|ZPM]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Zoram People's Movement}}&quot;|
|-
| [[నాగాలాండ్ శాసనసభ|నాగాలాండ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| షారింగైన్ లాంగ్‌కుమర్
| [[నేషనలిస్ట్ డెమోక్రటిక్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ|NDPP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|National Democratic Progressive Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| ఎస్. తోయిహో యెప్తో
| [[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ|NCP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Nationalist Congress Party}}&quot;|
|-
| [[ఒడిశా శాసనసభ|ఒడిశా]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[సురమా పాధి]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Bhabani Shankar Bhoi.jpg|ఎడమ|frameless|105x105px]]
| భబానీ శంకర్ భోయ్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[పుదుచ్చేరి శాసనసభ|పుదుచ్చేరి]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| ఎంబలం ఆర్. సెల్వం
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| పి. రాజవేలు
| [[అఖిల భారత ఎన్ఆర్ కాంగ్రెస్|AINRC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|All India N.R. Congress}}&quot;|
|-
| [[పంజాబ్ శాసనసభ|పంజాబ్]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[కుల్తార్ సింగ్ సంధ్⁬వాన్]]
| [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|AAP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Aam Aadmi Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
|జై కృష్ణన్ సింగ్
| [[ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ|AAP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Aam Aadmi Party}}&quot;|
|-
| [[రాజస్థాన్ శాసనసభ|రాజస్థాన్]]
|[[దస్త్రం:The_Education_Minister_of_Rajasthan,_Prof._Vasudev_Devnani_meeting_the_Union_Minister_for_Railways,_Shri_Suresh_Prabhakar_Prabhu,_in_New_Delhi_on_December_30,_2015_(cropped).jpg|80x80px|ఎడమ|frameless]]
| [[వాసుదేవ్ దేవ్‌నానీ]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ఖాళీ
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[సిక్కిం శాసనసభ|సిక్కిం]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
|[[మింగ్మా నార్బు షెర్పా]]
| [[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా|SKM]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Deputy Speaker Smt. Raj Kumari Thapa at Sikkim State Level Viksit Bharat Youth Parliament, Sikkim Legislative Assembly on March 30, 2025 (cropped).jpg|ఎడమ|frameless|75x75px]]
| [[రాజ్ కుమారి థాపా]]
| [[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా|SKM]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}&quot;|
|-
| [[తమిళనాడు శాసనసభ|తమిళనాడు]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| ఎం. అప్పావు
| [[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|DMK]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Dravida Munnetra Kazhagam}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| కె. పిచ్చండి
| [[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|DMK]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Dravida Munnetra Kazhagam}}&quot;|
|-
| [[తెలంగాణ శాసనసభ|తెలంగాణ]]
|[[దస్త్రం:Gaddam Prasad Kumar.jpg|92x92px|ఎడమ|frameless]]
| [[గడ్డం ప్రసాద్ కుమార్]]
| [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|INC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Indian National Congress}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| [[జాటోత్ రామ్ చందర్ నాయక్]]
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[త్రిపుర శాసనసభ|త్రిపుర]]
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| బిశ్వ బంధు సేన్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[దస్త్రం:No image available.svg|frameless|75x75px|ఎడమ]]
| రామ్ ప్రసాద్ పాల్
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
| [[ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ|ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|[[దస్త్రం:Satish_Mahana.jpg|93x93px|ఎడమ|frameless]]
|[[సతీష్ మహానా]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ఖాళీ
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[ఉత్తరాఖండ్ శాసనసభ|ఉత్తరాఖండ్]]
|[[దస్త్రం:Ritu_Khanduri_Speaker_Uttarakhand_Assembly.jpg|86x86px|ఎడమ|frameless]]
|[[రీతూ ఖండూరి భూషణ్]]
| [[భారతీయ జనతా పార్టీ|BJP]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|{{Ndash}}
| ''ఖాళీ''
| వర్తించదు
| style=&quot;background-color: {{party color|Vacant}}&quot;|
|-
| [[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభ|పశ్చిమ బెంగాల్]]
|[[దస్త్రం:Dr._Asish_Banerjee.jpg|frameless|113x113px|ఎడమ]]
| [[బిమన్ బెనర్జీ]]
| [[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|TMC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Trinamool Congress}}&quot;|
|[[దస్త్రం:Dr. Asish Banerjee.jpg|ఎడమ|frameless|113x113px]]
|ఆశిష్ బెనర్జీ
| [[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|TMC]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Trinamool Congress}}&quot;|
|-
|}రాష్ట్రంలోని ఈ క్రింది ఆరు రాష్ట్రాలలో మాత్రమే శాసనమండళ్లు ఉన్నాయి. ఇది భారత రాష్ట్రాల శాసన మండలి ప్రస్తుత చైర్‌పర్సన్‌లు, ఉపాధ్యక్షుల జాబితా :
{| class=&quot;wikitable&quot;
!రాష్ట్రం
!చైర్ పర్సన్
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
!డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ
|-
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|[[కొయ్యే మోషేన్‌రాజు]]
|[[యువజన శ్రామిక రైతు కాంగ్రెస్ పార్టీ|వైఎస్సార్ సీపీ]] 
|style=&quot;background-color: {{party color|YSR Congress Party}}&quot;|
|[[జకియా ఖానమ్]]&lt;ref name=&quot;ఏపీ శాసనమండలి డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్‌గా జకియాఖానమ్‌..&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.ntnews.com/andhrapradesh-news/zakia-khanam-as-ap-legislative-council-deputy-chairperson-323880|title=ఏపీ శాసనమండలి డిప్యూటీ చైర్‌పర్సన్‌గా జకియాఖానమ్‌..|last1=Namasthe Telangana|date=26 November 2021|work=|accessdate=27 November 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127064400/https://www.ntnews.com/andhrapradesh-news/zakia-khanam-as-ap-legislative-council-deputy-chairperson-323880|archivedate=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|[[బీహార్]]
|[[అవధేష్ నారాయణ్ సింగ్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Bhartiya Janata Party}}&quot;|         
|రామ్ బచన్ రాయ్
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)|జేడీ(యు)]]
| style=&quot;background-color: {{party color|Janata Dal (United)}}&quot;|
|-
|[[కర్ణాటక]]
|[[బసవరాజ్ హొరట్టి]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[ఎం. కె. ప్రాణేష్|ఎంకె ప్రాణేష్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|-
|[[మహారాష్ట్ర]]
|[[రామ్ షిండే]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[నీలం గోర్హే]]
|[[శివసేన]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Shiv Sena}}&quot;|
|-
|[[తెలంగాణ]]
|[[గుత్తా సుఖేందర్ రెడ్డి]]
|[[భారత్ రాష్ట్ర సమితి|బీఆర్ఎస్]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharat Rashtra Samithi}}&quot;|
|[[బండ ప్రకాష్]]
|[[భారత్ రాష్ట్ర సమితి|బీఆర్ఎస్]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharat Rashtra Samithi}}&quot;|
|-
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|[[కున్వర్ మానవేంద్ర సింగ్]]
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|style=&quot;background-color: {{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|ఖాళీ
|వర్తించదు
|}

==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[లోక్‌సభ స్పీకర్]]
* [[లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్]]

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}

== ఇతర మూలాలు ==
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;
{{ప్రస్తుత భారతీయ శాసనసభ స్పీకర్లు, అధ్యక్షులు}}

[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయ కార్యాలయ అధిపతుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:భారతదేశ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితాలు]]
[[వర్గం:తరచూ నవీకరించవలసిన వ్యాసాలు]]</text>
      <sha1>pheo3bxernq2jn2juz6b3f65mwq2vj9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>411423</id>
    <revision>
      <id>4601743</id>
      <parentid>4601400</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:12:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142384" sha1="emr0jce0ybyc34vc85c52h9v2j97kzr" xml:space="preserve">{{మూలాలు సమీక్షించండి}}

భారత [[లోక్‌సభ]]&lt;nowiki/&gt;కు (2004 -2009) ఎన్నికైన [[14వ లోక్‌సభ]] సభ్యుల జాబితా రాష్ట్రాల వారీగా క్రింద ఇవ్వబడింది. 2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల తర్వాత 2004 ఏప్రిల్ 20 - 2004 మే 10 మధ్య నాలుగు దశల్లో ఎన్నికలు నిర్వహించబడినవి.

== ఆంధ్రప్రదేశ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (29) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFF00|[[Telugu Desam Party|TDP]] (5) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFC0CB|[[Telangana Rashtra Samithi|TRS]] (5) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#8D0000|[[Communist Party of India|CPI]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF0000|[[Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#009F3C|[[All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen|AIMIM]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[శ్రీకాకుళం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రీకాకుళం]]
|[[కింజరాపు ఎర్రన్నాయుడు]]
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
!2
|[[పార్వతీపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పార్వతీపురం]] (ఎస్.టి)
|[[కిషోర్ చంద్ర దేవ్]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; |[[బొబ్బిలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బొబ్బిలి]] 
|[[కొండపల్లి పైడితల్లి నాయుడు]]
(18.8.2006న మరణించారు)
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
|[[బొత్స ఝాన్సీ లక్ష్మి]]
(7.12.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!4
|[[విశాఖపట్నం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|విశాఖపట్నం]]
|[[నేదురుమల్లి జనార్ధనరెడ్డి]]
|-
!5
|[[భద్రాచలం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భద్రాచలం]] (ఎస్.టి)
|[[మెడియం బాబూరావ్]]
|{{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)}}
|-
!6
|[[అనకాపల్లి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అనకాపల్లి]]
|[[పప్పల చలపతిరావు]]
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
!7
|[[కాకినాడ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాకినాడ]]
|[[మల్లిపూడి మంగపతి పళ్ళంరాజు]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=14}}
|-
!8
|[[రాజమండ్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజమండ్రి]]
|[[ఉండవల్లి అరుణ కుమార్]]
|-
!9
|[[అమలాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమలాపురం]] (ఎస్.సి)
|జి.వి. హర్ష కుమార్
|-
!10
|[[నరసాపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నరసపూర్]]
|[[చేగొండి వెంకట హరిరామజోగయ్య]]
|-
!11
|[[ఏలూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఏలూరు]]
|[[కావూరు సాంబశివరావు]]
|-
!12
|[[మచిలీపట్నం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచిలీపట్నం]]
|[[బాడిగ రామకృష్ణ]]
|-
!13
|[[విజయవాడ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|విజయవాడ]]
|[[లగడపాటి రాజగోపాల్]]
|-
!14
|[[తెనాలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తెనాలి]]
|[[వల్లభనేని బాలశౌరి]]
|-
!15
|[[గుంటూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గుంటూరు]]
|[[రాయపాటి సాంబశివరావు]]
|-
!16
|[[బాపట్ల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాపట్ల]]
|[[దగ్గుబాటి పురంధేశ్వరి]]
|-
!17
|[[నరసరావుపేట లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నరసరావుపేట]]
|[[మేకపాటి రాజమోహన రెడ్డి]]
|-
!18
|[[ఒంగోలు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఒంగోలు]]
|[[మాగుంట శ్రీనివాసులురెడ్డి]]
|-
!19
|[[నెల్లూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నెల్లూరు]] (ఎస్.సి)
|[[పనబాక లక్ష్మి]]
|-
!20
|[[తిరుపతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరుపతి]] (ఎస్.సి)
|[[చింతా మోహన్]]
|-
!21
|[[చిత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు]]
|[[డి.కె.ఆదికేశవులు నాయుడు]]
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
!22
|[[రాజంపేట లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజంపేట]]
|[[అన్నయ్యగారి సాయిప్రతాప్]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=6}}
|-
!23
|[[కడప లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కడప]]
|[[వై.ఎస్.వివేకానందరెడ్డి]]
|-
!24
|[[హిందూపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిందూపూర్]]
|జి నిజాముద్దీన్
|-
!25
|[[అనంతపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అనంతపురం]]
|[[అనంత వెంకట రామిరెడ్డి]]
|-
!26
|[[కర్నూలు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కర్నూలు]]
|[[కోట్ల జయసూర్యప్రకాష్ రెడ్డి]]
|-
!27
|[[నంద్యాల లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నంద్యాల్]]
|[[ఎస్. పి. వై. రెడ్డి]]
|-
!28
|[[నాగర్‌కర్నూల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగర్‌కర్నూల్]] (ఎస్.సి)
|[[మంద జగన్నాథ్|మందా జగన్నాథం]]
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
!29
|[[మహబూబ్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మహబూబ్‌నగర్]]
|[[దేవరకొండ విఠల్ రావు]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!30
|[[హైదరాబాదు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హైదరాబాద్]]
|[[అసదుద్దీన్ ఒవైసీ]]
|{{Full party name with colour|All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen|AIMIM}}
|-
!31
|[[సికింద్రాబాదు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికింద్రాబాద్]]
|[[ఎం.అంజన్ కుమార్ యాదవ్]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!32
|[[సిద్ధిపేట లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిద్దిపేట]] (ఎస్.సి)
|[[సర్వే సత్యనారాయణ|Sarvey Sathyanarayana]]
|-
!33
|[[మెదక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెదక్]]
|[[ఆలె నరేంద్ర]]
|{{Full party name with colour|Telangana Rashtra Samithi}}
|-
!34
|[[నిజామాబాదు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నిజామాబాద్]]
|[[మధు యాష్కీ గౌడ్|మధు గౌడ్ యాస్కి]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |35
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఆదిలాబాదు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆదిలాబాదు]]
|[[తక్కల మధుసూధనరెడ్డి]] (2008 జనవరిలో రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|Telangana Rashtra Samithi}}
|-
|[[అల్లోల ఇంద్రకరణ్ రెడ్డి]]
(1.6.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!36
|[[పెద్దపల్లి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పెద్దపల్లి]] (ఎస్.సి)
|[[గడ్డం వెంకటస్వామి|జి. వెంకట స్వామి]]
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |37
| rowspan=&quot;3&quot; |[[కరీంనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కరీంనగర్]]
|[[కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖరరావు|కె. చంద్రశేఖర్ రావు]] (26.9.2006న రాజీనామా చేసి 7.12.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Telangana Rashtra Samithi|rowspan=6}}
|-
|[[కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖరరావు|కె. చంద్రశేఖర్ రావు]] (3.3.2008న రాజీనామా చేసి 1.6.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
|[[కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖరరావు|కె. చంద్రశేఖర్ రావు]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |38
| rowspan=&quot;2&quot; |[[హనుమకొండ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హనంకొండ]]
|[[బి. వినోద్ కుమార్]] (3.3.2008న రాజీనామా చేశారు)
|-
|[[బి. వినోద్ కుమార్]]
(1.6.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |39
| rowspan=&quot;2&quot; |[[వరంగల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వరంగల్]]
|[[డి. రవీంద్ర నాయక్|ధరావత్ రవీందర్ నాయక్]]
(2008లో రాజీనామా చేశారు)
|-
|[[ఎర్రబెల్లి దయాకర్ రావు]]
(1.6.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Telugu Desam Party}}
|-
!40
|[[ఖమ్మం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖమ్మం]]
|[[రేణుకా చౌదరి]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!41
|[[నల్గొండ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నల్గొండ]]
|[[సురవరం సుధాకర్ రెడ్డి]]
|{{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!42
|[[మిర్యాలగూడ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిర్యాలగూడ]]
|[[సూదిని జైపాల్ రెడ్డి]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|}

==అరుణాచల్ ప్రదేశ్==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!నం.
!నియోజకవర్గం
!ఎంపీ పేరు
! colspan=&quot;2&quot; |పార్టీ 
|-
!1
|[[అరుణాచల్ పశ్చిమ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అరుణాచల్ వెస్ట్]]
|[[కిరెణ్ రిజిజు|కిరెన్ రిజిజు]]
| rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|-
!2
|[[అరుణాచల్ తూర్పు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అరుణాచల్ తూర్పు]]
|[[తాపిర్ గావో]]
|}
[[File:Arunachal Pradesh Lok Sabha election result 2019.png|thumb|200px]]
== అసోం ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (9) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#99ccff|[[Asom Gana Parishad|AGP]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[కరీంగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కరీంగంజ్]] (ఎస్.సి)
|లలిత్ మోహన్ శుక్లబైద్య
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=4}}
|-
!2
|[[సిల్చార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిల్చార్]]
|సంతోష్ మోహన్ దేవ్
|-
!3
|[[అటానమస్ డిస్ట్రిక్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అటానమస్ డిస్ట్రిక్ట్]] (ఎస్.టి)
|బీరెన్ సింగ్ ఎంగ్టి
|-
!4
|[[ధుబ్రి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధుబ్రి]]
|అన్వర్ హుస్సేన్
|-
!5
|[[కోక్రాఝర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోక్రాఝర్]] (ఎస్.టి)
|సన్సుమా ఖుంగ్గుర్ బివిశ్వముతియరీ
| {{Full party name with colour|Independent}}
|-
!6
|[[బార్పేట లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బార్పేట]]
|ఎ. ఎఫ్. గోలం ఉస్మానీ
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!7
|[[గౌహతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గౌహతి]]
|కిరిప్ చలిహా
|-
!8
|[[మంగళ్‌దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మంగళ్‌దోయ్]]
|నారాయణ చంద్ర బోర్కటాకీ
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!9
|[[తేజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తేజ్‌పూర్]]
|మోని కుమార్ సుబ్బ
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!10
|[[నౌగాంగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నౌగాంగ్]]
|[[రాజేన్ గోహైన్|రాజెన్ గోహైన్]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!11
|[[కలియాబోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కలియాబోర్]]
|[[డిప్ గొగోయ్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!12
|[[జోర్హాట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జోర్హాట్]]
|[[బిజోయ్ కృష్ణ హండిక్]]
|-
!13
|[[దిబ్రూగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దిబ్రూగఢ్]]
|[[సర్బానంద సోనోవాల్]]
| {{Full party name with colour|Asom Gana Parishad|rowspan=2}}
|-
!14
|[[లఖింపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లఖింపూర్]]
|అరుణ్ కుమార్ శర్మ
|}

== బీహార్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#008000|[[Rashtriya Janata Dal|RJD]] (22) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#909295|[[Janata Dal (United)|JD(U)]] (6) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (5) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#996633|[[Lok Janshakti Party|LJP]] (4) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (3)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[బగాహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బగాహా]] (ఎస్.సి)
|కైలాష్ బైతా
| {{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|-
!2
|[[బెట్టియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెట్టియా]]
|రఘునాథ్ ఝా
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=4}}
|-
!3
|[[మోతీహరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోతీహరి]]
|[[అఖిలేష్ ప్రసాద్ సింగ్]]
|-
!4
|[[గోపాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోపాల్‌గంజ్]]
|అనిరుధ్ ప్రసాద్ అలియాస్ సాధు యాదవ్
|-
!5
|[[సివాన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సివాన్]]
|మహమ్మద్ షహబుద్దీన్
|-
!6
|'''[[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (బీహార్)|మహరాజ్‌గంజ్]]'''
|ప్రభునాథ్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|-
!7
|[[చప్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చాప్రా]]
|[[లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్|లాలు ప్రసాద్]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal}}
|-
!8
|[[హాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హాజీపూర్]] (ఎస్.సి)
|[[రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్]]
| {{Full party name with colour|Lok Janshakti Party}}
|-
!9
|[[వైశాలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వైశాలి]]
|[[రఘువంశ్ ప్రసాద్ సింగ్]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal}}
|-
!10
|[[ముజఫర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌పూర్]]
|[[జార్జ్ ఫెర్నాండెజ్]]
| {{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|-
!11
|[[సీతామర్హి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతామర్హి]]
|సీతారాం యాదవ్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
!12
|[[షెయోహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షెయోహర్]]
|సీతారామ్ సింగ్
|-
!13
|[[మధుబని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుబని]]
|షకీల్ అహ్మద్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!14
|[[ఝంఝార్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝంఝార్పూర్]]
|దేవేంద్ర ప్రసాద్ యాదవ్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
!15
|[[దర్భంగా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దర్భంగా]]
|ఎం.డి. అలీ అష్రఫ్ ఫాత్మీ
|-
!16
|[[రోసెరా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రోసెరా]] (ఎస్.సి)
|రామ్ చంద్ర పాశ్వాన్
| {{Full party name with colour|Lok Janshakti Party}}
|-
!17
|[[సమస్తిపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సమస్తిపూర్]]
|[[అలోక్ కుమార్ మెహతా]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
!18
|బార్
|విజయ్ కృష్ణ
|-
!19
|బాలియా
|సూరజ్‌భన్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Lok Janshakti Party|rowspan=2}}
|-
!20
|సహర్సా
|[[రంజీత్ రంజన్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |21
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మాధేపురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మాధేపుర]]
|[[లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్|లాలు ప్రసాద్]] (10.6.2004న రాజీనామా చేశారు)
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
|[[పప్పు యాదవ్|రాజేష్ రంజన్ అలియాస్ పప్పు యాదవ్]]
(17.10.2004న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!22
|[[అరారియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అరారియా]] (ఎస్.సి)
|సుక్దేయో పాశ్వాన్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!23
|[[కిషన్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కిషన్‌గంజ్]]
|Md.తస్లీముద్దీన్
|{{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal}}
|-
!24
|[[పూర్నియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పూర్నియా]]
|ఉదయ్ సింగ్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!25
|[[కతిహార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటిహార్]]
|నిఖిల్ కుమార్ చౌదరి
|-
!26
|[[బంకా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బంకా]]
|గిరిధారి యాదవ్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |27
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భాగల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భాగల్పూర్]]
|[[సుశీల్ కుమార్ మోడీ]] (16.5.2006న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
|[[సయ్యద్ షానవాజ్ హుస్సేన్]] (9.11.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!28
|[[ఖగారియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖగారియా]]
|రవీంద్ర కు. రానా
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
!29
|[[ముంగేర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంగేర్]]
|జయ్ ప్రకాష్ నారాయణ్ యాదవ్
|-
!30
|[[బేగుసరాయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బేగుసరాయ్]]
|రాజీవ్ రంజన్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Janata Dal (United)|rowspan=3}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |31
| rowspan=&quot;2&quot; |[[నలంద లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నలంద]]
|[[నితీష్ కుమార్]] (2006లో రాజీనామా చేశారు)
|-
|రామ్ స్వరూప్ ప్రసాద్
(9.11.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!32
|పాట్నా
|[[రామ్ కృపాల్ యాదవ్]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
!33
|[[అర్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అర్రా]]
|[[కాంతి సింగ్]]
|-
!34
|[[బక్సర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బక్సర్]]
|లాల్ముని చౌబే
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!35
|[[ససారం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ససారం]] (ఎస్.సి)
|[[మీరా కుమార్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!36
|బిక్రంగంజ్
|[[అజిత్ కుమార్ సింగ్]]
|{{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|-
!37
|[[ఔరంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (బీహార్)|ఔరంగాబాద్]]
|నిఖిల్ కుమార్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!38
|[[జహనాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జహనాబాద్]]
|గణేష్ ప్రసాద్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=3}}
|-
!39
|[[నవాడా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నవాడ]] (ఎస్.సి)
|వీరచంద్ర పాశ్వాన్
|-
!40
|[[గయా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గయా]] (ఎస్.సి)
|రాజేష్ కుమార్ మాంఝీ
|}

== ఛత్తీస్‌గఢ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (9) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[సర్గుజా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుర్గుజా]] (ఎస్.టి)
|నంద్ కుమార్ సాయి
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=6}}
|-
!2
|[[రాయ్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఛత్తీస్‌గఢ్)|రాయ్‌ఘర్]] (ఎస్.టి)
|విష్ణుదేవ్ సాయ్
|-
!3
|[[జాంజ్‌గిర్-చంపా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జాంజ్‌గిర్]]
|కరుణా శుక్లా
|-
!4
|[[బిలాస్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిలాస్‌పూర్]] (ఎస్.సి)
|పున్నులాల్ మోహ్లే
|-
!5
|[[సారన్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఛత్తీస్‌గఢ్)|సారన్‌ఘర్]] (ఎస్.సి)
|గుహరమ్ అజ్గల్లె
|-
!6
|[[రాయ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌పూర్]]
|[[రమేష్ బైస్]]
|-
!7
|[[మహాసముంద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మహాసముంద్]]
|[[అజిత్ జోగి]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!8
|[[కంకేర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కంకేర్]] (ఎస్.టి)
|సోహన్ పోటై
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=4}}
|-
!9
|[[బస్తర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తర్]] (ఎస్.టి)
|బలిరామ్ కశ్యప్
|-
!10
|[[దుర్గ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దుర్గ్]]
|తారాచంద్ సాహు
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |11
| rowspan=&quot;2&quot; |[[రాజ్‌నంద్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌నంద్‌గావ్]]
|ప్రదీప్ గాంధీ (23.12.2005న లోక్ సభ నుండి బహిష్కరించబడ్డారు)
|-
|[[దేవవ్రత్ సింగ్]] (1.4.2007న ఎన్నికయ్యారు)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|}

== గోవా ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[ఉత్తర గోవా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పనాజి]]
|[[శ్రీపాద యశోనాయక్]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |2
| rowspan=&quot;2&quot; |[[దక్షిణ గోవా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మర్మోముగావ్]]
|చర్చిల్ అలెమావో
(15.6.2007న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
|ఫ్రాన్సిస్కో సార్డిన్హా
(3.11.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|}

== గుజరాత్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (14) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (12) |border=solid 1px #AAAAAA}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[కచ్చ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కచ్చ్]]
|పుష్ప్దన్ శంభుదన్ గాథవి
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!2
|[[సురేంద్రనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సురేంద్రనగర్]]
|సోమాభాయ్ గండలాల్ కోలీ పటేల్
|-
!3
|[[జాంనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జామ్‌నగర్]]
|అహిర్ విక్రంభాయ్ అర్జన్‌భాయ్ మేడమ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!4
|[[రాజ్‌కోట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌కోట్]]
|డా. వల్లభాయ్ కతీరియా
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!5
|[[పోరుబందర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పోర్‌బందర్]]
|హరిలాల్ మాధవ్‌జీభాయ్ పటేల్
|-
!6
|[[జునాగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జునాగఢ్]]
|జషుభాయ్ ధనభాయ్ బరద్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!7
|[[అమ్రేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రేలి]]
|విర్జీభాయ్ తుమ్మర్
|-
!8
|[[భావ్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భావ్‌నగర్]]
|రాజేంద్రసింగ్ ఘనశ్యాంసిన్ రానా
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=4}}
|-
!9
|ధంధుక (ఎస్.సి)
|రతీలాల్ కాళిదాస్ వర్మ
|-
!10
|అహ్మదాబాద్
|హరిన్ పాఠక్
|-
!11
|[[గాంధీనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గాంధీనగర్]]
|[[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్. కె. అద్వానీ]]
|-
!12
|[[మహెసానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెహసానా]]
|జీవాభాయ్ అంబాలాల్ పటేల్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!13
|[[పటాన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పటాన్]] (ఎస్.సి)
|మహేష్ కుమార్ కనోడియా
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!14
|[[బనస్కంతా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బనస్కంతా]]
|హరిసింహ ప్రతాప్‌సింహ చావ్డా
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!15
|[[సబర్కంటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సబర్కంట]]
|మహేంద్రసింగ్ చౌహాన్
|-
!16
|కపద్వంజ్
|[[శంకర్‌సింగ్ వాఘేలా|వాఘేలా శంకర్‌సిన్హ్ లక్ష్మణ్‌సిన్హ్]]
|-
!17
|[[దాహొద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దాహోద్]] (ఎస్.టి)
|[[బాబూభాయ్ ఖిమాభాయ్ కటారా]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!18
|గోధ్రా
|భూపేంద్రసిన్హ్ ప్రభాత్సిన్హ్ సోలంకి
|-
!19
|[[ఖేడా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరా]]
|దిన్షా పటేల్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!20
|[[ఆనంద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆనంద్]]
|భరత్‌సిన్హ్ మాధవసింగ్ సోలంకి
|-
!21
|[[ఛోటా ఉదయ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఛోటా ఉదయపూర్]] (ఎస్.టి)
|నారన్‌భాయ్ రత్వా
|-
!22
|[[వడోదర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వడోదర]]
|జయాబెన్ ఠక్కర్
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
!23
|[[బారుచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భరుచ్]]
|[[మన్సుఖ్ భాయ్ వాసవ]]
|-
!24
|[[సూరత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సూరత్]]
|[[కాశీరామ్ రాణా|కాశిరామ్ రాణా]]
|-
!25
|మాండ్వి (ఎస్.టి)
|తుషార్ అమర్‌సింహ చౌదరి
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!26
|[[వల్సాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుల్సార్]] (ఎస్.టి)
|కిషన్‌భాయ్ వేస్తాభాయ్ పటేల్
|}

== హర్యానా ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (9) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[అంబాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అంబాల]] (ఎస్.సి)
|[[కుమారి సెల్జా]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!2
|[[కురుక్షేత్ర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కురుక్షేత్ర]]
|[[నవీన్ జిందాల్]]
|-
!3
|[[కర్నాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కర్నాల్]]
|అరవింద్ కుమార్ శర్మ
|-
!4
|[[సోనిపట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సోనెపట్]]
|కిషన్ సింగ్ సాంగ్వాన్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |5
| rowspan=&quot;2&quot; |[[రోహ్తక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రోహ్తక్]]
|[[భూపిందర్ సింగ్ హూడా|భూపిందర్ సింగ్ హుడా]] (6.6.2005న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=7}}
|-
|[[దీపేందర్ సింగ్ హుడా]]
(1.10.2005న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!6
|[[ఫరీదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరీదాబాద్]]
|[[అవతార్ సింగ్ భదానా]]
|-
!7
|[[మహేంద్రగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మహేంద్రగఢ్]]
|[[రావు ఇంద్రజిత్ సింగ్|ఇందర్‌జిత్ సింగ్ రావు]]
|-
!8
|[[భివానీ మహేంద్రగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భివానీ]]
|కుల్దీప్ బిష్ణోయ్
|-
!9
|[[హిసార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హిస్సార్]]
|[[జై ప్రకాష్]]
|-
!10
|[[సిర్సా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిర్సా]] (ఎస్.సి)
|ఆత్మ సింగ్ గిల్
|}

== హిమాచల్ ప్రదేశ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[సిమ్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిమ్లా]] (ఎస్.సి)
|ధని రామ్ షాండిల్
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!2
|[[మండి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మండి]]
|[[ప్రతిభా సింగ్]]
|-
!3
|[[కాంగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కంగ్రా]]
|చందర్ కుమార్
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |4
| rowspan=&quot;3&quot; |[[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హమీర్‌పూర్]]
|[[సురేష్ చందేల్]]
(23.12.2005న నిలిపివేయబడింది)
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
|[[ప్రేమ్‌కుమార్ ధుమాల్]]
(5.6.2007న ఎన్నికై 27.2.2008న రాజీనామా చేశారు)
|-
|[[అనురాగ్ సింగ్ ఠాకూర్]]
(25.5.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|}

== జమ్మూ కాశ్మీర్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF3D3D|[[Jammu &amp; Kashmir National Conference|JKNC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#990099|[[Jammu &amp; Kashmir People's Democratic Party|JKPDP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[బారాముల్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారాముల్లా]]
|అబ్దుల్ రషీద్ షాహీన్
|{{Full party name with colour|Jammu &amp; Kashmir National Conference|rowspan=2}}
|-
!2
|[[శ్రీనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రీనగర్]]
|[[ఒమర్ అబ్దుల్లా]]
|-
!3
|[[అనంతనాగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అనంతనాగ్]]
|[[మెహబూబా ముఫ్తీ]]
|{{Full party name with colour|Jammu &amp; Kashmir People's Democratic Party}}
|-
!4
|[[లడఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లడఖ్]]
|[[తుప్‌స్తాన్ ఛెవాంగ్]]
|{{Full party name with colour|Independent}}
|-
!5
|[[ఉధంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉధంపూర్]]
|చౌదరి లాల్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!6
|[[జమ్మూ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జమ్ము]]
|మదన్ లాల్ శర్మ
|}

== జార్ఖండ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (6) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#9F000F|[[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]] (4) 
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#008000|[[Rashtriya Janata Dal|RJD]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#8D0000|[[Communist Party of India|CPI]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[రాజ్‌మహల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌మహల్]] (ఎస్.టి)
|హేమలాల్ ముర్ము
| {{Full party name with colour|Jharkhand Mukti Morcha|rowspan=2}}
|-
!2
|[[దుమ్కా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దుమ్కా]] (ఎస్.టి)
|[[శిబు సోరెన్|షిబు సోరెన్]]
|-
!3
|[[గొడ్డ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గొడ్డ]]
|ఫుర్కాన్ అన్సారీ
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!4
|[[చత్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చత్రా]]
|ధీరేంద్ర అగర్వాల్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |5
| rowspan=&quot;2&quot; |[[కోదర్మా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోదర్మ]]
|[[బాబూలాల్ మరాండీ|బాబులాల్ మరాండి]] (17.5.2006న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
|[[బాబూలాల్ మరాండీ|బాబులాల్ మరాండి]] (9.11.2006న ఎన్నికయ్యారు)
| {{Full party name with colour|Independent}}
|-
!6
|[[గిరిడిహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గిరిడిహ్]]
|టేక్ లాల్ మహ్తో
| {{Full party name with colour|Jharkhand Mukti Morcha}}
|-
!7
|[[ధన్‌బాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధన్‌బాద్]]
|[[చంద్రశేఖర్ దూబే|చంద్ర శేఖర్ దూబే]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!8
|[[రాంచీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంచీ]]
|సుబోధ్ కాంత్ సహాయ్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |9
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జంషెడ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జంషెడ్‌పూర్]]
|సునీల్ కుమార్ మహతో (4.3.2007న హత్య)
| {{Full party name with colour|Jharkhand Mukti Morcha|rowspan=2}}
|-
|సుమన్ మహతో (2.9.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!10
|[[సింగ్‌భూమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సింగ్‌భూమ్]] (ఎస్.టి)
|బాగున్ సుంబ్రాయ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!11
|[[ఖుంటి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖుంటి]] (ఎస్.టి)
|సుశీల కెర్కెట్టా
|-
!12
|[[లోహర్దగా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లోహర్దగా]] (ఎస్.టి)
|[[రామేశ్వర్ ఒరాన్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |13
| rowspan=&quot;2&quot; |[[పాలము లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాలమావు]] (ఎస్.సి)
|మనోజ్ కుమార్
| {{Full party name with colour|Rashtriya Janata Dal|rowspan=2}}
|-
|ఘురన్ రామ్
|-
!14
|[[హజారీబాగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హజారీబాగ్]]
|భుబ్నేశ్వర్ ప్రసాద్ మెహతా
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|}

== కర్ణాటక ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (16) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (9) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#17a60a|[[Janata Dal (Secular)|JD(S)]] (2)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#66FF99|[[Samajwadi Party|SP]] (1)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |1
| rowspan=&quot;2&quot; |[[బీదర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీదర్]] (ఎస్.సి)
|రామచంద్ర వీరప్ప
(18.7.2004న గడువు ముగిసింది)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
|నర్సింగ్ హుల్లా సూర్యవంశీ
(2004 డిసెంబరులో ఎన్నికయ్యారు)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=4}}
|-
!2
|[[గుల్బర్గా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గుల్బర్గా]]
|ఇక్బాల్ అహ్మద్ సరద్గీ
|-
!3
|[[రాయచూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయచూర్]]
|[[ఎ. వెంకటేష్ నాయక్]]
|-
!4
|[[కొప్పళ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొప్పల్]]
|[[కె. విరూపాక్షప్ప]]
|-
!5
|[[బళ్ళారి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బళ్లారి]]
|గాలి కరుణాకర రెడ్డి
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!6
|[[దావణగెరె లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దావణగెరె]]
|[[జి. ఎం. సిద్దేశ్వర|G.M. సిద్దేశ్వర]]
|-
!7
|[[చిత్రదుర్గ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్రదుర్గ]]
|N.Y. హనుమంతప్ప
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!8
|[[తుమకూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తుంకూరు]]
|ఎస్. మల్లికార్జునయ్య
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!9
|[[చిక్కబల్లాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిక్‌బల్లాపూర్]]
|R.L. జాలప్ప
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=3}}
|-
!10
|[[కోలార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోలార్]] (ఎస్.సి)
|[[కె.హెచ్.మునియప్ప|కె.హెచ్. మునియప్ప]]
|-
!11
|[[కనకపుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కనకపుర]]
|[[తేజశ్విని గౌడ|తేజశ్విని రమేష్]]
|-
!12
|[[బెంగళూరు ఉత్తర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగళూరు ఉత్తర]]
|హెచ్. టి. సాంగ్లియానా
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!13
|[[బెంగళూరు సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెంగళూరు సౌత్]]
|[[అనంతకుమార్]]
|-
!14
|[[మాండ్య లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మాండ్య]]
|[[అంబరీష్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!15
|[[చామరాజనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చామరాజ్‌నగర్]] (ఎస్.సి)
|కాగల్వాడి ఎం. శివన్న
|{{Full party name with colour|Janata Dal (Secular)}}
|-
!16
|[[మైసూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మైసూరు]]
|[[సి.హెచ్. విజయశంకర్|సి. హెచ్.విజయశంకర్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
!17
|[[మంగళూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మంగుళూరు]]
|[[డి.వి.సదానంద గౌడ]]
|-
!18
|[[ఉడిపి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉడిపి]]
|మనోరమ మధ్వరాజ్
|-
!19
|[[హసన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హసన్]]
|[[హెచ్.డి.దేవగౌడ|హెచ్. డి. దేవెగౌడ]]
|{{Full party name with colour|Janata Dal (Secular)}}
|-
!20
|[[చిక్కమగళూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిక్మగళూరు]]
|డి. సి. శ్రీకంఠప్ప
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |21
| rowspan=&quot;2&quot; |[[షిమోగా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిమోగా]]
|[[ఎస్. బంగారప్ప]]
(10.3.2005న రాజీనామా చేశారు)
|-
|[[ఎస్. బంగారప్ప]]
(6.6.2005న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!22
|[[ఉత్తర కన్నడ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కనరా]]
|[[అనంత్ కుమార్ హెగ్డే]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=7}}
|-
!23
|ధార్వాడ్ సౌత్
|మంజునాథ్ కున్నూరు
|-
!24
|[[ధార్వాడ్ ఉత్తర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధార్వాడ్ నార్త్]]
|[[ప్రహ్లాద్ జోషి]]
|-
!25
|[[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం]]
|[[సురేష్ అంగడి]]
|-
!26
|[[చిక్కోడి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిక్కోడి]] (ఎస్.సి)
|జిగజినాగి రమేష్ చందప్ప
|-
!27
|[[బాగల్‌కోట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగల్‌కోట్]]
|[[పి.సి. గడ్డిగౌడర్|గడ్డిగౌడర్ పర్వతగౌడ చందనగౌడ]]
|-
!28
|[[బీజాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీజాపూర్]]
|బాసంగౌడ పాటిల్
|}

== కేరళ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FF0000|[[Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)]] (12) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#8D0000|[[Communist Party of India|CPI]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#347C17|[[Janata Dal (Secular)|JD(S)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#CC6600|[[Kerala Congress (Jacob)|KC(J)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#347C17|[[Indian Union Muslim League|IUML]] (1)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#9933CC|[[Indian Federal Democratic Party|IFDP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[కాసరగోడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాసరగోడ్]]
|పి. కరుణాకరన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=3}}
|-
!2
|[[కన్నూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నూర్]]
|ఎ. పి. అబ్దుల్లాకుట్టి
|-
!3
|[[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వటకర]]
|పి. సతీదేవి
|-
!4
|[[కోజికోడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోజికోడ్]]
|ఎం. పి.వీరేంద్ర కుమార్
| {{Full party name with colour|Janata Dal (Secular)}}
|-
!5
|[[మలప్పురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మంజేరి]]
|టి. కె. హంజా
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)}}
|-
!6
|[[పొన్నాని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
|[[ఇ. అహ్మద్]]
| {{Full party name with colour|Indian Union Muslim League}}
|-
!7
|[[పాలక్కాడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాలక్కాడ్]]
|[[ఎన్.ఎన్. కృష్ణదాస్]]
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2}}
|-
!8
|[[ఒట్టపాలెం శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఒట్టపాలెం]] (ఎస్.టి)
|ఎస్. అజయ కుమార్
|-
!9
|[[త్రిసూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|త్రిచూర్]]
|సి. కె. చంద్రప్పన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!10
|ముకుందపురం
|లోనప్పన్ నంబదన్
|{{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)}}
|-
!11
|[[ఎర్నాకులం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎర్నాకులం]]
|సెబాస్టియన్ పాల్
| {{Full party name with colour|Independent}}
|-
!12
|మువట్టపూజ
|పి. సి. థామస్
|{{Full party name with colour|Indian Federal Democratic Party}}
|-
!13
|[[కొట్టాయం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొట్టాయం]]
|కె. సురేష్ కురుప్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)}}
|-
!14
|[[ఇడుక్కి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇడుక్కి]]
|[[ఫ్రాన్సిస్ జార్జ్]]
| {{Full party name with colour|Kerala Congress (Joseph)}}
|-
!15
|[[ఆలప్పుజ్హ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అల్లెప్పి]]
| కె. ఎస్. మనోజ్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2}}
|-
!16
|[[మావేలికర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మావేలికర]]
|సి. ఎస్. సుజాత
|-
!17
|అడూర్ (ఎస్.సి)
|చెంగర సురేంద్రన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!18
|[[కొల్లాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|క్యులాన్]]
|పి. రాజేంద్రన్
|{{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2}}
|-
!19
|[[అట్టింగల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిరాయింకిల్]]
|వర్కల రాధాకృష్ణన్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |20
| rowspan=&quot;2&quot; |[[తిరువనంతపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|త్రివేండ్రం]]
|పి. కె. వాసుదేవన్ నాయర్
(12.7.2005న మరణించారు)
| {{Full party name with colour|Communist Party of India|rowspan=2}}
|-
|పన్నయన్ రవీంద్రన్
(22.11.2005న ఎన్నికయ్యారు)
|}

== మధ్య ప్రదేశ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (24) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (5) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[మోరెనా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోరెనా]] (ఎస్.సి)
|[[అశోక్ అర్గల్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!2
|[[భిండ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భింద్]]
|[[రామ్ లఖన్ సింగ్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |3
| rowspan=&quot;2&quot; |[[గ్వాలియర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గ్వాలియర్]]
|రామసేవక్ సింగ్
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
|[[యశోధర రాజే సింధియా]] (11.3.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!4
|[[గునా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గుణ]]
|[[జ్యోతిరాదిత్య సింధియా|జ్యోతిరాదిత్య మాధవరావు సింధియా]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!5
|[[సాగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సాగర్]] (ఎస్.సి)
|[[వీరేంద్ర కుమార్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=6}}
|-
!6
|[[ఖజురహో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖజురహో]]
|[[రామకృష్ణ కుస్మారియా]]
|-
!7
|[[దామోహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|Damoh]]
|చంద్రభన్ భయ్యా
|-
!8
|[[సత్నా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సత్నా]]
|[[గణేష్ సింగ్]]
|-
!9
|[[రేవా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రేవా]]
|చంద్రమణి త్రిపాఠి
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |10
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సిధి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిధి]] (ఎస్.టి)
|చంద్రప్రతాప్ సింగ్&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; ( 23.12.2005న బహిష్కరించబడ్డారు)
|-
|మాణిక్ సింగ్ (11.3.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!11
|[[షాడోల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాడోల్]] (ఎస్.టి)
|దల్పత్ సింగ్ పరస్తే
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=5}}
|-
!12
|[[బాలాఘాట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాలాఘాట్]]
|[[గౌరీ శంకర్ బైసెన్]]
|-
!13
|[[మాండ్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మండ్లా]] (ఎస్.టి)
|[[ఫగ్గన్ సింగ్ కులస్తే]]
|-
!14
|[[జబల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జబల్‌పూర్]]
|రాకేష్ సింగ్
|-
!15
|[[సియోని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సియోని]]
|నీతా పటేరియా
|-
!16
|[[చింద్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చింద్వారా]]
|[[కమల్ నాథ్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |17
| rowspan=&quot;2&quot; |[[బేతుల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బేతుల్]]
|విజయ్ కుమార్ ఖండేల్వాల్ (12.11.2007న గడువు ముగిసింది)
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=10}}
|-
|హేమంత్ ఖండేల్వాల్ (16.4.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!18
|[[హోషంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హోషంగాబాద్]]
|సర్తాజ్ సింగ్
|-
!19
|[[భోపాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భోపాల్]]
|[[కైలాష్ చంద్ర జోషి|కైలాష్ జోషి]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |20
| rowspan=&quot;2&quot; |[[విదిశ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|విదిశ]]
|[[శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్]]
(2006లో ముఖ్యమంత్రి కావడానికి లోక్‌సభకు రాజీనామా చేశారు)
|-
|రాంపాల్ సింగ్
(2.11.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!21
|[[రాజ్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాజ్‌గఢ్]]
|లక్ష్మణ్ సింగ్
|-
!22
|[[షాజాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజాపూర్]] (ఎస్.సి)
|[[థావర్ చంద్ గెహ్లాట్]]
|-
!23
|[[ఖాండ్వా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖాండ్వా]]
|[[నంద్ కుమార్ సింగ్ చౌహాన్]] (నందు భయ్యా)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |24
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఖర్గోన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖర్గోన్]]
|కృష్ణ మురారి మోఘే
(10.7.2007న నిలిపివేయబడింది)
|-
|[[అరుణ్ సుభాశ్చంద్ర యాదవ్|అరుణ్ యాదవ్]]
(15.12.2007న ఎన్నికయ్యారు)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!25
|[[ధార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధార్]] (ఎస్.టి)
|[[ఛతర్ సింగ్ దర్బార్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
!26
|[[ఇండోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇండోర్]]
|[[సుమిత్ర మహాజన్]]
|-
!27
|[[ఉజ్జయిని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉజ్జయిని]] (ఎస్.సి)
|[[సత్యనారాయణ జాతీయ]]
|-
!28
|[[రత్లాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝబువా]] (ఎస్.టి)
|[[కాంతిలాల్ భూరియా]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!29
|[[మందసౌర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మంద్‌సౌర్]]
|డా. లక్ష్మీనారాయణ పాండేయ
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|}

== మహారాష్ట్ర ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (13) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (12) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF6600|[[Shiv Sena|SS]] (12) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00B2B2|[[Nationalist Congress Party|NCP]] (10) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#000080|[[Republican Party of India (A)|RPI(A)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|రాజాపూర్
|సురేష్ ప్రభాకర్ ప్రభు
| {{Full party name with colour|Shiv Sena|rowspan=2}}
|-
!2
|రత్నగిరి
|[[అనంత్ గీతే|అనంత్ గంగారామ్ గీతే]]
|-
!3
|కోలాబా
|[[అబ్దుల్ రహమాన్ అంతూలే|ఎ. ఆర్. అంతులే]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!4
|[[ముంబై సౌత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్]]
|[[మిలింద్ దేవరా]]
|-
!5
|[[ముంబై సౌత్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై సౌత్ సెంట్రల్]]
|మోహన్ రావలె
| {{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!6
|[[ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ సెంట్రల్]]
|ఏక్నాథ్ గైక్వాడ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=5}}
|-
!7
|[[ముంబై నార్త్ ఈస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ ఈస్ట్]]
|గురుదాస్ కామత్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |8
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ముంబై నార్త్ వెస్ట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్ వెస్ట్]]
|[[సునీల్ దత్]]
(25.5.2005న మరణించారు)
|-
|[[ప్రియ దత్|ప్రియా దత్]]
(22.11.2005న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!9
|[[ముంబై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముంబై నార్త్]]
|[[గోవిందా (నటుడు)|Govinda]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |10
| rowspan=&quot;2&quot; |[[థానే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|థానే]]
|ప్రకాష్ పరాంజపే
(20.2.2008న మరణించారు)
| {{Full party name with colour|Shiv Sena|rowspan=2}}
|-
|ఆనంద్ పరంజపే
(25.5.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!11
|దహను (ఎస్.టి)
|దామోదర్ బార్కు శింగడ
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!12
|[[నాసిక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాషిక్]]
|దేవీదాస్ ఆనందరావు పింగళే
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party}}
|-
!13
|మాలేగావ్ (ఎస్.టి)
|హరిశ్చంద్ర దేవరామ్ చవాన్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!14
|[[ధూలే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధూలే]] (ఎస్.టి)
|బాపు హరి చౌరే
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!15
|[[నందుర్బార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నందుర్బార్]] (ఎస్.టి)
|[[మాణిక్‌రావు హోడ్‌ల్యా గవిత్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |16
| rowspan=&quot;2&quot; |ఎరాండోల్
|అన్నాసాహెబ్ M. K. పాటిల్&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
|Adv.Vasantrao J More&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
(12.4.2007న ఎన్నికయ్యారు)
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |17
| rowspan=&quot;2&quot; |[[జల్గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్గావ్]]
|[[వై. జి. మహాజన్]]
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
|[[హరిభౌ జావాలే]]
(12.4.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!18
|[[బుల్దానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుల్దానా]] (ఎస్.సి)
|[[ఆనందరావు విఠోబా అడ్సుల్]]
| {{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!19
|[[అకోలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అకోలా]]
|[[సంజయ్ శ్యాంరావ్ ధోత్రే]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!20
|వాషిమ్
|[[భావన గవాలీ|భావనా ​​పుండ్లిక్రావ్ గవాలీ]]
| {{Full party name with colour|Shiv Sena|rowspan=4}}
|-
!21
|[[అమరావతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమరావతి]]
|అనంత్ గుధే
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |22
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[రాంటెక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంటెక్]]'''
|సుబోధ్ మోహితే
(14.2.2007న రాజీనామా చేశారు)
|-
|ప్రకాష్ జాదవ్
(12.4.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!23
|[[నాగపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగ్‌పూర్]]
|విలాస్ ముత్తెంవార్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!24
|భండారా
|శిశుపాల్ నత్తు పాట్లే
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=5}}
|-
!25
|చిమూర్
|మహదేవరావు సుకాజీ శివంకర్
|-
!26
|[[చంద్రపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చంద్రపూర్]]
|[[హన్స్‌రాజ్ గంగారాం అహిర్]]
|-
!27
|[[వార్థా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వార్ధా]]
|సురేష్ గణపత్ వాగ్మారే
|-
!28
|[[యావత్మాల్-వాషిం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|యావత్మల్]]
|హరిసింగ్ నసరు రాథోడ్
|-
!29
|[[హింగోలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హింగోలి]]
|సూర్యకాంత పాటిల్
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party}}
|-
!30
|[[నాందేడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాందేడ్]]
|డి. బి. పాటిల్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!31
|[[పర్భని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పర్భని]] 
|తుకారాం గణపత్రావ్ రెంగే పాటిల్
| {{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!32
|[[జల్నా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్నా]]
|[[రావుసాహెబ్ దన్వే]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!33
|[[ఔరంగాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఔరంగాబాద్]]
|చంద్రకాంత్ ఖైరే
|{{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!34
|[[బీడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బీడ్]]
|జైసింగరావు గైక్వాడ్ పాటిల్
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party}}
|-
!35
|[[లాతూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాతూర్]]
|రూపటై పాటిల్ నీలంగేకర్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!36
|[[ఉస్మానాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఒస్మానాబాద్]] (ఎస్.సి)
|కల్పనా రమేష్ నర్హిరే
| {{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!37
|[[షోలాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సోలాపూర్]]
|సుభాష్ సురేశ్‌చంద్ర దేశ్‌ముఖ్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!38
|పంధర్‌పూర్ (ఎస్.సి)
|[[రామ్‌దాస్ అథవాలే]]
| {{Full party name with colour|Republican Party of India (Athvale)}}
|-
!39
|[[అహ్మద్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అహ్మద్‌నగర్]]
|తుకారాం గంగాధర్ గడఖ్
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party}}
|-
!40
|కోపర్‌గావ్
|బాలాసాహెబ్ విఖే పాటిల్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!41
|ఖేడ్
|శివాజీరావు అధలరావు పాటిల్
| {{Full party name with colour|Shiv Sena}}
|-
!42
|[[పూణే లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పుణె]]
|సురేష్ కల్మాడీ
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!43
|[[బారామతి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారామతి]]
|[[శరద్ పవార్]]
|{{Full party name with colour|Nationalist Congress Party|rowspan=3}}
|-
!44
|[[సతారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సతారా]]
|లక్ష్మణరావు పాండురంగ్ జాదవ్ (పాటిల్)
|-
!45
|కరద్
|శ్రీనివాస్ దాదాసాహెబ్ పాటిల్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |47
| rowspan=&quot;2&quot; |[[సాంగ్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సాంగ్లీ]]
|ప్రకాష్బాపు వసంతదాదా పాటిల్
(2005 అక్టోబరులో రాజీనామా చేశారు)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
|ప్రతిక్ ప్రకాష్‌బాపు పాటిల్
(24.1.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!47
|ఇచల్‌కరంజి
|నివేద సంభాజీరావు మనే
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party|rowspan=2}}
|-
!48
|[[కొల్హాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొల్హాపూర్]]
|సదాశివరావు దాదోబా మాండ్లిక్
|}

== మణిపూర్ ==
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[ఇన్నర్ మణిపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఇన్నర్ మణిపూర్]]
|తోక్చోమ్ మెయిన్య
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!2
|[[ఔటర్ మణిపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఔటర్ మణిపూర్]] (ఎస్.టి)
|మణి చరెనమీ
|{{Full party name with colour|Independent}}
|}

== మేఘాలయ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00B2B2|[[Nationalist Congress Party|NCP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[షిల్లాంగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షిల్లాంగ్]]
|పాటీ రిప్పల్ కిండియా
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |2
| rowspan=&quot;3&quot; |[[తురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తురా]]
|[[పి.ఎ.సంగ్మా|పి. ఎ. సంగ్మా]]
(10.10.2005న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|All India Trinamool Congress}}
|-
|[[పి.ఎ.సంగ్మా|పి. ఎ. సంగ్మా]]
(19.02.2006న ఎన్నికయ్యారు మరియు 2008 మార్చిలో రాజీనామా చేశారు)
| {{Full party name with colour|Nationalist Congress Party|rowspan=2}}
|-
|[[అగాథా సంగ్మా]]
(2008 మేలో ఎన్నికయ్యారు)
|}

== మిజోరం ==
'''Keys:'''
{{legend2|#2E5694|[[Mizo National Front|MNF]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
[[దస్త్రం:Mizoram_Lok_Sabha_election_result_2019.png|thumb|241x241px]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[మిజోరం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిజోరం]] (ఎస్.టి)
|వాన్లాల్జావ్మా
| {{Full party name with colour|Mizo National Front}}
|}

== నాగాలాండ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#A41172|[[Nagaland People's Front|NPF]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[నాగాలాండ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగాలాండ్]]
|W. వాంగ్యుహ్
| {{Full party name with colour|Nagaland People's Front}}
|}
== ఒడిశా ==
'''Keys:'''
{{legend2|#006400|[[Biju Janata Dal|BJD]] (11) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (7) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#9F000F|[[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]] (1) 
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[మయూర్‌భంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మయూర్‌భంజ్]] (ఎస్.టి)
|సుదం మార్ండి
|{{Full party name with colour|Jharkhand Mukti Morcha}}
|-
!2
|[[బాలాసోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాలాసోర్]]
|మహామేఘ బహన్ ఐరా ఖర్బేలా స్వైన్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!3
|[[భద్రక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భద్రక్]] (ఎస్.సి)
|అర్జున్ చరణ్ సేథీ
|{{Full party name with colour|Biju Janata Dal|rowspan=8}}
|-
!4
|[[జాజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జాజ్‌పూర్]] (ఎస్.సి)
|మోహన్ జెనా
|-
!5
|[[కేంద్రపారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కేంద్రపారా]]
|అర్చనా నాయక్
|-
!6
|[[కటక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కటక్]]
|[[భర్తృహరి మహతాబ్]]
|-
!7
|[[జగత్‌సింగ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జగత్‌సింగ్‌పూర్]]
|బ్రహ్మానంద పాండా
|-
!8
|[[పూరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పూరి]]
|బ్రజా కిషోర్ త్రిపాఠి
|-
!9
|[[భువనేశ్వర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భువనేశ్వర్]]
|ప్రసన్న కుమార్ పటసాని
|-
!10
|[[అస్కా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అస్కా]]
|హరి హర్ స్వైన్
|-
!11
|[[బెర్హంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెర్హంపూర్]]
|చంద్ర శేఖర్ సాహు
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!12
|[[కోరాపుట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోరాపుట్]] (ఎస్.టి)
|[[గిరిధర్ గమాంగ్]]
|-
!13
|[[నబరంగ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నౌరంగ్‌పూర్]] (ఎస్.టి)
|పర్శురామ్ మాఝీ
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!14
|[[కలహండి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కలహండి]]
|బిక్రమ్ కేశరి దేవో
|-
!15
|ఫుల్బాని (ఎస్.సి)
|సుగ్రిబ్ సింగ్
|{{Full party name with colour|Biju Janata Dal}}
|-
!16
|[[బోలంగీర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోలాంగిర్]]
|[[సంగీతా కుమారి సింగ్ డియో]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!17
|[[సంబల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంబల్‌పూర్]]
|ప్రసన్న ఆచార్య
| {{Full party name with colour|Biju Janata Dal}}
|-
!18
|డియోగఢ్
|[[ధర్మేంద్ర ప్రధాన్]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!19
|[[ధెంకనల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధెంకనల్]]
|తథాగత శతపతి
| {{Full party name with colour|Biju Janata Dal}}
|-
!20
|[[సుందర్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుందర్‌గఢ్]] (ఎస్.టి)
|జుయల్ ఓరం
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!21
|[[కియోంజర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కీయోంజర్]] (ఎస్.టి)
|అనంత నాయక్
|}

== పంజాబ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FF9900|[[Shiromani Akali Dal|SAD]] (8) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (3)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[గురుదాస్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గురుదాస్‌పూర్]]
|[[వినోద్ ఖన్నా]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |2
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అమృత్‌సర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమృత్‌సర్]]
|[[నవజ్యోత్‌ సింగ్‌ సిద్ధూ|నవ్‌జోత్ సింగ్ సిద్ధూ]] (4.12.2006న రాజీనామా చేశారు)
|-
|[[నవజ్యోత్‌ సింగ్‌ సిద్ధూ|నవ్‌జోత్ సింగ్ సిద్ధూ]]
(27.02.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!3
|[[తార్న్ తరణ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తార్న్ తరణ్]]
|రత్తన్ సింగ్ అజ్నాలా
| {{Full party name with colour|Shiromani Akali Dal}}
|-
!4
|[[జలంధర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జులంధర్]]
|రాణా గుర్జీత్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!5
|[[ఫిల్లౌర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిల్లౌర్]] (ఎస్.సి)
|చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్
| {{Full party name with colour|Shiromani Akali Dal}}
|-
!6
|[[హోషియార్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హోషియార్‌పూర్]]
|అవినాష్ రాయ్ ఖన్నా
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!7
|[[రోపర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రోపర్]] (ఎస్.సి)
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ తులారాశి
| {{Full party name with colour|Shiromani Akali Dal}}
|-
!8
|[[పాటియాలా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాటియాల]]
|[[ప్రణీత్ కౌర్]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!9
|[[లూథియానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లుధియానా]]
|శరంజిత్ సింగ్ ధిల్లాన్
| {{Full party name with colour|Shiromani Akali Dal|rowspan=5}}
|-
!10
|[[సంగ్రూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంగ్రూర్]]
|సుఖ్‌దేవ్ సింగ్ ధిండా
|-
!11
|[[బటిండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భటిండా]] (ఎస్.సి)
|పరంజిత్ కౌర్ గుల్షన్
|-
!12
|[[ఫరీద్‌కోట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరీద్‌కోట్]]
|[[సుఖ్‌బీర్ సింగ్ బాదల్]]
|-
!13
|[[ఫిరోజ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజ్‌పూర్]]
|జోరా సింగ్ మాన్
|}

== రాజస్థాన్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (21) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (4) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[గంగానగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గంగానగర్]] (ఎస్.సి)
|[[నిహాల్ చంద్|నిహాల్‌చంద్ చౌహాన్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=3}}
|-
!2
|[[బికనీర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బికనేర్]]
|[[ధర్మేంద్ర]]
|-
!3
|[[చురు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చురు]]
|రామ్ సింగ్ కస్వాన్
|-
!4
|[[జుంఝును లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జుంఝును]]
|సిస్ రామ్ ఓలా
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!5
|[[సికర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సికార్]]
|సుభాష్ మహరియా
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!6
|[[జైపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జైపూర్]]
|గిర్ధారి లాల్ భార్గవ
|-
!7
|[[దౌసా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దౌసా]]
|[[స‌చిన్ పైలట్|సచిన్ పైలట్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!8
|[[అల్వార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆల్వార్]]
|కరణ్ సింగ్ యాదవ్
|-
!9
|[[భరత్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భరత్‌పూర్]]
|విశ్వేంద్ర సింగ్
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!10
|బయానా (ఎస్.సి)
|రామస్వరూప్ కోలి
|-
!11
|సవాయి మాధోపూర్ (ఎస్.టి)
|నమో నారాయణ్ మీనా
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!12
|[[అజ్మీర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజ్మీర్]]
|[[రాసా సింగ్ రావత్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=14}}
|-
!13
|[[టోంక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|టోంక్]] (ఎస్.సి)
|కైలాష్ మేఘవాల్
|-
!14
|[[కోటా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోట]]
|రఘువీర్ సింగ్ కోశల్
|-
!15
|[[ఝలావర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝలావర్]]
|దుష్యంత్ సింగ్
|-
!16
|[[బన్స్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బన్స్వారా]] (ఎస్.టి)
|ధన్ సింగ్ రావత్
|-
!17
|సాలంబర్ (ఎస్.టి)
|మహావీర్ భగోరా
|-
!18
|[[ఉదయ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉదయ్‌పూర్]]
|[[కిరణ్ మహేశ్వరి]]
|-
!19
|[[చిత్తోర్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిత్తూరు‌గఢ్]]
|శ్రీచంద్ కృప్లానీ
|-
!20
|[[భిల్వారా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|భిల్వారా]]
|[[వి.పి. సింగ్ బద్నోర్|విజయేంద్రపాల్ సింగ్]]
|-
!21
|[[పాలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పాలి]]
|పుస్ప్ జైన్
|-
!22
|[[జలోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలోర్]] (ఎస్.సి)
|బి. సుశీల
|-
!23
|[[బార్మర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బార్మర్]]
|మన్వేంద్ర సింగ్
|-
!24
|[[జోధ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జోధ్‌పూర్]]
|జస్వంత్ సింగ్ బిష్ణోయ్
|-
!25
|[[నాగౌర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగౌర్]]
|భన్వర్ సింగ్ దంగావాస్
|}

== సిక్కిం ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FFFF00|[[Sikkim Democratic Front|SDF]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[సిక్కిం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సిక్కిం]]
|నకుల్ దాస్ రాయ్
|{{Full party name with colour|Sikkim Democratic Front}}
|}

== తమిళనాడు ==
'''Keys:'''
{{legend2|#BC0111|[[Dravida Munnetra Kazhagam|DMK]] (16) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (10) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#99FF00|[[Pattali Makkal Katchi|PMK]] (5) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#996699|[[Marumalarchi Dravida Munnetra Kazhagam|MDMK]] (4) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#8D0000|[[Communist Party of India|CPI]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF0000|[[Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[చెన్నై నార్త్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చెన్నై నార్త్]]
|సి కుప్పుసామి
|{{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam|rowspan=4}}
|-
!2
|[[చెన్నై సెంట్రల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చెన్నై సెంట్రల్]]
|[[దయానిధి మారన్]]
|-
!3
|[[చెన్నై దక్షిణ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చెన్నై సౌత్]]
|[[టీఆర్ బాలు]]
|-
!4
|[[శ్రీపెరంబుదూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శ్రీపెరంబుదూర్]] (ఎస్.సి)
|ఎ. కృష్ణస్వామి
|-
!5
|[[చెంగల్పట్టు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చెంగల్పట్టు]]
|ఎ.కె. మూర్తి
| {{Full party name with colour|Pattali Makkal Katchi|rowspan=2}}
|-
!6
|[[అరక్కోణం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అరక్కోణం]]
|ఆర్. వేలు
|-
!7
|[[వెల్లూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వెల్లూర్]]
|[[కె.ఎం. కాదర్ మొహిదీన్]]
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam|rowspan=2}}
|-
!8
|[[తిరుపత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరుప్పత్తూరు]]
|డి. వేణుగోపాల్
|-
!9
|[[వందవాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వందవాసి]]
|ఎన్. రామచంద్రన్ జింగీ
| {{Full party name with colour|Marumalarchi Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!10
|[[తిండివనం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిండివనం]]
|కె. ధనరాజు
| {{Full party name with colour|Pattali Makkal Katchi}}
|-
!11
|[[కడలూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కడలూరు]]
|కె. వెంకటపతి
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!12
|[[చిదంబరం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చిదంబరం]] (ఎస్.సి)
|ఇ. పొన్నుస్వామి
| {{Full party name with colour|Pattali Makkal Katchi|rowspan=2}}
|-
!13
|[[ధర్మపురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ధరంపురి]]
|డా. ఆర్. సెంథిల్
|-
!14
|[[కృష్ణగిరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కృష్ణగిరి]]
|[[ఇ.జి.సుగవనం|E.G. సుగవనం]]
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!15
|[[రాశిపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాశిపురం]] (ఎస్.సి)
|కె. రాణి
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!16
|[[సేలం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలం]]
|కె. వి. తంగబాలు
|-
!17
|[[తిరుచెంగోడ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరుచెంగోడ్]]
|సుబ్బులక్ష్మి జగదీశన్
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!18
|[[నీలగిరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నీలగిరి]]
|ఆర్. ప్రభు
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!19
|[[గోబిచెట్టిపాళయం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోబిచెట్టిపాళయం]]
|[[ఈ.వీ.కే.ఎస్. ఇళంగోవన్|ఇ.వి.కె.ఎస్. ఇలంగోవన్]]
|-
!20
|[[కోయంబత్తూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కోయంబత్తూరు]]
|కె. సుబ్బరాయన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!21
|[[పొల్లాచ్చి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పొల్లాచి]] (ఎస్.సి)
|సి. కృష్ణన్
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!22
|[[పళని లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పళని]]
|ఎస్.కె. ఖర్వేంతన్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!23
|[[దిండిగల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దిండిగల్]]
|[[ఎన్.ఎస్.వి.చిత్తన్]]
|-
!24
|[[మదురై లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మదురై]]
|పి. మోహన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)}}
|-
!25
|[[పెరియకులం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పెరియకులం]]
|జె.ఎం. ఆరోన్ రషీద్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!26
|[[కరూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కరూర్]]
|[[కె.సి. పళనిసామి (DMK రాజకీయ నాయకుడు)|కె. సి. పళనిసామి]]
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!27
|[[తిరుచిరాపల్లి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరుచిరాపల్లి]]
|ఎల్. గణేశన్
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!28
|[[పెరంబలూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పెరంబలూరు]] (ఎస్.సి)
|[[ఎ. రాజా]]
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!29
|[[మైలాడుతురై లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మైలాడుతురై]] 
|[[మణిశంకర్ అయ్యర్|మణి శంకర్ అయ్యర్]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!30
|[[నాగపట్నం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగపట్నం]] (ఎస్.సి)
|[[ఎ.కె.ఎస్.విజయన్]]
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam|rowspan=3}}
|-
!31
|[[తంజావూరు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తంజావూరు]]
|ఎస్.ఎస్. పళనిమాణికం
|-
!32
|[[పుదుక్కోట్టై లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పుదుక్కోట్టై]]
|[[ఎస్.రేగుపతి]]
|-
!33
|[[శివగంగ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శివగంగ]]
|[[పి. చిదంబరం]]
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!34
|[[రామనాథపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రామనాథపురం]]
|ఎం.ఎస్.కె. భవానీ రాజేంద్రన్
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!35
|[[శివకాశి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|శివకాశి]]
|ఎ. రవిచంద్రన్
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!36
|[[తిరునెల్వేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరునెల్వేలి]]
|ఆర్. ధనుస్కోడి అథితన్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!37
|[[తెన్కాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|Tenkasi]] (ఎస్.సి)
|ఎం. అప్పదురై
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!38
|[[తిరుచెందూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తిరుచెందూర్]]
|వి. రాధిక సెల్వి
| {{Full party name with colour|Dravida Munnetra Kazhagam}}
|-
!39
|[[నాగర్‌కోయిల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నాగర్‌కోయిల్]]
|ఎ.వి. బెల్లార్మిన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)}}
|}

== త్రిపుర ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FF0000|[[Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[త్రిపుర పశ్చిమ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|త్రిపుర పశ్చిమ]]
|[[ఖగెన్ దాస్]]
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2|CPI(M)}}
|-
!2
|[[త్రిపుర తూర్పు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|త్రిపుర తూర్పు]] (ఎస్.టి)
|బాజు బాన్ రియాన్
|}
== ఉత్తర ప్రదేశ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#66FF99|[[Samajwadi Party|SP]] (37) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#0020C2|[[Bahujan Samaj Party|BSP]] (18) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (10) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (9) {{legend2|#330066|[[Rashtriya Lok Dal|RLD]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#909295|[[Janata Dal (United)|JD(U)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#908007|[[National Loktantrik Party|NLP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#DDDDDD|[[Independent Politician|Independent]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]] (ఎస్.సి)
|[[మున్షీరామ్ సింగ్]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Lok Dal}}
|-
!2
|[[అమ్రోహా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమ్రోహా]]
|[[హరీష్ నాగ్‌పాల్]]
| {{Full party name with colour|Independent}}
|-
!3
|[[మొరాదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మొరాదాబాద్]]
|[[షఫీకర్ రెహమాన్ బార్క్|డా. షఫీకుర్రహ్మాన్ బార్క్]]
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=4}}
|-
!4
|[[రాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాంపూర్]]
|[[జయప్రద|పి. జయ ప్రద నహత]]
|-
!5
|[[సంభాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సంభాల్]]
|[[రామ్ గోపాల్ యాదవ్]]
|-
!6
|[[బదౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బుదౌన్]]
|సలీమ్ ఇక్బాల్ షెర్వానీ
|-
!7
|[[అయోన్లా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అయోన్లా]]
|కున్వర్ సర్వరాజ్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|-
!8
|[[బరేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరేలీ]]
|[[సంతోష్ గంగ్వార్]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!9
|[[పిలిభిత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పిలిభిత్]]
|[[మేనకా గాంధీ]]
|-
!10
|[[షాజహాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|షాజహాన్‌పూర్]]
|కున్వర్ జితిన్ ప్రసాద్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!11
|[[ఖేరీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖేరి]]
|[[రవి ప్రకాష్ వర్మ]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!12
|షహాబాద్
|ఇలియాస్ అజ్మీ
| {{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=3}}
|-
!13
|[[సీతాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సీతాపూర్]]
|[[రాజేశ్ వర్మ|రాజేష్ వర్మ]]
|-
!14
|[[మిస్రిఖ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిస్రిఖ్]] (ఎస్.సి)
|అశోక్ కుమార్ రావత్
|-
!15
|[[హర్దోయ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హార్దోయ్]] (ఎస్.సి)
|ఉషా వర్మ
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!16
|[[లక్నో లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్నో]]
|[[అటల్ బిహారీ వాజపేయి]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!17
|[[మోహన్‌లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మోహన్‌లాల్‌గంజ్]] (ఎస్.సి)
|జై ప్రకాష్
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!18
|[[ఉన్నావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉన్నావో]]
|బ్రజేష్ పాఠక్
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |19
| rowspan=&quot;2&quot; |[[రాయ్‌బరేలి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్ బరేలి]]
|[[సోనియా గాంధీ]]
(23.3.2006న రాజీనామా చేశారు)
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
|[[సోనియా గాంధీ]]
(15.5.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!20
|[[ప్రతాప్‌గఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ప్రతాప్‌గఢ్]]
|అక్షయ్ ప్రతాప్ సింగ్
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!21
|[[అమేథీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అమేథి]]
|[[రాహుల్ గాంధీ]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!22
|[[సుల్తాన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సుల్తాన్‌పూర్]]
|[[మొహమ్మద్ తాహిర్ ఖాన్]]
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=2}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |23
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అక్బర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అక్బర్‌పూర్]] (ఎస్.సి)
|[[మాయావతి]]
(5.7.2004న రాజ్యసభకు ఎన్నికైన కారణంగా రాజీనామా చేశారు)
|-
|శంఖ్‌లాల్ మాఝీ
(23.12.2004న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!24
|[[ఫైజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫైజాబాద్]]
|మిత్రసేన్
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=2}}
|-
!25
|[[బారాబంకి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారా బంకి]] (ఎస్.సి)
|కమల ప్రసాద్
|-
!26
|[[కైసర్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైసర్‌గంజ్]]
|[[ప్రసాద్ వర్మ|బేని ప్రసాద్ వర్మ]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=2}}
|-
!27
|[[బహ్రైచ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బహ్రైచ్]]
|[[రుబాబ్ సైదా]]
|-
!28
|[[బలరాంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్రాంపూర్]]
|[[బ్రిజ్ భూషణ్ శరణ్ సింగ్]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!29
|[[గోండా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోండా]]
|[[కీర్తి వర్ధన్ సింగ్]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!30
|[[బస్తీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బస్తీ]] (ఎస్.సి)
|లాల్ మణి ప్రసాద్
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=4}}
|-
!31
|[[దొమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దొమరియాగంజ్]]
|మొహమ్మద్. ముక్వీమ్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |32
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ఖలీలాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఖలీలాబాద్]]
|భాలచంద్ర యాదవ్
(28.1.2008న నిలిపివేయబడింది)
|-
|[[భీష్మ శంకర్ తివారీ]]
(16.4.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!33
|[[బన్స్‌గావ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బన్స్‌గావ్]] (ఎస్.సి)
|మహావీర్ ప్రసాద్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!34
|[[గోరఖ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గోరఖ్‌పూర్]]
|[[యోగి ఆదిత్యనాథ్]]
| {{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!35
|[[మహరాజ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తర ప్రదేశ్)|మహరాజ్‌గంజ్]]
|[[పంకజ్ చౌదరీ|పంకజ్ చౌదరి]]
|-
!36
|పద్రౌనా
|బాలేశ్వర్ యాదవ్
|{{Full party name with colour|National Loktantrik Party}}
|-
!37
|[[డియోరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డియోరియా]]
|[[మోహన్ సింగ్]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=2}}
|-
!38
|[[సలేంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సేలంపూర్]]
|[[హరి కేవల్ ప్రసాద్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |39
| rowspan=&quot;2&quot; |[[బల్లియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బల్లియా]]
|[[చంద్రశేఖర్|చంద్ర శేఖర్]]
(8.7.2007న మరణించారు)
| {{Full party name with colour|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}
|-
|[[నీరజ్ శేఖర్]]
(2.1.2008న ఎన్నుకోబడినది)
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=2}}
|-
!40
|[[ఘోసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘోసి]]
|[[చంద్రదేవ్ ప్రసాద్ రాజ్‌భర్]]
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |41
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అజంగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అజంగర్]]
|[[రమాకాంత్ యాదవ్]]
(28.1.2008న నిలిపివేయబడింది)
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=2}}
|-
|[[అక్బర్ అహ్మద్ డంపీ]]
(16.4.2008న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!42
|[[లాల్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లాల్‌గంజ్]] (ఎస్.సి)
|[[దరోగ ప్రసాద్ సరోజ]]
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!43
|[[మచ్లిషహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మచ్లిషహర్]]
|[[ఉమాకాంత్ యాదవ్]]
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party}}
|-
!44
|[[జౌన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జౌన్‌పూర్]]
|[[పరస్నాథ్ యాదవ్]]
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=3}}
|-
!45
|సైద్‌పూర్ (ఎస్.సి)
|[[తుఫానీ సరోజ్]]
|-
!46
|[[ఘాజీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఘాజీపూర్]]
|[[అఫ్జల్ అన్సారీ]]
|-
!47
|[[చందౌలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చందౌలి]]
|కైలాష్ నాథ్ సింగ్ యాదవ్
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party}}
|-
!48
|[[వారణాసి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|వారణాసి]]
|రాజేష్ కుమార్ మిశ్రా
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |49
| rowspan=&quot;2&quot; |[[రాబర్ట్స్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాబర్ట్స్‌గంజ్]] (ఎస్.సి)
|[[లాల్ చంద్ర కోల్]]
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
| {{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=4}}
|-
|భాయ్ లాల్
(11.5.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |50
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మీర్జాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీర్జాపూర్]]
|[[నరేంద్ర కుమార్ కుష్వాహ]]
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
|-
|[[రమేష్ దూబే]]
(11.5.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!51
|[[ఫూల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫుల్పూర్]]
|[[అతీక్ అహ్మద్]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=3}}
|-
!52
|[[అలహాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలహాబాద్]]
|రేవతి రమణ్ సింగ్
|-
!53
|చైల్ (ఎస్.సి)
|[[శైలేంద్ర కుమార్]]
|-
!54
|[[ఫతేపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫతేపూర్]]
|[[మహేంద్ర ప్రసాద్ నిషాద్]]
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party}}
|-
!55
|[[బందా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బండ]]
|[[శ్యామా చరణ్ గుప్తా]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=3}}
|-
!56
|[[హమీర్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం (ఉత్తరప్రదేశ్)|హమీర్‌పూర్]]
|[[రాజ్‌నారాయణ్ బుధోలియా]]
|-
!57
|[[ఝాన్సీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఝాన్సీ]]
|[[చంద్రపాల్ సింగ్ యాదవ్]]
|-
!58
|[[జలౌన్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జలౌన్]] (ఎస్.సి)
|[[భానుప్రతాప్ సింగ్ వర్మ|భాను ప్రతాప్ సింగ్ వర్మ]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!59
|ఘతంపూర్ (ఎస్.సి)
|రాధే శ్యామ్ కోరి
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |60
| rowspan=&quot;2&quot; |బిల్హౌర్
|రాజా రామ్ పాల్
(23.12.2005న బహిష్కరించబడింది)
| {{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party|rowspan=2}}
|-
|అనిల్ శుక్లా వార్సి
(11.5.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!61
|[[కాన్పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కాన్పూర్]]
|[[శ్రీప్రకాశ్ జైస్వాల్|శ్రీప్రకాష్ జైస్వాల్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!62
|[[ఇటావా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటావా]]
|రఘురాజ్ సింగ్ షాక్యా
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party|rowspan=9}}
|-
!63
|[[కన్నౌజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కన్నౌజ్]]
|[[అఖిలేష్ యాదవ్]]
|-
!64
|[[ఫరూఖాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫరూఖాబాద్]]
|చంద్ర భూషణ్ సింగ్ (మున్నూ బాబు)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |65
| rowspan=&quot;2&quot; |[[మెయిన్‌పురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మెయిన్‌పురి]]
|[[ములాయం సింగ్ యాదవ్]]
(2004 మేలో రాజీనామా చేశారు)
|-
|ధర్మేంద్ర యాదవ్
(23.12.2004న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!66
|జలేసర్
|[[ఎస్.పి. సింగ్ బఘేల్]]
|-
!67
|[[ఎటాహ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఎటా]]
|కు. దేవేంద్ర సింగ్ యాదవ్
|-
!68
|[[ఫిరోజాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఫిరోజాబాద్]] (ఎస్.సి)
|రామ్ జీ లాల్ సుమన్
|-
!69
|[[ఆగ్రా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆగ్రా]]
|[[రాజ్ బబ్బర్]]
|-
!70
|[[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మధుర]]
|మన్వేంద్ర సింగ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!71
|[[హత్రాస్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హత్రాస్]] (ఎస్.సి)
|కిషన్ లాల్ దిలేర్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!72
|[[అలీగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీఘర్]]
|బిజేంద్ర సింగ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!73
|ఖుర్జా (ఎస్.సి)
|అశోక్ కుమార్ ప్రధాన్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!74
|[[బులంద్‌షహర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బులంద్‌షహర్]]
|[[కల్యాణ్ సింగ్]]
|-
!75
|హాపూర్
|సురేంద్ర ప్రకాష్ గోయల్
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!76
|[[మీరట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మీరట్]]
|[[మహమ్మద్ షాహిద్ అఖ్లాఖ్]]
|{{Full party name with colour|Bahujan Samaj Party}}
|-
!77
|[[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]]
|[[అజిత్ సింగ్]]
| {{Full party name with colour|Rashtriya Lok Dal}}
|-
!78
|[[ముజఫర్‌నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముజఫర్‌నగర్]]
|[[చౌదరి మునవ్వర్ హసన్]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|-
!79
|[[కైరానా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కైరానా]]
|అనురాధ చౌదరి
| {{Full party name with colour|Rashtriya Lok Dal}}
|-
!80
|[[సహారన్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సహారన్‌పూర్]]
|రషీద్ మసూద్
|{{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|}

== ఉత్తరాఖండ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#66FF99|[[Samajwadi Party|SP]] (1)
|border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |1
| rowspan=&quot;2&quot; |[[తెహ్రీ గర్వాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తెహ్రీ గర్వాల్]]
|[[మనబేంద్ర షా]]
(5.1.2007న మరణించారు)
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
|[[విజయ్ బహుగుణ]]
(27.2.2007న ఎన్నికయ్యారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!2
|[[గర్హ్వాల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|గర్హ్వాల్]]
|[[భువన్ చంద్ర ఖండూరి]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party|rowspan=2}}
|-
!3
|[[అల్మోరా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అల్మోరా]]
|[[బాచి సింగ్ రావత్]]
|-
!4
|[[నైనిటాల్-ఉధంసింగ్ నగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|నైనిటాల్]]
|కరణ్ చంద్ సింగ్ బాబా
|{{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!5
|[[హరిద్వార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హరిద్వార్]] (ఎస్.సి)
|[[రాజేంద్ర కుమార్ బాడి ]]
| {{Full party name with colour|Samajwadi Party}}
|}
== పశ్చిమ బెంగాల్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FF0000|[[Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)]] (26) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (6) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#8D0000|[[Communist Party of India|CPI]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#800080|[[All India Forward Bloc|AIFB]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF4A4A|[[Revolutionary Socialist Party (India)|RSP]] (3) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#66FF00|[[All India Trinamool Congress|AITC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[కూచ్‌బెహార్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కూచ్ బెహార్]] (ఎస్.సి)
|[[హిటెన్ బర్మాన్]]
| {{Full party name with colour|All India Forward Bloc}}
|-
!2
|[[అలీపుర్దువార్స్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అలీపుర్దువార్స్]] (ఎస్.టి)
|[[జోచిమ్ బాక్స్లా]]
| {{Full party name with colour|Revolutionary Socialist Party (India)|Revolutionary Socialist Party}}
|-
!3
|[[జల్పైగురి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జల్పైగురి]]
|[[మినాటి సేన్]]
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)}}
|-
!4
|[[డార్జిలింగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డార్జిలింగ్]]
|[[దావా నర్బులా]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
!5
|[[రాయ్‌గంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|రాయ్‌గంజ్]]
|[[ప్రియారంజన్ దాస్ మున్షీ]]
|-
!6
|[[బాలూర్‌ఘాట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాలూర్‌ఘాట్]] (ఎస్.సి)
|రానెన్ బర్మాన్
| {{Full party name with colour|Revolutionary Socialist Party (India)|Revolutionary Socialist Party}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |7
| rowspan=&quot;2&quot; |మాల్డా
|[[ఎ. బి. ఎ. ఘనీ ఖాన్ చౌదరి]]
(14.4.2006న మరణించారు)
|{{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=5}}
|-
|[[అబూ హసీం ఖాన్ చౌదరి]]
(19.9.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!8
|[[జాంగీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జంగీపూర్]]
|[[ప్రణబ్ ముఖర్జీ]]
|-
!9
|[[ముర్షిదాబాద్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ముర్షిదాబాద్]]
|అబ్దుల్ మన్నన్ హొస్సేన్
|-
!10
|[[బహరంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెహ్రంపూర్]]
|[[అధీర్ రంజన్ చౌదరి]]
|-
!11
|[[కృష్ణానగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కృష్ణానగర్]]
| [[జ్యోతిర్మయి సిక్దార్]]
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2|CPI(M)}}
|-
!12
|నబద్వీప్ (ఎస్.సి)
|అలకేష్ దాస్
|-
!13
|[[బరాసత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బరాసత్]]
|[[సుబ్రతా బోస్]]
|{{Full party name with colour|All India Forward Bloc}}
|-
!14
|[[బసిర్హత్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బసిర్హత్]]
|అజయ్ చక్రవర్తి
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!15
|[[జైనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జయనగర్]] (ఎస్.సి)
|సనత్ కుమార్ మండలం 
| {{Full party name with colour|Revolutionary Socialist Party (India)|Revolutionary Socialist Party}}
|-
!16
|[[మథురాపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మథురాపూర్]] (ఎస్.సి)
|బాసుదేబ్ బర్మాన్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=7|CPI(M)}}
|-
!17
|[[డైమండ్ హార్బర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డైమండ్ హార్బర్]]
|సమిక్ లాహిరి
|-
!18
|[[జాదవ్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జాదవ్‌పూర్]]
|సుజన్ చక్రవర్తి
|-
!19
|[[బారక్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బారక్‌పూర్]]
|[[తారిత్ బరన్ తోప్దార్]]
|-
!20
|[[డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డమ్ దమ్]]
|[[అమితవ నంది]]
|-
!21
|కలకత్తా నార్త్ వెస్ట్
|సుధాంగ్షు ముద్ర
|-
!22
|కలకత్తా నార్త్ ఈస్ట్
|మహమ్మద్ సలీం
|-
!23
|[[కోల్‌కతా దక్షిణ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కలకత్తా సౌత్]]
|[[మమతా బెనర్జీ]]
| {{Full party name with colour|All India Trinamool Congress}}
|-
!24
|[[హౌరా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హౌరా]]
|స్వదేశ్ చక్రవర్తి
|{{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)|rowspan=5}}
|-
!25
|[[ఉలుబెరియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఉలుబెరియా]]
|హన్నన్ మొల్లా
|-
!26
|[[సెరంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|సెరంపూర్]]
|శాంతశ్రీ ఛటర్జీ
|-
!27
|[[హుగ్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|హూగ్లీ]]
|రూపచంద్ పాల్
|-
!28
|[[ఆరంబాగ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|ఆరంబాగ్]]
|అనిల్ బసు
|-
!29
|పాంస్కురా
|గురుదాస్ దాస్‌గుప్తా
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!30
|[[తమ్లుక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తమ్లుక్]]
|లక్ష్మణ్ చంద్ర సేథ్
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=2|CPI(M)}}
|-
!31
|[[కంఠి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|కొంటాయి]]
|ప్రశాంత ప్రధాన్
|-
!32
|[[మేదినీపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మిడ్నాపూర్]]
|ప్రబోధ్ పాండా
| {{Full party name with colour|Communist Party of India}}
|-
!33
|[[ఝర్‌గ్రామ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|జార్గ్రామ్]] (ఎస్.టి)
|రూపచంద్ ముర్ము
|{{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|CPI(M)}}
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |34
| rowspan=&quot;2&quot; |[[పురూలియా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పురులియా]]
|బీర్ సింగ్ మహతో
(30.5.2006న రాజీనామా చేశారు)
|{{Full party name with colour|All India Forward Bloc|rowspan=2}}
|-
|నరహరి మహతో
(19.9.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!35
|[[బంకురా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బంకూరా]]
|[[వాసుదేవ్ ఆచార్య|ఆచారియా బాసుదేబ్]]
| {{Full party name with colour|Communist Party of India (Marxist)|rowspan=10|CPI(M)}}
|-
!36
|[[బిష్ణుపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|విష్ణుపూర్]] (ఎస్.సి)
|సుస్మితా బౌరి
|-
!37
|దుర్గాపూర్ (ఎస్.సి)
|సునీల్ ఖాన్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |38
| rowspan=&quot;2&quot; |[[అస‌న్‌సోల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అసన్‌సోల్]]
|బికాష్ చౌదరి
(1.8.2005న మరణించారు)
|-
|బంసా గోపాల్ చౌదరి
(4.10.2005న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!39
|బుర్ద్వాన్
|నిఖిలానంద సార్
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |40
| rowspan=&quot;2&quot; |కత్వా
|మహబూబ్ జాహెదీ
(8.4.2006న మరణించారు)
|-
|అబు అయేష్ మోండల్
(19.9.2006న ఎన్నికయ్యారు)
|-
!41
|[[బోల్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బోల్పూర్]]
|[[సోమనాథ్ ఛటర్జీ|సోమ్నాథ్ ఛటర్జీ]]
|-
!42
|[[బీర్బం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిర్భుమ్]] (ఎస్.సి)
|రామ్ చంద్ర డోమ్
|}

== అండమాన్ నికోబార్ దీవులు ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|అండమాన్ నికోబార్ దీవులు]]
|మనోరంజన్ భక్త
| {{Full party name with color|Indian National Congress}}
|}

== చండీగఢ్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[చండీగఢ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చండీగఢ్]]
|[[పవన్ కుమార్ బన్సాల్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|}

== దాద్రా నగర్ హవేలీ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#FFCC66|[[భారతీయ నవశక్తి పార్టీ|BNP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[దాద్రా నగర్ హవేలీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దాద్రా నగర్ హవేలీ]] (ఎస్.టి)
|దేల్కర్ మోహన్ భాయ్ సంజీభాయ్
|{{Full party name with colour|Bharatiya Navshakti Party}}
|}

== డామన్ డయ్యూ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[డామన్ డయ్యూ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డామన్ డయ్యూ]]
|పటేల్ దహ్యాభాయ్ వల్లభాయ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|}

== ఢిల్లీ జాతీయ రాజధాని ప్రాంతం ==
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (6) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[Bharatiya Janata Party|BJP]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[న్యూఢిల్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|న్యూ ఢిల్లీ]]
|[[అజెయ్ మాకెన్|అజయ్ మాకెన్]]
| {{Full party name with colour|Indian National Congress}}
|-
!2
|[[దక్షిణ ఢిల్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|దక్షిణ ఢిల్లీ]]
|[[విజయ్‌కుమార్ మల్హోత్రా|విజయ్ మల్హోత్రా]]
|{{Full party name with colour|Bharatiya Janata Party}}
|-
!3
|అవుటర్ ఢిల్లీ
|సజ్జన్ కుమార్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=5}}
|-
!4
|[[ఈస్ట్ ఢిల్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|తూర్పు ఢిల్లీ]]
|సందీప్ దీక్షిత్
|-
!5
|[[చాందినీ చౌక్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|చాందినీ చౌక్]]
|[[కపిల్ సిబల్]]
|-
!6
|ఢిల్లీ సదర్
|జగదీష్ టైట్లర్
|-
!7
|కరోల్ బాగ్ (ఎస్.సి)
|[[కృష్ణ తీరత్]]
|}

== లక్షద్వీప్ ==
'''Keys:'''
{{legend2|#909295|[[Janata Dal (United)|JD(U)]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[లక్షద్వీప్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|లక్షద్వీప్]] (ఎస్.టి)
|పి. పుకున్హికోయ
|{{Full party name with colour|Janata Dal (United)}}
|}

== పుదుచ్చేరి ==
'''Keys:'''
{{legend2|#99FF00|[[Pattali Makkal Katchi|PMK]] (1) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!వ.సంఖ్య
! style=&quot;width:120px&quot; |నియోజక వర్గం
! style=&quot;width:180px&quot; |ఎంపికైన సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot; |పార్టీ అనుబంధం
|-
!1
|[[పుదుచ్చేరి లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|పుదుచ్చేరి]]
|ఎం. రామదాస్
|{{Full party name with colour|Pattali Makkal Katchi}}
|}

=నామినేట్ =
'''Keys:'''
{{legend2|#00FFFF|[[Indian National Congress|INC]] (2) |border=solid 1px #AAAAAA}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
! నం.
! style=&quot;వెడల్పు:120px&quot; | నియోజకవర్గం
! style=&quot;వెడల్పు:180px&quot; | నామినేటెడ్ సభ్యుని పేరు
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:18em&quot;| పార్టీ అనుబంధం
|-
! 1
|rowspan=&quot;2&quot;|ఆంగ్లో-ఇండియన్ కమ్యూనిటీ
| ఇంగ్రిడ్ మెక్లీడ్
| {{Full party name with colour|Indian National Congress|rowspan=2}}
|-
! 2
| ఫాంథోమ్ ఫ్రాన్సిస్
|}
== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[13వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]
* [[15వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

{{లోక్‌సభ సభ్యులు}}
{{భారత పార్లమెంటు}}

[[వర్గం:పదవీకాలం వారీగా లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితాలు]]
[[వర్గం:14వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]</text>
      <sha1>emr0jce0ybyc34vc85c52h9v2j97kzr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>412049</id>
    <revision>
      <id>4601667</id>
      <parentid>4598836</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:27:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601667</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13742" sha1="sz2a4ctqanzjqnru2llhu91vbas3g6e" xml:space="preserve">{{Infobox official post
| post = స్పీకర్
| body = కేరళ శాసనసభ
| termlength = కేరళ శాసనసభ జీవితకాలం (గరిష్టంగా ఐదేళ్లు)
| department = [[కేరళ శాసనసభ]]
| member_of = [[కేరళ శాసనసభ]]
| appointer = కేరళ శాసనసభ సభ్యులు
| image = File:A.N._Shamseer.jpg
| incumbent = [[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
| incumbentsince = 12 సెప్టెంబర్   2022
| deputy = చిట్టయం గోపకుమార్
| insigniacaption = 
| insignia = File:Government of Kerala Logo.png
| insigniasize = 175px
| inaugural = ఆర్. శంకర నారాయణన్
}}

'''కేరళ శాసనసభ స్పీకర్''' కేరళ రాష్ట్ర శాసనసభకు ప్రిసైడింగ్ అధికారి, ఇది కేరళకు ప్రధాన చట్టాన్ని రూపొందించే సంస్థ. అతను [[కేరళ శాసనసభ]] సభ్యులచే ఎన్నుకోబడతాడు. స్పీకర్ ఎప్పుడూ శాసనసభ సభ్యుడిగా ఉంటారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=KERALA LEGISLATIVE ASSEMBLY|url=https://legislativebodiesinindia.nic.in/STATISTICAL/kerala.htm|access-date=2021-09-05|website=legislativebodiesinindia.nic.in}}&lt;/ref&gt;

== స్పీకరు అధికారాలు, విధులు ==
స్పీకర్ల విధులు, స్థానం క్రిందివి.

* విధానసభ స్పీకర్ సభలో వ్యవహారాలను నిర్వహిస్తారు, బిల్లు ద్రవ్య బిల్లు కాదా అని నిర్ణయిస్తారు.
* వారు సభలో క్రమశిక్షణ, అలంకారాన్ని కలిగి ఉంటారు మరియు వారి వికృత ప్రవర్తనకు సభ్యుడిని సస్పెండ్ చేయడం ద్వారా శిక్షించవచ్చు.
* నిబంధనల ప్రకారం అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, నిందారోపణ కాల్ అటెన్షన్ నోటీసు వంటి వివిధ రకాల కదలికలు, తీర్మానాలను తరలించడానికి కూడా వారు అనుమతిస్తారు .
* సమావేశంలో చర్చకు తీసుకోవాల్సిన అజెండాపై స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకుంటారు.
* స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని రాజస్థాన్ గవర్నర్ నిర్ణయిస్తారు. ఇంకా సభలోని సభ్యులు చేసిన అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగించబడతాయి.
* సభకు స్పీకర్ జవాబుదారీ.
* మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు.
* స్పీకర్ కూడా ప్రధాన వ్యతిరేక పార్టీకి అధికారిక ప్రతిపక్షంగా, అసెంబ్లీలో ఆ పార్టీ నాయకుడికి ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా గుర్తింపు ఇస్తారు.

== అర్హత ==
అసెంబ్లీ స్పీకర్ తప్పనిసరిగా:

* భారతదేశ పౌరుడిగా ఉండండి;
* కనీసం 25 సంవత్సరాల వయస్సు ఉండాలి
* కేరళ ప్రభుత్వం క్రింద లాభదాయకమైన ఏ పదవిని కలిగి ఉండకూడదు.

== స్పీకర్ల జాబితా ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!అసెంబ్లీ/ఎన్నికలు
!పేరు&lt;ref name=&quot;Kerala Speaker&quot;&gt;{{cite news |title=Kerala Speaker |url=https://www.niyamasabha.nic.in/index.php/speaker/roleSpeaker/former_speaker |accessdate=11 May 2024 |work= |date=2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240511060747/https://www.niyamasabha.nic.in/index.php/speaker/roleSpeaker/former_speaker |archivedate=11 May 2024}}&lt;/ref&gt;
!నియోజకవర్గం
!నుండి
!వరకు
!పార్టీ
|-
|1వ [[1957 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1957&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|ఆర్. శంకర నారాయణన్ తంపి
|[[చెంగనూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెంగన్నూరు]]
| 1957 ఏప్రిల్ 27
| 1959 జూలై 31
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2వ [[1960 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1960&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|కెఎం సీతీ సాహిబ్
|[[కుట్టిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టిపురం]]
| 1960 ఫిబ్రవరి 22
| 1961 ఏప్రిల్ 17
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|-
|సిహెచ్ మహ్మద్ కోయా
|[[తానూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తానూర్]]
| 1961 జూన్ 9
| 1961 నవంబరు 10
|[[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకుడు|స్వతంత్ర]]
|-
|అలెగ్జాండర్ పరంబితార
|పల్లూరుతి
| 1961 డిసెంబరు 13
| 1964 సెప్టెంబరు 10
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|3వ [[1967 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1967 ఎన్నికలు]] 
|డి.దామోదరన్ పొట్టి
|[[చదయమంగళం శాసనసభ నియోజకవర్గం|చదయమంగళం]]
| 1967 మార్చి 15
| 1970 అక్టోబరు 21
|[[సంయుక్త సోషలిస్ట్ పార్టీ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |4వ [[1970 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1970&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|కె. మొయిదీన్‌కుట్టి హాజీ
|[[తిరూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|తిరూర్]]
| 1970 అక్టోబరు 22
| 1975 మే 8
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|-
|ఎస్. జాన్
|కల్లోప్పర
| 1976 ఫిబ్రవరి 17
| 1977 మార్చి 25
|[[కేరళ కాంగ్రెస్]]
|-
|5వ [[1977 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1977&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|చక్కేరి అహమ్మద్ కుట్టి
|[[కుట్టిపురం శాసనసభ నియోజకవర్గం|కుట్టిపురం]]
| 1977 మార్చి 28
| 1980 ఫిబ్రవరి 14
|[[ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |6వ [[1980 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1980&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|ఎపి కురియన్
|[[అంగమాలి శాసనసభ నియోజకవర్గం|అంగమాలి]]
| 1980 ఫిబ్రవరి 15
| 1981 అక్టోబరు 20
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|-
|ఎస్ జోస్
|[[పరవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పరవూరు]]
| 1982 ఫిబ్రవరి 3
| 1982 జూన్ 23
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |7వ [[1982 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1982&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|వక్కం పురుషోత్తమన్
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]]
| 1982 జూన్ 24
| 1984 డిసెంబరు 28
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|వీఎం సుధీరన్
|[[మనలూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|మనలూరు]]
| 1985 మార్చి 8
| 1987 మార్చి 27
|-
|8వ ([[1987 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1987&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 

|వర్కాల రాధాకృష్ణన్
|[[వర్కాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|వర్కాల]]
| 1987 మార్చి 30
| 1991 జూన్ 28
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |9వ ([[1991 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1991&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|పిపి థంకచన్
|[[పెరుంబవూరు శాసనసభ నియోజకవర్గం|పెరుంబవూరు]]
| 1991 జూలై 1
| 1995 మే 3
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|తేరంబిల్ రామకృష్ణన్
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
| 1995 జూన్ 27
| 1996 మే 28
|-
|10వ [[1996 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|1996&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|ఎం. విజయకుమార్
|త్రివేండ్రం నార్త్
| 1996 మే 30
| 2001 జూన్ 4
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |11వ [[2001 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2001&lt;br&gt;ఎన్నికలు]])
|వక్కం పురుషోత్తమన్
|[[అట్టింగల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|అట్టింగల్]]
| 2001 మే 17
| 2004 సెప్టెంబరు 4
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|తేరంబిల్ రామకృష్ణన్
|[[త్రిస్సూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిస్సూర్]]
| 2004 సెప్టెంబరు 16
| 2006 మే 24
|-
|12వ [[2006 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2006&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|[[కె. రాధాకృష్ణన్]]
|[[చెలక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|చెలక్కర]]
| 2001 జూన్ 6
| 2011 మే 18
|[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |13వ [[2011 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2011&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|జి. కార్తికేయన్
|[[అరువిక్కర శాసనసభ నియోజకవర్గం|అరువిక్కర]]
| 2011 జూన్ 2
| 2015 మార్చి 7
| rowspan=&quot;2&quot; |[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
|-
|ఎన్. శక్తన్
|[[కట్టకాడ శాసనసభ నియోజకవర్గం|కట్టకాడ]]
| 2015 మార్చి 12
| 2016 జూన్ 1
|-
|14వ [[2016 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2016&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|పి. శ్రీరామకృష్ణన్
|[[పొన్నాని శాసనసభ నియోజకవర్గం|పొన్నాని]]
| 2016 జూన్ 3
| 2021 మే 23
| rowspan=&quot;3&quot; |[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |15వ [[2021 కేరళ శాసనసభ ఎన్నికలు|2021&lt;br&gt;ఎన్నికలు]] 
|[[ఎం. బి. రాజేష్]]
|[[త్రిథాల శాసనసభ నియోజకవర్గం|త్రిథాల]]
| 2021 మే 25
| 2022 సెప్టెంబరు 2
|-
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి]]
| 2022 సెప్టెంబరు 12
|''పదవిలో ఉన్నారు''
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{ప్రస్తుత భారతీయ శాసనసభ స్పీకర్లు, అధ్యక్షులు}}

[[వర్గం:భారతదేశ శాసనసభ స్పీకర్ల జాబితాలు]]
[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ స్పీకర్లు]]
[[వర్గం:కేరళకు సంబంధించిన జాబితాలు]]</text>
      <sha1>sz2a4ctqanzjqnru2llhu91vbas3g6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జయంత్ చౌదరి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>413945</id>
    <revision>
      <id>4601702</id>
      <parentid>4430230</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:48:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11582" sha1="dznjurmpf8revbbotmgvso2xe8gsftd" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder|honorific-prefix=|name=చౌదరి జయంత్ సింగ్|image=File:Shri Jayant Singh Chaudhary.jpg|caption=జయంత్ సింగ్|honorific-suffix=|office1=రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌ చైర్మన్|termstart1=2021 మే 25&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/jayant-chaudhary-appointed-new-rld-president/articleshow/82935316.cms|title = Jayant Chaudhary appointed new RLD president|newspaper = The Economic Times}}&lt;/ref&gt;|termend1=|predecessor1=[[అజిత్ సిం‍గ్]]|office2=[[పార్లమెంట్ సభ్యుడు]] [[లోక్ సభ]]|constituency2=[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]|termstart2=2022 జులై 5|termend2=|predecessor2=సుఖ్ రామ్ సింగ్ యాదవ్|successor2=|majority=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1978|12|27}}|birth_place=[[డల్లాస్]], , [[అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు]]|death_date=|death_place=|resting_place=|resting_place_coordinates=|birth_name=|nationality=[[భారతీయుడు]]|party= [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]|otherparty=[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]] (2024–ప్రస్తుతం)|spouse={{Marriage|చారుసింగ్|2003}}|children=2 కూతుళ్లు|residence=|alma_mater=|occupation=రాజకీయ నాయకుడు|profession=|cabinet=|portfolio=|signature=|signature_alt=|website=|footnotes=[http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=4273&amp;lastls=15 Biographical Note on Lok Sabha]|awards=|source=https://www.india.gov.in/my-government/indian-parliament/shri-jayant-chaudhary}}
'''చౌదరి జయంత్ సింగ్''' (1978 డిసెంబరు 27), '''జయంత్ చౌదరి''' &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Detailed Profile - Shri Jayant Singh Chaudhary - Members of Parliament (Lok Sabha) - Who's Who - Government: National Portal of India|url=http://india.gov.in/govt/loksabhampbiodata.php?mpcode=4273|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521110853/http://india.gov.in/govt/loksabhampbiodata.php?mpcode=4273|archive-date=21 May 2012|access-date=23 August 2011|website=india.gov.in}}&lt;/ref&gt;గా ప్రసిద్ధి చెందిన భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు. ఇతను [[ఉత్తర ప్రదేశ్]] రాష్ట్రం నుండి [[రాజ్యసభ|రాజ్యసభకు]] 2022 నుండి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాడు. గతంలో జయంత్ చౌదరి మధుర నుండి [[15వ లోక్‌సభ|లోక్‌సభ]] సభ్యునిగా పనిచేశాడు. జయంత్ చౌదరి [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]&lt;nowiki/&gt;పార్టీ జాతీయ చైర్మన్.

2024 మార్చి 1న, జయంత్ చౌదరి [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]] అధికారికంగా [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్]] (NDA)లో చేరింది.&lt;ref name=&quot;NDTV-JC&quot;&gt;{{Cite web|date=2 March 2024|title=Jayant Chaudhary's Rashtriya Lok Dal Formally Joins BJP-Led NDA Alliance|url=https://www.ndtv.com/india-news/jayant-chaudharys-rashtriya-lok-dal-formally-joins-bjp-led-nda-alliance-5164381|access-date=19 March 2024|website=ndtv.com}}&lt;/ref&gt;

== బాల్యం, విద్యాభ్యాసం  ==

జయంత్ చౌదరి అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల్లోని [[టెక్సస్|టెక్సాస్‌లోని]] [[డల్లాస్|డల్లాస్‌లో తెవాటియా]] హిందూ జాట్ కుటుంబంలో [[అజిత్ సిం‍గ్|చౌదరి అజిత్ సింగ్]] రాధికా సింగ్‌ దంపతులకు జన్మించాడు. జయంత్ చౌదరి నిజానికి భారతదేశం లోని పశ్చిమ [[ఉత్తర ప్రదేశ్|ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని]] [[బులంద్‌షహర్|బులంద్‌షహర్‌లోని]] భటోనాకు చెందినవాడు. జయంత్ చౌదరి [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత మాజీ ప్రధాని]] [[చరణ్ సింగ్|చౌదరి చరణ్ సింగ్]] మనవడు.&lt;ref name=&quot;JayantBS&quot;&gt;{{Cite web|title=Who is Jayant Chaudhary|url=https://www.business-standard.com/about/who-is-jayant-chaudhary|access-date=17 July 2022|website=[[Business Standard]]}}&lt;/ref&gt;

జయంత్ చౌదరి [[ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయం|ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయంలోని]] [[శ్రీ వెంకటేశ్వర కళాశాల (న్యూఢిల్లీ)|శ్రీ వెంకటేశ్వర కళాశాల]] నుండి పట్టభద్రుడయ్యాడు. 2002లో లండన్ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్ అండ్ పొలిటికల్ సైన్స్ నుండి అకౌంటింగ్ ఫైనాన్స్‌లో మాస్టర్స్ డిగ్రీని అందుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;JayantBS&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Detailed Profile - Shri Jayant Singh Chaudhary - Members of Parliament (Lok Sabha) - Who's Who - Government: National Portal of India|url=http://india.gov.in/govt/loksabhampbiodata.php?mpcode=4273|access-date=23 August 2011|website=india.gov.in}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Ashish Tripathi|date=20 April 2014|title='Dhritrashtra Syndrome' dominates phase III in UP|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Dhritrashtra-Syndrome-dominates-phase-III-in-UP/articleshow/33974831.cms|website=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;

== రాజకీయ జీవితం ==

జయంత్ చౌదరి 2009లో ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని [[మథుర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|మథుర]] నుండి మొదటిసారి ఎంపీగా గెలిచి పార్లమెంటుకు ఎన్నికయ్యాడు. పార్లమెంటుకు ఎన్నిక కావడం ద్వారా జయంత్ చౌదరి తన రాజకీయ జీవితాన్ని ప్రారంభించాడు. జయంత్ చౌదరి భూసేకరణ సమస్యపై ఉద్యమించాడు.[[లోక్‌సభ|లోక్‌సభలో]] భూసేకరణపై ప్రైవేట్ మెంబరు బిల్లును ప్రవేశపెట్టాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.tehelka.com/story_main50.asp?filename=Ws120811Land_acquisition.asp|title=Learning lessons from the neighborhood|work=Tehelka|access-date=26 October 2011|archive-date=12 సెప్టెంబరు 2012|archive-url=https://archive.today/20120912105933/http://www.tehelka.com/story_main50.asp?filename=Ws120811Land_acquisition.asp|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; జయంత్ సింగ్ చౌదరి వాణిజ్యంపై స్టాండింగ్ కమిటీ, ఫైనాన్స్‌పై కన్సల్టేటివ్ కమిటీ, ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్ (ICAR) ప్రభుత్వ హామీల కమిటీలలో సభ్యుడుగా పనిచేశాడు. 2022 జూలైలో జయంత్ చౌదరి [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]] అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి గెలిచి [[రాజ్యసభ]]కు ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-05-27|title=Rajya Sabha elections: Jayant Chaudhary named joint candidate of SP, RLD|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/rajya-sabha-elections-jayant-chaudhary-named-candidate-of-rld-101653590494470.html|access-date=2023-07-13|website=Hindustan Times|language=en}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==

జయంత్ చౌదరి ఫ్యాషన్ డిజైనర్ చారు సింగ్‌ను వివాహం చేసుకున్నాడు. ఈ దంపతులకు ఇద్దరు పిల్లలు సంతానం. జయంత్ చౌదరి [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత మాజీ ప్రధాని]] [[చరణ్ సింగ్|చౌదరి చరణ్ సింగ్]] మనవడు. మాజీ కేంద్ర మంత్రి [[అజిత్ సిం‍గ్|చౌదరి అజిత్ సింగ్]] కుమారుడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=5 May 2009|title=In Mathura, son keeps out Ajit Singh, invokes his grandfather - Indian Express|url=http://www.indianexpress.com/news/in-mathura-son-keeps-out-ajit-singh-invokes-his-grandfather/454656/|access-date=23 August 2011|website=indianexpress.com}}&lt;/ref&gt;

జయంత్ చౌదరి తాత, చరణ్ సింగ్, [[భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమం|భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో]] పాల్గొన్నారు. చరణ్ సింగ్ 1930ల నుండి [[ఆర్యసమాజ్|ఆర్యసమాజ్‌లో]] క్రియాశీల సభ్యుడు.&lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; id=&quot;CITEREFMcLeod2015&quot;&gt;McLeod, John (2015). [https://books.google.com/books?id=FwjJEAAAQBAJ&amp;pg=PT255 ''The History of India''] (2nd&amp;nbsp;ed.). [[Greenwood Publishing Group|Greenwood]]. p.&amp;nbsp;221. [[ISBN (identifier)|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-1-61069-765-1|&lt;bdi&gt;978-1-61069-765-1&lt;/bdi&gt;]]. &lt;q&gt;Singh, Chaudhuri Charan (1902–1987). Politician. Born into a former royal family of the Jat caste; practiced law; joined Mahatma Gandhi's Salt Satyagraha 1930, the Individual Satyagraha against World War II 1940, and the Quit India movement 1942; a member of the Indian National Congress 1930–1967, the Bharatiya Kranti Dal 1967–1974, the Lok Dal 1974–1977, the Janata Party 1977–1979, and the Lok Dal again 1979–1987; chief minister of Uttar Pradesh 1967–1968 and 1970; deputy prime minister of India 1977–1979; prime minister of India 1979–1980.&lt;/q&gt;&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

[[వర్గం:1978 జననాలు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన రాజ్యసభ సభ్యులు]]</text>
      <sha1>dznjurmpf8revbbotmgvso2xe8gsftd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>414011</id>
    <revision>
      <id>4601627</id>
      <parentid>4226816</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4226816</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7209" sha1="hoxdtr7bm1utifpolx6xmcjwpw91pox" xml:space="preserve">{{Infobox Indian constituency
| name = బెలగావి సిటీ
| type= SLA
| state =	[[కర్ణాటక]]  
| established =	1962
| abolished  = 2008
| electors = 
| mla =	 
| party =	 
| constituency_no =
| latest_election_year   =	 
| district = బెలగావి
| loksabha_cons =   	[[బెల్గాం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం]]
| reservation  =  జనరల్  
}}  
'''బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రంలోని పూర్వ నియోజకవర్గాలలో ఒకటి. ఈ నియోజకవర్గం 2008లో నియోజకవర్గాల పునర్విభజనలో భాగంగా రద్దయింది.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf|title=DELIMITATION OF PARLIAMENTARY AND ASSEMBLY CONSTITUENCIES ORDER, 2008|work=Election commission of India|access-date=9 October 2017}}&lt;/ref&gt; 

== ఎన్నికైన సభ్యులు ==

=== బొంబాయి రాష్ట్రం ===

==== బెల్గాం అర్బన్ గా  ====

* 1952 : దల్వీ భుజంగ్ కేశవ్ ( స్వతంత్ర )

=== మైసూర్ రాష్ట్రం  ===

==== బెల్గాం సిటీ ====

* 1957 : బాలకృష్ణ సుంతంకర్ ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])

* 1962 : బాలకృష్ణ సుంతంకర్ ( MES ) 

==== బెల్గాం I ====

* [[1967 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1967]] : బల్వంత్ భీమారావు సయనక్ ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])
* [[1972 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1972]] : స్వ. బి. అన్నప్ప ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])

=== కర్ణాటక రాష్ట్రం ===

* [[1978 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1978]]: బల్వంత్ భీమారావు సయనక్ ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1978, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1978|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082214/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1978|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-31|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* [[1983 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1983]]: రాజాభౌ మానే ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1983, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1983|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082208/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1983|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-31|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* [[1985 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1985]]: రాజాభౌ మానే ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1985, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1985|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082208/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1985|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-31|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* [[1989 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1989]]: బాపూసాహెబ్ రావ్సాహెబ్ మహాగావ్కర్ ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1989, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1989|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082207/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1989|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-31|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* 1992: అర్జునరావు లక్ష్మణరావు హిసోబ్కర్ ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])
* [[1994 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1994]] : నారాయణ్ తరాలే ([[స్వతంత్ర రాజకీయ నాయకులు|స్వతంత్ర]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1994, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1994|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082207/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1994|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-31|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* [[1999 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1999]]: రమేష్ కుడచి ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Assembly Election Results in 1999, Karnataka|url=https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1999|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230103082207/https://elections.traceall.in/Karnataka-vidhan-sabha-assembly-election-results/1999|archive-date=2023-01-03|access-date=2023-01-16|website=traceall.in}}&lt;/ref&gt;
* [[2004 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2004]]: రమేష్ కుడచి ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]])&lt;ref name=&quot;election2004&quot;&gt;{{cite web|title=Karnataka Legislative Assembly Election, 2004|url=https://eci.gov.in/files/file/3782-karnataka-2004/|website=eci.gov.in|publisher=[[Election Commission of India]]|accessdate=7 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* 2009 నుండి : సీటు లేదు: ''[[బెల్గాం దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం దక్షిణ్]] &amp; [[బెల్గాం ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం|బెల్గాం ఉత్తర్]] చూడండి''

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}
{{కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు}}

[[వర్గం:కర్ణాటక మాజీ శాసనసభ నియోజకవర్గాలు]]</text>
      <sha1>hoxdtr7bm1utifpolx6xmcjwpw91pox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>చర్చ:బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>1</ns>
    <id>414012</id>
    <revision>
      <id>4601629</id>
      <parentid>4226817</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[చర్చ:బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[చర్చ:బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4226817</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" sha1="mh0q96h5asd2j1dnds1yhpzf9f2ulvt" xml:space="preserve">{{వికీప్రాజెక్టు ఎన్నికలు 2024 లో భాగం}}</text>
      <sha1>mh0q96h5asd2j1dnds1yhpzf9f2ulvt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>414334</id>
    <revision>
      <id>4601631</id>
      <parentid>4447932</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T19:20:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Typo</comment>
      <origin>4601631</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10359" sha1="6awf8dl141k0gr2ipj77bgjzwf4r58u" xml:space="preserve">{{Infobox Indian political party
| name              = Maharashtra Ekikaran Samiti
| logo              = 
| symbol            = 
| ideology          = 
*కర్ణాటకలోని 862 గ్రామాలను మహారాష్ట్రలో విలీనం చేయడం
*హిందుత్వ
*మరాఠీ మాట్లాడే ప్రజలపై హింస
| headquarters      =  [[బెల్గాం]]
| founder           =వసంతరావు పాటిల్ 
| foundation        = '''1946
| president         =దీపక్ దలవి
| abbreviation      =MES 
| leader            =మనోహర్ కల్లప్ప కినేకర్
| eci               =గుర్తింపు లేని పార్టీ
| flag              =Flag of the Maratha Empire.svg 
| colours           ='''నారింజ రంగు 
|state_seats={{Composition bar|07|58|hex={{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}&lt;small&gt;(బెల్గాం మహానగర పాలికే)|state_seats_name=[[Belgaum Mahanagara Palike]]|state2_seats={{Composition bar|0|224|hex={{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti }}}} &lt;small&gt;([[కర్ణాటక శాసనసభ]])
{{Composition bar|0|75|hex={{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti }}}} &lt;small&gt;([[Karnataka Legislative Council]])|state2_seats_name=[[కర్ణాటక శాసనసభ]] and [[కర్ణాటక శాసనమండలి]]|loksabha_seats={{Composition bar|0|543|hex={{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}|rajyasabha_seats={{Composition bar|0|245|hex={{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}|colorcode=Orange|website=https://mesamithi.in
|alliance=*[[బాలాసాహెబంచి శివసేన]]
*నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ (అజిత్ పవార్ వర్గం)
*[[శివసేన (యుబిటి)]]
*మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ సేన|secretary=మాలోజీ అస్తేకర్}}

'''మహారాష్ట్ర ఏకీకరణ సమితి''' (మహారాష్ట్రతో ఏకీకరణ కోసం కమిటీ) ( abbr. MES ) అనేది భారతదేశంలోని కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని బెల్గాం నగరంలో ఉన్న ఒక భాషాపరమైన సామాజిక-రాజకీయ కమిటీ.&lt;ref&gt;{{Cite web|last1=Ghadyalpatil|first1=Abhiram|last2=Poovanna|first2=Sharan|date=2018-05-10|title=In Marathi-speaking areas of Karnataka, bid for merger with Maharashtra gets election push|url=https://www.livemint.com/Politics/bTV84VPra3vNCRMhRDWxkM/In-Marathispeaking-areas-of-Karnataka-bid-for-merger-with.html|access-date=2020-03-13|website=[[Livemint]]|language=en}}&lt;/ref&gt; ఇది కర్ణాటకలోని బెళగావి జిల్లాను మహారాష్ట్రలో కలపాలని డిమాండ్ చేసే పార్టీగా పనిచేస్తుంది.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|last=Mahaprashastra|first=Ajoy Ashirwad|date=2 May 2018|title=Despite Setbacks, Maharashtra Ekikaran Samiti Charges Ahead in Karnataka's Belagavi|url=https://thewire.in/politics/despite-setbacks-maharashtra-ekikaran-samiti-charges-ahead-in-karnatakas-belagavi|access-date=2020-03-14|website=The Wire}}&lt;/ref&gt; 22 సంవత్సరాల పాటు మహారాష్ట్ర ఏకికరణ్ సమితి అధ్యక్షుడు దివంగత శ్రీ వసంతరావు పరాశ్రమ్ పాటిల్. ఆయన కర్ణాటక అసెంబ్లీ నియోజకవర్గం ఖానాపూర్ నుండి రెండుసార్లు ఎన్నికయ్యాడు. ఆయనకు బెళగావి బలమైన నాయకుడిగా ఉన్నాడు.

== ఎన్నికల పనితీరు  ==
'''కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు'''
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!సీట్లు గెలుచుకున్నారు
!సీట్ల మార్పు
|-
|[[1957 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1957]]
|{{Composition bar|1|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 1
|-
|[[1962 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1962]]
|{{Composition bar|6|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 5
|-
|[[1967 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1967]]
|{{Composition bar|2|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 4
|-
|[[1972 మైసూర్ రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు|1972]]
|{{Composition bar|3|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 1
|-
|[[1978 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1978]]
|{{Composition bar|5|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 2
|-
|[[1983 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1983]]
|{{Composition bar|3|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 2
|-
|[[1985 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1985]]
|{{Composition bar|3|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 0
|-
|[[1989 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1989]]
|{{Composition bar|2|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 1
|-
|[[1994 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1994]]
|{{Composition bar|2|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 0
|-
|[[1999 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|1999]]
|{{Composition bar|0|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 2
|-
|[[2004 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2004]]
|{{Composition bar|1|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 1
|-
|[[2008 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2008]]
|{{Composition bar|0|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 1
|-
|[[2013 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2013]]
|{{Composition bar|2|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{increase}} 2
|-
|[[2018 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2018]]
|{{Composition bar|0|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 2
|-
|[[2023 కర్ణాటక శాసనసభ ఎన్నికలు|2023]]
|{{Composition bar|0|234|{{party color|Maharashtra Ekikaran Samiti}}}}
|{{decrease}} 0
|}

== ఎన్నికల చరిత్ర ==
కమిటీ కర్ణాటక శాసనసభ అభ్యర్థులకు స్థిరంగా మద్దతునిస్తోంది ; ప్రధానంగా బెలగావి జిల్లాలోని నియోజకవర్గాల నుండి. కమిటీ సభ్యులు బెళగావి సిటీ కార్పొరేషన్‌కు కూడా ఎన్నికలలో పోటీ చేశారు, అక్కడ అది ఎప్పటికప్పుడు ఆధిపత్య స్థానాన్ని కలిగి ఉంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=|title=MES leader Sambhajirao passes away|url=https://www.newindianexpress.com/states/karnataka/2019/may/18/mes-leader-sambhajirao-passes-away-1978410.html|access-date=2020-03-14|website=[[The New Indian Express]]}}&lt;/ref&gt;  ఇది 1962 మైసూర్ శాసనసభ ఎన్నికలలో నమోదిత పార్టీ.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=|title=Karnataka 1962|url=https://eci.gov.in/files/file/3773-karnataka-1962/|access-date=|website=[[Election Commission of India]]}}&lt;/ref&gt;

* 1962 కర్ణాటక అసెంబ్లీ : MES 6 సీట్లు గెలుచుకుంది. కార్వార్, ఖానాపూర్, నిప్పాణిలో ఎంఈఎస్ విజయం సాధించింది. మరియు బెళగావి నుండి ఎన్నికైన 3 అభ్యర్థులు MES నుండి ఉన్నారు. 1) బాలకృష్ణ సుంతంకర్, 2) విఠల్ పాటిల్, మరియు 3) నాగేంద్ర సమాజి.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Karnataka Election Results 1962, Karnataka Assembly Elections Results 1962|url=https://www.elections.in/karnataka/assembly-constituencies/1962-election-results.html|website=www.elections.in}}&lt;/ref&gt;
* బెళగావి విధానసభ స్థానం : MES 1957, 1962, 1967, 1972 (?), 1978, 1983, 1985, 1989, 1994లలో గెలిచింది.
* ఉచగావ్ విధానసభ స్థానం : MES 1972, 1978, 1983, 1985, 1989, 1994, 2004లలో గెలిచింది. 2008 తర్వాత ఆ స్థానం నిలిచిపోయింది.
* బాగేవాడి విధానసభ నియోజకవర్గం : MES 1978, 1983లో గెలిచింది. కానీ 1985 మరియు 1994లో ఓడిపోయింది.
* ఖానాపూర్‌ విధానసభ స్థానం: 1962, 1967, 1972, 1978, 2013లో ఎంఈఎస్‌ విజయం సాధించింది.
* నిప్పాణి విధానసభ స్థానం : 1962, 1978లో ఎంఈఎస్‌ విజయం సాధించింది.
* బెళగావి 2021 ఉప ఎన్నికలో మహారాష్ట్ర ఏకికరణ్ సమితి మరియు శివసేన మద్దతుతో శుభన్ విక్రాంత్ షెల్కే 1.24 లక్షల ఓట్లను సాధించి మూడవ స్థానంలో నిలిచారు.

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}</text>
      <sha1>6awf8dl141k0gr2ipj77bgjzwf4r58u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:యర్రా రామారావు/common.js</title>
    <ns>2</ns>
    <id>419075</id>
    <revision>
      <id>4601493</id>
      <parentid>4599129</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:44:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601493</origin>
      <model>javascript</model>
      <format>text/javascript</format>
      <text bytes="2808" sha1="7q8569qqgdsg5iwvwb7cvlbmh4566o3" xml:space="preserve">mw.loader.load( &quot;https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Robertsky/Reflinks.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript&quot; );
importScript( 'https://en.wikipedia.org/wiki/User:Anomie/linkclassifier.js' ); // Backlink: [[User:Anomie/linkclassifier.js]]
mw.loader.load( 'https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Evad37/duplinks-alt.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript' ); // Backlink: [[User:Evad37/duplinks-alt.js]]
mw.loader.load( 'https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Benutzer:TMg/autoFormatter.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript' );
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:AutoEd/complete.js');
/*mw.loader.load( &quot;https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:PerfektesChaos/js/lintHint/r.js&amp;action=raw&amp;bcache=1&amp;maxage=86400&amp;ctype=text/javascript&quot; );*/
mw.loader.getScript( 'https://en.wikipedia.org/w/load.php?modules=ext.gadget.libSettings' ).then( function() {
mw.loader.load( 'https://en.wikipedia.org/w/load.php?modules=ext.gadget.Shortdesc-helper' );
/* On-wiki User Script (Veeven's) */
importScript('User:Veeven/twinkle.js');	
});
mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-StructuredCategories.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript');
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:TheJJJunk/ARA.js'); // [[User:TheJJJunk/Automatic Referencing Assistant]]
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:Ohconfucius/script/Sources.js'); // [[User:Ohconfucius/script/Sources.js]]
/* Counts all your edits and saves them to a page ( http://en.wikipedia.org/wiki/User:Kanegasi/editcounter ) */
if (mw.config.get('wgTitle') === mw.config.get('wgUserName') &amp;&amp; mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 2) {
/* begin options */

/* end options */
    mw.loader.load('https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Kanegasi/editcounter.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript');
}
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:TheJJJunk/ARA.js'); // [[User:TheJJJunk/Automatic Referencing Assistant]]
mw.loader.load( &quot;https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Evad37/ToDoLister.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript&quot; ); // Backlink: [[User:Evad37/ToDoLister.js]]
mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-libExtraUtil.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript');
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:Alex 21/script-functions.js');
setTimeout(function() {
	importScript('User:Alex 21/{SCRIPT}.js');
},1000);
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:Alex 21/script-redlinks.js');
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:Uglemat/RefMan.js');
importScript('https://en.wikipedia.org/wiki/User:The Evil IP address/hdedit.js');
mw.loader.load('//te.wikipedia.org/w/index.php?title=వాడుకరి:యర్రా రామారావు/TemplateParamFix.js&amp;action=raw&amp;ctype=text/javascript');</text>
      <sha1>7q8569qqgdsg5iwvwb7cvlbmh4566o3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సురేష్ కల్మాడీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>421424</id>
    <revision>
      <id>4601577</id>
      <parentid>4309422</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:50:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:hi:Special:Redirect/revision/6282263|सुरेश कलमाड़ी]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601577</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14447" sha1="kxm0ohe24y9n6kmjg0cvoovmdafq8dz" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|honorific-prefix=|name=सुरेश कलमाड़ी&lt;br&gt;Suresh Kalmadi|honorific-suffix=|image=Suresh Kalmadi 2009.jpg|alt=|parliament=Indian|majority=25,747&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|title=It's &quot;Jai Ho&quot; in Pune for Kalmadi|work=Sakaal Times|accessdate=8 नवंबर 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090521110719/http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|archive-date=21 मई 2009|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|predecessor=[[Pradeep Rawat]]|successor=Incumbent|termstart=2004|termend=|birth_date={{Birth date and age|1944|5|1}}|birth_place=[[Pune]], [[भारत]]|death_date=|death_place=|nationality=[[भारत]]n|spouse=|party=[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]]|relations=|children=|residence=|alma_mater=[[Fergusson College]], [[Pune]]|occupation=|profession=|religion=|signature=|signature_alt=|website=[http://www.sureshkalmadi.org/ www.sureshkalmadi.org]|footnotes=}}'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా. &lt;ref name=&quot;ls_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Biography of Suresh Kalmadi in the Lok Sabha website|url=http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080625071346/http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|archive-date=25 जून 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం, వైమానిక దళ సేవలు ==
సురేష్ కల్మాడి నైరుతి భారతదేశంలోని [[మహారాష్ట్ర]] రాష్ట్రంలోని [[పూణే|పూణేలోని]] సెయింట్ విన్సెంట్ ఉన్నత పాఠశాలలో, తరువాత పూణేలోని ఫెర్గూసన్ కళాశాలలో చదువుకున్నాడు. 1960లో, అతను పూణేలోని నేషనల్ డిఫెన్స్ అకాడమీలో చేరాడు. 1964లో [[జోధ్‌పూర్]], [[ప్రయాగ్‌రాజ్|అలహాబాద్‌లోని]] ఎయిర్ ఫోర్స్ ఫ్లయింగ్ కాలేజీలలో చేరాడు. ఆయన 1964-1972 మధ్య [[భారత వైమానిక దళం|భారత వైమానిక దళంలో]] పనిచేశారు.

== రాజకీయ జీవితం ==
ఆయన 1978-1980 మధ్య మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ యువజన కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1982 నుండి 1995 వరకు మూడు పర్యాయాలు,  1998 లో మళ్ళీ [[రాజ్యసభ]] సభ్యుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1996లో 11వ లోక్‌సభకు,  2004లో 14వ లోక్‌సభకు కూడా ఎన్నికయ్యారు. ప్రస్తుతం ఆయన పూణే నుండి అధికార ఎంపీగా ఉన్నారు. [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రిగా]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి.]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|నరసింహారావు]] హయాంలో సురేష్ కల్మాడి 1995 నుండి 1996 వరకు రైల్వే శాఖ సహాయ మంత్రిగా పనిచేశారు. &lt;ref name=&quot;sk_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Official website of Suresh Kalmadi|url=http://www.skalmadi.org|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080724091056/http://www.skalmadi.org/|archive-date=24 जुलाई 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

ఆయన భారత ఒలింపిక్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షునిగా  2010 అక్టోబర్ 3 నుండి 14 వరకు ఢిల్లీలో జరిగిన  కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వాహక కమిటీ ఛైర్మన్‌గా ఉన్నారు. 2008 అక్టోబర్ 11న పూణేలో, కల్మాడి నాల్గవసారి భారత ఒలింపిక్ సంఘం అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. &lt;ref name=&quot;re-elect&quot;&gt;{{Cite news|url=http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|title=Indian Olympic Association Re-elects Suresh Kalmadi As President|last=Vaid|first=Amit|date=11 अक्टूबर 2008|work=ABC Live|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015151539/http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|archive-date=15 अक्तूबर 2008|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt;

== వివాదం ==
2008 వేసవి ఒలింపిక్స్‌లో ముగ్గురు భారతీయ పతక విజేతలను సత్కరించడానికి ఏర్పాటు చేసిన సన్మాన కార్యక్రమంలో, [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] హమీద్ అన్సారీ పక్కన కుర్చీ ఇవ్వకపోవడంతో కల్మాడి వాకౌట్ చేసినట్లు తెలుస్తోంది. &lt;ref name=&quot;rediff_1&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|title=This is not on, Mr Suresh Kalmadi|last=Vijapurkar|first=Mahesh|date=5 सितंबर 2008|work=[[रीडिफ.कॉम]]|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101103144956/http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|archive-date=3 नवंबर 2010|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt; జనవరి 2010లో, భారత మాజీ హాకీ కెప్టెన్ పర్గత్ సింగ్ కల్మాడిని స్పోర్ట్స్ మాఫియా అని ఆరోపించాడు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Staff writer|title=fullstory|url=http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100127202349/http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|archive-date=27 जनवरी 2010|access-date=15 नवंबर 2010|publisher=Press trust of India}}&lt;/ref&gt;

2010 కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వహణ ప్రజా,  చట్టపరమైన విచారణల పరిశీలనలోకి వచ్చింది, చీఫ్ విజిలెన్స్ కమిషన్ (భారతదేశంలోని అత్యున్నత అవినీతి నిరోధక సంస్థ) క్రీడల నిర్వహణలోని కొన్ని అంశాలపై CBI దర్యాప్తును కోరింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Thakur, Pradeep|title=14 Commonwealth Games projects under CBI, CVC scanner|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100801040344/http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|archive-date=1 अगस्त 2010|access-date=अगस्त 03, 2010|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt; దీనికోసం ప్రతిపక్షం సురేష్ కల్మాడి రాజీనామా చేయాలని డిమాండ్ చేసింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 अगस्त 2010|title=BJP demands Suresh Kalmadi's resignation - India - DNA|url=http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100815211918/http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|archive-date=15 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Dnaindia.com}}&lt;/ref&gt; జేపీ గ్రూప్ క్రీడలలో ఖర్చులను పెంచి అక్రమంగా నిధులు సేకరించడంలో పాల్గొన్నట్లు ఆరోపణలు ఉన్నాయి, వీటిలో గ్రేటర్ నోయిడాలోని F1 సర్క్యూట్ ప్రాజెక్టుకు తన కుమారుడు సుమీర్ కల్మాడి ఆర్థిక సహాయం ద్వారా నిధులు సమకూర్చారని కూడా ఆరోపణలు ఉన్నాయి. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=22 अगस्त 2009|title=For Kalmadi, F1 is Family 1st|url=http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101016001031/http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516|archive-date=16 अक्तूबर 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Indianexpress.com}}&lt;/ref&gt; అయితే, కల్మాడీ అవినీతి ఆరోపణలను తిరస్కరిస్తూనే ఉన్నారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Principal Correspondent|date=31 जुलाई 2010|title=Sport / Other Sports : CWG: OC denies corruption charges|url=http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100805232111/http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|archive-date=5 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=द हिन्दू}}&lt;/ref&gt;

'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా

'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా

'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా

'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా

'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1944 జననాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ రాజకీయ నాయకులు]]</text>
      <sha1>kxm0ohe24y9n6kmjg0cvoovmdafq8dz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601578</id>
      <parentid>4601577</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <origin>4601578</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11127" sha1="qzfm6s37092668pdwx5dkfh0y5j0ish" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|honorific-prefix=|name=सुरेश कलमाड़ी&lt;br&gt;Suresh Kalmadi|honorific-suffix=|image=Suresh Kalmadi 2009.jpg|alt=|parliament=Indian|majority=25,747&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|title=It's &quot;Jai Ho&quot; in Pune for Kalmadi|work=Sakaal Times|accessdate=8 नवंबर 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090521110719/http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|archive-date=21 मई 2009|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|predecessor=[[Pradeep Rawat]]|successor=Incumbent|termstart=2004|termend=|birth_date={{Birth date and age|1944|5|1}}|birth_place=[[Pune]], [[भारत]]|death_date=|death_place=|nationality=[[भारत]]n|spouse=|party=[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]]|relations=|children=|residence=|alma_mater=[[Fergusson College]], [[Pune]]|occupation=|profession=|religion=|signature=|signature_alt=|website=[http://www.sureshkalmadi.org/ www.sureshkalmadi.org]|footnotes=}}'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా. &lt;ref name=&quot;ls_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Biography of Suresh Kalmadi in the Lok Sabha website|url=http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080625071346/http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|archive-date=25 जून 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం, వైమానిక దళ సేవలు ==
సురేష్ కల్మాడి నైరుతి భారతదేశంలోని [[మహారాష్ట్ర]] రాష్ట్రంలోని [[పూణే|పూణేలోని]] సెయింట్ విన్సెంట్ ఉన్నత పాఠశాలలో, తరువాత పూణేలోని ఫెర్గూసన్ కళాశాలలో చదువుకున్నాడు. 1960లో, అతను పూణేలోని నేషనల్ డిఫెన్స్ అకాడమీలో చేరాడు. 1964లో [[జోధ్‌పూర్]], [[ప్రయాగ్‌రాజ్|అలహాబాద్‌లోని]] ఎయిర్ ఫోర్స్ ఫ్లయింగ్ కాలేజీలలో చేరాడు. ఆయన 1964-1972 మధ్య [[భారత వైమానిక దళం|భారత వైమానిక దళంలో]] పనిచేశారు.

== రాజకీయ జీవితం ==
ఆయన 1978-1980 మధ్య మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ యువజన కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1982 నుండి 1995 వరకు మూడు పర్యాయాలు,  1998 లో మళ్ళీ [[రాజ్యసభ]] సభ్యుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1996లో 11వ లోక్‌సభకు,  2004లో 14వ లోక్‌సభకు కూడా ఎన్నికయ్యారు. ప్రస్తుతం ఆయన పూణే నుండి అధికార ఎంపీగా ఉన్నారు. [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రిగా]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి.]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|నరసింహారావు]] హయాంలో సురేష్ కల్మాడి 1995 నుండి 1996 వరకు రైల్వే శాఖ సహాయ మంత్రిగా పనిచేశారు. &lt;ref name=&quot;sk_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Official website of Suresh Kalmadi|url=http://www.skalmadi.org|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080724091056/http://www.skalmadi.org/|archive-date=24 जुलाई 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

ఆయన భారత ఒలింపిక్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షునిగా  2010 అక్టోబర్ 3 నుండి 14 వరకు ఢిల్లీలో జరిగిన  కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వాహక కమిటీ ఛైర్మన్‌గా ఉన్నారు. 2008 అక్టోబర్ 11న పూణేలో, కల్మాడి నాల్గవసారి భారత ఒలింపిక్ సంఘం అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. &lt;ref name=&quot;re-elect&quot;&gt;{{Cite news|url=http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|title=Indian Olympic Association Re-elects Suresh Kalmadi As President|last=Vaid|first=Amit|date=11 अक्टूबर 2008|work=ABC Live|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015151539/http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|archive-date=15 अक्तूबर 2008|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt;

== వివాదం ==
2008 వేసవి ఒలింపిక్స్‌లో ముగ్గురు భారతీయ పతక విజేతలను సత్కరించడానికి ఏర్పాటు చేసిన సన్మాన కార్యక్రమంలో, [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] హమీద్ అన్సారీ పక్కన కుర్చీ ఇవ్వకపోవడంతో కల్మాడి వాకౌట్ చేసినట్లు తెలుస్తోంది. &lt;ref name=&quot;rediff_1&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|title=This is not on, Mr Suresh Kalmadi|last=Vijapurkar|first=Mahesh|date=5 सितंबर 2008|work=[[रीडिफ.कॉम]]|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101103144956/http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|archive-date=3 नवंबर 2010|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt; జనవరి 2010లో, భారత మాజీ హాకీ కెప్టెన్ పర్గత్ సింగ్ కల్మాడిని స్పోర్ట్స్ మాఫియా అని ఆరోపించాడు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Staff writer|title=fullstory|url=http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100127202349/http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|archive-date=27 जनवरी 2010|access-date=15 नवंबर 2010|publisher=Press trust of India}}&lt;/ref&gt;

2010 కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వహణ ప్రజా,  చట్టపరమైన విచారణల పరిశీలనలోకి వచ్చింది, చీఫ్ విజిలెన్స్ కమిషన్ (భారతదేశంలోని అత్యున్నత అవినీతి నిరోధక సంస్థ) క్రీడల నిర్వహణలోని కొన్ని అంశాలపై CBI దర్యాప్తును కోరింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Thakur, Pradeep|title=14 Commonwealth Games projects under CBI, CVC scanner|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100801040344/http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|archive-date=1 अगस्त 2010|access-date=अगस्त 03, 2010|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt; దీనికోసం ప్రతిపక్షం సురేష్ కల్మాడి రాజీనామా చేయాలని డిమాండ్ చేసింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 अगस्त 2010|title=BJP demands Suresh Kalmadi's resignation - India - DNA|url=http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100815211918/http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|archive-date=15 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Dnaindia.com}}&lt;/ref&gt; జేపీ గ్రూప్ క్రీడలలో ఖర్చులను పెంచి అక్రమంగా నిధులు సేకరించడంలో పాల్గొన్నట్లు ఆరోపణలు ఉన్నాయి, వీటిలో గ్రేటర్ నోయిడాలోని F1 సర్క్యూట్ ప్రాజెక్టుకు తన కుమారుడు సుమీర్ కల్మాడి ఆర్థిక సహాయం ద్వారా నిధులు సమకూర్చారని కూడా ఆరోపణలు ఉన్నాయి. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=22 अगस्त 2009|title=For Kalmadi, F1 is Family 1st|url=http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101016001031/http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516|archive-date=16 अक्तूबर 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Indianexpress.com}}&lt;/ref&gt; అయితే, కల్మాడీ అవినీతి ఆరోపణలను తిరస్కరిస్తూనే ఉన్నారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Principal Correspondent|date=31 जुलाई 2010|title=Sport / Other Sports : CWG: OC denies corruption charges|url=http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100805232111/http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|archive-date=5 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=द हिन्दू}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1944 జననాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ రాజకీయ నాయకులు]]</text>
      <sha1>qzfm6s37092668pdwx5dkfh0y5j0ish</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601579</id>
      <parentid>4601578</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:50:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <comment>/* మూలాలు */</comment>
      <origin>4601579</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11128" sha1="ogx87kl861j4dyogcx9ks8sma5j4483" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|honorific-prefix=|name=सुरेश कलमाड़ी&lt;br&gt;Suresh Kalmadi|honorific-suffix=|image=Suresh Kalmadi 2009.jpg|alt=|parliament=Indian|majority=25,747&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|title=It's &quot;Jai Ho&quot; in Pune for Kalmadi|work=Sakaal Times|accessdate=8 नवंबर 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090521110719/http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|archive-date=21 मई 2009|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|predecessor=[[Pradeep Rawat]]|successor=Incumbent|termstart=2004|termend=|birth_date={{Birth date and age|1944|5|1}}|birth_place=[[Pune]], [[भारत]]|death_date=|death_place=|nationality=[[भारत]]n|spouse=|party=[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]]|relations=|children=|residence=|alma_mater=[[Fergusson College]], [[Pune]]|occupation=|profession=|religion=|signature=|signature_alt=|website=[http://www.sureshkalmadi.org/ www.sureshkalmadi.org]|footnotes=}}'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా. &lt;ref name=&quot;ls_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Biography of Suresh Kalmadi in the Lok Sabha website|url=http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080625071346/http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|archive-date=25 जून 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం, వైమానిక దళ సేవలు ==
సురేష్ కల్మాడి నైరుతి భారతదేశంలోని [[మహారాష్ట్ర]] రాష్ట్రంలోని [[పూణే|పూణేలోని]] సెయింట్ విన్సెంట్ ఉన్నత పాఠశాలలో, తరువాత పూణేలోని ఫెర్గూసన్ కళాశాలలో చదువుకున్నాడు. 1960లో, అతను పూణేలోని నేషనల్ డిఫెన్స్ అకాడమీలో చేరాడు. 1964లో [[జోధ్‌పూర్]], [[ప్రయాగ్‌రాజ్|అలహాబాద్‌లోని]] ఎయిర్ ఫోర్స్ ఫ్లయింగ్ కాలేజీలలో చేరాడు. ఆయన 1964-1972 మధ్య [[భారత వైమానిక దళం|భారత వైమానిక దళంలో]] పనిచేశారు.

== రాజకీయ జీవితం ==
ఆయన 1978-1980 మధ్య మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ యువజన కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1982 నుండి 1995 వరకు మూడు పర్యాయాలు,  1998 లో మళ్ళీ [[రాజ్యసభ]] సభ్యుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1996లో 11వ లోక్‌సభకు,  2004లో 14వ లోక్‌సభకు కూడా ఎన్నికయ్యారు. ప్రస్తుతం ఆయన పూణే నుండి అధికార ఎంపీగా ఉన్నారు. [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రిగా]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి.]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|నరసింహారావు]] హయాంలో సురేష్ కల్మాడి 1995 నుండి 1996 వరకు రైల్వే శాఖ సహాయ మంత్రిగా పనిచేశారు. &lt;ref name=&quot;sk_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Official website of Suresh Kalmadi|url=http://www.skalmadi.org|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080724091056/http://www.skalmadi.org/|archive-date=24 जुलाई 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

ఆయన భారత ఒలింపిక్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షునిగా  2010 అక్టోబర్ 3 నుండి 14 వరకు ఢిల్లీలో జరిగిన  కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వాహక కమిటీ ఛైర్మన్‌గా ఉన్నారు. 2008 అక్టోబర్ 11న పూణేలో, కల్మాడి నాల్గవసారి భారత ఒలింపిక్ సంఘం అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. &lt;ref name=&quot;re-elect&quot;&gt;{{Cite news|url=http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|title=Indian Olympic Association Re-elects Suresh Kalmadi As President|last=Vaid|first=Amit|date=11 अक्टूबर 2008|work=ABC Live|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015151539/http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|archive-date=15 अक्तूबर 2008|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt;

== వివాదం ==
2008 వేసవి ఒలింపిక్స్‌లో ముగ్గురు భారతీయ పతక విజేతలను సత్కరించడానికి ఏర్పాటు చేసిన సన్మాన కార్యక్రమంలో, [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] హమీద్ అన్సారీ పక్కన కుర్చీ ఇవ్వకపోవడంతో కల్మాడి వాకౌట్ చేసినట్లు తెలుస్తోంది. &lt;ref name=&quot;rediff_1&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|title=This is not on, Mr Suresh Kalmadi|last=Vijapurkar|first=Mahesh|date=5 सितंबर 2008|work=[[रीडिफ.कॉम]]|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101103144956/http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|archive-date=3 नवंबर 2010|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt; జనవరి 2010లో, భారత మాజీ హాకీ కెప్టెన్ పర్గత్ సింగ్ కల్మాడిని స్పోర్ట్స్ మాఫియా అని ఆరోపించాడు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Staff writer|title=fullstory|url=http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100127202349/http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|archive-date=27 जनवरी 2010|access-date=15 नवंबर 2010|publisher=Press trust of India}}&lt;/ref&gt;

2010 కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వహణ ప్రజా,  చట్టపరమైన విచారణల పరిశీలనలోకి వచ్చింది, చీఫ్ విజిలెన్స్ కమిషన్ (భారతదేశంలోని అత్యున్నత అవినీతి నిరోధక సంస్థ) క్రీడల నిర్వహణలోని కొన్ని అంశాలపై CBI దర్యాప్తును కోరింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Thakur, Pradeep|title=14 Commonwealth Games projects under CBI, CVC scanner|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100801040344/http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|archive-date=1 अगस्त 2010|access-date=अगस्त 03, 2010|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt; దీనికోసం ప్రతిపక్షం సురేష్ కల్మాడి రాజీనామా చేయాలని డిమాండ్ చేసింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 अगस्त 2010|title=BJP demands Suresh Kalmadi's resignation - India - DNA|url=http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100815211918/http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|archive-date=15 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Dnaindia.com}}&lt;/ref&gt; జేపీ గ్రూప్ క్రీడలలో ఖర్చులను పెంచి అక్రమంగా నిధులు సేకరించడంలో పాల్గొన్నట్లు ఆరోపణలు ఉన్నాయి, వీటిలో గ్రేటర్ నోయిడాలోని F1 సర్క్యూట్ ప్రాజెక్టుకు తన కుమారుడు సుమీర్ కల్మాడి ఆర్థిక సహాయం ద్వారా నిధులు సమకూర్చారని కూడా ఆరోపణలు ఉన్నాయి. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=22 अगस्त 2009|title=For Kalmadi, F1 is Family 1st|url=http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101016001031/http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516|archive-date=16 अक्तूबर 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Indianexpress.com}}&lt;/ref&gt; అయితే, కల్మాడీ అవినీతి ఆరోపణలను తిరస్కరిస్తూనే ఉన్నారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Principal Correspondent|date=31 जुलाई 2010|title=Sport / Other Sports : CWG: OC denies corruption charges|url=http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100805232111/http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|archive-date=5 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=द हिन्दू}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1944 జననాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ రాజకీయ నాయకులు]]</text>
      <sha1>ogx87kl861j4dyogcx9ks8sma5j4483</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601580</id>
      <parentid>4601579</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:51:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>K.Venkataramana</username>
        <id>27319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:భారతీయ రాజకీయ నాయకులు]] ను తీసివేసారు;  [[వర్గం:భారత రాజకీయ నాయకులు]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601580</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11122" sha1="ok7g7q2nd8nwmsi3i3qhwzudr3lj0y3" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|honorific-prefix=|name=सुरेश कलमाड़ी&lt;br&gt;Suresh Kalmadi|honorific-suffix=|image=Suresh Kalmadi 2009.jpg|alt=|parliament=Indian|majority=25,747&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|title=It's &quot;Jai Ho&quot; in Pune for Kalmadi|work=Sakaal Times|accessdate=8 नवंबर 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090521110719/http://www.sakaaltimes.com/2009/05/17212736/Its-Jai-Ho-in-Pune-for-Kalm.html|archive-date=21 मई 2009|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|predecessor=[[Pradeep Rawat]]|successor=Incumbent|termstart=2004|termend=|birth_date={{Birth date and age|1944|5|1}}|birth_place=[[Pune]], [[भारत]]|death_date=|death_place=|nationality=[[भारत]]n|spouse=|party=[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]]|relations=|children=|residence=|alma_mater=[[Fergusson College]], [[Pune]]|occupation=|profession=|religion=|signature=|signature_alt=|website=[http://www.sureshkalmadi.org/ www.sureshkalmadi.org]|footnotes=}}'''సురేష్ కల్మాడి''' (జననం 1 మే 1944)  [[భారతదేశం|భారతీయ]] రాజకీయవేత్త,   సీనియర్ స్పోర్ట్స్ మేనేజర్. ఆయన  [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్]] పార్టీ సభ్యుడు. ఆయన భారత ఒలింపిక్ సంఘం, ఆసియా అథ్లెటిక్స్ సంఘం, భారత అథ్లెటిక్స్ సమాఖ్యకు అధ్యక్షుడు కూడా. &lt;ref name=&quot;ls_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Biography of Suresh Kalmadi in the Lok Sabha website|url=http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080625071346/http://164.100.47.134/newls/Biography.aspx?mpsno=3697|archive-date=25 जून 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం, వైమానిక దళ సేవలు ==
సురేష్ కల్మాడి నైరుతి భారతదేశంలోని [[మహారాష్ట్ర]] రాష్ట్రంలోని [[పూణే|పూణేలోని]] సెయింట్ విన్సెంట్ ఉన్నత పాఠశాలలో, తరువాత పూణేలోని ఫెర్గూసన్ కళాశాలలో చదువుకున్నాడు. 1960లో, అతను పూణేలోని నేషనల్ డిఫెన్స్ అకాడమీలో చేరాడు. 1964లో [[జోధ్‌పూర్]], [[ప్రయాగ్‌రాజ్|అలహాబాద్‌లోని]] ఎయిర్ ఫోర్స్ ఫ్లయింగ్ కాలేజీలలో చేరాడు. ఆయన 1964-1972 మధ్య [[భారత వైమానిక దళం|భారత వైమానిక దళంలో]] పనిచేశారు.

== రాజకీయ జీవితం ==
ఆయన 1978-1980 మధ్య మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ యువజన కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1982 నుండి 1995 వరకు మూడు పర్యాయాలు,  1998 లో మళ్ళీ [[రాజ్యసభ]] సభ్యుడిగా ఉన్నారు. ఆయన 1996లో 11వ లోక్‌సభకు,  2004లో 14వ లోక్‌సభకు కూడా ఎన్నికయ్యారు. ప్రస్తుతం ఆయన పూణే నుండి అధికార ఎంపీగా ఉన్నారు. [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రిగా]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|పి.వి.]] [[పాములపర్తి వెంకట నరసింహారావు|నరసింహారావు]] హయాంలో సురేష్ కల్మాడి 1995 నుండి 1996 వరకు రైల్వే శాఖ సహాయ మంత్రిగా పనిచేశారు. &lt;ref name=&quot;sk_website&quot;&gt;{{Cite web|title=Official website of Suresh Kalmadi|url=http://www.skalmadi.org|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080724091056/http://www.skalmadi.org/|archive-date=24 जुलाई 2008|access-date=27 जुलाई 2008|publisher=|quote=}}&lt;/ref&gt;

ఆయన భారత ఒలింపిక్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షునిగా  2010 అక్టోబర్ 3 నుండి 14 వరకు ఢిల్లీలో జరిగిన  కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వాహక కమిటీ ఛైర్మన్‌గా ఉన్నారు. 2008 అక్టోబర్ 11న పూణేలో, కల్మాడి నాల్గవసారి భారత ఒలింపిక్ సంఘం అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. &lt;ref name=&quot;re-elect&quot;&gt;{{Cite news|url=http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|title=Indian Olympic Association Re-elects Suresh Kalmadi As President|last=Vaid|first=Amit|date=11 अक्टूबर 2008|work=ABC Live|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015151539/http://abclive.in/abclive_sports/indian-olympic-assciation-suresh-kalmadi-president.html|archive-date=15 अक्तूबर 2008|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt;

== వివాదం ==
2008 వేసవి ఒలింపిక్స్‌లో ముగ్గురు భారతీయ పతక విజేతలను సత్కరించడానికి ఏర్పాటు చేసిన సన్మాన కార్యక్రమంలో, [[భారత ఉపరాష్ట్రపతి]] హమీద్ అన్సారీ పక్కన కుర్చీ ఇవ్వకపోవడంతో కల్మాడి వాకౌట్ చేసినట్లు తెలుస్తోంది. &lt;ref name=&quot;rediff_1&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|title=This is not on, Mr Suresh Kalmadi|last=Vijapurkar|first=Mahesh|date=5 सितंबर 2008|work=[[रीडिफ.कॉम]]|access-date=अक्टूबर 14, 2008|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101103144956/http://www.rediff.com/sports/2008/sep/05guest.htm|archive-date=3 नवंबर 2010|quote=|author-link=}}&lt;/ref&gt; జనవరి 2010లో, భారత మాజీ హాకీ కెప్టెన్ పర్గత్ సింగ్ కల్మాడిని స్పోర్ట్స్ మాఫియా అని ఆరోపించాడు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Staff writer|title=fullstory|url=http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100127202349/http://www.ptinews.com/news/483342_Pargat-pans--sports-mafia--Kalmadi|archive-date=27 जनवरी 2010|access-date=15 नवंबर 2010|publisher=Press trust of India}}&lt;/ref&gt;

2010 కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వహణ ప్రజా,  చట్టపరమైన విచారణల పరిశీలనలోకి వచ్చింది, చీఫ్ విజిలెన్స్ కమిషన్ (భారతదేశంలోని అత్యున్నత అవినీతి నిరోధక సంస్థ) క్రీడల నిర్వహణలోని కొన్ని అంశాలపై CBI దర్యాప్తును కోరింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Thakur, Pradeep|title=14 Commonwealth Games projects under CBI, CVC scanner|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100801040344/http://timesofindia.indiatimes.com/india/14-Commonwealth-Games-projects-under-CBI-CVC-scanner/articleshow/6229348.cms|archive-date=1 अगस्त 2010|access-date=अगस्त 03, 2010|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt; దీనికోసం ప్రతిపక్షం సురేష్ కల్మాడి రాజీనామా చేయాలని డిమాండ్ చేసింది. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 अगस्त 2010|title=BJP demands Suresh Kalmadi's resignation - India - DNA|url=http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100815211918/http://www.dnaindia.com/india/report_bjp-demands-suresh-kalmadi-s-resignation_1422349|archive-date=15 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Dnaindia.com}}&lt;/ref&gt; జేపీ గ్రూప్ క్రీడలలో ఖర్చులను పెంచి అక్రమంగా నిధులు సేకరించడంలో పాల్గొన్నట్లు ఆరోపణలు ఉన్నాయి, వీటిలో గ్రేటర్ నోయిడాలోని F1 సర్క్యూట్ ప్రాజెక్టుకు తన కుమారుడు సుమీర్ కల్మాడి ఆర్థిక సహాయం ద్వారా నిధులు సమకూర్చారని కూడా ఆరోపణలు ఉన్నాయి. &lt;ref&gt;{{Cite web|date=22 अगस्त 2009|title=For Kalmadi, F1 is Family 1st|url=http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20101016001031/http://www.indianexpress.com/news/for-kalmadi-f1-is-family-1st/505516|archive-date=16 अक्तूबर 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=Indianexpress.com}}&lt;/ref&gt; అయితే, కల్మాడీ అవినీతి ఆరోపణలను తిరస్కరిస్తూనే ఉన్నారు. &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Principal Correspondent|date=31 जुलाई 2010|title=Sport / Other Sports : CWG: OC denies corruption charges|url=http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100805232111/http://www.thehindu.com/sport/other-sports/article544484.ece|archive-date=5 अगस्त 2010|access-date=12 अक्टूबर 2010|publisher=द हिन्दू}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1944 జననాలు]]
[[వర్గం:భారత రాజకీయ నాయకులు]]</text>
      <sha1>ok7g7q2nd8nwmsi3i3qhwzudr3lj0y3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>చందన్ చౌహాన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>423336</id>
    <revision>
      <id>4601703</id>
      <parentid>4594171</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9728" sha1="3lz8in697ncf0y7i4mfdkv45b5k1x7l" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name                = చందన్ సింగ్ చౌహాన్
| parents             = [[సంజయ్ సింగ్ చౌహాన్]], అనురాధ 
| relations           =  చౌదరి నారాయణ్ సింగ్ (తాత)
|spouse= యాషిక చౌహన్
|children=2
| office              = [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు]]
| birth_date          = {{birth date and age|1988|08|23|df=yes}} 
| birth_place         =  ముజఫర్‌నగర్
| term_start          = 4 జూన్ 2024
| term_end            = 
| predecessor         =మలూక్ నగర్
| successor           = 
| office1             = ఎమ్మెల్యే
| termstart1          = 10 మార్చి 2022 
| termend1            =  జూన్ 2024
| predecessor1        = 
| constituency        = [[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్]] 
| successor1          = ''ఖాళీ''
| party               = [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్]]
| otherparty          = 	నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ (2024–ప్రస్తుతం)
| image               = MP Chandan Chauhan.jpg
| constituency1       = [[మీరాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరాపూర్]]
| preceded1           =  	అవతార్ సింగ్ భదానా
| alma_mater          = చౌదరి చరణ్ సింగ్ విశ్వవిద్యాలయం
| nationality         = {{flag|India|name=భారతీయుడు}}
| occupation          =  [[రాజకీయ నాయకుడు]]
|source= [https://sansad.in/ls/members/biographyM/5547?from=members]
}}'''చందన్ సింగ్ చౌహాన్''' (జననం 23 ఆగష్టు 1988)  భారతదేశానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]]. ఆయన 2022లో ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికై,  [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్ నియోజకవర్గం]] నుండి తొలిసారిగా [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;Uttar Pradesh Lok Sabha Election Results 2024 : Full list of winners on all 80 seats of UP&quot;&gt;{{cite news |last1=The Indian Express |title=Uttar Pradesh Lok Sabha Election Results 2024 : Full list of winners on all 80 seats of UP |url=https://indianexpress.com/elections/2024-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-full-list-of-winners-on-all-80-seats-of-uttar-pradesh-9365613/ |accessdate=18 June 2024 |date=4 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240618161450/https://indianexpress.com/elections/2024-uttar-pradesh-lok-sabha-election-results-full-list-of-winners-on-all-80-seats-of-uttar-pradesh-9365613/ |archivedate=18 June 2024 |language=en}}&lt;/ref&gt;

చందన్ చౌహాన్ తండ్రి సంజయ్ చౌహాన్ కూడా బిజ్నోర్ ఎంపీగా,  తాత చౌదరి నారాయణ్ సింగ్[[ఉత్తర ప్రదేశ్ ఉప ముఖ్యమంత్రుల జాబితా|ఉత్తరప్రదేశ్ ఉప ముఖ్యమంత్రిగా]] పని చేశారు.&lt;ref name=&quot;बिजनौर लोकसभा सीट से जीतने वाले RLD के चंदन चौहान कौन हैं? जानिए अपने सांसद को&quot;&gt;{{cite news |last1=TV9 Bharatvarsh |first1= |title=बिजनौर लोकसभा सीट से जीतने वाले RLD के चंदन चौहान कौन हैं? जानिए अपने सांसद को |url=https://www.tv9hindi.com/elections/lok-sabha-election/uttar-pradesh-chunav/chandan-chauhan-rld-won-bijnor-constituency-uttar-pradesh-over-samajwadi-party-bsp-2655865.html |accessdate=1 October 2024 |work= |date=5 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241001045547/https://www.tv9hindi.com/elections/lok-sabha-election/uttar-pradesh-chunav/chandan-chauhan-rld-won-bijnor-constituency-uttar-pradesh-over-samajwadi-party-bsp-2655865.html |archivedate=1 October 2024 |language=}}&lt;/ref&gt;
==రాజకీయ జీవితం==
చందన్ చౌహాన్ రాజకీయ నేపధ్యమున్న కుటుంబం నుండి  [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]] ద్వారా రాజకీయాలలోకి వచ్చి పార్టీలో వివిధ హోదాల్లో పని చేశాడు. [[2022 ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ ఎన్నికలు|2022 ఉత్తరప్రదేశ్  శాసనసభ  ఎన్నికల్లో]]  [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|ఎస్పీ]], [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|ఆర్‌ఎల్‌డీ]] పొత్తు పెట్టుకుంది. ఆ సమయంలో చందన్ చౌహాన్ ఎస్పీలో ఉండగా [[మీరాపూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|మీరాపూర్ నియోజకవర్గం]] నుండి ఆర్‌ఎల్‌డి గుర్తుపై పోటీ చేసి తన సమీప ప్రత్యర్థి బీజేపీ అభ్యర్థి ప్రశాంత్ చౌదరిపై 27380 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచి తొలిసారి ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;UP assembly election results 2022: Check full list of winners2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election/up-election-result-2022-constituency-wise-leading-trailing-candidates-full-list-of-winners-sp-akhilesh-yadav-bjp-yogi-adityanath-congress-rld-election-news-today-karhal-gorakhpur-101646878144820.html|title=UP assembly election results 2022: Check full list of winners|last1=Hindustan Times|date=10 March 2022|accessdate=17 March 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230317172852/https://www.hindustantimes.com/elections/uttar-pradesh-assembly-election/up-election-result-2022-constituency-wise-leading-trailing-candidates-full-list-of-winners-sp-akhilesh-yadav-bjp-yogi-adityanath-congress-rld-election-news-today-karhal-gorakhpur-101646878144820.html|archivedate=17 March 2023|language=en}}&lt;/ref&gt; ఆయన ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికైన తరువాత ఆర్‌ఎల్‌డి పార్టీ యువజన విభాగం జాతీయ అధ్యక్షుడిగా నియమితుడయ్యాడు.

చందన్ చౌహాన్ [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[బిజ్నోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బిజ్నోర్ నియోజకవర్గం]] నుండి [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|ఆర్‌ఎల్‌డీ]] అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి తన సమీప ప్రత్యర్థి సమాజ్‌వాదీ పార్టీ అభ్యర్థి దీపక్ సైనీపై 37508 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచి తొలిసారిగా [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;2024 Loksabha Elections Results - Bijnor&quot;&gt;{{cite news |title=2024 Loksabha Elections Results - Bijnor |url=https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S244.htm |accessdate=1 October 2024 |date=4 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241001050527/https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S244.htm |archivedate=1 October 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Inheritors {{!}} Next-gen netas&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/18th-lok-sabha-the-debutants/story/20240722-inheritors-next-gen-netas-2565854-2024-07-13|title=Inheritors {{!}} Next-gen netas|date=13 July 2024|accessdate=25 March 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250325141549/https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/18th-lok-sabha-the-debutants/story/20240722-inheritors-next-gen-netas-2565854-2024-07-13|archivedate=25 March 2025|publisher=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:1988 జననాలు]]
[[వర్గం:18వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనసభ సభ్యులు]]</text>
      <sha1>3lz8in697ncf0y7i4mfdkv45b5k1x7l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>423431</id>
    <revision>
      <id>4601704</id>
      <parentid>4579753</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:49:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8847" sha1="pjhmzr0zk0qhlqvn1drdcoytw5r4bs8" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name                = రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్
| image               =
| caption             =  
| birth_date          = 5 మార్చి 1960
| birth_place         = మీరట్ , ఉత్తరప్రదేశ్
| residence           = 306 పశ్చిమ కచేరి మార్గ్, సివిల్ లైన్స్, మీరట్ సిటీ, ఉత్తర ప్రదేశ్
| office              = [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు]]
| constituency        = [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్]]
| term_start          = 4 జూన్ 2024
| predecessor         = సత్య పాల్ సింగ్
| successor           = 
| party               = [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]]
| occupation          = [[రాజకీయ నాయకుడు]]
| nationality         = {{flag|India|name=భారతీయుడు}}
| children            = 
| parents             = సాహబ్ సింగ్, గిరిరాజో దేవి
| footnotes           = 
| date                = 
| year                = 
| source              = [https://sansad.in/ls/members/biographyM/5550?from=members]
| education           = 	మాస్టర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్&lt;br&gt;డాక్టర్ ఆఫ్ ఫిలాసఫీ
| alma_mater          = చౌదరి చరణ్ సింగ్ విశ్వవిద్యాలయం
}}'''రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్''' ( జననం 5 మార్చి 1960)  భారతదేశానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]]. ఆయన [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్ నియోజకవర్గం]] నుండి [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;Loyalist Sangwan rewarded for his dedication&quot;&gt;{{cite news |title=Loyalist Sangwan rewarded for his dedication |url=https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/loyalist-sangwan-rewarded-for-his-dedication-101709570619277.html |accessdate=2 October 2024 |date=4 March 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241002113717/https://www.hindustantimes.com/cities/lucknow-news/loyalist-sangwan-rewarded-for-his-dedication-101709570619277.html |archivedate=2 October 2024}}&lt;/ref&gt;
==రాజకీయ జీవితం==
రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్‌ చౌదరి చరణ్ సింగ్ ద్వారా రాజకీయాలలో వచ్చి 1980లో బాగ్‌పత్‌లో జరిగిన మాయా త్యాగి ఘటనతో సహా పలు రైతు &amp; విద్యార్థుల ఉద్యమాల్లో పాల్గొని అనేకసార్లు సంగ్వాన్ జైలు శిక్షను ఎదుర్కొన్నాడు. ఆయన ఆ తరువాత [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌]] పార్టీలో చేరి 1982లో పార్టీ మీరట్ జిల్లా ఉపాధ్యక్షుడిగా తన రాజకీయ జీవితాన్ని ప్రారంభించాడు. రాజ్‌కుమార్ 1986లో ఆర్ఎల్‌డీ విద్యార్థి విభాగమ్ జాతీయ ఉపాధ్యక్షుడిగా, 1990లో మీరట్‌లోని యూత్ [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|ఆర్‌ఎల్‌డి]] జిల్లా అధ్యక్షుడిగా ఆ తర్వాత యూత్ ఆర్‌ఎల్‌డిలో పశ్చిమ ఉత్తరప్రదేశ్ అధ్యక్షుడిగా నియమితుడయ్యాడు. 

రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్‌ను 1995లో చౌదరి అజిత్ సింగ్ ఆయనను జార్ఖండ్, బీహార్ ఎన్నికలకు రాష్ట్ర ఇన్‌ఛార్జ్‌గా నియమించాడు. ఆయనను ఆ తరువాత [[రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌|ఆర్ఎల్‌డీ]] రాష్ట్ర ప్రధాన కార్యదర్శిగా,  సంస్థ రాష్ట్ర ప్రధాన కార్యదర్శిగా పని చేశాడు. రాజ్‌కుమార్ సాంగ్వాన్‌ చౌదరి [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[బాగ్‌పట్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|బాగ్‌పట్ నియోజకవర్గం]] నుండి ఆర్ఎల్‌డీ అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి తన సమీప ప్రత్యర్థి [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ]] అభ్యర్థి అమర్‌పాల్ పై 159459 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచి తొలిసారి [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;All You Need To Know About Baghpat MP-Elected Dr Rajkumar Sangwan&quot;&gt;{{cite news |last1=TimelineDaily |title=All You Need To Know About Baghpat MP-Elected Dr Rajkumar Sangwan |url=https://timelinedaily.com/lok-sabha-election-2024/all-you-need-to-know-about-baghpat-mp-elected-dr-rajkumar-sangwan |accessdate=2 October 2024 |date=6 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241002113959/https://timelinedaily.com/lok-sabha-election-2024/all-you-need-to-know-about-baghpat-mp-elected-dr-rajkumar-sangwan |archivedate=2 October 2024 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;बागपत लोकसभा सीट से जीतने वाले RLD के राजकुमार सांगवान कौन हैं? जानिए अपने सांसद को&quot;&gt;{{cite news |last1=TV9 Bharatvarsh |first1= |title=बागपत लोकसभा सीट से जीतने वाले RLD के राजकुमार सांगवान कौन हैं? जानिए अपने सांसद को |url=https://www.tv9hindi.com/elections/lok-sabha-election/uttar-pradesh-chunav/rajkumar-sangwan-rld-won-baghpat-constituency-uttar-pradesh-over-samajwadi-party-bsp-2655852.html |accessdate=2 October 2024 |date=5 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241002115443/https://www.tv9hindi.com/elections/lok-sabha-election/uttar-pradesh-chunav/rajkumar-sangwan-rld-won-baghpat-constituency-uttar-pradesh-over-samajwadi-party-bsp-2655852.html |archivedate=2 October 2024 |language=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;2024 Loksabha Elections Results - Baghpat&quot;&gt;{{cite news |title=2024 Loksabha Elections Results - Baghpat |url=https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S2411.htm |accessdate=2 October 2024 |date=4 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241002111811/https://results.eci.gov.in/PcResultGenJune2024/candidateswise-S2411.htm |archivedate=2 October 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Grassroots workers {{!}} Rooted in the masses&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/18th-lok-sabha-the-debutants/story/20240722-grassroots-workers-rooted-in-the-masses-2565853-2024-07-13|title=Grassroots workers {{!}} Rooted in the masses|date=13 July 2024|accessdate=1 June 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250601170808/https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/18th-lok-sabha-the-debutants/story/20240722-grassroots-workers-rooted-in-the-masses-2565853-2024-07-13|archivedate=1 June 2025|publisher=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు== 	   
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:1960 జననాలు]]
[[వర్గం:18వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ప్రదేశ్ వ్యక్తులు]]</text>
      <sha1>pjhmzr0zk0qhlqvn1drdcoytw5r4bs8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దేవేందర్ అత్రి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>425380</id>
    <revision>
      <id>4601716</id>
      <parentid>4597467</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:35:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Devender_Chaterbhuj_Attri.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No permission since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5984" sha1="gwjahr19gpcr41nrv4njr1oea86ft4o" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
|name =  దేవేందర్ అత్రి
|image =
| office              =  [[హర్యానా శాసనసభ|హర్యానా శాసనసభ సభ్యుడు]]
| constituency        =  [[ఉచన కలాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉచన కలాన్]] 
| term_start          = 8 అక్టోబర్ 2024
| term_end            = 
| profession          =  [[రాజకీయ నాయకుడు]]
| predecessor         = [[దుష్యంత్ చౌతాలా]]
|successor =  
| party               =  [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]]
|residence            =  [[హర్యానా]]
|parents = 	 
}}
'''దేవేందర్ చతర్ అత్రి'''  [[హర్యానా]] రాష్ట్రానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]]. ఆయన [[2024 హర్యానా శాసనసభ ఎన్నికలు|2024 శాసనసభ ఎన్నికలలో]] [[ఉచన కలాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉచన కలాన్ నియోజకవర్గం]] నుండి ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;Haryana Assembly Election Results 2024: Constituency-wise winners list&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/election-results-2024-winners-loser-candidates-list-from-haryana-assembly-elections/articleshow/114029115.cms|title=Haryana Assembly Election Results 2024: Constituency-wise winners list|last1=The Times of India|date=8 October 2024|access-date=9 October 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241009163250/https://timesofindia.indiatimes.com/india/election-results-2024-winners-loser-candidates-list-from-haryana-assembly-elections/articleshow/114029115.cms|archive-date=9 October 2024}}&lt;/ref&gt;

==రాజకీయ జీవితం==
దేవేందర్ అత్రి [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] ద్వారా రాజకీయాల్లోకి వచ్చి పార్టీలో వివిధ హోదాల్లో పని చేసి [[2024 హర్యానా శాసనసభ ఎన్నికలు|2024 శాసనసభ ఎన్నికలలో]] [[ఉచన కలాన్ శాసనసభ నియోజకవర్గం|ఉచన కలాన్ నియోజకవర్గం]] నుండి బీజేపీ అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి తన సమీప ప్రత్యర్థి కాంగ్రెస్ అభ్యర్థి [[బ్రిజేంద్ర సింగ్|బ్రిజేంద్ర సింగ్‌పై]] 32 ఓట్ల స్వల్ప మెజారిటీతో గెలిచి తొలిసారి ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;A look at Haryana’s 40 first-time MLAs&quot;&gt;{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/haryana-first-time-mlas-9702131/|title=A look at Haryana’s 40 first-time MLAs|date=2 December 2024|accessdate=4 July 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250704171938/https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/haryana-first-time-mlas-9702131/|archivedate=4 July 2025|publisher=The Indian Express|language=en}}&lt;/ref&gt; [[భారతీయ జనతా పార్టీ|బీజేపీ]] అభ్యర్థి దేవేందర్ అత్రికి 61,942 ఓట్లు రాగా 48,968 ఓట్లు, [[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|కాంగ్రెస్]] అభ్యర్థి బ్రిజేంద్ర సింగ్‌కు 48936 ఓట్లు సాధించాడు.&lt;ref name=&quot;BJP’s Devender Chatar makes photo finish in Haryana's Uchana Kalan, wins by 32 votes&quot;&gt;{{cite news |last1=India Today |title=BJP’s Devender Chatar makes photo finish in Haryana's Uchana Kalan, wins by 32 votes |url=https://www.indiatoday.in/elections/assembly/story/uchana-kalan-assembly-election-result-2024-harayana-poll-bjp-devender-chatar-attri-win-congress-brijendra-singh-jjp-dushyant-chautala-2613474-2024-10-08 |accessdate=1 November 2024 |date=8 October 2024 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Haryana assembly results: BJP’s Attri claims lowest margin win by 32 votes, Congress’s Patel triumphs with highest of over 98K&quot;&gt;{{cite news |last1=The Times of India |title=Haryana assembly results: BJP’s Attri claims lowest margin win by 32 votes, Congress’s Patel triumphs with highest of over 98K |url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/haryana-assembly-results-bjps-attri-claims-lowest-margin-win-by-32-votes-congresss-patel-triumphs-with-highest-of-over-98k/articleshow/114056249.cms |accessdate=1 November 2024 |date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Dushyant Chautala Uchana Kalan Election Result 2024: BJP’s Devender Attri defeats JJP’s Dushyant Chautala by 41,018 votes&quot;&gt;{{cite news |last1=The Indian Express |title=Dushyant Chautala Uchana Kalan Election Result 2024: BJP’s Devender Attri defeats JJP’s Dushyant Chautala by 41,018 votes |url=https://indianexpress.com/elections/dushyant-chautala-uchana-kalan-election-result-2024-9609453/ |accessdate=1 November 2024 |date=8 October 2024 |language=en}}&lt;/ref&gt; 

==మూలాలు== 	   
{{మూలాలజాబితా}} 
[[వర్గం:హర్యానా నుండి ఎన్నికైన శాసన సభ్యులు]]
[[వర్గం:హర్యానా రాజకీయ నాయకులు  ]] 
[[వర్గం:హర్యానా వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:2024 హర్యానా శాసన సభ్యులు]]
[[వర్గం:భారతీయ జనతా పార్టీ రాజకీయ నాయకులు]]</text>
      <sha1>gwjahr19gpcr41nrv4njr1oea86ft4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వంశిక పర్మార్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>426106</id>
    <revision>
      <id>4601787</id>
      <parentid>4361545</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:52:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beingratnakar</username>
        <id>140383</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>did recovery edits</comment>
      <origin>4601787</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4384" sha1="s573icn7jknriqv1irtup7ylzss9z82" xml:space="preserve">
'''వంశిక పర్మార్''' భారతీయ మోడల్, [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] పర్యాటక రాయబారి. ఆమె 2022లో 19 సంవత్సరాల వయస్సులో [[మిస్ ఎర్త్ ఇండియా]] టైటిల్ గెలుచుకున్న [[హిమాచల్ ప్రదేశ్]] నుండి మొట్టమొదటి అమ్మాయి. 

ఇలా వెలుగులోకి వచ్చిన ఆమెను ఢిల్లీలోని జవహర్లాల్ నెహ్రూ స్టేడియంలో జరిగిన ఒక కార్యక్రమంలో.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Hamirpur News: मिस अर्थ इंडिया वंशिका परमार को बनाया हिमाचल का पर्यटन राजदूत|url=https://www.amarujala.com/amp/shimla/miss-earth-india-vanshika-parmar-made-tourism-ambassador-of-himachal-2024-02-16|website=Amar Ujala}}&lt;/ref&gt;  రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి [[సుఖ్విందర్ సింగ్ సుఖు|సుఖ్వీందర్ సింగ్ సుఖు]] ప్రోత్సహించాడు, బాలికలకు ప్రేరణగా నిలిచిన తనను, మహిళా సాధికారత కోసం, బాలికల సంక్షేమం కోసం రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో కలిసి పనిచేయాలని కోరాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=September 7, 2022|title=गर्व : हिमाचल की बेटी वंशिका परमार ने जीता मिस अर्थ इंडिया-2022 का खिताब|url=https://m.himachal.punjabkesari.in/himachal-pradesh/news/vanshika-parmar-won-the-title-of-miss-earth-india-2022-1671058?amp|website=Punjabkesari}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం ==
హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని నాదౌన్ కు చెందిన తున్హీ గ్రామం తనది, ఆమె తండ్రి ''గ్రూప్ కెప్టెన్ సుశీల్ కుమార్ పర్మార్'' వైమానిక దళ అధికారి, తల్లి రీతూ పర్మార్ అందాల పోటీ విజేత.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Vanshika Parmar is state tourism ambassador|url=https://civilstaphimachal.com/current-affair/vanshika-parmar-is-state-tourism-ambassador/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ms Earth India '22 Vanshika Parmar is Himachal tourism ambassador|url=https://www.tribuneindia.com/news/himachal/ms-earth-india-22-vanshika-is-state-tourism-ambassador-591284/amp|website=The Tribune}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
2022లో [[లడఖ్]] లో జరిగిన [[జీ20|జి-20]] ప్రెసిడెన్సీ స్మారక కార్యక్రమంలో వంశిక పర్మార్ భారతదేశానికి ప్రాతినిధ్యం వహించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sharma|first=Ashwani|date=July 5, 2023|title=Ladakh International Fashion Runway to be held to celebrate India's G20 presidency|url=https://www.millenniumpost.in/amp/nation/ladakh-international-fashion-runway-to-be-held-to-celebrate-indias-g20-presidency-524519|website=MillenniumPost}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=उपलब्धि: जी-20 अंतरराष्ट्रीय फैशन रनवे में हिमाचल की बेटी करेगी देश का नेतृत्व|url=https://www.amarujala.com/amp/shimla/himachal-vanshika-parmar-in-the-g-20-international-fashion-event-in-ladakh-2023-07-09|website=Amar Ujala}}&lt;/ref&gt;

2023 సంవత్సరానికి ఆమె [[ఘనా]] పర్యాటక రాయబారిగా కూడా ఉన్నది, పర్యావరణ పర్యాటకాన్ని ప్రోత్సహించడానికి ఆమె [[ఫిలిప్పీన్స్]] కోసం కూడా పనిచేసింది.

== మూలాలు ==

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]] |</text>
      <sha1>s573icn7jknriqv1irtup7ylzss9z82</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తెలుగు సినిమాలు 2025</title>
    <ns>0</ns>
    <id>428764</id>
    <revision>
      <id>4601695</id>
      <parentid>4599635</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:31:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <comment>/* జులై */</comment>
      <origin>4601695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73169" sha1="986r1jymbkjzmxl6knmb4g7xy4mmdq9" xml:space="preserve">2025 సంవత్సరంలో విడుదలైన తెలుగు సినిమాల జాబితా.
==జనవరి==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[మార్కో (2025 సినిమా)|మార్కో]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జనవరి 1'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కథా కమావీషు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జనవరి 2'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[నీలి మేఘ శ్యామ]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 9'''
| &lt;ref name=&quot;నేరుగా ఓటీటీకి వస్తోన్న లవ్ ఎంటర్‌టైనర్‌.. స్ట్రీమింగ్ డేట్ ఫిక్స్ {{!}} Tollywood Movie Neeli Megha Shyama Ott Streaming Date Fix {{!}} Sakshi&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/tollywood-movie-neeli-megha-shyama-ott-streaming-date-fix-2317177|title=నేరుగా ఓటీటీకి వస్తోన్న లవ్ ఎంటర్‌టైనర్‌.. స్ట్రీమింగ్ డేట్ ఫిక్స్ {{!}} Tollywood Movie Neeli Megha Shyama Ott Streaming Date Fix {{!}} Sakshi|date=5 January 2025|work=|accessdate=15 January 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250115083805/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/tollywood-movie-neeli-megha-shyama-ott-streaming-date-fix-2317177|archivedate=15 January 2025|publisher=Sakshi|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[గేమ్ ఛేంజర్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జనవరి 10'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |''' '''
|&lt;ref name=&quot;ఈ సంక్రాంతికి సందడి చేసే చిత్రాలివే..&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ సంక్రాంతికి సందడి చేసే చిత్రాలివే.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/sankranthi-movies-2025-in-telugu/0205/125003149 |accessdate=7 January 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=6 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250107034931/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/sankranthi-movies-2025-in-telugu/0205/125003149 |archivedate=7 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[డాకు మహారాజ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జనవరి 12'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | ఫిబ్రవరి 21&lt;ref name=&quot;‘డాకు మహారాజ్‌’ ఓటీటీ రిలీజ్‌ డేట్‌ ఫిక్స్‌&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/daaku-maharaaj-ott-release-date-fix/0209/125029669|title=‘డాకు మహారాజ్‌’ ఓటీటీ రిలీజ్‌ డేట్‌ ఫిక్స్‌|date=16 February 2025|work=|accessdate=26 April 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250426140231/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/daaku-maharaaj-ott-release-date-fix/0209/125029669|archivedate=26 April 2025|publisher=Eenadu|language=te}}&lt;/ref&gt;
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| ''' [[సంక్రాంతికి వస్తున్నాం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జనవరి  14'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[మోక్షపటం]]'''
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 14'''
|&lt;ref name=&quot;OTT Comedy Thriller: సంక్రాంతి రోజున నేరుగా ఓటీటీలోకి తెలుగు కామెడీ థ్రిల్లర్ సినిమా.. స్ట్రీమింగ్ ఎక్కడంటే..&quot;&gt;{{cite news|url=https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/tiruveer-telugu-crime-comedy-thriller-moksha-patam-coming-for-streaming-on-aha-ott-on-sankranthi-121736783581780.html|title=OTT Comedy Thriller: సంక్రాంతి రోజున నేరుగా ఓటీటీలోకి తెలుగు కామెడీ థ్రిల్లర్ సినిమా.. స్ట్రీమింగ్ ఎక్కడంటే..|last1=|first1=|date=13 January 2025|accessdate=15 January 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250115075517/https://telugu.hindustantimes.com/entertainment/tiruveer-telugu-crime-comedy-thriller-moksha-patam-coming-for-streaming-on-aha-ott-on-sankranthi-121736783581780.html|archivedate=15 January 2025|publisher=Hindustantimes Telugu|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[డియర్ కృష్ణ]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 24'''
|
|&lt;ref name=&quot;‘డియర్‌ కృష్ణ’ వస్తున్నాడు&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125009034|title=‘డియర్‌ కృష్ణ’ వస్తున్నాడు|date=16 January 2025|work=|accessdate=16 January 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250116164417/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125009034|archivedate=16 January 2025|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[గాంధీ తాత చెట్టు]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 24'''
|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్లలో సందడి చేసే చిత్రాలివే.. ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే?&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్లలో సందడి చేసే చిత్రాలివే.. ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-and-web-series-january-third-week/0205/125011511 |accessdate=20 January 2025 |work= |date=20 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250120045912/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-and-web-series-january-third-week/0205/125011511 |archivedate=20 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[ఐడెంటిటీ]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 24'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;'''
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్లలో సందడి చేసే చిత్రాలివే.. ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే?&quot; /&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[హత్య (2025 సినిమా) |హత్య]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 24'''
| 
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్లలో సందడి చేసే చిత్రాలివే.. ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే?&quot; /&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[తల్లి మనసు]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 24'''
| 
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్లలో సందడి చేసే చిత్రాలివే.. ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే?&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[పోతుగడ్డ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 30'''
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[మదగజరాజ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-in-january-last-2025/0205/125015908 |accessdate=27 January 2025 |work= |date=27 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250127041021/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-in-january-last-2025/0205/125015908 |archivedate=27 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[రాచరికం (2025 సినిమా)|'''రాచరికం''']]
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[మహిష]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[సంహారం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|&lt;ref name=&quot;మార్షల్‌ ఆర్ట్స్‌తో ‘సంహారం’&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=మార్షల్‌ ఆర్ట్స్‌తో ‘సంహారం’ |url=https://www.ntnews.com/cinema/samharam-movie-will-be-released-on-31st-this-month-1867251 |accessdate=31 January 2025 |work= |publisher=NT News |date=30 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250131072912/https://www.ntnews.com/cinema/samharam-movie-will-be-released-on-31st-this-month-1867251 |archivedate=31 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[ప్రేమిస్తావా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''రొమాంటిక్ లైఫ్'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''జనవరి 31'''
|
|
|}

== ఫిబ్రవరి ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''రిథం ఆఫ్ లవ్'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''ఫిబ్రవరి 1'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[పట్టుదల (2025 సినిమా)|పట్టుదల]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 6'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఫిబ్రవరి ఫస్ట్‌వీక్‌.. థియేటర్‌, ఓటీటీల్లో సందడి చేసే చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఫిబ్రవరి ఫస్ట్‌వీక్‌.. థియేటర్‌, ఓటీటీల్లో సందడి చేసే చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/february-first-week-movies-thandel/0205/125020556 |accessdate=3 February 2025 |work= |date=3 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250203062114/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/february-first-week-movies-thandel/0205/125020556 |archivedate=3 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[తండేల్]]''' 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 7'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;అఫీషియల్‌గా 'తండేల్' రిలీజ్ డేట్‌ అనౌన్స్ చేసిన టీమ్... ప్రేమికుల రోజుకు ముందు వారంలో!&quot;&gt;{{cite news|url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-starrer-thandel-movie-all-set-to-grand-release-on-february-7th-2025-186181|title=అఫీషియల్‌గా 'తండేల్' రిలీజ్ డేట్‌ అనౌన్స్ చేసిన టీమ్... ప్రేమికుల రోజుకు ముందు వారంలో!|last1=|first1=|date=5 November 2024|work=|accessdate=30 January 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130075824/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-starrer-thandel-movie-all-set-to-grand-release-on-february-7th-2025-186181|archivedate=30 January 2025|language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ఫిబ్రవరి ఫస్ట్‌వీక్‌.. థియేటర్‌, ఓటీటీల్లో సందడి చేసే చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[ఒక పథకం ప్రకారం]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 7'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఫిబ్రవరి ఫస్ట్‌వీక్‌.. థియేటర్‌, ఓటీటీల్లో సందడి చేసే చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[లైలా (2025 సినిమా)|లైలా]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 14'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వాలెంటైన్స్‌ డే స్పెషల్స్‌: ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=వాలెంటైన్స్‌ డే స్పెషల్స్‌: ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-february-second-week-2025/0205/125025129 |accessdate=10 February 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=10 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250210042513/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-february-second-week-2025/0205/125025129 |archivedate=10 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[బ్రహ్మ ఆనందం]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 14'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వాలెంటైన్స్‌ డే స్పెషల్స్‌: ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[తల (2025 సినిమా)|తల]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 14'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వాలెంటైన్స్‌ డే స్పెషల్స్‌: ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[నిదురించు జహపాన]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 14'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[ది డెవిల్స్ చైర్]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 21'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[రామం రాఘ‌వం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''ఫిబ్రవరి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేట‌ర్, ఓటీటీలోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే.!&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.ntnews.com/cinema/upcoming-tollywood-movies-in-theatre-1889026|title=ఈ వారం థియేట‌ర్, ఓటీటీలోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే.!|last1=|date=18 February 2025|work=|accessdate=19 February 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250219163009/https://www.ntnews.com/cinema/upcoming-tollywood-movies-in-theatre-1889026|archivedate=19 February 2025|publisher=NT News|language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;థియేటర్‌లో వైవిధ్యమైన చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ కంటెంట్‌&quot;&gt;{{cite news |title=థియేటర్‌లో వైవిధ్యమైన చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ కంటెంట్‌ |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-movies-february-third-week-2025/0205/125029693 |accessdate=19 February 2025 |work= |date=19 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250219163933/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-movies-february-third-week-2025/0205/125029693 |archivedate=19 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[బాపు (2025 సినిమా)|బాపు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''ఫిబ్రవరి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేట‌ర్, ఓటీటీలోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే.!&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;థియేటర్‌లో వైవిధ్యమైన చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ కంటెంట్‌&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[డ్రాగ‌న్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''ఫిబ్రవరి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేట‌ర్, ఓటీటీలోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే.!&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;థియేటర్‌లో వైవిధ్యమైన చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ కంటెంట్‌&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[జాబిలమ్మా నీకు అంత కోపమా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''ఫిబ్రవరి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేట‌ర్, ఓటీటీలోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే.!&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;థియేటర్‌లో వైవిధ్యమైన చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ కంటెంట్‌&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[మజాకా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 26'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ సిరీస్‌లు..&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్లింగ్‌ సిరీస్‌లు.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-february-last-week-2025/0205/125034293 |accessdate=24 February 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=24 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250224164636/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-february-last-week-2025/0205/125034293 |archivedate=24 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[తకిట తధిమి తందాన|తకిట తధిమి తందానా]] '''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 27'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[అగత్యా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[శబ్దం (2025 సినిమా)|శబ్దం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[నేనెక్కడున్నా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[గార్డ్]] '''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |''''''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[బందీ (2025 సినిమా)|బందీ]] '''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఫిబ్రవరి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |''''''
|
|}

==మార్చి==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''రిథం ఆఫ్ లవ్'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-march-2025-first-week/0205/125038962 |accessdate=3 March 2025 |work= |date=3 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250303081040/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-march-2025-first-week/0205/125038962 |archivedate=3 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[కింగ్‌స్టన్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''రాక్షస'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[నారి]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''రారాజు'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''పౌరుషం'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[వైఫ్ అఫ్ అనిర్వేశ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[శివంగి]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''నీరుకుళ్ల'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[14 డేస్ గర్ల్‌ఫ్రెండ్ ఇంట్లో]]''' 
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో పదికిపైగా చిత్రాలు.. ఓటీటీలోనూ అదిరే వినోదాలు..&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[జిగేల్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;హిస్టారికల్ డ్రామా నుంచి హారర్, క్రైమ్ థ్రిల్లర్స్ వరకూ.. ఈ వారం థియేటర్లు, ఓటీటీల్లో రిలీజెస్&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=హిస్టారికల్ డ్రామా నుంచి హారర్, క్రైమ్ థ్రిల్లర్స్ వరకూ.. ఈ వారం థియేటర్లు, ఓటీటీల్లో రిలీజెస్ |url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/upcoming-telugu-movies-theater-releases-ott-releases-march-2025-first-week-check-list-199659 |accessdate=3 March 2025 |work= |publisher=A. B. P. Desam |date=3 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250303124913/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/upcoming-telugu-movies-theater-releases-ott-releases-march-2025-first-week-check-list-199659 |archivedate=3 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[సీతమ్మ వాకిట్లో సిరిమల్లె చెట్టు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7'''  - '''రీరిలీజ్‌''' 
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;రీరిలీజ్‌ సినిమాకి 10 థియేటర్స్‌ ఫుల్‌!&quot;&gt;{{cite news |title=రీరిలీజ్‌ సినిమాకి 10 థియేటర్స్‌ ఫుల్‌! {{!}} Dil Raju Talk About Seethamma Vakitlo Sirimalle Chettu {{!}} Sakshi |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/dil-raju-talk-about-seethamma-vakitlo-sirimalle-chettu-2385450 |accessdate=7 March 2025 |work= |publisher=Sakshi |date=7 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250307111325/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/dil-raju-talk-about-seethamma-vakitlo-sirimalle-chettu-2385450 |archivedate=7 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[ఛావా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 7''' -  '''తెలుగులో''' 
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;తెలుగు ప్రేక్షకులకు గుడ్‌న్యూస్.. ‘ఛావా’ వచ్చేస్తోంది&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=తెలుగు ప్రేక్షకులకు గుడ్‌న్యూస్.. ‘ఛావా’ వచ్చేస్తోంది |url=https://www.manatelangana.news/chhaava-movie-to-be-released-in-telugu/ |accessdate=7 March 2025 |date=26 February 2025 |ref=Mana Telangana |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250307111719/https://www.manatelangana.news/chhaava-movie-to-be-released-in-telugu/ |archivedate=7 March 2025}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[ఆఫీసర్ ఆన్ డ్యూటీ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 14'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారమూ చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారమూ చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-march-second-week-2025/0205/125043784 |accessdate=10 March 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=10 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250310084950/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-march-second-week-2025/0205/125043784 |archivedate=10 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[దిల్ రూబా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 14'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారమూ చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[కోర్ట్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 14'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారమూ చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[అనగనగా ఆస్ట్రేలియాలో]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈవారం బాక్సాఫీసు ముందుకు 9 చిత్రాలు: ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే?&quot;&gt;{{cite news |title=ఈవారం బాక్సాఫీసు ముందుకు 9 చిత్రాలు: ఓటీటీలో ఏమున్నాయంటే? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-march-third-week/0205/125048518 |accessdate=17 March 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=17 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250317053334/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-march-third-week/0205/125048518 |archivedate=17 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[టుక్ టుక్]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''  
|style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2025-03-09|title=మ్యాజికల్‌ పవర్స్‌తో ‘టుక్‌ టుక్‌’: విడుదల తేదీ ఖరారు|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/tuk-tuk-movie-special-poster-and-release-date-is-here/0201/125036312|access-date=2025-03-09|website=web.archive.org|archive-date=2025-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20250309071513/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/tuk-tuk-movie-special-poster-and-release-date-is-here/0201/125036312|url-status=bot: unknown}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[షణ్ముఖ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[పెళ్ళి కాని ప్రసాద్ (2025 సినిమా)|పెళ్ళి కాని ప్రసాద్‌]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[కిల్లర్ ఆర్టిస్ట్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[ది సస్పెక్ట్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[కిస్ కిస్ కిస్సిక్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 21'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఎల్ 2: ఎంపురాన్'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మార్చి 27'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఏప్రిల్ 25'''&lt;ref name=&quot;ఏప్రిల్‌ చివరివారం.. ఓటీటీలో క్రేజీ మూవీస్‌.. థ్రిల్లింగ్‌ వెబ్‌సిరీస్‌లు..&quot; /&gt;
|&lt;ref name=&quot;ఉగాది ముందు.. వినోదాల విందు.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-ugadi-festival/0205/125053323|title=ఉగాది ముందు.. వినోదాల విందు.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే|date=24 March 2025|work=|accessdate=4 April 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250404154001/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-ugadi-festival/0205/125053323|archivedate=4 April 2025|publisher=Eenadu|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[వీర ధీర శూర]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మార్చి 27'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఏప్రిల్ 25'''&lt;ref name=&quot;ఏప్రిల్‌ చివరివారం.. ఓటీటీలో క్రేజీ మూవీస్‌.. థ్రిల్లింగ్‌ వెబ్‌సిరీస్‌లు..&quot; /&gt;
|&lt;ref name=&quot;ఉగాది ముందు.. వినోదాల విందు.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[రాబిన్‌హుడ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''మే 10&lt;ref name=&quot;ఎట్ట‌కేల‌కు నితిన్ రాబిన్‌హుడ్‌కు మోక్షం! ముందు టీవీ.. త‌ర్వాతే ఓటీటీ! స్ట్రీమింగ్‌ ఎప్ప‌టినుంచి .. ఎందులో అంటే?&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/nithiin-sreeleela-starrer-robinhood-movie-going-to-direct-telecasting-in-tv-before-ott-streaming-ktr-62615.html|title=ఎట్ట‌కేల‌కు నితిన్ రాబిన్‌హుడ్‌కు మోక్షం! ముందు టీవీ.. త‌ర్వాతే ఓటీటీ! స్ట్రీమింగ్‌ ఎప్ప‌టినుంచి .. ఎందులో అంటే?|date=3 May 2025|accessdate=4 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250504103011/https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/nithiin-sreeleela-starrer-robinhood-movie-going-to-direct-telecasting-in-tv-before-ott-streaming-ktr-62615.html|archivedate=4 May 2025|publisher=Chitrajyothy|language=te}}&lt;/ref&gt;'''
|&lt;ref name=&quot;ఉగాది ముందు.. వినోదాల విందు.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''[[మ్యాడ్ స్క్వేర్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | '''మార్చి 28'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఏప్రిల్ 25'''&lt;ref name=&quot;ఏప్రిల్‌ చివరివారం.. ఓటీటీలో క్రేజీ మూవీస్‌.. థ్రిల్లింగ్‌ వెబ్‌సిరీస్‌లు..&quot;&gt;{{cite news |title=ఏప్రిల్‌ చివరివారం.. ఓటీటీలో క్రేజీ మూవీస్‌.. థ్రిల్లింగ్‌ వెబ్‌సిరీస్‌లు.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/ott-releases-this-week-telugu/0209/125075234 |accessdate=26 April 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=26 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250426135858/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/ott-releases-this-week-telugu/0209/125075234 |archivedate=26 April 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|&lt;ref name=&quot;ఉగాది ముందు.. వినోదాల విందు.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
|}

==ఏప్రిల్==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[సీతన్నపేట గేట్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వాస్తవ సంఘటనలతో ‘సీతన్నపేట గేట్‌’&quot;&gt;{{cite news |title=వాస్తవ సంఘటనలతో ‘సీతన్నపేట గేట్‌’ |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125054777 |accessdate=26 March 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=26 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250326035627/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125054777 |archivedate=26 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[శారీ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఏప్రిల్‌ మొదటివారం: చిన్న చిత్రాలదే హవా.. ఓటీటీలో మెరుపులివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఏప్రిల్‌ మొదటివారం: చిన్న చిత్రాలదే హవా.. ఓటీటీలో మెరుపులివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-in-april-first-week-2025/0205/125058527 |accessdate=4 April 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=4 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250404153524/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-in-april-first-week-2025/0205/125058527 |archivedate=4 April 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఎల్‌వైఎఫ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[28 డిగ్రీల సెల్సియస్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''ఏప్రిల్‌ 29'''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''వృషభ'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''శివాజ్ఞ'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[జాక్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 10'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''మే 8&lt;ref name=&quot;అఫీషియల్.. ఓటీటీలోకి జాక్.. సిద్దూ జొన్నలగడ్డ, వైష్ణవి చైతన్యల మూవీ స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడు, ఎక్కడంటే?&quot;&gt;{{cite news|url=https://tv9telugu.com/entertainment/ott/siddhu-jonnalagadda-and-vaishnavi-chaitanya-starrer-jack-movie-to-stream-on-netflix-ott-from-may-8th-1528333.html|title=అఫీషియల్.. ఓటీటీలోకి జాక్.. సిద్దూ జొన్నలగడ్డ, వైష్ణవి చైతన్యల మూవీ స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడు, ఎక్కడంటే?|last1=|first1=|date=5 May 2025|accessdate=7 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250507174338/https://tv9telugu.com/entertainment/ott/siddhu-jonnalagadda-and-vaishnavi-chaitanya-starrer-jack-movie-to-stream-on-netflix-ott-from-may-8th-1528333.html|archivedate=7 May 2025|publisher=TV9 Telugu|language=te}}&lt;/ref&gt;'''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[గుడ్ బ్యాడ్ అగ్లీ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 10'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''మే 8&lt;ref name=&quot;ఓటీటీలోకి వచ్చేస్తోన్న 'గుడ్ బ్యాడ్ అగ్లీ' - ఎప్పటి నుంచి స్ట్రీమింగ్ అవుతుందంటే?&quot;&gt;{{cite news|url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/good-bad-ugly-ott-release-date-when-to-watch-ajith-kumar-trisha-mass-action-entertainer-on-netflix-206262|title=ఓటీటీలోకి వచ్చేస్తోన్న 'గుడ్ బ్యాడ్ అగ్లీ' - ఎప్పటి నుంచి స్ట్రీమింగ్ అవుతుందంటే?|date=2 May 2025|accessdate=7 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250507175435/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/good-bad-ugly-ott-release-date-when-to-watch-ajith-kumar-trisha-mass-action-entertainer-on-netflix-206262|archivedate=7 May 2025|publisher=ABP Desham}}&lt;/ref&gt;'''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[అక్కడ అమ్మాయి ఇక్కడ అబ్బాయి (2025 సినిమా)|అక్కడ అమ్మాయి ఇక్కడ అబ్బాయి]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''మే 8&lt;ref name=&quot;అక్క‌డ అబ్బాయి ఇక్క‌డ అమ్మాయి.. వ‌చ్చేస్తున్నారు! స్ట్రీమింగ్.. ఆ ఓటీటీలో&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/pradeep-machiraju-deepika-pilli-movie-akkada-ammayi-ikkada-abbayi-ott-streaming-date-is-this-ktr-62635.html|title=అక్క‌డ అబ్బాయి ఇక్క‌డ అమ్మాయి.. వ‌చ్చేస్తున్నారు! స్ట్రీమింగ్.. ఆ ఓటీటీలో|date=4 May 2025|accessdate=4 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250504102559/https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/pradeep-machiraju-deepika-pilli-movie-akkada-ammayi-ikkada-abbayi-ott-streaming-date-is-this-ktr-62635.html|archivedate=4 May 2025|publisher=Chitrajyothy|language=te}}&lt;/ref&gt;'''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కౌసల్య తనయ రాఘవ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ప్రేమ‌కు జై]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[నాన్నా మళ్ళీ రావా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ప్రేమ‌కు జై]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఓదెల 2]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 17'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |'''మే 8&lt;ref name=&quot;సడన్ సర్ ప్రైజ్.. ఓటీటీలోకి తమన్నా 'ఓదెల 2'&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/odela-2-movie-ott-streaming-now-2444200|title=సడన్ సర్ ప్రైజ్.. ఓటీటీలోకి తమన్నా 'ఓదెల 2'|date=7 May 2025|work=|accessdate=7 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250507173043/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/odela-2-movie-ott-streaming-now-2444200|archivedate=7 May 2025|publisher=Sa|language=te}}&lt;/ref&gt;'''
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[డియర్ ఉమ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[అర్జున్ సన్నాఫ్ వైజయంతి]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[మధురం (2025 సినిమా)|మధురం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[సోదరా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఏప్రిల్ 25'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[సారంగపాణి జాతకం]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఏప్రిల్‌ చివరి వారం అలరించే చిత్రాలు.. ఆకట్టుకునే వెబ్‌సిరీస్‌లు&quot;&gt;{{cite news |title=ఏప్రిల్‌ చివరి వారం అలరించే చిత్రాలు.. ఆకట్టుకునే వెబ్‌సిరీస్‌లు |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movie-in-april-last-week-2025/0205/125071421 |accessdate=21 April 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=21 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250421154216/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movie-in-april-last-week-2025/0205/125071421 |archivedate=21 April 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[చౌర్య పాఠం]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[జింఖానా]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[ఏ ఎల్ సి సి (ఓ యూనివర్సల్ బ్యాచిలర్)]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[గ్రౌండ్‌ జీరో]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[శివ శంభో]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[సూర్యాపేట జంక్షన్ (సినిమా)|సూర్యాపేట జంక్షన్‌]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;రిలీజ్​కు 'సారంగపాణి జాతకం' సిద్ధం- ఈ వారం థియేటర్, OTTలో సందడి చేయనున్న సినిమాలివే! - UPCOMING MOVIES THIS WEEK&quot;&gt;{{cite news |title=రిలీజ్​కు 'సారంగపాణి జాతకం' సిద్ధం- ఈ వారం థియేటర్, OTTలో సందడి చేయనున్న సినిమాలివే! - UPCOMING MOVIES THIS WEEK |url=https://www.etvbharat.com/te/!entertainment/this-week-theatre-ott-release-telugu-movies-upcoming-movies-and-web-series-in-april-last-week-2025-telugu-news-ten25042101205 |accessdate=21 April 2025 |publisher=ETV Bharat News |date=21 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250421154220/https://www.etvbharat.com/te/!entertainment/this-week-theatre-ott-release-telugu-movies-upcoming-movies-and-web-series-in-april-last-week-2025-telugu-news-ten25042101205 |archivedate=21 April 2025}}&lt;/ref&gt;
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[మన ఇద్దరి ప్రేమకథ]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|
|-
|style=&quot;text-align:center;&quot; |'''[[6 జర్నీ]]'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |''' ఏప్రిల్ 25'''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;బిగ్ బాస్ టేస్టీ తేజ కీలక పాత్రలో నటించిన ‘6 జర్నీ’.. మూవీ రిలీజ్ ఎప్పుడంటే..&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=బిగ్ బాస్ టేస్టీ తేజ కీలక పాత్రలో నటించిన ‘6 జర్నీ’.. మూవీ రిలీజ్ ఎప్పుడంటే.. |url=https://10tv.in/telugu-news/movies/bigg-boss-tasty-teja-6-journey-movie-release-date-announced-sy-938293.html |accessdate=23 April 2025 |publisher=10TV Telugu |date=20 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250423045954/https://10tv.in/telugu-news/movies/bigg-boss-tasty-teja-6-journey-movie-release-date-announced-sy-938293.html |archivedate=23 April 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|}
==మే==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[హిట్: ది థర్డ్ కేస్|హిట్ 3]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 1'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;అసలైన వినోదం.. మే మొదటివారం.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=అసలైన వినోదం.. మే మొదటివారం.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-in-telugu-may-2025-first-week/0205/125075825 |accessdate=28 April 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=28 April 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250428042516/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-in-telugu-may-2025-first-week/0205/125075825 |archivedate=28 April 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[రెట్రో]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 1'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;అసలైన వినోదం.. మే మొదటివారం.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[సింగిల్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 9'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే .. మరి ఓటీటీలో..?&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే .. మరి ఓటీటీలో..? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movie-in-telugu-may-second-week/0205/125080416 |accessdate=5 May 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=5 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250505054604/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movie-in-telugu-may-second-week/0205/125080416 |archivedate=5 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[శుభం (2025 తెలుగు సినిమా)|శుభం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 9'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే .. మరి ఓటీటీలో..?&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కలియుగమ్ 2064]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 9'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే .. మరి ఓటీటీలో..?&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[బ్లైండ్ స్పాట్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 9'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే .. మరి ఓటీటీలో..?&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[అనగనగా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 15'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |[[ఈటీవీ విన్|ఈటీవి విన్]]
|  style=&quot;text-align:center;&quot; | &lt;ref name=&quot;రివ్యూ: అనగనగా.. సుమంత్‌ ఎమోషనల్‌ డ్రామా మెప్పించిందా?3&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/anaganaga-movie-review-2025-telugu/0203/125087172|title=రివ్యూ: అనగనగా.. సుమంత్‌ ఎమోషనల్‌ డ్రామా మెప్పించిందా?|date=15 May 2025|work=|accessdate=23 May 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250523090004/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/anaganaga-movie-review-2025-telugu/0203/125087172|archivedate=23 May 2025|publisher=Eenadu|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[లెవెన్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 16'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్ సౌండ్ లేదనుకుంటున్నారా.. చిన్న సినిమాలదే హవా.. ఇంట్రెస్టింగ్ జోనర్స్⁭లో&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=ఈ వారం థియేటర్ సౌండ్ లేదనుకుంటున్నారా.. చిన్న సినిమాలదే హవా.. ఇంట్రెస్టింగ్ జోనర్స్⁭లో |url=https://www.v6velugu.com/this-week-releasing-movies-in-telugu-theaters- |accessdate=14 May 2025 |publisher=V6 Velugu |date=14 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250514121342/https://www.v6velugu.com/this-week-releasing-movies-in-telugu-theaters- |archivedate=14 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;  
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[23 ఇరవై మూడు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 16'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|  &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్ సౌండ్ లేదనుకుంటున్నారా.. చిన్న సినిమాలదే హవా.. ఇంట్రెస్టింగ్ జోనర్స్⁭లో&quot; /&gt;
|- 
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కేసరి చాప్టర్ 2]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-this-week-may-4th-week/0205/125089181 |accessdate=19 May 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=19 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250519043455/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-telugu-this-week-may-4th-week/0205/125089181 |archivedate=19 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఏస్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[వైభవం (2025 సినిమా)|వైభవం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌లో వినోదాలను పంచే చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;   
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[వీరరాజు 1991]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం.. దేశ వ్యాప్తంగా థియేట‌ర్ల‌లోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం.. దేశ వ్యాప్తంగా థియేట‌ర్ల‌లోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/these-movies-are-coming-to-theaters-this-week-in-whole-country-ktr-63098.html |accessdate=21 May 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=21 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250521103907/https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/these-movies-are-coming-to-theaters-this-week-in-whole-country-ktr-63098.html |archivedate=21 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;   
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[నిశ్శబ్ద ప్రేమ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం.. దేశ వ్యాప్తంగా థియేట‌ర్ల‌లోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;    
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఒక బృందావనం (2025 సినిమా)|ఒక బృందావనం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 23'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం.. దేశ వ్యాప్తంగా థియేట‌ర్ల‌లోకి వ‌చ్చే సినిమాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[భైరవం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 30'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో అలరించే చిత్రాలివే..&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో అలరించే చిత్రాలివే.. |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-in-telugu-may-last-week-2025/0205/125094362 |accessdate=27 May 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=27 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250527043049/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-in-telugu-may-last-week-2025/0205/125094362 |archivedate=27 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[షష్టిపూర్తి (2025 సినిమా)|షష్టిపూర్తి]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''మే 30'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|  
|}

==జూన్==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[టూరిస్ట్ ఫ్యామిలీ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 2'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|&lt;ref name=&quot;ఓటీటీకి టూరిస్ట్ ఫ్యామిలీ.. క‌డుపుబ్బా న‌వ్విస్తారు.. ఏడిపిస్తారు! ఎప్ప‌టినుంచంటే&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/latest-sensational-family-comedy-drama-movie-tourist-family-ott-streaming-date-is-here-ktr-63275.html|title=ఓటీటీకి టూరిస్ట్ ఫ్యామిలీ.. క‌డుపుబ్బా న‌వ్విస్తారు.. ఏడిపిస్తారు! ఎప్ప‌టినుంచంటే|date=28 May 2025|accessdate=3 June 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250603094354/https://www.chitrajyothy.com/2025/ott/latest-sensational-family-comedy-drama-movie-tourist-family-ott-streaming-date-is-here-ktr-63275.html|archivedate=3 June 2025|publisher=Chitrajyothy|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[థగ్ లైఫ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 5'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో అలరించే చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో అలరించే చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/june-first-week-movie-releases/0205/125098237 |accessdate=2 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=2 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250602054809/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/june-first-week-movie-releases/0205/125098237 |archivedate=2 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[శ్రీశ్రీశ్రీ రాజావారు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 6'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;‘శ్రీ శ్రీ శ్రీ రాజావారు’ మూవీ రిలీజ్ డేట్ ఫిక్స్..&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘శ్రీ శ్రీ శ్రీ రాజావారు’ మూవీ రిలీజ్ డేట్ ఫిక్స్.. |url=https://ntvtelugu.com/movie-news/cinema-news/narne-nithin-sri-sri-sri-rajavaru-movie-release-date-fixed-800787.html |accessdate=23 May 2025 |publisher=NTV Telugu |date=18 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250523173114/https://ntvtelugu.com/movie-news/cinema-news/narne-nithin-sri-sri-sri-rajavaru-movie-release-date-fixed-800787.html |archivedate=23 May 2025 |language=te-IN}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[గ్యాంబ్లర్స్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 6'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;జూన్ 6న రాబోతున్న సంగీత్‌ శోభన్‌ మిస్టరీ ఎంటర్‌టైనర్‌ ‘గ్యాంబ్లర్స్‌’&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=జూన్ 6న రాబోతున్న సంగీత్‌ శోభన్‌ మిస్టరీ ఎంటర్‌టైనర్‌ ‘గ్యాంబ్లర్స్‌’ |url=https://www.ntnews.com/cinema/sangeeth-shoban-gamblers-movie-release-announcement-2006039 |accessdate=23 May 2025 |work= |publisher=NT News |date=23 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250523172702/https://www.ntnews.com/cinema/sangeeth-shoban-gamblers-movie-release-announcement-2006039 |archivedate=23 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;  
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[బద్మాషులు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 6'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో అలరించే చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[పాడేరు 12వ మైలు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 6'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''హరిహర వీరమల్లు'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;జూన్‌ అంతా.. అగ్రతారలదే&quot;&gt;{{cite news |title=జూన్‌ అంతా.. అగ్రతారలదే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/june-2025-telugu-movies-release-dates/0201/125098370 |accessdate=2 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=2 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250602055149/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/june-2025-telugu-movies-release-dates/0201/125098370 |archivedate=2 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కుబేరా (2025 సినిమా)|కుబేరా]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 20'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;జూన్‌ అంతా.. అగ్రతారలదే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[8 వసంతాలు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 20'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;థియేటర్‌లో అలరించే చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్‌ పంచే వెబ్‌సిరీస్‌లు&quot;&gt;{{cite news |title=థియేటర్‌లో అలరించే చిత్రాలు.. ఓటీటీలో థ్రిల్‌ పంచే వెబ్‌సిరీస్‌లు |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-in-june-third-week-2025/0205/125107323 |accessdate=17 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=16 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250617043123/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-telugu-movies-in-june-third-week-2025/0205/125107323 |archivedate=17 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కన్నప్ప]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జూన్ 27'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;జూన్‌ అంతా.. అగ్రతారలదే&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|}

==జులై==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[తమ్ముడు (2025 సినిమా)|తమ్ముడు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో వినోదాన్ని పంచే చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో వినోదాన్ని పంచే చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-and-web-series-july-first-week/0205/125116505 |accessdate=30 June 2025 |publisher=Eenadu |date=30 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630064508/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/upcoming-movies-and-web-series-july-first-week/0205/125116505 |archivedate=30 June 2025}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[3 బీహెచ్‌‌‌‌కే]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో వినోదాన్ని పంచే చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఉప్పు కప్పురంబు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;ఈ వారం థియేటర్‌/ఓటీటీలో వినోదాన్ని పంచే చిత్రాలివే&quot; /&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[షో టైమ్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| &lt;ref name=&quot;నవీన్ చంద్ర 'షో టైమ్' మూవీ జులై 4న రిలీజ్&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.v6velugu.com/naveen-chandra-show-time-unveils-first-look-poster-release-|title=నవీన్ చంద్ర 'షో టైమ్' మూవీ జులై 4న రిలీజ్|last1=|first1=|date=22 June 2025|accessdate=8 July 2025|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250708130437/https://www.v6velugu.com/naveen-chandra-show-time-unveils-first-look-poster-release-#goog_rewarded|archivedate=8 July 2025|publisher=V6 Velugu|language=te}}&lt;/ref&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''సోలో బాయ్'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 4'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;జూలై 4న గౌతమ్ ‘సోలో బాయ్’!&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=జూలై 4న గౌతమ్ ‘సోలో బాయ్’! |url=https://ntvtelugu.com/movie-news/cinema-news/solo-boy-movie-release-gautham-krishna-2025-810228.html |accessdate=5 July 2025 |publisher=NTV Telugu |date=7 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250705123146/https://ntvtelugu.com/movie-news/cinema-news/solo-boy-movie-release-gautham-krishna-2025-810228.html |archivedate=5 July 2025 |language=te-IN}}&lt;/ref&gt;  
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''లోపలికి రా చెప్తా'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై 5'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 
|&lt;ref name=&quot;హారర్‌ కామెడీగా ‘లోపలికి రా చెప్తా’ .. రిలీజ్ డేట్  ఫిక్స్&quot;&gt;{{cite news |title=హారర్‌ కామెడీగా ‘లోపలికి రా చెప్తా’ .. రిలీజ్ డేట్  ఫిక్స్ |url=https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/lopaliki-raa-cheptha-release-date-out-2478591 |accessdate=5 July 2025 |work= |publisher=Sakshi |date=5 July 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250705123413/https://www.sakshi.com/telugu-news/movies/lopaliki-raa-cheptha-release-date-out-2478591 |archivedate=5 July 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;  
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[పరమపద సోపానం]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[మై బేబి]]'''   
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|
|&lt;ref name=&quot;వైరల్‌ వయ్యారి&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ది 100]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/telugu-movies-this-week-on-july-11th/0205/125121208 |accessdate=7 July 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=7 July 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707042013/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/telugu-movies-this-week-on-july-11th/0205/125121208 |archivedate=7 July 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[ఓ భామ అయ్యో రామా]]'''   
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;|
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[వర్జిన్ బాయ్స్]]'''   
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  11'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| 
|&lt;ref name=&quot;ఈ వారం చిన్న చిత్రాలదే హవా.. థియేటర్‌/ఓటీటీ చిత్రాలివే&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కొత్తపల్లిలో ఒక్కపుడు]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వైరల్‌ వయ్యారి&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[పోలీస్‌ వారి హెచ్చరిక]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
| 
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[జూనియర్]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''జులై  18'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;వైరల్‌ వయ్యారి&quot;&gt;{{cite news |title=వైరల్‌ వయ్యారి |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125120034 |accessdate=5 July 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=5 July 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250705042215/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/general/0201/125120034 |archivedate=5 July 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
|}

==ఆగష్టు==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''సినిమా పేరు'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''థియేటర్ రిలీజ్'''
! style=&quot;width:5%;&quot; |'''ఓటీటీ రిలీజ్'''
! class=&quot;unsortable&quot; style=&quot;width:1%;&quot; |{{Tooltip|మూ}}
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''[[కూలీ (2025 సినిమా)|కూలీ]]'''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| '''ఆగష్టు 14'''
| style=&quot;text-align:center;&quot; |
|&lt;ref name=&quot;ర‌జ‌నీకాంత్ కూలీ కౌంట్‌డౌన్ వీడియో వ‌చ్చేసింది.. ఫ్యాన్స్ ఫుల్ ఖుష్‌&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=ర‌జ‌నీకాంత్ కూలీ కౌంట్‌డౌన్ వీడియో వ‌చ్చేసింది.. ఫ్యాన్స్ ఫుల్ ఖుష్‌ |url=https://www.ntnews.com/news/coolie-release-date-announced-1985524 |accessdate=7 May 2025 |work= |publisher=NT News |date=6 May 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250507071528/https://www.ntnews.com/news/coolie-release-date-announced-1985524 |archivedate=7 May 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు సినిమాలు]]
[[వర్గం:2025 తెలుగు సినిమాలు]]</text>
      <sha1>986r1jymbkjzmxl6knmb4g7xy4mmdq9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తండేల్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>429955</id>
    <revision>
      <id>4601469</id>
      <parentid>4596138</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:45:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601469</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13965" sha1="11foam0gkrqofzehydphoo1qzqa0uf7" xml:space="preserve">{{Infobox film
| image          = Thandel 2025.jpg
| caption        =  
| director       = [[మొండేటి చందు|చందూ మొండేటి]]
| writer         = [[మొండేటి చందు|చందూ మొండేటి]]
|story = 	కార్తీక్ తీడ
| producer       = {{plain list|
*బన్నీ వాసు
*[[అల్లు అరవింద్]] &lt;small&gt;(సమర్పణ)&lt;/small&gt;
}}
| starring       =  [[అక్కినేని నాగ చైతన్య|నాగచైతన్య]]&lt;br&gt; [[సాయిపల్లవి]]&lt;br&gt;[[పృథ్వీ రాజ్]]&lt;br&gt;[[ప్రకాష్ బెలవాడి]]
| studio         = [[గీతా ఆర్ట్స్|గీతాఆర్ట్స్‌]] 
| cinematography =  [[షమదత్|షామ్‌దత్ సైనుదీన్]]
| editing        = 	[[నవీన్ నూలి]]
| music          = [[దేవి శ్రీ ప్రసాద్]]
| released       = {{Film date|df=y|2025|02|07|థియేటర్}}&lt;br&gt;{{Film date|df=y|2025|03|07| [[నెట్‌ఫ్లిక్స్]] ఓటీటీలో}}
| country        = భారతదేశం
| language       = తెలుగు
}}

'''తండేల్''' 2025లో విడుదలైన రొమాంటిక్‌ యాక్షన్‌ థ్రిల్లర్‌ సినిమా. [[అల్లు అరవింద్]] సమర్పణలో [[గీతా ఆర్ట్స్|గీతాఆర్ట్స్‌]] బ్యానర్‌పై [[బన్నీ వాసు|బన్నీవాసు]] నిర్మించిన ఈ సినిమాకు [[మొండేటి చందు|చందూ మొండేటి]] దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;‘తండేల్‌’అంటే అర్థమదే.. చైతన్య, సాయిపల్లవికి ఇద్దరికీ అవార్డులొస్తాయి&quot;&gt;{{cite news |title=‘తండేల్‌’అంటే అర్థమదే.. చైతన్య, సాయిపల్లవికి ఇద్దరికీ అవార్డులొస్తాయి |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/thandel-release-date-press-meet/0206/124199436 |accessdate=30 January 2025 |work= |date=5 November 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130074844/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/thandel-release-date-press-meet/0206/124199436 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; [[అక్కినేని నాగ చైతన్య|నాగచైతన్య]], [[సాయిపల్లవి]], [[పృథ్వీ రాజ్]], [[కల్పలత (నటి)|కల్పలత]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా ట్రైలర్‌ను జనవరి 9న విడుదల చేసి,&lt;ref name=&quot;నాగచైతన్య-సాయిపల్లవి తండేల్ ట్రైలర్‌ వచ్చేసింది&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=నాగచైతన్య-సాయిపల్లవి తండేల్ ట్రైలర్‌ వచ్చేసింది |url=https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-trailer-is-out-now-1866117 |accessdate=30 January 2025 |work= |publisher=NT News |date=28 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130074126/https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-trailer-is-out-now-1866117 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమాను ఫిబ్రవరి 7న ప్రపంచవ్యాప్తంగా విడుదల చేశారు.&lt;ref name=&quot;అఫీషియల్‌గా 'తండేల్' రిలీజ్ డేట్‌ అనౌన్స్ చేసిన టీమ్... ప్రేమికుల రోజుకు ముందు వారంలో!&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=అఫీషియల్‌గా 'తండేల్' రిలీజ్ డేట్‌ అనౌన్స్ చేసిన టీమ్... ప్రేమికుల రోజుకు ముందు వారంలో! |url=https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-starrer-thandel-movie-all-set-to-grand-release-on-february-7th-2025-186181 |accessdate=30 January 2025 |work= |date=5 November 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130075824/https://telugu.abplive.com/entertainment/cinema/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-starrer-thandel-movie-all-set-to-grand-release-on-february-7th-2025-186181 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 

తండేల్‌ సినిమా నాగ చైతన్య కెరీర్ లో భారీ ఓపెనింగ్స్ రాబట్టి రూ.100 కోట్ల మార్క్ చేరుకొని మార్చి 7 నుండి [[నెట్‌ఫ్లిక్స్]] ఓటీటీలో తెలుగు, తమిళం, కన్నడ, మలయాళం, హిందీ భాషల స్ట్రీమింగ్ ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;ఓటీటీలోకి ‘తండేల్‌’&quot;&gt;{{cite news |title=ఓటీటీలోకి ‘తండేల్‌’ |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/thandel-ott-release-date-announce/0209/125038945 |accessdate=25 March 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=2 March 2025 |ref= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250325065416/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/thandel-ott-release-date-announce/0209/125038945 |archivedate=25 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;నాగచైతన్య తండేల్ ఓటీటీ రిలీజ్ డేట్ వచ్చేసింది.. స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడు, ఎక్కడంటే..&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=నాగచైతన్య తండేల్ ఓటీటీ రిలీజ్ డేట్ వచ్చేసింది.. స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడు, ఎక్కడంటే.. |url=https://tv9telugu.com/entertainment/ott/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-thandel-movie-streaming-date-fixed-1480552.html |accessdate=25 March 2025 |publisher=TV9 Telugu |date=2 March 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250325065840/https://tv9telugu.com/entertainment/ott/naga-chaitanya-and-sai-pallavi-thandel-movie-streaming-date-fixed-1480552.html |archivedate=25 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
==కథ==
శ్రీకాకుళం జిల్లాకు చెందిన 22 మంది మత్య్సకారులు రాజు ([[అక్కినేని నాగ చైతన్య|నాగ చైతన్య]]) నాయకుడిగా సముద్రంలో వేటకి వెళ్లి మూడు బోట్లతో గుజరాత్ వెరావల్ నుంచి బయలదేరి చేపల వేట సాగిస్తుండగా పొరపాటున పాకిస్తాన్ ప్రాదేశిక జలాల్లోకి వెళ్తారు. దీంతో వారిని పాక్ అరెస్ట్ చేసి జైల్లో వేస్తుంది. తన తోటి జాలర్ల కోసం రాజు ఎలాంటి యుద్ధం చేశాడు? రాజు కోసంబుజ్జితల్లి ([[సాయిపల్లవి]]) చేసిన సాహసం ఏంటి? మత్య్సకారులను పాక్ ఎలా విడుదల చేసింది ?  అనేదే మిగతా సినిమా కథ.&lt;ref name=&quot;‘తండేల్‌ రివ్యూ’.. నాగచైతన్య, సాయిపల్లవి సినిమా ఎలా ఉందంటే.!&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=‘తండేల్‌ రివ్యూ’.. నాగచైతన్య, సాయిపల్లవి సినిమా ఎలా ఉందంటే.! |url=https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-thandel-movie-review-1876375 |accessdate=25 March 2025 |work= |publisher=NT News |date=7 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250325070530/https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-thandel-movie-review-1876375 |archivedate=25 March 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

== తారాగణం ==
* రాజుగా [[అక్కినేని నాగ చైతన్య|నాగచైతన్య]]&lt;ref name=&quot;నా కెరీర్‌లోనే ప్రత్యేకం తండేల్‌&quot;&gt;{{cite news |title=నా కెరీర్‌లోనే ప్రత్యేకం తండేల్‌ |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/naga-chaitanya-thandel-movie-poster/0201/123216810 |accessdate=30 January 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=23 November 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130075011/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/naga-chaitanya-thandel-movie-poster/0201/123216810 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
* సత్యగా [[సాయిపల్లవి]]
* పాకిస్థానీ జైలర్‌గా [[ప్రకాష్ బెలవాడి]]
* సత్య తండ్రిగా [[పృథ్వీ రాజ్|బబ్లూ  పృథ్విరాజ్]]
* రాజు తల్లిగా [[కల్పలత (నటి)|కల్పలత]]
* చిత్తగా ఆడుకలం నరేన్
* చంద్రగా దివ్య పిళ్ళై
* మురళిగా కరుణాకరన్
* సూరిబాబుగా చరణ్‌దీప్
* కళ్యాణి నటరాజన్
* పార్వతీశం
* మహేష్ ఆచంట
* పాకిస్థానీ సెంట్రీగా రెడ్డి భాను ప్రసాద్
* భారత సైనికుడిగా కిషోర్ రాజు వశిష్ట
* భారత సైనికుడిగా కృష్ణ కుమార్ పి.
* భారత సైనికుడిగా శ్రీ పవన్
* విదేశాంగ మంత్రికి పీఏగా అభినవ్ సింగ్ రాఘవ్ 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: చందూ మొండేటి 
* రచన:చందూ మొండేటి 
* కథ: కార్తీక్ తీడ
* సంగీతం: దేవీశ్రీ ప్రసాద్ 
* గీత రచయితలు: శ్రీమణి, జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు 
* నేపథ్య గానం: శ్రేయా ఘోషల్, నాకాష్ అజీజ్, జావేద్ అలీ, అనురాగ్ కులకర్ణి,హరిప్రియ  
* కెమెరా: షామ్ దత్ సైనుద్ధిన్ 
* కూర్పు: నవీన్ నూలి 
* సమర్పణ: అల్లు అరవింద్ 
* నిర్మాత: బన్నీ వాసు 
* నిర్మాణ సంస్థ: గీతా ఆర్ట్స్ 
* విడుదల:07:02:2025.

==పాటలు==
{{Track listing
| extra_column  = గాయకులు
| title1        = బుజ్జి తల్లీ
| length1       = 4:34
| lyrics1       =  [[శ్రీమణి]] 
| extra1        = జావేద్ అలీ 
| title2        = నమో నమ శివాయ&lt;ref name=&quot;తండేల్ నుంచి 'శివుడి' సాంగ్ వచ్చేసింది.. చైతు, సాయి పల్లవి స్టెప్స్ అదుర్స్.. 'నమో నమో నమః శివాయ..'&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=తండేల్ నుంచి 'శివుడి' సాంగ్ వచ్చేసింది.. చైతు, సాయి పల్లవి స్టెప్స్ అదుర్స్.. 'నమో నమో నమః శివాయ..' |url=https://10tv.in/telugu-news/movies/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-movie-lord-shiva-song-released-video-goes-viral-902393.html |accessdate=30 January 2025 |publisher=10TV Telugu |date=4 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130075341/https://10tv.in/telugu-news/movies/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-movie-lord-shiva-song-released-video-goes-viral-902393.html |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| length2       = 4:58
| lyrics2       = [[జొన్నవిత్తుల రామలింగేశ్వర రావు]]
| extra2        =  [[అనురాగ్ కులకర్ణి]], [[హరిప్రియ]]
| title3        = హైలెస్సో హైలెస్సా&lt;ref name=&quot;హైలెస్సో హైలెస్సా&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=హైలెస్సో హైలెస్సా |url=https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-movie-hilesso-hilessa-song-release-date-announced-1859078 |accessdate=30 January 2025 |work= |publisher=NT News |date=22 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130075211/https://www.ntnews.com/cinema/naga-chaitanya-sai-pallavi-thandel-movie-hilesso-hilessa-song-release-date-announced-1859078 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| length3       = 3:49
| lyrics3       = [[శ్రీమణి]] 
| extra3        = [[నకాష్ అజీజ్]],  [[శ్రేయ ఘోషాల్]] 
}}
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |27907811}}</text>
      <sha1>11foam0gkrqofzehydphoo1qzqa0uf7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పట్టుదల (2025 సినిమా)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>429956</id>
    <revision>
      <id>4601457</id>
      <parentid>4420778</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:26:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601457</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12259" sha1="d0b7f8a49r2kbp3b82ngyvssus0v4p2" xml:space="preserve">{{Infobox film
| image          =  
| caption        =  
| director       = మ‌గిళ్ తిరుమేని
| screenplay     = మ‌గిళ్ తిరుమేని
| based_on       = {{Based on|''బ్రేక్‌డౌన్''|జోనాథన్ మోస్టౌ}}&lt;ref name=&quot;rights&quot;&gt;{{Cite news |date=11 December 2024 |title=Did Ajith's 'Vidaamuyarchi' makers acquire rights from 'Breakdown' makers? Here's what we know |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/did-ajiths-vidaamuyarchi-makers-acquire-rights-from-breakdown-makers-heres-what-we-know/articleshow/116209409.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241211103038/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/did-ajiths-vidaamuyarchi-makers-acquire-rights-from-breakdown-makers-heres-what-we-know/articleshow/116209409.cms |archive-date=11 December 2024 |access-date=11 December 2024 |work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;
| producer       =  సుభాస్కరన్
| starring       = {{ubl|[[అజిత్ కుమార్]]|[[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]]|[[అర్జున్ సర్జా|అర్జున్]]|[[రెజీనా|రెజీనా కసాండ్రా]]|[[ఆరవ్]]}}
| cinematography = 	ఓం ప్రకాష్&lt;ref&gt;{{Cite web |date=24 June 2024 |title=Vidaa Muyarchi shoot resumes in Azerbaijan |url=https://www.cinemaexpress.com/tamil/news/2024/Jun/24/vidaa-muyarchi-shoot-resumes-in-azerbaijan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240624164906/https://www.cinemaexpress.com/tamil/news/2024/Jun/24/vidaa-muyarchi-shoot-resumes-in-azerbaijan |archive-date=24 June 2024 |access-date=1 July 2024 |website= Cinema Express |language=en}}&lt;/ref&gt; 
| editing        = ఎన్.బి. శ్రీకాంత్
| music          = 	[[అనిరుధ్ రవిచందర్]]
| studio         =[[లైకా ప్రొడక్షన్స్]] 
| distributor    =  
| released       = {{Film date|2025|02|06|df=y}}
| runtime        = 150 నిమిషాలు &lt;ref&gt;{{Cite web |last=K |first=Janani |date=9 January 2025 |title=Ajith Kumar's Vidaamuyarchi gets UA certificate, release likely in January |url=https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/ajith-kumar-vidaamuyarchi-censored-ua-certificate-release-january-23-or-30-2662143-2025-01-09 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250109135018/https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/ajith-kumar-vidaamuyarchi-censored-ua-certificate-release-january-23-or-30-2662143-2025-01-09 |archive-date=9 January 2025 |access-date=9 January 2025 |website=[[India Today]] |language=en}}&lt;/ref&gt;
| country        = భారతదేశం
| language       = తెలుగు
| budget         = 	₹ 225–330 కోట్లు&lt;ref&gt;{{Cite web |date=13 October 2023 |title='விடாமுயற்சி' படத்திற்காக அஜித்குமார் வாங்கிய சம்பளம் எவ்வளவு..? |trans-title=How much did Ajith Kumar earn for the film ''Vidaamuyarchi''? |url=https://zeenews.india.com/tamil/photo-gallery/actor-ajith-kumar-salary-for-vidaamuyarchi-movie-467697/amp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231029185844/https://zeenews.india.com/tamil/photo-gallery/actor-ajith-kumar-salary-for-vidaamuyarchi-movie-467697/amp |archive-date=29 October 2023 |access-date=28 December 2024 |website= Zee News |language=ta}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=17 December 2023 |title=அஜித்தின் விடாமுயற்சி - சாட்டிலைட்- டிஜிட்டல் ரூ.250 கோடிக்கு விற்பனை! |trans-title=Ajith's Vidaamuyarchi&amp;nbsp;– Satellite and digital rights sold for Rs. 250 crore! |url=https://cinema.dinamalar.com/tamil-news/118209/cinema/Kollywood/Ajiths-Perseverance---Chartlight--Digital-Sold-for-Rs.250-Crores!.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231219160220/https://cinema.dinamalar.com/tamil-news/118209/cinema/Kollywood/Ajiths-Perseverance---Chartlight--Digital-Sold-for-Rs.250-Crores!.htm |archive-date=19 December 2023 |access-date=28 December 2024 |website= Dinamalar  |language=ta}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 May 2023 |title=பிரம்மாண்டமாக உருவாகவுள்ள அஜித்தின் விடாமுயற்சி திரைப்படம் |trans-title=Ajith's ''Vidaamuyarchi'' film has been made in a grand manner |url=https://www.maalaimalar.com/amp/cinema/cinemanews/tamil-cinema-ajiths-vidamuyarchi-movie-going-to-be-big-budget-603736 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241228165414/https://www.maalaimalar.com/amp/cinema/cinemanews/tamil-cinema-ajiths-vidamuyarchi-movie-going-to-be-big-budget-603736 |archive-date=28 December 2024 |access-date=28 December 2024 |website= Maalai Malar  |language=ta}}&lt;/ref&gt;
}}

'''పట్టుదల''' 2025లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. ‘విడాముయ‌ర్చి’ పేరుతో తమిళంలో నిర్మించిన ఈ సినిమాను తెలుగులో 'ప‌ట్టుద‌ల' పేరుతో [[లైకా ప్రొడక్షన్స్]] బ్యానర్‌పై సుభాస్కరన్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు మ‌గిళ్ తిరుమేని దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;అజిత్ ‘విడాముయ‌ర్చి’ తెలుగు టైటిల్ ఇదే.!&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=అజిత్ ‘విడాముయ‌ర్చి’ తెలుగు టైటిల్ ఇదే.! |url=https://www.ntnews.com/cinema/vidaamuyarchi-is-pattudala-in-telugu-1853969 |accessdate=30 January 2025 |work= |publisher=NT News |date=16 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130083341/https://www.ntnews.com/cinema/vidaamuyarchi-is-pattudala-in-telugu-1853969 |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; [[అజిత్ కుమార్]], [[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]], [[అర్జున్ సర్జా|అర్జున్]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా ట్రైలర్‌ను జనవరి 16న విడుదల చేసి,&lt;ref name=&quot;అజిత్ పట్టుదల ట్రైలర్ రిలీజ్.. యాక్షన్ తగ్గిందా..?&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=అజిత్ పట్టుదల ట్రైలర్ రిలీజ్.. యాక్షన్ తగ్గిందా..? |url=https://www.v6velugu.com/ajith-pattudala-movie-trailer-released |accessdate=30 January 2025 |publisher=V6 Velugu |date=16 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130081724/https://www.v6velugu.com/ajith-pattudala-movie-trailer-released |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమాను ఫిబ్రవరి 6న ప్రపంచవ్యాప్తంగా విడుదల చేశారు.

ప‌ట్టుద‌ల‌ సినిమా శాటిలైట్ హ‌క్కుల‌ను స‌న్ టీవీ సొంతం చేసుకోగా, ఓటీటీ హ‌క్కుల‌ను [[నెట్‌ఫ్లిక్స్]] దక్కించుకోగా, సోనీ మ్యూజిక్ ద్వారా ఆడియో విడుదలైంది.&lt;ref name=&quot;పట్టుదల ట్రైలర్.. అదరగొట్టిన తల అజిత్.. ఫ్యాన్స్‌కు పూనకాలే..&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=పట్టుదల ట్రైలర్.. అదరగొట్టిన తల అజిత్.. ఫ్యాన్స్‌కు పూనకాలే.. |url=https://tv9telugu.com/entertainment/tollywood/hero-ajith-kumar-latest-action-movie-pattudala-trailer-released-1448089.html |accessdate=30 January 2025 |publisher=TV9 Telugu |date=16 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130083040/https://tv9telugu.com/entertainment/tollywood/hero-ajith-kumar-latest-action-movie-pattudala-trailer-released-1448089.html |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
==నటీనటులు==
* [[అజిత్ కుమార్]]&lt;ref&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘పట్టుదల’తో పోరాటం.. సాల్ట్‌ అండ్‌ పెప్పర్‌ లుక్‌లో అజిత్‌ |url=https://www.ntnews.com/cinema/vidaamuyarchi-movie-trailer-release-starring-actor-ajith-1854159 |accessdate=30 January 2025 |work= |date=17 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130082650/https://www.ntnews.com/cinema/vidaamuyarchi-movie-trailer-release-starring-actor-ajith-1854159 |archivedate=30 January 2025 |language=te |quote=‘పట్టుదల’తో పోరాటం.. సాల్ట్‌ అండ్‌ పెప్పర్‌ లుక్‌లో అజిత్‌}}&lt;/ref&gt;
* [[త్రిష కృష్ణన్|త్రిష]]
* [[అర్జున్ సర్జా|అర్జున్]]
* [[రెజీనా|రెజీనా కసాండ్రా]]
* [[ఆరవ్]]
* నిఖిల్ నాయర్
* దాశరథి
* గణేష్ శరవణన్
* రమ్య సుబ్రమణియన్
==సాంకేతిక నిపుణులు==
* ఆర్ట్ డైరెక్ట‌ర్‌:  మిలాన్ 
* స్టంట్స్‌:  సుంద‌ర్
* కాస్ట్యూమ్స్ డిజైన‌ర్‌: అను వ‌ర్ధ‌న్ 
* ఎగ్జిక్యూటివ్ ప్రొడ్యూస‌ర్‌: సుబ్ర‌మ‌ణియ‌న్ నారాయ‌ణ‌న్ 
*ప్రొడ‌క్ష‌న్ ఎగ్జిక్యూటివ్స్‌: జె.గిరినాథ‌న్‌, కె.జ‌య‌శీల‌న్ 
*స్క్రీన్ ప్లే, దర్శకత్వం: మగిల్ తిరుమేని 
*సంగీతం: అనిరుద్ రవిచందర్ 
*ఛాయా గ్రహణం: ఓం  ప్రకాష్ 
*కూర్పు: ఎన్.బి.శ్రీకాంత్ 
*గీత రచయిత: శ్రీ సాయి కిరణ్ 
*నేపథ్య గానం: ఆంథోనీ దాసన్, అనిరుద్ 
*నిర్మాత: సుభాస్కరన్ 
*నిర్మాణ సంస్థ: లైకా ప్రొడక్షన్స్ 
*విడుదల:06:02:2025.
==పాటలు==
{{Track listing
| headline =  
| total_length =  
| extra_column = గాయకులు
| title1 =  స‌వదీక‌&lt;ref name=&quot;‘స‌వదీక‌’ తెలుగు లిరికల్ సాంగ్&quot;&gt;{{cite news |title=‘స‌వదీక‌’ తెలుగు లిరికల్ సాంగ్ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/sawadeeka-lyrical-song-from-ajith-kumar-pattudala-movie-released-kbk-60645.html |accessdate=30 January 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=30 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250130083707/https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/sawadeeka-lyrical-song-from-ajith-kumar-pattudala-movie-released-kbk-60645.html |archivedate=30 January 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1 = ఆంథోని దాస‌న్, అనిరుద్  
| lyrics1 = శ్రీ సాయి కిరణ్
| music1 = 
| length1 = 3:31
| title2 =  
| extra2 =  
| lyrics2 =  
| music2 =  
| length2 =  
| title3 = 
| extra3 = 
| lyrics3 = 
| music3 =  
| length3 =  
| title4 =  
| extra4 =  
| lyrics4 =
| music4 =  
| length4 =  
}}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |18926098}}</text>
      <sha1>d0b7f8a49r2kbp3b82ngyvssus0v4p2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ప్రేమిస్తావా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>430840</id>
    <revision>
      <id>4601450</id>
      <parentid>4403202</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సాంకేతిక వర్గం</comment>
      <origin>4601450</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7262" sha1="e2qvr1asvmthsm5szy5bqp7k2ymcvod" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           =  ప్రేమిస్తావా
| image          =   Premisthava.jpg
| alt            = 
| caption        = 
| director       =  విష్ణు వర్ధన్
| starring       = {{Plainlist|
* ఆకాష్ మురళి   
* [[అదితి శంకర్]] 
*  [[శరత్ కుమార్|ఆర్. శరత్‌కుమార్]]
* [[ప్రభు]] 
* [[ఖుష్బు సుందర్|ఖుష్బు]] }}
| producer       = {{Plainlist|
* డాక్టర్‌ ఎస్‌.జేవియర్‌ బ్రిట్టో
*  }}
| story         = {{Plainlist|
*   విష్ణు వర్ధన్
* }}
| music          = {{Plainlist|
* [[యువన్ శంకర్ రాజా]]
* }}
| cinematography =  కామెరాన్ ఎరిక్ బ్రైసన్
| editing        =  [[ఎ. శ్రీకర్ ప్రసాద్]]
| studio         = {{Plainlist|
* 
*  }}
| distributor    = [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]] 
| released       = {{Film date|df=yes|2025|1|31}}
| runtime        = 147  నిమిషాలు
| country        = భారతదేశం
| language       =  [[తెలుగు]]
| budget         =  
| gross          =  
}}
'''ప్రేమిస్తావా''' 2025లో విడుదలైన రొమాంటిక్ యాక్షన్ థ్రిల్లర్  సినిమా. ఎక్స్ బీ ఫిల్మ్ క్రియేటర్స్ బ్యానర్‌పై  ఎస్. జేవియర్ బ్రిట్టో తమిళంలో ‘నేసిప్పాయా’ పేరుతో నిర్మించిన ఈ సినిమాను [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్|మైత్రీ మూవీస్‌ మేకర్స్‌]] తెలుగులో విడుదల చేశారు. ఆకాష్ మురళి,  [[అదితి శంకర్]] , [[శరత్ కుమార్|ఆర్. శరత్‌కుమార్]], [[ప్రభు]], [[ఖుష్బు సుందర్|ఖుష్బు]] ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా తెలుగు ట్రైలర్‌ను జనవరి 28న విడుదల చేసి,&lt;ref name=&quot;‘ప్రేమిస్తావా’ ట్రైలర్.. మీరు చూడండి&quot;&gt;{{cite news |title=‘ప్రేమిస్తావా’ ట్రైలర్.. మీరు చూడండి |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/premistava-trailer-out-now-avm-60592.html |accessdate=4 February 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=28 January 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250204164704/https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/premistava-trailer-out-now-avm-60592.html |archivedate=4 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమాను జనవరి 31న  విడుదల చేశారు.&lt;ref name=&quot;రొమాంటిక్‌ డ్రామా నచ్చేసింది&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=రొమాంటిక్‌ డ్రామా నచ్చేసింది |url=https://www.ntnews.com/cinema/premistava-movie-in-telugu-routine-love-and-emotional-drama-1872092 |accessdate=4 February 2025 |work= |publisher=NT News |date=3 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250204164653/https://www.ntnews.com/cinema/premistava-movie-in-telugu-routine-love-and-emotional-drama-1872092 |archivedate=4 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
   
==నటీనటులు==
* ఆకాష్ మురళి   
* [[అదితి శంకర్]] 
*  [[శరత్ కుమార్|ఆర్. శరత్‌కుమార్]]
* [[ప్రభు]] 
* [[ఖుష్బు సుందర్|ఖుష్బు]]
* [[కల్కి కొచ్లిన్]]
* [[శివ పండిట్|శివ్ పండిట్]]
* [[సుజిత్ శంకర్]]
* [[దగ్గుబాటి రాజా]]
* జార్జ్ కోరా
* విక్కల విక్రమ్
* మాథ్యూ వర్గీస్
*  [[శ్రీరంజని (నటి)|శ్రీరంజని]]
* [[మురళీ శర్మ]]
* [[మాల పార్వతి|పార్వతి టి]]
* ప్రజ్ఞ రవి
* [[రవి మరియా]] 

== సాంకేతిక వర్గం ==

* దర్శకుడు: విష్ణువర్ధన్ 
* కథ: విష్ణువర్ధన్ 
* సంగీతం: యువన్ శంకర్ రాజా 
* గీత రచయిత: రాజశ్రీ సుధాకర్ 
* నేపథ్య గానం: హరిచరణ్, రమ్య బెహరా 
* ఫోటోగ్రఫీ: కామెరాన్ ఎరిక్ బ్రైసన్ 
* కూర్పు: అక్కినేని శ్రీకర ప్రసాద్ 
* నిర్మాత: డాక్టర్ ఎస్.జేవియర్  బ్రిట్జో 
* నిర్మాణ సంస్థ: మైత్రీ మూవీ మేకర్స్ 
* విడుదల:31:01:2025.

== పాటలు==
{{Track listing
| headline =  
| total_length =  
| extra_column = గాయకులు
| title1 =  మదిని కనుమరుగై&lt;ref name=&quot;‘ప్రేమిస్తావా’లోని ‘మదిని కనుమరుగై’ వీడియో సాంగ్&quot;&gt;{{cite news |title=‘ప్రేమిస్తావా’లోని ‘మదిని కనుమరుగై’ వీడియో సాంగ్ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/madhini-kanumarugai-video-song-from-premistava-movie-released-kbk-60792.html |accessdate=4 February 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=4 February 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250204163632/https://www.chitrajyothy.com/2025/videos/trailers-and-teasers/madhini-kanumarugai-video-song-from-premistava-movie-released-kbk-60792.html |archivedate=4 February 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1 =   హరిచరణ్
| lyrics1 = రాజశ్రీ సుధాకర్ 
| music1 = [[యువన్ శంకర్ రాజా]]
| length1 =  3:14
| title2 =  ప్రేమిస్తావా
| extra2 = హరిచరణ్, [[రమ్య బెహరా]] 
| lyrics2 =  రాజశ్రీ సుధాకర్ 
| music2 =   [[యువన్ శంకర్ రాజా]]  
| length2 =  3:30
| title3 =  సోలో వయోలిన్
| extra3 =   హరిచరణ్
| lyrics3 =  రాజశ్రీ సుధాకర్ 
| music3 =  [[యువన్ శంకర్ రాజా]]
| length3 =  2:31 
| title4 = నువ్ మళ్ళీ  
| extra4 =  హరిచరణ్ 
| lyrics4 =  రాజశ్రీ సుధాకర్ 
| music4 =  [[యువన్ శంకర్ రాజా]]
| length4 =  3:15   
}}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |33337133}}</text>
      <sha1>e2qvr1asvmthsm5szy5bqp7k2ymcvod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంగర పాండురంగారావు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>431161</id>
    <revision>
      <id>4601558</id>
      <parentid>4422629</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601558</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2488" sha1="g7cyyqdgvvoy71sdfgva3lupxr51e09" xml:space="preserve">{{Orphan|date=ఫిబ్రవరి 2025}}

{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర పాండురంగారావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర పాండురంగారావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర పాండురంగారావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/6343|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|ఎవరు క్షంతవ్యులు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఎవరు క్షంతవ్యులు : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/20661|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[తెలుగు స్వతంత్ర]]
|వారం
|1955-07-22
|-
|జీవిత రేఖ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=జీవిత రేఖ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/50231|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[ఆంధ్ర సచిత్ర వారపత్రిక|ఆంధ్రపత్రిక]]
|వారం
|1952-10-29
|-
|మూషిగిరీ-శేషకాలూ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=మూషిగిరీ-శేషకాలూ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/18348|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రపత్రిక
|వారం
|1954-12-08
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>g7cyyqdgvvoy71sdfgva3lupxr51e09</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601560</id>
      <parentid>4601558</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* ప్రచురించబడిన కథలు */</comment>
      <origin>4601560</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2489" sha1="33zohb1rpj4lijtbhm74pj440g6vvgb" xml:space="preserve">{{Orphan|date=ఫిబ్రవరి 2025}}

{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర పాండురంగారావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర పాండురంగారావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర పాండురంగారావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/6343|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|ఎవరు క్షంతవ్యులు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఎవరు క్షంతవ్యులు : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/20661|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[తెలుగు స్వతంత్ర]]
|వారం
|1955-07-22
|-
|జీవిత రేఖ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=జీవిత రేఖ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/50231|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[ఆంధ్ర సచిత్ర వార పత్రిక|ఆంధ్రపత్రిక]]
|వారం
|1952-10-29
|-
|మూషిగిరీ-శేషకాలూ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=మూషిగిరీ-శేషకాలూ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/18348|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రపత్రిక
|వారం
|1954-12-08
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>33zohb1rpj4lijtbhm74pj440g6vvgb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601564</id>
      <parentid>4601560</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:35:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601564</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2442" sha1="qa2bftp7oitzcm9o4cua6mqj7800l9s" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర పాండురంగారావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర పాండురంగారావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర పాండురంగారావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/6343|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|ఎవరు క్షంతవ్యులు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఎవరు క్షంతవ్యులు : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/20661|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[తెలుగు స్వతంత్ర]]
|వారం
|1955-07-22
|-
|జీవిత రేఖ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=జీవిత రేఖ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/50231|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[ఆంధ్ర సచిత్ర వార పత్రిక|ఆంధ్రపత్రిక]]
|వారం
|1952-10-29
|-
|మూషిగిరీ-శేషకాలూ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=మూషిగిరీ-శేషకాలూ : అంగర పాండురంగారావు|url=https://kathanilayam.com/story/18348|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రపత్రిక
|వారం
|1954-12-08
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>qa2bftp7oitzcm9o4cua6mqj7800l9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంగర వెంకటనారాయణరావు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>431162</id>
    <revision>
      <id>4601832</id>
      <parentid>4422632</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:39:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601832</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2034" sha1="1ggpsc65zfkf4x8lur8f7lhmafgsjg1" xml:space="preserve">{{Underlinked|date=ఫిబ్రవరి 2025}}

{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర వెంకటనారాయణరావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = 
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర వెంకటనారాయణరావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర వెంకటనారాయణరావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/8025|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|వల&lt;ref&gt;{{Cite web|title=వల : అంగర వెంకటనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/26705|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రజ్యోతి
|వారం
|1984-11-30
|-
|షాక్ ట్రీట్ మెంట్&lt;ref&gt;{{Cite web|title=షాక్ ట్రీట్ మెంట్ : అంగర వెంకటనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/26648|access-date=2025-02-07|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రజ్యోతి
|వారం
|1984-09-07
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>1ggpsc65zfkf4x8lur8f7lhmafgsjg1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>431267</id>
    <revision>
      <id>4601568</id>
      <parentid>4422631</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:37:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* ప్రచురించబడిన కథలు */</comment>
      <origin>4601568</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3531" sha1="fd6iq4kkkkx1x11qbtdjt7yvzfu1ptc" xml:space="preserve">{{Orphan|date=ఫిబ్రవరి 2025}}

{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/7157|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|అంకితం&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంకితం : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/64684|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[గృహలక్ష్మి (మాసపత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]
|మాసం
|1941-06-01
|-
|అప్రయోజకుడు
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1955-05-08
|-
|ఆరిపోయిన దీపం
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1957-03-17
|-
|ఋణస్య&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఋణస్య : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/61909|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[తెలుగు స్వతంత్ర]]
|వారం
|1952-10-10
|-
|గాలిదుమారం
|విశాలాంధ్ర
|రోజూ
|1961-03-17
|-
|తెర
|ఆంధ్రప్రభ
|వారం
|1962-07-25
|-
|ద్రోహి
|గృహలక్ష్మి
|మాసం
|1941-08-01
|-
|నీలి నీడ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=నీలి నీడ : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/64184|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రపత్రిక
|వారం
|1981-02-06
|-
|పునాది
|ఆంధ్రప్రభ
|వారం
|1982-06-30
|-
|మనిషిపోయే దారి
|తెలుగు స్వతంత్ర
|వారం
|1952-06-20
|-
|రాగద్వేషాలు
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1956-05-13
|-
|సజల నయనాలు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=సజల నయనాలు : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/84730|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1957-09-08
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>fd6iq4kkkkx1x11qbtdjt7yvzfu1ptc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601572</id>
      <parentid>4601568</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:39:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601572</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3484" sha1="rc4b502quk79lnv3oczjwbzpdbbbizu" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి
| name = అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు
| residence =
| other_names =
| image = 
| caption = 
| birth_name = 
| birth_date = 
| birth_place = [[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
| native_place = 
| known = [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]]
| occupation =
| title = 
| salary = 
| term =
| predecessor = 
| successor = 
| party = 
| boards =
| religion =
| wife =  
| spouse= 
| partner = 
| children =
| father = 
| mother = 
| Siblings = 
| website =
| footnotes = 
| employer =
| height = 
| weight =
}}

'''అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు''' [[తెలుగు కథా రచయితలు|తెలుగు కథా రచయిత]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు - కథానిలయం|url=https://kathanilayam.com/writer/7157|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రచురించబడిన కథలు ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!కథానికలు/నవలలు
!పత్రిక
!పత్రిక ప్రచురణ వ్యవధి
!ప్రచురణ తేది
|-
|అంకితం&lt;ref&gt;{{Cite web|title=అంకితం : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/64684|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[గృహలక్ష్మి (మాసపత్రిక)|గృహలక్ష్మి]]
|మాసం
|1941-06-01
|-
|అప్రయోజకుడు
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1955-05-08
|-
|ఆరిపోయిన దీపం
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1957-03-17
|-
|ఋణస్య&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ఋణస్య : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/61909|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|[[తెలుగు స్వతంత్ర]]
|వారం
|1952-10-10
|-
|గాలిదుమారం
|విశాలాంధ్ర
|రోజూ
|1961-03-17
|-
|తెర
|ఆంధ్రప్రభ
|వారం
|1962-07-25
|-
|ద్రోహి
|గృహలక్ష్మి
|మాసం
|1941-08-01
|-
|నీలి నీడ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=నీలి నీడ : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/64184|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రపత్రిక
|వారం
|1981-02-06
|-
|పునాది
|ఆంధ్రప్రభ
|వారం
|1982-06-30
|-
|మనిషిపోయే దారి
|తెలుగు స్వతంత్ర
|వారం
|1952-06-20
|-
|రాగద్వేషాలు
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1956-05-13
|-
|సజల నయనాలు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=సజల నయనాలు : అంగర వెంకటసత్యనారాయణరావు|url=https://kathanilayam.com/story/84730|access-date=2025-02-08|website=kathanilayam.com}}&lt;/ref&gt;
|ఆంధ్రప్రభ
|ఆదివారం
|1957-09-08
|}

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}

[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయితలు]]</text>
      <sha1>rc4b502quk79lnv3oczjwbzpdbbbizu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యుల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>433395</id>
    <revision>
      <id>4601705</id>
      <parentid>4597282</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T04:49:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>608</id>
      </contributor>
      <comment>Rashtriya_Lok_Dal_Flag_new.jpgను తీసేసాను. బొమ్మను తొలగించింది:[[c:User:Krd]]. కారణం: (No license since 3 July 2025).</comment>
      <origin>4601705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39267" sha1="r3odhdhd0q41rqez7i2l20pdjglmy86" xml:space="preserve">'''[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]]''' (ఎన్.డి.ఎ) అనేది [[దేశం|భారతదేశంలోని]] ఒక జాతీయ పార్లమెంటరీ సమూహం[[భారతదేశం|.]] ఇది [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]] లో [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత మాజీ ప్రధాన మంత్రి]] [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]], భారతదేశ మాజీ [[భారత ఉప ప్రధానమంత్రి|ఉప ప్రధాన మంత్రి]] [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్.కె. అద్వానీ]] స్థాపించిన [[భారతీయ జనతా పార్టీ]] నేతృత్వంలోని కూటమి.[[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]], [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]] సార్వత్రిక ఎన్నికలను [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయిని]] ప్రధాన మంత్రి అభ్యర్థిగా ఎన్.డి.ఎ. ఎదుర్కొంది, రెండు ఎన్నికలలోనూ గెలిచి, ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004]] లో [[అటల్ బిహారీ వాజపేయి|అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి]] నాయకత్వంలో, [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009లో]] [[లాల్ కృష్ణ అద్వానీ|ఎల్.కె. అద్వానీ]] నాయకత్వంలో ప్రధానమంత్రి అభ్యర్థిగా పోటీచేసి రెండు ఎన్నికల్లోనూ ఓడిపోయారు. [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014]], [[2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2019]], [[2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2024]] సంవత్సరాల్లో ఈ కూటమి [[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్ర మోడీని]] ప్రధానమంత్రి అభ్యర్థిగా నిలబెట్టింది. ఎన్నికల్లో భారీ మెజారిటీతో గెలిచి ఎన్.డి.ఎ. ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.

== సభ్యుల జాబితా ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%; text-align:center&quot;
!colspan=2 rowspan=2|రాజకీయ పార్టీ
! rowspan=&quot;2&quot; |పార్టీల సంక్షిప్తాలు.
! rowspan=&quot;2&quot; |జెండా
!rowspan=2|ఎన్నికల చిహ్నం
!rowspan=2|నాయకుడు
!colspan=2|స్థానాలు
!rowspan=3|ఆధారం
|-
![[లోక్‌సభ]]
![[రాజ్యసభ]]
|-
! colspan=&quot;9&quot; |జాతీయ పార్టీలు
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Bharatiya Janata Party}}&quot;|
|[[భారతీయ జనతా పార్టీ]]
|BJP
|[[File:BJP flag.svg|85px]]
|[[File:Lotus flower symbol.svg|75px]]
|[[File:JPNadda.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[జగత్ ప్రకాష్ నడ్డా]]
|{{Composition bar|240|543|{{party color|Bharatiya Janata Party}}}}
|{{Composition bar|98|245|{{party color|Bharatiya Janata Party}}}}
||[[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా#జాతీయ పార్టీలు|జాతీయ పార్టీ]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|National People's Party (India)}}&quot;|
|[[నేషనల్ పీపుల్స్ పార్టీ]]
|NPP
|[[File:NPP Flag.jpg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Book.svg|75px]]
|[[File:The Chief Minister of Meghalaya, Shri Conrad Sangma.JPG|100px]] &lt;br/&gt;[[కొన్రాడ్ సంగ్మా]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|National People's Party (India)}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|National People's Party (India)}}}}
|[[భారతదేశ రాజకీయ పార్టీల జాబితా#జాతీయ పార్టీలు|జాతీయ పార్టీ]]
|-
! colspan=&quot;9&quot; |రాష్ట్ర పార్టీలు
|-
!{{party color cell|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}}
|[[అఖిల భారత అన్నా ద్రావిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|AIADMK
|[[File:AIADMK Flag.svg|85px]]
|[[File:Indian election symbol two leaves.svg|75px]]
||[[File:Palanisamy.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[ఎడప్పాడి కె. పళనిస్వామి]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}}}}
|{{Composition bar|4|245|{{party color|All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam}}}}
|[[పుదుచ్చేరి]], [[తమిళనాడు]]
|-
!{{party color cell|Desiya Murpokku Dravida Kazhagam}}
|[[దేశీయ ముర్పోక్కు ద్రావిడ కజగం]]
|DMDK
|[[File:Flag DMDK.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Nagara.svg|75px]]
||[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;ప్రేమలత విజయకాంత్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Desiya Murpokku Dravida Kazhagam}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Desiya Murpokku Dravida Kazhagam}}}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Telugu Desam Party}}&quot; |
|[[తెలుగు దేశం పార్టీ]]
|TDP
|[[File: Telugu Desam Party Flag.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Cycle.png|75px]]
|[[File:Chandrababu Naidu 2017.jpg|100px]]&lt;br /&gt;[[నారా చంద్రబాబు నాయుడు]]
|{{Composition bar|16|543|{{party color|Telugu Desam Party}}}}
|{{Composition bar|2|245|{{party color|Telugu Desam Party}}}}
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[తెలంగాణ]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Janata Dal (United)}}&quot;|
|[[జనతా దళ్ (యునైటెడ్)]]
|JDU
|[[File:Janata Dal (United) Flag.svg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Arrow.svg|75px]]
|[[File:Shri Nitish Kumar in Begusarai.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[నితీష్ కుమార్]]
|{{Composition bar|12|543|{{party color|Janata Dal (United)}}}}
|{{Composition bar|5|245|{{party color|Janata Dal (United)}}}}
|[[బీహార్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Lok Janshakti Party (Ram Vilas)}}&quot; |
|[[లోక్ జనశక్తి పార్టీ (రామ్ విలాస్)]]
|LJPRV
|[[File:Lok_Janshakti_Party_Flag.svg|85px]]
| 
| [[File:Shri Chirag Paswan.jpg|100px]]&lt;br /&gt;[[చిరాగ్ పాశ్వాన్]]
|{{Composition bar|5|543|{{party color|Lok Janshakti Party (Ram Vilas)}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Lok Janshakti Party (Ram Vilas)}}}}
|[[బీహార్]], [[నాగాలాండ్]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|All Jharkhand Students Union}}&quot;|
|[[ఆల్ జార్ఖండ్ స్టూడెంట్స్ యూనియన్]]
|AJSUP
|[[File:ANSU Party flag.jpg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Banana.svg|75px]]
|[[File:Sudesh Kumar Mahto 8912.JPG|100px]]&lt;br/&gt;సుదేశ్ మహతో
|{{Composition bar|1|543|{{party color|All Jharkhand Students Union}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|All Jharkhand Students Union}}}}
|[[జార్ఖండ్]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|All India N.R. Congress}}&quot;|
|[[అఖిల భారత ఎన్ఆర్ కాంగ్రెస్]] 
|AINRC
|[[File:All India N.R. Congress.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Jug.svg|75px]]
|[[File:N Rangaswamy.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[ఎన్. రంగస్వామి]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|All India N.R. Congress}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|All India N.R. Congress}}}}
|[[పుదుచ్చేరి |పుదుచ్చేరి (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం)]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Apna Dal (Soneylal)}}&quot;|
|[[అప్నా దళ్ (సోనీలాల్)]]
|ADS
|[[File:Apna dal Flag.svg|85px]]
| 
|[[File:Anupriya Singh Patel with PM Modi in 2021.jpg|100px]] &lt;br/&gt;[[అనుప్రియా పటేల్|అనుప్రియ పటేల్]]
|{{Composition bar|1|543|{{party color|Apna Dal (Soneylal)}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Apna Dal (Soneylal)}}}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Asom Gana Parishad}}&quot;|
|[[అసోం గణ పరిషత్]]
|AGP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Elephant.png|75px]]
|[[File:Minister for Agriculture, Horticulture and Food Processing, Animal Husbandry and Veterinary, UDD and Town &amp; Country Planning, Assam, Shri Atul Bora calling on the Union Home Minister (cropped).jpg|100px]]&lt;br/&gt;అతుల్ బోరా
|{{Composition bar|1|543|{{party color|Asom Gana Parishad}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Asom Gana Parishad}}}}
|[[అసోం]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Hill State People's Democratic Party}}&quot;|
|[[హిల్ స్టేట్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|HSPDP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Lion.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;కె. పి. పాంగ్నియాంగ్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Hill State People's Democratic Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Hill State People's Democratic Party}}}}
|[[మేఘాలయ]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Indigenous People's Front of Tripura}}&quot;|
|[[ఇండిజినస్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్ ఆఫ్ త్రిపుర]]
|IPFT
|[[File:Flag green yellow.svg|85px]]
|[[File:Indian Election symbol Dao.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;ప్రేమ్ కుమార్ రియాంగ్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Indigenous People's Front of Tripura}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Indigenous People's Front of Tripura}}}}
|[[త్రిపుర]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Janasena Party}}&quot; |
|[[జనసేన పార్టీ]]
|JSP
|[[File:Janasena Party Flag.png|85px]]
|[[File:Indian election symbol glass tumbler.svg|75px]]
|[[File:Shri Konidela Pawan Kalyan.jpg|100px]] &lt;br /&gt;[[పవన్ కళ్యాణ్]]
|{{Composition bar|2|543|{{party color|JANASENA Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|JANASENA Party}}}}
|[[ఆంధ్రప్రదేశ్]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Janata Dal (Secular)}}&quot;|
|[[జనతాదళ్ (యునైటెడ్)]]
|JDS
|[[File:JD(S) Flag.png|85px]]
|[[File:Indian election symbol female farmer.svg|Janata Dal Election Symbol|50px]]
|[[File: H. D. Deve Gowda BNC.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[హెచ్.డి.దేవెగౌడ|హెచ్. డి. దేవెగౌడ]]
|{{Composition bar|2|543|{{party color|Janata Dal (Secular)}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Janata Dal (Secular)}}}}
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]], [[కర్ణాటక]], [[కేరళ]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Maharashtrawadi Gomantak Party}}&quot; |
|[[మహారాష్ట్రవాది గోమంతక్ పార్టీ]]
|MGP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Lion.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;సుదిన్ ధవళికర్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Maharashtrawadi Gomantak Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Maharashtrawadi Gomantak Party}}}}
|[[గోవా]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Naga People's Front}}&quot; |
|[[నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్]]
|NPF
|[[File:Flag of the Naga People's Front.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Cock.png|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;[[కుజోలుజో నియెను]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Naga People's Front}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Naga People's Front}}}}
|[[మణిపూర్]], [[నాగాలాండ్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Nationalist Congress Party}}&quot; |
|[[నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ]]
|NCP
|[[File:Flag of Nationalist Congress Party.svg|85px]]
|[[File:Clock symbol of NCP.png|75px]]
|[[File:Ajit Pawar.jpg|100px]]&lt;br /&gt;[[అజిత్ పవార్]]
|{{Composition bar|1|543|{{party color|Nationalist Congress Party}}}}
|{{Composition bar|2|245|{{party color|Nationalist Congress Party}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]], [[నాగాలాండ్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Nationalist Democratic Progressive Party}}&quot; |
|[[నేషనలిస్ట్ డెమోక్రటిక్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ]]
|NDPP
|[[File:Partyrop.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Crown.png|75px]]
|[[File:NeiphiuRio.jpg|100px]]&lt;br /&gt;[[నెయిఫియు రియో]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Nationalist Democratic Progressive Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Nationalist Democratic Progressive Party}}}}
[[నాగాలాండ్]]
|-
|{{party color cell| People's Party of Arunachal}}
|[[పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ అరుణాచల్]]
|PPA
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;
|{{Composition bar|0|245|{{party color|People's Party of Arunachal}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|People's Party of Arunachal}}}}
|[[అరుణాచల్ ప్రదేశ్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Shiv Sena}}&quot; |
|[[శివసేన]]
|SHS
|[[File:Shiv Sena flag.jpg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.svg|75px]]
|[[File:Eknath Shinde with PM Narendra Modi Cropped.jpg|100px]][[ఏక్‌నాథ్ షిండే|&lt;br /&gt;ఏకనాథ్ షిండే]]
|{{Composition bar|7|543|{{party color|Shiv Sena}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Shiv Sena}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}&quot; |
|[[సిక్కిం క్రాంతికారి మోర్చా]]
|SKM
|[[File:Sikkim Krantikari Morcha flag.svg|85px]]
|[[File:Symbol SKM.png|75px]]
|[[File:Prem Singh Tamang.jpg|100px]]&lt;br /&gt;[[ప్రేమ్‌సింగ్ తమాంగ్]]
|{{Composition bar|1|543|{{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Sikkim Krantikari Morcha}}}}
|[[సిక్కిం]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Tipra Motha Party}}&quot; |
|[[తిప్ర మోత పార్టీ]]
|TMP
|[[File:Unofficial flag of Tripura.png|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Pineapple.png|75px]]
|[[File:Pradyot Bikram Manikya Debbarma.jpg|100px]]&lt;br /&gt;ప్రద్యోత్ బిక్రమ్ మాణిక్య దేబ్ బర్మా
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Tipra Motha Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Tipra Motha Party}}}}
|[[త్రిపుర]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|United Democratic Party (Meghalaya)}}&quot; |
|[[యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ (మేఘాలయ)|యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|UDP
|[[File:UDP Meghalaya party flag on car.jpg|85px]]
|[[File:Indian Election Symbol Drums.png|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br /&gt;మెట్బా లింగ్డో
|{{Composition bar|0|543|{{party color|United Democratic Party (Meghalaya)}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|United Democratic Party (Meghalaya)}}}}
|[[మేఘాలయ]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|United People's Party Liberal}}&quot; |
|[[యునైటెడ్ పీపుల్స్ పార్టీ లిబరల్]]
|UPPL
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:Pramod Bodo.jpg|100px]]&lt;br /&gt;ప్రమోద్ బోరో
|{{Composition bar|1|543|{{party color|United People's Party Liberal}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|United People's Party Liberal}}}}
|[[అసోం]]
|-
! colspan=&quot;9&quot; |గుర్తింపు లేని పార్టీలు    
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Amma Makkal Munnetra Kazhagam}}&quot; |
|[[అమ్మ మక్కల్ మున్నేట్ర కజగం]]
|AMMK
|[[File:Flag AMMK.jpg|80px]]
|[[File:AMMK_SYMBOL_PRESSURE_COOKER.png|75px]]
|[[File:T. T. V. Dhinakaran.jpg|100px]]&lt;br/&gt;టి. టి. వి. దినకరన్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Amma Makkal Munnetra Kazagam}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Amma Makkal Munnnetra Kazhagam}}}}
|[[తమిళనాడు]]                       
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Amma Makkal Munnetra Kazhagam}}&quot; |
|[[తమిళగ మక్కల్ మున్నేట్ర కజగం]]
|TMMK
|[[File:Tmmk flag.png|80px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:B. John Pandian.png|100px]]&lt;br/&gt;బి. జాన్ పాండియన్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Tamizhaga Makkal Munnetra Kazhagam}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Tamizhaga Makkal Munnetra Kazhagam}}}}
|[[తమిళనాడు]]                                      
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Bharath Dharma Jana Sena}}&quot; |
|భారత ధర్మ జన సేన
|BDJS
|[[File:Bharath Dharma Jana Sena Flag.png|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:Thushar Vellapally.png|100px]]&lt;br/&gt;తుషార్ వెల్లపల్లి
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Bharath Dharma Jana Sena}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Bharath Dharma Jana Sena}}}}
|[[కేరళ]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Gorkha National Liberation Front}}&quot; |
|గోర్ఖా నేషనల్ లిబరేషన్ ఫ్రంట్
|GNLF
|[[File:Flag of Gurkhaland.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;మన్ ఘిసింగ్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Gorkha National Liberation Front}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Gorkha National Liberation Front}}}}
|[[పశ్చిమ బెంగాల్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Haryana Lokhit Party}}&quot; |
|హర్యానా లోఖిత్ పార్టీ
|HLP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:Ship Sign.png|75px]]
|[[File:Gopal Kanda.jpg|100px]]&lt;br/&gt;గోపాల్ కందా
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Haryana Lokhit Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Haryana Lokhit Party}}}}
|[[హర్యానా]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Hindustani Awam Morcha}}&quot;|
|[[హిందుస్తానీ అవామ్ మోర్చా]]
|HAM
|[[File:Hindustani Awam Morcha Flag.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:Sri Jitan Ram Manjhi.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[జితన్ రామ్ మాంఝీ]]
|{{Composition bar|1|543|{{party color|Hindustani Awam Morcha}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Hindustani Awam Morcha}}}}
|[[బీహార్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Jan Surajya Shakti}}&quot; |
|జన్ సురాజ్య శక్తి
|JSS
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;వినయ్ కోరే
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Jan Surajya Shakti}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Jan Surajya Shakti}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|NISHAD Party}}&quot; |
|[[నిషాద్ పార్టీ]]
|NP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;సంజయ్ నిషాద్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|NISHAD Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|NISHAD Party}}}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Prahar Janshakti Party}}&quot; |
|[[ప్రహార్ జనశక్తి పార్టీ]]
|PJP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;బచ్చు కడు
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Prahar Janshakti Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Prahar Janshakti Party}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Pattali Makkal Katchi}}&quot;|
|[[పట్టాలి మక్కల్ కట్చి]]
|PMK
|[[File:Pmk flag.jpg|85px]]
|[[File:Pattali Makkal Katchi party election symbol.png|75px]]
|[[File:Anbumani Ramadoss briefing the media after his meeting with the Health Ministers of Polio affected states Delhi, UP, Bihar, Uttaranchal, Jharkhand, MP, Haryana and Maharashtra, in New Delhi on September 21, 2006.jpg|100px]]&lt;br/&gt;[[అన్బుమణి రామదాస్]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Pattali Makkal Katchi}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Pattali Makkal Katchi}}}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Puthiya Needhi Katchi}}&quot; |
|పుతియా నీధి కట్చి
|PNK
|[[File:Puthiya Needhi Katchi Flag.jpg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:A. C. Shanmugam.jpg|100px]]&lt;br/&gt;ఎ. సి. షణ్ముగం
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Puthiya Needhi Katchi}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Puthiya Needhi Katchi}}}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Rashtriya Lok Dal}}&quot;|
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ దళ్]]
|RLD
| 
|[[File:Indian Election Symbol Hand Pump.png|75px]]
| [[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;చౌదరి జయంత్ సింగ్
|{{Composition bar|2|543|{{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Rashtriya Lok Dal}}}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]], [[రాజస్థాన్]]
|-
|bgcolor=Green|
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ మోర్చా]]
|RLM
|[[File:Flag of Rashtriya Lok Morcha.jpg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:The Minister of State for Human Resource Development, Shri Upendra Kushwaha addressing at the inauguration of the “Summer Fiesta”, in New Delhi on May 22, 2018.JPG|100px]]&lt;br/&gt;[[ఉపేంద్ర కుష్వాహా]]
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Rashtriya Lok Janata Dal}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Rashtriya Lok Janata Dal}}}}
|[[బీహార్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Rashtriya Samaj Paksha}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ సమాజ్ పక్ష]]
|RSP
|[[File:No image available.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
| [[File:No image available.svg|100px]]&lt;br/&gt;మహాదేవ్ జంకర్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Rashtriya Samaj Paksha}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Rashtriya Samaj Paksha}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Republican Party of India (Athawale)}}&quot; |
|[[రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే)]]
|RPIA
|[[File:Flag of various Republican Parties of India.svg|85px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:The Minister of State for Social Justice &amp; Empowerment, Shri Ramdas Athawale addressing a press conference, in New Delhi on November 24, 2017.jpg|100px]]&lt;br/&gt;రాందాస్ అథవాలే
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Republican Party of India (Athawale)}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Republican Party of India (Athawale)}}}}
|[[మహారాష్ట్ర]]
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}&quot;|
|[[సుహెల్‌దేవ్ భారతీయ సమాజ్ పార్టీ]]
|SBSP
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:O P Rajbhar.png|ఎడమ|frameless|100x100px]]&lt;br/&gt;ఓం ప్రకాష్ రాజ్‌భర్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Suheldev Bharatiya Samaj Party}}}}
|[[ఉత్తర ప్రదేశ్]]
|-
! style=&quot;background-color:{{party color|Rashtriya Lok Janshakti Party}}&quot; |
|[[రాష్ట్రీయ లోక్ జనశక్తి పార్టీ]]
|RLJP
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]                                  
|[[File:Pashupati Kumar Paras (cropped).jpg|100px]]&lt;br/&gt;పశుపతి కుమార్ పరాస్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Rashtriya Lok Janshakti Party}}}}
|{{Composition bar|0|245|{{party color|Rashtriya Lok Janshakti Party}}}}
|[[బీహార్]]                        
|-
!style=&quot;background-color:{{party color|Tamil Maanila Congress}}&quot;|
|[[తమిళ మానిల కాంగ్రెస్|తమిళ మానిల కాంగ్రెస్ (మూపనార్)]]
|TMCM
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:No image available.svg|75px]]
|[[File:GKVasan.jpg|100px]]&lt;br/&gt;జి. కె. వాసన్
|{{Composition bar|0|543|{{party color|Tamil Maanila Congress}}}}
|{{Composition bar|1|245|{{party color|Tamil Maanila Congress}}}}
|[[తమిళనాడు]]
|-
| colspan=&quot;6&quot; |మొత్తం
|{{Composition bar|293|543|{{party color|National Democratic Alliance}}}}
|{{Composition bar|126|245|{{party color|National Democratic Alliance}}}}
|
|}

== గత సభ్యులు ==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+[[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి|ఎన్డీఏ]] మాజీ సభ్యులు
! scope=&quot;col&quot; |పార్టీ
!సంక్షిప్తం
! scope=&quot;col&quot; |ఉపసంహరణ సంవత్సరం
!కారణం
|-
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[జననాయక్ జనతా పార్టీ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-03-12|title=How Hisar, Bhiwani-Mahendragarh Seats Scripted End of BJP-JJP Alliance in Haryana|url=https://www.news18.com/elections/how-hisar-bhiwani-mahendragarh-seats-scripted-end-of-bjp-jjp-alliance-in-haryana-8812353.html|access-date=2024-03-12|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;
|జేజేపీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2024
|లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో సీట్ల సర్దుబాటుపై భిన్నాభిప్రాయాలు
|-
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ఆల్ ఇండియా సమతువ మక్కల్ కట్చి|అఖిల భారత సమతువా మక్కల్ కచ్చి]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/sarathkumar-merges-his-party-aismk-with-bjp/article67943504.ece|title=Sarathkumar merges his party, AISMK, with BJP|last=Bureau|first=The Hindu|date=2024-03-12|work=The Hindu|access-date=2024-03-12|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;
|ఏఐఎస్ఎంకె
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2024
|బీజేపీతో పొత్తు
|-
|శిరోమణి అకాలీదళ్ (సంయుక్త) 
|ఎస్ఏడీ (ఎస్ఏడీ) 
|2024
|[[శిరోమణి అకాలీ దళ్|ఎస్ఏడీలో]] విలీనం 
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[పుతియ తమిళగం|పుథియా తమిళం]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dailythanthi.com/News/State/talks-with-admk-were-smooth-krishnasamy-interview-1096151|title=அ.தி.மு.க.வுடனான பேச்சுவார்த்தை சுமுகமாக இருந்தது - கிருஷ்ணசாமி பேட்டி|work=Daily Thanthi|access-date=5 March 2024|language=ta}}&lt;/ref&gt;
|పిటి
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2024
|అన్నాడీఎంకేతో పొత్తు
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|అఖిల భారత అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]
|అన్నాడీఎంకే
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2023
|
|-
|[[మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్]]
|ఎంఎన్ఎఫ్
|2023
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[కుకీ పీపుల్స్ అలయన్స్]]
|కెపిఎ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2023
|మణిపూర్లో హింస
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ (మేఘాలయ)|పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్]]
|పిడిఎఫ్
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2023
|ఎన్పీపీతో విలీనం
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[గోవా ఫార్వర్డ్ పార్టీ]]
|జీఎఫ్పీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2021
|ఐఎన్సీతో పొత్తు
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[దేశీయ ముర్పోక్కు ద్రవిడ కజగం (డిఎండికె)|దేశియా ముర్పోక్కు ద్రావిడ కజగం]]
|డిఎండికె
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2021
|అన్నాడీఎంకేతో పొత్తు
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[గూర్ఖా జనముక్తి మోర్చా]]
|జిజెఎం
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2020
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[రాష్ట్రీయ లోక్‌తాంత్రిక్ పార్టీ|రాష్ట్రీయ లోక్తాంత్రిక్ పార్టీ]]
|ఆర్ఎల్పీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2020
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[శిరోమణి అకాలీ దళ్|శిరోమణి అకాలీదళ్]]
|ఎస్ఏడీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2020
|రైతు చట్టాలు
|- align=&quot;center&quot;
|[[జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]
|జెకెపిడిపి
|2018
|బీజేపీ మద్దతు ఉపసంహరించుకుంది.
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[హర్యానా జనహిత్ కాంగ్రెస్ (బిఎల్)|హర్యానా జన్హిత్ కాంగ్రెస్ (బిఎల్)]] &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/india/haryana-janhit-congress-snaps-ties-with-bjp/story-uSF9zjO65hIye9b5vbBScN.html|title=Haryana Janhit Congress snaps ties with BJP|date=28 August 2014|work=[[Hindustan Times]]|access-date=5 September 2015|location=New Delhi}}&lt;/ref&gt;
|హెచ్జెసిబిఎల్
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2014
|ఐఎన్సీతో విలీనం
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[మరుమలార్చి ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం|మరుమలార్చి ద్రావిడ మున్నేట్ర కజగం]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Vaikos-MDMK-snaps-ties-with-NDA-hits-out-at-Modi-govt/articleshow/45411799.cms|title=Vaiko's MDMK snaps ties with NDA, hits out at Modi govt|last=Karthick S|date=8 December 2014|work=Times of India|access-date=5 September 2015|location=[[Chennai]]}}&lt;/ref&gt;
|ఎండిఎంకె
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2014
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[జనతా పార్టీ]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/nda-finds-a-new-ally-in-janata-party-chief-subramanian-swamy/1/177350.html|title=NDA finds a new ally in Janata Party chief Subramanian Swamy|date=12 March 2012|access-date=5 September 2015|publisher=[[Mail Today]]|location=New Delhi}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 August 2013|title=Janata Party merged with the Bhartiya Janata Party (BJP)|url=http://www.jagranjosh.com/current-affairs/janata-party-merged-with-the-bhartiya-janata-party-bjp-1376308568-1|access-date=5 September 2015|publisher=jagranjosh.com}}&lt;/ref&gt;
|జేపీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2013
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా]]&lt;ref name=&quot;past&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/news-ians/nda-camp-left-almost-empty-as-jd-u-leaves-113061600570_1.html|title=NDA camp left almost empty as JD-U leaves|date=16 June 2013|work=Business Standard|access-date=5 September 2015|location=New Delhi}}&lt;/ref&gt;
|జెఎంఎం
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2012
|ఐఎన్సీతో పొత్తు
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[లడఖ్ యూనియన్ టెరిటరీ ఫ్రంట్|లడఖ్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతం ఫ్రంట్]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/economy-policy/nda-gets-one-more-ally-109050200082_1.html|title=NDA gets one more ally|date=2 May 2009|work=Business Standard|access-date=5 September 2015|location=New Delhi}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/news/report/ladakh-party-merges-with-bjp/20100916.htm|title=Amid strife, Ladakh party merges with BJP|date=16 September 2010|work=Rediff.com|access-date=5 September 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mergebjp&quot; group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;
|ఎల్.యు.టి.ఎఫ్.
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2010
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ఉత్తరాఖండ్ క్రాంతి దళ్]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.tribuneindia.com/2010/20101228/dun.htm#1|title=UKD withdraws support from state BJP govt|date=2 December 2010|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=5 September 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304054645/http://www.tribuneindia.com/2010/20101228/dun.htm#1|archive-date=4 March 2016|location=[[Dehradun]]}}&lt;/ref&gt;
|యుకెడి
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2010
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ఇండియన్ నేషనల్ లోక్‌దళ్‌|ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్]]&lt;ref name=&quot;past&quot; /&gt;
|ఐఎన్ఎల్డి
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2009
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ఇండియన్ ఫెడరల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ]]&lt;ref name=&quot;past&quot; /&gt;
|ఐఎఫ్డీపీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2004
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[తృణమూల్ కాంగ్రెస్|అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్]]
|ఏఐటీసీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2006
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[లోక్ శక్తి]]&lt;ref name=&quot;frontline&quot;&gt;{{Cite magazine|last=Ramakrishnan|first=Venkitesh|date=August 1999|title=A 'united' Dal and a divided NDA|url=http://www.frontline.in/static/html/fl1617/16170130.htm|magazine=[[Frontline (magazine)|Frontline]]|access-date=5 September 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;jdumerge&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/sjd-merges-with-jdu/article6733595.ece|title=SJ(D) merges with JD(U)|date=29 December 2014|work=The Hindu|access-date=5 September 2015|location=[[Thrissur]]|quote=The JD(U) was formed on October 30, 2003, with the merger of the Sharad Yadav faction of the Janata Dal, Lokshakti Party and the Samata Party.}}&lt;/ref&gt;
|ఎల్ఎస్
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2003
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[సమతా పార్టీ]]
|ఎస్పీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2003
|జనతా దళ్ (యునైటెడ్ నేషన్స్) విలీనం
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం]]&lt;ref name=&quot;past&quot; /&gt;
|డీఎంకే
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2002
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్]]&lt;ref name=&quot;past&quot; /&gt;
|జేకేఎన్సీ
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |2002
|
|- align=&quot;center&quot;
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |[[హర్యానా వికాస్ పార్టీ]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.rediff.com/news/1999/jun/22har2.htm|title=BJP withdraws support to Bansi Lal govt in Haryana|date=22 June 1999|work=Rediff.com|access-date=5 September 2015}}&lt;/ref&gt;
|హెచ్ వి పి
| style=&quot;text-align:center;text-align:center;&quot; |1999
|
|}

== ఇవి కూడా చూడండి ==

* [[జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి]]

== మూలాలు ==
{{మూలాలు}}

== గమనికలు ==
[[వర్గం:భారతదేశ రాజకీయాలకు సంబంధించిన జాబితాలు]]
[[వర్గం:భారతీయ జనతా పార్టీ]]
&lt;references group=&quot;lower-alpha&quot; /&gt;

== వెలుపలి లింకులు ==</text>
      <sha1>r3odhdhd0q41rqez7i2l20pdjglmy86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>హుమైరా అలీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>433719</id>
    <revision>
      <id>4601821</id>
      <parentid>4502618</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601821</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13269" sha1="6mf09mhwqmh1vdy0bj4nw0943s6cyqt" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = హుమైరా అలీ
| caption            = 
| native_name        = {{Nobold|{{nq|حمیرا علی}}}}
| native_name_lang   = ur
| birth_name         = హుమైరా చౌదరి
| birth_date         = {{birth date|1960|4|5|df=y}}
| birth_place        = [[లాహోర్]], పశ్చిమ పాకిస్తాన్, [[పాకిస్తాన్]]
| death_date         = {{death date and age|2025|5|3|1960|4|5|df=y}}
| death_place        = లాహోర్, పంజాబ్, పాకిస్తాన్
| education          = లాహోర్ విశ్వవిద్యాలయం
| occupation         = నటి
| years_active       = 1973–2025
| spouse             = {{marriage|అబిద్ అలీ|1976|2006|end=div}}
| children           = 3
| parents            = 
}}
'''హుమైరా అలీ''' (ఆంగ్లం: Humaira Ali; 1960 ఏప్రిల్ 5 – 2025 మే 3) పాకిస్తానీ నటి. ఆమె ''నెయిల్ పాలిష్'', ''కంకర్'', ''జబ్ వి వెడ్'',  ''సమ్మి'' నాటకాల్లో తన పాత్రలకు ప్రసిద్ధి చెందింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=1 December 2020|title=CULTURE CIRCLE : Ajoka set to undertake 'Amrika Chalo' project|url=https://www.dawn.com/news/1156276|website=Dawn News}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం ==
హుమైరా 1960 ఏప్రిల్ 5న [[పాకిస్తాన్]] లోని [[లాహోర్]] జన్మించింది. ఆమె లాహోర్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి తన అధ్యయనాలను పూర్తి చేసింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=6 December 2020|title=Pakistani mother-daughter celebrities who are too good to be ignored|url=https://www.brecorder.com/news/413357|website=Business Recorder}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
అలీ 1973లో టెలివిజన్ పరిశ్రమలోకి ప్రవేశించారు.  ఆమె విజయవంతమైన పీటీవి డ్రామా సీరియల్ ''ఝోక్ సియాల్‌లో'' నటిగా అరంగేట్రం చేసింది, తరువాత ఆమె అబిద్ అలీని వివాహం చేసుకుంది. '' అప్పటి నుండి ఆమె అక్బరి అస్గారి'', ''సబ్జ్ పరి లాల్ కబూతర్'', ''నెయిల్ పాలిష్'', ''కంకర్'', ''జబ్ వి వెడ్'', ''రంజిష్ హి సాహి'',  ''సమ్మి'' వంటి అనేక నాటకాల్లో నటించింది . '' హుమైరా ఝోక్ సియల్'',  ఆమె భర్త అబిద్ దర్శకత్వం వహించిన నాటకాలలో కూడా పాటలు పాడింది .  ఆమె భర్త దర్శకత్వం వహించిన ''దష్ట్'',  ''దూస్రా ఆస్మాన్'' నాటకాలలో పాడటానికి ఆమె ప్రసిద్ధి చెందింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2 December 2020|title=PTV's Golden Jubilee: Fade to black|url=https://www.dawn.com/news/1155511|website=Dawn}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 December 2020|title=Mawra Hocane's Sammi is a slow unravelling of one of Pakistan's darkest truths|url=https://images.dawn.com/news/1177053|website=Images.Dawn}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=8 December 2020|title=culture circle : Art consultancy launches Artist's Notebook|url=https://www.dawn.com/news/1157709|website=Dawn News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=7 December 2020|title=ہر دور کے سب سے مقبول 20 پاکستانی ڈرامے|url=https://www.dawnnews.tv/news/1007915|website=Dawn News Television}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
హుమైరా 1976లో అబిద్ అలీని వివాహం చేసుకుంది. ''జోహక్'' సియాల్ అనే డ్రామా షూటింగ్ సమయంలో వారు కలుసుకున్నారు. ఆమెకు ఇమాన్ అలీ, రహమా అలీతో సహా ముగ్గురు కుమార్తెలు ఉన్నారు. ఆమె, అబిద్ అలీ 2006లో విడాకులు తీసుకున్నారు; ఆమె ఇప్పటికీ అతని ఇంటిపేరును ఉపయోగిస్తుంది, 2019లో అతను మరణించే వరకు ఇద్దరూ మంచి సంబంధాలతోనే ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=4 December 2020|title=Jee Saheeli Epi-23 part 4/5 Guest : Humaira Ali, Ismat Iqbal, Faiza Gillani|url=https://www.youtube.com/watch?v=olOX9d6lW48|website=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=14 December 2020|title=Iman Ali shares her childhood picture and fans are just loving it!|url=https://arynews.tv/en/iman-ali-childhood-picture-instagram|website=Ary News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=5 December 2020|title=Jee Saheeli Epi-23 part 5/5 Guest : Humaira Ali, Ismat Iqbal, Faiza Gillani|url=https://www.youtube.com/watch?v=IjXGNXJ3k-s|website=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=12 December 2020|title=Supermodel Iman Ali is married now!|url=https://www.thenews.com.pk/latest/435382-inside-iman-alis-glitzy-wedding-ceremony|website=The News International}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=13 December 2020|title=In Memory: Abid Ali and the end of an era|url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/568469-memory-abid-ali-end-era|website=The News International}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== టెలివిజన్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!నెట్‌వర్క్
|-
|1973
|''ఝోక్ సీల్''
|మెహ్రు
|పిటివి
|-
|1974
|''ఐ లవ్ యూ సో అఫ్సానే''
|బాటూల్
|పిటివి
|-
|1993
|''డాష్ట్''
|షాహతాజ్
|ఎన్టీఎం
|-
|2005
|''అజల్''
|బేగం అహ్సాన్
|ఇండస్ టీవీ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2007
|''లాహోరి గేట్''
|కుల్సూమ్
|పిటివి
|-
|''ఆవాజ్''
|సురయ్య బేగం
|పిటివి
|-
|2008
|''యాద్ పియా కి ఆయే''
|అబిదా
|పిటివి
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2010
|''మతం జననం''
|సైడర్
|పిటివి
|-
|''జీవన్ కీ రహోన్ మే ఉచిత Mp3 డౌన్‌లోడ్''
|మినల్
|పిటివి
|-
|''బాస్ ఇక్ తేరా ఇంతేజార్''
|సఫీనా
|పిటివి
|-
|''40 ప్లస్ అంటే నాటీ ప్లస్''
|బీనిష్ తల్లి
|పిటివి
|-
|''దస్తాన్''
|ట్రక్
|హమ్ టీవీ
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |2011
|''నెయిల్ పాలిష్''
|నఫీసా మెహబూబ్
|ఎ-ప్లస్
|-
|''అక్బరి అస్గారి''
|బాటూల్
|హమ్ టీవీ
|-
|''సెహ్రా తేరి ప్యాస్''
|అమీర్ బీబీ
|పిటివి హోమ్
|-
|''టిమ్మీ జి సీజన్ 1''
|నుస్రత్
|ఎ.ఆర్.వై డిజిటల్
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |2012
|''మేరే హుజూర్''
|ఆమె తార తల్లి
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''కోయి మెరే హార్ట్ సే పౌచే''
|షిరీన్
|పిటివి
|-
|''టిమ్మీ జి సీజన్''
|నుస్రత్
|ఎ.ఆర్.వై డిజిటల్
|-
|''బానో బజార్''
|బీబీ
|జియో టీవీ
|-
|''విల్లీటి దేశీ ఉచిత Mp3 డౌన్‌లోడ్''
|షంషాద్ బేగం
|పిటివి
|-
|''దిల్ దేకే జాయెన్ గే ఉచిత Mp3 డౌన్‌లోడ్''
|మహం తల్లి
|జియో టీవీ
|-
|''సబ్జ్ పారి రెడ్ కాబూస్''
|అప్పుడు
|జియో ఎంటర్టైన్మెంట్
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2013
|''పచ్టావా''
|నుజత్
|ఎ.ఆర్.వై డిజిటల్
|-
|''క్యాన్సర్''
|అవును
|హమ్ టీవీ
|-
|''యే షాదీ దేర్ ఈజ్ నో పవర్''
|చామి
|ఎ.ఆర్.వై దీర్ఘకాలం జీవించండి
|-
|''డార్మియన్''
|ఫరిష్టాయ్ తల్లి
|
|-
|''రంజిష్ హాయ్ సాహి''
|హిరా
|జియో ఎంటర్టైన్మెంట్
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2014
|''హక్ మెహర్''
|సుల్తానేట్
|ఎ.ఆర్.వై డిజిటల్
|-
|''జబ్ వి వెడ్''
|హీర్ తల్లి
|ఉర్దూ 1
|-
|''బెహ్నే ఐసి భీ హోతీ హై''
|అఖ్తరి
|ఎ.ఆర్.వై దీర్ఘకాలం జీవించండి
|-
|''రసం''
|యాస్మీన్
|జియో టీవీ
|-
|''షిక్వా''
|ఇది ఖానం
|ఎ.ఆర్.వై డిజిటల్
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |2015
|''ఏక్ సితం ఔర్ సాహి''
|పసుపు పసుపు
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''శుక్రానా''
|ప్రత్యేక హక్కులు
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''మొహబ్బత్ ఆగ్ సి''
|వేసవి తల్లి
|హమ్ టీవీ
|-
|''ఇది జీవితం''
|తారా ఉంది.
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''వర్షపాతం''
|దేశం
|జియో ఎంటర్టైన్మెంట్
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2016
|''లగావో''
|నాద్ర
|హమ్ టీవీ
|-
|''యెహి హై జిందగీ సీజన్''
|తారా ఉంది.
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''హాసిల్''
|జునైద్ తల్లి
|జియో టీవీ
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |2017
|''థోరి చనిపోలేదు''
|ఫర్జానా
|హమ్ టీవీ
|-
|''యెహి హై జిందగీ సీజన్''
|తారా ఉంది.
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''బచాయ్ బరాయే ఫరోఖ్త్ ఉచిత Mp3 డౌన్‌లోడ్''
|షాజియా తల్లి
|ఉర్దూ 1
|-
|''సమ్మి''
|నర్గీస్ జట్
|హమ్ 
|-
|''మాసమ్''
|అరుబా తల్లి
|ఎక్స్‌ప్రెస్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్
|-
|''బేటీ తో మై భి హూన్ ఉచిత Mp3 డౌన్‌లోడ్''
|కుడ్సియా
|ఉర్దూ 1
|-
|''యే షాదీ హోసక్తి కాదు''
|షెహ్లా
|ఎ.ఆర్.వై దీర్ఘకాలం జీవించండి
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2018
|''బే పర్వైయన్''
|సుల్తానా బీబీ
|పిటివి
|-
|''రబ్బవే''
|ఖలీదా
| rowspan=&quot;2&quot; |బాల్ ఎంటర్టైన్మెంట్
|-
|''కాఫారాకు కాల్ చేయండి''
|లియాఖత్ తల్లి
|-
|2019
|''గల్ఫామ్''
|సమ్రీన్
|(ఎటివి)
|}

=== టెలిఫిల్మ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |సంవత్సరం.
! scope=&quot;col&quot; |శీర్షిక
! scope=&quot;col&quot; |పాత్ర
|-
|2012
|''రోష్ని కి దస్తక్''
|అనీ.
|-
|2016
|''షాబ్-ఎ-జుల్మత్''
|బీనా తల్లి
|}

=== సినిమా ===
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |సంవత్సరం.
! scope=&quot;col&quot; |శీర్షిక
! scope=&quot;col&quot; |పాత్ర
|-
|2011
|''బోల్''
|మ్యారేజ్ బ్యూరో లేడీ
|-
|2012
|''ఇఫ్తా-ఏ-మాబ్''
|అంజుమన్ అత్త
|-
|2022
|''టిచ్ బటన్''
|పర్వీన్
|-
|టీబీఏ
|''కంబఖ్త్''
|టీబీఏ
|}

== మూలాలు ==
{{Reflist}}

== బాహ్య లింకులు ==

* {{IMDb name|8201945}}


[[వర్గం:1960 జననాలు]]
[[వర్గం:2025 మరణాలు]]</text>
      <sha1>6mf09mhwqmh1vdy0bj4nw0943s6cyqt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>నందిని దాస్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>435326</id>
    <revision>
      <id>4601539</id>
      <parentid>4491824</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:04:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Victuallers</username>
        <id>23801</id>
      </contributor>
      <comment>Nandini Das 2025 (sq cropped).png</comment>
      <origin>4601539</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9488" sha1="877zz3u69zq22kfm1f0nqdqm6dqnezx" xml:space="preserve">[[file:Nandini Das 2025 (sq cropped).png|thumb|Nandini Das 2025]]
'''నందిని దాస్''' ఒబిఇ (జననం నవంబరు 1974)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Personal Appointments|url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/officers/mklr4vkukaCKjzJzmEMUsj2aCtc/appointments|access-date=1 July 2024|website=Companies House}}&lt;/ref&gt; [[ఆక్స్‌ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయం|ఆక్స్ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయం]]&lt;nowiki/&gt;లో [[ఇంగ్లీషు భాష|ఆంగ్ల]] అధ్యాపక విభాగంలో ఎర్లీ మోడ్రన్ లిటరేచర్ అండ్ కల్చర్ ప్రొఫెసర్. ఆమె షేక్స్పియర్ అధ్యయనాలు, పునరుజ్జీవన శృంగార రచన, ప్రారంభ ప్రయాణ సాహిత్యం, వివిధ సంస్కృతుల మధ్య ఎన్కౌంటర్లలో నిపుణురాలు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
నందిని దాస్ [[భారతదేశం]]&lt;nowiki/&gt;లోనే పెరిగి, పాఠశాలలో శాస్త్రాలను అభ్యసించి, ప్రచురణ పరిశ్రమలో ఒక సంవత్సరం సాఫ్ట్వేర్ ప్రోగ్రామర్గా పనిచేసిన తరువాత, అకడమిక్ పరిశోధనకు తిరిగి రావాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆమె సుమారు 10 సంవత్సరాల వయస్సులో, భారతీయ టెలివిజన్లో [[విలియం షేక్‌స్పియర్|విలియం షేక్స్పియర్]] ఆస్ యు లైక్ ఇట్ లో వెనెస్సా రెడ్గ్రేవ్ను చూసి ఆమె ప్రేరణ పొందింది.&lt;ref&gt;[http://rhodesproject.com/nandini-das-profile/ Profile with Nandini Das.] The Rhodes Project, 2013. Retrieved 12 September 2018.&lt;/ref&gt; ఆమె భారతదేశంలోని [[కోల్‌కాతా|కోల్కతా]]&lt;nowiki/&gt;లోని [[జాదవ్‌పూర్ విశ్వవిద్యాలయం|జాదవ్పూర్ విశ్వవిద్యాలయం]] నుండి ఆంగ్లంలో బిఎ పొందింది, తరువాత ఆమె ఆక్స్ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయం కళాశాలలో (బిఎ) ఇంగ్లీష్ చదవడానికి రోడ్స్ స్కాలర్షిప్పై బ్రిటన్కు వెళ్లారు. ఆ తర్వాత కేంబ్రిడ్జ్ లోని ట్రినిటీ కాలేజీలో ఆమె ఎంఫిల్, పీహెచ్ డీ చేశారు.&lt;ref name=&quot;res2&quot;&gt;[https://re.ukri.org/about-us/the-council/professor-nandini-das/ Professor Nandini Das.] Research England. Retrieved 12 September 2018.&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
అక్టోబర్ 2019 వరకు ఆమె లివర్పూల్ విశ్వవిద్యాలయంలో ఇంగ్లీష్ లిటరేచర్ ప్రొఫెసర్గా ఉన్నారు, అప్పుడు ఆమె ఆక్స్ఫర్డ్లోని ఎక్సెటర్ కళాశాలలో ట్యుటోరియల్ ఫెలో, ఆక్స్ఫర్డ్లోని ఇంగ్లీష్ ఫ్యాకల్టీలో ఎర్లీ మోడ్రన్ లిటరేచర్ అండ్ కల్చర్ ప్రొఫెసర్ అయ్యారు. ఆమె పరిశోధన 1600 నుండి 1750 వరకు సాంస్కృతిక, మేధో చరిత్రకు సంబంధించినది, ఇందులో కల్పన, ప్రారంభ ప్రయాణ కథనాలు, వివిధ సంస్కృతుల మధ్య ఎన్కౌంటర్లు ఉన్నాయి.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Scholar - Women Also Know History|url=https://womenalsoknowhistory.com/individual-scholar-page/?pdb=994|website=Womenalsoknowhistory.com|accessdate=17 September 2018}}&lt;/ref&gt;

ఆమె 2007 లో రాబర్ట్ గ్రీన్ ప్లానెటోమాచియా (1585) పండిత సంచికకు సంపాదకత్వం వహించింది, రిచర్డ్ హక్లూయిట్ 'ప్రిన్సిపుల్ నావిగేషన్స్, వాయేజెస్, ట్రాఫిక్స్, డిస్కవరీస్ ఆఫ్ ది ఇంగ్లీష్ నేషన్' ఎలిజబెత్ లెవాంట్ ట్రేడ్ అండ్ సౌత్ ఆసియాకు వాల్యూమ్ ఎడిటర్.&lt;ref name=&quot;liv2&quot;&gt;[https://www.liverpool.ac.uk/english/staff/nandini-das/ Prof Nandini Das.] University of Oxford. Retrieved 12 September 2018.&lt;/ref&gt;

ఆమె ట్రావెల్, ట్రాన్స్ కల్చరాలిటీ అండ్ ఐడెంటిటీ ఇన్ ఇంగ్లాండ్, సి.1550-1700 (టైడ్) ప్రాజెక్టుకు ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్.&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 October 2016|title=People|url=http://www.tideproject.uk/people/#nandini|website=Tideproject.uk|accessdate=17 September 2018}}&lt;/ref&gt;

ఆమె హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ అకాడమీ ఫెలో,కౌన్సిల్ ఆఫ్ రీసెర్చ్ ఇంగ్లాండ్ సభ్యురాలు, పీర్ రివ్యూ కాలేజ్ ఆఫ్ బ్రిటన్ ఆర్ట్స్ అండ్ హ్యుమానిటీస్ రీసెర్చ్ కౌన్సిల్ సభ్యురాలు.

సెప్టెంబర్ 2018 లో, ఆమె బిబిసి ఫోర్లో టేల్స్ ఆఫ్ ట్యూడర్ ట్రావెల్: ది ఎక్స్ప్లోరర్స్ హ్యాండ్బుక్ను సమర్పించింది.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Tales of Tudor Travel: The Explorer's Handbook - BBC Four|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/b0bk2k1x|website=BBC|accessdate=17 September 2018}}&lt;/ref&gt; ఆమె ఛానల్ 5 కోసం చారిత్రక డాక్యుమెంటరీలు హెన్రీ VIII (2020), బిబిసి టూ కోసం ది బోలిన్స్: ఎ కాండబుల్ ఫ్యామిలీ (2021) లలో నిపుణ వ్యాఖ్యాతగా కనిపించింది.&lt;ref&gt;{{cite web|date=3 August 2021|title=Professor Das to appear in new BBC series on the Boleyn family|url=https://www.exeter.ox.ac.uk/professor-das-to-appear-in-new-bbc-series-on-the-boleyn-family/|access-date=2 July 2024|website=Exeter College, Oxford}}&lt;/ref&gt;

== గౌరవాలు, పురస్కారాలు ==
దాస్ రాసిన కోర్టింగ్ ఇండియా: ఇంగ్లాండ్, మొఘల్ ఇండియా అండ్ ది ఆరిజిన్స్ ఆఫ్ ఎంపైర్ పుస్తకం 2023 బ్రిటిష్ అకాడమీ బుక్ ప్రైజ్ గెలుచుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title='Courting India: England, Mughal India and the Origins of Empire' by Nandini Das wins the £25,000 British Academy Book Prize for Global Cultural Understanding 2023|url=https://www.thebritishacademy.ac.uk/news/courting-india-england-mughal-india-and-the-origins-of-empire-by-nandini-das-wins-the-25000-british-academy-book-prize-for-global-cultural-understanding-2023/|access-date=2023-11-02|website=The British Academy|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/books/india-born-author-nandini-das-wins-2023-british-academy-book-prize/article67483330.ece|title=India-born author Nandini Das wins 2023 British Academy Book Prize|last=PTI|date=2023-11-01|work=The Hindu|access-date=2023-11-19|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/world/author-nandini-das-wins-british-honour-558666|title=Author Nandini Das wins British honours British honour|work=The Tribune}}&lt;/ref&gt;

హ్యుమానిటీస్ లో ఇంటర్ డిసిప్లినరీ రీసెర్చ్, పబ్లిక్ ఎంగేజ్ మెంట్ కు చేసిన సేవలకు గాను దాస్ ను 2025 న్యూ ఇయర్ ఆనర్స్ లో మోస్ట్ ఎక్సలెంట్ ఆర్డర్ ఆఫ్ ది బ్రిటీష్ ఎంపైర్ గా నియమించారు.&lt;ref&gt;{{cite web|title=New Year Honours 2025|url=https://www.ox.ac.uk/news/2024-12-31-new-year-honours-2025|access-date=31 December 2024|website=University of Oxford}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==

[[వర్గం:1974 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>877zz3u69zq22kfm1f0nqdqm6dqnezx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 వసంతాలు</title>
    <ns>0</ns>
    <id>458533</id>
    <revision>
      <id>4601689</id>
      <parentid>4594905</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:55:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9334" sha1="a9m7clcciueipf9c45un88gp9bv70ir" xml:space="preserve">{{Infobox film
|name = 8 వసంతాలు
| image          =  8Vasantalu.jpg 
| caption        =  
| director       =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| writer         =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| producer       = {{ubl
|నవీన్ యెర్నేని  
|వై రవి శంకర్
}}
| starring       = {{Plainlist|
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]
* రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
}}
| cinematography = విశ్వనాధ్ రెడ్డి 
| editing        = శశాంక్  మాలి	 
| music          = [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]]  
| studio         = {{ubl
| [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]]
}}
| released       = {{Film date|2025|6|20|df=y}}
| runtime        =  
| country        = భారతదేశం
| language       =   తెలుగు 
| budget         =  
| gross          = 	  
}}
'''8 వసంతాలు''' 2025లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]] బ్యాన‌ర్‌పై నవీన్ యెర్నేని, వై రవి శంకర్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు ఫణీంద్ర నర్సెట్టి దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది&quot;&gt;{{cite news |title=అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=17 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114120/https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]], రవి దుగ్గిరాల, హను రెడ్డి, కన్నా పసునూరి ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా ట్రైలర్‌ను జూన్ 15న విడుదల చేయగా,&lt;ref name=&quot;ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా?&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా? |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=16 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115134/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమా జూన్ 20న విడుదలైంది. 

8 వసంతాలు సినిమా జులై 11 నుండి [[నెట్‌ఫ్లిక్స్|నెట్‌ఫ్లిక్స్‌]] ఓటీటీలో స్ట్రీమింగ్‌ ప్రారంభమైంది.

==కథ==
శుద్ధి అయోధ్య (అవంతిక సనీల్ కుమార్) ఓ యువ రచయిత్రి. రచనలే కాకుండా మార్షల్ ఆర్ట్స్, బ్లాక్ బెల్ట్‌లో ఆరి తేరిన వ్యక్తి. వ‌రుణ్ (హ‌నురెడ్డి) శుద్ది ర‌చ‌న‌ల్ని, ఆమె వ్య‌క్తిత్వాన్ని చూసి ఇష్ట‌ప‌డ‌తాడు. ప్రేమిస్తున్నా అంటూ వెంట ప‌డ‌తాడు. వరుణ్ తన స్వార్థాన్ని చూసుకుని శుద్ధిని వదిలేసి విదేశాలకు వెళతాడు. స్వాభిమానం, ఆత్మ గౌరవం ఉన్న శుద్ధి ఏం ఆ తరువాత చేస్తుంది? ఆ తర్వాత ఊటీలో తెలుగు రచయిత సంజయ్ (రవి దుగ్గిరాల) శుద్ధికి పరిచయం అవుతాడు. అనుకోకుండా శుద్ధికి ఫ్యామిలీ ఎస్టేట్ బాధ్యతలు చూసుకోవాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. చివరకు ఏమైంది? అనేదే మిగతా సినిమా కథ.&lt;ref name=&quot;‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |accessdate=22 June 2025 |publisher=The Hindu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115235/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |archivedate=22 జూన్ 2025 |language=en-IN |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ&quot;&gt;{{cite news |title=8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121949/https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది?&quot;&gt;{{cite news |title=రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121954/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]&lt;ref name=&quot;మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్ |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=12 October 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114129/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*  రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
== పాటలు==
{{Track listing
| headline =  
| total_length =  
| extra_column = గాయకులు
| title1 =  పరిచయమిలా పరిమళములా&lt;ref name=&quot;'8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్!&quot;&gt;{{cite news |title='8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్! |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=11 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114909/https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1 =  చిత్ర 
| lyrics1 = వనమాలి 
| music1 = 
| length1 = 3:25
| title2 =  అందమా అందమా 
| extra2 =  [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]], ఆవని మల్హర్ 
| lyrics2 = వనమాలి  
| music2 =  
| length2 = 4:39
| title3 = 
| extra3 = 
| lyrics3 = 
| music3 =  
| length3 =  
| title4 =  
| extra4 =  
| lyrics4 =
| music4 =  
| length4 =  
}}
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |31316162}}
[[వర్గం:2025 సినిమాలు]]</text>
      <sha1>a9m7clcciueipf9c45un88gp9bv70ir</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601690</id>
      <parentid>4601689</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:55:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9435" sha1="1xq9qogwf3ivmg5ze43cpr9apbkvail" xml:space="preserve">{{Infobox film
|name = 8 వసంతాలు
| image          =  8Vasantalu.jpg 
| caption        =  
| director       =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| writer         =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| producer       = {{ubl
|నవీన్ యెర్నేని  
|వై రవి శంకర్
}}
| starring       = {{Plainlist|
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]
* రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
}}
| cinematography = విశ్వనాధ్ రెడ్డి 
| editing        = శశాంక్  మాలి	 
| music          = [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]]  
| studio         = {{ubl
| [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]]
}}
| released       = {{Film date|2025|6|20|df=y}}
| runtime        =  
| country        = భారతదేశం
| language       =   తెలుగు 
| budget         =  
| gross          = 	  
}}
'''8 వసంతాలు''' 2025లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]] బ్యాన‌ర్‌పై నవీన్ యెర్నేని, వై రవి శంకర్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు ఫణీంద్ర నర్సెట్టి దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది&quot;&gt;{{cite news |title=అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=17 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114120/https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]], రవి దుగ్గిరాల, హను రెడ్డి, కన్నా పసునూరి ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా ట్రైలర్‌ను జూన్ 15న విడుదల చేయగా,&lt;ref name=&quot;ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా?&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా? |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=16 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115134/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమా జూన్ 20న విడుదలైంది. 

8 వసంతాలు సినిమా జులై 11 నుండి [[నెట్‌ఫ్లిక్స్|నెట్‌ఫ్లిక్స్‌]] ఓటీటీలో తెలుగు, తమిళ్‌, కన్నడ, మలయాళం భాష‌ల్లో స్ట్రీమింగ్‌ ప్రారంభమైంది.

==కథ==
శుద్ధి అయోధ్య (అవంతిక సనీల్ కుమార్) ఓ యువ రచయిత్రి. రచనలే కాకుండా మార్షల్ ఆర్ట్స్, బ్లాక్ బెల్ట్‌లో ఆరి తేరిన వ్యక్తి. వ‌రుణ్ (హ‌నురెడ్డి) శుద్ది ర‌చ‌న‌ల్ని, ఆమె వ్య‌క్తిత్వాన్ని చూసి ఇష్ట‌ప‌డ‌తాడు. ప్రేమిస్తున్నా అంటూ వెంట ప‌డ‌తాడు. వరుణ్ తన స్వార్థాన్ని చూసుకుని శుద్ధిని వదిలేసి విదేశాలకు వెళతాడు. స్వాభిమానం, ఆత్మ గౌరవం ఉన్న శుద్ధి ఏం ఆ తరువాత చేస్తుంది? ఆ తర్వాత ఊటీలో తెలుగు రచయిత సంజయ్ (రవి దుగ్గిరాల) శుద్ధికి పరిచయం అవుతాడు. అనుకోకుండా శుద్ధికి ఫ్యామిలీ ఎస్టేట్ బాధ్యతలు చూసుకోవాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. చివరకు ఏమైంది? అనేదే మిగతా సినిమా కథ.&lt;ref name=&quot;‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |accessdate=22 June 2025 |publisher=The Hindu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115235/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |archivedate=22 జూన్ 2025 |language=en-IN |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ&quot;&gt;{{cite news |title=8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121949/https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది?&quot;&gt;{{cite news |title=రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121954/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]&lt;ref name=&quot;మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్ |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=12 October 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114129/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*  రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
== పాటలు==
{{Track listing
| headline =  
| total_length =  
| extra_column = గాయకులు
| title1 =  పరిచయమిలా పరిమళములా&lt;ref name=&quot;'8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్!&quot;&gt;{{cite news |title='8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్! |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=11 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114909/https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1 =  చిత్ర 
| lyrics1 = వనమాలి 
| music1 = 
| length1 = 3:25
| title2 =  అందమా అందమా 
| extra2 =  [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]], ఆవని మల్హర్ 
| lyrics2 = వనమాలి  
| music2 =  
| length2 = 4:39
| title3 = 
| extra3 = 
| lyrics3 = 
| music3 =  
| length3 =  
| title4 =  
| extra4 =  
| lyrics4 =
| music4 =  
| length4 =  
}}
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |31316162}}
[[వర్గం:2025 సినిమాలు]]</text>
      <sha1>1xq9qogwf3ivmg5ze43cpr9apbkvail</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601692</id>
      <parentid>4601690</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:59:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10921" sha1="4778g7gqwc2uxt43acc7kl1azax5sf5" xml:space="preserve">{{Infobox film
|name = 8 వసంతాలు
| image          =  8Vasantalu.jpg 
| caption        =  
| director       =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| writer         =  ఫణీంద్ర నర్సెట్టి
| producer       = {{ubl
|నవీన్ యెర్నేని  
|వై రవి శంకర్
}}
| starring       = {{Plainlist|
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]
* రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
}}
| cinematography = విశ్వనాధ్ రెడ్డి 
| editing        = శశాంక్  మాలి	 
| music          = [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]]  
| studio         = {{ubl
| [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]]
}}
| released       = {{Film date|df=y|2025|6|20|థియేటర్}}&lt;br&gt;{{Film date|df=y|2025|07|11|[[నెట్‌ఫ్లిక్స్]] ఓటీటీలో}}

| runtime        =  
| country        = భారతదేశం
| language       =   తెలుగు 
| budget         =  
| gross          = 	  
}}
'''8 వసంతాలు''' 2025లో విడుదలైన తెలుగు సినిమా. [[మైత్రి మూవీ మేకర్స్]] బ్యాన‌ర్‌పై నవీన్ యెర్నేని, వై రవి శంకర్ నిర్మించిన ఈ సినిమాకు ఫణీంద్ర నర్సెట్టి దర్శకత్వం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది&quot;&gt;{{cite news |title=అనంతిక‌కు.. 13 కళల్లో ప్రవేశం ఉంది |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=17 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114120/https://www.chitrajyothy.com/2025/special-interviews/8vasanthalu-movie-director-phanindra-narsetti-special-interview-ktr-63883.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]], రవి దుగ్గిరాల, హను రెడ్డి, కన్నా పసునూరి ప్రధాన పాత్రల్లో నటించిన ఈ సినిమా ట్రైలర్‌ను జూన్ 15న విడుదల చేయగా,&lt;ref name=&quot;ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా?&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=ప్రాణం పోసిన వాళ్లం.. మోక్షం ఇప్పించలేమా? |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=16 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115134/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-trailer-ananthika-sanilkumar-2036466 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; సినిమా జూన్ 20న విడుదలైంది. 

8 వసంతాలు సినిమా జులై 11 నుండి [[నెట్‌ఫ్లిక్స్|నెట్‌ఫ్లిక్స్‌]] ఓటీటీలో తెలుగు, తమిళ్‌, కన్నడ, మలయాళం భాష‌ల్లో స్ట్రీమింగ్‌ ప్రారంభమైంది.&lt;ref name=&quot;ఈ వారం ఓటీటీలో 20కి పైగా చిత్రాలు/సిరీస్‌లు.. స్ట్రీమింగ్‌ ఎక్కడంటే?&quot;&gt;{{cite news |title=ఈ వారం ఓటీటీలో 20కి పైగా చిత్రాలు/సిరీస్‌లు.. స్ట్రీమింగ్‌ ఎక్కడంటే? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/this-week-ott-releases-in-telugu/0209/125123993 |accessdate=11 July 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=11 July 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250711034927/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/this-week-ott-releases-in-telugu/0209/125123993 |archivedate=11 July 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ఓటీటీలోకి ‘8 వసంతాలు’.. స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడంటే.!&quot;&gt;{{cite news |title=ఓటీటీలోకి ‘8 వసంతాలు’.. స్ట్రీమింగ్ ఎప్పుడంటే.! |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-on-netflix-out-11-july-in-telugu-2065860 |accessdate=11 July 2025 |work= |publisher=NT News |date=8 July 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250711035632/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-on-netflix-out-11-july-in-telugu-2065860 |archivedate=11 July 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==కథ==
శుద్ధి అయోధ్య (అవంతిక సనీల్ కుమార్) ఓ యువ రచయిత్రి. రచనలే కాకుండా మార్షల్ ఆర్ట్స్, బ్లాక్ బెల్ట్‌లో ఆరి తేరిన వ్యక్తి. వ‌రుణ్ (హ‌నురెడ్డి) శుద్ది ర‌చ‌న‌ల్ని, ఆమె వ్య‌క్తిత్వాన్ని చూసి ఇష్ట‌ప‌డ‌తాడు. ప్రేమిస్తున్నా అంటూ వెంట ప‌డ‌తాడు. వరుణ్ తన స్వార్థాన్ని చూసుకుని శుద్ధిని వదిలేసి విదేశాలకు వెళతాడు. స్వాభిమానం, ఆత్మ గౌరవం ఉన్న శుద్ధి ఏం ఆ తరువాత చేస్తుంది? ఆ తర్వాత ఊటీలో తెలుగు రచయిత సంజయ్ (రవి దుగ్గిరాల) శుద్ధికి పరిచయం అవుతాడు. అనుకోకుండా శుద్ధికి ఫ్యామిలీ ఎస్టేట్ బాధ్యతలు చూసుకోవాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. చివరకు ఏమైంది? అనేదే మిగతా సినిమా కథ.&lt;ref name=&quot;‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=‘8 Vasantalu’ movie review: Phanindra Narsetti’s romance drama is ambitious but lacks soul |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |accessdate=22 June 2025 |publisher=The Hindu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622115235/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/8-vasantalu-movie-review-phanindra-narsettis-romance-drama-is-ambitious-but-lacks-soul/article69715980.ece |archivedate=22 జూన్ 2025 |language=en-IN |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ&quot;&gt;{{cite news |title=8 వసంతాలు మూవీ రివ్యూ |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121949/https://www.chitrajyothy.com/2025/film-reviews/phanindra-narshetty-8-vasantalu-review-avm-63952.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది?&quot;&gt;{{cite news |title=రివ్యూ: 8 వసంతాలు.. న్యూఏజ్‌ రొమాంటిక్‌ డ్రామా ఎలా ఉంది? |url=https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=Eenadu |date=20 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622121954/https://www.eenadu.net/telugu-news/movies/8-vasantalu-movie-review-in-telugu/0203/125110009 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;

==నటీనటులు==
* [[అనంతిక సనిల్‌కుమార్]]&lt;ref name=&quot;మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్&quot;&gt;{{cite news |last1= |title=మార్ష‌ల్ ఆర్ట్స్‌తో వ‌స్తున్న ‘మ్యాడ్’ హీరోయిన్.. ఇంట్రెస్టింగ్‌గా ‘8 వసంతాలు’ ఫ‌స్ట్ గ్లింప్స్ |url=https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |accessdate=22 June 2025 |work= |publisher=NT News |date=12 October 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114129/https://www.ntnews.com/cinema/8-vasantalu-first-glimpse-out-1759513 |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt; 
*  రవి దుగ్గిరాల
* హను రెడ్డి
*  కన్నా పసునూరి
== పాటలు==
{{Track listing
| headline =  
| total_length =  
| extra_column = గాయకులు
| title1 =  పరిచయమిలా పరిమళములా&lt;ref name=&quot;'8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్!&quot;&gt;{{cite news |title='8 వసంతాలు' నుంచి చిత్ర పాడిన పాట రిలీజ్! |url=https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |accessdate=22 June 2025 |publisher=Chitrajyothy |date=11 June 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622114909/https://www.chitrajyothy.com/2025/tollywood/parichayamila-lyrical-video-out-from-8-vasantalu-rp-63688.html |archivedate=22 June 2025 |language=te}}&lt;/ref&gt;
| extra1 =  చిత్ర 
| lyrics1 = వనమాలి 
| music1 = 
| length1 = 3:25
| title2 =  అందమా అందమా 
| extra2 =  [[హేశం అబ్దుల్ వహాబ్]], ఆవని మల్హర్ 
| lyrics2 = వనమాలి  
| music2 =  
| length2 = 4:39
| title3 = 
| extra3 = 
| lyrics3 = 
| music3 =  
| length3 =  
| title4 =  
| extra4 =  
| lyrics4 =
| music4 =  
| length4 =  
}}
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
==బయటి లింకులు==
* {{IMDb title |31316162}}
[[వర్గం:2025 సినిమాలు]]</text>
      <sha1>4778g7gqwc2uxt43acc7kl1azax5sf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>458879</id>
    <revision>
      <id>4601684</id>
      <parentid>4595084</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>యర్రా రామారావు, [[నెహ్రూ నాల్గవ మంత్రివర్గం]] పేజీని [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం]] కు తరలించారు</comment>
      <origin>4595084</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19605" sha1="lja9mfmwk9mp8exn4fpjmrpxivgn8bb" xml:space="preserve">{{Infobox government cabinet
| cabinet_name            = నెహ్రూ నాల్గవ మంత్రివర్గం &lt;br&gt;భారత గణతంత్ర 4వ మంత్రిత్వ శాఖ
| cabinet_type            = &lt;!-- an alternative name for &quot;cabinet&quot;; defaults to &quot;cabinet&quot; --&gt;
| cabinet_number          =   
| jurisdiction            =  
| flag                    = Flag of India.svg
| flag_border             = true
| incumbent               = 
| image                   = Jawaharlal Nehru, 1947.jpg
| caption                 = 
| date_formed             = 1962 ఏప్రిల్ 2
| date_dissolved          =	1964 మే 27
| government_head         = [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]]
| government_head_history = 
| state_head              = [[బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్|రాజేంద్ర ప్రసాద్]]&lt;br /&gt;[[సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]]
| members_number          = 
| former_members_number   = 
| total_number            = 
| political_party         =[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్]]
| legislature_status      = [[మెజారిటీ ప్రభుత్వం|మెజారిటీ]] {{Composition bar|361|494|{{party color|Indian National Congress}}|background-color=|border border-color=darkgray|width=|per=1}}
| opposition_cabinet      = 
| opposition_party        =  
| opposition_leader       =  
| election                =  [[1962 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1962]]
| last_election           =  
| legislature_term        = {{Age in years, months and days|1962|04|02|1964|05|27}}
| budget                  = 
| advice_and_consent1     = 
| advice_and_consent2     = &lt;!-- up to 5 times --&gt;
| incoming_formation      = 
| outgoing_formation      = 
| predecessor             = [[నెహ్రూ మూడవ మంత్రివర్గం]]
| successor               = [[గుల్జారీలాల్ నందా మొదటి మంత్రివర్గం]]
}}
1962 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ విజయం సాధించిన తర్వాత నాల్గవ జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ మంత్రిత్వ శాఖ 1962 ఏప్రిల్ 2న ఏర్పడింది.

== క్యాబినెట్ ==

; కీ

* '''&lt;sup&gt;†&lt;/sup&gt;''' పదవిలో ఉండగా మరణించారు
* '''&lt;sup&gt;RES&lt;/sup&gt;''' రాజీనామా చేశారు

=== క్యాబినెట్ మంత్రులు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!మంత్రిత్వ శాఖలు
!మంత్రి
!పదవీ బాధ్యతలు నుండి
!పదవీ బాధ్యతలు  వరకు
!పార్టీ
!మూ
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |ప్రధాన మంత్రి
|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|27 మే 1964 &lt;sup&gt;[†]&lt;/sup&gt;
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |ఆర్థిక మంత్రి
|[[మొరార్జీ దేశాయి|మొరార్జీ దేశాయ్]]
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|31 ఆగస్టు 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|&lt;ref name=&quot;cabinet_Council&quot;&gt;{{cite web|date=10 April 1962|title=Press Communique - Members of the Cabinet|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveFirstPhase/CABINET%20SECTT/1962/CAB-1962-04-10_253.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=21 April 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;changes_min&quot;&gt;{{cite web|date=1 September 1963|title=Changes in Council of Ministers|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveFirstPhase/CABINET%20SECTT/1963/CAB-1963-09-01_286.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=22 April 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|టి.టి. కృష్ణమాచారి
|31 ఆగస్టు 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |హోం మంత్రి
|లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|1 సెప్టెంబర్ 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|[[గుల్జారీలాల్ నందా]]
|1 సెప్టెంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |రక్షణ మంత్రి
|వి.కె. కృష్ణ మీనన్
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|31 అక్టోబర్ 1962
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|[[యశ్వంతరావ్ చవాన్|యశ్వంతరావు చవాన్]]
|21 నవంబర్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|&lt;ref&gt;{{cite web|date=21 November 1962|title=Shri Chavan Sworn In as Defence Minister|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveSecondPhase/CABINATE%20SECRETARIATE/1962-JAN-DEC-CABINET-SECRETARIAT/CAB-1962-11-21_054.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=22 April 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |రైల్వే మంత్రి
|స్వరణ్ సింగ్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|21 సెప్టెంబర్ 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|&lt;ref name=&quot;new&quot;&gt;{{cite web|date=21 September 1963|title=New Ministers Take Over|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveSecondPhase/CABINATE%20SECRETARIATE/1963-JAN-DEC-CABINET-SECRETARTAT/CAB-1963-09-21_021.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=21 April 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|హెచ్.సి. దాసప్ప
|21 సెప్టెంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పోర్ట్‌ఫోలియో లేని మంత్రి
|లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి
|24 జనవరి 1964
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |రవాణా, కమ్యూనికేషన్ల మంత్రి
|జగ్జీవన్ రామ్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|1 సెప్టెంబర్ 1963
(మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది)
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |విద్యా మంత్రి
|కెఎల్ శ్రీమాలి
|10 ఏప్రిల్ 1962
|31 ఆగస్టు 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|హుమాయున్ కబీర్
|1 సెప్టెంబర్ 1963
|21 నవంబర్ 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|MC చాగ్లా
|21 నవంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |వాణిజ్యం, పరిశ్రమల మంత్రి
|కె. చెంగలరాయ రెడ్డి
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|19 జూలై 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|&lt;ref name=&quot;changes&quot;&gt;{{cite web|date=19 July 1963|title=Ministerial Changes|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveFirstPhase/CABINET%20SECTT/1963/CAB-1963-07-19_281.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=21 April 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |కార్మిక, ప్రణాళిక మంత్రి
|గుల్జారీలాల్ నందా
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|24 జనవరి 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|&lt;ref name=&quot;changes64&quot;&gt;{{cite web|date=19 July 1963|title=Changes in the Council of Ministers|url=http://pibarchive.nic.in/archive/ArchiveFirstPhase/CABINET%20SECTT/1964/CAB-1964-01-24_311.pdf|website=Press Information Bureau of India - Archive|accessdate=22 April 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|దామోదరం సంజీవయ్య
|24 జనవరి 1964
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |సమాచార, ప్రసార శాఖ మంత్రి
|బి.వి. కేస్కర్
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |న్యాయ మంత్రి
(సెప్టెంబర్ 1, 1963 నుండి పోస్ట్స్, టెలిగ్రాఫ్స్ శాఖకు అదనపు బాధ్యతలు)
|అశోక్ కుమార్ సేన్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |గనులు, ఇంధన శాఖ మంత్రి
|కేశవ్ దేవ్ మాలవ్య
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |ఆహార, వ్యవసాయ మంత్రి
|ఎస్.కె. పాటిల్
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|1 సెప్టెంబర్ 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|స్వరణ్ సింగ్
|1 సెప్టెంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |శాస్త్రీయ పరిశోధన, సాంస్కృతిక వ్యవహారాల మంత్రి
|హుమాయున్ కబీర్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|21 నవంబర్ 1963
(మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది)
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పెట్రోలియం, రసాయనాల మంత్రి
|హుమాయున్ కబీర్
|21 నవంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |నీటిపారుదల, విద్యుత్ శాఖ మంత్రి
|హఫీజ్ మొహమ్మద్ ఇబ్రహీం
|మూడవ నెహ్రూ మంత్రివర్గం
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |సమాచార, ప్రసార శాఖ మంత్రి
|బెజవాడ గోపాల రెడ్డి
|10 ఏప్రిల్ 1962
|31 ఆగస్టు 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పునరావాస మంత్రి
|మహావీర్ త్యాగి
|16 ఏప్రిల్ 1964
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |ఉక్కు, భారీ పరిశ్రమల మంత్రి
(21 నవంబర్ 1963 నుండి ఉక్కు, గనులు, భారీ ఇంజనీరింగ్ మంత్రి)
|చిదంబరం సుబ్రమణ్యం
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి
(సెప్టెంబర్ 1, 1963 నుండి సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ అదనపు బాధ్యత)
|సత్య నారాయణ్ సిన్హా
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |ఆర్థిక, రక్షణ సమన్వయ మంత్రి
(పోర్ట్‌ఫోలియో లేని మంత్రి 8 జూన్-14 నవంబర్)
|టి.టి. కృష్ణమాచారి
|14 నవంబర్ 1962
|1 సెప్టెంబర్ 1963
(మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది)
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|}

=== రాష్ట్ర మంత్రులు ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!మంత్రిత్వ శాఖలు
!మంత్రి
!పదవీ బాధ్యతలు నుండి
!పదవీ బాధ్యతలు  వరకు
!పార్టీ
!మూ
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పనులు, గృహనిర్మాణ మంత్రి
(సరఫరా మంత్రి 24 జనవరి 1964 వరకు)
|మెహర్ చంద్ ఖన్నా
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |పరిశ్రమల మంత్రి
|నిత్యానంద్ కనుంగో
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |షిప్పింగ్ మంత్రి
(సెప్టెంబర్ 1, 1963 నుండి రవాణా మంత్రిత్వ శాఖకు అదనపు బాధ్యత)
|రాజ్ బహదూర్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |ఆరోగ్య మంత్రి
|సుశీలా నయ్యర్
|10 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |అంతర్జాతీయ వాణిజ్య మంత్రి
|మనుభాయ్ షా
|16 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |సహాయ మంత్రి (హోం వ్యవహారాలు)
|బిఎన్ డాటర్
|నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం
|22 ఫిబ్రవరి 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|రామచంద్ర మార్తాండ్ హజర్నవిస్
|22 ఫిబ్రవరి 1963
|10 మార్చి 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|జైసుఖ్ లాల్ హాతి
|10 మార్చి 1964
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |రాష్ట్ర మంత్రి (రక్షణ)
|కోత రఘురామయ్య
|16 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |సహాయ మంత్రి (విదేశీ వ్యవహారాలు)
|లక్ష్మీ ఎన్. మీనన్
|16 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |సహాయ మంత్రి (సరఫరా)
|జైసుఖ్ లాల్ హాతి
|24 జనవరి 1964
|10 మార్చి 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|-
|రామచంద్ర మార్తాండ్ హజర్నవిస్
|10 మార్చి 1964
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |కార్మిక మంత్రి
|జైసుఖ్ లాల్ హాతి
|16 ఏప్రిల్ 1962
|24 జనవరి 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ మంత్రి
(డిసెంబర్ 1958 నుండి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, సహకార మంత్రి
ఏప్రిల్ 1962 నుండి కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్, పంచాయతీ రాజ్, సహకార మంత్రి)
|SK డే
|నెహ్రూ రెండవ మంత్రివర్గం
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |రాష్ట్ర మంత్రి (ఆహారం, వ్యవసాయం)
|రామ్ సుభాగ్ సింగ్
|16 ఏప్రిల్ 1962
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |సహాయ మంత్రి (గనులు, ఇంధనం)
|OV అలగేసన్
|19 జూలై 1963
|21 నవంబర్ 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |సహాయ మంత్రి (పెట్రోలియం, రసాయనాలు)
|OV అలగేసన్
|21 నవంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |రాష్ట్ర మంత్రి (ఆహారం, వ్యవసాయం)
|AM థామస్
|21 నవంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |సహాయ మంత్రి (నీటిపారుదల, విద్యుత్)
|OV అలగేసన్
|8 మే 1962
|19 జూలై 1963
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
|కె.ఎల్. రావు
|19 జూలై 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |రాష్ట్ర మంత్రి (ప్రణాళిక)
|బలి రామ్ భగత్
|21 సెప్టెంబర్ 1963
|27 మే 1964
|[[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్‌సీ]]
|}

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:అధికారంలో లేని మంత్రిమండళ్లు]]</text>
      <sha1>lja9mfmwk9mp8exn4fpjmrpxivgn8bb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దాసు కృష్ణమూర్తి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>458925</id>
    <revision>
      <id>4601792</id>
      <parentid>4601191</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:59:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vjsuseela</username>
        <id>35888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601792</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24597" sha1="e2743267cnga4a9sbcdnun1kbneg8pj" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె రచయిత
|name=దాసు కృష్ణమూర్తి
|image=Dasu Krishnamoorthi.png
|caption=దాసు కృష్ణమూర్తి
|birth_date=1926-07-01
|occupation=పాత్రికేయుడు, రచయిత, సంకలనకర్త&lt;/br&gt; అనువాదకుడు, వ్యాఖ్యాత&lt;/br&gt; ఆచార్యులు
|nationality=అమెరికా దేశస్థుడు (పూర్వం: భారతీయులు
|subject=జర్నలిజం
|website=https://indiawritespublishers.org/
|movement=తెలుగు కధలను ఆంగ్లంలోకి అనువదించడం
|influences=రచయతలు, పాత్రికేయులు
}}
దాసు కృష్ణమూర్తి (జ.1926-07-01) ఒక రచయిత, అనుభవజ్ఞులైన పాత్రికేయుడు, సంకలనకర్త, అనువాదకుడు, వ్యాఖ్యాత, ఆచార్యులు. పాత్రికేయుల కుటుంబంలో నుంచి వచ్చిన కృష్ణమూర్తి 70 సంవత్సరాల పైగా ఈ పాత్రికేయ వృత్తిలో రాణించారు. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థుల నుండి జీవిత సాఫల్య పురస్కారం పొందారు.     
== జీవిత విశేషాలు, విద్య ==
కృష్ణమూర్తి, మహాకవి [[దాసు శ్రీరాములు]] ముని మనుమడు. తాత దాసు కేశవరావు, దాసు వరలక్షమ్మ,  [[దాసు త్రివిక్రమరావు|త్రివిక్రమరావు]]&lt;nowiki/&gt;లు  తల్లి తండ్రులు.1926 జూలై 1న విజయవాడలో జన్మించాడు. ఇతనికి నలుగురు సోదరులు, ఒక సోదరి ఉన్నారు. అతను ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో బోధన చేస్తున్నప్పుడు 1957 ఫిబ్రవరి 2న బాపట్లలో మధుర భారతిని వివాహం చేసుకున్నాడు. ఆమె 2001 డిసెంబరు 5న హైదరాబాద్‌లో మరణించింది. అతను కుమార్తె తామ్రపర్ణి దాసు కూడా రచయిత్రి, అనువాదకురాలు, ఇండియా రైట్స్ పబ్లిషర్స్ సహవ్యవస్థాపకురాలు.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|title=Dasu Family|url=http://www.dasufamily.com/site/multigen.php?parent=51|access-date=2025-07-04|website=Dasu Family}}&lt;/ref&gt;

మొదట ఆంధ్రా విశ్వవిద్యాలయంలో విద్యనభ్యసించారు. తరువాత బొంబాయి విశ్వవిద్యాలయంలో న్యాయవాద  (LLB) పట్టా తీసుకున్నారు. కానీ న్యాయవాద వృత్తి చేపట్టకుండా, 1954-55 సం.లో [[ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం]] [[పాత్రికేయవిద్య|జర్నలిజం]] విభాగంలో మొదటి బ్యాచ్ లో &quot;ఆచార్య డి ఫారెస్ట్ ఓ డెల్&quot; వద్ద విద్య అభ్యసించి తరగతిలో ప్రథముడిగా నిలిచారు. ఇంటర్న్ విద్యార్థిగా [[ది టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా|టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా]] లో &quot;ఫ్రాంక్ మోరేస్&quot; దగ్గర  ప్రశంసలు అందుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;   

== పాత్రికేయ జీవితం ==
[[ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్]] ఆంగ్ల దినపత్రికలో ప్రధాన ఉపసంపాదకునిగా చేరేముందు  అతను &quot;ది సెంటినెల్&quot;, &quot;ది డెక్కన్ క్రానికల్&quot;, &quot;ది డైలీ న్యూస్‌&quot; వంటి నగర దినపత్రికలలో తన ఉద్యోగ జీవితాన్ని ప్రారంభించారు. 1959లో దాని విజయవాడ ఎడిషన్‌ను ప్రారంభించడంలో అతను కీలక పాత్ర పోషించారు. [[అహ్మదాబాద్|అహ్మదాబాద్‌]] లో [[ది టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా]]&lt;nowiki/&gt;లో 7 నెలల కాలం పనిచేసిన తర్వాత, 1969లో న్యూఢిల్లీకి వెళ్లి దాదాపు రెండు దశాబ్దాల పాటు &quot;పేట్రియాట్‌&quot; తో పనిచేశారు.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;
అతను ఆకాశవాణిలో సీనియర్ రాజకీయ వ్యాఖ్యాతగా పనిచేశారు. క్రియాశీల జర్నలిజం నుండి పదవీ విరమణ చేసిన తర్వాత, కృష్ణమూర్తి [[న్యూ ఢిల్లీ|న్యూఢిల్లీ]]&lt;nowiki/&gt;లోని ఇండియన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మాస్ కమ్యూనికేషన్‌లో అసోసియేట్ ప్రొఫెసర్‌గా ఐదు సంవత్సరాల పాటు తమ అనుభవాన్ని, జ్ఞానాన్ని అందించారు. తరువాత అతను [[హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయం]] లో విజిటింగ్ ఫ్యాకల్టీగా మాస్ కమ్యూనికేషన్ ను బోధించారు. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం, [[డా.బి.ఆర్.అంబేద్కర్ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం]],  భవన్స్ కాలేజ్ ఆఫ్ జర్నలిజంలోనూ బోధించారు, అదే సమయంలో మీడియా వ్యవహారాలపై కూడా రాయడం కొనసాగించారు.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

2017లో ఇగ్నో (ఇందిరాగాంధీ జాతీయ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం)కి జర్నలిజం స్వయం శిక్షణకు ఉపయోగకరమైన పాఠాలు కూడా రాసారు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=IGNOU Self Learning Material (SLM)&quot; by Contributor Krishnamurthy, Dasu|url=https://egyankosh.ac.in/handle/123456789/1/browse?type=author&amp;order=ASC&amp;rpp=100&amp;value=Krishnamurthy%2C+Dasu|url-status=live|access-date=2025-07-03|website=eGyanKosh (Indira Gandhi National Open University)}}&lt;/ref&gt; ఆయన అమెరికా, బ్రిటన్, సోవియట్ యూనియన్,  ఇరాక్‌లను సందర్శించారు. 

ఆయననుంచి స్ఫూర్తి పొందిన అతని సోదరుడు దాసు కేశవరావు కూడా చిరకాలం పాత్రికేయ వృత్తిలో కొనసాగారు. ‘[[ది హిందూ]]’  దినపత్రిక నుంచి రెసిడెంట్ ఎడిటర్‌గా పదవీ విరమణ చేసారు.

== రచనలు ==
2001లో, 75 సంవత్సరాల వయస్సులో,  కృష్ణమూర్తి తన భార్య మరణం తర్వాత తన కుమార్తె అయిన తామ్రపర్ణి కుటుంబంతో నివసించడానికి అమెరికాకు వెళ్లారు. [[అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు|అమెరికా]]&lt;nowiki/&gt;కు వెళ్లి రచనపై దృష్టి సారించారు. తన కుమార్తె తామ్రపర్ణి దాసుతో కలిసి, అతను [[తెలుగు]] లోని  చిన్న కథా రచయితలను, వారి రచనలను [[ఇంగ్లీషు భాష|ఆంగ్లం]]&lt;nowiki/&gt;లోకి అనువదించడం ద్వారా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం కలిగించే లక్ష్యంతో ‘ఇండియా రైట్స్’ అను  సంస్థను స్థాపించారు.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  

=== ఇండియా రైట్స్ పబ్లిషర్స్ (IndiaWrites Publishers) ===
తామ్రపర్ణి తన తండ్రితో కలిసి, సమకాలీన భారతీయ చిన్న కథలను ఆంగ్లంలోకి అనువదించడానికి మద్దతుగా  2006లో &quot;ఇండియా రైట్స్ పబ్లిషర్స్&quot; అనే లాభాపేక్షలేని సాహిత్య సంస్థను ప్రారంభించింది. వారు  తెలుగులో ఉన్న అద్భుతమైన సాహిత్యం, రచయితల గురించి అమెరికాలో ఉన్న వారికి తెలియచేయాలని &amp;nbsp;&quot;లిటరరీ వాయిసెస్ ఆఫ్ ఇండియా&quot; అనే ఆన్‌లైన్ సాహిత్య మాస పత్రికను ప్రచురించారు.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/books/books-authors/anthologist-and-translator-dasu-krishnamoortys-book-the-greatest-telugu-stories-ever-told-provides-a-tapestry-of-telugu-experiences-for-readers/article65295935.ece|title=Telugu short stories get a thrust|last=VIJAYA MARY|first=S B|date=2022-04-08|work=The Hindu|access-date=2025-07-02}}&lt;/ref&gt;  

కృష్ణమూర్తి మూడు సంకలనాలను ప్రచురించారు, అవి - సంతోషాబాద్ ప్యాసింజర్ 1947 అదర్ స్టోరీస్ (2010), ది సీసైడ్ బ్రైడ్ అండ్ అదర్ స్టోరీస్ (2019),  ది  గ్రేటెస్ట్ తెలుగు స్టోరీస్ ఎవర్ టోల్డ్ (2022). గ్లకోమా కారణంగా ఆయన కంటిచూపు మందగించింది. వృద్ధాప్యం కారణంగా వినికిడి శక్తి బాగా తగ్గిపోయింది. అయినా ఈ శారీరక సమస్యలు అయన ప్రవృత్తికి, రచనా వ్యాసంగానికి ఆటంకాలు కాలేదు. తొంభై ఏళ్ల వయసులో ‘సంతోషాబాద్ పాసెంజర్ 1947 అండ్ అదర్ స్టోరీస్’ పేరిట ప్రచురించిన కథాసంపుటి కృష్ణమూర్తికి ఎంతో పేరు తెచ్చిపెట్టింది. ప్రస్తుతం ఆయన తన ఆత్మకథపై పని చేస్తున్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.manatelangana.news/100-birth-anniversary-dasu-krishnamurti/|title=అక్షరాలకు ‘దాసు’డు.. ఈ పాత్రికేయ ధీరుడు!|last=రమణారావు|first=సిహెచ్ వి|date=2025-07-01|work=Mana Telangana|access-date=2025-07-01}}&lt;/ref&gt;

=== ది సీసైడ్ బ్రైడ్ అండ్ అదర్ స్టోరీస్ ===
ది సీసైడ్ బ్రైడ్ అండ్ అదర్ స్టోరీస్ (The Seaside Bride and Other Stories) 85 సంవత్సరాల పూర్తి చేసుకున్న తరువాత  దాసు కృష్ణమూర్తి తన జీవితంలో ఎదుర్కొన్న అనుభవాలను గుర్తుచేసుకుంటూ, జ్ఞాపకాలను అనుసరిస్తూ ఈ కథలను రాశారు.  అవి 3 నుండి 19 పేజీల వరకు ఉన్నాయి. దాసు కథలు ఆంగ్లంలో ప్రపంచ సాహిత్యంలో ఉన్నతమైన కథల జాబితాలో ఉన్నాయి. కానీ అట్ట లోపలి పుస్తక పరిచయం (బ్లర్బ్) అనవసరంగా ఈ రచనను 'ఆటోఫిక్షన్' అని పరిచయం చేసింది. ఈ పదాన్ని 1977లో సెర్జ్ డౌబ్రోవ్స్కీ 'కాల్పనిక ఆత్మకథ' ('ఆటోఫిక్షన్') కు ఉపయోగించాడు, అని హిందూ పత్రిక వ్యాఖ్యానించింది.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/entertainment/reviews/dasu-krishnamoortys-book-the-seaside-bride-is-autobiographical-in-nature-with-subtle-humour-and-gripping-narrative/article30123569.ece|title=Dasu Krishnamoorty’s book ‘The Seaside Bride and Other Stories’ is a tale of life|last=RAO|first=D S|date=2019-11-30|work=The Hindu|access-date=2025-07-04}}&lt;/ref&gt;

=== ది గ్రేటెస్ట్ తెలుగు స్టోరీస్ ఎవర్ టోల్డ్ ===
15 సంవత్సరాల తరువాత ప్రచురించిన &quot;ది  గ్రేటెస్ట్ తెలుగు స్టోరీస్ ఎవర్ టోల్డ్&quot;  (ప్రచురణ: అలెఫ్ బుక్ కంపెనీ-2022) అనే పుస్తకం ఒక చిన్న కథల సంకలనం. తెలుగు సాహిత్య రంగంలోని విస్తృతమైన భాగాన్ని మనకు అందిస్తుంది. దీంట్లో దాదాపు ఒక శతాబ్దపు అత్యుత్తమ చిన్న కథల రచయితల సాహిత్య రచనలు ఉన్నాయి. తెలుగు మాట్లాడే ప్రజల ప్రపంచ దృక్పథాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. దాసు కృష్ణమూర్తి కుమార్తె, సంకలన రచయిత్రి ,   అనువాదకురాలు అయిన తామ్రపర్ణి దాసుతో కలిసి రూపొందించిన ఈ సంకలనంలో [[గుడిపాటి వెంకట చలం|చలం]], [[కనుపర్తి వరలక్ష్మమ్మ]] నుండి [[వేంపల్లి గంగాధర్]],  [[వేంపల్లె షరీఫ్]] వరకు 21 మంది రచయితల రచనలు ఉన్నాయి. ఈ సంకలనంలో ఆరుగురు [[ముస్లిం]]&lt;nowiki/&gt;లు, ఐదుగురు మహిళలు, ఐదుగురు [[దళితులు|దళితుల]] రచనలు ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా ప్రాతినిధ్యం లేని విభిన్న వర్గాలలోని ప్రతిభకు ఒక వేదికను అందించడమే తమ లక్ష్యమని కృష్ణమూర్తి చెప్పారు.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

కథలను ఎంచుకోవడంలో ప్రమాణాలను వివరిస్తూ, రచయితలు మార్పు కలగచేసే అంశాలు వెతుకుతున్నారని చెప్పారు. “ఉదాహరణకు, వేంపల్లె షరీఫ్ రాసిన ‘పర్దా’  ‘కర్టెన్’ అను కధ ముస్లిం మహిళలను పితృస్వామ్య తెర వెనుక ఉంచి, విస్తృత సమాజంలో పాల్గొనకుండా నిరోధించే నిబంధనలకు వ్యతిరేకంగా లేవనెత్తబడిన ఒక తీవ్ర విమర్శ. ‘తల్లి రుణం’ (మహమ్మద్ ఖదీర్ బాబు),  ‘ప్రిడేటర్స్’ (సయ్యద్ సలీమ్) రెండూ సమాజ అంచులలో పేదరికంలో జీవించవలసి వచ్చిన వారి దౌర్భాగ్య జీవితాలను ప్రముఖంగా చూపిస్తాయి” అని కృష్ణమూర్తి పేర్కొన్నారు. కనుపర్తి, ఇల్లిందల సరస్వతి దేవి, ఆచంట శారదా దేవి, సామాజిక అసమానత గురించి రాసిన చలం వంటి రచయితల రచనలను ఎంచుకోవడం గురించి కృష్ణమూర్తి మాట్లాడుతూ, కొత్త తరం రచయితలు ఆ పోరాటాన్ని కొత్త దిశల్లో ముందుకు తీసుకొస్తున్నారని , సామాజిక మార్పుకు చురుకైన సాధనంగా మారుతున్నారని [[బోయ జంగయ్య]], [[జాజుల గౌరి]]  వంటివారు రుజువు చేశారని అన్నారు. “రచయితలు మాత్రమే మార్పును సృష్టించలేరు కానీ ఖచ్చితంగా ఈ ప్రక్రియలో  వారు పెద్ద భాగం” అని ఆయన చెప్పారు. తామ్రపర్ణి స్పందిస్తూ, “సంకలనంలోని అన్ని రచయితలు,  చేర్చలేని అనేక మంది కూడా ప్రశంసలకు అర్హులు. అటువంటివారికి మా సంకలనం వారికి అర్హమైన ప్రపంచ గుర్తింపును పొందడంలో సహాయపడుతుందని మేము ఆశిస్తున్నాము అని చెప్పారు&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;  ఇందులో ముఖ్యంగా భారతదేశంలో ఉన్న విభిన్న సంస్కృతులకు, పెద్దగా వెలుగులోకి రాని జీవితాలకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చి వారి సాహిత్యాన్నే ప్రచురించారు. అనువాదాల కొరకు &quot;చాలావరకు బలమైన పాత్రలు, సంఘటనలు, సామాజిక అంశాలున్న కథలను ఎంచుకుంటాం. అలాగే అద్దేపల్లి ప్రభు రాసిన ‘అతడు మనిషి’ (ఏన్‌ ఐడియల్‌ మేన్‌) కథలోనూ పైన చెప్పిన మూడు లక్షణాలు ఉన్నాయి&quot; అని కృష్ణమూర్తి చెప్పారు.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.andhrajyothy.com/2025/editorial/translating-emotions-is-important-1356288.html|title=భావోద్వేగాల్ని అనువదించటం ముఖ్యం|last=Editorial - TRANSLATING EMOTIONS IS IMPORTANT|date=2025-01-25|work=ABN ఆంధ్రజ్యోతి|access-date=2025-07-04}}&lt;/ref&gt;

== గుర్తింపులు ==
అలెఫ్ బుక్ కంపెనీ ప్రచురించిన  పుస్తకం ‘ది గ్రేటెస్ట్ తెలుగు స్టోరీస్ ఎవర్ టోల్డ్’ దేశవ్యాప్తంగా బాగా అమ్ముడవు తోంది. అనువాదం బావుందని చాలామంది సందేశాలు  పంపారు.  మరో పుస్తకాన్ని ప్రచురించిన రూపా పబ్లికే షన్స్ వీరిని మంచి అనువాదకులుగా పేర్కొంది. తెలుగులో ప్రముఖ రచయిత్రి [[అబ్బూరి ఛాయాదేవి]] ‘‘దాసు కృష్ణమూర్తి నా కథను అనువదించడానికి అంగీకరించడం గౌరవంగా భావిస్తున్నాను’’ అని కృష్ణమూర్తి అన్నారు. [[కవనశర్మ|కవన శర్మ]] ‘‘మీ ప్రయత్నాలు తెలుగు కథకు, రచయితలకు ఎంతో మేలు చేస్తాయి’’ అన్నారు. అనువాదం విలువ అందరికీ తెలియకపోవచ్చు కానీ ఇలాంటి రచయితలకైతే తప్పక తెలుసని నా నమ్మకం&quot; అని అన్నారు.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;  

ఢిల్లీ జర్నలిస్టిక్ వర్గాలలో, ఆయనకు ఉన్న అసాధారణమైన పేజీ లేఅవుట్ నైపుణ్యాలకు గుర్తింపుగా 'డెస్క్‌మ్యాన్ ఎక్స్‌ట్రార్డినేటర్'గా పిలిచి సన్మానించారు. ఇటీవల కృష్ణమూర్తి వీడియో కాన్ఫరెన్స్ ద్వారా ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయ జర్నలిజం విద్యార్థుల ప్రస్తుత బ్యాచ్‌ను 1954–55 పూర్వ విద్యార్థి బృందం,  2024–25 బృందాన్ని ఉద్దేశించి ప్రసంగించి ఉత్తేజితులను చేశాడు. విద్యార్థులు అతనికి జీవిత సాఫల్య పురస్కారంతో సత్కరించారు.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/journalism-stalwart-dasu-krishnamoorty-turns-100-on-july-1-2025/article69755194.ece#:~:text=Dasu%20Krishnamoorty%2C%20a%20journalism%20veteran,the%20top%20of%20his%20class.|title=Journalism stalwart Dasu Krishnamoorty turns 100 on July 1|last=THE HINDU BUREAU|date=2025-07-01|work=THE HINDU|access-date=2025-07-01|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20250701074308/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/journalism-stalwart-dasu-krishnamoorty-turns-100-on-july-1-2025/article69755194.ece|archive-date=2025-07-01|publisher=The Hindu}}&lt;/ref&gt;  

== మూలాలు ==
[[వర్గం:పాత్రికేయులు]]
[[వర్గం:రచయితలు]]
[[వర్గం:అనువాదకులు]]
&lt;references /&gt;

== బయటి లింకులు ==
ఇండియా రైట్స్ పబ్లికేషన్స్  - https://indiawritespublishers.org/</text>
      <sha1>e2743267cnga4a9sbcdnun1kbneg8pj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వర్గం:మూసలను పిలవడంలో డూప్లికేటు ఆర్గ్యుమెంట్లను వాడుతున్న పేజీలు</title>
    <ns>14</ns>
    <id>459213</id>
    <revision>
      <id>4601459</id>
      <parentid>4598808</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:32:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[వర్గం:వ్యాసాల నిర్వహణ]] ను చేర్చారు (హాట్‌కేట్ ఉపయోగించి)</comment>
      <origin>4601459</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" sha1="sp7sqdyz6v9deokjqgkdhquz3t2ba8u" xml:space="preserve">[[వర్గం:వ్యాసాల నిర్వహణ]]</text>
      <sha1>sp7sqdyz6v9deokjqgkdhquz3t2ba8u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ (మార్క్సిస్ట్) అభ్యర్థుల జాబితా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459233</id>
    <revision>
      <id>4601673</id>
      <parentid>4599362</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601673</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53712" sha1="hdgn32bolunlbgp2ill9jfuladzhrk3" xml:space="preserve">కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) కేంద్ర పత్రిక అయిన పీపుల్స్ డెమోక్రసీ 2013 మార్చి 9 సంచికలో 2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలకు పశ్చిమ బెంగాల్, త్రిపుర వామపక్షాల అభ్యర్థుల జాబితాలు ప్రకటించబడ్డాయి. త్రిపురలో, లెఫ్ట్ ఫ్రంట్ నామినీలు ఇద్దరూ సీపీఐ (ఎం) నాయకులే. పశ్చిమ బెంగాల్‌లో, 42 లెఫ్ట్ ఫ్రంట్ అభ్యర్థులలో 32 మంది సీపీఐ (ఎం) నుండి వచ్చారు.&lt;ref name=&quot;pdtr&quot;&gt;''People's Democracy''. ''[http://pd.cpim.org/2014/0309_pd/03092014_ci3.html Tripura Left Front Announces Candidate List]''&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;pdwb&quot;&gt;''People's Democracy''. ''[https://web.archive.org/web/20140315172226/http://pd.cpim.org/2014/0309_pd/03092014_ci2.html West Bengal Left Front Releases List of Candidates]''&lt;/ref&gt; ఆ వార్తాపత్రిక ఇతర రాష్ట్రాలలోని పార్టీకి చెందిన 25 మంది అభ్యర్థుల 'మొదటి జాబితా'ను కూడా విడుదల చేసింది.&lt;ref name=&quot;pd&quot;&gt;''People's Democracy''. ''[http://pd.cpim.org/2014/0309_pd/03092014_ci1.html First List of Seats to be Contested by the CPI(M) in the Lok Sabha Elections]''&lt;/ref&gt; ఢిల్లీలో జరిగిన పార్టీ కేంద్ర కమిటీ సమావేశంలో ఈ జాబితాను ఖరారు చేశారు. ఆ సమావేశం పార్టీ పొలిట్‌బ్యూరోకు పార్టీ ఎన్నికల మ్యానిఫెస్టోను ఖరారు చేసే బాధ్యతను అప్పగించింది, దీనిని తరువాత విడుదల చేశారు.&lt;ref name=&quot;e1&quot;&gt;''Economic Times''. ''[https://archive.today/20140315172131/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-03-02/news/47823745_1_hiralal-yadav-lok-sabha-24-candidates CPI-M releases first list of 24 candidates for Lok Sabha polls]''&lt;/ref&gt;  

కేరళలో పార్టీ తరపున పోటీ చేసే 15 మంది అభ్యర్థులను, అది వామపక్ష ప్రజాస్వామ్య ఫ్రంట్‌లో భాగమని , 2014 మార్చి 12న జరిగిన సీపీఐ(ఎం) రాష్ట్ర కమిటీ సమావేశంలో నిర్ణయించారు.&lt;ref name=&quot;k1&quot;&gt;''Matrubhumi''. ''[http://www.mathrubhumi.com/english/news/latest-news/india-elections-2014/ldf-candidate-list-to-be-announced-wednesday-144291.html LDF candidate list to be announced Wednesday] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140315201307/http://www.mathrubhumi.com/english/news/latest-news/india-elections-2014/ldf-candidate-list-to-be-announced-wednesday-144291.html|date=15 March 2014}}''&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;k2&quot;&gt;''Matrubhumi''. ''[http://www.mathrubhumi.com/english/news/latest-news/cpi-m-in-kerala-finalises-list-of-candidates-144333.html CPI-M in Kerala finalises list of candidates] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140315220451/http://www.mathrubhumi.com/english/news/latest-news/cpi-m-in-kerala-finalises-list-of-candidates-144333.html|date=15 March 2014}}''&lt;/ref&gt;

2014 మార్చి 19న పార్టీ తన మూడవ అభ్యర్థుల జాబితాను విడుదల చేసింది, ఇందులో తమిళనాడు, ఛత్తీస్‌గఢ్ , అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులు, రాజస్థాన్‌లలో అభ్యర్థుల పేర్లు ఉన్నాయి.&lt;ref name=&quot;3z&quot;&gt;ZeeNews. ''[http://zeenews.india.com/news/nation/cpi-m-releases-3rd-list-of-lok-sabha-candidates_918944.html CPI-M releases 3rd list of Lok Sabha candidates]''&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;3h&quot;&gt;''The Hindu''. ''[http://www.thehindu.com/news/national/cpim-announces-third-list/article5805631.ece CPI(M) announces third list]''&lt;/ref&gt; 2014 ఏప్రిల్ 3న పార్టీ తన నాల్గవ అభ్యర్థుల జాబితాను ప్రచురించింది, ఇందులో బీహార్, పంజాబ్ &amp; మహారాష్ట్రలలో అభ్యర్థుల పేర్లు ఉన్నాయి.&lt;ref name=&quot;4th&quot;&gt;oneindianews. ''[http://news.oneindia.in/india/cpim-releases-list-of-six-more-ls-candidates-lse-1423869.html CPI-M releases list of six more LS candidates]''&lt;/ref&gt; ఏప్రిల్ 12న ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ముగ్గురు అభ్యర్థుల పేర్లు ఉన్నాయి. ఈ సమయానికి పార్టీ దేశవ్యాప్తంగా 97 మంది అభ్యర్థులను ప్రకటించింది.&lt;ref name=&quot;stap&quot;&gt;''The Statesman''. ''[http://www.thestatesman.net/news/49190-cpi-m-announces-names-of-three-ls-candidates-from-ap.html CPI M announces names of three LS candidates from AP]''&lt;/ref&gt;

=== ఆంధ్రప్రదేశ్ ===
సీపీఐ(ఎం) కేంద్ర కమిటీ విడుదల చేసిన అభ్యర్థుల 'మొదటి జాబితా'లో ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి అభ్యర్థులెవరూ జాబితా చేయబడలేదు.  రాష్ట్రంలో సీపీఐ(ఎం) , భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ సీట్ల పంపకంపై ఒక ఒప్పందానికి రాలేకపోయాయి. ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు సీపీఐ మద్దతు ఇచ్చినప్పటికీ, సీపీఐ(ఎం) ఆ డిమాండ్‌ను వ్యతిరేకించింది.  మార్చి 10, 2014న సీపీఐ (ఎం) తెలంగాణ రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి తమ్మినేని వీరభద్రం ఖమ్మంలో జరిగిన విలేకరుల సమావేశంలో ఖమ్మం, మహబూబాబాద్, నల్గొండ &amp; భువనగిరి లోక్‌సభ స్థానాల్లో పోటీ చేస్తుందని ప్రకటించారు. అయితే, తెలంగాణలోని అభ్యర్థుల పేర్లను ఇతర బీజేపీయేతర/కాంగ్రెస్యేతర పార్టీలతో పొత్తులు కుదిరిన తర్వాతే నిర్వచిస్తామని ఆయన పునరుద్ఘాటించారు. 

2014 మార్చి 26న సీపీఐ(ఎం) తెలంగాణలో లోక్‌సభ స్థానాలకు పోటీ చేస్తున్న ముగ్గురు అభ్యర్థుల పేర్లను వెల్లడించింది. '' పీపుల్స్ డెమోక్రసీలో'' ఏప్రిల్ 6, 2014న వచ్చిన ఒక కథనంలో మూడు తెలంగాణ స్థానాలను ప్రస్తావించారు, అలాగే అరకులో మిడియం బాబూరావును అరకులో అభ్యర్థిగా పేర్కొన్నారు . ఈ సమయానికి ఇతర పార్టీలతో ఎటువంటి పొత్తులు కుదరలేదు.  ప్రెస్ ట్రస్ట్ ఆఫ్ ఇండియా విడుదల చేసిన 12 ఏప్రిల్ 2014న వచ్చిన కథనంలో తెలంగాణలో ఇద్దరు అభ్యర్థులతో పాటు అరకులో మిడియం బాబూరావు పేరు కూడా ఉంది.  అయితే, రాష్ట్రంలో తమ అభ్యర్థుల జాబితాను మరింత పెంచుతామని పార్టీ సూచించింది.  వైఎస్ఆర్ కాంగ్రెస్ పార్టీతో ఒక అవగాహన కుదిరిన తర్వాత ఖమ్మం స్థానంలో తమ అభ్యర్థి సమీనా అఫ్రోజ్‌ను పార్టీ ఉపసంహరించుకుంది . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|13
|నల్గొండ
|జనరల్
|ఎన్. నర్సింహ రెడ్డి
|-
|14
|భువనగిరి
|జనరల్
|సి. సీతారాములు
|-
|18
|అరకు
|ఎస్టీ
|మిడియం బాబూరావు
|}

=== అస్సాం ===
అస్సాంలో పార్టీ రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి &amp; మాజీ ఎంపీ ఉద్దబ్ బర్మాన్ సహా ముగ్గురు అభ్యర్థులను సీపీఐ(ఎం) ప్రకటించింది .  రాష్ట్రంలో భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీతో ఒక కూటమి ఏర్పడింది , జోర్హాట్ స్థానంలో సీపీఐ పోటీ చేస్తుంది . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|2
|సిల్చార్
|జనరల్
|రెజమండ్ అలీ
|-
|6
|బార్పేట
|జనరల్
|ఉద్దబ్ బర్మాన్
|-
|9
|తేజ్‌పూర్
|జనరల్
|ఖేమ్రాజ్ చెత్రి
|}

=== బీహార్ ===
సీపీఐ(ఎం) కేంద్ర కమిటీ విడుదల చేసిన 'మొదటి జాబితా'లో బీహార్ నుండి ఎవరి పేర్లను ప్రస్తావించలేదు.  జనవరి 2014 నాటికి సీపీఐ(ఎం) జనతాదళ్ (యునైటెడ్) తో పొత్తు పెట్టుకోవాలని ప్రయత్నించింది . బీజేపీ &amp; జేడీ(యు) మధ్య చీలిక ఒక ప్రధాన పరిణామమని, ఎన్నికల్లో బీజేపీ ప్రభావాన్ని ఎదుర్కోవడానికి భాగస్వామిగా జేడీ(యు) ఏకైక ప్రత్యామ్నాయమని పొలిట్‌బ్యూరో సభ్యుడు ఎస్. రామచంద్రన్ పిళ్లై ''ది హిందూతో'' అన్నారు .  మార్చి 2014 నివేదిక ప్రకారం ఎన్డీటీవీ బీహార్‌లో ఒంటరిగా ఎన్నికల్లో పోటీ చేస్తోంది, నలుగురు అభ్యర్థులను బరిలోకి దింపాలని యోచిస్తోంది.  ఏప్రిల్ 3, 2014న విడుదలైన నాల్గవ అభ్యర్థుల జాబితాలో బీహార్ నుండి నలుగురు పేర్లు ఉన్నాయి. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|2
|పశ్చిమ చంపారన్
|జనరల్
|ప్రభురాజ్ నారాయణ రావు
|-
|14
|దర్భాంగా
|జనరల్
|హృదయ్ నారాయణ్ యాదవ్
|-
|22
|ఉజియార్పూర్
|జనరల్
|రామ్‌డియో వర్మ
|-
|25
|ఖగారియా
|జనరల్
|జగదీష్ చంద్ర బసు
|}

=== ఛత్తీస్‌గఢ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1. 1.
|సర్గుజా
|ఎస్టీ
|సురీందర్ లాల్ సింగ్
|}

=== గుజరాత్ ===
రాష్ట్రంలోని గిరిజన ప్రాంతంలోని దహోద్ నియోజకవర్గంలో సింగ్జీభాయ్ కటారా తన అభ్యర్థిగా పోటీ చేస్తారని పార్టీ ప్రకటించింది.  2009 ఎన్నికల్లో కటారా అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి 29,522 ఓట్లు (5.52%) పొందారు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|19
|దాహోద్
|ఎస్టీ
|సింగ్జీభాయ్ కటారా
|}

=== హర్యానా ===
మార్చి 2014లో హర్యానాలోని సీపీఐ(ఎం) &amp; సీపీఐ యూనిట్లు కలిసి 5 లోక్‌సభ స్థానాల్లో పోటీ చేస్తామని ప్రకటించాయి. సీపీఐ(ఎం) ముగ్గురు అభ్యర్థులను బరిలోకి దింపగా, సీపీఐ ఇద్దరిని బరిలోకి దింపింది. ప్రకటించిన సీపీఐ(ఎం) అభ్యర్థులలో ఫూల్ సింగ్ షియోకంద్ (హిసార్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థి సంఘం మాజీ అధ్యక్షుడు, ట్రేడ్ యూనియన్ నాయకుడు), రామ్ కుమార్ బహబల్‌పురియా ( గోరఖ్‌పూర్ అణు విద్యుత్ ప్లాంట్‌కు వ్యతిరేకంగా రైతులను సమీకరించిన వ్యవసాయ కార్మిక సంఘం నాయకుడు ) , మాస్టర్ షేర్ సింగ్ (హర్యానా ఉపాధ్యాయ సంఘం, కిసాన్ సభ నాయకుడు ) ఉన్నారు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|3
|సిర్సా
|ఎస్సీ
|రామ్ కుమార్ బహబల్పురియా
|-
|4
|హిస్సార్
|జనరల్
|ఫూల్ సింగ్ షియోకంద్
|-
|8
|భివానీ-మహేంద్రగఢ్
|జనరల్
|మాస్టర్ షేర్ సింగ్
|}

=== హిమాచల్ ప్రదేశ్ ===
నవంబర్ 2013లో CPI(M) ఎన్నికలలో పోటీ చేయడానికి ఇద్దరు అభ్యర్థులను ప్రకటించింది; లాల్ जंदा యూనియన్ కార్యదర్శి, సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియన్ ట్రేడ్ యూనియన్స్ యొక్క సిమ్లా యూనిట్ కార్యదర్శి జగత్ రామ్, హిమాచల్ కిసాన్ సభ ఉపాధ్యక్షుడు, స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా మాజీ నాయకుడు కుశాల్ భరద్వాజ్ .  ఎన్నికలకు ముందు, CPI(M) యొక్క హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్ర యూనిట్ రాష్ట్రంలో CPIతో కలిసి ఎన్నికల్లో పోటీ చేస్తుందని ప్రకటించింది. రాష్ట్ర స్థాయి ఎన్నికల చార్టర్ యొక్క నినాదం &quot;కాంగ్రెస్‌ను తిరస్కరించండి, BJPని ఓడించండి&quot; అని నిర్వచించబడింది. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|2
|మండి
|జనరల్
|కుశాల్ భరద్వాజ్
|-
|4
|సిమ్లా
|ఎస్సీ
|జగత్ రామ్
|}

=== జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ ===
సీపీఐ(ఎం) కేంద్ర కమిటీ విడుదల చేసిన 'మొదటి జాబితా'లో జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్ నుండి ఎవరి పేర్లూ చేర్చబడలేదు.  అక్టోబర్ 2013లో సీపీఐ(ఎం), సీపీఐ, [[లోక్ జనశక్తి పార్టీ]] , [[సమాజ్ వాదీ పార్టీ|సమాజ్‌వాదీ పార్టీ]] , పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్, జే&amp;కే నేషనల్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్, ఇంటర్నేషనల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీలు సీపీఐ(ఎం) జే&amp;కే రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి మహమ్మద్ యూసుఫ్ తరిగామి కన్వీనర్‌గా జె&amp;కే పీపుల్స్ యునైటెడ్ ఫ్రంట్ అనే కొత్త కూటమిని స్థాపించాయి .  ఏప్రిల్ 2, 2014న పీపుల్స్ యునైటెడ్ ఫ్రంట్ లోక్‌సభ ఎన్నికలలో పోటీ చేయకూడదని నిర్ణయించుకుంది. 

=== జార్ఖండ్ ===
2014 మార్చి 10న రాంచీ పర్యటన సందర్భంగా , పొలిట్‌బ్యూరో సభ్యురాలు బృందా కారత్, సీపీఐ(ఎం), సీపీఐ, కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) లిబరేషన్, మార్క్సిస్ట్ కోఆర్డినేషన్ కమిటీలతో కూడిన లెఫ్ట్ ఫ్రంట్‌లో భాగంగా సీపీఐ(ఎం) పోటీ చేస్తుందని ప్రకటించారు . ఈ సీట్ల పంపకంలో భాగంగా సీపీఐ(ఎం) రాజ్‌మహల్, రాంచీలలో అభ్యర్థులను నిలబెడుతుంది, సీపీఐ దుమ్కా, హజారీబాగ్ &amp; చత్రాలలో పోటీ చేయనుండగా, సీపీఐ(ఎంఎల్) కోడెర్మాలో పోటీ చేస్తుంది, ఎంసిసి ధన్‌బాద్‌లో అభ్యర్థిని నిలబెడుతుంది. ఫ్రంట్ కూడా మరిన్ని సీట్లలో పోటీ చేయవచ్చని కారత్ పేర్కొన్నారు.  అయితే, మరుసటి రోజు సీపీఐ(ఎంఎల్) లిబరేషన్ ప్రధాన కార్యదర్శి రాజ్‌మహల్‌లో సీపీఐ(ఎం)కి , ధన్‌బాద్‌లో ఎంసిసికి మద్దతు ఇస్తుండగా, తమ పార్టీ రాంచీలో కూడా అభ్యర్థిని నిలబెడుతుందని ప్రకటించారు. 

రాష్ట్రంలోని ఇద్దరు సీపీఐ(ఎం) అభ్యర్థులూ మాజీ శాసనసభ సభ్యులు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|రాజ్‌మహల్
|ఎస్టీ
|జ్యోతిన్ సోరెన్
|-
|8
|రాంచీ
|జనరల్
|రాజిందర్ సింగ్ ముండా
|}

=== కర్ణాటక ===
రాష్ట్రంలోని ఇతర కాంగ్రెస్‌యేతర/బీజేపీయేతర పార్టీలు, ముఖ్యంగా జనతాదళ్ (సెక్యులర్) సీట్ల భాగస్వామ్య ఒప్పందం కుదుర్చుకోవడంలో విఫలమైనందుకు ప్రతిస్పందనగా, మూడు వామపక్ష పార్టీలు (సీపీఐ(ఎం), సీపీఐ, ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ ) తమ సొంత అభ్యర్థులను ప్రకటించాయి.  సీపీఐ(ఎం) ప్రకారం, రాష్ట్రంలో ఇద్దరు అభ్యర్థులను ప్రకటించింది.  జివి శ్రీరామ రెడ్డి పార్టీ కర్ణాటక రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి, బాగేపల్లి నియోజకవర్గానికి మాజీ శాసనసభ సభ్యుడు.  కె. యాదవ్ శెట్టి సీపీఐ(ఎం) జిల్లా సెక్రటేరియట్ సభ్యుడు, వ్యవసాయ నాయకుడు. ఆయన కర్ణాటక ప్రాంత రాజ్య సంఘ జిల్లా స్థాయి యూనిట్ ప్రధాన కార్యదర్శి, దాని రాష్ట్రవ్యాప్త నాయకత్వ కార్యదర్శి, ఈ ప్రాంతంలో ప్రతిపాదిత HPCL పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టుకు వ్యతిరేకంగా ప్రతిఘటనకు నాయకత్వం వహిస్తున్నారు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|17
|దక్షిణ కన్నడ
|జనరల్
|కె. యాదవ్ శెట్టి
|-
|27
|చిక్కబల్లాపూర్
|జనరల్
|జి.వి. శ్రీరామ రెడ్డి
|}

=== కేరళ ===
కేరళలో సిపిఐ(ఎం) లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్‌లో భాగంగా ఎన్నికల్లో పోటీ చేస్తుంది . మార్చి మధ్యలో విడుదల చేసిన కేరళలో 15 మంది సిపిఐ(ఎం) అభ్యర్థుల జాబితాలో నలుగురు ప్రస్తుత లోక్‌సభ సభ్యులు, ఐదుగురు స్వతంత్రులు ఉన్నారు. సిపిఐ(ఎం) మద్దతు ఉన్న స్వతంత్ర అభ్యర్థులలో నటుడు ఇన్నోసెంట్ , మాజీ ఆల్ ఇండియా కాంగ్రెస్ కమిటీ సభ్యుడు పీలిపోస్ థామస్ , చర్చి మద్దతు ఉన్న హై రేంజ్ ప్రొటెక్షన్ కమిటీ నాయకుడు జాయిస్ జార్జ్, మాజీ గుజరాత్ కేడర్ ఐఎఎస్ అధికారి క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్, వి. అబ్దురహ్మాన్ ఉన్నారు. 

రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ LDF ను విడిచిపెట్టి యునైటెడ్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్‌లో చేరిన తరువాత , కొల్లం స్థానాన్ని మాజీ రాష్ట్ర మంత్రి, సీనియర్ సీపీఐ(ఎం నాయకుడు [[ఎం.ఏ. బేబీ|ఎం.ఏ బేబీ]]&lt;nowiki/&gt;కి కేటాయించారు .
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|కాసరగోడ్
|జనరల్
|పి. కరుణాకరన్
|-
|2
|కన్నూర్
|జనరల్
|పికె శ్రీమతి
|-
|3
|వటకర
|జనరల్
|[[ఎ. ఎన్. షంసీర్]]
|-
|5
|కోజికోడ్
|జనరల్
|ఎ. విజయరాఘవన్
|-
|6
|మలప్పురం
|జనరల్
|పికె సానియాబా
|-
|7
|పొన్నాని
|జనరల్
|వి. అబ్దురహ్మాన్
|-
|8
|పాలక్కాడ్
|జనరల్
|ఎంబి రాజేష్
|-
|9
|అలతుర్
|ఎస్సీ
|పికె బిజు
|-
|11
|చలకుడి
|జనరల్
|అమాయకుడు
|-
|12
|ఎర్నాకులం
|జనరల్
|క్రిస్టీ ఫెర్నాండెజ్
|-
|13
|ఇడుక్కి
|జనరల్
|జాయిస్ జార్జ్
|-
|15
|అలప్పుజ
|జనరల్
|సి.బి. చంద్రబాబు
|-
|17
|పతనంతిట్ట
|జనరల్
|పీలిపోస్ థామస్
|-
|18
|కొల్లం
|జనరల్
|ఎంఏ బేబీ
|-
|19
|అట్టింగల్
|జనరల్
|ఎ. సంపత్
|}

=== మధ్యప్రదేశ్ ===
ఆ పార్టీ మధ్యప్రదేశ్ నుండి ఇద్దరు అభ్యర్థులను ప్రకటించింది.  ప్రారంభంలో సిపిఐ(ఎం), సిపిఐ &amp; సమాజ్‌వాదీ పార్టీ రాష్ట్రంలో పొత్తు పెట్టుకున్నాయి, కానీ 2013 శాసనసభ ఎన్నికల సమయంలో ఈ పొత్తు తెగిపోయింది. 2014 సిపిఐ(ఎం), సిపిఐ &amp; రాష్ట్రీయ సమంత దళ్ ఒక కూటమిని ఏర్పాటు చేశాయి.  సిపిఐ(ఎం) అభ్యర్థి అఖిలేష్ యాదవ్ పార్టీ గ్వాలియర్ జిల్లా యూనిట్ కార్యదర్శిగా ఉన్నారు . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|3
|గ్వాలియర్
|జనరల్
|అఖిలేష్ యాదవ్
|-
|24
|రత్లాం
|ఎస్టీ
|లతా భార్బోర్
|}

=== మహారాష్ట్ర ===
ఆ పార్టీ మహారాష్ట్ర నుండి నలుగురు అభ్యర్థులను ప్రకటించింది.  లడక్ ఖర్పడే సీపీఐ(ఎం) థానే జిల్లా సెక్రటేరియట్ సభ్యుడు .  తానాజీ జయభావే నాసిక్ మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ సభ్యుడు.  డిబి నాయక్ కిసాన్ సభ నాయకుడు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|15
|హింగోలి
|జనరల్
|డిబి నాయక్
|-
|20
|దిండోరి
|ఎస్టీ
|హేమంత్ వాఘేరే
|-
|21  
|నాసిక్
|జనరల్
|తానాజీ జయభావే
|-
|22
|పాల్ఘర్
|ఎస్టీ
|లడక్ ఖర్పడే
|}

=== మణిపూర్ ===
మణిపూర్‌లో ఆ పార్టీ సొంత అభ్యర్థిని ప్రకటించలేదు. ఇన్నర్ మణిపూర్ స్థానంలో వామపక్ష, లౌకిక కూటమి ఉమ్మడి అభ్యర్థిగా CPIకి చెందిన మోయిరంగ్థెమ్ నర సింగ్‌కు పార్టీ మద్దతు ఇచ్చింది .  ఔటర్ మణిపూర్ స్థానంలో NCP నామినీ చుంగ్‌ఖోకై డౌంగెల్‌కు మద్దతు ఇవ్వాలని నిర్ణయించుకుంది . 

=== ఒడిశా ===
ఒడిశాలో 2014 లోక్‌సభ ఎన్నికలు శాసనసభ ఎన్నికలతో సమానంగా జరుగుతాయి.  సీపీఐ(ఎం), సీపీఐ మధ్య సీట్ల పంపకాలపై చర్చలు రెండు ఎన్నికలకు సంబంధించినవి.  2014 మార్చి మధ్య నాటికి రాష్ట్రంలో వామపక్ష పార్టీలు, బిజు జనతాదళ్ మధ్య సీట్ల పంపకాల ఒప్పందం కుదరలేదు .  అయితే, సీపీఐ(ఎం) సీపీఐ అభ్యర్థులకు మద్దతు ఇస్తామని ప్రకటించింది.  రెండు పార్టీలు పోటీ చేయాలనుకున్న బాలాసోర్ లోక్‌సభ స్థానంపై కొన్ని భిన్నాభిప్రాయాలు ఉన్నాయి. చివరికి సీపీఐ(ఎం) అక్కడ అభ్యర్థిని నిలబెట్టకూడదని నిర్ణయించుకుంది, బదులుగా రెమునా అసెంబ్లీ స్థానంలో (ఇది బాలాసోర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం సరిహద్దుల్లో ఉంది) తమ అభ్యర్థిత్వానికి సీపీఐ నుండి మద్దతు పొందింది.  ఒడిశాలోని బెర్హంపూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గంలో, సీపీఐ(ఎం) ప్రముఖ కమ్యూనిస్ట్ నాయకుడు, రాష్ట్ర సెక్రటేరియట్ సభ్యుడు అలీ కిషోర్ పట్నాయక్‌ను పోటీకి నిలిపింది.  CPI(M) కూడా CPI(ML) లిబరేషన్ తో ఒక ఒప్పందానికి వచ్చింది, వారు పోటీ చేసిన స్థానాల్లో పరస్పర మద్దతును మార్పిడి చేసుకుంటారు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|20
|బెర్హంపూర్
|జనరల్
|అలీ కిషోర్ పట్నాయక్
|}

=== పంజాబ్ ===
జనవరి 17, 2014న సీపీఐ(ఎం) పంజాబ్ రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి చరణ్ సింగ్ విర్ది పార్టీ నాలుగు లోక్‌సభ స్థానాలకు ఒంటరిగా పోటీ చేస్తుందని ప్రకటించారు, ఆనంద్‌పూర్ సాహిబ్‌లో బల్బీర్ సింగ్ జడ్లా, లూథియానాలో సుఖ్‌విందర్ సింగ్ సెఖోన్, సంగ్రూర్ నుండి జోగిందర్ సింగ్ ఔలాఖ్, జలంధర్ నుండి నాల్గవ అభ్యర్థిని పోటీకి నిలబెడతారు.  ఫిబ్రవరి 28, 2014న, సంजा మోర్చా సీట్ల పంపకాల ఒప్పందం కుదుర్చుకోవడంలో విఫలమైనందుకు ప్రతిస్పందనగా, పార్టీ నాలుగు లోక్‌సభ స్థానాలకు ఒంటరిగా పోటీ చేస్తుందని విర్ది ప్రకటించారు. 2012 శాసనసభ ఎన్నికలకు ముందు సంजा మోర్చా ఏర్పడింది, పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ పంజాబ్ , శిరోమణి అకాలీదళ్ (లోంగోవాల్) , సీపీఐ(ఎం), సీపీఐలతో కూడిన కాంగ్రెస్/బీజేపీయేతర కూటమిగా ఏర్పడింది. పీపీపీ భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌తో చర్చలు జరిపినట్లు సమాచారం వెలువడటంతో, 28 ఫిబ్రవరి 2014న సీట్ల పంపకాల చర్చలు విఫలమయ్యాయి . 

బల్బీర్ సింగ్ జడ్లా, సుఖ్వీందర్ సింగ్ సెఖోన్ లను సీపీఐ(ఎం) కేంద్ర కమిటీ విడుదల చేసిన 'మొదటి జాబితా'లో చేర్చారు.  సుఖ్వీందర్ సింగ్ సెఖోన్ పంజాబ్ కిసాన్ సభ ప్రధాన కార్యదర్శి.  బల్బీర్ సింగ్ జడ్లా పార్టీ పంజాబ్ రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడు.  3 ఏప్రిల్ 2014న పార్టీ పంజాబ్‌లో మూడవ అభ్యర్థిని ప్రకటించింది, ఉపాధ్యాయుడు జోగిందర్ సింగ్ ఔలాఖ్ సంగ్రూర్ సీటు నుండి పోటీ చేస్తున్నారు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|6
|ఆనందపూర్ సాహిబ్
|జనరల్
|బల్బీర్ సింగ్ జాడ్లా
|-
|7
|లూధియానా
|జనరల్
|సుఖ్వీందర్ సింగ్ సెఖోన్
|-
|12
|సంగ్రూర్
|జనరల్
|జోగిందర్ సింగ్ ఔలాఖ్
|}

=== రాజస్థాన్ ===
రాజస్థాన్‌లో పార్టీ అభ్యర్థులలో అనుభవజ్ఞుడైన నాయకుడు, కేంద్ర కమిటీ సభ్యుడు, మాజీ శాసనసభ సభ్యుడు అమ్రారామ్ ఉన్నారు.  ఆ పార్టీ రాజస్థాన్ లోక్‌తాంత్రిక్ మోర్చాలో ఒక భాగంగా ఎన్నికల్లో పోటీ చేసింది , ఈ పార్టీ సీపీఐ(ఎం), సీపీఐ, సమాజ్‌వాదీ పార్టీ , జనతాదళ్ (యునైటెడ్), జనతాదళ్ (సెక్యులర్) లతో కూడిన ఫ్రంట్ . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|గంగానగర్
|జనరల్
|పాలా రామ్
|-
|3
|చురు
|జనరల్
|ఇందర్ సింగ్ పూనియా
|-
|5
|సికార్
|జనరల్
|అమ్రారం
|}

=== తమిళనాడు ===
తమిళనాడు, పుదుచ్చేరిలోని లోక్‌సభ స్థానాలకు AIADMKతో ఆరు రౌండ్ల సీట్ల పంపకాల చర్చలు ఫలించకపోవడంతో, సిపిఐ(ఎం), సిపిఐ తమ సొంత పొత్తును ఏర్పరచుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాయి.  మార్చి 14, 2014న రెండు పార్టీలు చెన్నైలో సంయుక్త విలేకరుల సమావేశం నిర్వహించి , ప్రతి పార్టీ తొమ్మిది లోక్‌సభ స్థానాలకు పోటీ చేస్తాయని ప్రకటించాయి. తమిళనాడులో రెండు పార్టీల మధ్య అధికారిక ఎన్నికల ఒప్పందం కుదిరింది ఇదే మొదటిసారి. పత్రికా సమావేశంలో సిపిఐ(ఎం) కోయంబత్తూర్, మధురై, కన్యాకుమారి, చెన్నై (ఉత్తర), దిండిగల్, తిరుచ్చి, విరుదునగర్, విల్లుపురం (SC), తంజావూరు స్థానాల్లో అభ్యర్థులను నిలబెడుతుందని ప్రకటించారు. 

మార్చి 17, 2014న పార్టీ రాష్ట్రంలోని తొమ్మిది మంది అభ్యర్థుల పేర్లను విడుదల చేసింది. ఈ జాబితాలో ప్రస్తుత ఎంపీ పిఆర్ నటరాజన్ , మాజీ ఎంపీ ఎవి బెల్లార్మిన్ , తమిళనాడు అంటరానితనం నిర్మూలన ఫ్రంట్ ప్రధాన కార్యదర్శి కె. శామ్యూల్ రాజ్ ఉన్నారు.  చెన్నై నార్త్ సీటుకు యు. వాసుకిని నిలబెట్టారు, అక్కడ పార్టీ స్థానిక మత్స్యకారుల జీవితాలను ప్రభావితం చేసే సముద్ర దాడి వంటి అంశాలపై తన ప్రచారాన్ని కేంద్రీకరించింది. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|2
|చెన్నై నార్త్
|జనరల్
|యు. వాసుకి
|-
|13
|విల్లుపురం
|ఎస్సీ
|జి. ఆనందన్
|-
|20
|కోయంబత్తూర్
|జనరల్
|పిఆర్ నటరాజన్
|-
|22
|దిండిగల్
|జనరల్
|ఎన్. పాండి
|-
|24
|తిరుచిరాపల్లి
|జనరల్
|ఎస్. శ్రీధర్
|-
|30 
|తంజావూరు
|జనరల్
|ఎస్. తమిళ్సెల్వి
|-
|32
|మధురై
|జనరల్
|పి. విక్రమన్
|-
|34 
|విరుదునగర్
|జనరల్
|కె. సామ్యూల్ రాజ్
|-
|39
|కన్యాకుమారి
|జనరల్
|AV బెల్లార్మిన్
|}

=== త్రిపుర ===
2009 ఎన్నికల్లో సీపీఐ(ఎం) రెండు లోక్‌సభ స్థానాలను గెలుచుకున్న త్రిపురలో, పార్టీ ఇద్దరు కొత్త అభ్యర్థులను నిలబెట్టాలని నిర్ణయించింది. శంకర్ ప్రసాద్ దత్తా 2012 నుండి సీఐటీయూ రాష్ట్ర ప్రధాన కార్యదర్శిగా, సీపీఐ(ఎం) త్రిపుర రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడిగా ఉన్నారు.  ఆయన మాజీ యువ నాయకుడు, త్రిపుర శాసనసభ సభ్యుడు. దత్తా 2014 మార్చి 18న నామినేషన్ దాఖలు చేశారు .  జితేంద్ర చౌదరి రాష్ట్ర ప్రభుత్వ అటవీ, గ్రామీణాభివృద్ధి, పరిశ్రమలు, వాణిజ్య మంత్రిగా ఉన్నారు. ఆయన 1988 నుండి సీపీఐ(ఎం) త్రిపుర రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడు, కేంద్ర కిసాన్ కమిటీ (అఖిల భారత కిసాన్ సభ జాతీయ నాయకత్వం) సభ్యుడు. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|త్రిపుర పశ్చిమం
|జనరల్
|శంకర్ ప్రసాద్ దత్తా
|-
|2
|త్రిపుర తూర్పు
|ఎస్టీ
|జితేంద్ర చౌదరి
|}

=== ఉత్తర ప్రదేశ్ ===
వారణాసిలో హోరాహోరీగా పోటీ పడుతున్న స్థానంలో పార్టీ హీరాలాల్ యాదవ్‌ను నిలబెట్టింది . యాదవ్ 21 ఏప్రిల్ 2014న నామినేషన్ పత్రాలను దాఖలు చేశారు. ఆయన అనుచరులు 'నా మోడీ, నా కేజ్రీవాల్, అబ్కీ బార్ హీరాలాల్' (' మోడీ కాదు, కేజ్రీవాల్ కాదు , ఈసారి హీరాలాల్') అనే నినాదాన్ని లేవనెత్తారు.  యాదవ్ ప్రచారానికి తన మద్దతును ప్రకటిస్తూ, ఆల్ ఇండియా పీపుల్స్ ఫ్రంట్ కన్వీనర్ అఖిలేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ మోడీ, కేజ్రీవాల్ ఇద్దరూ ప్రపంచ బ్యాంకు ఆదేశాలను అమలు చేస్తారని వాదించారు . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|6
|మొరాదాబాద్
|జనరల్
|నఫీసుద్దీన్
|-
|77 
|వారణాసి
|జనరల్
|హీరాలాల్ యాదవ్
|}

=== ఉత్తరాఖండ్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|తెహ్రీ గర్హ్వాల్
|జనరల్
|శివ్ ప్రసాద్ డియోలి
|}

=== పశ్చిమ బెంగాల్ ===
పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని 42 మంది వామపక్ష అభ్యర్థులలో 32 మంది సీపీఐ(ఎం) నుండి వచ్చారు. సీపీఐ(ఎం) అభ్యర్థులలో 20 మంది తమ పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాల్లో కొత్తవారు. సీపీఐ(ఎం) అభ్యర్థులలో ఐదుగురు మహిళలు.  తమ్లుక్‌లో అభ్యర్థిగా ఉన్న 25 ఏళ్ల షేక్ ఇబ్రహీం అలీ, పార్టీ చరిత్రలో అతి పిన్న వయస్కుడైన లోక్‌సభ అభ్యర్థి. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
!ఫలితం
!ఓట్ల శాతం
|-
|3
|జల్పైగురి
|ఎస్సీ
|మహేంద్ర కుమార్ రాయ్
|రెండవ
|32.65  
|-
|4
|డార్జిలింగ్
|జనరల్
|సమన్ పాఠక్
|మూడవది
|14.6  
|-
|5
|రాయ్‌గంజ్
|జనరల్
|ఎండీ సలీం
|గెలిచింది
|29
|-
|7
|మాల్దాహ ఉత్తర్
|జనరల్
|ఖాగెన్ ముర్ము
|రెండవ
|27.75 
|-
|8
|మల్దాహా దక్షిణ్
|జనరల్
|[[అబుల్ హస్నత్ ఖాన్]]
|రెండవ
|32.65  
|-
|9
|జాంగిపూర్
|జనరల్
|ముజాఫర్ హుస్సేన్
|రెండవ
|33.07  
|-
|11
|ముర్షిదాబాద్
|జనరల్
|బదరుద్జా ఖాన్
|గెలిచింది
|33.33 
|-
|12
|కృష్ణానగర్
|జనరల్
|సంతను ఝా
|రెండవ
|29.43  
|-
|13
|రానాఘాట్
|ఎస్సీ
|అర్చన బిశ్వాస్
|రెండవ
|28.72 
|-
|14
|బంగావ్
|ఎస్సీ
|దేబేష్ దాస్
|రెండవ
|31.52 
|-
|15
|బరాక్‌పూర్
|జనరల్
|సుభాషిణి అలీ
|రెండవ
|25.92 
|-
|16
|డమ్ డమ్
|జనరల్
|అసిం దాస్‌గుప్తా
|రెండవ
|28.99 
|-
|20
|మధురపూర్
|ఎస్సీ
|రింకు నస్కర్
|రెండవ
|38.67  
|-
|21 
|డైమండ్ హార్బర్
|జనరల్
|అబుల్ హస్నాత్
|రెండవ
|34.64  
|-
|22
|జాదవ్‌పూర్
|జనరల్
|సుజన్ చక్రవర్తి
|రెండవ
|36.08  
|-
|23
|కోల్‌కతా దక్షిణ్
|జనరల్
|నందిని ముఖర్జీ
|మూడవది
|23.83  
|-
|24
|కోల్‌కతా ఉత్తర్
|జనరల్
|రూపా బాగ్చి
|మూడవది
|20.50  
|-
|25
|హౌరా
|జనరల్
|శ్రీదీప్ భట్టాచార్య
|రెండవ
|25.90  
|-
|26
|ఉలుబేరియా
|జనరల్
|సబీరుద్దీన్ మొల్లా
|రెండవ
|31.15  
|-
|27
|శ్రీరాంపూర్
|జనరల్
|తీర్థంకర్ రాయ్
|రెండవ
|28.08
|-
|28
|హుగ్లీ
|జనరల్
|ప్రదీప్ సాహా
|రెండవ
|31.52  
|-
|29
|అరాంబాగ్
|ఎస్సీ
|శక్తి మోహన్ మాలిక్
|రెండవ
|29.51  
|-
|30  
|తమ్లుక్
|జనరల్
|స్కాలర్షిప్ ఇబ్రహీం అలీ
|రెండవ
|35.02  
|-
|31  
|కాంతి
|జనరల్
|తపస్ సిన్హా
|రెండవ
|34.72 
|-
|33
|ఝర్గ్రామ్
|ఎస్టీ
|పులిన్ బిహారీ బాస్కే
|రెండవ
|26.5 
|-
|36  
|బంకురా
|జనరల్
|బాసుదేబ్ ఆచారియా
|రెండవ
|31.05
|-
|37  
|బిష్ణుపూర్
|ఎస్సీ
|సుస్మిత బౌరి
|రెండవ
|33.73 
|-
|38
|బర్ధమాన్ పుర్బా
|ఎస్సీ
|ఈశ్వర్ చంద్ర దాస్
|రెండవ
|34.83  
|-
|39
|బర్ధమాన్-దుర్గాపూర్
|జనరల్
|Sk. సైదుల్ హక్
|రెండవ
|33.59  
|-
|40
|అసన్సోల్
|జనరల్
|బన్స గోపాల్ చౌదరి
|మూడవది
|22.39 
|-
|41  
|బోల్పూర్
|ఎస్సీ
|రామ చంద్ర డోమ్
|రెండవ
|30.24  
|-
|42
|బిర్భూమ్
|జనరల్
|కామ్రే ఎలాహి
|రెండవ
|30.82  
|}

== కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు ==

=== అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులు ===
అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులలోని ఏకైక స్థానానికి పార్టీ తన అభ్యర్థిగా కె.జి. దాస్‌ను నిలబెట్టింది.  దాస్ దీవులలో పార్టీ రాష్ట్ర ఆర్గనైజింగ్ కమిటీ కార్యదర్శి, అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులలోని లెఫ్ట్ డెమోక్రటిక్ ఫ్రంట్ కన్వీనర్.  LDF సిపిఐ(ఎం), ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్, రాష్ట్రీయ జనతాదళ్ , తెలుగు దేశం పార్టీ , CPI(ML) లిబరేషన్, లోక్ జనశక్తి పార్టీ యొక్క స్థానిక శాఖలను ఏకం చేస్తుంది . 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|అండమాన్ &amp; నికోబార్ దీవులు
|జనరల్
|కె.జి. దాస్
|}

=== లక్షద్వీప్ ===
ఎన్నికలకు ముందు, సిపిఐ(ఎం) మినికాయ్‌కు చెందిన సామాజిక కార్యకర్త డాక్టర్ మునీర్‌ను కేంద్ర పాలిత ప్రాంతమైన లక్షద్వీప్‌లోని ఏకైక స్థానానికి అభ్యర్థిగా నిలబెట్టింది. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!నియోజకవర్గం
సంఖ్య
!నియోజకవర్గం
!రిజర్వేషన్
!అభ్యర్థి 
|-
|1 
|లక్షద్వీప్
|ఎస్టీ
|మునీర్
|}

=== పుదుచ్చేరి ===
AIADMK తో సీట్ల పంపకాల చర్చలు విఫలం కావడంతో , మార్చి 15న సిపిఐ(ఎం). సిపిఐ ల మధ్య సీట్ల పంపకాల ఒప్పందం ప్రకటించబడింది (తమిళనాడు విభాగం చూడండి). ఈ ఒప్పందంలో భాగంగా సిపిఐ(ఎం) పుదుచ్చేరి స్థానంలో సిపిఐ అభ్యర్థికి మద్దతు ఇస్తుంది. 
==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో పశ్చిమ బెంగాల్ వామపక్ష అభ్యర్థుల జాబితా]]
* [[పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభకు జరిగిన ఉప ఎన్నికల జాబితా]]
== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్]]</text>
      <sha1>hdgn32bolunlbgp2ill9jfuladzhrk3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459319</id>
    <revision>
      <id>4601727</id>
      <parentid>4601207</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:36:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>కాపీ ఎడిటింగ్</comment>
      <origin>4601727</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31944" sha1="b4gp5mqtj7tm2c8dl3e85602mat1s20" xml:space="preserve">   
{{Infobox company
| name = Hindustan Petroleum Corporation Limited
| logo = Hindustan Petroleum Logo.svg
| logo_size = 200px
| type = [[Public company|Public]] [[Subsidiary]]
| traded_as = {{ubl|{{BSE|500104}}|{{NSE|HINDPETRO}}}}
| ISIN = {{ISIN|sl=n|pl=y|INE094A01015}}
| industry = [[Petroleum industry|Petroleum]]
| predecessor = 
| foundation = {{start date and age|df=y|1952|7|5}}
| location = [[Mumbai]], [[Maharashtra]], India
| key_people =Vikas Kaushal {{small|(Chairman &amp; Managing Director)}}&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Limited|first=Hindustan Petroleum Corporation|title=Bod|url=https://www.hindustanpetroleum.com/boardofdirectors}}&lt;/ref&gt;
| products = {{ubl|[[Petroleum]]|[[Natural gas]]|[[LNG]]|[[Lubricant]]s|[[Petrochemical]]s}}
| revenue = {{profit}} {{INRConvert|468811|c}} (2025)&lt;ref name=10K&gt;{{cite web|url=https://www.bseindia.com/xml-data/corpfiling/AttachLive/3fc01657-2304-40a6-8226-3672562e22c2.pdf}}&lt;/ref&gt;
| operating_income = {{down}} {{INRConvert|9119|c}} (2025)&lt;ref name=10K/&gt;
| net_income = {{down}} {{INRConvert|6736|c}} (2025)&lt;ref name=10K/&gt;
| assets = {{profit}} {{INRConvert|194745|c}} (2025)&lt;ref name=10K/&gt;
| equity = {{up}} {{INRConvert|51144|c}} (2025)&lt;ref name=10K/&gt;
| owner = 
| num_employees = 8,154 (2024)&lt;ref name=10K/&gt;
| parent = [[Oil and Natural Gas Corporation]]&lt;ref name=&quot;economictimes.indiatimes.com2&quot;/&gt;
| subsid = {{ubl|Prize Petroleum Company Limited|HPCL Biofuels Limited|HPCL Middle East FZCO|HPCL LNG Limited}}
| website = {{url|hindustanpetroleum.com}}
}}
'''హిందుస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్''' (హెచ్‌పిసిఎల్ ) అనేది పెట్రోలియం, [[సహజ వాయువు]] పరిశ్రమలలో ఒక భారతీయ ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ. దీని ప్రధాన కార్యాలయం [[ముంబై]]లో ఉంది. ఇది [[ఆయిల్ అండ్ నాచురల్ గ్యాస్ కార్పొరేషన్]] (ఒఎన్‌జిసి ) అనుబంధ సంస్థ. ఇది భారత ప్రభుత్వం యాజమాన్యంలో, [[భారత పెట్రోలియం, సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ|పెట్రోలియం, సహజ వాయువు మంత్రిత్వ శాఖ]] నిర్వహణలో ఉంది.&lt;ref name=&quot;trendlyne.com&quot;&gt;{{Cite web|title=తాజా షేర్‌హోల్డింగ్ ప్యాటర్న్ - హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్|url=https://trendlyne.com/equity/share-holding/556/HINDPETRO/latest/hindustan-petroleum-corporation-ltd/|access-date=2020-07-29|website=trendlyne.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=2014|title=Sustainability report 2013-14|url=http://www.hindustanpetroleum.com/documents/pdf/HPCL_Sustainability_report_2014.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317142817/http://hindustanpetroleum.com/documents/pdf/HPCL_Sustainability_report_2014.pdf|archive-date=17 మార్చి 2015|access-date=13 మే 2015|page=7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=మహారత్న, నవరత్న మరియు మినీరత్న CPSEల జాబితా &amp;#124;|url=http://dpe.nic.in/publications/list_of_maharatna_navratna-and_miniratna|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130719123802/http://dpe.nic.in/publications/list_of_maharatna_navratna-and_miniratna|archive-date=19 జూలై 2013|access-date=2013-07-28|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

2018 నుండి ఆయిల్ అండ్ నేచురల్ గ్యాసు కార్పొరేషను ఈ సంస్థలో ఎక్కువ వాటాను కలిగి ఉంది.&lt;ref name=&quot;economictimes.indiatimes.com2&quot;&gt;{{cite news|title=ONGC HPCLలో ప్రభుత్వానికి ఉన్న మొత్తం 51.11% వాటాను రూ. 36,915 కోట్లకు కొనుగోలు చేసింది|newspaper=The Economic టైమ్స్|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/ongc-buys-govts-entire-51-11-stake-in-hpcl-for-rs-36915-crore/articleshow/62729805.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180618175430/https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/ongc-buys-govts-entire-51-11-stake-in-hpcl-for-rs-36915-crore/articleshow/62729805.cms|archive-date=18 జూన్ 2018|access-date=10 అక్టోబర్ 2018}}&lt;/ref&gt; ఇది 367వ స్థానంలో ఉంది 2016 నాటికి ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద కార్పొరేషన్ల ''ఫార్చ్యూను గ్లోబలు 500'' జాబితాలో.&lt;ref&gt;{{cite news|title=ఫార్చ్యూన్ గ్లోబల్ 500 జాబితా|పని=CNN మనీ|url=http://beta.fortune.com/global500/list/filtered?hqcountry=India|url-status=live|access-date=22 జూలై 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821170013/http://beta.fortune.com/global500/list/filtered?hqcountry=India|archive-date=21 ఆగస్టు 2016}}&lt;/ref&gt; 24 అక్టోబరు 2019న, ఇది మహారత్న (పిఎస్‌యు)లో ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థగా మారింది.&lt;ref&gt;{{సైట్ న్యూస్|ఏజెన్సీ=ప్రెస్ ట్రస్ట్ ఆఫ్ భారతదేశం|తేదీ=2019-10-23|title=ప్రభుత్వం హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం, పవర్ గ్రిడ్ కార్ప్ కు 'మహారత్న' హోదాను ఇచ్చింది|work=బిజినెస్ స్టాండర్డ్ ఇండియా|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/govt-accords-maharatna-status-to-hindustan-petroleum-power-grid-corp-119102301347_1.html|access-date=2020-08-02}}&lt;/ref&gt;

==చరిత్ర==
[[File:HPCL from Yarada hill.jpg|thumb|యారడ కొండ నుండి హెపిసిఎల్ దృశ్యం [[విశాఖపట్నం]]]]
హెచ్‌పిసిఎల్ 1952 జూలై 5న స్టాండర్డ్ వాక్యూమ్ రిఫైనింగు కంపెనీ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడు‌గా విలీనం చేయబడింది. 1974లో [https://indiankanoon.org/doc/1769128/ ఎస్సో (భారతదేశంలో అండర్‌టేకింగు‌ల సముపార్జన) చట్టం 1974] ద్వారా మునుపటి ఎస్సో స్టాండర్డు, లూబ్ ఇండియా లిమిటెడు‌లను స్వాధీనం చేసుకుని విలీనం చేసిన తర్వాత దాని పేరును మార్చుకుంది. 1976లో కాల్టెక్సు ఆయిలు రిఫైనింగు (ఇండియా) లిమిటెడు (సిఒఆర్‌ఐఎల్)ను భారత ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకుంది. 1978లో [https://web.archive.org/web/20161031150739/http://www.hindustanpetroleum.com/Upload/En/UPdf/CORIL-AMALGAMATION-1978.pdf సిఒఆర్‌ఐఎల్ -హెచ్‌పిసిఎల్ అమాల్గమేషన్ ఆర్డర్ 1978] ద్వారా హెచ్‌పిసిఎల్‌లో విలీనం చేయబడింది. 1979లో [https://web.archive.org/web/20161031024157/http://www.hindustanpetroleum.com/Upload/En/UPdf/KOSANGAS-ACQUISITION-ACT.pdf కొసంగాసు కంపెనీ అక్విజిషను చట్టం 1979] ద్వారా కోసాను గ్యాసు కంపెనీని హెపిసిఎల్‌లో విలీనం చేశారు.

2003లో సెంటర్ ఫర్ పబ్లిక్ ఇంటరెస్ట్ లిటిగేషను (సిపిఐఎల్) దాఖలు చేసిన పిటిషను‌ను అనుసరించి, [[భారత సుప్రీంకోర్టు]] పార్లమెంటు ఆమోదం లేకుండా హిందుస్తాన్ పెట్రోలియం, [[భారత్ పెట్రోలియం]]లను ప్రైవేటీకరించకుండా కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని నిరోధించింది. సిపిఐఎల్ తరపున న్యాయవాదిగా, రాజిందరు సచారు, ప్రశాంత్ భూషణ్ మాట్లాడుతూ కంపెనీలలో పెట్టుబడులను ఉపసంహరించుకోవడానికి ఏకైక మార్గం 1970లలో వాటిని జాతీయం చేసిన చట్టాలను రద్దు చేయడం లేదా సవరించడం అని అన్నారు. ఫలితంగా ఏదైనా ప్రైవేటీకరణను ముందుకు తీసుకెళ్లాలంటే ప్రభుత్వానికి ఉభయ సభలలో మెజారిటీ అవసరం.&lt;ref&gt;{{cite book
|url=https://books.google.com/books?id=ZBuUNzIgJjAC&amp;pg=PA136 |page=136
|title=ప్రైవేటీకరణ మరియు కార్మిక పునర్నిర్మాణం
|author=Gopal Ganesh
|publisher=Academic Foundation |year=2008 |isbn=978-8171886340}}&lt;/ref&gt;

2017 జూలై 19న [[భారత ప్రభుత్వం]] చమురు, సహజ వాయువు కార్పొరేషను (ఒఎన్‌జిసి ) ద్వారా హెపిసిఎల్ కొనుగోలును ప్రకటించింది.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/business-news/cabinet-allows-ongc-to-buy-out-govt-stake-in-refiner-hpcl/story-2oqzKRbSfScBDmCt3oiL2L.html|title=రిఫైనర్ HPCLలో ప్రభుత్వ వాటాను కొనుగోలు చేయడానికి ONGCని క్యాబినెట్ అనుమతిస్తుంది|తేదీ=19 జూలై 2017|వెబ్‌సైట్=hindustantimes.com|access-date=7 ఏప్రిల్ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180212201943/https://www.hindustantimes.com/business-news/cabinet-allows-ongc-to-buy-out-govt-stake-in-refiner-hpcl/story-2oqzKRbSfScBDmCt3oiL2L.html|archive-date=12 ఫిబ్రవరి 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
2017 నవంబరు 1 న కేంద్ర మంత్రివర్గం హెపిసిఎల్‌లో ఒఎంజిసి కి 51.11% వాటాను కొనుగోలు చేయడానికి ఆమోదం తెలిపింది. 2018 జనవరి 30న ఒఎంజిసి 51.11% వాటాను కొనుగోలు చేసింది. తద్వారా మెజారిటీ యాజమాన్యాన్ని పొందింది.&lt;ref name=&quot;economictimes.indiatimes.com2&quot;/&gt;

==కార్యకలాపాలు==
[[File:Hindustan_Petroleum_Fueling_Station_Kapsi.jpg|thumb| [[ఛత్తీస్‌గఢ్]]]లోని [[కాప్సి]]లోని ఒక HP ఇంధన కేంద్రం]]
[[File:Hindustan Petroleum Fuel Pump.JPG|thumb| [[కోయంబత్తూర్]]లోని HP ఇంధన పంపు]]
[[File:Hp basaveshwaranagar.png|thumb| [[బెంగళూరు]]లోని [[బసవేశ్వరనగరం]]లోని HP పెట్రోల్ బంక్]]

హెపిసిఎల్ భారతదేశంలోని రెండు ప్రధాన శుద్ధి కర్మాగారాలను పూర్తిగా కలిగి ఉంది:&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.indiaprwire.com/pressrelease/information-technology/2010051750909.pdf |title=హిందూస్తాన్ పెట్రోలియం కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ ఒరాకిల్ డేటాబేస్ సెక్యూరిటీ సొల్యూషన్స్‌పై ఆధారపడుతుంది |publisher=/www.indiaprwire.com |access-date=2010-07-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130926215420/http://www.indiaprwire.com/pressrelease/information-technology/2010051750909.pdf |archive-date=26 సెప్టెంబర్ 2013 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; సంవత్సరానికి 9.5 మిలియన్ల [[టన్]]ల సామర్థ్యంతో [[ముంబై]] (పశ్చిమ తీరం)లో ఒకటి. సంవత్సరానికి 13.7 మిలియన్ల టన్నుల సామర్థ్యంతో [[విశాఖపట్నం]] (తూర్పు తీరం)లో ఒకటిగా ఉంది.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/25041.wss |title=IBM న్యూస్ రూమ్ - 2008-09-04 పాత్-బ్రేకింగ్ RFID సొల్యూషన్‌ను అమలు చేయడానికి IBMతో HPCL భాగస్వాములు - యునైటెడ్ స్టేట్స్ |publisher=03.ibm.com |date=2008-09-04 |access-date=2012-11-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111011134512/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/25041.wss |archive-date=11 అక్టోబర్ 2011 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

అదనంగా [[మంగళూరు]]లో సంవత్సరానికి 9 మిలియన్ల టన్నుల కంటే ఎక్కువ సామర్థ్యంతో శుద్ధి కర్మాగారాన్ని నడుపుతున్న [[మంగళూరు రిఫైనరీ అండ్ పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్]]లో  హెపిసిఎల్ , 16.95% ఈక్విటీ వాటాను కలిగి ఉంది. హెచ్‌ఎంఇఎల్,  హెపిసిఎల్ , మిట్టల్ ఎనర్జీ ఇన్వెస్టు‌మెంట్స్ ప్రైవేటు లిమిటెడు మధ్య జాయింటు వెంచరు. లిమిటెడు, [[పంజాబు]] లోని [[భటిండా]] లో సంవత్సరానికి 11.3 మిలియన్ల టన్నుల శుద్ధి కర్మాగారాన్ని నిర్వహిస్తోంది.&lt;ref&gt;http://www.hmel.in {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130624042524/http://hmel.in/ |date=24 జూన్ 2013 }} HMEL&lt;/ref&gt;  హెపిసిఎల్  బార్మరు సమీపంలో శుద్ధి కర్మాగారం నిర్మించడానికి [[రాజస్థాన్]] ప్రభుత్వంతో ఒక అవగాహన ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది; ఇది  హెపిసిఎల్  రాజస్థాను రిఫైనరీ లిమిటెడు (హెచ్‌ఆర్‌ఆర్‌ఎల్ అని ప్రసిద్ధి చెందింది) అనే జాయింటు వెంచరు కంపెనీ కింద నిర్వహించబడుతుంది.&lt;ref name=&quot;bp&quot;&gt;{{cite web|title=HPCL బార్మర్ రాజస్థాన్‌లో కొత్త రిఫైనరీని ఏర్పాటు చేయనుంది|url=http://news.biharprabha.com/2013/09/hpcl-to-set-up-new-refinery-in-barmer-rajasthan/|access-date=22 సెప్టెంబర్ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131017061957/http://news.biharprabha.com/2013/09/hpcl-to-set-up-new-refinery-in-barmer-rajasthan/|archive-date=17 అక్టోబర్ 2013|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

హెపిసిఎల్ అతిపెద్ద రిఫైనరీని కూడా కలిగి ఉంది. భారతదేశంలోని లూబ్రికెంటు శుద్ధి కర్మాగారం, 335,000 మెట్రికు టన్నుల సామర్థ్యంతో, లూబ్ బేస్ నూనెలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఈ శుద్ధి కర్మాగారం భారతదేశం యొక్క మొత్తం లూబ్ బేస్ నూనె ఉత్పత్తిలో 40% కంటే ఎక్కువ వాటా కలిగి ఉంది. హెపిసిఎల్ 300 కంటే ఎక్కువ గ్రేడ్‌ల లూబ్‌లు, స్పెషాలిటీలు మరియు గ్రీజులు ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

హెపిసిఎల్  మార్కెటింగు నెట్వర్కు ప్రధాన నగరాల్లో 19 జోనల్ కార్యాలయాలు, 145 ప్రాంతీయ కార్యాలయాలను కలిగి ఉంది&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.topnews.in/buy-hpcl-target-rs-490-2265932 |title=రూ. 490 లక్ష్యంతో HPCLని కొనండి &amp;#124; TopNews |publisher=Topnews.in |date=2010-05-07 |access-date=2010-07-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120406172035/http://www.topnews.in/buy-hpcl-target-rs-490-2265932 |archive-date=6 ఏప్రిల్ 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; టెర్మినల్సు, ఏవియేషను సర్వీసు సౌకర్యాలు, లిక్విఫైడు పెట్రోలియం గ్యాసు బాట్లింగు ప్లాంట్లు, డిస్ట్రిబ్యూటర్లు, లూబ్ ఫిల్లింగు ప్లాంటు, డిస్ట్రిబ్యూటర్లు, ఇన్‌ల్యాండు రిలే డిపోలు, రిటైలు అవుట్లెట్లు (పెట్రోలు పంపులు) వంటి సరఫరా, పంపిణీ మౌలిక సదుపాయాల ద్వారా సులభతరం చేయబడింది.

హెపిసిఎల్ దాని ప్రధాన వ్యాపారానికి మద్దతు ఇవ్వడానికి ఇన్ఫర్మేషను టెక్నాలజీ మౌలిక సదుపాయాలను కలిగి ఉంది. [[డేటా సెంటర్]] [[హైదరాబాద్]]లోని [[హైటెక్ సిటీ]]లో ఉంది.

=== సౌకర్యాలు ===
[[File:Visakhapatnam oil refinary.jpg|thumb|[[విశాఖపట్నం]]లోని హెచ్‌పి ఆయిలు రిఫైనరీ]]

హెచ్‌పిసిఎల్ భారతదేశంలో శుద్ధి కర్మాగారాలను నిర్వహిస్తోంది, వీటిలో ఇవి ఉన్నాయి:
* ముంబై రిఫైనరీ: 9.8 మిలియన్ల, మెట్రికు, టన్నుల సామర్థ్యం (ఇంధనం, లూబ్‌లు)
* విశాఖపట్నం రిఫైనరీ: 8.3 మిలియన్ల మెట్రికు టన్నుల సామర్థ్యం (ఇంధనం)
* [[మంగళూరు రిఫైనరీ]]: 9.69 మిలియన్ల మెట్రిక్ టన్నుల సామర్థ్యం ( హెపిసిఎల్, 16.65% వాటాను కలిగి ఉంది)&lt;ref&gt;{{cite web |title=మంగళూరు రిఫైనరీకి స్వాగతం మరియు పెట్రోకెమికల్స్ లిమిటెడ్ |url=http://www.mrpl.co.in/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191021081220/https://www.mrpl.co.in/ |archive-date=21 అక్టోబర్ 2019 |access-date=28 జూన్ 2013}}&lt;/ref&gt;
* [[గురు గోవింద్ సింగ్ రిఫైనరీ]] ([[భటిండా]]): 9 మిలియన్ల మెట్రిక్ టన్ను సామర్థ్యం ( హెపిసిఎల్, మిట్టలు ఎనర్జీ ఒక్కొక్కటి 49% వాటాను కలిగి ఉన్నాయి)&lt;ref&gt;{{cite web |title=Home - HMEL |url=http://www.hmel.in/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150703002949/http://www.hmel.in/ |archive-date=3 జూలై 2015 |access-date=2 జూలై 2015}}&lt;/ref&gt;
* బార్మరు రిఫైనరీ: 9 మిలియన్ల మెట్రిక్ టన్ను సామర్థ్యం కోసం ప్రణాళిక చేయబడింది ( హెపిసిఎల్, 74% కలిగి ఉంది, రాజస్థాను ప్రభుత్వం 24% వాటాను కలిగి ఉంది)&lt;ref name=&quot;bp&quot; /&gt;
అదనంగా  హెపిసిఎల్ ఇతర తయారీ సౌకర్యాలను నిర్వహిస్తుంది. వీటిలో ఇవి ఉన్నాయి:

==ఉత్పత్తులు==
[[File:HP Petrol Bunk 31102016.jpg|thumb| HP పెట్రోల్ పంప్]]
[[File:Tata ACE - HP Gas Carrier.JPG|thumb| HP వంట గ్యాస్ డెలివరీ వాహనం]]

హెపిసిఎల్  అనేక రకాల పెట్రోలియం ఇంధనాలు, ప్రత్యేకతలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది:
* [[పెట్రోలు]] (చమురు పరిశ్రమలో &quot;మోటారు స్పిరిటు&quot; అని పిలుస్తారు) –  హెపిసిఎల్  భారతదేశం అంతటా దాని రిటైలు పంపులలో దాని పెట్రోలు‌ను మార్కెట్టు చేస్తుంది. దీని ప్రధాన వినియోగదారులు వ్యక్తిగత వాహన యజమానులు.
* డీజిలు (చమురు పరిశ్రమలో &quot;హై-స్పీడ్ డీజిలు&quot; అని పిలుస్తారు) –  హెపిసిఎల్  దాని డీజిలు‌ను దాని రిటైలు పంపులు, టెర్మినల్సు, డిపోలలో మార్కెట్టు చేస్తుంది. దీని వినియోగదారులలో వ్యక్తిగత వాహన యజమానులు, రవాణా సంస్థలు, పరిశ్రమలు ఉన్నాయి.
* లూబ్రికెంట్లు – లూబ్రికెంట్లు, అనుబంధ ఉత్పత్తులలో  హెపిసిఎల్  మార్కెట్టు లీడరు. ఈ రంగంలో ఇది మార్కెట్టు వాటాలో 30% కంటే ఎక్కువ ఆధీనంలో ఉంది. హెచ్‌పి లూబ్‌ల  ప్రసిద్ధ బ్రాండు‌లు లాల్ ఘోడా, హెచ్‌పి మిల్సీ,&lt;ref&gt;{{సైట్ వెబ్ |url=http://hpmilcy.com/ |title=:: Hp Lubes :: |access-date=6 డిసెంబర్ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120529225052/http://www.hpmilcy.com/ |archive-date=29 మే 2012 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; థాండా రాజా, కూలు‌గార్డు, రేసరు4.&lt;ref&gt;http://www.hpracer4.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110208104222/http://hpracer4.com/ |date=8 ఫిబ్రవరి 2011 }} రేసర్4&lt;/ref&gt;
* లిక్విఫైడు పెట్రోలియం గ్యాసు –  హెపిసిఎల్  ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు బ్రాండు దేశీయ, పారిశ్రామిక అవసరాల కోసం భారతదేశం అంతటా ప్రసిద్ధి చెందింది.
* ఏవియేషను ఇంధనం&lt;ref&gt;http://www.hpaviation.in {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190423062242/http://www.hpaviation.in/ |date=23 ఏప్రిల్ 2019 }} HP ఏవియేషన్&lt;/ref&gt; – భారతదేశంలోని అన్ని ప్రధాన విమానాశ్రయాలలో ప్రధాన విమాన సేవా సౌకర్యాలతో,  హెపిసిఎల్  ఈ రంగంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది, ప్రధాన విమానయాన సంస్థలకు టర్బైను ఇంధనాన్ని సరఫరా చేస్తుంది. ఇది యుఎస్‌కు కూడా ఇంధనాన్ని సరఫరా చేస్తుంది.
* ఎమల్షన్లు –  హెపిసిఎల్   స్పిరిటు నూనెను తయారు చేస్తుంది.
హెపిసిఎల్  తమ ఉత్పత్తులను కొనుగోలు చేసే వినియోగదారులకు హెచ్‌పి డ్రైవు ట్రాక్ ప్లసు కార్డులను కూడా అందిస్తుంది. ప్రభుత్వ క్యాష్‌బ్యాక్ ఆఫరు‌ల ప్రకారం క్యాష్‌బ్యాక్‌ను అందిస్తుంది.

* సిల్వాస్సా లూబ్: గ్రీజు, ప్రత్యేకతల కోసం ఆటోమేటెడు ఇన్‌స్టాలేషను, ప్లాంటు
* లూబ్ &amp; గ్రీజు తయారీ సౌకర్యం (మజగావు, ముంబై)
* ఎల్‌పిజి  నిల్వ గుహ: వైజాగ్‌లో ఎల్‌పిజి  నిల్వ సౌకర్యం—ఎస్‌ఎఎల్‌పిజి&lt;ref&gt;{{cite వెబ్ |title=SALPG - సౌత్ ఆసియా LPG కంపెనీ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ |url=http://www.salpg.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150503005823/http://www.salpg.com/ |archive-date=3 మే 2015 |access-date=2 జూలై 2015}}&lt;/ref&gt;
* పైప్‌లైను‌లు: ఎమ్‌పిఎస్‌పిఎల్, ఎండిపిఎల్, వివిఎస్‌పిఎల్, ఎంహెచ్‌ఎంఎస్‌పిఎల్, ఆర్‌కెపిఎల్, ఎఎస్‌పిఎల్, ఆర్‌బిపిఎల్
* అనేక టెర్మినల్సు, డిపోలు.
* అనేక ద్రవీకృత పెట్రోలియం గ్యాసు బాటిలింగు ప్లాంట్లు
* హెపిసిఎల్  గ్రీన్ ఆర్&amp;డి సెంటరు ([[బెంగళూరు]])

==అంతర్జాతీయ ర్యాంకింగ్సు==
* హెపిసిఎల్  ఒక ''ఫార్చ్యూను'' గ్లోబల్ 500 కంపెనీ 2013లో 259వ స్థానంలో నిలిచింది. 2016లో హెపిసిఎల్  367వ స్థానంలో నిలిచింది.
* హెపిసిఎల్  2013 సంవత్సరానికి ''ఫోర్బ్స్'' గ్లోబల్ 2000 జాబితాలో 1217వ స్థానంలో నిలిచింది.
* బ్రాండు ఫైనాన్సు, ''[[ది ఎకనామిక్ టైమ్స్]]'' 2010లో నిర్వహించిన వార్షిక సర్వే ప్రకారం భారతదేశంలో హెపిసిఎల్  10వ అత్యంత విలువైన బ్రాండు.&lt;ref name=&quot;top10&quot;&gt;{{cite web|title=భారతదేశం యొక్క టాప్ 10 బ్రాండ్లు|url=http://business.rediff.com/slide-show/2010/oct/26/slide-show-1-tata-motors-is-indias-top-brand.htm|publisher=business.rediff.com|access-date=26 అక్టోబర్ 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101028074814/http://business.rediff.com/slide-show/2010/oct/26/slide-show-1-tata-motors-is-indias-top-brand.htm|archive-date=28 అక్టోబర్ 2010|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

==ప్రధానంగా కొనసాగుతున్న ప్రాజెక్టులు==
* ఉరాన్–చకన్–శిక్రాపూరు ఎల్‌పిజి పైప్‌లైను (యుసిఎస్‌పిఎల్)
* [[విజయవాడ]]–ధర్మపురి పైప్‌లైన్ (విడిపిఎల్)
* పాలన్‌పూర్ వడోదర పైప్‌లైన్ (పివిపిఎల్)
* విశాఖపట్నం శుద్ధి కర్మాగారం ఆధునీకరణ ప్రాజెక్టు
* బార్మరు శుద్ధి కర్మాగారం రాజస్థాను
* ముంబై శుద్ధి కర్మాగారం విస్తరణ ప్రాజెక్టు

== అనుబంధ సంస్థలు==
''హిందూస్తాను పెట్రోలియం గ్యాసు''
హెపిసిఎల్  సముద్ర తీర, సముద్ర తీర ప్రాజెక్టులలో [[హైడ్రోకార్బన్]] నిక్షేపాల అంచనా, అభివృద్ధి మీద దృష్టి సారించింది. నిర్వహణ ప్రాజెక్టులలో ఒఎన్‌జిసి తో సేవా ఒప్పందం కింద కాంబే బేసిను (గాంధీనగరు సమీపంలో) (గుజరాతు‌లోని కాంబే బేసిను‌లోని హిరాపూరు మార్జినలు చమురు క్షేత్రాలు  ఎమ్/ఎస్ హైడ్రోకార్బను డెవలప్మెంటు కంపెనీ (పి) లిమిటెడు‌తో సంగను‌పూరు ఫీల్డు (మెహ్సానా) కోసం ఎన్‌ఇఎల్‌పి కి ముందు ఉత్పత్తి భాగస్వామ్య ఒప్పందం ఉన్నాయి.
* హెపిసిఎల్  బయోఫ్యూయల్సు లిమిటెడు
* క్రెడా - హెపిసిఎల్  బయోఫ్యూయల్సు లిమిటెడు
* హెపిసిఎల్  రాజస్థాను రిఫైనరీ లిమిటెడు (హెచ్‌ఆర్‌ఆర్‌ఎల్)
* హెచ్‌పి గ్యాస్ (దేశీయ, పారిశ్రామిక సహజ వాయువు)

== మూలాలు ==
{{మూలాలజాబితా}}</text>
      <sha1>b4gp5mqtj7tm2c8dl3e85602mat1s20</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బాలల వికాసం పాఠశాల - ఉట్నూర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459332</id>
    <revision>
      <id>4601451</id>
      <parentid>4601328</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T12:08:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RATHOD SRAVAN</username>
        <id>112600</id>
      </contributor>
      <origin>4601451</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12423" sha1="0x0kspqjl6n1k8i3jxu7kvsefefja5s" xml:space="preserve">{{Infobox university
|name = ప్రభుత్వ గిరిజన ప్రత్యేక బాలల వికాసం పాఠశాల 
|native_name = [[ఉట్నూరు]] [[ఆదిలాబాద్ జిల్లా]] 
|latin_name =  
|image = వికాసం ప్రత్యేక బాలల బడి ఉట్నూర్.jpg
|motto =  దివ్యాంగులకు  చేయూత నిద్ధాం..
వారిని గౌరవిద్దాం...
|established = 2015
|type =  దివ్యాంగుల కోసం 
|endowment = 
|staff = 15 మంది 
|faculty = 
|Chairperson =
|provost =
|director = 
|vice_principal =  ప్రిన్సిపాల్ 
|rector = 
|chancellor =  
|vice_chancellor = [[ఐటీడీఏ]] ప్రాజెక్టు అధికారి 
|President and CEO =  జిల్లా కలెక్టర్ ఆదిలాబాద్ 
|head_label = 
|head = ప్రిన్సిపాల్ 
|students = 151
|undergrad = 1వ [[తరగతి]] నుంచి ఎనిమిదో [[తరగతి]] వరకు 
|postgrad = లేదు 
|doctoral = 
|city = [[ఉట్నూర్]] 
[[ఆదిలాబాదు జిల్లా]]
|state = [[తెలంగాణ]]
|country = [[భారతదేశం]] 504311
|campus = పట్టణ
|free_label = 
|free = ఉచిత అడ్మిషన్లు, సౌకర్యాలు 
|colors = 
|colours = 
|mascot = 
|nickname = దివ్యాంగుల కోసం ఏర్పాటైన వికాసం ప్రత్యేక బాలల బడి 
|affiliations =  గిరిజన సంక్షేమ శాఖ [[ఐటీడీఏ ఉట్నూర్]], [[ఆదిలాబాద్ జిల్లా]] 
|website =
|address = [[కొమరం భీమ్]] కాంప్లెక్స్ [[ఉట్నూర్]] 
|telephone = 
|coor = {{coord|19.4012|78.3148|type:edu_region:IN|display=inline,title}}
|logo = 
}}
'''బాలల వికాసం పాఠశాల ఉట్నూర్''' 
[[తెలంగాణ]] రాష్ట్ర [[ఆదిలాబాద్ జిల్లా]] [[ఉట్నూర్]] ఏజెన్సీ ప్రాంతంలో [[కొమరం భీమ్]] కాంప్లెక్స్ లో దివ్యాంగుల పిల్లల కోసం 
ప్రభుత్వ గిరిజన ప్రత్యేక బాలల వికాసం [[పాఠశాల]]ను 2015 లో [[ఐటీడీఏ ఉట్నూర్]]
ప్రాజెక్టు అధికారి ఆర్వీ కర్నన్ 
ప్రారంభించారు. ఇచ్చట గిరిజన దివ్యాంగులైన విద్యార్థులకు  వసతి గృహం తో పాటు [[విద్య]]ను అందించాలనే లక్ష్యంతో ఈ ప్రత్యేక [[బడి]]ని ఏర్పాటు చేశారు&lt;ref&gt;{{Cite web|last=ABN|date=2022-12-04|title=దివ్యాంగులు ఆత్మస్థైర్యంతో ఎదగాలి|url=https://www.andhrajyothy.com/2022/telangana/adilabad/disabled-people-should-grow-up-with-confidence-960894.html|access-date=2025-07-09|website=Andhrajyothy Telugu News|language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=దివ్యాంగుల ‘వికాసం’ {{!}} - {{!}} Sakshi|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/mancherial/1901055|access-date=2025-07-09|website=www.sakshi.com|language=te}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Vikasam special school in Adilabad - Retailer of Group Hearing Aids &amp; Speech Trainer Equipment|url=https://www.exportersindia.com/vikasam-special-school|access-date=2025-07-09|website=www.exportersindia.com|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Mahender|first=Adepu|date=2016-09-05|title=Vikasam a beacon for disadvantaged|url=https://www.thehansindia.com/posts/index/Telangana/2016-09-05/Vikasam-a-beaconfor-disadvantaged/252320|access-date=2025-07-09|website=www.thehansindia.com|language=en}}&lt;/ref&gt;.

==పాఠశాల ప్రత్యేకత==
ఇది [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రంలోనే తొలి సారిగా దివ్యాంగుల కోసం ప్రత్యేకంగా ఏర్పాటు చేసిన [[పాఠశాల]].[[ఆదిలాబాద్ జిల్లా]],[[ఉట్నూర్]] ఏజెన్సీ ప్రాంతంలోని [[ఉట్నూర్]] కేంద్రంలో 
వికాసం [[పాఠశాల]] దివ్యాంగుల పిల్లల కోసం ప్రత్యేకంగా ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది.
'''సమగ్ర గిరిజన అభివృద్ధి సంస్థ''' [[ఉట్నూర్]] ఆధ్వర్యంలో ఈ [[పాఠశాల]]లో దివ్యంగుల
[[విద్యార్థులు|విద్యార్థుల]] కోసం సు విశాలమైన [[కొమరం భీమ్]] కాంప్లెక్స్ లో  పాఠశాలతో పాటు వసతి గృహంను కూడా ఏర్పాటు చేశారు.2015 [[నవంబర్]] లో [[హైకోర్టు]] జడ్జి దిలీప్ జీ భోంస్లే చేతుల మీదుగా ఈ [[పాఠశాల]]ను ప్రారంభించారు.

==విశేషం== 
[[తెలంగాణ]] రాష్ట్రంలో దివ్యాంగుల బాలబాలికల కోసం ప్రత్యేక ఏర్పాటు చేసిన ఈ పాఠశాల, రాష్ట్రంలో దివ్యాంగుల [[విద్యార్థులు]] కోసం ఏర్పాటు అయిన తొలి [[పాఠశాల]] కావడం విశేషం&lt;ref&gt;{{Cite web|last=telugu|first=NT News|date=2025-06-01|title=Adilabad {{!}} ప్రభుత్వ వికాసం ఆశ్రమ పాఠశాలలో ప్రవేశాలు|url=https://www.ntnews.com/adilabad/school-admissions-in-ashrama-school-in-adilabad-2017640|access-date=2025-07-09|website=www.ntnews.com|language=te}}&lt;/ref&gt;.

==ప్రత్యేక సౌకర్యాలు==
ఈ  వికాసం [[పాఠశాల]]లో దివ్యాంగుల పిల్లల కోసం ప్రత్యేకంగా సమగ్ర గిరిజన అభివృద్ధి సంస్థ [[ఉట్నూర్ ]] ఆధ్వర్యంలో ఈ [[పాఠశాల]] లో దివ్యంగుల విద్యార్థుల కోసం సు విశాలమైన [[కొమరం భీమ్]] కాంప్లెక్స్ లో [[పాఠశాల]] తో పాటు వసతి గృహం ఏర్పాటు చేశారు. ఇందులో [[విద్యార్థులు|విద్యార్థుల]]కు ప్రత్యేక [[బోధన]], రుచికరమైన [[భోజనం]], మినరల్ వాటర్ ప్లాంట్, సాయింత్రం సమయంలో విద్యార్థులకు [[పండ్లు]],ఫలాహరం అందిస్తున్నారు.ఈ దివ్యాంగుల పిల్లల కోసం ప్రతి [[నెల]] [[డాక్టర్|డాక్టర్లతో]] వైద్య [[పరీక్షలు]] నిర్వహిస్తారు.[[పాఠశాల]]లో పిల్లల కోసం ఆట స్థలం, వారు ఆడుకోవడానికి ఆట వస్తువులు అధికారులు అందుబాటులో ఉంచారు.ఈ వికాసం [[పాఠశాల]]లో ఒకటవ [[తరగతి]] నుండి ఎనిమిదో [[తరగతి]] వరకు నిర్వహిస్తారు. [[పాఠశాల]]లో అంధ విద్యార్థుల కోసం ప్రత్యేక డార్మెంటరీని ఏర్పాటు చేశారు. అంధ [[విద్యార్థులు]] వారి పనులు వారే చేసుకోవడం విశేషం.వారికి స్మార్ట్ కేన్ సాయంతో టాయిలెట్లకి [[తరగతి]] గదుల్లో వెళ్తుంటారు. వీరికి ప్రత్యేకంగా ర్యాంపులు ఏర్పాటు చేశారు.

== ప్రవేశం దరఖాస్తు==
[[ఆదిలాబాద్ జిల్లా]] [[ఉట్నూర్]] మండలంలోని [[కొమరం భీమ్]] ప్రాంగణంలో 
ప్రభుత్వ వికాసం ఆశ్రమ [[పాఠశాల]]లో ప్రతి విద్యా సంవత్సరానికి  గాను 1వ [[తరగతి]] నుంచి 8వ [[తరగతి]] వరకు [[ఇంగ్లీష్]] మీడియంలో బాల బాలికలకు ప్రవేశం కోసం దరఖాస్తులు ఆహ్వానిస్తు అడ్మిషన్లు నిర్వహిస్తారు.ఈ దివ్యాంగుల  [[బడి]]లో 
అనుభవమున్న ఉపాధ్యాయ బృందంచే నాణ్యమైన విద్యానందిచడం జరుగుతుంది. ముఖ్యంగా ఈ  పాఠశాలలో చేరిన దివ్యాంగులు  
[[చెవిటి]]-[[మూగ]], బుద్ధి మాంద్యత, అంధులు, శిశుపాక్షిక [[పక్షవాతం]], ఉన్న [[విద్యార్థులు|విద్యార్థుల]]కు ఉచితంగా 
స్పీచ్ థెరపీ, ఉచిత ఆడియో టెస్టు చేయడం జరుగుతుంది.
ఆసక్తిగల వారు సదరం సర్టిఫికెట్, [[ఆధార్]] కార్డు , పాస్ పోర్టు సైజ్ ఫొటోతో స్కూల్లో లేదా 9440085818,
9553573420 నంబర్లో సంప్రదించి దరఖాస్తు ఫారం పొంది [[పాఠశాల]]లో సమర్పించాలని ప్రిన్సిపాల్ కోరారు.

==స్వచ్ఛంద సంస్థ సాహయం==
[[హైదరాబాద్‌]]కు చెందిన ఆశ్రయ్‌ ఆకృతి కంపెనీ అనే స్వేచ్చంద సంస్థ  
వికాసం [[పాఠశాల]]లో వినికిడి లోపం పిల్లలకు
రూ.10 లక్షల విలువైన వినికిడి పరికరాలు
ప్రత్యేక అవసరాల పిల్లలకు 
అందించడంపై [[ఐటీడీఏ]] ప్రాజెక్టు అధికారి కుష్బూ గుప్తా,పాఠశాల ప్రిన్సిపాల్ రాథోడ్ వికాస్, హర్షం వ్యక్తంచేశారు&lt;ref&gt;{{Cite web|last=telugu|first=NT News|date=2025-03-22|title=సేవా కార్యక్రమాలకు ముందుకురావాలి|url=https://www.ntnews.com/adilabad/inspirational-story-of-utnoor-itda-po-khushboo-gupta-1927368|access-date=2025-07-09|website=www.ntnews.com|language=te}}&lt;/ref&gt;.

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
[[వర్గం:భారతదేశం]]
[[వర్గం:విద్య]]
[[వర్గం:అభ్యసన]]
[[వర్గం: తెలంగాణ]] 
[[వర్గం: ప్రాథమిక విద్య]]
[[వర్గం:ఆదిలాబాదు]] 
[[వర్గం:ఆదిలాబాదు జిల్లా ]]
[[వర్గం: పాఠశాల]] 
[[వర్గం:వికలాంగులు]]</text>
      <sha1>0x0kspqjl6n1k8i3jxu7kvsefefja5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అప్పడము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459367</id>
    <revision>
      <id>4601490</id>
      <parentid>4601340</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:31:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>విలీన ప్రతిపాదన</comment>
      <origin>4601490</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3088" sha1="s7sv3z1ydajbbj0m52zpgs8yk8wgwae" xml:space="preserve">{{విలీనం|అప్పడం}}
{{తెలుగు వంటకాలు}}

'''అప్పడము''' (ఆంగ్లం: Appadam) అనేది [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రంలోని [[శ్రీకాకుళం జిల్లా]]లో ప్రాచుర్యంలో ఉన్న ఒక ప్రత్యేకమైన వంటకం. ఇది ప్రధానంగా నూనెలో వేయించిన వడ్డన వంటకం కాగా, [[పప్పు]], [[చారు]], [[అన్నం]]తో పాటు ప్రత్యేకంగా వడ్డిస్తారు. ఇది సాధారణంగా పండుగల, వివాహోత్సవాల సమయంలో ఎక్కువగా తయారు చేస్తారు.

== తయారీ విధానం ==
అప్పడము తయారీకి మొదటగా [[ఉల్లుందు పప్పు]] (ఉలవలు) లేదా [[మినపప్పు]] లను నానబెట్టి మెత్తగా నూరుతారు. తర్వాత దీనిలో అల్లం, మిరియాలు, జీలకర్ర వంటి మసాలాలు కలిపి పల్చగా గరిటెతో ప్లాస్టిక్ షీట్లపై లేదా సున్నపుకట్టపై పెట్టి ఎండేస్తారు. ఎండిన తరువాత వీటిని నూనెలో వేయించి అందంగా బంగారు వర్ణంలోకి మారిన తర్వాత వడ్డించబడతాయి.

== ప్రాముఖ్యత ==
శ్రీకాకుళం జిల్లాలో ఇప్పటికీ చాలా ఇళ్లలో అమ్మమ్మలు, తల్లులు వేసవికాలంలో ఈ వంటకాన్ని పెద్దగా తయారు చేస్తారు. ఇది పరంపరాగతమైన రుచిని కలిగి ఉండి, ఆ ప్రాంత సంస్కృతిలో ఒక భాగంగా నిలిచింది.

== ఇతర ప్రాచుర్యం ==
ఇలాంటి అప్పడాలు [[తూర్పు గోదావరి]], [[విశాఖపట్నం]] తదితర ఉత్తరాంధ్ర జిల్లాల్లో కూడా కనిపించవచ్చు, కానీ శ్రీకాకుళంలో తయారయ్యే అప్పడాలు ప్రత్యేకమైన రుచిని కలిగి ఉంటాయి.

== వర్గీకరణ ==
* [[వర్గం:ఆంధ్ర వంటకాలు]]
* [[వర్గం:తెలుగు వంటకాలు]]
* [[వర్గం:వేపుడు వంటకాలు]]
* [[వర్గం:శ్రీకాకుళం జిల్లా సంస్కృతి]]</text>
      <sha1>s7sv3z1ydajbbj0m52zpgs8yk8wgwae</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>తారిత్ బరన్ తోప్దార్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459371</id>
    <revision>
      <id>4601688</id>
      <parentid>4601405</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T03:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <origin>4601688</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5829" sha1="7j3lu1gru261zf42vejqahgzwq90dmm" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder
| name                = తారిత్ బరన్ తోప్దార్
| image               =  
| office              = [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు]]
| term_start          =  1989
| term_end            =  2009
| predecessor         =  [[దేబీ ఘోషల్]]
| constituency        = [[దినేష్ త్రివేది]]
| birth_date          =  {{Birth date and age|1941|3|5|df=y}}
| birth_place         =  మైమెన్సింగ్ , బెంగాల్ ప్రెసిడెన్సీ , బ్రిటిష్ ఇండియా (ఇప్పుడు మైమెన్సింగ్, బంగ్లాదేశ్)
| party               = [[భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ (మార్క్సిస్ట్)]]
| children            =  2
| spouse              = స్వప్న తోప్దార్ 
| residence           =  
| education           =  
| alma_mater          = 	 
| nationality         = {{flag|India|name=భారతీయుడు}}
| occupation          = [[రాజకీయ నాయకుడు]]
}}
'''తారిత్ బరన్ తోప్దార్''' (జననం 5 మార్చి 1941) భారతదేశానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]].&lt;ref name=&quot;Tarit Baran Topdar&quot;&gt;{{cite news |title=Tarit Baran Topdar |url=https://sansad.in/ls/members/biographyM/491?from=members |accessdate=10 July 2025 |publisher=Digital Sansad |date=4 June 2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250710071611/https://sansad.in/ls/members/biographyM/491?from=members |archivedate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఆయన 1989 నుండి 2009 వరకు [[బారక్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ప్రాతినిధ్యం వహించాడు.&lt;ref name=&quot;Barrackpore: Trinamool's Dinesh Trivedi faces strong challenge from BJP's Arjun Singh&quot;&gt;{{cite news |title=Barrackpore: Trinamool's Dinesh Trivedi faces strong challenge from BJP's Arjun Singh |url=https://www.newindianexpress.com/nation/2019/May/05/barrackpore-trinamools-dinesh-trivedi-faces-strong-challenge-from-bjps-arjun-singh-1972960.html |accessdate=10 July 2025 |publisher=The Indian Express |date=5 May 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250710071514/https://www.newindianexpress.com/nation/2019/May/05/barrackpore-trinamools-dinesh-trivedi-faces-strong-challenge-from-bjps-arjun-singh-1972960.html |archivedate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;In his seat, Jyoti Basu is a fading star&quot;&gt;{{cite news |title=In his seat, Jyoti Basu is a fading star |url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections-2016/west-bengal-elections-2016/in-his-seat-jyoti-basu-is-a-fading-star/articleshow/51935469.cms |accessdate=10 July 2025 |publisher=The Times of India |date=23 April  2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250710071633/https://timesofindia.indiatimes.com/elections-2016/west-bengal-elections-2016/in-his-seat-jyoti-basu-is-a-fading-star/articleshow/51935469.cms |archivedate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
== రాజకీయ జీవితం ==
తారిత్ బరన్ తోప్దార్ [[భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ (మార్క్సిస్ట్)]] పార్టీ ద్వారా రాజకీయాల్లోకి వచ్చి [[1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1989లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[బారక్‌పూర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి [[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)|సిపిఐ (ఎం)]] అభ్యర్థిగా గెలిచి తొలిసారి [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికై ఆ తరువాత [[1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1991]], [[1996 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1996]],  [[1998 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1998]], [[1999 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|1999]],  [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] వరుసగా ఆరుసార్లు ఎమ్మెల్యేగా ఎన్నికై [[2009 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2009 లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] ఓడిపోయాడు.
==మూలాలు== 	   
{{మూలాలజాబితా}} 
[[వర్గం:1941 జననాలు]]
[[వర్గం:9వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:10వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:11వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:12వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:13వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:14వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ నుండి ఎన్నికైన లోక్‌సభ సభ్యులు]]</text>
      <sha1>7j3lu1gru261zf42vejqahgzwq90dmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గురజాడ శోభా పేరిందేవి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459375</id>
    <revision>
      <id>4601479</id>
      <parentid>4601449</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:01:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* = పుస్తకాలు */</comment>
      <origin>4601479</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6147" sha1="4g0xl2g0dnb7abpxdpd8nsisxqhuctg" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi= 1 February 2017 |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యలలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది. జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం వీటిలో కొన్ని.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>4g0xl2g0dnb7abpxdpd8nsisxqhuctg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601481</id>
      <parentid>4601479</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:01:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* పుస్తకాలు */</comment>
      <origin>4601481</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6150" sha1="oh6o62ms36au4b3j8jbjf6yhd703t9h" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi= 1 February 2017 |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది. జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం వీటిలో కొన్ని.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>oh6o62ms36au4b3j8jbjf6yhd703t9h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601482</id>
      <parentid>4601481</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:02:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601482</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6135" sha1="mlp2wcg98etwho82xdfymy5zfn7mna5" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది. జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం వీటిలో కొన్ని.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>mlp2wcg98etwho82xdfymy5zfn7mna5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601486</id>
      <parentid>4601482</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:10:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* పురస్కారాలు */</comment>
      <origin>4601486</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6722" sha1="da9x6ssqnd0z8veh48w0zwvrjf7qst1" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; 
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>da9x6ssqnd0z8veh48w0zwvrjf7qst1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601488</id>
      <parentid>4601486</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T14:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచనలు */</comment>
      <origin>4601488</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7104" sha1="er04ljzmgrkx4ymx4tbhl4jyf0t0toc" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది.
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>er04ljzmgrkx4ymx4tbhl4jyf0t0toc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601500</id>
      <parentid>4601488</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:13:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* సంఘసేవ */</comment>
      <origin>4601500</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7681" sha1="k21sdcggwa3zg6r0qmaevz20wm2238r" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021 |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది.
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>k21sdcggwa3zg6r0qmaevz20wm2238r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601501</id>
      <parentid>4601500</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:14:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601501</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7912" sha1="4ka2rkokztip5xlodwe75gmgxqmdlmx" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  
== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది.
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>4ka2rkokztip5xlodwe75gmgxqmdlmx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601502</id>
      <parentid>4601501</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:20:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* జీవిత విశేషాలు */</comment>
      <origin>4601502</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8296" sha1="foka3i2xjv70m8hp1f7mfbby9ya5rjl" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది.
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>foka3i2xjv70m8hp1f7mfbby9ya5rjl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601510</id>
      <parentid>4601502</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:35:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచనలు */</comment>
      <origin>4601510</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10109" sha1="588uu4l8igi0ouafz4jzyioex9fzmcl" xml:space="preserve">'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 

కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>588uu4l8igi0ouafz4jzyioex9fzmcl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601534</id>
      <parentid>4601510</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:00:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601534</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13846" sha1="haggplmeju4vfkip81ujqlhal2zuv97" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}</text>
      <sha1>haggplmeju4vfkip81ujqlhal2zuv97</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601535</id>
      <parentid>4601534</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* మూలాలు */</comment>
      <origin>4601535</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13970" sha1="ewv1puemmpgqk33awuron8i57ec7qvm" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:1959 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు కథా రచయిత్రులు]]</text>
      <sha1>ewv1puemmpgqk33awuron8i57ec7qvm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601536</id>
      <parentid>4601535</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:02:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* మూలాలు */</comment>
      <origin>4601536</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13960" sha1="jfg6adizab2lm62b9djijbzt5wjsttm" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:1959 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయిత్రులు]]</text>
      <sha1>jfg6adizab2lm62b9djijbzt5wjsttm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601537</id>
      <parentid>4601536</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* మూలాలు */</comment>
      <origin>4601537</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14011" sha1="e3mb988wk7pl420l2dzazk71z8gxpq4" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:1959 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయిత్రులు]]
[[వర్గం:సంఘసేవకులు]]</text>
      <sha1>e3mb988wk7pl420l2dzazk71z8gxpq4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601538</id>
      <parentid>4601537</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:03:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* మూలాలు */</comment>
      <origin>4601538</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14012" sha1="6q0k955w8az5nwquh1coyhbb0ks3kqp" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:1959 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయిత్రులు]]
[[వర్గం:సంఘ సేవకులు]]</text>
      <sha1>6q0k955w8az5nwquh1coyhbb0ks3kqp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601549</id>
      <parentid>4601538</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T16:27:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>/* పుస్తకాలు */</comment>
      <origin>4601549</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14557" sha1="lo9osxls26u6ffiofwtr0531tshv1c2" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix          = 
| name                      = గురజాడ శోభాపేరిందేవి 
| honorific_suffix          = 
| native_name               = 
| native_name_lang          = 
| image                     = &lt;!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] --&gt;
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = 
| birth_name                = 
| birth_date                =  {{Birth date and age|1959|05|09}}
| birth_place               =  [[కాకినాడ]]
| disappeared_date          = &lt;!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place         = 
| disappeared_status        = 
| death_date                = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --&gt;
| death_place               = 
| death_cause               = 
| body_discovered           = 
| resting_place             = 
| resting_place_coordinates = &lt;!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments                 = 
| residence                 =  [[హైదరాబాదు]]
| nationality               =  భారతీయురాలు
| other_names               = 
| ethnicity                 = &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship               = 
| education                 = 
| alma_mater                = 
| occupation                = 
| years_active              = 
| employer                  = 
| organization              = 
| agent                     = 
| known_for                 = సంఘసేవ, రచయిత్రి
| notable_works             = [[60 లో 20]]
| style                     = 
| influences                = 
| influenced                = 
| home_town                 = 
| salary                    = 
| net_worth                 = &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height                    = &lt;!-- {{height|m=}} --&gt;
| weight                    = &lt;!-- {{convert|weight in kg|kg|lb}} --&gt;
| television                = 
| title                     = 
| term                      = 
| predecessor               = 
| successor                 = 
| party                     = 
| movement                  = 
| opponents                 = 
| boards                    = 
| religion                  = &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination              = &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge           = &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty          = 
| criminal_status           = 
| spouse                    =  సి.ఎస్.పాణి
| partner                   = &lt;!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' --&gt;
| children                  = 
| parents                   = గురజాడ భుజంగరావు
| relatives                 = 
| callsign                  = 
| awards                    = జ్యోతిబా ఫూలే అవార్డ్ &lt;br&gt; కర్మవీరచక్ర పురస్కారం
| signature                 = 
| signature_alt             = 
| signature_size            = 
| module                    = 
| module2                   = 
| module3                   = 
| module4                   = 
| module5                   = 
| module6                   = 
| website                   = &lt;!-- {{URL|Example.com}} --&gt;
| footnotes                 = 
| box_width                 = 
}}
'''గురజాడ శోభా పేరిందేవి''' తెలుగు రచయిత్రి, పాత్రికేయురాలు, సంఘ సంస్కర్త. ఈమె వృద్ధాప్య సమస్యలపై పరిశోధన చేసి పి.హెచ్.డి పట్టా సాధించింది. ఈ అంశంపై పరిశోధన చేసిన మొట్టమొదటి తెలుగు మహిళ ఈమె.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot;&gt;{{cite journal |last1=మంథా భానుమతి |title=వృద్ధుల అనాథల సేవలో గురజాడ శోభాపేరిందేవి |journal=అచ్చంగా తెలుగు |doi=  |url=https://www.acchamgatelugu.com/2017/02/gurajada-shobha-perindevi.html |access-date=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;
==జీవిత విశేషాలు==
ఈమె [[మే 9]], [[1959]]న [[కాకినాడ]]లో జన్మించింది.&lt;ref name=&quot;కథానిలయం&quot;&gt;{{cite web |last1=వెబ్ మాస్టర్ |title=రచయిత: గురజాడ శోభాపేరిందేవి |url=https://kathanilayam.com/writer/2789? |website=కథానిలయం |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt; ఛార్టెడ్ అకౌంటెంట్ ఐన సి.ఎస్.పాణిని వివాహం చేసుకుంది. ఈమె ఉపాధ్యాయినిగా, లెక్చరర్‌గా, జర్నలిస్ట్‌గా వివిధ వృత్తులను చేపట్టింది. నింగీనేల వంటి వివిధ పత్రికలలో ఈమె అసిస్టెంట్ ఎడిటర్‌గా, అసోసియేటెడ్ ఎడిటర్‌గా, ఎడిటర్‌గా పనిచేసింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

== సంఘసేవ ==
గురజాడ శోభా పేరిందేవి చిన్నతనం నుండే పెద్దలపట్ల ప్రేమాభిమానాలను పెంచుకుని వారి బాగోగుల కోసం శ్రమించింది. ఇంటర్మీడియట్ చదువుకునే రోజులలో మొదటిసారి కథలపోటీలో బహుమతిగా లభించిన డబ్బు మొత్తాన్ని తన పెదనాన్న నిర్వహించే వృద్ధాశ్రమానికి విరాళంగా ఇచ్చి తన దాతృత్వాన్ని చాటుకుంది. వృద్ధులకు, వికలాంగులకు పించన్లు ఇప్పించడం, వారి  కోసం మందులు కొనడం, వైద్యం చేయించడం, ఎయిడ్స్, క్యాన్సర్, కుష్టురోగులకు సేవాసహకారాలను అందించడం, పేద పిల్లలను చదివించడం, కౌన్సిలింగ్ ఇవ్వడం, అవసరమైన వారిని ఓదార్చడం, అనాథలకు, పేద పిల్లలకు, పెద్దలకు ఉచితంగా చదువు చెప్పడం, శుభ్రత నేర్పించడం, వైద్య ఆహార అవసరాలను తీర్చడం, ఆడపిల్లల సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా కృషి చేయడం, వారిలోని ప్రతిభను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం వంటి అనేక కార్యక్రమాలను ఈమె చేపట్టింది. ఈమె వృద్ధులలోని ప్రతిభను వెలికితీసే విధంగా వారికి ఆట పాటలలో పోటీలను నిర్వహించడం, నాటకాలు వేయించడం, వకృత్వ పోటీలను నిర్వహించడం వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించింది. అంధుల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన వెబ్‌సైట్‌ను ప్రారంభించి వైద్య, ఉద్యోగ, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నది. గైడింగ్ లైట్ ఫౌండేషన్ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు కార్యదర్శిగా సేవలను అందిస్తున్నది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; అసోసియేషన్ ఆఫ్ సీనియర్ సిటిజెన్స్ ఆఫ్ హైదరాబాద్ సంస్థకు అధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికైంది.&lt;ref name=&quot;నెచ్చెలి&quot;&gt;{{cite journal |last1=గురజాడ శోభాపేరిందేవి |title=తెలుగు కథ-వృద్ధుల సమస్యలు (అంతర్జాతీయ సదస్సు పత్రం) |journal=నెచ్చెలి |date=1 August 2021|url=https://www.neccheli.com/2021/08/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81-%E0%B0%95%E0%B0%A5-%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2-%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B2/ |accessdate=10 July 2025}}&lt;/ref&gt;

==రచనలు==
ఈమె అనేక కథలు, నాటకాలు రచించింది.&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt; ఈమె రచనలు ఆంధ్రభూమి, ఆంధ్రపత్రిక, స్వాతి, ఆంధ్రజ్యోతి, యువ, ఆంధ్రప్రభ, చేతన, యోజన, నవ్య, విజయ, ప్రియదత్త, నెచ్చెలి, సాహితీకిరణం, సంచిక మొదలైన ముద్రిత/ఆన్‌లైన్ పత్రికలలో ప్రచురించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఈమె  దివ్యాంగ ధీరులు పేరుతో ధారావాహికగా  సంచిక వెబ్ పత్రికలో దివ్యాంగులైనప్పటికీ ధీరత్వంతో జీవనపోరాటం చేస్తున్న వ్యక్తులను పరిచయం చేస్తున్నది. 
===కథలు===
కథానిలయం జాలస్థలిలో ఉన్న ఈమె కథల జాబితా:
{{Div col|colwidth=20em}}
* X ఎడ్యుకేషన్
* అభినందన
* అమ్మకానికో (మూత్ర) పిండం
* అమ్మకూచి
* అవసరం
* ఇంతకు మించి ఏమీ వద్దులే!
* ఇది నిజంగా కథే
* ఇదో ఆకలి కథ
* ఈ రోగులకు మందివ్వు భగవాన్
* కన్నెదెయ్యం
* చిలిపి
* జీవితసంధ్య
* ఝంకా
* తోడొకరుండిన
* దొరికితే దొంగలు
* పండగ
* ప్రేమంటే అదేఅదే
* ప్రేమకథ
* ప్రైవసీ
* ఫెయిర్ లేడి
* బాబోయ్ బడికెళ్లను
* మగువలకు మాత్రమే
* మమకారం
* మాపాట్లు...
* మేడ్ ఫర్ ఈచ్ అదర్
* మేరేజ్ డే
* మోడర్న్ పెళ్లికూతురు
* యువకుల్లారా లేవండి
* వెన్నెల
* వేరుకాపురం
* సంస్కరణ
{{Div end}}
=== పుస్తకాలు===
{{multiple image
| title = 
| total_width       = 310
| image_style       = 
| perrow            = 3
| caption_align     = left
| align             = right
| image1            = 60_lo_20.jpg
| caption1          = 60 లో 20
| image2            = Kotha dampatulato konni kshanalu.jpg
| caption2          = కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు
| image3            = Telugu-katha-vruddhula-samasyalu.jpg
| caption3          = తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు
}}
# ''స్వీట్ 60''
# ''[[60 లో 20]]'' 
# ''వార్ధక్యం వరమా? శాపమా?''
# ''ఆమె ఓటమిని ఓడించింది''
# ''అమావాస్య చంద్రిక''
# ''స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు''
# ''తెలుగు కథ - వృద్ధుల సమస్యలు''
# ''సామాన్యులలో మాన్యులు''
# ''విధిని ఎదిరించిన వీధి బాలలు''
# ''కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు''
# ''వైకల్యాన్ని అధిగమిద్దాం''
# ''ధిక్కార నానీలు''  మొదలైనవి

==పురస్కారాలు==
ఈమె పాతికకు పైగా రాష్ట్ర స్థాయి, జాతీయ స్థాయి, అంతర్జాతీయ స్థాయి పురస్కారాలను పొందింది..&lt;ref name=&quot;అచ్చంగా తెలుగు&quot; /&gt;

వాటిలో కొన్ని పురస్కారాలు
* జ్యోతీబా ఫూలే అవార్డు, 
* [[కర్మవీరచక్ర]] పురస్కారం
*  కొత్తూరి వెంకటలక్ష్మి, సుబ్బయ్య దీక్షితుల స్మారక పురస్కారం&lt;ref name=&quot;నమస్తే&quot;&gt;{{cite news |last1=విలేఖరి |title=డాక్టర్‌ గురజాడ శోభా పేరిందేవికి పురస్కారం |url=https://www.ntnews.com/districts/award-to-dr-gurzada-shobha-perindevi-182018 |accessdate=10 July 2025 |work=నమస్తే తెలంగాణ |date=25 August  2021}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:1959 జననాలు]]
[[వర్గం:తెలుగు రచయిత్రులు]]
[[వర్గం:సంఘ సేవకులు]]</text>
      <sha1>lo9osxls26u6ffiofwtr0531tshv1c2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Allam-bhaskar-ram</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459380</id>
    <revision>
      <id>4601472</id>
      <timestamp>2025-07-10T13:05:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601472</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10341" sha1="j0cpfyagfexodfiib4so6p1yao86v07" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Allam-bhaskar-ram గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Allam-bhaskar-ram గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 13:05, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>j0cpfyagfexodfiib4so6p1yao86v07</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:యర్రా రామారావు/TemplateParamFix.js</title>
    <ns>2</ns>
    <id>459381</id>
    <revision>
      <id>4601491</id>
      <timestamp>2025-07-10T14:35:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <comment>ప్రయోగార్థం, గాడ్జెట్ వాడుకం కొరకు</comment>
      <origin>4601491</origin>
      <model>javascript</model>
      <format>text/javascript</format>
      <text bytes="2604" sha1="ady3tnrfpgjchubd8hnm1phceelxrh2" xml:space="preserve">(function () {
  function findDuplicateParameters(wikitext) {
    const templateRegex = /\{\{[^{}]*\}\}/g;
    const templates = wikitext.match(templateRegex) || [];
    const duplicates = [];

    templates.forEach(template =&gt; {
      const paramMap = new Map();
      const paramRegex = /\|\s*([^=|]+)\s*=/g;
      let match;
      while ((match = paramRegex.exec(template)) !== null) {
        const param = match[1].trim();
        if (paramMap.has(param)) {
          paramMap.set(param, paramMap.get(param) + 1);
        } else {
          paramMap.set(param, 1);
        }
      }

      paramMap.forEach((count, name) =&gt; {
        if (count &gt; 1) {
          duplicates.push({ name, count });
        }
      });
    });

    return duplicates;
  }

  function showPopup(duplicates) {
    if (document.getElementById('tpl-dup-popup')) return;

    const dialog = document.createElement('div');
    dialog.id = 'tpl-dup-popup';
    dialog.style = 'position:fixed;top:20%;left:35%;background:#fff;border:2px solid #444;padding:15px;z-index:9999;box-shadow:0 0 10px #888;border-radius:8px;max-width:400px;';
    dialog.innerHTML = `&lt;h3 style=&quot;margin-top:0&quot;&gt;Duplicate Template Parameters Detected&lt;/h3&gt;`;

    if (duplicates.length === 0) {
      dialog.innerHTML += `&lt;p&gt;No duplicate parameters found.&lt;/p&gt;`;
    } else {
      dialog.innerHTML += `&lt;table style=&quot;width:100%;border-collapse:collapse;&quot;&gt;
        &lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align:left;&quot;&gt;Parameter&lt;/th&gt;&lt;th&gt;Count&lt;/th&gt;&lt;/tr&gt;
        ${duplicates.map(d =&gt; `&lt;tr&gt;&lt;td&gt;${d.name}&lt;/td&gt;&lt;td&gt;${d.count}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;`).join('')}
      &lt;/table&gt;`;
    }

    const okButton = document.createElement('button');
    okButton.textContent = 'OK';
    okButton.style = 'margin-top:10px;';
    okButton.onclick = () =&gt; dialog.remove();

    dialog.appendChild(okButton);
    document.body.appendChild(dialog);
  }

  function scanPage() {
    const wikitext = document.getElementById('wpTextbox1')?.value;
    if (!wikitext) {
      alert('No edit box found.');
      return;
    }
    const duplicates = findDuplicateParameters(wikitext);
    showPopup(duplicates);
  }

  function addScanButton() {
    if (!mw.util || document.getElementById('ca-scan-duplicates')) return;

    mw.util.addPortletLink(
      'p-cactions',
      '#',
      'Scan duplicate template parameters',
      'ca-scan-duplicates',
      'Check for duplicate parameters in templates'
    );

    document.getElementById('ca-scan-duplicates').addEventListener('click', function (e) {
      e.preventDefault();
      scanPage();
    });
  }

  mw.loader.using('mediawiki.util', addScanButton);
})();</text>
      <sha1>ady3tnrfpgjchubd8hnm1phceelxrh2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601503</id>
      <parentid>4601491</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T15:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601503</origin>
      <model>javascript</model>
      <format>text/javascript</format>
      <text bytes="2607" sha1="ah687axpi9k5ernqxvu4yjy1w5or00j" xml:space="preserve">(function () {
  function findDuplicateParameters(wikitext) {
    const templateRegex = /\{\{[\s\S]+?\}\}/g;

    const templates = wikitext.match(templateRegex) || [];
    const duplicates = [];

    templates.forEach(template =&gt; {
      const paramMap = new Map();
      const paramRegex = /\|\s*([^=|]+)\s*=/g;
      let match;
      while ((match = paramRegex.exec(template)) !== null) {
        const param = match[1].trim();
        if (paramMap.has(param)) {
          paramMap.set(param, paramMap.get(param) + 1);
        } else {
          paramMap.set(param, 1);
        }
      }

      paramMap.forEach((count, name) =&gt; {
        if (count &gt; 1) {
          duplicates.push({ name, count });
        }
      });
    });

    return duplicates;
  }

  function showPopup(duplicates) {
    if (document.getElementById('tpl-dup-popup')) return;

    const dialog = document.createElement('div');
    dialog.id = 'tpl-dup-popup';
    dialog.style = 'position:fixed;top:20%;left:35%;background:#fff;border:2px solid #444;padding:15px;z-index:9999;box-shadow:0 0 10px #888;border-radius:8px;max-width:400px;';
    dialog.innerHTML = `&lt;h3 style=&quot;margin-top:0&quot;&gt;Duplicate Template Parameters Detected&lt;/h3&gt;`;

    if (duplicates.length === 0) {
      dialog.innerHTML += `&lt;p&gt;No duplicate parameters found.&lt;/p&gt;`;
    } else {
      dialog.innerHTML += `&lt;table style=&quot;width:100%;border-collapse:collapse;&quot;&gt;
        &lt;tr&gt;&lt;th style=&quot;text-align:left;&quot;&gt;Parameter&lt;/th&gt;&lt;th&gt;Count&lt;/th&gt;&lt;/tr&gt;
        ${duplicates.map(d =&gt; `&lt;tr&gt;&lt;td&gt;${d.name}&lt;/td&gt;&lt;td&gt;${d.count}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;`).join('')}
      &lt;/table&gt;`;
    }

    const okButton = document.createElement('button');
    okButton.textContent = 'OK';
    okButton.style = 'margin-top:10px;';
    okButton.onclick = () =&gt; dialog.remove();

    dialog.appendChild(okButton);
    document.body.appendChild(dialog);
  }

  function scanPage() {
    const wikitext = document.getElementById('wpTextbox1')?.value;
    if (!wikitext) {
      alert('No edit box found.');
      return;
    }
    const duplicates = findDuplicateParameters(wikitext);
    showPopup(duplicates);
  }

  function addScanButton() {
    if (!mw.util || document.getElementById('ca-scan-duplicates')) return;

    mw.util.addPortletLink(
      'p-cactions',
      '#',
      'Scan duplicate template parameters',
      'ca-scan-duplicates',
      'Check for duplicate parameters in templates'
    );

    document.getElementById('ca-scan-duplicates').addEventListener('click', function (e) {
      e.preventDefault();
      scanPage();
    });
  }

  mw.loader.using('mediawiki.util', addScanButton);
})();</text>
      <sha1>ah687axpi9k5ernqxvu4yjy1w5or00j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రవీందర్ పండిట్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459382</id>
    <revision>
      <id>4601516</id>
      <timestamp>2025-07-10T15:37:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pranayraj1985</username>
        <id>29393</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1270293346|Ravinder Pandit]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601516</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5490" sha1="j5lw2myiw9dlj8jsq7gyyje6g1ysuet" xml:space="preserve">
{{Infobox cricketer|name=Ravinder Pandit|country=|full_name=|nickname=|birth_date={{Birth date and age|1959|8|10|df=yes}}|birth_place=[[Srinagar]], [[Jammu and Kashmir (state)|Jammu and Kashmir]], India|heightft=|heightinch=|heightm=|batting=Right-handed|bowling=Right-arm medium-pace|role=|family=|club1=[[Jammu and Kashmir cricket team|Jammu and Kashmir]]|year1=1978-79 to 1987-88|columns=2|column1=[[First-class cricket|First-class]]|matches1=26|runs1=1179|bat avg1=26.20|100s/50s1=2/6|top score1=158|deliveries1=2311|wickets1=56|bowl avg1=27.23|fivefor1=2|tenfor1=1|best bowling1=8/33|catches/stumpings1=11/–|column2=[[List A cricket|List A]]|matches2=3|runs2=65|bat avg2=21.66|100s/50s2=0/0|top score2=32|deliveries2=6|wickets2=0|bowl avg2=–|fivefor2=–|tenfor2=n/a|best bowling2=–|catches/stumpings2=2/–|date=14 November 2020|source=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32633.html Cricinfo}}

'''రవీందర్ పండిట్''' (జననం 1959, ఆగస్టు 10) భారత మాజీ [[క్రికెట్|క్రికెటర్]]. 1978 నుండి 1987 వరకు [[జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ జట్టు|జమ్మూ కాశ్మీర్]] తరపున [[ఫస్ట్ క్లాస్ క్రికెట్|ఫస్ట్-క్లాస్ క్రికెట్]] ఆడాడు. 

== కెరీర్ ==
1986-87లో [[రంజీ ట్రోఫీ|రంజీ ట్రోఫీలో]] పండిట్ ఒక అద్భుతమైన మ్యాచ్ ఆడాడు. [[సర్వీసెస్ క్రికెట్ జట్టు|సర్వీసెస్‌తో]] జరిగిన మ్యాచ్‌లో జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు కెప్టెన్‌గా వ్యవహరించిన అతను, తన మీడియం-పేస్డ్ బౌలింగ్‌తో 44 పరుగులకు 5 వికెట్లు, 33 పరుగులకు 8 వికెట్లు తీసుకున్నాడు. బ్యాటింగ్ ప్రారంభించి 158 పరుగులు చేసి జమ్మూ కాశ్మీర్‌ను తొమ్మిది వికెట్ల తేడాతో విజయం వైపు నడిపించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Jammu &amp; Kashmir v Services 1986-87|url=http://static.espncricinfo.com/db/ARCHIVE/1980S/1986-87/IND_LOCAL/RANJI/NORTH/J+K_SVCS_RJI-N_07-09OCT1986.html|access-date=14 November 2020|website=Cricinfo}}&lt;/ref&gt; జమ్మూ కాశ్మీర్ తరఫున అతను 33 పరుగులకు 8 వికెట్లు పడగొట్టడం ఇప్పటికీ అత్యుత్తమ ఇన్నింగ్స్ బౌలింగ్ విశ్లేషణ, 77 పరుగులకు 13 వికెట్లు పడగొట్టడం ఇప్పటికీ అత్యుత్తమ మ్యాచ్ విశ్లేషణ.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Most Wickets in an Innings for Jammu and Kashmir|url=https://cricketarchive.com/Archive/Records/India/Firstclass/JammuandKashmir/Bowling_Records/Best_Innings_Bowling_For.html|url-access=subscription|access-date=14 November 2020|publisher=CricketArchive}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Most Wickets in a Match for Jammu and Kashmir|url=https://cricketarchive.com/Archive/Records/India/Firstclass/JammuandKashmir/Bowling_Records/Best_Match_Bowling_For.html|url-access=subscription|access-date=14 November 2020|publisher=CricketArchive}}&lt;/ref&gt; ఒక సంవత్సరం తర్వాత తన రెండవ-చివరి ఫస్ట్-క్లాస్ మ్యాచ్‌లో, జట్టుకు కెప్టెన్‌గా కొనసాగుతూ, [[హర్యానా క్రికెట్ జట్టు|హర్యానాతో]] జరిగిన మ్యాచ్‌లో 30 పరుగులు, 119 పరుగులు చేసి ఓటమిని నివారించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Haryana v Jammu and Kasmir 1987-88|url=https://cricketarchive.com/Archive/Scorecards/49/49379.html|url-access=subscription|access-date=14 November 2020|publisher=CricketArchive}}&lt;/ref&gt;

2006లో [[భారత క్రికెట్ కంట్రోల్ బోర్డ్|భారత క్రికెట్ నియంత్రణ మండలి]] నిర్వహిస్తున్న పెన్షన్ పథకంలో చేర్చబడిన 23 మంది మాజీ జమ్మూ కాశ్మీర్ ఆటగాళ్లలో ఆయన ఒకరు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=16 October 2006|title=BCCI pension schme for 23 ex-Ranji players from J|url=https://www.oneindia.com/2006/10/16/bcci-pension-schme-for-23-ex-ranji-players-from-jk-1161013987.html|access-date=14 November 2020|website=OneIndia}}&lt;/ref&gt;


== మూలాలు ==
{{Reflist}}

== బాహ్య లింకులు ==

* {{ESPNcricinfo|id=32633}}
[[వర్గం:భారతీయ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1959 జననాలు]]</text>
      <sha1>j5lw2myiw9dlj8jsq7gyyje6g1ysuet</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>స్కాల్జాంగ్ కళ్యాణ్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459383</id>
    <revision>
      <id>4601521</id>
      <timestamp>2025-07-10T15:42:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pranayraj1985</username>
        <id>29393</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1283848394|Skalzang Kalyan]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601521</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2615" sha1="oj28ng5zwxwj541m3bihpjpmnetw9t4" xml:space="preserve">
{{Infobox cricketer|name=Skalzang Kalyan|image=|full_name=Skalzang Dorjey Kalyan|birth_date={{birth date and age|1989|8|19|df=yes}}|birth_place=[[Tukla, Ladakh|Tukla]],&lt;ref name=&quot;qnt&quot;/&gt; [[Leh district]], India (now [[Ladakh]])|death_date=|death_place=|batting=|bowling=|role=|club1=|year1=|clubnumber1=|club2=|year2=|clubnumber2=|date=18 January 2021|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1246527.html Cricinfo}}


'''స్కాల్జాంగ్ డోర్జే కళ్యాణ్''' (జననం 1989, ఆగస్టు 19) భారతీయ [[క్రికెట్|క్రికెట్ ఆటగాడు]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Skalzang Kalyan|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1246527.html|access-date=18 January 2021|website=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt; అతను 2020–21 సయ్యద్ ముష్తాక్ అలీ ట్రోఫీలో [[జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ జట్టు|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్]] తరపున 2021, జనవరి 18న తన [[ట్వంటీ20]] అరంగేట్రం చేశాడు.&lt;ref name=&quot;T20&quot;&gt;{{Cite web|title=Elite, Group A, Bengaluru, Jan 18 2021, Syed Mushtaq Ali Trophy|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1244382.html|access-date=18 January 2021|website=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt; [[లడఖ్]] ప్రాంతం నుండి జాతీయ స్థాయి దేశీయ పోటీలలో ఆడిన మొదటి ఆటగాడిగా డోర్జే కళ్యాణ్ నిలిచాడు.&lt;ref name=&quot;qnt&quot;&gt;{{Cite web|title=Skalzang Dorjey Becomes First Ladakhi Picked in J&amp;K’s Cricket Team|url=https://www.thequint.com/sports/cricket/skalzang-dorjey-kalyan-first-ladakh-cricketer-selected-jandk-team#read-more|access-date=31 December 2020|website=Quint}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Matthews|first=Callum|title=Cricket in India: How a tour guide and Thikse Monastery are helping cricket thrive in Ladakh|url=https://www.bbc.com/sport/cricket/65720274|access-date=5 June 2023|website=BBC}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}

== బాహ్య లింకులు ==

* {{ESPNcricinfo|id=1246527}}
* {{CricketArchive|id=2432098}}
[[వర్గం:జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:భారతీయ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1989 జననాలు]]</text>
      <sha1>oj28ng5zwxwj541m3bihpjpmnetw9t4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సమీర్ ఖజురియా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459384</id>
    <revision>
      <id>4601530</id>
      <timestamp>2025-07-10T15:48:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pranayraj1985</username>
        <id>29393</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1254645937|Sameer Khajuria]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601530</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3961" sha1="49lml9jc9vjlsk94tcpvmnobd2vbokx" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer|name=Sameer Khajuria|image=|country=|full_name=Sameer Khajuria|birth_date={{birth date and age|1978|10|25|df=yes}}|birth_place=[[Jammu]], [[Jammu and Kashmir (state)|Jammu and Kashmir]], [[India]]|death_date=|death_place=|nickname=|batting=Right-handed|bowling=Right-arm offbreak|role=|club1=[[Jammu and Kashmir cricket team|Jammu and Kashmir]]|year1={{no wrap|2001–2010}}|type1=[[First-class cricket|FC]]|debutdate1=1 November|debutyear1=2000|debutfor1=Jammu and Kashmir|debutagainst1=[[Haryana cricket team|Haryana]]|lastdate1=17 November|lastyear1=2010|lastfor1=Jammu and Kashmir|lastagainst1=[[Services cricket team|Services]]|type2=[[List A cricket|LA]]|debutdate2=2 January|debutyear2=2004|debutfor2=Jammu and Kashmir|debutagainst2=Haryana|lastdate2=5 March|lastyear2=2008|lastfor2=Jammu and Kashmir|lastagainst2=Haryana|columns=3|column1=[[First-class cricket|FC]]|matches1=34|runs1=485|bat avg1=9.50|100s/50s1=0/1|top score1=53|deliveries1=5,971|wickets1=93|bowl avg1=36.08|fivefor1=6|tenfor1=1|best bowling1=7/39|catches/stumpings1=15/–|column2=[[List A cricket|LA]]|matches2=17|runs2=114|bat avg2=12.66|100s/50s2=0/0|top score2=37[[not out|*]]|deliveries2=720|wickets2=14|bowl avg2=45.42|fivefor2=0|tenfor2=0|best bowling2=4/53|catches/stumpings2=3/–|column3=[[Twenty20 cricket|T20]]|matches3=5|runs3=5|bat avg3=1.66|100s/50s3=0/0|top score3=4|deliveries3=102|wickets3=3|bowl avg3=41.66|fivefor3=0|tenfor3=0|best bowling3=1/19|catches/stumpings3=4/–|source=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44257/44257.html CricketArchive {{subscription required}}|date=7 February|year=2021}}{{Reflist}}


'''సమీర్ ఖజురియా''' (జననం 1978, నవంబరు 25) భారతీయ [[క్రికెట్|క్రికెట్ ఆటగాడు]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Sameer Khajuria|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/30245.html|access-date=5 February 2021|website=Cricinfo}}&lt;/ref&gt; అతను 2001, నవంబరు 1న 2001–02 రంజీ ట్రోఫీలో [[జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ జట్టు|జమ్మూ కాశ్మీర్]] తరపున అరంగేట్రం చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=First-Class Matches played by Sameer Khajuria|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44257/First-Class_Matches.html|url-access=subscription|access-date=7 February 2021|website=CricketArchive}}&lt;/ref&gt; 2006లో [[జార్ఖండ్ క్రికెట్ జట్టు|జార్ఖండ్‌తో]] జరిగిన మ్యాచ్‌లో అతను తన అత్యుత్తమ బౌలింగ్ గణాంకాలను నమోదు చేశాడు. జమ్మూ కాశ్మీర్ జట్టు ఐదు వికెట్ల తేడాతో విజయం సాధించడంలో 7/39 వికెట్లు తీసుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.oneindia.com/2006/12/04/j-k-beat-jharkhand-by-five-wickets-1165291171.html|title=J &amp; K beat Jharkhand by five wickets|last=Staff|date=2006-12-05|work=Oneindia News|access-date=2021-02-08|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-plate-league-2006-07-258126/assam-vs-railways-group-a-263135/match-report|title=Khajuria spins Jammu and Kashmir to victory|date=5 December 2006|work=ESPNcricinfo|access-date=2021-02-08|language=en}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==

== బాహ్య లింకులు ==

* {{ESPNcricinfo|id=30245}}
[[వర్గం:జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:భారతీయ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1978 జననాలు]]</text>
      <sha1>49lml9jc9vjlsk94tcpvmnobd2vbokx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దస్త్రం:Kotha dampatulato konni kshanalu.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>459385</id>
    <revision>
      <id>4601541</id>
      <timestamp>2025-07-10T16:14:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>{{Non-free use rationale book cover
| Article           = గురజాడ శోభా పేరిందేవి
| Use               = Section 
&lt;!-- OPTIONAL FIELDS --&gt;
| Type              = 
| Title             = 
| Volume            = 
| Author            = 
| Illustrator       = 
| Publisher         = 
| Cover_artist      = 
| Website           = 
| Owner             = 
| Commentary        = 
&lt;!--OVERRIDE FIELDS --&gt;
| Description       = ఇది గురజాడ శోభా పేరిందేవి రచించిన కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు అనే పుస్తకం ముఖచిత్రం...</comment>
      <origin>4601541</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1172" sha1="jjyg4g5izmoergwomaydsfgse7gj0o1" xml:space="preserve">== సారాంశం ==
{{Non-free use rationale book cover
| Article           = గురజాడ శోభా పేరిందేవి
| Use               = Section 
&lt;!-- OPTIONAL FIELDS --&gt;
| Type              = 
| Title             = 
| Volume            = 
| Author            = 
| Illustrator       = 
| Publisher         = 
| Cover_artist      = 
| Website           = 
| Owner             = 
| Commentary        = 
&lt;!--OVERRIDE FIELDS --&gt;
| Description       = ఇది గురజాడ శోభా పేరిందేవి రచించిన కొత్త దంపతులతో కొన్ని క్షణాలు అనే పుస్తకం ముఖచిత్రం
| Source            = https://www.marymartin.com/web/selectedCatalog?catalogno=404
| Portion           = పూర్తి
| Low resolution    = తక్కువ రెసొల్యూషన్
| Purpose           = పుస్తకాలు అనే విభాగంలో ప్రచురించడానికి
| Replaceability    = 
| Other information = 
}}
== లైసెన్సింగ్ ==
{{నవల ముఖచిత్రం}}</text>
      <sha1>jjyg4g5izmoergwomaydsfgse7gj0o1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దస్త్రం:Telugu-katha-vruddhula-samasyalu.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>459386</id>
    <revision>
      <id>4601544</id>
      <timestamp>2025-07-10T16:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>{{Non-free use rationale book cover
| Article           = గురజాడ శోభా పేరిందేవి
| Use               = Section 
&lt;!-- OPTIONAL FIELDS --&gt;
| Type              = 
| Title             = 
| Volume            = 
| Author            = 
| Illustrator       = 
| Publisher         = 
| Cover_artist      = 
| Website           = 
| Owner             = 
| Commentary        = 
&lt;!--OVERRIDE FIELDS --&gt;
| Description       = ఇది గురజాడ శోభా పేరిందేవి రచించిన తెలుగు కథ వృద్ధుల సమస్యలు అనే పుస్తకం ముఖచిత్రం
| S...</comment>
      <origin>4601544</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1228" sha1="gvodotjkej6wtgkvghydyb2amj8xxvp" xml:space="preserve">== సారాంశం ==
{{Non-free use rationale book cover
| Article           = గురజాడ శోభా పేరిందేవి
| Use               = Section 
&lt;!-- OPTIONAL FIELDS --&gt;
| Type              = 
| Title             = 
| Volume            = 
| Author            = 
| Illustrator       = 
| Publisher         = 
| Cover_artist      = 
| Website           = 
| Owner             = 
| Commentary        = 
&lt;!--OVERRIDE FIELDS --&gt;
| Description       = ఇది గురజాడ శోభా పేరిందేవి రచించిన తెలుగు కథ వృద్ధుల సమస్యలు అనే పుస్తకం ముఖచిత్రం
| Source            = https://logilitelugubooks.com/book/telugu-katha-vruddhula-samasyalu-telugu-book-by-dr-gurajada-sobha-perindevi-shobha-perimdevi
| Portion           = పూర్తి
| Low resolution    = తక్కువ రెసొల్యూషన్
| Purpose           = పుస్తకాలు అనే విభాగంలో ప్రచురించడానికి
| Replaceability    = 
| Other information = 
}}

== లైసెన్సింగ్ ==
{{నవల ముఖచిత్రం}}</text>
      <sha1>gvodotjkej6wtgkvghydyb2amj8xxvp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>లోన్ నాసిర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459387</id>
    <revision>
      <id>4601548</id>
      <timestamp>2025-07-10T16:27:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pranayraj1985</username>
        <id>29393</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1285058773|Lone Nasir]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601548</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2587" sha1="6gh1b2giuxf9908ni3xdksl4te35pwt" xml:space="preserve">
{{Infobox cricketer|name=Lone Nasir|image=|full_name=Lone Nasir Muzaffar|birth_date={{birth date and age|1997|9|5|df=yes}}|birth_place=[[Jammu]], India|death_date=|death_place=|batting=Right handed|bowling=Right arm Medium fast|role=|club1=[[Jammu and Kashmir cricket team|Jammu and Kashmir]]|year1=2020/21{{endash}}present|clubnumber1=|club2=|year2=|clubnumber2=|columns=3|column1=[[First-class cricket|FC]]|matches1=3|runs1=115|bat avg1=23.00|100s/50s1=0/0|top score1=44|deliveries1=144|wickets1=0|bowl avg1=–|fivefor1=0|tenfor1=0|best bowling1=–|catches/stumpings1=0/–|column2=[[List A cricket|LA]]|matches2=7|runs2=170|bat avg2=28.33|100s/50s2=0/1|top score2=72|deliveries2=258|wickets2=4|bowl avg2=57.25|fivefor2=0|tenfor2=0|best bowling2=2/27|catches/stumpings2=3/–|column3=[[Twenty20|T20]]|matches3=10|runs3=54|bat avg3=13.50|100s/50s3=0/0|top score3=29[[not out|*]]|deliveries3=48|wickets3=2|bowl avg3=26.50|fivefor3=0|tenfor3=0|best bowling3=1/16|catches/stumpings3=5/–|date=9 April 2025|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1252366.html ESPNcricinfo}}


'''లోన్ నాసిర్''' (జననం 1997, సెప్టెంబరు 5) భారతీయ [[క్రికెట్|క్రికెట్ ఆటగాడు]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Lone Nasir|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1252366.html|access-date=21 February 2021|website=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt; అతను 2021, ఫిబ్రవరి 21న [[జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ జట్టు|జమ్మూ &amp; కాశ్మీర్]] తరపున 2020–21 విజయ్ హజారే ట్రోఫీలో [[లిస్ట్ ఎ క్రికెట్|లిస్ట్ ఎ]] అరంగేట్రం చేశాడు.&lt;ref name=&quot;LA&quot;&gt;{{Cite web|title=Elite, Group E, Kolkata, Feb 21 2021, Vijay Hazare Trophy|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1250905.html|access-date=21 February 2021|website=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}

== బాహ్య లింకులు ==

* {{ESPNcricinfo|id=1252366}}
{{Authority control}}
[[వర్గం:జమ్మూ కాశ్మీరు వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:జమ్మూ కాశ్మీర్ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:భారతీయ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1997 జననాలు]]</text>
      <sha1>6gh1b2giuxf9908ni3xdksl4te35pwt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దీపక్ చౌగులే</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459388</id>
    <revision>
      <id>4601575</id>
      <timestamp>2025-07-10T16:44:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pranayraj1985</username>
        <id>29393</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1285017034|Deepak Chougule]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9113" sha1="ajb3yvvj258swthwmp4jkbjqwwco7no" xml:space="preserve">
'''దీపక్ చౌగులే''' భారతదేశంలోని [[రంజీ ట్రోఫీ]] [[క్రికెట్]] టోర్నమెంట్‌లో [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రం తరపున ఆడే [[క్రికెట్|క్రికెటర్]]. అతను అండర్-19 అంతర్జాతీయ టోర్నమెంట్లలో భారతదేశానికి ప్రాతినిధ్యం వహించాడు. 1997లో చెన్నైలో జరిగిన అండర్-13 టోర్నమెంట్‌లో జూనియర్ స్థాయిలో తన రాష్ట్రం తరపున అరంగేట్రం చేశాడు. [[గోవా|గోవాతో]] జరిగిన మ్యాచ్‌లో అరంగేట్రం చేసిన అతను ఒకే రోజులో 400 పరుగులు సాధించాడు, ఇది ఒక క్రికెట్ మ్యాచ్‌లో ఒకే రోజులో అత్యధిక పరుగులు చేసిన జూనియర్ ప్రపంచ రికార్డు.&lt;ref name=&quot;rec&quot;&gt;{{Cite web|last=Santosh S|date=2001-08-11|title=The making of stars who hold the key to the future|url=http://content-usa.cricinfo.com/india/content/story/96119.html|access-date=2008-01-24|publisher=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ సంవత్సరాలు ==
దీపక్ 1984, ఏప్రిల్ 1న [[కర్ణాటక|కర్ణాటకలోని]] [[బెల్గాం]] నగరంలో జన్మించాడు.&lt;ref name=&quot;birth&quot;&gt;{{Cite web|title=Deepak Chougule|url=http://content-www.cricinfo.com/india/content/player/27651.html|access-date=2007-01-08|publisher=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt; తన తొలినాళ్లలో, అతను [[టేబుల్ టెన్నిస్]], [[ఫుట్‌బాల్]], [[క్రికెట్]] ఆడటం పట్ల ఆసక్తి చూపించాడు. అతను అనేక టేబుల్ టెన్నిస్ టోర్నమెంట్లను కూడా గెలుచుకున్నాడు. కర్ణాటక రాష్ట్ర స్థాయి టిటి ఛాంపియన్‌షిప్‌లో ఆడాడు. అతను మొదట [[బౌలింగ్ (క్రికెట్)|బౌలర్‌గా]] క్రికెట్ ఆడటం ప్రారంభించాడు. బెల్గాంలో తన జట్టు తరపున ఆడిన అవకాశం కారణంగా అతను [[బ్యాటింగ్ (క్రికెట్)|బ్యాటింగ్‌కు]] మారాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. అతను బెంగళూరులో జరిగే టేబుల్ టెన్నిస్ టోర్నమెంట్‌లో పాల్గొనడానికి బస్సు ఎక్కే తొందరలో ఉన్నాడు కానీ అతని జట్టు బ్యాటింగ్ ప్రారంభించబోతుంది. అతని అత్యవసరతను చూసి, కోచ్ మిస్టర్ ఫిరోజ్ షేక్ ఇన్నింగ్స్ ప్రారంభించమని అడిగాడు. దీపక్ ఒక పెద్ద స్కోరు సాధించి తన జట్టు ఆట గెలవడానికి సహాయపడ్డాడు. దీని వలన దీపక్ బౌలర్‌గా కంటే బ్యాట్స్‌మన్‌గా ఆడటానికి ఎక్కువ సామర్థ్యం ఉందని ఒప్పించాడు, అతను క్రికెట్‌కు అనుకూలంగా టేబుల్ టెన్నిస్‌ను కూడా విడిచిపెట్టాలని నిర్ణయించుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;dim&quot;&gt;{{Cite web|last=K. C. Vijaya Kumar|date=2003-04-03|title=Flying high with a bat full of runs|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/04/03/stories/2003040300750400.htm|url-status=usurped|archive-url=https://archive.today/20121110235722/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/04/03/stories/2003040300750400.htm|archive-date=10 November 2012|access-date=2008-01-24|website=The Hindu}}&lt;/ref&gt; అతను 2011 ఐపిఎల్ సీజన్‌లో కొచ్చి తరపున ఆడతాడు.&lt;ref name=&quot;ipl&quot;&gt;{{Cite web|title=Deepak Chougule a new hope for Kochi!!!&lt;!-- Bot generated title --&gt;|url=http://iplkeralafans.com/deepak-chougule-a-new-hope-for-kochi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110121215341/http://iplkeralafans.com/deepak-chougule-a-new-hope-for-kochi.html|archive-date=21 January 2011|access-date=15 January 2011}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
దీపక్ మొదట్లో ఇంటర్-జోనల్ టోర్నమెంట్లలో [[ధార్వాడ్ (కర్ణాటక)|ధార్వాడ్]] జోన్ తరపున ఆడటం ప్రారంభించాడు. 1997లో, చెన్నైలో జరిగిన &quot; ది స్పోర్ట్‌స్టార్ &quot; అండర్-13 టోర్నమెంట్‌లో రాష్ట్రం తరపున ఆడటానికి ఎంపికైనప్పుడు అతను కర్ణాటక తరపున జూనియర్ క్యాప్‌ను పొందాడు. గోవాతో జరిగిన తన మొదటి మ్యాచ్‌లో, అతను ఒక రోజులో అజేయంగా 400 పరుగులు చేశాడు.&lt;ref name=&quot;dim&quot;&gt;{{Cite web|last=K. C. Vijaya Kumar|date=2003-04-03|title=Flying high with a bat full of runs|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/04/03/stories/2003040300750400.htm|url-status=usurped|archive-url=https://archive.today/20121110235722/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/04/03/stories/2003040300750400.htm|archive-date=10 November 2012|access-date=2008-01-24|website=The Hindu}}&lt;/ref&gt; ఇది జూనియర్ ప్రపంచ రికార్డు. అతను అండర్-16 వి. పట్టాభిరామన్ ట్రోఫీ, అండర్-19 [[గులాం అహ్మద్]] ట్రోఫీ టోర్నమెంట్లలో కర్ణాటకకు ప్రాతినిధ్యం వహించాడు. అతను భారతదేశం తరపున జూనియర్ క్యాప్ గెలుచుకున్నాడు, 2000 సంవత్సరంలో ఢాకాలో జరిగిన ఆసియా కప్ అండర్-17 టోర్నమెంట్‌ను భారతదేశం గెలవడంలో కీలక పాత్ర పోషించాడు. అతను నేషనల్ క్రికెట్ అకాడమీ నుండి [[అలన్ బోర్డర్|బోర్డర్]] - [[సునీల్ గవాస్కర్|గవాస్కర్]] స్కాలర్‌షిప్ పొందాడు. శిక్షణ కోసం ఆస్ట్రేలియాకు పంపబడ్డాడు. 2002 సంవత్సరంలో న్యూజిలాండ్‌లో జరిగిన అండర్-19 క్రికెట్ ప్రపంచ కప్‌లో భారతదేశం తరపున ఆడటానికి అతను ఎంపికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;bbw&quot;&gt;{{Cite web|date=2002-01-31|title=Windies through to next stage|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/cricket/1793272.stm|access-date=2008-01-24|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt; ప్రపంచ కప్‌లో అతను కీలకమైన వన్-డౌన్ స్థానంలో బ్యాటింగ్ చేశాడు కానీ సెమీస్‌లో దక్షిణాఫ్రికా చేతిలో ఓడిపోవడంతో భారతదేశం ఫైనల్స్‌కు చేరుకోలేకపోయింది.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{Cite web|date=2002-02-03|title=Youth champions dethroned|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/cricket/1798438.stm|access-date=2008-01-24|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt;

== మూలాలు ==
{{Reflist}}
[[వర్గం:భారతీయ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జార్ఖండ్ క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:కర్ణాటక క్రికెట్ క్రీడాకారులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1984 జననాలు]]</text>
      <sha1>ajb3yvvj258swthwmp4jkbjqwwco7no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జానీ ఆంటోనీ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459389</id>
    <revision>
      <id>4601595</id>
      <timestamp>2025-07-10T17:32:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1298974038|Johny Antony]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601595</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9919" sha1="fwfsnfiz4v8m6yy58phvd9sph70220e" xml:space="preserve">
{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=జానీ ఆంటోనీ|image=|caption=|birthname=|birth_date=|birth_place=చంగనస్సేరి, [[కేరళ]], భారతదేశం|death_date=|death_place=|nationality=|occupation={{hlist|సినిమా దర్శకుడు | నటుడు}}|yearsactive=1991{{Endash}}ప్రస్తుతం|spouse=షైనీ ఆంటోని|children=2|parents=}}

'''జానీ ఆంటోనీ,''' ఒక భారతీయ చలనచిత్ర దర్శకుడు, నటుడు. ఆయన [[మలయాళ సినిమా]]&lt;nowiki/&gt;లో హాస్య చిత్రాలను రూపొందించడంలో ప్రసిద్ధి చెందాడు. ఆయన [[కేరళ]] [[కొట్టాయం జిల్లా]] చంగనాస్సెరీకి చెందినవాడు. ఆయన సుమారు ఒక దశాబ్దం పాటు తులసిదాస్, తాహ, [[కమల్ (దర్శకుడు)|కమల్]], జోస్ థామస్ దర్శకులకు సహచరుడిగా పనిచేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.malayalamcinema.com/php/starPersonalProfile.php?star_id=574&amp;prof_id=574&amp;cur_page=1&amp;pages=1&amp;linkid=29|title=DIRECTOR: Johny Antony|date=14 July 2011|work=malayalamcinema.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20110714024011/http://www.malayalamcinema.com/php/starPersonalProfile.php?star_id=574&amp;prof_id=574&amp;cur_page=1&amp;pages=1&amp;linkid=29|archive-date=14 July 2011}}&lt;/ref&gt; ఆంటోనీ 2003లో స్లాప్ స్టిక్ కామెడీ ''సి. ఐ. డి. మూసా'' దర్శకుడిగా అరంగేట్రం చేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=പട്ടണത്തില്‍ ഭൂതത്തെക്കുറിച്ച് ജോണി ആന്റണി, Interview – Mathrubhumi Movies|url=http://www.mathrubhumi.com/movies/interview/31101/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131219060005/http://www.mathrubhumi.com/movies/interview/31101/|archive-date=2013-12-19|access-date=2013-12-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2019-11-11|title=Did three films with Dileep, but can't go near him now, says Johny Antony|url=https://keralakaumudi.com/en/news/news.php?id=184338|access-date=2020-04-23|publisher=Kaumudi Online}}&lt;/ref&gt;

ఆయన దర్శకత్వం వహించిన ఇతర చిత్రాలలో ''కొచ్చి రాజవు'' (2005), ''తురుప్పు గులన్'' (2006), ''సైకిల్'' (2008), ''ఈ పట్టానతిల్ భూతం'' (2009), ''మాస్టర్స్'' (2012), ''తప్పన'' (2012), ''తోప్పిల్ జోప్పన్'' (2016) వంటివి ఎన్నో ఉన్నాయి. ఆంటోనీ షికారీ శంభు (2018) చిత్రంలో ఒక పాత్రతో తన నటనా రంగ ప్రవేశం చేసాడు. అతని నటనా ఘనతలలో ''డ్రామా'' (2018), ''జోసెఫ్'' (2018), ''గణగండర్వన్'' (2019), ''[[పరిణయం|వరనే అవశ్యముంద్]]'' (2020), ''హోమ్'' (2021) చిత్రాలు ఉన్నాయి''.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2020-03-04|title=Johny Antony: Making a person laugh in real life is an extremely difficult task|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/johny-antony-making-a-person-laugh-in-real-life-is-an-extremely-difficult-task/articleshow/74459557.cms|access-date=2020-04-23|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt;''

‘వరనే అవశ్యముంద్’ సినిమాను [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]]&lt;nowiki/&gt;లో [[పరిణయం]] పేరుతో అనువాదం చేశారు.&lt;ref name=&quot;దుల్కర్‌, కల్యాణిల ఫీల్‌గుడ్ మలయాళ మూవీ ‘ఆహా’లో!&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/cinema/latestnews/dulquer-salmaan-parinayam-on-aha/0201/121192171|title=దుల్కర్‌, కల్యాణిల ఫీల్‌గుడ్ మలయాళ మూవీ ‘ఆహా’లో!|last1=Eenadu|date=18 September 2021|work=|accessdate=28 September 2021|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210928125948/https://www.eenadu.net/cinema/latestnews/dulquer-salmaan-parinayam-on-aha/0201/121192171|archivedate=28 సెప్టెంబరు 2021|language=te}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
జానీ ఆంటోనీ సహాయ దర్శకుడిగా తన సినీ జీవితాన్ని ప్రారంభించి, మలయాళ చిత్రాలలో పది మంది ప్రముఖ దర్శకులకు సహాయకుడిగా పనిచేసాడు. ఆయన ''సి. ఐ. డి. మూసా'' చిత్రానికి స్వతంత్ర దర్శకుడు అయ్యాడు. ఆది బ్లాక్బస్టర్ కామెడీ చిత్రంగా మారింది.&lt;ref name=&quot;Jithu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.onmanorama.com/entertainment/interviews/2021/09/18/johny-antony-on-his-acting-direction-career-malayalam-films-and-more.html|title=Cinema would undergo a revolutionary change when theatres reopen: Johny Antony|last=Thomas|first=Jithu Kuruvila|work=OnManorama|access-date=18 Sep 2021}}&lt;/ref&gt;ఆ తరువాత [[దిలీప్‌|దిలీప్]], [[కావ్య మాధవన్|కావ్యా మాధవన్]] ప్రధాన పాత్రల్లో ''ఇన్స్పెక్టర్ గరుడ్'' చిత్రం వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Johny Antony|url=http://www.johnyantony.com/profile.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081204121543/http://www.johnyantony.com/profile.html|archive-date=2008-12-04|access-date=2009-04-06}}&lt;/ref&gt;

2012లో, అతను రెండు చిత్రాలకు దర్శకత్వం వహించాడు, ఒకటి ''మాస్టర్స్'', [[పృథ్వీరాజ్ సుకుమారన్|పృథ్వీరాజ్]], [[ఎం. శశికుమార్|శశికళ]], [[పియా బాజ్‌పాయ్]], [[అనన్య (నటి)|అనన్య]] నటించిన చిత్రం, మరొకటి [[మమ్ముట్టి]], మురళి గోపి, [[ఛార్మీ కౌర్|చార్మి కౌర్]] నటించిన చిత్రం ''తప్పన''.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Cycle Movie, Cycle Film, Cycle Malayalam Movie review-Cycle film review-Cycle review-Cycle review|url=http://www.webindia123.com/movie/2008/regional/february/cycle/review/index.htm|access-date=2013-08-05|publisher=Webindia123.com}}&lt;/ref&gt;


== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== దర్శకుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
|-
|2003
|''సిఐడి మూసా''
|-
|2005
|''కొచ్చి రాజవు''
|-
|2006
|''తురుప్పు గులన్''
|-
|2007
|''ఇన్స్పెక్టర్ గరుడ్''
|-
|2008
|''సైకిల్''
|-
|2009
|''ఈ పట్టానతిల్ భూతం''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2012
|''తప్పన''&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/malayalam/2012/Aug/17/johnny-antony-back-with-mammootty-in-thappana-397886.html|title=Johnny Antony back with Mammootty in 'Thappana'|last=Viswanath|first=Chandrakanth|date=17 August 2012|access-date=2 April 2024|publisher=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|-
|''మాస్టర్స్''
|-
|2014
|''భయ్యా భయ్యా''
|-
|2016
|''తోప్పిల్ జోప్పన్''
|}

=== అసిస్టెంట్ డైరెక్టర్ గా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
|సంవత్సరం.
|శీర్షిక
|దర్శకుడు
|-
|1991
|''చంచట్టం''
|తుళసిదాస్
|-
|1992
|''ఎజారా పొన్నానా''
|తుళసిదాస్
|-
|1994
|''పూచక్కరు మణి కెట్టుం''
|తుళసిదాస్
|-
|1995
|''తిరుమనాస్సు''
|అశ్వతి గోపినాథ్
|-
|1995
|''మాణిక్య చెంపజుక్కా''
|తుళసిదాస్
|-
|1999
|''ఉదయపురం సుల్తాన్''
|జోస్ థామస్
|-
|1999
|''పంచపాండవర్''
|కె. కె. హరిదాస్
|-
|2001
|''ఈ పరక్కుం తలికా''
|తాహ
|-
|2001
|''సుందరపురుషన్''
|జోస్ థామస్
|}

=== వెబ్ సిరీస్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
! class=&quot;unsortable&quot; |గమనిక
|-
|2024
|''జై మహేంద్రన్''
|సీఎం చాందీ కురియన్
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=7 January 2024|title=Saiju Kurup's Sony LIV series Jai Mahendran gets a release date|url=https://www.cinemaexpress.com/malayalam/news/2024/jan/07/saiju-kurups-sony-liv-series-jai-mahendran-gets-a-release-date-51039.html|access-date=2024-01-07|website=[[Cinema Express]]|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:మలయాళ సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>fwfsnfiz4v8m6yy58phvd9sph70220e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601596</id>
      <parentid>4601595</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:33:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601596</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9912" sha1="8r805e9iwqzxazva4c4mlkii1n527pr" xml:space="preserve">
{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=జానీ ఆంటోనీ|image=|caption=|birthname=|birth_date=|birth_place=చంగనస్సేరి, [[కేరళ]], భారతదేశం|death_date=|death_place=|nationality=|occupation={{hlist|సినిమా దర్శకుడు | నటుడు}}|yearsactive=1991{{Endash}}ప్రస్తుతం|spouse=షైనీ ఆంటోని|children=2|parents=}}

'''జానీ ఆంటోనీ,''' ఒక భారతీయ చలనచిత్ర దర్శకుడు, నటుడు. ఆయన [[మలయాళ సినిమా]]&lt;nowiki/&gt;లో హాస్య చిత్రాలను రూపొందించడంలో ప్రసిద్ధి చెందాడు. ఆయన [[కేరళ]] [[కొట్టాయం జిల్లా]] చంగనాస్సెరీకి చెందినవాడు. ఆయన సుమారు ఒక దశాబ్దం పాటు తులసిదాస్, తాహ, [[కమల్ (దర్శకుడు)|కమల్]], జోస్ థామస్ దర్శకులకు సహచరుడిగా పనిచేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.malayalamcinema.com/php/starPersonalProfile.php?star_id=574&amp;prof_id=574&amp;cur_page=1&amp;pages=1&amp;linkid=29|title=DIRECTOR: Johny Antony|date=14 July 2011|work=malayalamcinema.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20110714024011/http://www.malayalamcinema.com/php/starPersonalProfile.php?star_id=574&amp;prof_id=574&amp;cur_page=1&amp;pages=1&amp;linkid=29|archive-date=14 July 2011}}&lt;/ref&gt; ఆంటోనీ 2003లో స్లాప్ స్టిక్ కామెడీ ''సి. ఐ. డి. మూసా'' దర్శకుడిగా అరంగేట్రం చేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=പട്ടണത്തില്‍ ഭൂതത്തെക്കുറിച്ച് ജോണി ആന്റണി, Interview – Mathrubhumi Movies|url=http://www.mathrubhumi.com/movies/interview/31101/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131219060005/http://www.mathrubhumi.com/movies/interview/31101/|archive-date=2013-12-19|access-date=2013-12-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2019-11-11|title=Did three films with Dileep, but can't go near him now, says Johny Antony|url=https://keralakaumudi.com/en/news/news.php?id=184338|access-date=2020-04-23|publisher=Kaumudi Online}}&lt;/ref&gt;

ఆయన దర్శకత్వం వహించిన ఇతర చిత్రాలలో ''కొచ్చి రాజవు'' (2005), ''తురుప్పు గులన్'' (2006), ''సైకిల్'' (2008), ''ఈ పట్టానతిల్ భూతం'' (2009), ''మాస్టర్స్'' (2012), ''తప్పన'' (2012), ''తోప్పిల్ జోప్పన్'' (2016) వంటివి ఎన్నో ఉన్నాయి. ఆంటోనీ షికారీ శంభు (2018) చిత్రంలో ఒక పాత్రతో తన నటనా రంగ ప్రవేశం చేసాడు. అతని నటనా ఘనతలలో ''డ్రామా'' (2018), ''జోసెఫ్'' (2018), ''గణగండర్వన్'' (2019), ''[[పరిణయం|వరనే అవశ్యముంద్]]'' (2020), ''హోమ్'' (2021) చిత్రాలు ఉన్నాయి''.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2020-03-04|title=Johny Antony: Making a person laugh in real life is an extremely difficult task|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/johny-antony-making-a-person-laugh-in-real-life-is-an-extremely-difficult-task/articleshow/74459557.cms|access-date=2020-04-23|publisher=Times of India}}&lt;/ref&gt;''

‘వరనే అవశ్యముంద్’ సినిమాను [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]]&lt;nowiki/&gt;లో [[పరిణయం]] పేరుతో అనువాదం చేశారు.&lt;ref name=&quot;దుల్కర్‌, కల్యాణిల ఫీల్‌గుడ్ మలయాళ మూవీ ‘ఆహా’లో!&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.eenadu.net/cinema/latestnews/dulquer-salmaan-parinayam-on-aha/0201/121192171|title=దుల్కర్‌, కల్యాణిల ఫీల్‌గుడ్ మలయాళ మూవీ ‘ఆహా’లో!|last1=Eenadu|date=18 September 2021|work=|accessdate=28 September 2021|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210928125948/https://www.eenadu.net/cinema/latestnews/dulquer-salmaan-parinayam-on-aha/0201/121192171|archivedate=28 సెప్టెంబరు 2021|language=te}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
జానీ ఆంటోనీ సహాయ దర్శకుడిగా తన సినీ జీవితాన్ని ప్రారంభించి, మలయాళ చిత్రాలలో పది మంది ప్రముఖ దర్శకులకు సహాయకుడిగా పనిచేసాడు. ఆయన ''సి. ఐ. డి. మూసా'' చిత్రానికి స్వతంత్ర దర్శకుడు అయ్యాడు. ఆది బ్లాక్బస్టర్ కామెడీ చిత్రంగా మారింది.&lt;ref name=&quot;Jithu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.onmanorama.com/entertainment/interviews/2021/09/18/johny-antony-on-his-acting-direction-career-malayalam-films-and-more.html|title=Cinema would undergo a revolutionary change when theatres reopen: Johny Antony|last=Thomas|first=Jithu Kuruvila|work=OnManorama|access-date=18 Sep 2021}}&lt;/ref&gt;ఆ తరువాత [[దిలీప్‌|దిలీప్]], [[కావ్య మాధవన్|కావ్యా మాధవన్]] ప్రధాన పాత్రల్లో ''ఇన్స్పెక్టర్ గరుడ్'' చిత్రం వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Johny Antony|url=http://www.johnyantony.com/profile.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081204121543/http://www.johnyantony.com/profile.html|archive-date=2008-12-04|access-date=2009-04-06}}&lt;/ref&gt;

2012లో, అతను రెండు చిత్రాలకు దర్శకత్వం వహించాడు, ఒకటి ''మాస్టర్స్'', [[పృథ్వీరాజ్ సుకుమారన్|పృథ్వీరాజ్]], [[ఎం. శశికుమార్|శశికళ]], [[పియా బాజ్‌పాయ్]], [[అనన్య (నటి)|అనన్య]] నటించిన చిత్రం, మరొకటి [[మమ్ముట్టి]], మురళి గోపి, [[ఛార్మీ కౌర్|చార్మి కౌర్]] నటించిన చిత్రం ''తప్పన''.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Cycle Movie, Cycle Film, Cycle Malayalam Movie review-Cycle film review-Cycle review-Cycle review|url=http://www.webindia123.com/movie/2008/regional/february/cycle/review/index.htm|access-date=2013-08-05|publisher=Webindia123.com}}&lt;/ref&gt;
== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== దర్శకుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
|-
|2003
|''సిఐడి మూసా''
|-
|2005
|''కొచ్చి రాజవు''
|-
|2006
|''తురుప్పు గులన్''
|-
|2007
|''ఇన్స్పెక్టర్ గరుడ్''
|-
|2008
|''సైకిల్''
|-
|2009
|''ఈ పట్టానతిల్ భూతం''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2012
|''తప్పన''&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/malayalam/2012/Aug/17/johnny-antony-back-with-mammootty-in-thappana-397886.html|title=Johnny Antony back with Mammootty in 'Thappana'|last=Viswanath|first=Chandrakanth|date=17 August 2012|access-date=2 April 2024|publisher=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|-
|''మాస్టర్స్''
|-
|2014
|''భయ్యా భయ్యా''
|-
|2016
|''తోప్పిల్ జోప్పన్''
|}

=== అసిస్టెంట్ డైరెక్టర్ గా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
|సంవత్సరం.
|శీర్షిక
|దర్శకుడు
|-
|1991
|''చంచట్టం''
|తుళసిదాస్
|-
|1992
|''ఎజారా పొన్నానా''
|తుళసిదాస్
|-
|1994
|''పూచక్కరు మణి కెట్టుం''
|తుళసిదాస్
|-
|1995
|''తిరుమనాస్సు''
|అశ్వతి గోపినాథ్
|-
|1995
|''మాణిక్య చెంపజుక్కా''
|తుళసిదాస్
|-
|1999
|''ఉదయపురం సుల్తాన్''
|జోస్ థామస్
|-
|1999
|''పంచపాండవర్''
|కె. కె. హరిదాస్
|-
|2001
|''ఈ పరక్కుం తలికా''
|తాహ
|-
|2001
|''సుందరపురుషన్''
|జోస్ థామస్
|}

=== వెబ్ సిరీస్ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
! class=&quot;unsortable&quot; |గమనిక
|-
|2024
|''జై మహేంద్రన్''
|సీఎం చాందీ కురియన్
|&lt;ref&gt;{{Cite web|date=7 January 2024|title=Saiju Kurup's Sony LIV series Jai Mahendran gets a release date|url=https://www.cinemaexpress.com/malayalam/news/2024/jan/07/saiju-kurups-sony-liv-series-jai-mahendran-gets-a-release-date-51039.html|access-date=2024-01-07|website=[[Cinema Express]]|language=en}}&lt;/ref&gt;
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:మలయాళ సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>8r805e9iwqzxazva4c4mlkii1n527pr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>విజయరాఘవన్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459390</id>
    <revision>
      <id>4601597</id>
      <timestamp>2025-07-10T17:33:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1295263227|Vijayaraghavan]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601597</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5086" sha1="2z5tmxl37p96mwfkv95ogxf879g3d0a" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=విజయరాఘవన్|image=Vijayaraghavan.jpg|caption=|birth_name=నారాయణపిల్లై విజయరాఘవన్|birth_date=|birth_place=[[కౌలాలంపూర్]], ఫెడరేషన్ ఆఫ్ మలయా|nationality=భారతీయుడు|death_date=|death_place=|othername=|occupation=నటుడు|yearsactive=1973{{endash}}ప్రస్తుతం|spouse=అనిత విజయరాఘవన్ (సుమ)|children=2|father=[[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై]]|mother=&lt;!-- parents/mother/father: include only if they are independently notable or particularly relevant. --&gt;|website=}}

'''విజయరాఘవన్''' అని పిలువబడే '''నారాయణపిల్లై విజయరాఘవాన్''', ప్రధానంగా [[మలయాళ సినిమా]]&lt;nowiki/&gt;లో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. ఆయన తన పాత్రలకు ప్రసిద్ధి చెందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=24 October 2013|title=Manorama Online &amp;#124; Movies &amp;#124; Interviews &amp;#124;|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15294295&amp;programId=1073752204&amp;channelId=-1073750705&amp;BV_ID=@@@&amp;tabId=3|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131128034252/http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15294295&amp;programId=1073752204&amp;BV_ID=@@@&amp;channelId=-1073750705&amp;tabId=3|archive-date=28 November 2013|access-date=28 November 2013|website=manoramaonline.com}}&lt;/ref&gt; ఆయన నాటక, సినీ కళాకారుడు [[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై|ఎన్. ఎన్. పిళ్ళై]] కుమారుడు.

ప్రారంభ జీవితం

విజయరాఘవన్ ప్రముఖ నటుడు [[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై|ఎన్. ఎన్. పిళ్ళై]], చిన్నమ్మ దంపతుల ఏకైక కుమారుడు. ఆయన తన తండ్రి ఎస్టేట్ మేనేజర్గా పనిచేసిన మలయ సమాఖ్య రాజధాని [[కౌలాలంపూర్]] లో జన్మించాడు. ఆయనకు సులోచన, రేణుక అనే ఇద్దరు సోదరీమణులు ఉన్నారు. ఆయన కుడమలూర్ లోని ప్రాథమిక ఉన్నత పాఠశాలలో చదువుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Vijayaraghavan |url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478?page=0,1 |access-date=8 April 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150413122049/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478?page=0,1 |archive-date=13 April 2015 |url-status=dead |work=mangalam.com |date=1 June 2013}}&lt;/ref&gt;

వ్యక్తిగత జీవితం

అతను అనితను వివాహం చేసుకున్నాడు. వీరికి ఇద్దరు కుమారులు ఉన్నారు. పెద్ద కుమారుడు జినదేవన్ వ్యాపారవేత్త, రాఖీని వివాహం చేసుకున్నాడు. చిన్న కుమారుడు దేవదేవన్ సినీ పరిశ్రమలో ఉన్నాడు. ఆయన [[కేరళ]]&lt;nowiki/&gt;లోని [[కొట్టాయం జిల్లా]]&lt;nowiki/&gt;లోని ఓలస్సాలో స్థిరపడ్డాడు.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Vijayaraghavan |url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478 |access-date=29 November 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130609012311/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478 |archive-date=9 June 2013 |url-status=dead |date=1 June 2013}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

== టెలివిజన్ ==

* ''క్రైమ్ బ్రాంచ్'' (కైరళి టీవీ) 
* ''కావ్యాంజలి'' (సూర్య టీవీ) 
* ''స్నేహతీరం'' (సూర్య టీవీ) 

== అవార్డులు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!అవార్డు
!సంవత్సరం
!వర్గం
!సినిమా
!ఫలితం
|-
|కేరళ రాష్ట్ర చలనచిత్ర అవార్డులు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Vijayaraghavan Wins Best Character Role At 54th Kerala State Film Awards For Pookkaalam|url=https://www.news18.com/movies/vijayaraghavan-wins-best-character-role-at-54th-kerala-state-film-awards-for-pookkaalam-9018812.html|access-date=2025-06-12|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;
|2023
|ఉత్తమ నటుడు
|''పూక్కలం''|| {{Won}}
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:1951 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>2z5tmxl37p96mwfkv95ogxf879g3d0a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601598</id>
      <parentid>4601597</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T17:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601598</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5097" sha1="sch53jkzaagz2s4yl6ukeeihs464my6" xml:space="preserve">{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=విజయరాఘవన్|image=Vijayaraghavan.jpg|caption=|birth_name=నారాయణపిల్లై విజయరాఘవన్|birth_date=|birth_place=[[కౌలాలంపూర్]], ఫెడరేషన్ ఆఫ్ మలయా|nationality=భారతీయుడు|death_date=|death_place=|othername=|occupation=నటుడు|yearsactive=1973{{endash}}ప్రస్తుతం|spouse=అనిత విజయరాఘవన్ (సుమ)|children=2|father=[[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై]]|mother=&lt;!-- parents/mother/father: include only if they are independently notable or particularly relevant. --&gt;|website=}}

'''విజయరాఘవన్''' అని పిలువబడే '''నారాయణపిల్లై విజయరాఘవాన్''', ప్రధానంగా [[మలయాళ సినిమా]]&lt;nowiki/&gt;లో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. ఆయన తన పాత్రలకు ప్రసిద్ధి చెందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=24 October 2013|title=Manorama Online &amp;#124; Movies &amp;#124; Interviews &amp;#124;|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15294295&amp;programId=1073752204&amp;channelId=-1073750705&amp;BV_ID=@@@&amp;tabId=3|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131128034252/http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15294295&amp;programId=1073752204&amp;BV_ID=@@@&amp;channelId=-1073750705&amp;tabId=3|archive-date=28 November 2013|access-date=28 November 2013|website=manoramaonline.com}}&lt;/ref&gt; ఆయన నాటక, సినీ కళాకారుడు [[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై|ఎన్. ఎన్. పిళ్ళై]] కుమారుడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
విజయరాఘవన్ ప్రముఖ నటుడు [[ఎన్.ఎన్. పిళ్ళై|ఎన్. ఎన్. పిళ్ళై]], చిన్నమ్మ దంపతుల ఏకైక కుమారుడు. ఆయన తన తండ్రి ఎస్టేట్ మేనేజర్గా పనిచేసిన మలయ సమాఖ్య రాజధాని [[కౌలాలంపూర్]] లో జన్మించాడు. ఆయనకు సులోచన, రేణుక అనే ఇద్దరు సోదరీమణులు ఉన్నారు. ఆయన కుడమలూర్ లోని ప్రాథమిక ఉన్నత పాఠశాలలో చదువుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Vijayaraghavan |url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478?page=0,1 |access-date=8 April 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150413122049/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478?page=0,1 |archive-date=13 April 2015 |url-status=dead |work=mangalam.com |date=1 June 2013}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
అతను అనితను వివాహం చేసుకున్నాడు. వీరికి ఇద్దరు కుమారులు ఉన్నారు. పెద్ద కుమారుడు జినదేవన్ వ్యాపారవేత్త, రాఖీని వివాహం చేసుకున్నాడు. చిన్న కుమారుడు దేవదేవన్ సినీ పరిశ్రమలో ఉన్నాడు. ఆయన [[కేరళ]]&lt;nowiki/&gt;లోని [[కొట్టాయం జిల్లా]]&lt;nowiki/&gt;లోని ఓలస్సాలో స్థిరపడ్డాడు.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Vijayaraghavan |url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478 |access-date=29 November 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130609012311/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/62478 |archive-date=9 June 2013 |url-status=dead |date=1 June 2013}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== టెలివిజన్ ===
* ''క్రైమ్ బ్రాంచ్'' (కైరళి టీవీ) 
* ''కావ్యాంజలి'' (సూర్య టీవీ) 
* ''స్నేహతీరం'' (సూర్య టీవీ) 

== అవార్డులు ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!అవార్డు
!సంవత్సరం
!వర్గం
!సినిమా
!ఫలితం
|-
|కేరళ రాష్ట్ర చలనచిత్ర అవార్డులు&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Vijayaraghavan Wins Best Character Role At 54th Kerala State Film Awards For Pookkaalam|url=https://www.news18.com/movies/vijayaraghavan-wins-best-character-role-at-54th-kerala-state-film-awards-for-pookkaalam-9018812.html|access-date=2025-06-12|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;
|2023
|ఉత్తమ నటుడు
|''పూక్కలం''|| {{Won}}
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:1951 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>sch53jkzaagz2s4yl6ukeeihs464my6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459391</id>
    <revision>
      <id>4601607</id>
      <timestamp>2025-07-10T18:11:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1298561291|Jyothi Krishna (director)]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601607</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5868" sha1="s68e2yirproh9ku985mjh5zg352g2sd" xml:space="preserve">
{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=ఎ. ఎమ్. జ్యోతి కృష్ణ|birth_date=1981|yearsactive=2003{{ndash}}ప్రస్తుతం|occupation=నటుడు&lt;br/&gt;సినిమా దర్శకుడు|father=[[ఎ. ఎం. రత్నం]]|relatives=రవి కృష్ణ (సోదరుడు)}}

'''ఎ. ఎమ్. జ్యోతి కృష్ణ''', [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్ర పరిశ్రమలకు చెందిన భారతీయ చిత్ర దర్శకుడు, స్క్రీన్ రైటర్. ఆయన నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] పెద్ద కుమారుడు, నటుడు [[రవి కృష్ణ]] పెద్ద సోదరుడు.

కెరీర్

17 ఏళ్ల వయస్సులో ఉన్న జ్యోతికృష్ణ తన తండ్రి ఎ. ఎం. రత్నం నిర్మించిన ''నట్పుకాగా'' కథకు సారథ్యం వహించాడు, ఇందులో [[శరత్ కుమార్]] ప్రధాన పాత్రలో నటించాడు. ఈ చిత్రం బాక్సాఫీస్ వద్ద మంచి విజయం సాధించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rediff on the NeT, Movies: Gossip from the south|url=http://m.rediff.com/movies/1998/aug/04ss.htm}}&lt;/ref&gt; ఆయన [[చిరంజీవి]] చిత్రం [[స్నేహం కోసం]] కోసం కథ రచయితగా కూడా పనిచేసాడు. [[రజినీకాంత్|రజనీకాంత్]] విజయవంతమైన చిత్రం ''[[నరసింహ (సినిమా)|పడయప్ప]]'' కథ చర్చలలో కూడా పాల్గొన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2001-11-09|title=Telugu Cinema Etc|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/news174.html|access-date=2013-01-04|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఇది తెలుగులో [[నరసింహ (సినిమా)|నరసింహ]]&lt;nowiki/&gt;గా వచ్చింది. [[తరుణ్ కుమార్|తరుణ్]], [[త్రిష కృష్ణన్]], [[శ్రియా శరణ్]] ప్రధాన పాత్రల్లో [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]] సంగీతం అందించిన ఎనాక్కు 20 ఉనక్కు 18 చిత్రంతో దర్శకుడిగా ఆయన అరంగేట్రం చేసాడు. ఆయన తదుపరి చిత్రం, ''కేడి''లో ఆయన సోదరుడు రవి కృష్ణ ప్రధాన పాత్ర పోషించగా, [[ఇలియానా]], [[తమన్నా భాటియా]]&lt;nowiki/&gt;లు కూడా నటించారు.

2010లో, ఊ లా లా చిత్రంతో జ్యోతి కృష్ణ నటుడిగా అరంగేట్రం చేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Jyothi Krishna says that acting &amp; directing is like marrying 2 girls&lt;!-- Bot generated title --&gt;|url=http://www.southdreamz.com/2010/07/jyothi-krishna-says-that-acting-directing-is-like-marrying-2-girls.html|url-status=usurped|archive-url=https://web.archive.org/web/20111009183833/http://www.southdreamz.com/2010/07/jyothi-krishna-says-that-acting-directing-is-like-marrying-2-girls.html|archive-date=9 October 2011|access-date=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; ఆయన తదుపరి దర్శకత్వం వహించిన ప్రాజెక్ట్ ''[[ఆక్సిజన్ (సినిమా)|ఆక్సిజన్]]'', ఇది 2017 నవంబరు 30న విడుదల అయింది.


== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== దర్శకుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!భాష
!గమనిక
|-
|2003
|''ఎనాక్కు 20 ఉనాక్కు 18''&lt;br /&gt;''[[నీ మనసు నాకు తెలుసు]]''
|తమిళ తెలుగు&lt;br /&gt;
|
|-
|2006
|''కేడి''
|తమిళ భాష
|
|-
|2012
|''ఓ లా లా లా లా''
|తమిళ భాష
|
|-
|2017
|''[[ఆక్సిజన్ (సినిమా)|ఆక్సిజన్]]''
|తెలుగు
|
|-
|2023
|''[[రూల్స్ రంజన్]]''
|తెలుగు
|
|-
|2025
|''[[హరి హర వీరమల్లు|హరి హర వీర మల్లు]]''
|తెలుగు
|పర్యవేక్షణః [[జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ|క్రిష్ జాగర్లమూడి]]
|-
|}

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!పాత్ర
!గమనిక
|-
|2012
|''ఓ లా లా లా లా''
|సూర్య
|
|-
|}

=== రచయితగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!భాష
!గమనిక
|-
|1998
|''నట్పుక్కగా''
|తమిళ భాష
|
|-
|1999
|''[[నరసింహ (సినిమా)|పడయప్ప]]''
|తమిళ భాష
|కథల చర్చ
|-
|}

=== సహ నిర్మాతగా ===

* వేదలమ్ (2015) 

== మూలాలు ==

[[వర్గం:తెలుగువారు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>s68e2yirproh9ku985mjh5zg352g2sd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601652</id>
      <parentid>4601607</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:58:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601652</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5879" sha1="6kkzfm5c88fju4dnu99n6jsyy2lj2d7" xml:space="preserve">
{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=ఎ. ఎమ్. జ్యోతి కృష్ణ|birth_date=1981|yearsactive=2003{{ndash}}ప్రస్తుతం|occupation=నటుడు&lt;br/&gt;సినిమా దర్శకుడు|father=[[ఎ. ఎం. రత్నం]]|relatives=[[రవి కృష్ణ]] (సోదరుడు)}}

'''ఎ. ఎమ్. జ్యోతి కృష్ణ''', [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్ర పరిశ్రమలకు చెందిన భారతీయ చిత్ర దర్శకుడు, స్క్రీన్ రైటర్. ఆయన నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] పెద్ద కుమారుడు, నటుడు [[రవి కృష్ణ]] పెద్ద సోదరుడు.

== కెరీర్ ==
17 ఏళ్ల వయస్సులో ఉన్న జ్యోతికృష్ణ తన తండ్రి ఎ. ఎం. రత్నం నిర్మించిన ''నట్పుకాగా'' కథకు సారథ్యం వహించాడు, ఇందులో [[శరత్ కుమార్]] ప్రధాన పాత్రలో నటించాడు. ఈ చిత్రం బాక్సాఫీస్ వద్ద మంచి విజయం సాధించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Rediff on the NeT, Movies: Gossip from the south|url=http://m.rediff.com/movies/1998/aug/04ss.htm}}&lt;/ref&gt; ఆయన [[చిరంజీవి]] చిత్రం [[స్నేహం కోసం]] కోసం కథ రచయితగా కూడా పనిచేసాడు. [[రజినీకాంత్|రజనీకాంత్]] విజయవంతమైన చిత్రం ''[[నరసింహ (సినిమా)|పడయప్ప]]'' కథ చర్చలలో కూడా పాల్గొన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2001-11-09|title=Telugu Cinema Etc|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/news174.html|access-date=2013-01-04|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఇది తెలుగులో [[నరసింహ (సినిమా)|నరసింహ]]&lt;nowiki/&gt;గా వచ్చింది. [[తరుణ్ కుమార్|తరుణ్]], [[త్రిష కృష్ణన్]], [[శ్రియా శరణ్]] ప్రధాన పాత్రల్లో [[ఎ. ఆర్. రెహమాన్]] సంగీతం అందించిన ఎనాక్కు 20 ఉనక్కు 18 చిత్రంతో దర్శకుడిగా ఆయన అరంగేట్రం చేసాడు. ఆయన తదుపరి చిత్రం, ''కేడి''లో ఆయన సోదరుడు [[రవి కృష్ణ]] ప్రధాన పాత్ర పోషించగా, [[ఇలియానా]], [[తమన్నా భాటియా]]&lt;nowiki/&gt;లు కూడా నటించారు.

2010లో, ఊ లా లా చిత్రంతో జ్యోతి కృష్ణ నటుడిగా అరంగేట్రం చేసాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Jyothi Krishna says that acting &amp; directing is like marrying 2 girls&lt;!-- Bot generated title --&gt;|url=http://www.southdreamz.com/2010/07/jyothi-krishna-says-that-acting-directing-is-like-marrying-2-girls.html|url-status=usurped|archive-url=https://web.archive.org/web/20111009183833/http://www.southdreamz.com/2010/07/jyothi-krishna-says-that-acting-directing-is-like-marrying-2-girls.html|archive-date=9 October 2011|access-date=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; ఆయన తదుపరి దర్శకత్వం వహించిన ప్రాజెక్ట్ ''[[ఆక్సిజన్ (సినిమా)|ఆక్సిజన్]]'', ఇది 2017 నవంబరు 30న విడుదల అయింది.
== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== దర్శకుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!భాష
!గమనిక
|-
|2003
|''ఎనాక్కు 20 ఉనాక్కు 18''&lt;br /&gt;''[[నీ మనసు నాకు తెలుసు]]''
|తమిళ తెలుగు&lt;br /&gt;
|
|-
|2006
|''కేడి''
|తమిళ భాష
|
|-
|2012
|''ఓ లా లా లా లా''
|తమిళ భాష
|
|-
|2017
|''[[ఆక్సిజన్ (సినిమా)|ఆక్సిజన్]]''
|తెలుగు
|
|-
|2023
|''[[రూల్స్ రంజన్]]''
|తెలుగు
|
|-
|2025
|''[[హరి హర వీరమల్లు|హరి హర వీర మల్లు]]''
|తెలుగు
|పర్యవేక్షణః [[జాగర్లమూడి రాధాకృష్ణ|క్రిష్ జాగర్లమూడి]]
|-
|}

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!పాత్ర
!గమనిక
|-
|2012
|''ఓ లా లా లా లా''
|సూర్య
|
|-
|}

=== రచయితగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#ccc; text-align:center;&quot;
!సంవత్సరం
!సినిమా
!భాష
!గమనిక
|-
|1998
|''నట్పుక్కగా''
|తమిళ భాష
|
|-
|1999
|''[[నరసింహ (సినిమా)|పడయప్ప]]''
|తమిళ భాష
|కథల చర్చ
|-
|}

=== సహ నిర్మాతగా ===

* వేదలమ్ (2015) 

== మూలాలు ==

[[వర్గం:తెలుగువారు]]
[[వర్గం:తెలుగు సినిమా దర్శకులు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>6kkzfm5c88fju4dnu99n6jsyy2lj2d7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Vnbgiri1522</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459392</id>
    <revision>
      <id>4601615</id>
      <timestamp>2025-07-10T18:38:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601615</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10329" sha1="fojhaphi7jdvv0zh7z6qvh81f2chqbu" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Vnbgiri1522 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Vnbgiri1522 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 18:38, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>fojhaphi7jdvv0zh7z6qvh81f2chqbu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:PureBloodPrince1</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459393</id>
    <revision>
      <id>4601616</id>
      <timestamp>2025-07-10T18:38:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601616</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10339" sha1="6dnk9r2q9krfuddxyptzi7z7wrzymb0" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;PureBloodPrince1 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
PureBloodPrince1 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 18:38, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>6dnk9r2q9krfuddxyptzi7z7wrzymb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Omprakash202</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459394</id>
    <revision>
      <id>4601617</id>
      <timestamp>2025-07-10T18:39:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601617</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10331" sha1="57kuv87my0y27ymyenssab673hnnj2p" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Omprakash202 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Omprakash202 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 18:39, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>57kuv87my0y27ymyenssab673hnnj2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Flaverius</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459395</id>
    <revision>
      <id>4601618</id>
      <timestamp>2025-07-10T18:39:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601618</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10325" sha1="200iei4lr5v0ge93vq9r4fxttpinry7" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Flaverius గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Flaverius గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 18:39, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>200iei4lr5v0ge93vq9r4fxttpinry7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెల్గాం ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459397</id>
    <redirect title="బెళగావి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం" />
    <revision>
      <id>4601622</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:15:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601622</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" sha1="7weizv2rd42mqjhc4wmqvbgytxzbz8i" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి ఉత్తర శాసనసభ నియోజకవర్గం]]</text>
      <sha1>7weizv2rd42mqjhc4wmqvbgytxzbz8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెల్గాం దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459398</id>
    <redirect title="బెళగావి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం" />
    <revision>
      <id>4601624</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:15:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601624</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129" sha1="t8zy6dv2gq9bgcafe2gprg9hspkm56z" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి దక్షిణ శాసనసభ నియోజకవర్గం]]</text>
      <sha1>t8zy6dv2gq9bgcafe2gprg9hspkm56z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెల్గాం రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459399</id>
    <redirect title="బెళగావి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం" />
    <revision>
      <id>4601626</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:16:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601626</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" sha1="d3o3b79m7mq6b9vfw7stzoz6xy6ru7j" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం]]</text>
      <sha1>d3o3b79m7mq6b9vfw7stzoz6xy6ru7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459400</id>
    <redirect title="బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం" />
    <revision>
      <id>4601628</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601628</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="123" sha1="nl72atv4v7ii0k7uit35y05w6pmskul" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]]</text>
      <sha1>nl72atv4v7ii0k7uit35y05w6pmskul</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>చర్చ:బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం</title>
    <ns>1</ns>
    <id>459401</id>
    <redirect title="చర్చ:బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం" />
    <revision>
      <id>4601630</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[చర్చ:బెలగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] పేజీని [[చర్చ:బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601630</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="136" sha1="9dujraiye4emkcu31i6vu3kc5lli8jo" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[చర్చ:బెళగావి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం]]</text>
      <sha1>9dujraiye4emkcu31i6vu3kc5lli8jo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>బెల్గాం జిల్లా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459402</id>
    <redirect title="బెళగావి జిల్లా" />
    <revision>
      <id>4601633</id>
      <timestamp>2025-07-10T19:21:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vijethnbharadwaj</username>
        <id>15459</id>
      </contributor>
      <comment>Vijethnbharadwaj, [[బెల్గాం జిల్లా]] పేజీని [[బెళగావి జిల్లా]] కు తరలించారు: Moving to relevant name</comment>
      <origin>4601633</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76" sha1="ccofgl9jp5wrl1hoooziohi18pe2tfu" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[బెళగావి జిల్లా]]</text>
      <sha1>ccofgl9jp5wrl1hoooziohi18pe2tfu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:SonicXMasako2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459403</id>
    <revision>
      <id>4601635</id>
      <timestamp>2025-07-10T21:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601635</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10333" sha1="63hkl45t1yjmvdc3dn0yi60zfsx5jpc" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;SonicXMasako2 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
SonicXMasako2 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 21:30, 10 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>63hkl45t1yjmvdc3dn0yi60zfsx5jpc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రవి కృష్ణ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459404</id>
    <revision>
      <id>4601649</id>
      <timestamp>2025-07-11T01:55:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1297626412|Ravi Krishna (actor, born 1983)]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601649</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15171" sha1="4thyzn4dc4x503rglc8ogixmygxh4r9" xml:space="preserve">
{{సమాచారపెట్టె వ్యక్తి|name=Ravi Krishna|image=Ravikrishna7grereleaseinterview.jpg|birth_name=A. M. Ravi Krishna|birth_date={{Birth date and age|1983|03|02|df=yes}}&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/topic/Ravi-Krishna | title=Ravi Krishna: Movies, Photos, Videos, News, Biography &amp; Birthday &amp;#124; Times of India | website=[[The Times of India]] }}&lt;/ref&gt;|birth_place=[[Nellore]], [[Andhra Pradesh]], India|occupation=Film actor|yearsactive=2004–2011; 2025{{Emdash}}present|spouse=|father=[[A. M. Rathnam]]|relatives=[[Jyothi Krishna (director)|Jyothi Krishna]] (brother)}}{{Infobox person
| name               = రవి కృష్ణ
| image              = Ravikrishna7grereleaseinterview.jpg
| birth_name         = ఎ. ఎం. రవి కృష్ణ
| birth_date         = {{Birth date and age|1983|03|02|df=yes}}&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/topic/Ravi-Krishna | title=Ravi Krishna: Movies, Photos, Videos, News, Biography &amp; Birthday &amp;#124; Times of India | website=[[The Times of India]] }}&lt;/ref&gt;
| birth_place        = [[నెల్లూరు]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| occupation         = సినిమా నటుడు
| yearsactive        = 2004–2011; 2025{{Emdash}}ప్రస్తుతం
| spouse             = 
| father             = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| relatives          = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] (సోదరుడు)
}}

'''రవి కృష్ణ''' [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్రాలలో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] కుమారుడు, [[సెల్వరాఘవన్]] విమర్శకుల ప్రశంసలు పొందిన 7జి రెయిన్బో కాలనీలో తొలిసారిగా నటించాడు. ఆ చిత్రంలో తన నటనకు గాను బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా ఫిలింఫేర్ అవార్డు సౌత్ ను గెలుచుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;

ప్రారంభ జీవితం

పాఠశాల విద్య తరువాత, రవి కృష్ణ [[లండన్]] వెళ్లి అక్కడ [[బహుళమాధ్యమాలు|మల్టీమీడియా]]&lt;nowiki/&gt;లో బి. ఎ. డిగ్రీని అభ్యసించాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; అతను పెంటామెడియా ఇంటరాక్టివ్ కమ్యూనికేషన్లో డిప్లొమా పూర్తి చేశాడు, అదే సమయంలో సామ్ మీడియాలో నాన్-లీనియర్ ఫిల్మ్ ఎడిటింగ్ మల్టీమీడియాలో తన కెరీర్పై దృష్టి పెట్టాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot; /&gt; అయితే, అనుకోకుండా నటుడిగా అవతరించాడు.&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
[[సెల్వరాఘవన్]] దర్శకత్వం వహించిన, అతని తండ్రి నిర్మించిన 7జి రెయిన్బో కాలనీ రవి కృష్ణ తొలి చిత్రం, ఇది పలు అవార్డులతో పాటు బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా సౌత్ సౌత్ ఫిలింఫేర్ అవార్డును అందుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 July 2005|title=National : &quot;Autograph&quot; bags 3 Filmfare awards|url=http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20050805080646/http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|archive-date=5 August 2005|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm &quot;Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=30 December 2004|title=List of Telugu films released in year 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/2004retrospect-movielist.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Top Ten Telugu films of 2004|url=http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121020194559/http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|archive-date=20 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot;&gt;{{Cite web|date=26 December 2004|title=AM Ratnam – A chitchat about 7/G Brindavan Colony – Telugu Cinema|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/chitchat-amratnam.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం కోసం చిత్రీకరణ ప్రారంభించడానికి ముందు, అతను కింగ్స్ కాలేజ్ లండన్ ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లో నటనలో ఒక నెల శిక్షణ తీసుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 August 2005|title=Transcript of the chat Ravi Krishna|url=http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021030000/http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|archive-date=21 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆ తరువాత, అతను [[ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్|ఎస్. ఎ. చంద్రశేఖర్]] ''[[సుక్రాన్]]'' లో నటించాడు, [[విజయ్ (నటుడు)|విజయ్]] స్క్రీన్ స్పేస్ పంచుకున్నాడు, [[రాధా మోహన్]] దర్శకత్వం వహించిన కుటుంబ నాటకం ''పొన్నియిన్ సెల్వన్'', క్రైమ్ థ్రిల్లర్ ''కేడి'', అతని సోదరుడు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] దర్శకత్వంలో వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Movie Review:Ponniyin Selvan|url=http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140309084215/http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|archive-date=9 March 2014|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆయన తండ్రి నిర్మించిన ఆయనతో మొదటి తెలుగు చిత్రం, ''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]'' బాక్సాఫీస్ వద్ద బోల్తా కొట్టింది.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html &quot;Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ఆయన నటించిన ద్విభాషా చిత్రం ''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''/''నిన్నా నెడు రెపు'', 2009లో ఆయన తెలుగు చిత్రం ''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షిక రీషూట్ అయిన కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లైలో నటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 January 2009|title=Actor Ravikrishna – Interview – Behindwoods.com – Tamil Movie Actor Interviews – Kaadhalna Summa Illa Aaranya Kandam Netru Indru Naalai|url=http://www.behindwoods.com/features/Interviews/interview-5/actor/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; తమిళ సినిమాలో మొట్టమొదటి నియో-నోయిర్ చిత్రంగా తరచుగా పేర్కొనబడే ఆరన్య కాండం విడుదలైన తర్వాత ఆయన సుదీర్ఘ విరామం తీసుకున్నాడు. దాదాపు 14 సంవత్సరాల విశ్రాంతి తరువాత, రవి కృష్ణ 7 జి రెయిన్బో కాలనీ 2 ద్వారా తిరిగి వచ్చాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/selvaraghavan-to-do-7g-rainbow-colony-sequel-ravi-krishna-to-make-a-comeback/articleshow/99688632.cms|title=Selvaraghavan to do '7G Rainbow Colony' sequel; Ravi Krishna to make a comeback|date=2023-04-22|work=[[The Times of India]]|access-date=2025-02-19}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!మూలం
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
|కాధిర్
|[[తమిళ భాష]]
|[[దక్షిణాది ఫిల్మ్‌ఫేర్ పురస్కారాలు]]&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html &quot;Filmfare Awards South 2005&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|రవి
|[[తెలుగు]]
|[[సంతోషం ఫిల్మ్ అవార్డ్స్]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Telugu Cinema function - Santosham Film Awards 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130320121508/http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|archive-date=20 March 2013|access-date=14 December 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2005
|''[[సుక్రాన్]]''
|రవిశంకర్
| rowspan=&quot;3&quot; |తమిళ భాష
|
|-
|''పొన్నియిన్ సెల్వన్''
|వేణు.
|పాక్షికంగా తెలుగులో ''ముద్దుల కొడుకు'' గా రీషూట్ చేయబడింది&lt;ref&gt;{{Cite web|last=jeevi|date=1 September 2005|title=Movie review - Muddula Koduku|url=https://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-muddulakoduku.html|website=[[Idlebrain.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2006
|''కేడి''
|రఘు
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2008
|''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]''
|శ్రీను
|తెలుగు
|
|-
|''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''
|వెట్రి
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |ద్విభాషా చిత్రం
|-
|''నిన్నా నెడు రెపు''
|విజయ్
|తెలుగు
|-
|2009
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|వెటివల్
| rowspan=&quot;2&quot; |తమిళ భాష
|''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షికంగా పునఃప్రారంభించబడింది
|-
|2011
|''ఆరన్య కాండమ్''
|సపాయ్
|
|-
|2025
|''7జి రెయిన్బో కాలనీ 2''
|కాధిర్
|తమిళ భాష
|
|}

=== ఇతర పాత్రలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!గమనిక
!మూలం
|-
|2002
|''రన్''
|గ్రాఫిక్ డిజైనర్
|[[తమిళ భాష]]
|శీర్షిక క్రమం మాత్రమే
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=18 September 2023|title=7G Brindhavan Colony Movie Hero Ravi Krishna Interview &amp;#124; Telugu Interviews Latest&amp;#124;SumanTV Vijayawada|url=https://www.youtube.com/watch?v=EzfTTtSHmyc%3Fsi%3DnU5JooAXW29ZPAGW|via=YouTube}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
| rowspan=&quot;2&quot; |గ్రాఫిక్ డిజైనర్, కాస్ట్యూమ్ డిజైనర్
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |శీర్షిక స్కెచ్ మాత్రమే
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|[[తెలుగు]]
|-
|2013
|''అర్రంబం''
|అదనపు స్క్రిప్ట్ రచయిత
|తమిళ భాష
|
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1983 జననాలు]]</text>
      <sha1>4thyzn4dc4x503rglc8ogixmygxh4r9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601650</id>
      <parentid>4601649</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T01:56:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601650</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14540" sha1="esmaznq1rdkz74z05r083g6cc35llm7" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = రవి కృష్ణ
| image              = Ravikrishna7grereleaseinterview.jpg
| birth_name         = ఎ. ఎం. రవి కృష్ణ
| birth_date         = {{Birth date and age|1983|03|02|df=yes}}&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/topic/Ravi-Krishna | title=Ravi Krishna: Movies, Photos, Videos, News, Biography &amp; Birthday &amp;#124; Times of India | website=[[The Times of India]] }}&lt;/ref&gt;
| birth_place        = [[నెల్లూరు]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| occupation         = సినిమా నటుడు
| yearsactive        = 2004–2011; 2025{{Emdash}}ప్రస్తుతం
| spouse             = 
| father             = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| relatives          = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] (సోదరుడు)
}}

'''రవి కృష్ణ''' [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్రాలలో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] కుమారుడు, [[సెల్వరాఘవన్]] విమర్శకుల ప్రశంసలు పొందిన 7జి రెయిన్బో కాలనీలో తొలిసారిగా నటించాడు. ఆ చిత్రంలో తన నటనకు గాను బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా ఫిలింఫేర్ అవార్డు సౌత్ ను గెలుచుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం ==
పాఠశాల విద్య తరువాత, రవి కృష్ణ [[లండన్]] వెళ్లి అక్కడ [[బహుళమాధ్యమాలు|మల్టీమీడియా]]&lt;nowiki/&gt;లో బి. ఎ. డిగ్రీని అభ్యసించాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; అతను పెంటామెడియా ఇంటరాక్టివ్ కమ్యూనికేషన్లో డిప్లొమా పూర్తి చేశాడు, అదే సమయంలో సామ్ మీడియాలో నాన్-లీనియర్ ఫిల్మ్ ఎడిటింగ్ మల్టీమీడియాలో తన కెరీర్పై దృష్టి పెట్టాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot; /&gt; అయితే, అనుకోకుండా నటుడిగా అవతరించాడు.&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
[[సెల్వరాఘవన్]] దర్శకత్వం వహించిన, అతని తండ్రి నిర్మించిన 7జి రెయిన్బో కాలనీ రవి కృష్ణ తొలి చిత్రం, ఇది పలు అవార్డులతో పాటు బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా సౌత్ సౌత్ ఫిలింఫేర్ అవార్డును అందుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 July 2005|title=National : &quot;Autograph&quot; bags 3 Filmfare awards|url=http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20050805080646/http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|archive-date=5 August 2005|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm &quot;Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=30 December 2004|title=List of Telugu films released in year 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/2004retrospect-movielist.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Top Ten Telugu films of 2004|url=http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121020194559/http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|archive-date=20 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot;&gt;{{Cite web|date=26 December 2004|title=AM Ratnam – A chitchat about 7/G Brindavan Colony – Telugu Cinema|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/chitchat-amratnam.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం కోసం చిత్రీకరణ ప్రారంభించడానికి ముందు, అతను కింగ్స్ కాలేజ్ లండన్ ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లో నటనలో ఒక నెల శిక్షణ తీసుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 August 2005|title=Transcript of the chat Ravi Krishna|url=http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021030000/http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|archive-date=21 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆ తరువాత, అతను [[ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్|ఎస్. ఎ. చంద్రశేఖర్]] ''[[సుక్రాన్]]'' లో నటించాడు, [[విజయ్ (నటుడు)|విజయ్]] స్క్రీన్ స్పేస్ పంచుకున్నాడు, [[రాధా మోహన్]] దర్శకత్వం వహించిన కుటుంబ నాటకం ''పొన్నియిన్ సెల్వన్'', క్రైమ్ థ్రిల్లర్ ''కేడి'', అతని సోదరుడు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] దర్శకత్వంలో వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Movie Review:Ponniyin Selvan|url=http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140309084215/http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|archive-date=9 March 2014|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆయన తండ్రి నిర్మించిన ఆయనతో మొదటి తెలుగు చిత్రం, ''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]'' బాక్సాఫీస్ వద్ద బోల్తా కొట్టింది.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html &quot;Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ఆయన నటించిన ద్విభాషా చిత్రం ''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''/''నిన్నా నెడు రెపు'', 2009లో ఆయన తెలుగు చిత్రం ''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షిక రీషూట్ అయిన కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లైలో నటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 January 2009|title=Actor Ravikrishna – Interview – Behindwoods.com – Tamil Movie Actor Interviews – Kaadhalna Summa Illa Aaranya Kandam Netru Indru Naalai|url=http://www.behindwoods.com/features/Interviews/interview-5/actor/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; తమిళ సినిమాలో మొట్టమొదటి నియో-నోయిర్ చిత్రంగా తరచుగా పేర్కొనబడే ఆరన్య కాండం విడుదలైన తర్వాత ఆయన సుదీర్ఘ విరామం తీసుకున్నాడు. దాదాపు 14 సంవత్సరాల విశ్రాంతి తరువాత, రవి కృష్ణ 7 జి రెయిన్బో కాలనీ 2 ద్వారా తిరిగి వచ్చాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/selvaraghavan-to-do-7g-rainbow-colony-sequel-ravi-krishna-to-make-a-comeback/articleshow/99688632.cms|title=Selvaraghavan to do '7G Rainbow Colony' sequel; Ravi Krishna to make a comeback|date=2023-04-22|work=[[The Times of India]]|access-date=2025-02-19}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!మూలం
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
|కాధిర్
|[[తమిళ భాష]]
|[[దక్షిణాది ఫిల్మ్‌ఫేర్ పురస్కారాలు]]&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html &quot;Filmfare Awards South 2005&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|రవి
|[[తెలుగు]]
|[[సంతోషం ఫిల్మ్ అవార్డ్స్]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Telugu Cinema function - Santosham Film Awards 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130320121508/http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|archive-date=20 March 2013|access-date=14 December 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2005
|''[[సుక్రాన్]]''
|రవిశంకర్
| rowspan=&quot;3&quot; |తమిళ భాష
|
|-
|''పొన్నియిన్ సెల్వన్''
|వేణు.
|పాక్షికంగా తెలుగులో ''ముద్దుల కొడుకు'' గా రీషూట్ చేయబడింది&lt;ref&gt;{{Cite web|last=jeevi|date=1 September 2005|title=Movie review - Muddula Koduku|url=https://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-muddulakoduku.html|website=[[Idlebrain.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2006
|''కేడి''
|రఘు
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2008
|''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]''
|శ్రీను
|తెలుగు
|
|-
|''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''
|వెట్రి
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |ద్విభాషా చిత్రం
|-
|''నిన్నా నెడు రెపు''
|విజయ్
|తెలుగు
|-
|2009
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|వెటివల్
| rowspan=&quot;2&quot; |తమిళ భాష
|''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షికంగా పునఃప్రారంభించబడింది
|-
|2011
|''ఆరన్య కాండమ్''
|సపాయ్
|
|-
|2025
|''7జి రెయిన్బో కాలనీ 2''
|కాధిర్
|తమిళ భాష
|
|}

=== ఇతర పాత్రలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!గమనిక
!మూలం
|-
|2002
|''రన్''
|గ్రాఫిక్ డిజైనర్
|[[తమిళ భాష]]
|శీర్షిక క్రమం మాత్రమే
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=18 September 2023|title=7G Brindhavan Colony Movie Hero Ravi Krishna Interview &amp;#124; Telugu Interviews Latest&amp;#124;SumanTV Vijayawada|url=https://www.youtube.com/watch?v=EzfTTtSHmyc%3Fsi%3DnU5JooAXW29ZPAGW|via=YouTube}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
| rowspan=&quot;2&quot; |గ్రాఫిక్ డిజైనర్, కాస్ట్యూమ్ డిజైనర్
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |శీర్షిక స్కెచ్ మాత్రమే
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|[[తెలుగు]]
|-
|2013
|''అర్రంబం''
|అదనపు స్క్రిప్ట్ రచయిత
|తమిళ భాష
|
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1983 జననాలు]]</text>
      <sha1>esmaznq1rdkz74z05r083g6cc35llm7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601658</id>
      <parentid>4601650</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:10:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601658</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13479" sha1="aqcm5w56jzuz566tp05wvu47ehmsywt" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = రవి కృష్ణ
| image              = Ravikrishna7grereleaseinterview.jpg
| birth_name         = ఎ. ఎం. రవి కృష్ణ
| birth_date         = {{Birth date and age|1983|03|02|df=yes}}&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/topic/Ravi-Krishna | title=Ravi Krishna: Movies, Photos, Videos, News, Biography &amp; Birthday &amp;#124; Times of India | website=[[The Times of India]] }}&lt;/ref&gt;
| birth_place        = [[నెల్లూరు]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| occupation         = సినిమా నటుడు
| yearsactive        = 2004–2011; 2025{{Emdash}}ప్రస్తుతం
| spouse             = 
| father             = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| relatives          = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] (సోదరుడు)
}}

'''రవి కృష్ణ''' [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్రాలలో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] కుమారుడు, [[సెల్వరాఘవన్]] విమర్శకుల ప్రశంసలు పొందిన 7జి రెయిన్బో కాలనీలో తొలిసారిగా నటించాడు. ఆ చిత్రంలో తన నటనకు గాను బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా ఫిలింఫేర్ అవార్డు సౌత్ ను గెలుచుకున్నాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
పాఠశాల విద్య తరువాత, రవి కృష్ణ [[లండన్]] వెళ్లి అక్కడ [[బహుళమాధ్యమాలు|మల్టీమీడియా]]&lt;nowiki/&gt;లో బి. ఎ. డిగ్రీని అభ్యసించాడు. అతను పెంటామెడియా ఇంటరాక్టివ్ కమ్యూనికేషన్లో డిప్లొమా పూర్తి చేశాడు, అదే సమయంలో సామ్ మీడియాలో నాన్-లీనియర్ ఫిల్మ్ ఎడిటింగ్ మల్టీమీడియాలో తన కెరీర్పై దృష్టి పెట్టాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; అయితే, అనుకోకుండా నటుడిగా అవతరించాడు.

== కెరీర్ ==
[[సెల్వరాఘవన్]] దర్శకత్వం వహించిన, అతని తండ్రి నిర్మించిన 7జి రెయిన్బో కాలనీ రవి కృష్ణ తొలి చిత్రం, ఇది పలు అవార్డులతో పాటు బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా సౌత్ సౌత్ ఫిలింఫేర్ అవార్డును అందుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 July 2005|title=National : &quot;Autograph&quot; bags 3 Filmfare awards|url=http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20050805080646/http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|archive-date=5 August 2005|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=30 December 2004|title=List of Telugu films released in year 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/2004retrospect-movielist.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Top Ten Telugu films of 2004|url=http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121020194559/http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|archive-date=20 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot;&gt;{{Cite web|date=26 December 2004|title=AM Ratnam – A chitchat about 7/G Brindavan Colony – Telugu Cinema|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/chitchat-amratnam.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం కోసం చిత్రీకరణ ప్రారంభించడానికి ముందు, అతను కింగ్స్ కాలేజ్ లండన్ ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లో నటనలో ఒక నెల శిక్షణ తీసుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 August 2005|title=Transcript of the chat Ravi Krishna|url=http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021030000/http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|archive-date=21 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆ తరువాత, అతను [[ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్|ఎస్. ఎ. చంద్రశేఖర్]] ''[[సుక్రాన్]]'' లో నటించాడు, [[విజయ్ (నటుడు)|విజయ్]] స్క్రీన్ స్పేస్ పంచుకున్నాడు, [[రాధా మోహన్]] దర్శకత్వం వహించిన కుటుంబ నాటకం ''పొన్నియిన్ సెల్వన్'', క్రైమ్ థ్రిల్లర్ ''కేడి'', అతని సోదరుడు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] దర్శకత్వంలో వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Movie Review:Ponniyin Selvan|url=http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140309084215/http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|archive-date=9 March 2014|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆయన తండ్రి నిర్మించిన ఆయనతో మొదటి తెలుగు చిత్రం, ''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]'' బాక్సాఫీస్ వద్ద బోల్తా కొట్టింది.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html &quot;Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ఆయన నటించిన ద్విభాషా చిత్రం ''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''/''నిన్నా నెడు రెపు'', 2009లో ఆయన తెలుగు చిత్రం ''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షిక రీషూట్ అయిన కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లైలో నటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 January 2009|title=Actor Ravikrishna – Interview – Behindwoods.com – Tamil Movie Actor Interviews – Kaadhalna Summa Illa Aaranya Kandam Netru Indru Naalai|url=http://www.behindwoods.com/features/Interviews/interview-5/actor/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; తమిళ సినిమాలో మొట్టమొదటి నియో-నోయిర్ చిత్రంగా తరచుగా పేర్కొనబడే ఆరన్య కాండం విడుదలైన తర్వాత ఆయన సుదీర్ఘ విరామం తీసుకున్నాడు. దాదాపు 14 సంవత్సరాల విశ్రాంతి తరువాత, రవి కృష్ణ 7 జి రెయిన్బో కాలనీ 2 ద్వారా తిరిగి వచ్చాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/selvaraghavan-to-do-7g-rainbow-colony-sequel-ravi-krishna-to-make-a-comeback/articleshow/99688632.cms|title=Selvaraghavan to do '7G Rainbow Colony' sequel; Ravi Krishna to make a comeback|date=2023-04-22|work=[[The Times of India]]|access-date=2025-02-19}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!మూలం
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
|కాధిర్
|[[తమిళ భాష]]
|[[దక్షిణాది ఫిల్మ్‌ఫేర్ పురస్కారాలు]]&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|రవి
|[[తెలుగు]]
|[[సంతోషం ఫిల్మ్ అవార్డ్స్]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Telugu Cinema function - Santosham Film Awards 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130320121508/http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|archive-date=20 March 2013|access-date=14 December 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2005
|''[[సుక్రాన్]]''
|రవిశంకర్
| rowspan=&quot;3&quot; |తమిళ భాష
|
|-
|''పొన్నియిన్ సెల్వన్''
|వేణు.
|పాక్షికంగా తెలుగులో ''ముద్దుల కొడుకు'' గా రీషూట్ చేయబడింది&lt;ref&gt;{{Cite web|last=jeevi|date=1 September 2005|title=Movie review - Muddula Koduku|url=https://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-muddulakoduku.html|website=[[Idlebrain.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2006
|''కేడి''
|రఘు
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2008
|''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]''
|శ్రీను
|తెలుగు
|
|-
|''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''
|వెట్రి
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |ద్విభాషా చిత్రం
|-
|''నిన్నా నెడు రెపు''
|విజయ్
|తెలుగు
|-
|2009
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|వెటివల్
| rowspan=&quot;2&quot; |తమిళ భాష
|''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షికంగా పునఃప్రారంభించబడింది
|-
|2011
|''ఆరన్య కాండమ్''
|సపాయ్
|
|-
|2025
|''7జి రెయిన్బో కాలనీ 2''
|కాధిర్
|తమిళ భాష
|
|}

=== ఇతర పాత్రలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!గమనిక
!మూలం
|-
|2002
|''రన్''
|గ్రాఫిక్ డిజైనర్
|[[తమిళ భాష]]
|శీర్షిక క్రమం మాత్రమే
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=18 September 2023|title=7G Brindhavan Colony Movie Hero Ravi Krishna Interview &amp;#124; Telugu Interviews Latest&amp;#124;SumanTV Vijayawada|url=https://www.youtube.com/watch?v=EzfTTtSHmyc%3Fsi%3DnU5JooAXW29ZPAGW|via=YouTube}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
| rowspan=&quot;2&quot; |గ్రాఫిక్ డిజైనర్, కాస్ట్యూమ్ డిజైనర్
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |శీర్షిక స్కెచ్ మాత్రమే
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|[[తెలుగు]]
|-
|2013
|''అర్రంబం''
|అదనపు స్క్రిప్ట్ రచయిత
|తమిళ భాష
|
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1983 జననాలు]]</text>
      <sha1>aqcm5w56jzuz566tp05wvu47ehmsywt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601660</id>
      <parentid>4601658</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601660</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13029" sha1="jjd7w2wyxor3as59xym0znlesvcwjli" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = రవి కృష్ణ
| image              = Ravikrishna7grereleaseinterview.jpg
| birth_name         = ఎ. ఎం. రవి కృష్ణ
| birth_date         = {{Birth date and age|1983|03|02|df=yes}}&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/topic/Ravi-Krishna | title=Ravi Krishna: Movies, Photos, Videos, News, Biography &amp; Birthday &amp;#124; Times of India | website=[[The Times of India]] }}&lt;/ref&gt;
| birth_place        = [[నెల్లూరు]], [[ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం
| occupation         = సినిమా నటుడు
| yearsactive        = 2004–2011; 2025{{Emdash}}ప్రస్తుతం
| spouse             = 
| father             = [[ఎ. ఎం. రత్నం]]
| relatives          = [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] (సోదరుడు)
}}

'''రవి కృష్ణ''' [[తమిళ సినిమా|తమిళ]], [[తెలుగు సినిమా|తెలుగు]] చిత్రాలలో పనిచేసే భారతీయ నటుడు. నిర్మాత [[ఎ. ఎం. రత్నం]] కుమారుడు, [[సెల్వరాఘవన్]] విమర్శకుల ప్రశంసలు పొందిన 7జి రెయిన్బో కాలనీలో తొలిసారిగా నటించాడు. ఆ చిత్రంలో తన నటనకు గాను బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా ఫిలింఫేర్ అవార్డు సౌత్ ను గెలుచుకున్నాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
పాఠశాల విద్య తరువాత, రవి కృష్ణ [[లండన్]] వెళ్లి అక్కడ [[బహుళమాధ్యమాలు|మల్టీమీడియా]]&lt;nowiki/&gt;లో బి. ఎ. డిగ్రీని అభ్యసించాడు. అతను పెంటామెడియా ఇంటరాక్టివ్ కమ్యూనికేషన్లో డిప్లొమా పూర్తి చేశాడు, అదే సమయంలో సామ్ మీడియాలో నాన్-లీనియర్ ఫిల్మ్ ఎడిటింగ్ మల్టీమీడియాలో తన కెరీర్పై దృష్టి పెట్టాడు. అయితే, అనుకోకుండా నటుడిగా అవతరించాడు.

== కెరీర్ ==
[[సెల్వరాఘవన్]] దర్శకత్వం వహించిన, అతని తండ్రి నిర్మించిన 7జి రెయిన్బో కాలనీ రవి కృష్ణ తొలి చిత్రం, ఇది పలు అవార్డులతో పాటు బెస్ట్ మేల్ డిబట్ గా సౌత్ సౌత్ ఫిలింఫేర్ అవార్డును అందుకుంది.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 July 2005|title=National : &quot;Autograph&quot; bags 3 Filmfare awards|url=http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20050805080646/http://www.hindu.com/2005/07/10/stories/2005071001581100.htm|archive-date=5 August 2005|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hindu2005&quot;&gt;{{Cite web|date=12 August 2005|title=Entertainment Chennai / Interview : Into his third, with hope and zeal|url=http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127214528/http://www.hindu.com/fr/2005/08/12/stories/2005081200170200.htm|archive-date=27 November 2007|access-date=18 October 2011|website=[[The Hindu]]|location=India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=30 December 2004|title=List of Telugu films released in year 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/2004retrospect-movielist.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Top Ten Telugu films of 2004|url=http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121020194559/http://www.sify.com/movies/Top-Ten-Telugu-films-of-2004-imagegallery-movies-jdwmDuigaff.html?html=5|archive-date=20 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot;&gt;{{Cite web|date=26 December 2004|title=AM Ratnam – A chitchat about 7/G Brindavan Colony – Telugu Cinema|url=http://www.idlebrain.com/news/2000march20/chitchat-amratnam.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఈ చిత్రం కోసం చిత్రీకరణ ప్రారంభించడానికి ముందు, అతను కింగ్స్ కాలేజ్ లండన్ ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లో నటనలో ఒక నెల శిక్షణ తీసుకున్నాడు.&lt;ref name=&quot;idlebrain2&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 August 2005|title=Transcript of the chat Ravi Krishna|url=http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021030000/http://www.sify.com/movies/transcript-of-the-chat-ravi-krishna-news-tamil-kkfv0Wjebbg.html|archive-date=21 October 2012|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆ తరువాత, అతను [[ఎస్.ఎ.చంద్రశేఖర్|ఎస్. ఎ. చంద్రశేఖర్]] ''[[సుక్రాన్]]'' లో నటించాడు, [[విజయ్ (నటుడు)|విజయ్]] స్క్రీన్ స్పేస్ పంచుకున్నాడు, [[రాధా మోహన్]] దర్శకత్వం వహించిన కుటుంబ నాటకం ''పొన్నియిన్ సెల్వన్'', క్రైమ్ థ్రిల్లర్ ''కేడి'', అతని సోదరుడు [[జ్యోతి కృష్ణ (దర్శకుడు)|జ్యోతి కృష్ణ]] దర్శకత్వంలో వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Movie Review:Ponniyin Selvan|url=http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140309084215/http://www.sify.com/movies/ponniyin-selvan-review-tamil-13917080.html|archive-date=9 March 2014|access-date=18 October 2011|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; ఆయన తండ్రి నిర్మించిన ఆయనతో మొదటి తెలుగు చిత్రం, ''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]'' బాక్సాఫీస్ వద్ద బోల్తా కొట్టింది.&lt;ref name=&quot;idlebrain1&quot;&gt;{{Cite web|date=3 October 2008|title=Ravi Krishna interview – Telugu Cinema interview – Telugu film actor|url=http://www.idlebrain.com/celeb/interview/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|publisher=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt; ఆయన నటించిన ద్విభాషా చిత్రం ''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''/''నిన్నా నెడు రెపు'', 2009లో ఆయన తెలుగు చిత్రం ''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షిక రీషూట్ అయిన కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లైలో నటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 January 2009|title=Actor Ravikrishna – Interview – Behindwoods.com – Tamil Movie Actor Interviews – Kaadhalna Summa Illa Aaranya Kandam Netru Indru Naalai|url=http://www.behindwoods.com/features/Interviews/interview-5/actor/ravikrishna.html|access-date=18 October 2011|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; తమిళ సినిమాలో మొట్టమొదటి నియో-నోయిర్ చిత్రంగా తరచుగా పేర్కొనబడే ఆరన్య కాండం విడుదలైన తర్వాత ఆయన సుదీర్ఘ విరామం తీసుకున్నాడు. దాదాపు 14 సంవత్సరాల విశ్రాంతి తరువాత, రవి కృష్ణ 7 జి రెయిన్బో కాలనీ 2 ద్వారా తిరిగి వచ్చాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/selvaraghavan-to-do-7g-rainbow-colony-sequel-ravi-krishna-to-make-a-comeback/articleshow/99688632.cms|title=Selvaraghavan to do '7G Rainbow Colony' sequel; Ravi Krishna to make a comeback|date=2023-04-22|work=[[The Times of India]]|access-date=2025-02-19}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

=== నటుడిగా ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!మూలం
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
|కాధిర్
|[[తమిళ భాష]]
|[[దక్షిణాది ఫిల్మ్‌ఫేర్ పురస్కారాలు]]&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{Cite web|date=23 July 2005|title=Filmfare Awards South 2005|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/filmfareawards2005.html|access-date=14 March 2020|website=Idlebrain.com}}&lt;/ref&gt;
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|రవి
|[[తెలుగు]]
|[[సంతోషం ఫిల్మ్ అవార్డ్స్]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Telugu Cinema function - Santosham Film Awards 2004|url=http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130320121508/http://www.idlebrain.com/news/functions/santoshamawards2005.html|archive-date=20 March 2013|access-date=14 December 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2005
|''[[సుక్రాన్]]''
|రవిశంకర్
| rowspan=&quot;3&quot; |తమిళ భాష
|
|-
|''పొన్నియిన్ సెల్వన్''
|వేణు.
|పాక్షికంగా తెలుగులో ''ముద్దుల కొడుకు'' గా రీషూట్ చేయబడింది&lt;ref&gt;{{Cite web|last=jeevi|date=1 September 2005|title=Movie review - Muddula Koduku|url=https://www.idlebrain.com/movie/archive/mr-muddulakoduku.html|website=[[Idlebrain.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|2006
|''కేడి''
|రఘు
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2008
|''[[బ్రహ్మానందం డ్రామా కంపెనీ]]''
|శ్రీను
|తెలుగు
|
|-
|''నేత్రు ఇంద్రు నాలై''
|వెట్రి
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |ద్విభాషా చిత్రం
|-
|''నిన్నా నెడు రెపు''
|విజయ్
|తెలుగు
|-
|2009
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|వెటివల్
| rowspan=&quot;2&quot; |తమిళ భాష
|''[[గమ్యం (2008 సినిమా)|గమ్యం]]'' పాక్షికంగా పునఃప్రారంభించబడింది
|-
|2011
|''ఆరన్య కాండమ్''
|సపాయ్
|
|-
|2025
|''7జి రెయిన్బో కాలనీ 2''
|కాధిర్
|తమిళ భాష
|
|}

=== ఇతర పాత్రలు ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం
!శీర్షిక
!పాత్ర
!భాష
!గమనిక
!మూలం
|-
|2002
|''రన్''
|గ్రాఫిక్ డిజైనర్
|[[తమిళ భాష]]
|శీర్షిక క్రమం మాత్రమే
| rowspan=&quot;4&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=18 September 2023|title=7G Brindhavan Colony Movie Hero Ravi Krishna Interview &amp;#124; Telugu Interviews Latest&amp;#124;SumanTV Vijayawada|url=https://www.youtube.com/watch?v=EzfTTtSHmyc%3Fsi%3DnU5JooAXW29ZPAGW|via=YouTube}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2004
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జీ రెయిన్బో కాలనీ]]''
| rowspan=&quot;2&quot; |గ్రాఫిక్ డిజైనర్, కాస్ట్యూమ్ డిజైనర్
|తమిళ భాష
| rowspan=&quot;2&quot; |శీర్షిక స్కెచ్ మాత్రమే
|-
|''[[7G బృందావన్ కాలనీ|7జి బృందావన్ కాలనీ]]''
|[[తెలుగు]]
|-
|2013
|''అర్రంబం''
|అదనపు స్క్రిప్ట్ రచయిత
|తమిళ భాష
|
|}

== మూలాలు ==

[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1983 జననాలు]]</text>
      <sha1>jjd7w2wyxor3as59xym0znlesvcwjli</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Anamika Valmik</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459405</id>
    <revision>
      <id>4601659</id>
      <timestamp>2025-07-11T02:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601659</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10335" sha1="bwqkb4hsgt666hw3wlp9mubyr726zap" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Anamika Valmik గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Anamika Valmik గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 02:10, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>bwqkb4hsgt666hw3wlp9mubyr726zap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఎ. ఎన్. షంసీర్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459406</id>
    <revision>
      <id>4601661</id>
      <timestamp>2025-07-11T02:13:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1293723302|A. N. Shamseer]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601661</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9374" sha1="j335md300xpxbuv4oiq5g21649hzje9" xml:space="preserve">
{{Infobox officeholder|name=ఎ. ఎన్. షంసీర్|image=A.N._Shamseer.jpg|caption=An [[India]]n politician. He is the 24th Speaker of the 15th Kerala Legislative Assembly.|office2=24th  [[Speaker (politics)|Speaker]] of the [[Kerala Legislative Assembly]]|termstart2=12 September 2022|termend2=|predecessor2=[[M. B. Rajesh]]|office1=Member of the [[Kerala Legislative Assembly]]|predecessor1=[[Kodiyeri Balakrishnan]]|termstart1=2 June 2016|birth_date={{Birth date and age|1977|5|24|df=y}}|birth_place=[[Thalassery]], [[Kerala]], India|residence=Thalassery|death_date=|death_place=|constituency1=[[Thalassery (State Assembly constituency)|Thalassery]]|office=|term=|1blankname2=Leader of the House|1namedata2=[[Pinarayi Vijayan]]|deputy2=[[Chittayam Gopakumar]]|successor=|party=[[Communist Party of India (Marxist)]]|spouse=Dr. P. M. Sahala|children=Izaan Shamseer|website=|footnotes=|date=|year=|source=}}

'''ఎ. ఎన్. షంసీర్''' (జననం 1977 మే 24) ఒక భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు, ఆయన 2022 నుండి కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ గా ఉన్నాడు. ఆయన 2016 నుండి [[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గానికి]] ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members14kla.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt; అతను [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నిక]]&lt;nowiki/&gt;లలో [[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి లోక్‌సభకు సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా ఉన్నాడు. ఆయన కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=സംസ്ഥാന കമ്മിറ്റി|url=https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508073058/https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|archive-date=8 May 2021|access-date=2021-05-08|website=www.cpimkerala.org}}&lt;/ref&gt; ఆయన డెమోక్రటిక్ యూత్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (డివైఎఫ్ఐ) కేరళ లాబీకి మాజీ అధ్యక్షుడు కూడా.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/moving-with-times-dyfi-goes-digital/article25486817.ece|title=DYFI changing with the times|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=13 Nov 2018|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt;

కేరళ శాసనసభ స్పీకర్

ఆయన 2022 సెప్టెంబరు 12న అన్వర్ సాదత్ ను 96-40 తేడాతో ఓడించి కేరళ శాసనసభ 24వ స్పీకర్ గా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-09-12|title=AN Shamseer elected as Kerala Assembly Speaker|url=https://www.onmanorama.com/news/kerala/2022/09/12/assembly-speaker-election-an-shamseer.html|access-date=2022-09-12|website=Onmanorama|language=en}}&lt;/ref&gt;

ప్రారంభ జీవితం

ఉస్మాన్, ఎ. ఎన్. సరీన దంపతులకు ఎ. ఎన్. షంసీర్ కొడియేరి, తలసేరి, కన్నూర్ లో జన్మించాడు.

షంసీర్ తలస్సేరీలోని బాసెల్ ఎవాంజెలికల్ మిషన్ పార్సీ హైస్కూల్లో పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు, తరువాత తలస్సేరీ లోని ప్రభుత్వ బ్రెన్నెన్ కళాశాల నుండి ప్రీ-డిగ్రీని పొందాడు. ఆ తరువాత కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం స్కూల్ ఆఫ్ లీగల్ స్టడీస్, డిపార్ట్మెంట్ ఆఫ్ లా నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (బి. ఎ. ఎల్. బి.) పట్టభద్రుడయ్యాడు. కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం [[క్యాంపస్]] నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (ఎల్ఎల్. ఎం.), ఆంత్రోపాలజీలో మాస్టర్స్ డిగ్రీలను కూడా కలిగి ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=&lt;!--Not stated--&gt;|title=Niyamasabha Profile|url=http://www.niyamasabha.org/codes/14kla/Members-Eng/117%20A%20N%20Shamseer.pdf|access-date=10 May 2019|website=niyamasabha.org|publisher=Niyamasabha Kerala}}&lt;/ref&gt;


== రాజకీయ జీవితం ==
ఎ. ఎన్. షంసీర్ తన పాఠశాల రోజుల్లో [[స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ అఫ్ ఇండియా|స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా]] (ఎస్ఎఫ్ఐ) కార్యకర్తగా రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశించారు. పాఠశాల స్థాయి నుండి అఖిల భారత స్థాయి వరకు ఎస్ఎఫ్ఐ నాయకత్వంలో ఆయన భాగంగా ఉన్నారు. ఆయన కాలేజ్ యూనియన్ జనరల్ సెక్రటరీ, గవర్నమెంట్ గా ఎన్నికయ్యారు. బ్రెన్నెన్ కళాశాల, తలసేరి, 1995.

1998లో షంసీర్ కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయ సంఘానికి మొదటి ఛైర్మన్గా ఉన్నారు. 2003లో ఎస్. ఎఫ్. ఐ. కన్నూర్ జిల్లా కమిటీ అధ్యక్షుడిగా పనిచేశారు. 2008లో ఎస్ఎఫ్ఐ రాష్ట్ర కార్యదర్శిగా, ఎస్ఎఫ్ఐ అఖిల భారత సంయుక్త కార్యదర్శిగా ఎన్నికయ్యారు. తరువాత ఆయన డివైఎఫ్ఐలోకి మారి 2012లో కన్నూర్ జిల్లా అధ్యక్షుడయ్యారు. షంసీర్ 2014 ఏప్రిల్లో లోక్‌సభకు జరిగిన సాధారణ ఎన్నికల్లో కేరళలోని వటకరా (లోక్ సభ నియోజకవర్గం) నుండి సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి 3306 ఓట్ల తేడాతో ఓడిపోయారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://myneta.info/ls2014/candidate.php?candidate_id=169|title=Candidates for the 2014 parliament elections}}&lt;/ref&gt; ఆయన 2016 నుండి 2018 వరకు డివైఎఫ్ఐ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/040316/a-n-shamsser-elected-new-dyfi-state-president.html|title=A N Shamsser elected new DYFI state president|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=4 March 2016|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2016
|తలసేరి
|ఎ. పి. అబ్దుల్లాకుట్టి ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|34117
|గెలుపు
|-
|2021
|తలసేరి
|ఎం. పి. అరవిందక్షణ్ ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|36801
|గెలుపు
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+పార్లమెంటు ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2014
|వడకర
|ముల్లపల్లి రామచంద్రన్ (ఐఎన్ సి) 
|3306
|ఓటమి
|}


== మూలాలు ==

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ స్పీకర్లు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1977 జననాలు]]</text>
      <sha1>j335md300xpxbuv4oiq5g21649hzje9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601662</id>
      <parentid>4601661</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:17:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601662</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9285" sha1="bjc7ccsrfe28v8ssnjp91cw9yktziv0" xml:space="preserve">
{{Infobox officeholder|name=ఎ. ఎన్. షంసీర్|image=A.N._Shamseer.jpg|caption=An [[India]]n politician. He is the 24th Speaker of the 15th Kerala Legislative Assembly.|office2=24th  [[Speaker (politics)|Speaker]] of the [[Kerala Legislative Assembly]]|termstart2=12 September 2022|termend2=|predecessor2=[[M. B. Rajesh]]|office1=Member of the [[Kerala Legislative Assembly]]|predecessor1=[[Kodiyeri Balakrishnan]]|termstart1=2 June 2016|birth_date={{Birth date and age|1977|5|24|df=y}}|birth_place=[[Thalassery]], [[Kerala]], India|residence=Thalassery|death_date=|death_place=|constituency1=[[Thalassery (State Assembly constituency)|Thalassery]]|office=|term=|1blankname2=Leader of the House|1namedata2=[[Pinarayi Vijayan]]|deputy2=[[Chittayam Gopakumar]]|successor=|party=[[Communist Party of India (Marxist)]]|spouse=Dr. P. M. Sahala|children=Izaan Shamseer|website=|footnotes=|date=|year=|source=}}

'''ఎ. ఎన్. షంసీర్''' (జననం 1977 మే 24) ఒక భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు, ఆయన 2022 నుండి కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ గా ఉన్నాడు. ఆయన 2016 నుండి [[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గానికి]] ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members14kla.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt; అతను [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నిక]]&lt;nowiki/&gt;లలో [[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి లోక్‌సభకు సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా ఉన్నాడు. ఆయన కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=സംസ്ഥാന കമ്മിറ്റി|url=https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508073058/https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|archive-date=8 May 2021|access-date=2021-05-08|website=www.cpimkerala.org}}&lt;/ref&gt; ఆయన డెమోక్రటిక్ యూత్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (డివైఎఫ్ఐ) కేరళ లాబీకి మాజీ అధ్యక్షుడు కూడా.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/moving-with-times-dyfi-goes-digital/article25486817.ece|title=DYFI changing with the times|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=13 Nov 2018|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt; ఆయన 2022 సెప్టెంబరు 12న అన్వర్ సాదత్ ను 96-40 తేడాతో ఓడించి కేరళ శాసనసభ 24వ స్పీకర్ గా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-09-12|title=AN Shamseer elected as Kerala Assembly Speaker|url=https://www.onmanorama.com/news/kerala/2022/09/12/assembly-speaker-election-an-shamseer.html|access-date=2022-09-12|website=Onmanorama|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఉస్మాన్, ఎ. ఎన్. సరీన దంపతులకు ఎ. ఎన్. షంసీర్ కొడియేరి, తలసేరి, కన్నూర్ లో జన్మించాడు. షంసీర్ తలస్సేరీలోని బాసెల్ ఎవాంజెలికల్ మిషన్ పార్సీ హైస్కూల్లో పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు, తరువాత తలస్సేరీ లోని ప్రభుత్వ బ్రెన్నెన్ కళాశాల నుండి ప్రీ-డిగ్రీని పొందాడు. ఆ తరువాత కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం స్కూల్ ఆఫ్ లీగల్ స్టడీస్, డిపార్ట్మెంట్ ఆఫ్ లా నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (బి. ఎ. ఎల్. బి.) పట్టభద్రుడయ్యాడు. కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం [[క్యాంపస్]] నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (ఎల్ఎల్. ఎం.), ఆంత్రోపాలజీలో మాస్టర్స్ డిగ్రీలను కూడా కలిగి ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=&lt;!--Not stated--&gt;|title=Niyamasabha Profile|url=http://www.niyamasabha.org/codes/14kla/Members-Eng/117%20A%20N%20Shamseer.pdf|access-date=10 May 2019|website=niyamasabha.org|publisher=Niyamasabha Kerala}}&lt;/ref&gt;


== రాజకీయ జీవితం ==
ఎ. ఎన్. షంసీర్ తన పాఠశాల రోజుల్లో [[స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ అఫ్ ఇండియా|స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా]] (ఎస్ఎఫ్ఐ) కార్యకర్తగా రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశించాడు. పాఠశాల స్థాయి నుండి అఖిల భారత స్థాయి వరకు ఎస్ఎఫ్ఐ నాయకత్వంలో ఆయన భాగంగా ఉన్నాడు. ఆయన బ్రెన్నెన్ కళాశాల, తలసేరి కాలేజ్ యూనియన్ జనరల్ సెక్రటరీగా ఎన్నికయ్యాడు.

1998లో షంసీర్ కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయ సంఘానికి మొదటి ఛైర్మన్గా ఉన్నాడు. 2003లో ఎస్. ఎఫ్. ఐ. కన్నూర్ జిల్లా కమిటీ అధ్యక్షుడిగా పనిచేసాడు. 2008లో ఎస్ఎఫ్ఐ రాష్ట్ర కార్యదర్శిగా, ఎస్ఎఫ్ఐ అఖిల భారత సంయుక్త కార్యదర్శిగా ఎన్నికయ్యాడు. ఆ తరువాత, ఆయన డివైఎఫ్ఐలోకి మారి 2012లో కన్నూర్ జిల్లా అధ్యక్షుడయ్యాడు. షంసీర్ ఏప్రిల్ 2014లో లోక్‌సభకు జరిగిన సాధారణ ఎన్నికల్లో కేరళలోని వటకరా లోక్ సభ నియోజకవర్గం నుండి సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి 3306 ఓట్ల తేడాతో ఓడిపోయాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://myneta.info/ls2014/candidate.php?candidate_id=169|title=Candidates for the 2014 parliament elections}}&lt;/ref&gt; ఆయన 2016 నుండి 2018 వరకు డివైఎఫ్ఐ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/040316/a-n-shamsser-elected-new-dyfi-state-president.html|title=A N Shamsser elected new DYFI state president|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=4 March 2016|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2016
|తలసేరి
|ఎ. పి. అబ్దుల్లాకుట్టి ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|34117
|గెలుపు
|-
|2021
|తలసేరి
|ఎం. పి. అరవిందక్షణ్ ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|36801
|గెలుపు
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+పార్లమెంటు ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2014
|వడకర
|ముల్లపల్లి రామచంద్రన్ (ఐఎన్ సి) 
|3306
|ఓటమి
|}


== మూలాలు ==

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ స్పీకర్లు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1977 జననాలు]]</text>
      <sha1>bjc7ccsrfe28v8ssnjp91cw9yktziv0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601664</id>
      <parentid>4601662</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T02:23:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601664</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9649" sha1="3ny4njt5nqmi26r9gm813a1j2za64wo" xml:space="preserve">
{{Infobox officeholder|name=ఎ. ఎన్. షంసీర్|image=A.N._Shamseer.jpg|caption=భారతదేశ రాజకీయ నాయకుడు. ఆయన 15వ కేరళ శాసనసభకు 24వ స్పీకర్|office2=[[కేరళ శాసనసభ]] 24వ స్పీకర్|termstart2=2022 సెప్టెంబరు 12|termend2=|predecessor2=[[ఎం. బి. రాజేష్]]|office1=[[కేరళ శాసనసభ]] సభ్యుడు|predecessor1=[[కె.బాలకృష్ణన్]]|termstart1=2016 జూన్ 2|birth_date={{Birth date and age|1977|5|24|df=y}}|birth_place=తలస్సేరి, [[కేరళ]], భారతదేశం|death_date=|death_place=|constituency1=[[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం]]|office=|term=|1blankname2=సభా నాయకుడు|1namedata2=[[పిన‌ర‌యి విజ‌య‌న్]]|deputy2=చిట్టయం గోపకుమార్|successor=|party=[[కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)]]|spouse=డాక్టర్ పి.ఎం. సహల|children=ఇజాన్ షంసీర్|website=|footnotes=|date=|year=|source=}}

'''ఎ. ఎన్. షంసీర్''' (జననం 1977 మే 24) ఒక భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు, ఆయన 2022 నుండి కేరళ శాసనసభ స్పీకర్ గా ఉన్నాడు. ఆయన 2016 నుండి [[తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గం|తలస్సేరి శాసనసభ నియోజకవర్గానికి]] ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members14kla.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Members - Kerala Legislature|url=http://www.niyamasabha.org/codes/members.htm|access-date=2021-05-06|website=www.niyamasabha.org}}&lt;/ref&gt; అతను [[2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2014 భారత సార్వత్రిక ఎన్నిక]]&lt;nowiki/&gt;లలో [[వటకర లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి లోక్‌సభకు సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా ఉన్నాడు. ఆయన కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యుడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=സംസ്ഥാന കമ്മിറ്റി|url=https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508073058/https://www.cpimkerala.org/page/state-committee|archive-date=8 May 2021|access-date=2021-05-08|website=www.cpimkerala.org}}&lt;/ref&gt; ఆయన డెమోక్రటిక్ యూత్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (డివైఎఫ్ఐ) కేరళ లాబీకి మాజీ అధ్యక్షుడు కూడా.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/moving-with-times-dyfi-goes-digital/article25486817.ece|title=DYFI changing with the times|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=13 Nov 2018|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt; ఆయన 2022 సెప్టెంబరు 12న అన్వర్ సాదత్ ను 96-40 తేడాతో ఓడించి కేరళ శాసనసభ 24వ స్పీకర్ గా ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-09-12|title=AN Shamseer elected as Kerala Assembly Speaker|url=https://www.onmanorama.com/news/kerala/2022/09/12/assembly-speaker-election-an-shamseer.html|access-date=2022-09-12|website=Onmanorama|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఉస్మాన్, ఎ. ఎన్. సరీన దంపతులకు ఎ. ఎన్. షంసీర్ కొడియేరి, తలసేరి, కన్నూర్ లో జన్మించాడు. షంసీర్ తలస్సేరీలోని బాసెల్ ఎవాంజెలికల్ మిషన్ పార్సీ హైస్కూల్లో పాఠశాల విద్యను పూర్తి చేశాడు, తరువాత తలస్సేరీ లోని ప్రభుత్వ బ్రెన్నెన్ కళాశాల నుండి ప్రీ-డిగ్రీని పొందాడు. ఆ తరువాత కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం స్కూల్ ఆఫ్ లీగల్ స్టడీస్, డిపార్ట్మెంట్ ఆఫ్ లా నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (బి. ఎ. ఎల్. బి.) పట్టభద్రుడయ్యాడు. కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయం [[క్యాంపస్]] నుండి న్యాయశాస్త్రంలో (ఎల్ఎల్. ఎం.), ఆంత్రోపాలజీలో మాస్టర్స్ డిగ్రీలను కూడా కలిగి ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=&lt;!--Not stated--&gt;|title=Niyamasabha Profile|url=http://www.niyamasabha.org/codes/14kla/Members-Eng/117%20A%20N%20Shamseer.pdf|access-date=10 May 2019|website=niyamasabha.org|publisher=Niyamasabha Kerala}}&lt;/ref&gt;


== రాజకీయ జీవితం ==
ఎ. ఎన్. షంసీర్ తన పాఠశాల రోజుల్లో [[స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ అఫ్ ఇండియా|స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా]] (ఎస్ఎఫ్ఐ) కార్యకర్తగా రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశించాడు. పాఠశాల స్థాయి నుండి అఖిల భారత స్థాయి వరకు ఎస్ఎఫ్ఐ నాయకత్వంలో ఆయన భాగంగా ఉన్నాడు. ఆయన బ్రెన్నెన్ కళాశాల, తలసేరి కాలేజ్ యూనియన్ జనరల్ సెక్రటరీగా ఎన్నికయ్యాడు.

1998లో షంసీర్ కన్నూర్ విశ్వవిద్యాలయ సంఘానికి మొదటి ఛైర్మన్గా ఉన్నాడు. 2003లో ఎస్. ఎఫ్. ఐ. కన్నూర్ జిల్లా కమిటీ అధ్యక్షుడిగా పనిచేసాడు. 2008లో ఎస్ఎఫ్ఐ రాష్ట్ర కార్యదర్శిగా, ఎస్ఎఫ్ఐ అఖిల భారత సంయుక్త కార్యదర్శిగా ఎన్నికయ్యాడు. ఆ తరువాత, ఆయన డివైఎఫ్ఐలోకి మారి 2012లో కన్నూర్ జిల్లా అధ్యక్షుడయ్యాడు. షంసీర్ ఏప్రిల్ 2014లో లోక్‌సభకు జరిగిన సాధారణ ఎన్నికల్లో కేరళలోని వటకరా లోక్ సభ నియోజకవర్గం నుండి సిపిఐ (ఎం) అభ్యర్థిగా పోటీ చేసి 3306 ఓట్ల తేడాతో ఓడిపోయాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://myneta.info/ls2014/candidate.php?candidate_id=169|title=Candidates for the 2014 parliament elections}}&lt;/ref&gt; ఆయన 2016 నుండి 2018 వరకు డివైఎఫ్ఐ కేరళ రాష్ట్ర కమిటీ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/040316/a-n-shamsser-elected-new-dyfi-state-president.html|title=A N Shamsser elected new DYFI state president|last=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=4 March 2016|access-date=10 May 2019}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2016
|తలసేరి
|ఎ. పి. అబ్దుల్లాకుట్టి ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|34117
|గెలుపు
|-
|2021
|తలసేరి
|ఎం. పి. అరవిందక్షణ్ ([[భారత జాతీయ కాంగ్రెస్|ఐఎన్సి]]) 
|36801
|గెలుపు
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+పార్లమెంటు ఎన్నికలు
!సంవత్సరం
!నియోజకవర్గం
!అత్యంత సన్నిహిత పోటీదారుడు
!మెజారిటీ
(ఓట్లు) 
!గెలుపు/ఓటమి
|-
|2014
|వడకర
|ముల్లపల్లి రామచంద్రన్ (ఐఎన్ సి) 
|3306
|ఓటమి
|}


== మూలాలు ==

[[వర్గం:కేరళ శాసనసభ స్పీకర్లు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]
[[వర్గం:1977 జననాలు]]</text>
      <sha1>3ny4njt5nqmi26r9gm813a1j2za64wo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>నెహ్రూ నాల్గవ మంత్రివర్గం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459407</id>
    <redirect title="నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం" />
    <revision>
      <id>4601685</id>
      <timestamp>2025-07-11T03:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>యర్రా రామారావు</username>
        <id>28161</id>
      </contributor>
      <comment>యర్రా రామారావు, [[నెహ్రూ నాల్గవ మంత్రివర్గం]] పేజీని [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం]] కు తరలించారు</comment>
      <origin>4601685</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110" sha1="fin4membxj5g994nuta9uni49z54irr" xml:space="preserve">#దారిమార్పు [[నెహ్రూ నాల్గోవ మంత్రివర్గం]]</text>
      <sha1>fin4membxj5g994nuta9uni49z54irr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459408</id>
    <revision>
      <id>4601706</id>
      <timestamp>2025-07-11T04:51:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{Infobox person | name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ | image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg | nationality        = భారతీయుడు | occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత | years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం }}  '''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''', భారతీ...'</comment>
      <origin>4601706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3418" sha1="47fdqa1bsv0t97gi17txj1q7s4k9l7k" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''', భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదోన్నతి పొందాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు. 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>47fdqa1bsv0t97gi17txj1q7s4k9l7k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601709</id>
      <parentid>4601706</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:02:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3527" sha1="5pa2y8c3hvkpgquh1zdst4p3wgn84mj" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''', భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదోన్నతి పొందాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు. 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>5pa2y8c3hvkpgquh1zdst4p3wgn84mj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601711</id>
      <parentid>4601709</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T05:13:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4431" sha1="kce1dfywovaotlnwrelc5gzjbmeegco" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
| father             = పసుమర్తి వేంకట చలపతి శర్మ
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''', భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదోన్నతి పొందాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు. 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఆయన [[కృష్ణా జిల్లా]] [[మొవ్వ మండలం]]  [[కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)|కూచిపూడి]] గ్రామానికి చెందిన వేంకట చలపతి శర్మ కుమారుడు. ఆయన [[వెంపటి చినసత్యం|డా. వెంపటి చినసత్యం]], [[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ|డా. వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]], పసుమర్తి వెంకటేశ్వర శర్మ తదితరుల వద్ద [[కూచిపూడి నృత్యం]]&lt;nowiki/&gt;లో శిక్షణ పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>kce1dfywovaotlnwrelc5gzjbmeegco</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601721</id>
      <parentid>4601711</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:03:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4624" sha1="df6wrnq33iskx9wvszl6te52e4g3ibr" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
| father             = పసుమర్తి వేంకట చలపతి శర్మ
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''', భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదోన్నతి పొందాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/krishna/1893432#1|title=భరతముని జయంత్యుత్సవం|work=Sakshi|access-date=2025-07-11|language=te}}&lt;/ref&gt; 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఆయన [[కృష్ణా జిల్లా]] [[మొవ్వ మండలం]]  [[కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)|కూచిపూడి]] గ్రామానికి చెందిన వేంకట చలపతి శర్మ కుమారుడు. ఆయన [[వెంపటి చినసత్యం|డా. వెంపటి చినసత్యం]], [[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ|డా. వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]], పసుమర్తి వెంకటేశ్వర శర్మ తదితరుల వద్ద [[కూచిపూడి నృత్యం]]&lt;nowiki/&gt;లో శిక్షణ పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>df6wrnq33iskx9wvszl6te52e4g3ibr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601723</id>
      <parentid>4601721</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:24:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601723</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4801" sha1="heh9txbxrymfh1ohwrynwz9zma0vw2e" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_date         = {{Birth date and age|1964|12|02}}
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
| mother             = సరస్వతి
| father             = పసుమర్తి వేంకట చలపతి శర్మ
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''' (జననం 1964 డిసెంబరు 2), భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/krishna/1893432#1|title=భరతముని జయంత్యుత్సవం|work=Sakshi|access-date=2025-07-11|language=te}}&lt;/ref&gt; 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఆయన [[కృష్ణా జిల్లా]] [[మొవ్వ మండలం]]  [[కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)|కూచిపూడి]] గ్రామానికి చెందిన వేంకట చలపతి శర్మ కుమారుడు. ఆయన [[వెంపటి చినసత్యం|డా. వెంపటి చినసత్యం]], [[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ|డా. వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]], పసుమర్తి వెంకటేశ్వర శర్మ తదితరుల వద్ద [[కూచిపూడి నృత్యం]]&lt;nowiki/&gt;లో శిక్షణ పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>heh9txbxrymfh1ohwrynwz9zma0vw2e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601724</id>
      <parentid>4601723</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:25:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601724</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4845" sha1="8wtk1s65rvpb8x74dgpk94bc4pckaok" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_date         = {{Birth date and age|1964|12|02}}
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
| mother             = సరస్వతి
| father             = పసుమర్తి వేంకట చలపతి శర్మ
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''' (జననం 1964 డిసెంబరు 2), భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/krishna/1893432#1|title=భరతముని జయంత్యుత్సవం|work=Sakshi|access-date=2025-07-11|language=te}}&lt;/ref&gt; 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఆయన [[కృష్ణా జిల్లా]] [[మొవ్వ మండలం]]  [[కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)|కూచిపూడి]] గ్రామానికి చెందిన వేంకట చలపతి శర్మ కుమారుడు. ఆయన [[వెంపటి చినసత్యం|డా. వెంపటి చినసత్యం]], [[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ|డా. వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]], పసుమర్తి వెంకటేశ్వర శర్మ తదితరుల వద్ద [[కూచిపూడి నృత్యం]]&lt;nowiki/&gt;లో శిక్షణ పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:1964 జననాలు]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>8wtk1s65rvpb8x74dgpk94bc4pckaok</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601829</id>
      <parentid>4601724</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:37:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muralikrishna m</username>
        <id>106628</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4601829</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4997" sha1="slixhe11232qgjxfxvg6otub5og1l8c" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ
| image              = Pasumarthy Srinivasa Sarma.jpg
| birth_date         = {{Birth date and age|1964|12|02}}
| birth_place        = కూచిపూడి, మొవ్వ,  [[కృష్ణా జిల్లా]]
| nationality        = భారతీయుడు
| occupation         = కూచిపూడి నాట్య గురువు, రచయిత
| years_active       = 1992 - ప్రస్తుతం
| spouse             = లక్ష్మీ
| children           = 1, పసుమర్తి కుమార దత్త (కుమారుడు)
| mother             = సరస్వతి
| father             = పసుమర్తి వేంకట చలపతి శర్మ
}}

'''పసుమర్తి శ్రీనివాస శర్మ''' (జననం 1964 డిసెంబరు 2), భారతీయ కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు, రచయిత. జులై 2025లో [[రాజమండ్రి]]&lt;nowiki/&gt;లోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో ఆయన ప్రిన్సిపల్‌ గా పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. ఆయన 1992 నుండి ఇక్కడ నాట్య గురువుగా సేవలందిస్తున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.sakshi.com/telugu-news/krishna/1893432#1|title=భరతముని జయంత్యుత్సవం|work=Sakshi|access-date=2025-07-11|language=te}}&lt;/ref&gt; 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుండి ఉత్తమ అధ్యాపక పురస్కారం అందుకున్న ఆయన గౌరవ డాక్టరేట్ 2016లో పొందాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
ఆయన [[కృష్ణా జిల్లా]] [[మొవ్వ మండలం]]  [[కూచిపూడి (మొవ్వ మండలం)|కూచిపూడి]] గ్రామానికి చెందిన వేంకట చలపతి శర్మ కుమారుడు. ఆయన [[వెంపటి చినసత్యం|డా. వెంపటి చినసత్యం]], [[వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ|డా. వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ]], పసుమర్తి వెంకటేశ్వర శర్మ తదితరుల వద్ద [[కూచిపూడి నృత్యం]]&lt;nowiki/&gt;లో శిక్షణ పొందాడు.

== కెరీర్ ==
[[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాజమండ్రిలోని విజయ శంకర ప్రభుత్వ సంగీత, నృత్య పాఠశాలలో అసిస్టెంట్ లెక్చరర్ గా కెరీర్ ప్రారఃభించాడు. నాట్యం లో సుమారు పది పుస్తకాలు రాసాడు. భారతదేశంతో పాటు విదేశాలలో పలు ప్రదర్శనలు ఇచ్చాడు. 1985లో [[ఫ్రాన్స్]], 1992లో [[జర్మనీ]]&lt;nowiki/&gt;లలో భారత ప్రభుత్వ ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నాడు. అక్కడ, ఆయన జర్మనీ ప్రభుత్వం నుండి పురస్కారం అందుకున్నాడు.

== రచనలు ==

* అభినయ చంద్రిక (1996)
* కూచిపూడి నర్తన కళా పరిచయం (2004)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (2006)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (2008)
* సిద్ధేంద్ర యోగి చరిత్ర (2010)
* కూచిపూడి నాట్య కౌముది (ఆంగ్లం)
* కూచిపూడి నృత్య చంద్రిక (ఆంగ్లం)
* యక్ష గాన పారిజాతం (2024)
* కూచిపూడి నాట్య సంహిత (2024)

== పురస్కారాలు ==

* కూచిపూడి నర్తన శిరోమణి 
* సుకవిత నాట్యాచార్య 
* యక్ష గంధర్వ కళా బంధు 
* కూచిపూడి నాట్య పరిశోధన ఆచార్య
* గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డు

== మూలాలు ==
[[వర్గం:కూచిపూడి]]
[[వర్గం:1964 జననాలు]]
[[వర్గం:కూచిపూడి నృత్య కళాకారులు]]</text>
      <sha1>slixhe11232qgjxfxvg6otub5og1l8c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పరమపద సోపానం</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459409</id>
    <revision>
      <id>4601720</id>
      <timestamp>2025-07-11T06:00:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>పేజీ క్రియేట్</comment>
      <origin>4601720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" sha1="4o28cgdwboxva6doh5h7rtxeol22nzq" xml:space="preserve">పరమ పద సోపానం 2025</text>
      <sha1>4o28cgdwboxva6doh5h7rtxeol22nzq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601722</id>
      <parentid>4601720</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T06:19:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kopparthi janardhan1965</username>
        <id>124192</id>
      </contributor>
      <comment>సినిమా పరిచయం</comment>
      <origin>4601722</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="690" sha1="esfgbpsoauy8rrr7gbfilwjmmj0asjb" xml:space="preserve">'పరమ పద సోపానం' తెలుగు చలన చిత్రం 2025 , జులై,11 న విడుదల. ఎస్. ఎస్. మీడియా పతాకంపై , గుడిమిట్ల శివప్రసాద్ నిర్మించిన ఈ చిత్రం లో అర్జున్ అంబటి, జెన్నీఫర్ జంటగా నటించిన ఈ చిత్రానికి దర్శకత్వం నాగశివ.సంగీతం డేవ్ జాండ్ సమకూర్చారు. సువర్ణలత  సమర్పణలో ఈ చిత్రం విడుదలైంది.</text>
      <sha1>esfgbpsoauy8rrr7gbfilwjmmj0asjb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>జడేజా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459410</id>
    <revision>
      <id>4601726</id>
      <timestamp>2025-07-11T06:28:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>రవిచంద్ర</username>
        <id>3079</id>
      </contributor>
      <comment>అయోమయ నివృత్తి పేజీ సృష్టించాను</comment>
      <origin>4601726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="273" sha1="fe2v2nfqyfhts4g2pwpqq1w62qtkc3g" xml:space="preserve">* [[అజయ్ జడేజా]] (జ. 1971) - మాజీ భారత క్రికెటర్ 
* [[రవీంద్ర జడేజా]] (జ. 1988) - భారత క్రికెట్ ఆల్ రౌండర్
{{అయోమయ నివృత్తి}}</text>
      <sha1>fe2v2nfqyfhts4g2pwpqq1w62qtkc3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అమితవ నంది</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459411</id>
    <revision>
      <id>4601741</id>
      <timestamp>2025-07-11T08:11:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batthini Vinay Kumar Goud</username>
        <id>78298</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{Infobox Officeholder  | name =అమితవ నంది | constituency = [[డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డమ్ డమ్]]  | office = [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు]] | term = 2004–2009 | predecessor = తపన్ సిక్దర్ | successor = [[సౌగతా రాయ్]] | birth_date = 1943 మార్చి 12 | death_date = 2014 ఆగస్టు 15 | nationality...'</comment>
      <origin>4601741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3279" sha1="4bud7hc0hnd151khl0jf2lqtjdl2606" xml:space="preserve">{{Infobox Officeholder 
| name =అమితవ నంది
| constituency = [[డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం|డమ్ డమ్]] 
| office = [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు]]
| term = 2004–2009
| predecessor = తపన్ సిక్దర్
| successor = [[సౌగతా రాయ్]]
| birth_date = 1943 మార్చి 12
| death_date = 2014 ఆగస్టు 15
| nationality         = {{flag|India|name=భారతీయుడు}}
| occupation          = [[రాజకీయ నాయకుడు]]
| party = 	[[భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ (మార్క్సిస్ట్)]]
| alma_mater = సురేంద్రనాథ్ కళాశాల
 
| residence = ఉత్తర 24 పరగణాలు
| footnotes = }}
'''అమితవ నంది''' (12 మార్చి 1943 - 15 ఆగస్టు 2014) భారతదేశానికి చెందిన [[రాజకీయ నాయకుడు]].&lt;ref name=&quot;Amitava Nandy&quot;&gt;{{cite news |last1= |first1= |title=Amitava Nandy |url=https://sansad.in/ls/members/biographyM/4188?from=members |accessdate=11 July 2025 |publisher=Digital Sansad |date=2024 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250711072858/https://sansad.in/ls/members/biographyM/4188?from=members |archivedate=11 July 2025 |language=en}}&lt;/ref&gt; ఆయన [[2004 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు|2004లో జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికలలో]] [[డమ్ డమ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం]] నుండి [[లో‍క్‍సభ సభ్యుడు|లోక్‌సభ సభ్యుడిగా]] ఎన్నికయ్యాడు.&lt;ref name=&quot;In memoriam: Amitava Nandy (1943 - 2014)&quot;&gt;{{cite news |title=In memoriam: Amitava Nandy (1943 - 2014) |url=https://www.telegraphindia.com/west-bengal/in-memoriam-amitava-nandy-1943-2014/cid/158758#goog_rewarded |accessdate=11 July 2025 |publisher=The Telegraph |date=22 August 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250711073013/https://www.telegraphindia.com/west-bengal/in-memoriam-amitava-nandy-1943-2014/cid/158758#goog_rewarded |archivedate=11 July 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;প্রয়াত অমিতাভ নন্দী&quot;&gt;{{cite news |title=প্রয়াত অমিতাভ নন্দী |url=https://zeenews.india.com/bengali/kolkata/amitabha-nandy-dead_119723.html |accessdate=11 July 2025 |publisher=Zee24Ghanta |date=15 August 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250711073058/https://zeenews.india.com/bengali/kolkata/amitabha-nandy-dead_119723.html |archivedate=11 July 2025 |language=bn}}&lt;/ref&gt;

==మూలాలు== 	   
{{మూలాలజాబితా}} 
[[వర్గం:1974 జననాలు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ నుండి ఎన్నికైన లోక్‌సభ సభ్యులు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ రాజకీయ నాయకులు]]
[[వర్గం:పశ్చిమ బెంగాల్ వ్యక్తులు]]
[[వర్గం:14వ లోక్‌సభ సభ్యులు]]</text>
      <sha1>4bud7hc0hnd151khl0jf2lqtjdl2606</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కోడూరి రాజా</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459412</id>
    <revision>
      <id>4601746</id>
      <timestamp>2025-07-11T08:16:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ఉదయ్ కిరణ్</username>
        <id>124579</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1286989142|Raja Koduri]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8659" sha1="8qynx4oylp4apcm5ivjz6gp59eiirlx" xml:space="preserve">
{| class=&quot;infobox biography vcard&quot;
! colspan=&quot;2&quot; class=&quot;infobox-above&quot; style=&quot;font-size:125%;&quot; |&lt;div class=&quot;fn&quot;&gt;రాజా కొడూరి&lt;/div&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |జన్మించారు.
| class=&quot;infobox-data&quot; |&lt;div class=&quot;nickname&quot; style=&quot;display:inline&quot;&gt;రాజాబాలి మకరధ్వజ కోడూరి&lt;/div&gt;&lt;br /&gt;&lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt; &lt;/span&gt; (ఐడి1) 31 ఆగస్టు 1968 &lt;span class=&quot;noprint ForceAgeToShow&quot;&gt; (వయస్సు 56) &amp;nbsp;&lt;/span&gt; &lt;br /&gt;&lt;div class=&quot;birthplace&quot; style=&quot;display:inline&quot;&gt;కొవ్వూరు, [[Andhra Pradesh|ఆంధ్రప్రదేశ్]], భారతదేశం[[India|భారత్]]&lt;/div&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |జాతీయత
| class=&quot;infobox-data category&quot; |[[Indian people|భారతీయుడు]]
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |పౌరసత్వం
| class=&quot;infobox-data category&quot; |[[United States|యునైటెడ్ స్టేట్స్]]
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |విద్య.
| class=&quot;infobox-data&quot; |[[IIT Kharagpur|ఐఐటీ]] [[Kharagpur|ఖరగ్పూర్]], ఖరగ్పూర్ [[West Bengal|పశ్చిమ బెంగాల్]] [[Andhra University|ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]], [[Visakhapatnam|విశాఖపట్నం]]&lt;br /&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |వృత్తి.
| class=&quot;infobox-data role&quot; |బిజినెస్ ఎగ్జిక్యూటివ్
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |బంధువులు.
| class=&quot;infobox-data&quot; |[[M. M. Srilekha|ఎం.]] ఎం. కీరవాణి (కజిన్ [[Kalyani Malik|కల్యాణి మాలిక్]])  &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[M. M. Srilekha|ఎం. శ్రీలేఖ]] (కజిన్ [[S. S. Rajamouli|ఎస్.]] &lt;br /&gt;[[S. S. Rajamouli|ఎస్. ఎస్. రాజమౌళి]] (కజిన్) [[V. Vijayendra Prasad|వి. విజయేంద్ర ప్రసాద్]] (అంకుల్) &lt;br /&gt;
|}
(జననం 1968  31 ఆగస్టు ) ఒక భారతీయ [[కంప్యూటర్ ఇంజనీరింగ్|కంప్యూటర్ ఇంజనీర్]]. [[కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్సు|కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్స్]] హార్డ్వేర్ ఎగ్జిక్యూటివ్.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Condon|first=Stephanie|date=November 8, 2017|title=Intel hires AMD's Raja Koduri to work on high-end, discrete graphics|url=https://www.zdnet.com/article/intel-hires-amds-raja-koduri-to-work-on-high-end-discrete-graphics/|access-date=March 23, 2019|website=ZDNet}}&lt;/ref&gt; అతను ఏప్రిల్ 2023 వరకు [[ఇంటెల్]] యొక్క ఆర్కిటెక్చర్, గ్రాఫిక్స్  సాఫ్ట్ వేర్  విభాగానికి చీఫ్ ఆర్కిటెక్ట్ ఎగ్జిక్యూటివ్ వైస్ ప్రెసిడెంట్ గా ఉన్నాడు. ఇంటెల్ కు  ముందు, కోడూరి రాజా ఇంటెల్  పోటీదారు ఏ ఎమ్ డి ఎస్ గ్రాఫిక్స్ విభాగమైన రేడియన్ టెక్నాలజీస్ గ్రూప్ సీనియర్ వైస్ ప్రెసిడెంట్ , చీఫ్ ఆర్కిటెక్ట్ గా  పనిచేశాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
కోడూరి రాజా భారతదేశంలోని [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] లోని [[పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా|పశ్చిమ గోదావరి]] జిల్లా కొవ్వూరులో ఒక [[తెలుగు ప్రజలు|తెలుగు]] కుటుంబంలో జన్మించారు. ప్రముఖ సినిమా దర్శకుడు  [[ఎస్. ఎస్. రాజమౌళి]] కోడూరి రాజా బంధువు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=May 16, 2017|title=Trinity Behind 'Baahubali' Magic|url=https://www.animationxpress.com/latest-news/keeravani-rajamouli-and-koduri-trinity-baahubali/|website=AnimationXpress}}&lt;/ref&gt; ఆయన కుటుంబ సభ్యులు  సినిమా పరిశ్రమలో రచయితలు, సంగీత స్వరకర్తలు  గాయకులుగా పనిచేస్తున్నారు.

కోడూరి రాజా[[విశాఖపట్నం]]  లోని [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]] నుండి ఎలక్ట్రానిక్స్  కమ్యూనికేషన్ లో బ్యాచిలర్ డిగ్రీ పట్టా పొందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Raja M. Koduri|url=https://newsroom.intel.com/biography/raja-m-koduri/|access-date=2020-06-27|website=Intel Newsroom|language=en-US}}&lt;/ref&gt; కోడూరి రాజా [[పశ్చిమ బెంగాల్]] ఖరగ్పూర్ ఐఐటి ఖరగ్పూర్ నుండి మాస్టర్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ డిగ్రీని పూర్తి చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Khullar|first=Kunal|date=November 9, 2017|title=Raja Koduri defects from AMD to Intel, here's why this is a big deal|url=https://in.pcmag.com/intel/117523/raja-koduri-defects-from-amd-to-intel-heres-why-this-is-a-bi|access-date=March 23, 2019|website=PCMag India}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
కోడూరి రాజా 1996లో ఎస్3 గ్రాఫిక్స్ లో  చేరారు. 2001లో ఏటిఐ టెక్నాలజీస్ లో  అడ్వాన్స్డ్ టెక్నాలజీ డెవలప్ మెంట్  డైరెక్టర్ అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;digitaltrends&quot;&gt;{{Cite web|last=Parrish|first=Kevin|date=November 9, 2017|title=After teaming with AMD, Intel poaches its graphics guru to build its own GPUs|url=https://www.digitaltrends.com/computing/raja-koduri-leaves-amd-to-head-intel-discrete-graphics/|access-date=2019-03-28|website=Digital Trends}}&lt;/ref&gt; అడ్వాన్స్డ్ మైక్రో డివైసెస్ 2006లో ఏటిఐ నీ కొనుగోలు చేసిన తరువాత, అతను 2009 వరకు ఏఎండి లో [[కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్సు|గ్రాఫిక్స్]] కోసం చీఫ్ టెక్నాలజీ ఆఫీసర్ పనిచేశాడు. ఎస్3 నిర్మాతగా కొన్ని రచనలు సిరీస్ చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=|title=GPU Futures|url=https://www.src.org/calendar/e003362/p2-presentation-koduri.pdf|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}&lt;/ref&gt; తరువాత కోడూరి రాజా  [[యాపిల్ ఇన్‌కార్పొరేషన్|ఆపిల్ ఇంక్.]] కు వెళ్ళాడు, అక్కడ కొంతకాలం గ్రాఫిక్స్ లో పనిచేశాడు.&lt;ref name=&quot;verge&quot;&gt;{{Cite web|last=Savov, Vlad|date=November 9, 2017|title=Intel hires Apple and AMD veteran to lead development of its own graphics chips|url=https://www.theverge.com/2017/11/9/16627470/intel-raja-koduri-graphics-amd-radeon-business-hire|access-date=March 23, 2019|website=The Verge}}&lt;/ref&gt;.&lt;ref name=&quot;anand2013&quot;&gt;{{Cite web|last=Shimpi, Anand Lal|date=April 19, 2013|title=The King is Back: Raja Koduri Leaves Apple, Returns to AMD|url=https://www.anandtech.com/show/6907/the-king-is-back-raja-koduri-leaves-apple-returns-to-amd|access-date=March 23, 2019|website=AnandTech}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Smith, Ryan|date=September 9, 2015|title=AMD Reorganizes Graphics Division – Radeon Whole Once More, Led By Raja Koduri|url=https://www.anandtech.com/show/9612/amd-reorganizes-graphics-division-radeon-whole-once-more-led-by-raja-koduri|access-date=March 23, 2019|website=AnandTech}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
ప్రస్తుతం కోడూరి రాజా [[శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో]] నివసిస్తున్నారు. .

== మూలాలు లు ==

[[వర్గం:1968 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>8qynx4oylp4apcm5ivjz6gp59eiirlx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601749</id>
      <parentid>4601746</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T08:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ఉదయ్ కిరణ్</username>
        <id>124579</id>
      </contributor>
      <origin>4601749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8354" sha1="cxk0ua93i53wndfqubq8jdb4iua82wo" xml:space="preserve">
{| class=&quot;infobox biography vcard&quot;
! colspan=&quot;2&quot; class=&quot;infobox-above&quot; style=&quot;font-size:125%;&quot; |&lt;div class=&quot;fn&quot;&gt;రాజా కొడూరి&lt;/div&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |జననం
| class=&quot;infobox-data&quot; |1968 ఆగస్టు 31 &lt;span class=&quot;noprint ForceAgeToShow&quot;&gt; (వయస్సు 56) &amp;nbsp;&lt;/span&gt; &lt;br /&gt;&lt;div class=&quot;birthplace&quot; style=&quot;display:inline&quot;&gt;కొవ్వూరు, [[Andhra Pradesh|ఆంధ్రప్రదేశ్]], [[భారతదేశం]]&lt;/div&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |జాతీయత
| class=&quot;infobox-data category&quot; |[[భారతీయుడు]]
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |పౌరసత్వం
| class=&quot;infobox-data category&quot; |[[United States|యునైటెడ్ స్టేట్స్]]
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |విద్య.
| class=&quot;infobox-data&quot; |[[ఐఐటి|ఐఐటీ]] ఖరగ్పూర్,  [[West Bengal|పశ్చిమ బెంగాల్]] [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]], [[Visakhapatnam|విశాఖపట్నం]]&lt;br /&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |వృత్తి.
| class=&quot;infobox-data role&quot; |బిజినెస్ ఎగ్జిక్యూటివ్
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |బంధువులు.
| class=&quot;infobox-data&quot; |[[ఎం. ఎం. కీరవాణి]] ( [[కల్యాణి మాలిక్]]) కజిన్ &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[ఎం. ఎం. శ్రీలేఖ|ఎం. శ్రీలేఖ]] (కజిన్ &lt;br /&gt;[[ఎస్. ఎస్. రాజమౌళి]] (కజిన్) [[కె. వి. విజయేంద్ర ప్రసాద్|వి. విజయేంద్ర ప్రసాద్]] (అంకుల్) &lt;br /&gt;
|}
(జననం 1968  31 ఆగస్టు ) ఒక భారతీయ [[కంప్యూటర్ ఇంజనీరింగ్|కంప్యూటర్ ఇంజనీర్]]. [[కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్సు|కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్స్]] హార్డ్వేర్ ఎగ్జిక్యూటివ్.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Condon|first=Stephanie|date=November 8, 2017|title=Intel hires AMD's Raja Koduri to work on high-end, discrete graphics|url=https://www.zdnet.com/article/intel-hires-amds-raja-koduri-to-work-on-high-end-discrete-graphics/|access-date=March 23, 2019|website=ZDNet}}&lt;/ref&gt; అతను ఏప్రిల్ 2023 వరకు [[ఇంటెల్]]  ఆర్కిటెక్చర్, గ్రాఫిక్స్  సాఫ్ట్ వేర్  విభాగానికి చీఫ్ ఆర్కిటెక్ట్ ఎగ్జిక్యూటివ్ వైస్ ప్రెసిడెంట్ గా ఉన్నాడు. ఇంటెల్ కు  ముందు, కోడూరి రాజా ఇంటెల్  పోటీదారు ఏ ఎమ్ డి ఎస్ గ్రాఫిక్స్ విభాగమైన రేడియన్ టెక్నాలజీస్ గ్రూప్ సీనియర్ వైస్ ప్రెసిడెంట్ , చీఫ్ ఆర్కిటెక్ట్ గా  పనిచేశాడు.

== ప్రారంభ జీవితం ==
కోడూరి రాజా భారతదేశంలోని [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] లోని [[పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా|పశ్చిమ గోదావరి]] జిల్లా కొవ్వూరులో ఒక [[తెలుగు ప్రజలు|తెలుగు]] కుటుంబంలో జన్మించారు. ప్రముఖ సినిమా దర్శకుడు  [[ఎస్. ఎస్. రాజమౌళి]] కోడూరి రాజా బంధువు.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=May 16, 2017|title=Trinity Behind 'Baahubali' Magic|url=https://www.animationxpress.com/latest-news/keeravani-rajamouli-and-koduri-trinity-baahubali/|website=AnimationXpress}}&lt;/ref&gt; ఆయన కుటుంబ సభ్యులు  సినిమా పరిశ్రమలో రచయితలు, సంగీత స్వరకర్తలు  గాయకులుగా పనిచేస్తున్నారు.

కోడూరి రాజా[[విశాఖపట్నం]]  లోని [[ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం]] నుండి ఎలక్ట్రానిక్స్  కమ్యూనికేషన్ లో బ్యాచిలర్ డిగ్రీ పట్టా పొందాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Raja M. Koduri|url=https://newsroom.intel.com/biography/raja-m-koduri/|access-date=2020-06-27|website=Intel Newsroom|language=en-US}}&lt;/ref&gt; కోడూరి రాజా [[పశ్చిమ బెంగాల్]] ఖరగ్పూర్ ఐఐటి ఖరగ్పూర్ నుండి మాస్టర్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ డిగ్రీని పూర్తి చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Khullar|first=Kunal|date=November 9, 2017|title=Raja Koduri defects from AMD to Intel, here's why this is a big deal|url=https://in.pcmag.com/intel/117523/raja-koduri-defects-from-amd-to-intel-heres-why-this-is-a-bi|access-date=March 23, 2019|website=PCMag India}}&lt;/ref&gt;

== కెరీర్ ==
కోడూరి రాజా 1996లో ఎస్3 గ్రాఫిక్స్ లో  చేరారు. 2001లో ఏటిఐ టెక్నాలజీస్ లో  అడ్వాన్స్డ్ టెక్నాలజీ డెవలప్ మెంట్  డైరెక్టర్ అయ్యారు.&lt;ref name=&quot;digitaltrends&quot;&gt;{{Cite web|last=Parrish|first=Kevin|date=November 9, 2017|title=After teaming with AMD, Intel poaches its graphics guru to build its own GPUs|url=https://www.digitaltrends.com/computing/raja-koduri-leaves-amd-to-head-intel-discrete-graphics/|access-date=2019-03-28|website=Digital Trends}}&lt;/ref&gt; అడ్వాన్స్డ్ మైక్రో డివైసెస్ 2006లో ఏటిఐ నీ కొనుగోలు చేసిన తరువాత, అతను 2009 వరకు ఏఎండి లో [[కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్సు|గ్రాఫిక్స్]] కోసం చీఫ్ టెక్నాలజీ ఆఫీసర్ పనిచేశాడు. ఎస్3 నిర్మాతగా కొన్ని రచనలు సిరీస్ చేశాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=|title=GPU Futures|url=https://www.src.org/calendar/e003362/p2-presentation-koduri.pdf|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}&lt;/ref&gt; తరువాత కోడూరి రాజా  [[యాపిల్ ఇన్‌కార్పొరేషన్|ఆపిల్ ఇంక్.]] కు వెళ్ళాడు, అక్కడ కొంతకాలం గ్రాఫిక్స్ లో పనిచేశాడు.&lt;ref name=&quot;verge&quot;&gt;{{Cite web|last=Savov, Vlad|date=November 9, 2017|title=Intel hires Apple and AMD veteran to lead development of its own graphics chips|url=https://www.theverge.com/2017/11/9/16627470/intel-raja-koduri-graphics-amd-radeon-business-hire|access-date=March 23, 2019|website=The Verge}}&lt;/ref&gt;.&lt;ref name=&quot;anand2013&quot;&gt;{{Cite web|last=Shimpi, Anand Lal|date=April 19, 2013|title=The King is Back: Raja Koduri Leaves Apple, Returns to AMD|url=https://www.anandtech.com/show/6907/the-king-is-back-raja-koduri-leaves-apple-returns-to-amd|access-date=March 23, 2019|website=AnandTech}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|last=Smith, Ryan|date=September 9, 2015|title=AMD Reorganizes Graphics Division – Radeon Whole Once More, Led By Raja Koduri|url=https://www.anandtech.com/show/9612/amd-reorganizes-graphics-division-radeon-whole-once-more-led-by-raja-koduri|access-date=March 23, 2019|website=AnandTech}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
ప్రస్తుతం కోడూరి రాజా [[శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో]] నివసిస్తున్నారు. .

== మూలాలు లు ==

[[వర్గం:1968 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>cxk0ua93i53wndfqubq8jdb4iua82wo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459413</id>
    <revision>
      <id>4601767</id>
      <timestamp>2025-07-11T09:10:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with ' {{Infobox company | name = Indraprastha Gas Limited | logo = IGLLOGO.png | type = [[Public company|Public]] | traded_as = {{BSE|532514}} &lt;br /&gt;{{NSE|IGL}} | genre = &lt;!-- Only used with media and publishing companies --&gt; | fate =  | predecessor =  | successor =  | foundation = {{Sda|df=yes|1998}} | founder =  | defunct = &lt;!-- {{End date|df=yes|YYYY|MM|DD}} --&gt; | location_city = [[New Delhi]] | location_country = India | location =  | locations =  | area_ser...'</comment>
      <origin>4601767</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1349" sha1="rft0uicj1g5f1h7mcilh4x02iqp0j4i" xml:space="preserve">
{{Infobox company
| name = Indraprastha Gas Limited
| logo = IGLLOGO.png
| type = [[Public company|Public]]
| traded_as = {{BSE|532514}} &lt;br /&gt;{{NSE|IGL}}
| genre = &lt;!-- Only used with media and publishing companies --&gt;
| fate = 
| predecessor = 
| successor = 
| foundation = {{Sda|df=yes|1998}}
| founder = 
| defunct = &lt;!-- {{End date|df=yes|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| location_city = [[New Delhi]]
| location_country = India
| location = 
| locations = 
| area_served = [[Delhi NCR]]
| key_people = Rakesh Kumar Jain (chairman)
| industry = [[Natural gas]]
| products = Piped natural gas&lt;br&gt; [[Compressed natural gas]]
| services = Gas distribution
| revenue = {{up}} {{INRConvert|15717|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;/&gt;
| operating_income = 
| net_income = {{up}} {{INRConvert|1983|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;&gt;{{cite news |title=Indraprastha Gas reports 8% decline in Q4 net profit at ₹398 crore |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/indraprastha-gas-reports-8-decline-in-q4-net-profit-at-398-crore/article66843289.ece |access-date=27 June 2023 |work=The Hindu Businessline |date=12 May 2023 |language=en}}&lt;/ref&gt;
| aum = &lt;!-- Only used with financial services companies --&gt;
| assets = 
| equity = 
| owner = 
| num_employees = 
| parent = 
| divisions = 
| subsid = 
| homepage = {{URL|https://www.iglonline.net}}
| footnotes = 
| intl = 
}}</text>
      <sha1>rft0uicj1g5f1h7mcilh4x02iqp0j4i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601768</id>
      <parentid>4601767</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <origin>4601768</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1445" sha1="hkfmasikobgjzk0p7p5126kosljganq" xml:space="preserve">
{{Infobox company
| name = Indraprastha Gas Limited
| logo = IGLLOGO.png
| type = [[Public company|Public]]
| traded_as = {{BSE|532514}} &lt;br /&gt;{{NSE|IGL}}
| genre = &lt;!-- Only used with media and publishing companies --&gt;
| fate = 
| predecessor = 
| successor = 
| foundation = {{Sda|df=yes|1998}}
| founder = 
| defunct = &lt;!-- {{End date|df=yes|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| location_city = [[New Delhi]]
| location_country = India
| location = 
| locations = 
| area_served = [[Delhi NCR]]
| key_people = Rakesh Kumar Jain (chairman)
| industry = [[Natural gas]]
| products = Piped natural gas&lt;br&gt; [[Compressed natural gas]]
| services = Gas distribution
| revenue = {{up}} {{INRConvert|15717|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;/&gt;
| operating_income = 
| net_income = {{up}} {{INRConvert|1983|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;&gt;{{cite news |title=Indraprastha Gas reports 8% decline in Q4 net profit at ₹398 crore |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/indraprastha-gas-reports-8-decline-in-q4-net-profit-at-398-crore/article66843289.ece |access-date=27 June 2023 |work=The Hindu Businessline |date=12 May 2023 |language=en}}&lt;/ref&gt;
| aum = &lt;!-- Only used with financial services companies --&gt;
| assets = 
| equity = 
| owner = 
| num_employees = 
| parent = 
| divisions = 
| subsid = 
| homepage = {{URL|https://www.iglonline.net}}
| footnotes = 
| intl = 
}}

[[File:Indraprastha Gas filling.jpg|thumb|A CNG filling station of Indraprastha Gas in Delhi]]</text>
      <sha1>hkfmasikobgjzk0p7p5126kosljganq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601770</id>
      <parentid>4601768</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <origin>4601770</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6224" sha1="mfovz88fj0u9zo94h5jeq27hb9022mg" xml:space="preserve">
{{Infobox company
| name = Indraprastha Gas Limited
| logo = IGLLOGO.png
| type = [[Public company|Public]]
| traded_as = {{BSE|532514}} &lt;br /&gt;{{NSE|IGL}}
| genre = &lt;!-- Only used with media and publishing companies --&gt;
| fate = 
| predecessor = 
| successor = 
| foundation = {{Sda|df=yes|1998}}
| founder = 
| defunct = &lt;!-- {{End date|df=yes|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| location_city = [[New Delhi]]
| location_country = India
| location = 
| locations = 
| area_served = [[Delhi NCR]]
| key_people = Rakesh Kumar Jain (chairman)
| industry = [[Natural gas]]
| products = Piped natural gas&lt;br&gt; [[Compressed natural gas]]
| services = Gas distribution
| revenue = {{up}} {{INRConvert|15717|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;/&gt;
| operating_income = 
| net_income = {{up}} {{INRConvert|1983|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;&gt;{{cite news |title=Indraprastha Gas reports 8% decline in Q4 net profit at ₹398 crore |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/indraprastha-gas-reports-8-decline-in-q4-net-profit-at-398-crore/article66843289.ece |access-date=27 June 2023 |work=The Hindu Businessline |date=12 May 2023 |language=en}}&lt;/ref&gt;
| aum = &lt;!-- Only used with financial services companies --&gt;
| assets = 
| equity = 
| owner = 
| num_employees = 
| parent = 
| divisions = 
| subsid = 
| homepage = {{URL|https://www.iglonline.net}}
| footnotes = 
| intl = 
}}

[[File:Indraprastha Gas filling.jpg|thumb|A CNG filling station of Indraprastha Gas in Delhi]]
'''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్'' (''IGL''') అనేది ఒక భారతీయ [[సహజ వాయువు]] పంపిణీ సంస్థ, ఇది సహజ వాయువును వంట మరియు వాహన ఇంధనంగా సరఫరా చేస్తుంది, ప్రధానంగా [[ఢిల్లీ NCR]]లో. 1998లో స్థాపించబడిన ఈ కంపెనీ [[GAIL]], [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]] మధ్య జాయింట్ వెంచర్.&lt;ref&gt;{{cite news |title=ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ తన భౌతిక పరిధిని ఇతర నగరాలకు విస్తరించాలని చూస్తోంది |url=https://www.business-standard.com/article/companies/indraprastha-gas-looks-to-expand-its-physical-reach-to-other-cities-120032001866_1.html |access-date=27 జూన్ 2023 |work=Business Standard |date=20 మార్చి 2020}}&lt;/ref&gt;

== చరిత్ర ==
ఢిల్లీలో గ్యాస్ పంపిణీ పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్‌ను వేయడానికి [[GAIL]] నుండి ఢిల్లీ సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను స్వాధీనం చేసుకుని నిర్వహించడానికి IGL 1998లో విలీనం చేయబడింది. ఈ కంపెనీ GAIL, [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]] మధ్య [[జాయింట్ వెంచర్]]గా ప్రారంభమైంది, నగర గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి.&lt;ref&gt;{{cite news |title=GAIL BPCLతో JVని ప్రారంభించడం, విద్యుత్తులోకి వైవిధ్యపరచడం, సామర్థ్యాలను విస్తరించడం |url=https://www.rediff.com/business/1998/sep/28gail.htm |access-date=27 జూన్ 2023 |work=Rediff}}&lt;/ref&gt;

ఈ కంపెనీ 2003లో పబ్లిక్‌గా మారింది, [[బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్]] మరియు [[నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ (భారతదేశం)|నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్]]లో జాబితా చేయబడింది.&lt;ref name=hindu-ipo&gt;{{cite web|url=http://www.thehindubusinessline.in/2003/11/30/stories/2003113001170200.htm|title=ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ IPO మొదటి రోజు ఓవర్‌సబ్‌స్క్రైబ్ అయింది|newspaper=The Hindu|date=2003-11-29|accessdate=2011-08-23}}&lt;/ref&gt;

==కార్యకలాపాలు==
డిసెంబర్ 31, 2017 నాటికి, IGL [[నేషనల్ క్యాపిటల్ రీజియన్ (ఇండియా)|NCR]]లోని 9,00,000 కంటే ఎక్కువ గృహాలకు, 2,000 కంటే ఎక్కువ వాణిజ్య మరియు 1,150 కంటే ఎక్కువ పారిశ్రామిక సంస్థలకు పైపుల ద్వారా సహజ వాయువును సరఫరా చేసింది. ఇది [[సహజ వాయువు వాహనాల]] కోసం 425 [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్|CNG]] ఫిల్లింగ్ స్టేషన్లను కూడా నిర్వహిస్తుంది.&lt;ref name=igl-speech&gt;{{cite web|url=http://www.iglonline.net/Images/IGL_CHAIRMAN_Statement_eng_12082011.jpg|title=12వ AGM Statement|publisher=Indraprastha Gas Limited|accessdate=2011-08-23}}&lt;/ref&gt;

[[GAIL]] యాజమాన్యంలోని [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్]] ద్వారా IGL తన గ్యాస్‌ను సరఫరా చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{cite news |title=IGL ఢిల్లీలోని హోటళ్లకు గ్యాస్ సరఫరాను తిరిగి ప్రారంభిస్తుంది |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/igl-resumes-gas-supplies-to-hotels-in-delhi/articleshow/1912796.cms |access-date=27 జూన్ 2023 |work=ది ఎకనామిక్ టైమ్స్ |date=21 ఆగస్టు 2006}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>mfovz88fj0u9zo94h5jeq27hb9022mg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601771</id>
      <parentid>4601770</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T09:18:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.sujatha</username>
        <id>527</id>
      </contributor>
      <comment>/* కార్యకలాపాలు */</comment>
      <origin>4601771</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6249" sha1="rp3cqb6n6g1alispij844gof25zgp2t" xml:space="preserve">
{{Infobox company
| name = Indraprastha Gas Limited
| logo = IGLLOGO.png
| type = [[Public company|Public]]
| traded_as = {{BSE|532514}} &lt;br /&gt;{{NSE|IGL}}
| genre = &lt;!-- Only used with media and publishing companies --&gt;
| fate = 
| predecessor = 
| successor = 
| foundation = {{Sda|df=yes|1998}}
| founder = 
| defunct = &lt;!-- {{End date|df=yes|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| location_city = [[New Delhi]]
| location_country = India
| location = 
| locations = 
| area_served = [[Delhi NCR]]
| key_people = Rakesh Kumar Jain (chairman)
| industry = [[Natural gas]]
| products = Piped natural gas&lt;br&gt; [[Compressed natural gas]]
| services = Gas distribution
| revenue = {{up}} {{INRConvert|15717|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;/&gt;
| operating_income = 
| net_income = {{up}} {{INRConvert|1983|c}} (FY24)&lt;ref name=&quot;fy23&quot;&gt;{{cite news |title=Indraprastha Gas reports 8% decline in Q4 net profit at ₹398 crore |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/indraprastha-gas-reports-8-decline-in-q4-net-profit-at-398-crore/article66843289.ece |access-date=27 June 2023 |work=The Hindu Businessline |date=12 May 2023 |language=en}}&lt;/ref&gt;
| aum = &lt;!-- Only used with financial services companies --&gt;
| assets = 
| equity = 
| owner = 
| num_employees = 
| parent = 
| divisions = 
| subsid = 
| homepage = {{URL|https://www.iglonline.net}}
| footnotes = 
| intl = 
}}

[[File:Indraprastha Gas filling.jpg|thumb|A CNG filling station of Indraprastha Gas in Delhi]]
'''ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ లిమిటెడ్'' (''IGL''') అనేది ఒక భారతీయ [[సహజ వాయువు]] పంపిణీ సంస్థ, ఇది సహజ వాయువును వంట మరియు వాహన ఇంధనంగా సరఫరా చేస్తుంది, ప్రధానంగా [[ఢిల్లీ NCR]]లో. 1998లో స్థాపించబడిన ఈ కంపెనీ [[GAIL]], [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]] మధ్య జాయింట్ వెంచర్.&lt;ref&gt;{{cite news |title=ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ తన భౌతిక పరిధిని ఇతర నగరాలకు విస్తరించాలని చూస్తోంది |url=https://www.business-standard.com/article/companies/indraprastha-gas-looks-to-expand-its-physical-reach-to-other-cities-120032001866_1.html |access-date=27 జూన్ 2023 |work=Business Standard |date=20 మార్చి 2020}}&lt;/ref&gt;

== చరిత్ర ==
ఢిల్లీలో గ్యాస్ పంపిణీ పైప్‌లైన్‌ల నెట్‌వర్క్‌ను వేయడానికి [[GAIL]] నుండి ఢిల్లీ సిటీ గ్యాస్ పంపిణీ ప్రాజెక్ట్‌ను స్వాధీనం చేసుకుని నిర్వహించడానికి IGL 1998లో విలీనం చేయబడింది. ఈ కంపెనీ GAIL, [[భారత్ పెట్రోలియం]] మరియు [[ఢిల్లీ ప్రభుత్వం]] మధ్య [[జాయింట్ వెంచర్]]గా ప్రారంభమైంది, నగర గ్యాస్ పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌ను అమలు చేయడానికి.&lt;ref&gt;{{cite news |title=GAIL BPCLతో JVని ప్రారంభించడం, విద్యుత్తులోకి వైవిధ్యపరచడం, సామర్థ్యాలను విస్తరించడం |url=https://www.rediff.com/business/1998/sep/28gail.htm |access-date=27 జూన్ 2023 |work=Rediff}}&lt;/ref&gt;

ఈ కంపెనీ 2003లో పబ్లిక్‌గా మారింది, [[బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్]] మరియు [[నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ (భారతదేశం)|నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్]]లో జాబితా చేయబడింది.&lt;ref name=hindu-ipo&gt;{{cite web|url=http://www.thehindubusinessline.in/2003/11/30/stories/2003113001170200.htm|title=ఇంద్రప్రస్థ గ్యాస్ IPO మొదటి రోజు ఓవర్‌సబ్‌స్క్రైబ్ అయింది|newspaper=The Hindu|date=2003-11-29|accessdate=2011-08-23}}&lt;/ref&gt;

==కార్యకలాపాలు==
డిసెంబర్ 31, 2017 నాటికి, IGL [[నేషనల్ క్యాపిటల్ రీజియన్ (ఇండియా)|NCR]]లోని 9,00,000 కంటే ఎక్కువ గృహాలకు, 2,000 కంటే ఎక్కువ వాణిజ్య మరియు 1,150 కంటే ఎక్కువ పారిశ్రామిక సంస్థలకు పైపుల ద్వారా సహజ వాయువును సరఫరా చేసింది. ఇది [[సహజ వాయువు వాహనాల]] కోసం 425 [[కంప్రెస్డ్ నేచురల్ గ్యాస్|CNG]] ఫిల్లింగ్ స్టేషన్లను కూడా నిర్వహిస్తుంది.&lt;ref name=igl-speech&gt;{{cite web|url=http://www.iglonline.net/Images/IGL_CHAIRMAN_Statement_eng_12082011.jpg|title=12వ AGM Statement|publisher=Indraprastha Gas Limited|accessdate=2011-08-23}}&lt;/ref&gt;

[[GAIL]] యాజమాన్యంలోని [[HVJ గ్యాస్ పైప్‌లైన్]] ద్వారా IGL తన గ్యాస్‌ను సరఫరా చేస్తుంది.&lt;ref&gt;{{cite news |title=IGL ఢిల్లీలోని హోటళ్లకు గ్యాస్ సరఫరాను తిరిగి ప్రారంభిస్తుంది |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/energy/oil-gas/igl-resumes-gas-supplies-to-hotels-in-delhi/articleshow/1912796.cms |access-date=27 జూన్ 2023 |work=ది ఎకనామిక్ టైమ్స్ |date=21 ఆగస్టు 2006}}&lt;/ref&gt;
== మూలాలు ==</text>
      <sha1>rp3cqb6n6g1alispij844gof25zgp2t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>కె. శివరామ కారంత్</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459414</id>
    <revision>
      <id>4601775</id>
      <timestamp>2025-07-11T09:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaganeddala</username>
        <id>139342</id>
      </contributor>
      <comment>Created a telugu wikipedia page of కె. శివరామ కారంత్</comment>
      <origin>4601775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15541" sha1="56akswu9fma06p3d11yj6o2vpaq5hgu" xml:space="preserve">== కె. శివరామ కారంత్ ==
 
[[దస్త్రం:ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ.jpg|thumb|కుడి]]
 శివరామ కారంత్
| చిత్రం = K_Shivaram_Karanth.jpg
| చిత్రవివరణ = 1970లలో కారంత్
| జననం = అక్టోబర్ 10, 1902
| జన్మస్థలం = కోట గ్రామం, ఉడుపి సమీపంలో, కర్ణాటక
| మరణం = డిసెంబర్ 9, 1997
| మరణస్థలం = మణిపాల్, కర్ణాటక
| విద్య = బి.ఏ., సనాతన ధర్మ కాలేజీ, మద్రాస్; శాస్త్రీయ అధ్యయనాలు, చిత్రకళా శిక్షణ
| వృత్తి = రచయిత, నాటకకారుడు, పరిశోధకుడు, పర్యావరణవేత్త, సినిమా దర్శకుడు
| ప్రఖ్యాతి = జ్ఞానపీఠ అవార్డు (1977), ప్రముఖ కన్నడ సాహితీవేత్త
| భార్య = అమృతబాయి కారంత్
| పిల్లలు = శ్యామల, భరత్, బసవంతి
}}

'''కోట శివరామ కారంత్''' (1902–1997) భారతదేశంలో కన్నడ భాషలో అగ్రగామి రచయిత, నాటకకారుడు, దర్శకుడు, పర్యావరణవేత్తగా ప్రసిద్ధి చెందారు. ఆయన సాహిత్య, కళా, శాస్త్ర, సామాజిక, పర్యావరణ రంగాల్లో విస్తృతంగా రచనలు చేశారు. 20వ శతాబ్దపు అత్యంత ప్రతిభావంతులైన బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి. అతని జీవితాన్ని పరిశీలిస్తే భారతీయ సాంస్కృతిక చరిత్రలో ఒక వహించిన యుగాన్ని మనం గ్రహించగలము. ఈ వ్యాసంలో ఆయన బాల్యం నుండి సాహిత్యం, నటన, పరిశోధనల వరకూ సమగ్రంగా పరిశీలిస్తాం.

=== బాల్యం మరియు విద్య ===
కారంత్ గారు 1902 అక్టోబర్ 10న కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని ఉడుపి సమీపంలోని కోట అనే గ్రామంలో జన్మించారు. చిన్నప్పటి నుంచే ఆయనలో తెలివితేటలు కనిపించేవి. ఆయన తండ్రి డాక్టర్ గోవిందరావు గ్రామంలో వైద్యుడిగా పేరు గాంచినవారు. తల్లి లక్ష్మిబాయి సాంప్రదాయ కుటుంబానికి చెందినవారు. బాల్యంలోనే ఆయన చురుకుగా ఉండేవారు. సాహిత్య పఠనం, ప్రకృతి, కళలపై అవగాహన ఆయనలో అభివృద్ధి చెందింది.

చిన్న వయస్సులోనే ఆయన స్థానిక గురుకులంలో సంస్కృతాన్ని అభ్యసించారు. తరువాత మద్రాస్‌లోని సనాతన ధర్మ కళాశాలలో బి.ఏ. చదివారు. విద్యార్థి దశ నుంచే ఇతనికి స్వాతంత్ర్య పోరాటంపై ఆసక్తి ఉండేది. ఆయన విద్యలో చరిత్ర, తాత్విక దృష్టి, శాస్త్రాలు, భాషలు ముఖ్యభూమిక వహించాయి. ఆంగ్ల భాషలో డికెన్స్, టాలిస్టాయ్, శేక్స్పియర్ వంటి రచయితల రచనలు చదివారు. ఈ ప్రభావం ఆయన రచనల్లో మానవీయత, సామాజిక స్పృహగా కనిపిస్తుంది.

కళలపై ఆయనకున్న మక్కువ చాలా ప్రగాఢమైనది. చిన్న వయస్సులోనే బొమ్మలు గీయడం, తోటల మధ్య సేదతీరడం ఆయనకు అలవాటు. శాస్త్రీయ సంగీతం, చిత్రకళ, ప్రకృతితో మమేకమయ్యే ధోరణి ఆయనలో అభివృద్ధి చెందింది.

=== సాహిత్య ప్రస్థానం ===
కారంత్ గారు తన రచనా ప్రస్థానాన్ని 1920లో ప్రారంభించారు. మొదటి రచన &quot;బెలుకు&quot; 1924లో వెలువడింది. దీని తరువాత 100కి పైగా రచనలు చేశారు. ముఖ్యంగా ఆయన నవలలు, కథలు, నాటకాలు కన్నడ సాహిత్యంలో ఆధునిక భావజాలాన్ని నాటుకున్నాయి.

ఆయన రచనలు సామాజిక అసమానతలు, గ్రామీణ జీవితం, మానవ సంబంధాలు వంటి అంశాలపై కేంద్రీకృతమయ్యాయి. 'ಮೂಕಜ್ಜಿಯ ಕನಸುಗಳು', 'ಚೋಮನ ದುಡಿ', 'ಬೂತಿ ನಾಯ', 'ಮರಳಿ ಮನೆಯಿಂದ' వంటి నవలలు ఎంతో ప్రభావం చూపాయి. ఆయన రచనల్లోని పాత్రలు సాధారణ ప్రజలు, వారి జీవితం, ఆశలు, బాధలు ఆధారంగా తయారవుతాయి.

ఈ రచనల్లో స్త్రీల పాత్రలు ప్రత్యేకమైనవి. వారు స్వయం నిర్ణయం తీసుకునే, చైతన్యవంతమైన పాత్రలుగా కనిపిస్తారు. కారంత్ రచనల ప్రత్యేకత ఏమిటంటే — అవి సామాజిక పరిమితులను ప్రశ్నిస్తూ, ప్రజల్లో విమర్శాత్మక దృక్పథాన్ని కలిగిస్తాయి.

=== విజ్ఞానం, శాస్త్రం, పర్యావరణం ===
కారంత్ గారు కేవలం సాహిత్య రచయిత మాత్రమే కాదు, ఒక పరిశోధకుడిగా కూడా ప్రజలకు ఎంతో ఇచ్చారు. ఆయన ప్రకృతిపై, పశుపక్షులపై విశేషమైన అధ్యయనాలు చేశారు. &quot;ಭೂತಾಳದ ಕಥೆಗಳು&quot; అనే పుస్తకంలో భూమి పరిణామం గురించి తెలియజేశారు. ఆయన పర్యావరణంపై ఇచ్చిన ఉపన్యాసాలు, వ్యాసాలు ప్రభుత్వాలను సైతం ప్రభావితం చేశాయి.

ఉడుపి జిల్లాలో పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించేందుకు కృషి చేశారు. అడవుల నాశనంపై వ్యతిరేకంగా పోరాటాలు చేశారు. పశ్చిమ కనుమల వనసంపదను కాపాడేందుకు ఉద్యమాల్లో పాల్గొన్నారు. ఆయనకు పక్షులపైనా ప్రత్యేక ప్రేమ ఉండేది. ఆయన పెంచిన వివిధ రకాల పక్షులపై పరిశోధనలు చేశారు. పాఠశాల విద్యార్థుల కోసం సరళమైన భాషలో శాస్త్రీయ పుస్తకాలు రాశారు.

=== నాటక రంగంలో విస్తృతి ===
నాటకరంగం కారంత్ జీవితంలో ముఖ్యమైన భాగం. ఆయన &quot;ಭರತ ನಾಟಕ ಶಾಲೆ&quot; అనే నాటక సంస్థ స్థాపించారు. దీనిద్వారా వేలాది మంది విద్యార్థులు నాటక విద్యను అభ్యసించారు. ఆయన రాసిన 'ಅಗ್ನಿಶಿಖೆ', 'ಸಪ್ತಮಾತೃಕಾ', 'ನರಕಸುರ' వంటి నాటకాలు సామాజిక అంశాలను ముడిపెట్టి ప్రజల్లో చైతన్యాన్ని కలిగించాయి.

ఆయన నాటకాల్లో పురాణ కథనాలను ఆధునిక దృక్పథంతో మలిచారు. నాటక ప్రదర్శనలు ఊరూరా నిర్వహించి ప్రజల చైతన్యం పెంపొందించారు. ఆయన అభిమానం ఉన్న రంగస్థల నటనకు సాంకేతికతను జోడించి, దాన్ని నూతన దిశలో తీసుకెళ్లారు.

=== సినిమాల రంగంలో కృషి ===
కారంత్ గారు దర్శకత్వం వహించిన 'ಚೋಮನ ದುಡಿ' సినిమా 1975లో విడుదలై, జాతీయ స్థాయిలో ప్రశంసలు అందుకుంది. గ్రామీణ కార్మికుల జీవిత కష్టాలను ఈ చిత్రంలో చూపించారు. ఈ చిత్రం ఉత్తమ ప్రాంతీయ చిత్రం జాతీయ అవార్డును గెలుచుకుంది.

తర్వాత ఆయన నిర్మించిన 'ಭೂಮಿ ಗೆಲ್ತಿದೆ', 'ಮರಳಿ ಮನೆಯಿಂದ' వంటి చిత్రాలు సామాజిక అంశాలపై దృష్టిపెట్టాయి. ఈ చిత్రాల్లో వాణిజ్య ప్రయోజనం కంటే కళాత్మకతకు అధిక ప్రాధాన్యత ఇచ్చారు. ఆయన సినిమాలు కన్నడ చలనచిత్రరంగానికి కళాత్మక స్థాయిని అందించాయి.

=== బాలల సాహిత్యంలో దూకుడు ===
బాలల కోసం ఆయన రచించిన కథలు, విజ్ఞాన రచనలు అత్యంత ప్రాచుర్యం పొందినవి. ఆయన రాసిన 'ಚಿಪ್ಪು', 'ಪಿಲಿ ಪಟಂಗ', 'ಕಡಲ ತೀರದ ಕಥೆಗಳು' వంటి పుస్తకాలు బాలల ఊహాశక్తిని, విజ్ఞానాన్ని పెంపొందించాయి. ఆయా కథలలో జీవుల ప్రయాణాలు, చిన్న పాటి ఆవిష్కరణలు, విద్యాపరమైన అన్వేషణలు ఉన్నాయి.

ఆయన రచనలు చిన్నారులకు మాత్రమే కాక, ఉపాధ్యాయులకు కూడా బోధనా పద్ధతుల రూపంలో ఉపయోగపడతాయి. 'ಕಾಣದ ಪ್ರಪಂಚ', 'ಅವನೊಬ್ಬ ವಿಜ್ಞಾನಿ' వంటి రచనలు శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణలపై పిల్లల ఆసక్తిని పెంపొందించాయి.

=== స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడిగా పాత్ర ===
కారంత్ గారు స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పాల్గొన్న మహనీయులు. ఆయన యువకుడిగా గాంధీజీ పిలుపుతో అహింసా మార్గంలో భారత స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడారు. ఆ సమయంలో బ్రిటిష్ పాలనను విమర్శిస్తూ వ్యాసాలు రాశారు. జాతీయోద్యమానికి మద్దతుగా ప్రసంగాలు ఇచ్చారు. 1930లలో ఉడుపి జిల్లాలో బ్రిటిష్ ప్రభుత్వాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ పత్రికలు ప్రారంభించారు.

=== సాంస్కృతిక కేంద్రాల స్థాపన ===
కారంత్ స్థాపించిన 'ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರ', 'ಭರತ ನಾಟಕ ಶಾಲೆ' వంటి కేంద్రాలు నేటికీ కార్యరతంగా ఉన్నాయి. ఈ కేంద్రాల్లో నాటక శిక్షణ, పాఠశాలల కోసం సాహిత్య ప్రచురణ, శాస్త్రీయ అధ్యయనాలు జరుగుతాయి.

=== బహుమతులు మరియు గౌరవాలు ===

జ్ఞానపీఠ అవార్డు (1977)

పద్మభూషణ్ (1968)

సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు

ಕರ್ನಾಟಕ రాష్ట్ర ఉత్తమ రచయిత బిరుదు

నాటకరంగంలో 'ಕಲಾರತ್ನ' బిరుదు

=== మరణం మరియు వారసత్వం ===
1997 డిసెంబర్ 9న ఆయన మణిపాల్ లో కన్నుమూశారు. ఆయన సేవలకు గౌరవంగా ప్రభుత్వ, ప్రజా సంస్థలు ప్రతి సంవత్సరం జయంతి, వర్థంతి కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తాయి.

=== ఇతర సమాచారం ===

[https://en.wikipedia.org/wiki/K._Shivarama_Karanth English Wikipedia Article]

[https://www.karnataka.gov.in/pages/about-karanth.aspx Karnataka Govt]

[https://www.sahitya-akademi.gov.in/publications/kan-karanth.jsp Sahitya Akademi Bio]

[[వర్గం:కన్నడ రచయితలు]]
[[వర్గం:జ్ఞానపీఠ అవార్డు గ్రహీతలు]]
[[వర్గం:భారతీయ సినీ దర్శకులు]]
[[వర్గం:పర్యావరణ కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:1902 జననాలు]]
[[వర్గం:1997 మరణాలు]]</text>
      <sha1>56akswu9fma06p3d11yj6o2vpaq5hgu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సురంపూడి మీనా గాయత్రి</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459415</id>
    <revision>
      <id>4601781</id>
      <timestamp>2025-07-11T09:38:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaganeddala</username>
        <id>139342</id>
      </contributor>
      <comment>Created an article for సురంపూడి మీనా గాయత్రి</comment>
      <origin>4601781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9156" sha1="ifpiii8338hmu6wamrx2c0f68g6cy37" xml:space="preserve">== సురంపూడి మీనా గాయత్రి ==

{{వ్యక్తి
| పేరు = సురంపూడి మీనా గాయత్రి
| చిత్రం =
| చిత్ర పరిమాణం = 225px
| చిత్రం వివరణ =
| జననతేది = {{birth date|df=yes|19XX|X|X}}
| జన్మస్థలం = [[హైదరాబాద్]], [[తెలంగాణ]], [[భారతదేశం]]
| వృత్తి = వికీపీడియన్, శిక్షణా సమన్వయకర్త, టెక్నో‑సంక్షేమ కార్యకర్త[https://cis-india.org/a2k/meet-telugu-wikipedian-surampudi-meena-gayathri-2013-the-first-south-indian-wikiwoman-completing-100wikidays-challenge CIS India – Meena Gayathri Interview]
| జాతీయత = భారతీయురాలు
| కాలం = 2013–ప్రస్తుతం
| శైలి = ఆన్‌లైన్ కమ్యూనిటీ సహకారం, ఉచిత విజ్ఞాన ప్రస్తావన
| ఉద్యమం = వికీమీడియా ఉద్యమం
}}

'''సురంపూడి మీనా గాయత్రి''' తెలుగు వికీపీడియాలో విశేషంగా సేవలందించిన ప్రముఖ వికీపీడియన్. ఆమె 100 Wikidays ఛాలెంజ్‌ను విజయవంతంగా పూర్తి చేసిన తొలి దక్షిణ భారత మహిళ. ఆమె తెలుగు వికీపీడియాలో మహిళల ప్రాతినిధ్యం పెంచడంలో, శిక్షణా కార్యక్రమాలను అమలు చేయడంలో, మరియు ఉచిత విజ్ఞానానికి సహకరించడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించింది.

=== బాల్యం మరియు విద్య ===
మీనా గాయత్రి హైదరాబాదులో జన్మించింది. చిన్ననాటి నుంచే భాషల పట్ల ఆసక్తి కలిగి ఉండేది. ఆమె పాఠశాల విద్యను ప్రభుత్వ పాఠశాలలలో పూర్తి చేసి, తరువాత డిగ్రీని హైదరాబాద్‌లోని విశ్వవిద్యాలయంలో చదువుకుంది. విద్యాభ్యాసంలోనూ సామాజిక సేవా భావన స్పష్టంగా కనిపించింది. ఆమె విద్యా దశలోనే పాఠ్యేతర కార్యకలాపాలలో చురుకుగా పాల్గొనడం ప్రారంభించింది. చదువుతో పాటు సమాజం కోసం ఉపయోగపడే పథకాల్లో పాల్గొనాలన్న ఆసక్తి పెరిగింది.[https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Meena_gayathri.s Meta Wiki – User Profile]

=== వికీపీడియా లో ప్రవేశం ===
2013లో వికీపీడియా ప్రపంచాన్ని ఆమె కనుగొంది. మొదట చిన్నపాటి మార్పులతో మొదలుపెట్టి, త్వరలోనే వ్యాసాలు సృష్టించడం, మెరుగుదలలు చేయడం మొదలుపెట్టింది. ఆమె తొలి రచనలు సాధారణ విషయాలపై ఉండేవి, కానీ త్వరగా ప్రముఖమైన విషయం విషయాలపై విశ్లేషణాత్మక వ్యాసాలను రాయడం ప్రారంభించింది. మహిళల గురించి వ్యాసాలు తక్కువగా ఉండటాన్ని గమనించి, మహిళా విషయాలపై ప్రత్యేకంగా దృష్టి పెట్టింది.[https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:IEG/Making_telugu_content_accessible/Final Meta Wiki – IEG Grant Report]

=== 100 Wikidays &amp; ఇతర ప్రాజెక్టులు ===
2016లో ఆమె &quot;100 Women Wikidays&quot; అనే వినూత్న కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది. ప్రతి రోజు ఒక మహిళ గురించి వికీపీడియాలో వ్యాసం రాయడం ద్వారా 100 రోజులు పాటు నిరంతరంగా రచనలు చేసింది. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా మహిళల గురించి తెలుగులో విశేష సమాచారాన్ని అందుబాటులోకి తీసుకువచ్చింది. తరువాత &quot;Making Telugu Content Accessible&quot; అనే IEG ప్రాజెక్టు ద్వారా పాఠశాల విద్యార్థులకు తెలుగులో విజ్ఞానాన్ని చేరవేయాలన్న లక్ష్యంతో అనేక డిజిటల్ వనరులను అభివృద్ధి చేసింది.[https://outreach.wikimedia.org/wiki/GLAM/Newsletter/October_2016/Contents/India_report1 Wikimedia Outreach Report]

=== శిక్షణ మరియు సంఘటనా సామర్థ్యం ===
మీనా గాయత్రి అనేక ఎడిటాథాన్‌లు, శిక్షణ శిబిరాలను నిర్వహించింది. మహిళా రచయిత్రులను ప్రోత్సహించేలా &quot;వికీ ఫర్ ఉమెన్&quot; శిక్షణ కార్యక్రమాలు నిర్వహించింది. కాలేజీలలో, పాఠశాలలలో, గ్రామీణ ప్రదేశాలలో వికీపీడియా గురించి అవగాహన కల్పించింది. ఆమె నిర్వహించిన శిక్షణ కార్యక్రమాల వలన వందలకొద్దీ కొత్త సభ్యులు వికీ ప్రపంచంలోకి వచ్చారు.[https://diff.wikimedia.org/2016/12/21/100wikidays-telugu/ Wikimedia Blog – 100 Wikidays Telugu]

=== పర్యావరణం మరియు భవిష్యత్తు లక్ష్యాలు ===
ఆమె భవిష్యత్తు లక్ష్యం తెలుగు భాషను డిజిటల్ విజ్ఞానంలో ముందుకు తీసుకెళ్లడమే. ఆమె పర్యావరణ అంశాలపైనా వ్యాసాలు రాయడం ద్వారా ఈ రంగంలోనూ తన ప్రభావాన్ని చూపుతోంది. వికీదత్తక ప్రాజెక్టులలో భాగంగా అనేక తెలుగు గ్రామాలు, అంశాలను డిజిటలైజ్ చేయడానికి ప్రణాళికలు రూపొందిస్తోంది. అలాగే వికీడేటా, వికిసోర్స్ వంటి ప్రాజెక్టుల్లోనూ చురుకుగా పాల్గొంటోంది.

=== గుర్తింపులు మరియు పురస్కారాలు ===

2016లో CIS-A2K ద్వారా ప్రథమ దక్షిణ భారత WikiWomanగా గుర్తింపు

2016-17లో Individual Engagement Grant (IEG) గ్రహీత

వికీపీడియా ఉద్యమంలో మహిళల భాగస్వామ్యాన్ని పెంచినందుకు అనేక అంతర్జాతీయ ప్రశంసలు

=== ఇతర లింకులు ===

[https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Meena_gayathri.s Meena Gayathri – Meta Wiki]

[https://cis-india.org/a2k/meet-telugu-wikipedian-surampudi-meena-gayathri-2013-the-first-south-indian-wikiwoman-completing-100wikidays-challenge CIS Interview]

[https://outreach.wikimedia.org/wiki/GLAM/Newsletter/October_2016/Contents/India_report1 GLAM India Report]

[https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:IEG/Making_telugu_content_accessible/Final Final IEG Grant Report]

[[వర్గం:తెలుగు వికీపీడియన్లు]]
[[వర్గం:భారత మహిళా శిక్షణా కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:టెక్కో-పర్యావరణ కార్యకర్తలు]]
[[వర్గం:వికీపీడియా స్వయంసేవకులు]]</text>
      <sha1>ifpiii8338hmu6wamrx2c0f68g6cy37</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:Beingratnakar</title>
    <ns>2</ns>
    <id>459416</id>
    <revision>
      <id>4601800</id>
      <timestamp>2025-07-11T10:12:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beingratnakar</username>
        <id>140383</id>
      </contributor>
      <comment>added info</comment>
      <origin>4601800</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1975" sha1="htsmm0u32wiof8ryrop9tnamnxkgu75" xml:space="preserve">{{Userpage}}

== About Me ==
Hi, I’m '''Beingratnakar''' — a lifelong learner with a deep appreciation for writing, research, and open knowledge.

I’ve always believed in the value of well-sourced information. Writing helps me make sense of the world; research helps me connect the dots. I’m not here to promote anything or push an agenda. I’m here because I enjoy contributing to something that actually matters — a global repository of verified, collaborative knowledge.

== Why I'm on Wikipedia ==
As someone who writes professionally, I naturally spend time looking for credible references, factual clarity, and context. Over time, I realized that the most accurate, transparent, and democratic source of knowledge online is Wikipedia. That’s why I’m here — not just to learn from it, but to give back to it.

I'm especially interested in:
* Improving the accuracy and readability of existing entries
* Supporting topics that lack visibility but meet notability
* Respecting the rules around neutrality, verifiability, and citations

I’m here as a quiet contributor — not to stand out, but to stand by Wikipedia’s mission.

== How I Contribute ==
My current contributions are mostly:
* Fixing small errors in grammar, tone, or structure
* Adding missing citations where I can verify information
* Supporting biographical and media-related articles with reliable sourcing
* Learning the nuances of editing policies before making major edits

I prefer doing my homework before making changes. Wikipedia isn’t a playground — it’s a platform that works because people respect the process. That’s what I aim to do.

== Final Note ==
If you come across my contributions or page, know this: I’m here in good faith. I respect the effort and integrity this platform demands, and I hope to grow with it — one small, verifiable edit at a time.

{{User India}}
{{User writer}}
{{User Research}}
{{User learning}}
{{User contributes in good faith}}</text>
      <sha1>htsmm0u32wiof8ryrop9tnamnxkgu75</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601801</id>
      <parentid>4601800</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:13:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beingratnakar</username>
        <id>140383</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>as per language updated</comment>
      <origin>4601801</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3929" sha1="onim7t4e1kjmk4chqao8o1mwcdkg2p3" xml:space="preserve">{{Userpage}}

== నా గురించి ==
హాయ్, నేను '''Beingratnakar'''.

రాయడం, పరిశోధన చేయడం, కొత్త విషయాలు నేర్చుకోవడం నాకు నిజంగా ఇష్టం. నేర్చుకోవాలన్న ఆవేశం నా జీవితాన్ని ముందుకు నడిపిస్తోందని చెప్పొచ్చు. నన్ను ఆసక్తిగా ఉంచే విషయాల్ని అధ్యయనం చేయడం, వాటి వెనుక ఉన్న నిజాలను తెలుసుకోవడం, వాటిని పంచుకోవడం నాకు ఆనందాన్ని ఇస్తుంది.

== నేను వికీపీడియాలో ఎందుకు ఉన్నాను ==
వికీపీడియా నాకు కేవలం ఒక వెబ్‌సైట్ మాత్రమే కాదు — ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న జ్ఞానానికి తెర తీసే ఒక మతిపట్టింపు వేదిక. రచయితగా, పరిశోధకుడిగా నేను నిరంతరం నమ్మదగిన సమాచారం కోసం వెతుకుతుంటాను. అది నన్ను ఇక్కడికి తీసుకొచ్చింది.

నేను వికీపీడియాలో పాల్గొనడానికి ప్రధానంగా ఈ కారణాలే:
* నిష్పాక్షికమైన, ధృవీకరించదగిన సమాచారం పట్ల గౌరవం
* చిన్న చిన్న మార్పుల ద్వారా పెద్ద స్థాయిలో ఉపయోగపడే అవకాశం
* తెలియని కానీ తగిన ప్రాముఖ్యత ఉన్న విషయాలను వెలికితీయడం

== నేను ఏం చేస్తాను ==
ప్రస్తుతం నా దృష్టి ఈ క్రింది అంశాలపై ఉంది:
* వ్యాసాల్లో గرامర్ లేదా స్ట్రక్చర్ లో ఉన్న చిన్న తప్పుల్ని సవరించడం
* తగిన ఆధారాలతో రిఫరెన్సులు జోడించడం
* జీవితచరిత్రలు మరియు మీడియా సంబంధిత వ్యాసాలను మెరుగుపరచడం
* వికీపీడియా విధానాలు నేర్చుకుంటూ, బాధ్యతగా రచనలు చేయడం

నేను చేసే ప్రతి మార్పు ముందు పరిశీలించాను అనే ధృఢనమ్మకంతో ఉంటుంది. వికీపీడియా అనేది మన కోసం ఉన్న విశ్వసనీయ వేదిక — దానికి తగిన గౌరవాన్ని ఇవ్వడమే నా లక్ష్యం.

== చివరగా ==
నేను ఇక్కడ ఉన్నది మంచి మనసుతో, నేర్చుకోవాలన్న తపనతో, నా పంథాలో విలువను కలిగించే రచనలు చేయాలనే నిశ్చయంతో. ప్రతి చిన్న మార్పు వికీపీడియా గౌరవాన్ని పెంచేలా ఉండాలి అనే ఉద్దేశంతో నేను పని చేస్తాను.

{{User India}}
{{User writer}}
{{User Research}}
{{User learning}}
{{User contributes in good faith}}</text>
      <sha1>onim7t4e1kjmk4chqao8o1mwcdkg2p3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>గంజా కరుప్పు (నటుడు)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459417</id>
    <revision>
      <id>4601804</id>
      <timestamp>2025-07-11T10:46:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ఉదయ్ కిరణ్</username>
        <id>124579</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1297574852|Ganja Karuppu]]&quot; పేజీని అనువదించి సృష్టించారు</comment>
      <origin>4601804</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18746" sha1="939rg3el0l1wjrqwlgl7hy5ayu28q8j" xml:space="preserve">
{{Infobox comedian|name=Ganja Karuppu|image=Ganja Karuppu at the Appuchi Gramam Press Meet.jpg|imagesize=|caption=|birth_name=Karuppu Raja  &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|title=Ganja Karuppu Interview|work=Uyirmmai|language=ta|access-date=18 February 2010|archive-date=7 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100207191209/http://uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|birth_date={{birth date and age|df=yes|1976|1|05}}|birth_place=[[Nattarasankottai]], [[Sivagangai District|Sivagangai]], [[Tamil Nadu]], [[India]]|death_date=|death_place=|spouse=}}

గంజా కరుప్పు (జననం  1976 జనవరి 5) గా ప్రసిద్ధి చెందిన '''కరుప్పు రాజా''' [[తమిళ సినిమా]] రంగంలో హాస్య నటుడు. 2003లో వచ్చిన   ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''  సినిమాతో గంజా కరుప్పు తమిళ చలన చిత్ర పరిశ్రమ లోకి ప్రవేశించాడు. గంజా కరుప్పు కు పలు సినిమాలు హాస్య నటుడిగా మంచి గుర్తింపుని తెచ్చిపెట్టాయి. 2000 ల చివరలో ''రామ్'' (2005) ''శివకాశి'' (2005) పరుతివీరన్ (2007) సుబ్రమణ్యపురం (2008)  ''నాడోడిగల్'' (2009) లాంటి సినిమాలలో గంజా కరుప్పు హాస్య నటుడిగా నటించి మంచి పేరు తెచ్చుకున్నాడు.

== కెరీర్ ==
గంజా కరుప్పు ను 2003లో వచ్చిన ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]] సినిమాతో నటుడిగా తన ప్రస్థానాన్ని ప్రారంభించాడు. ఈ సినిమాలో గంజా కరుప్పు''  గంజాయి తోటలో పనిచేసే వ్యక్తిగా నటించాడు. తోటలో పనిచేసే వ్యక్తి పాత్ర గంజా కరుప్పు కు గుర్తింపు తెచ్చి పట్టింది .ఫలితంగా, ఆయనకు గంజి అనే తమిళ సినిమాలో నటించే అవకాశం వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Parotta Pakoda Thakkali Thenga|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movies-cinema-articles/Parotta-Pakoda-Thakkali-Thenga-26-09-12.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2000లలో గంజా కరుప్పు ప్రముఖ దర్శకులతో కలిసి పని చేశాడు, అమీర్ దర్శకత్వం వహించిన ''రామ్'' (2005)  పరుతివీరన్ (2007), [[ఎం. శశికుమార్|శశికళ]] దర్శకత్వం వహించిన ''సుబ్రమణ్యపురం'' (2008), [[సముద్రఖని]] దర్శకత్వం వహించిన ''నాడోడిగల్'' (2009)  సరగునం  ''కళవాణి'' (2010) వంటి ప్రముఖ దర్శకుల సినిమాలలో గంజా కరుప్పు నటించాడు. ఈ కాలంలో, అతను చింబుదేవన్ దర్శకత్వం వహించిన ''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్'' (2008) సినిమాలో ప్రధాన పాత్రలో నటించాడు , ఈ సినిమాను ఎస్ పిక్చర్స్ నిర్మించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja karuppu arai en 305 il kadavul Subramaniapuram ram Ram comedy actor ganja karuppu pirivom santhippom stills picture image gallery|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/feb-08-02/14-02-08-ganja-karuppu.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; ఆ సినిమా బాక్సాఫీస్ వద్ద విజయం సాధించింది. తరువాత ఆయన ధనశేఖరన్ దర్శకత్వం వహించిన ''మన్నార్ వలైకూడ'' అనే సినిమాలో ప్రధాన పాత్ర పోషించారు. , మత్స్యకారుల దుస్థితి ఆధారంగా రూపొందిన ఈ సినిమా థియేటర్లలో విడుదల కాలేదు. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ayngaran International|url=http://www.ayngaran.com/frame.php?iframepath=newsdetails.php?newsid=5770|access-date=18 July 2018|website=Ayngaran.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Can Ganja Karupu replace Vadivelu?|url=http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170913001246/http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|archive-date=13 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
గంజా కరుప్పు 2010లో  తను జన్మించిన పట్టణం నటరసంకోట్టై జరిగిన వివాహ వేడుకలో ఫిజియోథెరపిస్ట్  సంగీతను వివాహం చేసుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu weds Sangeetha – Tamil Movie News – Ganja Karuppu – Sangeetha – Nattarasan Kottai – Bala – Ameer – Seeman – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/jan-10-04/ganja-karuppu-sangeetha-27-01-10.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Wedding bells for Ganja Karuppu|url=http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170912234650/http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|archive-date=12 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; గంజా కరుప్పు మొదటి కుమారుడు 2011 ఏప్రిల్లో మదురైలో జన్మించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu, The Proud Dad – Ganja Karuppu – Tamil Movie News – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/apr-11-03/ganja-karuppu-21-04-11.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2013లో, ఆయన తిరుచ్చిలోని ఐదుగురు మానసిక రోగుల ఖర్చులను తనే భరిస్తానని ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/ganja-karuppu-adopts-five-mentally-ill-persons/article2862159.ece|title='Ganja' Karuppu adopts five mentally ill persons|last=Prasad|first=G.|date=5 February 2012|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt; తరువాత 2016లో, అతను రాజకీయవేత్త కావాలనే తన ఉద్దేశాలను ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/a-comedian-with-a-serious-message/article8592624.ece|title=A comedian with a serious message|date=13 May 2016|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

; సినిమాలు

{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం.
!సినిమా
!పాత్ర
!గమనికలు
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2003
|''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''
|గంజా కుడుక్కి
|శివగంగై కరుప్పు గా పేరు
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2005
|''రామ్''
|వజావందాన్
|
|-
|''తిరుడియా ఇదయాతై''
|
|
|-
|''చిదంబరతిల్ ఒరు అప్పసామి''
|
|
|-
|''శివకాశి''
|ఉదయప్ప పక్కదారి
|
|-
|''బంబార కన్నలే''
|
|
|-
|''[[పందెంకోడి (సినిమా)|సందకోళి]]''
|బాలు ఇంటి పనివాడు
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2006
|''కల్వానిన్ కాదలి''
|కరుప్పు
|
|-
|''తిరుపతి''
|ముత్తు
|
|-
|''కోడంబక్కం''
|
|
|-
|''ఉన్నకమ్ ఎన్నకమ్''
|కరుప్పయ్య
|
|-
|''అరాన్''
|గంజా కరుప్పు
|
|-
|''శివప్పతిగారం''
|వెల్లై
|
|-
|''కిజక్కు కడల్ కరాయ్ సలై''
|పెట్రోల్ పంప్ ఉద్యోగి
|
|-
|''ఆచార్య''
|కోకి
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2007
|''తామిరభారణి''
|ముత్తు
|
|-
|''పరుథీవీరన్''
|డగ్లస్
|
|-
|''పిరప్పు''
|కొట్టీ
|
|-
|''అదావాడి''
|
|
|-
|''మధురై వీరన్''
|తానే స్వయంగా
|
|-
|''తిరుమగన్''
|
|
|-
|''పసుపతి సి/ఓ రసక్కపాలయం''
|కరుప్పు
|
|-
|''అళగియా తమిజ్ మగన్''
|కతిరావన్ సహాయకుడు
|
|-
|''మిరుగమ్''
|ఇదీ తంగి
|
|-
|''నెంజిరుక్కుమ్ వరాయ్''
|ఆటో డ్రైవర్
|
|-
|''పళనియప్ప కల్లూరి''
|
|
|-
| rowspan=&quot;10&quot; |2008
|''పిరివోమ్ శాంతిప్పం''
|కరుప్పు
|
|-
|''పిడిచిరుక్కు''
|ఎస్కెకి
|
|-
|''విలైయట్టు''
|
|
|-
|''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్''
|మొక్కై స్వామి
|
|-
|''ఇన్బా''
|&quot;సావి&quot; శంకర్
|
|-
|''పాండి''
|తలయాతి
|
|-
|''సుబ్రమణ్యపురం''
|కాశీ
|
|-
|''ఉలియిన్ ఒసాయ్''
|సుదామాణి
|
|-
|''తెనవట్టు''
|వెల్లయ్యన్
|
|-
|''పంచమిర్థం''
|ముత్తు
|
|-
| rowspan=&quot;13&quot; |2009
|''ఎ ఆ ఈ ఈ''
|కిచా
|
|-
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|
|
|-
|''నాడోడిగల్''
|మారియప్పన్
|
|-
|''వైగై''
|జీవరసి
|
|-
|''ఎంగల్ ఆసన్''
|యోగియన్
|
|-
|''మలయన్''
|
|
|-
|''మలై మలై''
|కరుప్పు
|
|-
|''అరుపదాయి''
|కరుప్పు రాజా
|
|-
|''అరుమానమే''
|
|
|-
|''సూర్యన్ సత్తా కల్లూరి''
|ఇడితంగి
|
|-
|''యోగి''
|'స్టిల్స్' మణి
|
|-
|''మాథియా చెన్నై''
|
|
|-
|''బాలం''
|అల్తాప్ అరుముగం
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2010
|''మాంజా వేలు''
|భూషన్
|
|-
|''కతాయి''
|
|
|-
|''అవల్ పియార్ తమిళ్సారసి''
|ఒతాప్పులి
|
|-
|''[[కారా మజాకా|కుట్టి పిసాసు]]''
|కరుప్పు
|
|-
|''కత్రాదు కలవు''
|
|
|-
|''పెన్ సింగం''
|
|
|-
|''కళవాణి''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వంశం''
|శంభు మణి
|
|-
|''సింధు సమవేలి''
|చర్చి తండ్రి
|
|-
|''ఇరాండు ముగం''
|
|
|-
|''ఒచాయ్''
|అజాగర్
|
|-
|''ఆర్వమ్''
|టీ మాస్టర్
|
|-
|''వల్లకోట్టై''
|వీరా సాంగిలి
|
|-
|''మాగీచి''
|రాసప్పన్
|
|-
|''[[సిద్దరామయ్య|సిద్దు]]''
|మోనయ్యన్
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2011
|''తంబికోట్టై''
|కరుప్పు
|
|-
|''శంకరన్కోవిల్''
|కిల్లి పిళ్ళై
|
|-
|''వెంగై''
|గణేశన్
|
|-
|''పులి వేషం''
|కరుప్పు
|
|-
|''ఆయిరం విలక్కు''
|టైసన్
|
|-
|''కీళాతు కిచా''
|
|
|-
|''తంబి వెట్టోతి సుందరం''
|ప్రస్తుతము
|
|-
|''కొంజం సిరిప్పు కొంజం కోబం''
|
|
|-
|''[[సంఘర్షణ (2011 సినిమా)|పోరాలి]]''
|పులికుట్టి
|
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |2012
|''మెధాయ్''
|
|
|-
|''ఒరు నడిగైన్ వక్కుమూలం''
|అరోకియాసామి
|
|-
|''సూజ్నిలై''
|
|
|-
|''కొండాన్ కోడుథాన్''
|పచముత్తు
|
|-
|''మజ్హైకాలం''
|
|
|-
|''సూరియా నాగరం''
|
|
|-
|''ఓ లా లా లా లా''
|ఇనుప దుకాణం
|
|-
|''మయాంగినెన్ థాయాంగినెన్''
|ముత్తుకుమార్ స్నేహితుడు
|
|-
|''మిరాటల్''
|కాథీ
|
|-
|''మయిలు''
|
|
|-
|''కై.''
|పుయాల్ పెరుమాళ్
|
|-
|''అకిలన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2013
|''నంగం పిరై''
|
|
|-
|''వెల్లచి''
|
|
|-
|''కీరిపుల్లా''
|
|
|-
|''వెత్కతై కెట్టల్ ఎన్నై తరువై''
|
|
|-
|''చిక్కీ ముక్కి''
|పాండి
|
|-
|''మయ్యం కొండెన్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-details/maiyam-konden/movieshow/61971048.cms|title=Maiyam Konden|work=The Times of India|access-date=2024-03-06|issn=0971-8257}}&lt;/ref&gt;
|-
|''తిరుమతి తమిళం''
|
|
|-
|''ఒరిస్సా''
|
|మలయాళ సినిమా
|-
|''తిరు పుగాష్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=S. R. Ashok|date=11 May 2013|title=Audio Beat: Thiru Pugazh - Soothing strains|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20240302061512/https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|archive-date=2 March 2024|website=[[The Hindu]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''సోక్కలి''
|
|
|-
|''నుగమ్''
|
|
|-
|''ముత్తు నాగరం''
|
|
|-
|''చిత్తిరయిల్ నీలాచూరు''
|
|
|-
|''కోలగలం''
|
|
|-
|''సంధితథం సింధితథం''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2014
|''కోవలానిన్ కాదలి''
|
|
|-
|''ఆధు వెరా ఇధు వెరా''
|
|
|-
|''అమరా''
|
|
|-
|''కంధర్వన్''
|
|
|-
|''వెట్రి సెల్వన్''
|
|
|-
|''కల్కండు''
|అళప్పన్
|
|-
|''అప్పుచి గ్రామం''
|
|
|-
|''వెల్మురుగన్ బోరువెల్స్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2015
|''ఇసై''
|కరుప్పు
|
|-
|''పరాన్జోతి''
|
|
|-
|''కంగారూ''
|కంగారూ స్నేహితుడు
|
|-
|''లైలా ఓ లైలా''
|ఆటో డ్రైవర్
|మలయాళ సినిమా
|-
|''మహారాణి కొట్టాయ్''
|
|
|-
|''మధుర నారంగ''
|శ్రీలంక తమిళ పర్యాటక మార్గదర్శి
|మలయాళ సినిమా
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2016
|''సౌకర్పేట్టై''
|
|
|-
|''శండికుతిరై''
|
|
|-
|''[[డా. ధర్మరాజు ఎం.బి.బి.యస్|ధర్మ దురై]]''
|కాంపౌండర్
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2017
|''ఉన్నై తొట్టు కొల్లావా''
|
|
|-
|''తొండన్''
|జేవియర్
|
|-
|''పాకనం పోలా ఇరుక్కూ''
|చూ చూ మారి
|
|-
|''ఉల్లం ఉల్లవరాయ్''
|
|
|-
|''కురంగు బొమ్మై''
|విజి సోదరుడు
|
|-
|''కిడా విరుండు''
|
|
|-
|''పల్లి పరువతిలె''
|పెన్.
|
|-
|''కలవాడియా పొజ్హుడుగల్''
|జ్ఞానమ్
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2018
|''నిమిర''
|సదా బావమరిది
|
|-
|''కన్నక్కోల్''
|
|
|-
|''కాసు మేళా కాసు''
|
|కామియో రూపాన్ని
|-
|''[[పందెం కోడి - 2|సందకోళి 2]]''
|దురై సేవకుడు
|
|-
|''బయంగరమణ ఆలు''
|
|
|-
|'' పిరాన్మలై''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2019
|''దేవకోట్టై కాదల్''
|
|
|-
|''గిల్లి బాంబరం గోలి''
|
|
|-
|''తనిమై''
|
|
|-
|''కాదల్ మున్నేట్ర కజగం''
|
|
|-
|''ఓవియావై విట్ట యారు''
|
|
|-
|''వన్నకిలి భారతి''
|
|
|-
|''కలవాణి 2''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వెన్నిలా కబడ్డీ కుఝు 2''
|పాండి
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2020
|''ఇరుంబు మణితాన్''
|మునికన్ను
|
|-
|''కొంబు''
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |2022
|''మామనిథన్''
|హౌస్ బ్రోకర్
|
|-
|''నోక్కా నోక్కా''
|
|
|-
|''మంజా కురువి''
|
|
|-
|''అరువా సండా''
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2023
|''ఎన్ 6 వాతియార్ కల్పాంతట్ట కులు''
|
|
|-
|''శ్రీ సబరి అయ్యప్పన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2025
|''ఆండవన్''
|
|
|-
|}

; టెలివిజన్

== మూలాలు లు ==

[[వర్గం:1976 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>939rg3el0l1wjrqwlgl7hy5ayu28q8j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601805</id>
      <parentid>4601804</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:47:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ఉదయ్ కిరణ్</username>
        <id>124579</id>
      </contributor>
      <origin>4601805</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18730" sha1="ejfwlj0c9gse9p2fgolqx51gqociu8f" xml:space="preserve">
{{Infobox comedian|name=Ganja Karuppu|image=Ganja Karuppu at the Appuchi Gramam Press Meet.jpg|imagesize=|caption=|birth_name=Karuppu Raja  &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|title=Ganja Karuppu Interview|work=Uyirmmai|language=ta|access-date=18 February 2010|archive-date=7 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100207191209/http://uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|birth_date={{birth date and age|df=yes|1976|1|05}}|birth_place=[[Nattarasankottai]], [[Sivagangai District|Sivagangai]], [[Tamil Nadu]], [[India]]|death_date=|death_place=|spouse=}}

గంజా కరుప్పు (జననం  1976 జనవరి 5) గా ప్రసిద్ధి చెందిన '''కరుప్పు రాజా''' [[తమిళ సినిమా]] రంగంలో హాస్య నటుడు. 2003లో వచ్చిన   ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''  సినిమాతో గంజా కరుప్పు తమిళ చలన చిత్ర పరిశ్రమ లోకి ప్రవేశించాడు. గంజా కరుప్పు కు పలు సినిమాలు హాస్య నటుడిగా మంచి గుర్తింపుని తెచ్చిపెట్టాయి. 2000 ల చివరలో ''రామ్'' (2005) ''శివకాశి'' (2005) పరుతివీరన్ (2007) సుబ్రమణ్యపురం (2008)  ''నాడోడిగల్'' (2009) లాంటి సినిమాలలో గంజా కరుప్పు హాస్య నటుడిగా నటించి మంచి పేరు తెచ్చుకున్నాడు.

== కెరీర్ ==
గంజా కరుప్పు ను 2003లో వచ్చిన ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]] సినిమాతో నటుడిగా తన ప్రస్థానాన్ని ప్రారంభించాడు. ఈ సినిమాలో గంజా కరుప్పు''  గంజాయి తోటలో పనిచేసే వ్యక్తిగా నటించాడు. తోటలో పనిచేసే వ్యక్తి పాత్ర గంజా కరుప్పు కు గుర్తింపు తెచ్చి పట్టింది .ఫలితంగా, ఆయనకు గంజి అనే తమిళ సినిమాలో నటించే అవకాశం వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Parotta Pakoda Thakkali Thenga|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movies-cinema-articles/Parotta-Pakoda-Thakkali-Thenga-26-09-12.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2000లలో గంజా కరుప్పు ప్రముఖ దర్శకులతో కలిసి పని చేశాడు, అమీర్ దర్శకత్వం వహించిన ''రామ్'' (2005)  పరుతివీరన్ (2007), [[ఎం. శశికుమార్]] దర్శకత్వం వహించిన ''సుబ్రమణ్యపురం'' (2008), [[సముద్రఖని]] దర్శకత్వం వహించిన ''నాడోడిగల్'' (2009)  సరగునం  ''కళవాణి'' (2010) వంటి ప్రముఖ దర్శకుల సినిమాలలో గంజా కరుప్పు నటించాడు. ఈ కాలంలో, అతను చింబుదేవన్ దర్శకత్వం వహించిన ''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్'' (2008) సినిమాలో ప్రధాన పాత్రలో నటించాడు , ఈ సినిమాను ఎస్ పిక్చర్స్ నిర్మించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja karuppu arai en 305 il kadavul Subramaniapuram ram Ram comedy actor ganja karuppu pirivom santhippom stills picture image gallery|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/feb-08-02/14-02-08-ganja-karuppu.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; ఆ సినిమా బాక్సాఫీస్ వద్ద విజయం సాధించింది. తరువాత ఆయన ధనశేఖరన్ దర్శకత్వం వహించిన ''మన్నార్ వలైకూడ'' అనే సినిమాలో ప్రధాన పాత్ర పోషించారు. , మత్స్యకారుల దుస్థితి ఆధారంగా రూపొందిన ఈ సినిమా థియేటర్లలో విడుదల కాలేదు. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ayngaran International|url=http://www.ayngaran.com/frame.php?iframepath=newsdetails.php?newsid=5770|access-date=18 July 2018|website=Ayngaran.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Can Ganja Karupu replace Vadivelu?|url=http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170913001246/http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|archive-date=13 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
గంజా కరుప్పు 2010లో  తను జన్మించిన పట్టణం నటరసంకోట్టై జరిగిన వివాహ వేడుకలో ఫిజియోథెరపిస్ట్  సంగీతను వివాహం చేసుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu weds Sangeetha – Tamil Movie News – Ganja Karuppu – Sangeetha – Nattarasan Kottai – Bala – Ameer – Seeman – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/jan-10-04/ganja-karuppu-sangeetha-27-01-10.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Wedding bells for Ganja Karuppu|url=http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170912234650/http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|archive-date=12 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; గంజా కరుప్పు మొదటి కుమారుడు 2011 ఏప్రిల్లో మదురైలో జన్మించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu, The Proud Dad – Ganja Karuppu – Tamil Movie News – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/apr-11-03/ganja-karuppu-21-04-11.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2013లో, ఆయన తిరుచ్చిలోని ఐదుగురు మానసిక రోగుల ఖర్చులను తనే భరిస్తానని ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/ganja-karuppu-adopts-five-mentally-ill-persons/article2862159.ece|title='Ganja' Karuppu adopts five mentally ill persons|last=Prasad|first=G.|date=5 February 2012|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt; తరువాత 2016లో, అతను రాజకీయవేత్త కావాలనే తన ఉద్దేశాలను ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/a-comedian-with-a-serious-message/article8592624.ece|title=A comedian with a serious message|date=13 May 2016|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

; సినిమాలు

{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం.
!సినిమా
!పాత్ర
!గమనికలు
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2003
|''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''
|గంజా కుడుక్కి
|శివగంగై కరుప్పు గా పేరు
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2005
|''రామ్''
|వజావందాన్
|
|-
|''తిరుడియా ఇదయాతై''
|
|
|-
|''చిదంబరతిల్ ఒరు అప్పసామి''
|
|
|-
|''శివకాశి''
|ఉదయప్ప పక్కదారి
|
|-
|''బంబార కన్నలే''
|
|
|-
|''[[పందెంకోడి (సినిమా)|సందకోళి]]''
|బాలు ఇంటి పనివాడు
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2006
|''కల్వానిన్ కాదలి''
|కరుప్పు
|
|-
|''తిరుపతి''
|ముత్తు
|
|-
|''కోడంబక్కం''
|
|
|-
|''ఉన్నకమ్ ఎన్నకమ్''
|కరుప్పయ్య
|
|-
|''అరాన్''
|గంజా కరుప్పు
|
|-
|''శివప్పతిగారం''
|వెల్లై
|
|-
|''కిజక్కు కడల్ కరాయ్ సలై''
|పెట్రోల్ పంప్ ఉద్యోగి
|
|-
|''ఆచార్య''
|కోకి
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2007
|''తామిరభారణి''
|ముత్తు
|
|-
|''పరుథీవీరన్''
|డగ్లస్
|
|-
|''పిరప్పు''
|కొట్టీ
|
|-
|''అదావాడి''
|
|
|-
|''మధురై వీరన్''
|తానే స్వయంగా
|
|-
|''తిరుమగన్''
|
|
|-
|''పసుపతి సి/ఓ రసక్కపాలయం''
|కరుప్పు
|
|-
|''అళగియా తమిజ్ మగన్''
|కతిరావన్ సహాయకుడు
|
|-
|''మిరుగమ్''
|ఇదీ తంగి
|
|-
|''నెంజిరుక్కుమ్ వరాయ్''
|ఆటో డ్రైవర్
|
|-
|''పళనియప్ప కల్లూరి''
|
|
|-
| rowspan=&quot;10&quot; |2008
|''పిరివోమ్ శాంతిప్పం''
|కరుప్పు
|
|-
|''పిడిచిరుక్కు''
|ఎస్కెకి
|
|-
|''విలైయట్టు''
|
|
|-
|''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్''
|మొక్కై స్వామి
|
|-
|''ఇన్బా''
|&quot;సావి&quot; శంకర్
|
|-
|''పాండి''
|తలయాతి
|
|-
|''సుబ్రమణ్యపురం''
|కాశీ
|
|-
|''ఉలియిన్ ఒసాయ్''
|సుదామాణి
|
|-
|''తెనవట్టు''
|వెల్లయ్యన్
|
|-
|''పంచమిర్థం''
|ముత్తు
|
|-
| rowspan=&quot;13&quot; |2009
|''ఎ ఆ ఈ ఈ''
|కిచా
|
|-
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|
|
|-
|''నాడోడిగల్''
|మారియప్పన్
|
|-
|''వైగై''
|జీవరసి
|
|-
|''ఎంగల్ ఆసన్''
|యోగియన్
|
|-
|''మలయన్''
|
|
|-
|''మలై మలై''
|కరుప్పు
|
|-
|''అరుపదాయి''
|కరుప్పు రాజా
|
|-
|''అరుమానమే''
|
|
|-
|''సూర్యన్ సత్తా కల్లూరి''
|ఇడితంగి
|
|-
|''యోగి''
|'స్టిల్స్' మణి
|
|-
|''మాథియా చెన్నై''
|
|
|-
|''బాలం''
|అల్తాప్ అరుముగం
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2010
|''మాంజా వేలు''
|భూషన్
|
|-
|''కతాయి''
|
|
|-
|''అవల్ పియార్ తమిళ్సారసి''
|ఒతాప్పులి
|
|-
|''[[కారా మజాకా|కుట్టి పిసాసు]]''
|కరుప్పు
|
|-
|''కత్రాదు కలవు''
|
|
|-
|''పెన్ సింగం''
|
|
|-
|''కళవాణి''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వంశం''
|శంభు మణి
|
|-
|''సింధు సమవేలి''
|చర్చి తండ్రి
|
|-
|''ఇరాండు ముగం''
|
|
|-
|''ఒచాయ్''
|అజాగర్
|
|-
|''ఆర్వమ్''
|టీ మాస్టర్
|
|-
|''వల్లకోట్టై''
|వీరా సాంగిలి
|
|-
|''మాగీచి''
|రాసప్పన్
|
|-
|''[[సిద్దరామయ్య|సిద్దు]]''
|మోనయ్యన్
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2011
|''తంబికోట్టై''
|కరుప్పు
|
|-
|''శంకరన్కోవిల్''
|కిల్లి పిళ్ళై
|
|-
|''వెంగై''
|గణేశన్
|
|-
|''పులి వేషం''
|కరుప్పు
|
|-
|''ఆయిరం విలక్కు''
|టైసన్
|
|-
|''కీళాతు కిచా''
|
|
|-
|''తంబి వెట్టోతి సుందరం''
|ప్రస్తుతము
|
|-
|''కొంజం సిరిప్పు కొంజం కోబం''
|
|
|-
|''[[సంఘర్షణ (2011 సినిమా)|పోరాలి]]''
|పులికుట్టి
|
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |2012
|''మెధాయ్''
|
|
|-
|''ఒరు నడిగైన్ వక్కుమూలం''
|అరోకియాసామి
|
|-
|''సూజ్నిలై''
|
|
|-
|''కొండాన్ కోడుథాన్''
|పచముత్తు
|
|-
|''మజ్హైకాలం''
|
|
|-
|''సూరియా నాగరం''
|
|
|-
|''ఓ లా లా లా లా''
|ఇనుప దుకాణం
|
|-
|''మయాంగినెన్ థాయాంగినెన్''
|ముత్తుకుమార్ స్నేహితుడు
|
|-
|''మిరాటల్''
|కాథీ
|
|-
|''మయిలు''
|
|
|-
|''కై.''
|పుయాల్ పెరుమాళ్
|
|-
|''అకిలన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2013
|''నంగం పిరై''
|
|
|-
|''వెల్లచి''
|
|
|-
|''కీరిపుల్లా''
|
|
|-
|''వెత్కతై కెట్టల్ ఎన్నై తరువై''
|
|
|-
|''చిక్కీ ముక్కి''
|పాండి
|
|-
|''మయ్యం కొండెన్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-details/maiyam-konden/movieshow/61971048.cms|title=Maiyam Konden|work=The Times of India|access-date=2024-03-06|issn=0971-8257}}&lt;/ref&gt;
|-
|''తిరుమతి తమిళం''
|
|
|-
|''ఒరిస్సా''
|
|మలయాళ సినిమా
|-
|''తిరు పుగాష్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=S. R. Ashok|date=11 May 2013|title=Audio Beat: Thiru Pugazh - Soothing strains|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20240302061512/https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|archive-date=2 March 2024|website=[[The Hindu]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''సోక్కలి''
|
|
|-
|''నుగమ్''
|
|
|-
|''ముత్తు నాగరం''
|
|
|-
|''చిత్తిరయిల్ నీలాచూరు''
|
|
|-
|''కోలగలం''
|
|
|-
|''సంధితథం సింధితథం''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2014
|''కోవలానిన్ కాదలి''
|
|
|-
|''ఆధు వెరా ఇధు వెరా''
|
|
|-
|''అమరా''
|
|
|-
|''కంధర్వన్''
|
|
|-
|''వెట్రి సెల్వన్''
|
|
|-
|''కల్కండు''
|అళప్పన్
|
|-
|''అప్పుచి గ్రామం''
|
|
|-
|''వెల్మురుగన్ బోరువెల్స్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2015
|''ఇసై''
|కరుప్పు
|
|-
|''పరాన్జోతి''
|
|
|-
|''కంగారూ''
|కంగారూ స్నేహితుడు
|
|-
|''లైలా ఓ లైలా''
|ఆటో డ్రైవర్
|మలయాళ సినిమా
|-
|''మహారాణి కొట్టాయ్''
|
|
|-
|''మధుర నారంగ''
|శ్రీలంక తమిళ పర్యాటక మార్గదర్శి
|మలయాళ సినిమా
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2016
|''సౌకర్పేట్టై''
|
|
|-
|''శండికుతిరై''
|
|
|-
|''[[డా. ధర్మరాజు ఎం.బి.బి.యస్|ధర్మ దురై]]''
|కాంపౌండర్
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2017
|''ఉన్నై తొట్టు కొల్లావా''
|
|
|-
|''తొండన్''
|జేవియర్
|
|-
|''పాకనం పోలా ఇరుక్కూ''
|చూ చూ మారి
|
|-
|''ఉల్లం ఉల్లవరాయ్''
|
|
|-
|''కురంగు బొమ్మై''
|విజి సోదరుడు
|
|-
|''కిడా విరుండు''
|
|
|-
|''పల్లి పరువతిలె''
|పెన్.
|
|-
|''కలవాడియా పొజ్హుడుగల్''
|జ్ఞానమ్
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2018
|''నిమిర''
|సదా బావమరిది
|
|-
|''కన్నక్కోల్''
|
|
|-
|''కాసు మేళా కాసు''
|
|కామియో రూపాన్ని
|-
|''[[పందెం కోడి - 2|సందకోళి 2]]''
|దురై సేవకుడు
|
|-
|''బయంగరమణ ఆలు''
|
|
|-
|'' పిరాన్మలై''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2019
|''దేవకోట్టై కాదల్''
|
|
|-
|''గిల్లి బాంబరం గోలి''
|
|
|-
|''తనిమై''
|
|
|-
|''కాదల్ మున్నేట్ర కజగం''
|
|
|-
|''ఓవియావై విట్ట యారు''
|
|
|-
|''వన్నకిలి భారతి''
|
|
|-
|''కలవాణి 2''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వెన్నిలా కబడ్డీ కుఝు 2''
|పాండి
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2020
|''ఇరుంబు మణితాన్''
|మునికన్ను
|
|-
|''కొంబు''
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |2022
|''మామనిథన్''
|హౌస్ బ్రోకర్
|
|-
|''నోక్కా నోక్కా''
|
|
|-
|''మంజా కురువి''
|
|
|-
|''అరువా సండా''
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2023
|''ఎన్ 6 వాతియార్ కల్పాంతట్ట కులు''
|
|
|-
|''శ్రీ సబరి అయ్యప్పన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2025
|''ఆండవన్''
|
|
|-
|}

; టెలివిజన్

== మూలాలు లు ==

[[వర్గం:1976 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>ejfwlj0c9gse9p2fgolqx51gqociu8f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601806</id>
      <parentid>4601805</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T10:53:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ఉదయ్ కిరణ్</username>
        <id>124579</id>
      </contributor>
      <origin>4601806</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18794" sha1="5vacw2hd4jomfpk7ju1r0crg1zee8e8" xml:space="preserve">
{{Infobox comedian|name=గంజా కరుప్పు|image=Ganja Karuppu at the Appuchi Gramam Press Meet.jpg|imagesize=|caption=|birth_name=గంజా కరుప్పు  &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|title=Ganja Karuppu Interview|work=Uyirmmai|language=ta|access-date=18 February 2010|archive-date=7 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100207191209/http://uyirmmai.com/ContentDetails.aspx?cid=1495|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;|birth_date={{birth date and age|df=yes|1976|1|05}}|birth_place=, [[శివ గంగ జిల్లా]], [[తమిళనాడు]], [[భారతదేశం]]|death_date=|death_place=|spouse=}}

గంజా కరుప్పు (జననం  1976 జనవరి 5) గా ప్రసిద్ధి చెందిన '''కరుప్పు రాజా''' [[తమిళ సినిమా]] రంగంలో హాస్య నటుడు. 2003లో వచ్చిన   ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''  సినిమాతో గంజా కరుప్పు తమిళ చలన చిత్ర పరిశ్రమ లోకి ప్రవేశించాడు. గంజా కరుప్పు కు పలు సినిమాలు హాస్య నటుడిగా మంచి గుర్తింపుని తెచ్చిపెట్టాయి. 2000 ల చివరలో ''రామ్'' (2005) ''శివకాశి'' (2005) పరుతివీరన్ (2007) సుబ్రమణ్యపురం (2008)  ''నాడోడిగల్'' (2009) లాంటి సినిమాలలో గంజా కరుప్పు హాస్య నటుడిగా నటించి మంచి పేరు తెచ్చుకున్నాడు.

== కెరీర్ ==
గంజా కరుప్పు ను 2003లో వచ్చిన ''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]] సినిమాతో నటుడిగా తన ప్రస్థానాన్ని ప్రారంభించాడు. ఈ సినిమాలో గంజా కరుప్పు''  గంజాయి తోటలో పనిచేసే వ్యక్తిగా నటించాడు. తోటలో పనిచేసే వ్యక్తి పాత్ర గంజా కరుప్పు కు గుర్తింపు తెచ్చి పట్టింది .ఫలితంగా, ఆయనకు గంజి అనే తమిళ సినిమాలో నటించే అవకాశం వచ్చింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Parotta Pakoda Thakkali Thenga|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movies-cinema-articles/Parotta-Pakoda-Thakkali-Thenga-26-09-12.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2000లలో గంజా కరుప్పు ప్రముఖ దర్శకులతో కలిసి పని చేశాడు, అమీర్ దర్శకత్వం వహించిన ''రామ్'' (2005)  పరుతివీరన్ (2007), [[ఎం. శశికుమార్]] దర్శకత్వం వహించిన ''సుబ్రమణ్యపురం'' (2008), [[సముద్రఖని]] దర్శకత్వం వహించిన ''నాడోడిగల్'' (2009)  సరగునం  ''కళవాణి'' (2010) వంటి ప్రముఖ దర్శకుల సినిమాలలో గంజా కరుప్పు నటించాడు. ఈ కాలంలో, అతను చింబుదేవన్ దర్శకత్వం వహించిన ''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్'' (2008) సినిమాలో ప్రధాన పాత్రలో నటించాడు , ఈ సినిమాను ఎస్ పిక్చర్స్ నిర్మించింది.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja karuppu arai en 305 il kadavul Subramaniapuram ram Ram comedy actor ganja karuppu pirivom santhippom stills picture image gallery|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/feb-08-02/14-02-08-ganja-karuppu.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; ఆ సినిమా బాక్సాఫీస్ వద్ద విజయం సాధించింది. తరువాత ఆయన ధనశేఖరన్ దర్శకత్వం వహించిన ''మన్నార్ వలైకూడ'' అనే సినిమాలో ప్రధాన పాత్ర పోషించారు. , మత్స్యకారుల దుస్థితి ఆధారంగా రూపొందిన ఈ సినిమా థియేటర్లలో విడుదల కాలేదు. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ayngaran International|url=http://www.ayngaran.com/frame.php?iframepath=newsdetails.php?newsid=5770|access-date=18 July 2018|website=Ayngaran.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Can Ganja Karupu replace Vadivelu?|url=http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170913001246/http://www.sify.com/movies/can-ganja-karupu-replace-vadivelu-news-tamil-lfykPvgjahfsi.html|archive-date=13 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;

== వ్యక్తిగత జీవితం ==
గంజా కరుప్పు 2010లో  తను జన్మించిన పట్టణం నటరసంకోట్టై జరిగిన వివాహ వేడుకలో ఫిజియోథెరపిస్ట్  సంగీతను వివాహం చేసుకున్నాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu weds Sangeetha – Tamil Movie News – Ganja Karuppu – Sangeetha – Nattarasan Kottai – Bala – Ameer – Seeman – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/jan-10-04/ganja-karuppu-sangeetha-27-01-10.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Wedding bells for Ganja Karuppu|url=http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170912234650/http://www.sify.com/movies/wedding-bells-for-ganja-karuppu-news-tamil-kkfrmobehigsi.html|archive-date=12 September 2017|access-date=18 July 2018|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt; గంజా కరుప్పు మొదటి కుమారుడు 2011 ఏప్రిల్లో మదురైలో జన్మించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ganja Karuppu, The Proud Dad – Ganja Karuppu – Tamil Movie News – Behindwoods.com|url=http://www.behindwoods.com/tamil-movie-news-1/apr-11-03/ganja-karuppu-21-04-11.html|access-date=18 July 2018|website=Behindwoods.com}}&lt;/ref&gt; 2013లో, ఆయన తిరుచ్చిలోని ఐదుగురు మానసిక రోగుల ఖర్చులను తనే భరిస్తానని ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/ganja-karuppu-adopts-five-mentally-ill-persons/article2862159.ece|title='Ganja' Karuppu adopts five mentally ill persons|last=Prasad|first=G.|date=5 February 2012|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt; తరువాత 2016లో, అతను రాజకీయవేత్త కావాలనే తన ఉద్దేశాలను ప్రకటించాడు.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/a-comedian-with-a-serious-message/article8592624.ece|title=A comedian with a serious message|date=13 May 2016|work=The Hindu|access-date=18 July 2018}}&lt;/ref&gt;

== ఫిల్మోగ్రఫీ ==

; సినిమాలు

{| class=&quot;wikitable&quot;
!సంవత్సరం.
!సినిమా
!పాత్ర
!గమనికలు
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2003
|''[[శివ పుత్రుడు|పిథమగన్]]''
|గంజా కుడుక్కి
|శివగంగై కరుప్పు గా పేరు
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2005
|''రామ్''
|వజావందాన్
|
|-
|''తిరుడియా ఇదయాతై''
|
|
|-
|''చిదంబరతిల్ ఒరు అప్పసామి''
|
|
|-
|''శివకాశి''
|ఉదయప్ప పక్కదారి
|
|-
|''బంబార కన్నలే''
|
|
|-
|''[[పందెంకోడి (సినిమా)|సందకోళి]]''
|బాలు ఇంటి పనివాడు
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2006
|''కల్వానిన్ కాదలి''
|కరుప్పు
|
|-
|''తిరుపతి''
|ముత్తు
|
|-
|''కోడంబక్కం''
|
|
|-
|''ఉన్నకమ్ ఎన్నకమ్''
|కరుప్పయ్య
|
|-
|''అరాన్''
|గంజా కరుప్పు
|
|-
|''శివప్పతిగారం''
|వెల్లై
|
|-
|''కిజక్కు కడల్ కరాయ్ సలై''
|పెట్రోల్ పంప్ ఉద్యోగి
|
|-
|''ఆచార్య''
|కోకి
|
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |2007
|''తామిరభారణి''
|ముత్తు
|
|-
|''పరుథీవీరన్''
|డగ్లస్
|
|-
|''పిరప్పు''
|కొట్టీ
|
|-
|''అదావాడి''
|
|
|-
|''మధురై వీరన్''
|తానే స్వయంగా
|
|-
|''తిరుమగన్''
|
|
|-
|''పసుపతి సి/ఓ రసక్కపాలయం''
|కరుప్పు
|
|-
|''అళగియా తమిజ్ మగన్''
|కతిరావన్ సహాయకుడు
|
|-
|''మిరుగమ్''
|ఇదీ తంగి
|
|-
|''నెంజిరుక్కుమ్ వరాయ్''
|ఆటో డ్రైవర్
|
|-
|''పళనియప్ప కల్లూరి''
|
|
|-
| rowspan=&quot;10&quot; |2008
|''పిరివోమ్ శాంతిప్పం''
|కరుప్పు
|
|-
|''పిడిచిరుక్కు''
|ఎస్కెకి
|
|-
|''విలైయట్టు''
|
|
|-
|''అరాయ్ ఎన్ 305-ఇల్ కడవుల్''
|మొక్కై స్వామి
|
|-
|''ఇన్బా''
|&quot;సావి&quot; శంకర్
|
|-
|''పాండి''
|తలయాతి
|
|-
|''సుబ్రమణ్యపురం''
|కాశీ
|
|-
|''ఉలియిన్ ఒసాయ్''
|సుదామాణి
|
|-
|''తెనవట్టు''
|వెల్లయ్యన్
|
|-
|''పంచమిర్థం''
|ముత్తు
|
|-
| rowspan=&quot;13&quot; |2009
|''ఎ ఆ ఈ ఈ''
|కిచా
|
|-
|''కాదల్నా సుమ్మా ఇల్లాయ్''
|
|
|-
|''నాడోడిగల్''
|మారియప్పన్
|
|-
|''వైగై''
|జీవరసి
|
|-
|''ఎంగల్ ఆసన్''
|యోగియన్
|
|-
|''మలయన్''
|
|
|-
|''మలై మలై''
|కరుప్పు
|
|-
|''అరుపదాయి''
|కరుప్పు రాజా
|
|-
|''అరుమానమే''
|
|
|-
|''సూర్యన్ సత్తా కల్లూరి''
|ఇడితంగి
|
|-
|''యోగి''
|'స్టిల్స్' మణి
|
|-
|''మాథియా చెన్నై''
|
|
|-
|''బాలం''
|అల్తాప్ అరుముగం
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2010
|''మాంజా వేలు''
|భూషన్
|
|-
|''కతాయి''
|
|
|-
|''అవల్ పియార్ తమిళ్సారసి''
|ఒతాప్పులి
|
|-
|''[[కారా మజాకా|కుట్టి పిసాసు]]''
|కరుప్పు
|
|-
|''కత్రాదు కలవు''
|
|
|-
|''పెన్ సింగం''
|
|
|-
|''కళవాణి''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వంశం''
|శంభు మణి
|
|-
|''సింధు సమవేలి''
|చర్చి తండ్రి
|
|-
|''ఇరాండు ముగం''
|
|
|-
|''ఒచాయ్''
|అజాగర్
|
|-
|''ఆర్వమ్''
|టీ మాస్టర్
|
|-
|''వల్లకోట్టై''
|వీరా సాంగిలి
|
|-
|''మాగీచి''
|రాసప్పన్
|
|-
|''[[సిద్దరామయ్య|సిద్దు]]''
|మోనయ్యన్
|
|-
| rowspan=&quot;9&quot; |2011
|''తంబికోట్టై''
|కరుప్పు
|
|-
|''శంకరన్కోవిల్''
|కిల్లి పిళ్ళై
|
|-
|''వెంగై''
|గణేశన్
|
|-
|''పులి వేషం''
|కరుప్పు
|
|-
|''ఆయిరం విలక్కు''
|టైసన్
|
|-
|''కీళాతు కిచా''
|
|
|-
|''తంబి వెట్టోతి సుందరం''
|ప్రస్తుతము
|
|-
|''కొంజం సిరిప్పు కొంజం కోబం''
|
|
|-
|''[[సంఘర్షణ (2011 సినిమా)|పోరాలి]]''
|పులికుట్టి
|
|-
| rowspan=&quot;12&quot; |2012
|''మెధాయ్''
|
|
|-
|''ఒరు నడిగైన్ వక్కుమూలం''
|అరోకియాసామి
|
|-
|''సూజ్నిలై''
|
|
|-
|''కొండాన్ కోడుథాన్''
|పచముత్తు
|
|-
|''మజ్హైకాలం''
|
|
|-
|''సూరియా నాగరం''
|
|
|-
|''ఓ లా లా లా లా''
|ఇనుప దుకాణం
|
|-
|''మయాంగినెన్ థాయాంగినెన్''
|ముత్తుకుమార్ స్నేహితుడు
|
|-
|''మిరాటల్''
|కాథీ
|
|-
|''మయిలు''
|
|
|-
|''కై.''
|పుయాల్ పెరుమాళ్
|
|-
|''అకిలన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;15&quot; |2013
|''నంగం పిరై''
|
|
|-
|''వెల్లచి''
|
|
|-
|''కీరిపుల్లా''
|
|
|-
|''వెత్కతై కెట్టల్ ఎన్నై తరువై''
|
|
|-
|''చిక్కీ ముక్కి''
|పాండి
|
|-
|''మయ్యం కొండెన్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-details/maiyam-konden/movieshow/61971048.cms|title=Maiyam Konden|work=The Times of India|access-date=2024-03-06|issn=0971-8257}}&lt;/ref&gt;
|-
|''తిరుమతి తమిళం''
|
|
|-
|''ఒరిస్సా''
|
|మలయాళ సినిమా
|-
|''తిరు పుగాష్''
|
|&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Kumar|first=S. R. Ashok|date=11 May 2013|title=Audio Beat: Thiru Pugazh - Soothing strains|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20240302061512/https://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/audio-beat-thiru-pugazh-soothing-strains/article4705906.ece|archive-date=2 March 2024|website=[[The Hindu]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''సోక్కలి''
|
|
|-
|''నుగమ్''
|
|
|-
|''ముత్తు నాగరం''
|
|
|-
|''చిత్తిరయిల్ నీలాచూరు''
|
|
|-
|''కోలగలం''
|
|
|-
|''సంధితథం సింధితథం''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2014
|''కోవలానిన్ కాదలి''
|
|
|-
|''ఆధు వెరా ఇధు వెరా''
|
|
|-
|''అమరా''
|
|
|-
|''కంధర్వన్''
|
|
|-
|''వెట్రి సెల్వన్''
|
|
|-
|''కల్కండు''
|అళప్పన్
|
|-
|''అప్పుచి గ్రామం''
|
|
|-
|''వెల్మురుగన్ బోరువెల్స్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2015
|''ఇసై''
|కరుప్పు
|
|-
|''పరాన్జోతి''
|
|
|-
|''కంగారూ''
|కంగారూ స్నేహితుడు
|
|-
|''లైలా ఓ లైలా''
|ఆటో డ్రైవర్
|మలయాళ సినిమా
|-
|''మహారాణి కొట్టాయ్''
|
|
|-
|''మధుర నారంగ''
|శ్రీలంక తమిళ పర్యాటక మార్గదర్శి
|మలయాళ సినిమా
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2016
|''సౌకర్పేట్టై''
|
|
|-
|''శండికుతిరై''
|
|
|-
|''[[డా. ధర్మరాజు ఎం.బి.బి.యస్|ధర్మ దురై]]''
|కాంపౌండర్
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2017
|''ఉన్నై తొట్టు కొల్లావా''
|
|
|-
|''తొండన్''
|జేవియర్
|
|-
|''పాకనం పోలా ఇరుక్కూ''
|చూ చూ మారి
|
|-
|''ఉల్లం ఉల్లవరాయ్''
|
|
|-
|''కురంగు బొమ్మై''
|విజి సోదరుడు
|
|-
|''కిడా విరుండు''
|
|
|-
|''పల్లి పరువతిలె''
|పెన్.
|
|-
|''కలవాడియా పొజ్హుడుగల్''
|జ్ఞానమ్
|
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |2018
|''నిమిర''
|సదా బావమరిది
|
|-
|''కన్నక్కోల్''
|
|
|-
|''కాసు మేళా కాసు''
|
|కామియో రూపాన్ని
|-
|''[[పందెం కోడి - 2|సందకోళి 2]]''
|దురై సేవకుడు
|
|-
|''బయంగరమణ ఆలు''
|
|
|-
|'' పిరాన్మలై''
|
|
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |2019
|''దేవకోట్టై కాదల్''
|
|
|-
|''గిల్లి బాంబరం గోలి''
|
|
|-
|''తనిమై''
|
|
|-
|''కాదల్ మున్నేట్ర కజగం''
|
|
|-
|''ఓవియావై విట్ట యారు''
|
|
|-
|''వన్నకిలి భారతి''
|
|
|-
|''కలవాణి 2''
|పంచాయతీ
|
|-
|''వెన్నిలా కబడ్డీ కుఝు 2''
|పాండి
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2020
|''ఇరుంబు మణితాన్''
|మునికన్ను
|
|-
|''కొంబు''
|
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |2022
|''మామనిథన్''
|హౌస్ బ్రోకర్
|
|-
|''నోక్కా నోక్కా''
|
|
|-
|''మంజా కురువి''
|
|
|-
|''అరువా సండా''
|
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2023
|''ఎన్ 6 వాతియార్ కల్పాంతట్ట కులు''
|
|
|-
|''శ్రీ సబరి అయ్యప్పన్''
|
|
|-
| rowspan=&quot;1&quot; |2025
|''ఆండవన్''
|
|
|-
|}

; టెలివిజన్

== మూలాలు లు ==

[[వర్గం:1976 జననాలు]]
[[వర్గం:జీవిస్తున్న ప్రజలు]]</text>
      <sha1>5vacw2hd4jomfpk7ju1r0crg1zee8e8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>అంగర (ఇంటిపేరు)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459418</id>
    <revision>
      <id>4601809</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:11:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with ''''అంగర''' కొందరు తెలుగు వారి ఇంటి పేరు. వీరు కానీ వీరి పూర్వీకులు కానీ బహుశా [[అంగర]] గ్రామానికి చెందినవారై ఉండవచ్చు.   ఈ ఇంటి పేరు కలిగిన కొందరు ప్రముఖులు: * [[అంగర కృష్ణారావు]] * అం...'</comment>
      <origin>4601809</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2224" sha1="ib9u1kil25et8cf7evquazru3pjmoyt" xml:space="preserve">'''అంగర''' కొందరు తెలుగు వారి ఇంటి పేరు. వీరు కానీ వీరి పూర్వీకులు కానీ బహుశా [[అంగర]] గ్రామానికి చెందినవారై ఉండవచ్చు. 

ఈ ఇంటి పేరు కలిగిన కొందరు ప్రముఖులు:
* [[అంగర కృష్ణారావు]]
* [[అంగర కృష్ణమోహనరావు]]
* [[అంగర గోపాలకృష్ణ]]
* అంగర నృసింహకవి  - తెలుగు కవి.
* [[అంగర పాండురంగారావు]]
* [[అంగర రామమోహన్]]
* అంగర లక్ష్మణరావు - సినిమా నిర్మాత.  [[ప్రచండ వీరుడు]], [[తల్లి గోదావరి]], [[పదహారేళ్ల వయసు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర విజయకుమార్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భలే సోగ్గాడు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]] (1920-1974)
* [[అంగర వెంకటనారాయణరావు]]
* [[అంగర వెంకట శివప్రసాదరావు]]
* [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]]
* [[అంగర వెంకటేశ్వరరావు]]
* అంగర శ్రీనివాస్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భార్యలూ జాగ్రత్త]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర సత్యం - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[శాంతినివాసం (1986 సినిమా)|శాంతినివాసం]], [[కిరాయిగూండా]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర సూర్యారావు]]</text>
      <sha1>ib9u1kil25et8cf7evquazru3pjmoyt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601831</id>
      <parentid>4601809</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:38:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601831</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3977" sha1="ddebo0kh4u31de0ta363w368801qpm4" xml:space="preserve">'''అంగర''' కొందరు తెలుగు వారి ఇంటి పేరు. వీరు కానీ వీరి పూర్వీకులు కానీ బహుశా [[అంగర]] గ్రామానికి చెందినవారై ఉండవచ్చు. 

ఈ ఇంటి పేరు కలిగిన కొందరు ప్రముఖులు:

* [[అంగర కృష్ణమోహనరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర కృష్ణారావు]] (జ.1948) - తెలుగు కథా రచయిత. అంగర శ్రీదేవి అనే కలం పేరుతో రచనలు చేశాడు.
* [[అంగర గోపాలకృష్ణ]] (జ.1972) - తెలుగు కథా, నవలా రచయిత.
* అంగర నృసింహకవి  - తెలుగు కవి. [[కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] గారు రచించిన [[ఆంధ్ర కవుల చరిత్రము]] మూడవ భాగంలో ఇతని ప్రస్తావన ఉంది.
* [[అంగర పాండురంగారావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర రామమోహన్]] - [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]కి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు. రెండు పర్యాయాలు శాసన మండలి సభ్యునిగా ఎన్నికైనాడు.
* అంగర లక్ష్మణరావు - సినిమా నిర్మాత.  [[ప్రచండ వీరుడు]], [[తల్లి గోదావరి]], [[పదహారేళ్ల వయసు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర విజయకుమార్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భలే సోగ్గాడు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]] (1920-1974) [[విశాఖ సాహితి]] సాహిత్య సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు. విరామం అనే నవలను వ్రాశాడు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో మిలటరీలో హవల్దారుగా పనిచేశాడు.
* [[అంగర వెంకటనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట శివప్రసాదరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకటేశ్వరరావు]] (జ.1965) - తెలుగు కథా రచయిత. 
* అంగర శ్రీనివాస్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భార్యలూ జాగ్రత్త]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర సత్యం - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[శాంతినివాసం (1986 సినిమా)|శాంతినివాసం]], [[కిరాయిగూండా]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర సూర్యారావు]] (1927=2017) - తెలుగు కథా రచయిత, నాటక రచయిత. [[ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ]] అవార్డును గెలుచుకున్నాడు. సమగ్ర విశాఖ నగర చరిత్రను రచించాడు.</text>
      <sha1>ddebo0kh4u31de0ta363w368801qpm4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601833</id>
      <parentid>4601831</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601833</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4137" sha1="pwnwn7bk3jpsguvwe8jnlvenyniczdx" xml:space="preserve">'''అంగర''' కొందరు తెలుగు వారి ఇంటి పేరు. వీరు కానీ వీరి పూర్వీకులు కానీ బహుశా [[అంగర]] గ్రామానికి చెందినవారై ఉండవచ్చు. 

ఈ ఇంటి పేరు కలిగిన కొందరు ప్రముఖులు:
[[దస్త్రం:Angara_Suryarao.JPG|thumb|right|250pix|అంగర సూర్యారావు]]
* [[అంగర కృష్ణమోహనరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర కృష్ణారావు]] (జ.1948) - తెలుగు కథా రచయిత. అంగర శ్రీదేవి అనే కలం పేరుతో రచనలు చేశాడు.
* [[అంగర గోపాలకృష్ణ]] (జ.1972) - తెలుగు కథా, నవలా రచయిత.
* అంగర నృసింహకవి  - తెలుగు కవి. [[కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] గారు రచించిన [[ఆంధ్ర కవుల చరిత్రము]] మూడవ భాగంలో ఇతని ప్రస్తావన ఉంది.
* [[అంగర పాండురంగారావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర రామమోహన్]] - [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]కి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు. రెండు పర్యాయాలు శాసన మండలి సభ్యునిగా ఎన్నికైనాడు.
* అంగర లక్ష్మణరావు - సినిమా నిర్మాత.  [[ప్రచండ వీరుడు]], [[తల్లి గోదావరి]], [[పదహారేళ్ల వయసు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర విజయకుమార్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భలే సోగ్గాడు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]] (1920-1974) [[విశాఖ సాహితి]] సాహిత్య సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు. విరామం అనే నవలను వ్రాశాడు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో మిలటరీలో హవల్దారుగా పనిచేశాడు.
* [[అంగర వెంకటనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట శివప్రసాదరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకటేశ్వరరావు]] (జ.1965) - తెలుగు కథా రచయిత. 
* అంగర శ్రీనివాస్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భార్యలూ జాగ్రత్త]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర సత్యం - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[శాంతినివాసం (1986 సినిమా)|శాంతినివాసం]], [[కిరాయిగూండా]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర సూర్యారావు]] (1927=2017) - తెలుగు కథా రచయిత, నాటక రచయిత. [[ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ]] అవార్డును గెలుచుకున్నాడు. సమగ్ర విశాఖ నగర చరిత్రను రచించాడు.

[[వర్గం:ఇంటిపేర్లు]]</text>
      <sha1>pwnwn7bk3jpsguvwe8jnlvenyniczdx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601834</id>
      <parentid>4601833</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:42:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>స్వరలాసిక</username>
        <id>13980</id>
      </contributor>
      <origin>4601834</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4137" sha1="mii8jhgaq2928gcbwjpk9wm67r23t6x" xml:space="preserve">'''అంగర''' కొందరు తెలుగు వారి ఇంటి పేరు. వీరు కానీ వీరి పూర్వీకులు కానీ బహుశా [[అంగర]] గ్రామానికి చెందినవారై ఉండవచ్చు. 

ఈ ఇంటి పేరు కలిగిన కొందరు ప్రముఖులు:
[[దస్త్రం:Angara_Suryarao.JPG|thumb|right|125pix|అంగర సూర్యారావు]]
* [[అంగర కృష్ణమోహనరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర కృష్ణారావు]] (జ.1948) - తెలుగు కథా రచయిత. అంగర శ్రీదేవి అనే కలం పేరుతో రచనలు చేశాడు.
* [[అంగర గోపాలకృష్ణ]] (జ.1972) - తెలుగు కథా, నవలా రచయిత.
* అంగర నృసింహకవి  - తెలుగు కవి. [[కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] గారు రచించిన [[ఆంధ్ర కవుల చరిత్రము]] మూడవ భాగంలో ఇతని ప్రస్తావన ఉంది.
* [[అంగర పాండురంగారావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర రామమోహన్]] - [[తెలుగుదేశం పార్టీ]]కి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు. రెండు పర్యాయాలు శాసన మండలి సభ్యునిగా ఎన్నికైనాడు.
* అంగర లక్ష్మణరావు - సినిమా నిర్మాత.  [[ప్రచండ వీరుడు]], [[తల్లి గోదావరి]], [[పదహారేళ్ల వయసు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర విజయకుమార్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భలే సోగ్గాడు]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర వెంకటకృష్ణారావు]] (1920-1974) [[విశాఖ సాహితి]] సాహిత్య సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు. విరామం అనే నవలను వ్రాశాడు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో మిలటరీలో హవల్దారుగా పనిచేశాడు.
* [[అంగర వెంకటనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట శివప్రసాదరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకట సత్యనారాయణరావు]] - తెలుగు కథా రచయిత. 
* [[అంగర వెంకటేశ్వరరావు]] (జ.1965) - తెలుగు కథా రచయిత. 
* అంగర శ్రీనివాస్ - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[భార్యలూ జాగ్రత్త]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* అంగర సత్యం - తెలుగు సినిమా నిర్మాత. [[శాంతినివాసం (1986 సినిమా)|శాంతినివాసం]], [[కిరాయిగూండా]] మొదలైన సినిమాలు నిర్మించాడు.
* [[అంగర సూర్యారావు]] (1927=2017) - తెలుగు కథా రచయిత, నాటక రచయిత. [[ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ]] అవార్డును గెలుచుకున్నాడు. సమగ్ర విశాఖ నగర చరిత్రను రచించాడు.

[[వర్గం:ఇంటిపేర్లు]]</text>
      <sha1>mii8jhgaq2928gcbwjpk9wm67r23t6x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:KZEETECH Pasand Har Ghar Ki</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459419</id>
    <revision>
      <id>4601815</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:29:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601815</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10361" sha1="03bitww4cdhwotes8irsehot5wbidua" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;KZEETECH Pasand Har Ghar Ki గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
KZEETECH Pasand Har Ghar Ki గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:29, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>03bitww4cdhwotes8irsehot5wbidua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Tanmayivoora</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459420</id>
    <revision>
      <id>4601816</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:30:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601816</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10331" sha1="9fusk84b0y4jlrbuz5mwomr6c1mt5jf" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Tanmayivoora గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Tanmayivoora గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:30, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>9fusk84b0y4jlrbuz5mwomr6c1mt5jf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Chaitanya 04</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459421</id>
    <revision>
      <id>4601817</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:30:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601817</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10331" sha1="nhkspad5wj2xr3uduz7gzjol0d639n0" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Chaitanya 04 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Chaitanya 04 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:30, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>nhkspad5wj2xr3uduz7gzjol0d639n0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:SajidaBegum21</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459422</id>
    <revision>
      <id>4601818</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601818</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10333" sha1="ag3wl3tpanz31ogj5j51h4925y2m13i" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;SajidaBegum21 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
SajidaBegum21 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:31, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>ag3wl3tpanz31ogj5j51h4925y2m13i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Bhargavi03</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459423</id>
    <revision>
      <id>4601819</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:31:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601819</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10327" sha1="4ecvxyqbpxi6ogaq8lwsgt3rt66r8xv" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Bhargavi03 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Bhargavi03 గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:31, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>4ecvxyqbpxi6ogaq8lwsgt3rt66r8xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Havila joy</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459424</id>
    <revision>
      <id>4601820</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:32:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601820</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2873" sha1="d8ldfru6kal6ma2y0tqnb6gl618jnel" xml:space="preserve">
== Welcome! ==

Hello, Havila joy, and '''[[Wikipedia:Welcome, newcomers|welcome to Wikipedia]]'''! Thank you for [[Special:Contributions/Havila joy|your contributions]].

I notice that one of the first articles you edited  appears to be dealing with a topic with which you may have a [[WP:COI|conflict of interest]]. In other words, you may find it difficult to write about that topic in a [[WP:NPOV|neutral]] and objective way, because you are, work for, or represent, the subject of that article. Your recent contributions may have already been undone for this very reason.

To reduce the chances of your contributions being undone, you might like to draft your revised article before submission, and then ask me or any other editor to proofread it. See [[Help:Userspace draft|our help page on userspace drafts]] for more details. If the page you created has already been deleted from Wikipedia, but you want to save the content from it to use for that draft, don't hesitate to ask [[:Category:Wikipedia administrators willing to provide copies of deleted articles|anyone from this list]] and they will copy it to your user page.

One firm rule we do have in connection with conflicts of interest is that accounts used by more than one person will unfortunately [[WP:NOSHARE|be blocked from editing]]. Wikipedia generally does not allow editors to have [[Wikipedia:ORGNAME|usernames which imply that the account belongs to a company or corporation]]. If you have a username like this, you should [[Wikipedia:Changing username|request a change of username]] or create a new account. (A name that identifies the user as an individual within a given organization may be OK.)

Here are some pages that you might find helpful:
*[[WP:PSCOI|The plain and simple conflict of interest guide]]
*[[Wikipedia:Five pillars|The five pillars of Wikipedia]]
*[[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]]
*[[Help:Editing|How to edit a page]] and [[Wikipedia:Article development|How to develop articles]]
*[[Wikipedia:Your first article|How to create your first article]] (using the [[Wikipedia:Article wizard|Article Wizard]] if you wish)
*[[Wikipedia:Simplified Manual of Style|Simplified Manual of Style]]
I hope you enjoy editing here and being a [[Wikipedia:Wikipedians|Wikipedian]]! Please [[Wikipedia:Signatures|sign]] your messages on [[Help:Using talk pages|talk page]]s using four [[tilde]]s (&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;); this will automatically insert your username and the date. If you need help, check out [[Wikipedia:Questions]], ask me on [[user talk:Nrgullapalli|my talk page]], or ask your question on this page and then place &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{help me}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; before the question. Again, welcome! &lt;!-- Template:Welcome-COI --&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:32, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>d8ldfru6kal6ma2y0tqnb6gl618jnel</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4601823</id>
      <parentid>4601820</parentid>
      <timestamp>2025-07-11T11:32:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601823</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13200" sha1="q68kqmvufzpyxxkd3c3szexw40u5a1a" xml:space="preserve">
== Welcome! ==

Hello, Havila joy, and '''[[Wikipedia:Welcome, newcomers|welcome to Wikipedia]]'''! Thank you for [[Special:Contributions/Havila joy|your contributions]].

I notice that one of the first articles you edited  appears to be dealing with a topic with which you may have a [[WP:COI|conflict of interest]]. In other words, you may find it difficult to write about that topic in a [[WP:NPOV|neutral]] and objective way, because you are, work for, or represent, the subject of that article. Your recent contributions may have already been undone for this very reason.

To reduce the chances of your contributions being undone, you might like to draft your revised article before submission, and then ask me or any other editor to proofread it. See [[Help:Userspace draft|our help page on userspace drafts]] for more details. If the page you created has already been deleted from Wikipedia, but you want to save the content from it to use for that draft, don't hesitate to ask [[:Category:Wikipedia administrators willing to provide copies of deleted articles|anyone from this list]] and they will copy it to your user page.

One firm rule we do have in connection with conflicts of interest is that accounts used by more than one person will unfortunately [[WP:NOSHARE|be blocked from editing]]. Wikipedia generally does not allow editors to have [[Wikipedia:ORGNAME|usernames which imply that the account belongs to a company or corporation]]. If you have a username like this, you should [[Wikipedia:Changing username|request a change of username]] or create a new account. (A name that identifies the user as an individual within a given organization may be OK.)

Here are some pages that you might find helpful:
*[[WP:PSCOI|The plain and simple conflict of interest guide]]
*[[Wikipedia:Five pillars|The five pillars of Wikipedia]]
*[[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]]
*[[Help:Editing|How to edit a page]] and [[Wikipedia:Article development|How to develop articles]]
*[[Wikipedia:Your first article|How to create your first article]] (using the [[Wikipedia:Article wizard|Article Wizard]] if you wish)
*[[Wikipedia:Simplified Manual of Style|Simplified Manual of Style]]
I hope you enjoy editing here and being a [[Wikipedia:Wikipedians|Wikipedian]]! Please [[Wikipedia:Signatures|sign]] your messages on [[Help:Using talk pages|talk page]]s using four [[tilde]]s (&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;); this will automatically insert your username and the date. If you need help, check out [[Wikipedia:Questions]], ask me on [[user talk:Nrgullapalli|my talk page]], or ask your question on this page and then place &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{help me}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; before the question. Again, welcome! &lt;!-- Template:Welcome-COI --&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:32, 11 జూలై 2025 (UTC)
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Havila joy గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Havila joy గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:32, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>q68kqmvufzpyxxkd3c3szexw40u5a1a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Ramya Mallavarapu</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459425</id>
    <revision>
      <id>4601824</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:33:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601824</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10341" sha1="ov9sjr5536ow91kitap4h9pggo8w6bu" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Ramya Mallavarapu గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Ramya Mallavarapu గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:33, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>ov9sjr5536ow91kitap4h9pggo8w6bu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Beingratnakar</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459426</id>
    <revision>
      <id>4601825</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:33:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601825</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10333" sha1="52upcv5j6koei7zlnywraxws2b4mdmx" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Beingratnakar గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Beingratnakar గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:33, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>52upcv5j6koei7zlnywraxws2b4mdmx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Thota ravinder</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459427</id>
    <revision>
      <id>4601827</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:34:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601827</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10335" sha1="4o4xsbl4qaykmm461a64ukox8j80ior" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Thota ravinder గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Thota ravinder గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:34, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>4o4xsbl4qaykmm461a64ukox8j80ior</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి చర్చ:Thij Biam(R)</title>
    <ns>3</ns>
    <id>459428</id>
    <revision>
      <id>4601828</id>
      <timestamp>2025-07-11T11:35:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nrgullapalli</username>
        <id>11739</id>
      </contributor>
      <comment>వికీపీడియాకు స్వాగతం! ([[WP:TW|TW]])</comment>
      <origin>4601828</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10331" sha1="p2diu9iruk9dvtfw2m87cwmh2bhouwc" xml:space="preserve">
==స్వాగతం==
&lt;!--{{Subst:Welcome}}~~~~ --&gt;
&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: Orange;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:large; color:black;&quot;&gt;Thij Biam(R) గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[Wikipedia:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;స్వాగతం!&lt;/span&gt;]]! [[దస్త్రం:Wikipedia-logo.png|40px]]&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
Thij Biam(R) గారు, తెలుగు వికీపీడియాకు [[వికీపీడియా:కొత్త సభ్యులకు స్వాగతము|స్వాగతం!]] వికీపీడియాలో సభ్యులైనందుకు అభినందనలు.
{{#if:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}|&lt;div style=&quot;align: center; padding: 1em; border: solid 2px Orange; background-color: light grey;&quot;&gt;
వికీపీడియాలో దిద్దుబాట్లు ఎలా చెయ్యాలో మీకు వివరించేందుకు, మీ సందేహాలను తీర్చేందుకూ [[వాడుకరి:{{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}}]] గారిని ప్రత్యేకంగా మీకోసం గురువుగా కేటాయించారు. ఏ సంకోచమూ లేకుండా వారిని మీ సందేహాలు అడగవచ్చు. మీకు [[ప్రత్యేక:Homepage|ప్రత్యేకంగా ఒక హోంపేజీ]] కూడా ఉంది చూడండి. అక్కడ మీకవసరమైన ఏ సహాయమైనా చేసేందుకు {{#mentor:{{BASEPAGENAME}}}} గారు సిద్ధంగా ఉన్నారు. వారిని [[ప్రత్యేక:Homepage|పలకరించండి]].&lt;/div&gt;|}} 
* [[దస్త్రం:Wikipedia Gurinchi Meeku Telusa?.pdf|thumb|పై బొమ్మపై నొక్కి తెలుగు వికీపీడియాను పరిచయం చేసే పుస్తకం చూడండి.]][[:s:వికీపీడియాలో రచనలు చేయుట|వికీపీడియాలో రచనలు ఎలా చెయ్యాలో చెప్పే పుస్తకం]] చూడండి. తెలుగు వ్యాసరచన గురించి [[విషయ వ్యక్తీకరణ]], కంప్యూటర్ లో తెలుగు టైపు చెయ్యడం గురించి    [[వికీపీడియా:టైపింగు సహాయం|టైపింగు సహాయం]], [[కీ బోర్డు]] వ్యాసాలు ఉపయోగపడతాయి.
* &quot;మరియు&quot; అనే పదం తెలుగుకు సహజమైన వాడుక కాదు. ప్రామాణిక ప్రచురణల్లో దాన్ని వాడరు. వికీపీడియాలో కూడా దాన్ని వాడరాదు. మరింత సమాచారం కోసం [[వికీపీడియా:శైలి/భాష]] చూడండి. 
* వికీపీడియాలో ప్రతీ పేజీకి అనుబంధంగా ఒక చర్చ పేజీ ఉంటుంది. వ్యాస విషయానికి సంబంధించిన చర్చ, సంబంధిత చర్చ పేజీలో చెయ్యాలి. మీ వాడుకరి పేజీకి కూడా అనుబంధంగా చర్చ పేజీ ఉంది. ఆ పేజీలోనే ఈ స్వాగత సందేశం పెట్టాను, గమనించారా? 
* చర్చ పేజీల్లో ఏమైనా రాసినపుడు దాని పక్కన సంతకం పెట్టాలి. నాలుగు టిల్డెలతో (టిల్డె అంటే - కీబోర్డులో &quot;1&quot; అంకె మీటకు ఎడమ పక్కన ఉన్న మీట. షిఫ్ట్ కీతో కలిపి దాన్ని నొక్కాలి.) &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;  ఇలా రాస్తే  మీ పేరు, తేదీ, టైము ముద్రితమౌతాయి - అదే సంతకం! దిద్దుబాటు పెట్టె (వికీలో ఎక్కడైనా సరే.., రాసేది, ఇప్పుడు నేను ఇదంతా రాసినదీ దిద్దుబాటు పెట్టెలోనే) పైభాగం లోని ([[File:OOUI JS signature icon LTR.png|20px]]) బొమ్మపై నొక్కినా సంతకం చేరుతుంది. (సంతకం, చర్చ పేజీల్లో మాత్రమే చెయ్యాలి. వ్యాస పేజీలలో చెయ్యరాదు.) చర్చ పేజీలను [[వికీపీడియా:చర్చ పేజీలను ఉపయోగించడం ఎలా|ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.
* వికీపీడియాలో విజ్ఞాన సర్వస్వం పేజీలే కాకుండా వాటికి ఉపయోగపడే అనేక ఇతర పేజీలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వేరువేరు [[వికీపీడియా:పేరుబరి|పేరుబరుల్లో]] ఉంటాయి. ఈ పేజీల పేర్లకు ముందు ఆ పేరుబరి పేరు వస్తుంది - &quot;వికీపీడియా:&quot; &quot;వాడుకరి:&quot; &quot;మూస:&quot; &quot;వర్గం:&quot; -ఇలాగ (విజ్ఞాన సర్వస పేజీలకు ముందు ఇలాంటిదేమీ ఉండదు.). ఈ పేజీలకు కూడా అనుంబంధంగా చర్చ పేజీలుంటాయి.
* వికీ గురించి, వికీపద్ధతుల గురించీ, వికీలో పనిచెయ్యడం గురించీ [[సహాయం:పరిచయం|తెలుసుకోండి]], ఇతరులకు చెప్పండి.
* వికీపీడియాలో సవరణలు చెయ్యాలంటే కొత్తవారికి &quot;విజువల్ ఎడిటరు&quot; తేలిగ్గా, చాలా సౌకర్యంగా ఉంటుంది. దాన్ని మీ డిఫాల్టు ఎడిటరుగా ఎంచుకోండి. [[సహాయం:విజువల్ ఎడిటరును ఎంచుకోవడం|ఎలా ఎంచుకోవాలో]] తెలుసుకోండి.  
----
ఇకపోతే..
* ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణాల్లోని దాదాపుగా ప్రతీ ఊరికీ, మండలానికీ, జిల్లాకీ, పట్టణానికీ, నగరానికీ వికీలో పేజీ ఉంది. మీ ఊరి పేజీ చూడండి. అందులో సవరణలు ఏమైనా అవసరమనుకుంటే చేసెయ్యండి. వెనకాడకండి.
* ప్రతీ తెలుగు సినిమాకీ ఒక పేజీ పెట్టాలనేది సంకల్పం. అందులో మీరూ పాలుపంచుకోవచ్చు.
* [[మానవ పరిణామం]], [[మాయాబజార్]], [[ఇస్రో]], [[ఘట్టమనేని కృష్ణ| కృష్ణ (సినిమా నటుడు)]], [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]], [[మహా ఘాత పరికల్పన|చంద్రుడెలా పుట్టాడు]], [[తిరుమల ప్రసాదం]], [[హిరోషిమా, నాగసాకిలపై అణ్వస్త్ర దాడులు]], [[కొండారెడ్డి బురుజు]],..ఇలాంటి వేలాది వ్యాసాలు ఉన్నవి. రండి. విజ్ఞాన సర్వస్వ ప్రపంచంలో విహరించండి. ఇక్కడ రాయండి. తప్పులను సరిదిద్దండి. ఒప్పులకు మెరుగులు పెట్టండి. 
------
* తెలుగు వికీ సభ్యులు అభిప్రాయాలు పంచుకొనే [http://groups.google.com/group/teluguwiki తెవికీ గూగుల్ గుంపు]లో  చేరండి. ఫేస్బుక్ వాడేవారైతే [https://www.facebook.com/groups/560945180622204/ తెలుగు వికీపీడియా సముదాయ పేజీ]  ఇష్టపడండి.
* ఈ సైటు గురించి  [[వికీపీడియా:అభిప్రాయాలు|అభిప్రాయాలు]] తెలపండి.
* వికీపీడియాను ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు మీకేమయినా సందేహాలు వస్తే [http://te.wikipedia.org/w/index.php?title={{TALKPAGENAMEE}}&amp;action=edit&amp;section=new&amp;preload=template:helpme-preload&amp;preloadtitle=సందేహం ఇక్కడ] నొక్కి, మీ సందేహాన్ని అడగండి. వీలయినంత త్వరగా వికీ విధివిధానాలు తెలిసిన సభ్యులు మీ సందేహాన్ని నివృత్తి చేస్తారు.
తెలుగు వికీపీడియాలో మళ్ళీ మళ్ళీ కలుద్దాం.  [[బొమ్మ:Smile icon.png|25px]] &amp;nbsp;&lt;!-- Template:Welcome--&gt; [[వాడుకరి:Nrgullapalli|Nrgullapalli]] ([[వాడుకరి చర్చ:Nrgullapalli|చర్చ]]) 11:35, 11 జూలై 2025 (UTC)</text>
      <sha1>p2diu9iruk9dvtfw2m87cwmh2bhouwc</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>