రచయిత:కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="te">
  <siteinfo>
    <sitename>వికీసోర్స్</sitename>
    <dbname>tewikisource</dbname>
    <base>https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">మీడియా</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ప్రత్యేక</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">చర్చ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">వాడుకరి</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">వాడుకరి చర్చ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">వికీసోర్స్</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">వికీసోర్స్ చర్చ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">దస్త్రం</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">దస్త్రంపై చర్చ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">మీడియావికీ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">మీడియావికీ చర్చ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">మూస</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">మూస చర్చ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">సహాయం</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">సహాయం చర్చ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">వర్గం</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">వర్గం చర్చ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ద్వారము</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ద్వారము చర్చ</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">రచయిత</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">రచయిత చర్చ</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">పుట</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">పుట చర్చ</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">సూచిక</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">సూచిక చర్చ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">మాడ్యూల్</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">మాడ్యూల్ చర్చ</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>రచయిత:కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి</title>
    <ns>102</ns>
    <id>33657</id>
    <revision>
      <id>492396</id>
      <parentid>488249</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T13:26:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rajasekhar1961</username>
        <id>50</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచనలు */</comment>
      <origin>492396</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2365" sha1="m5ovu9lujmzcn1ngnqagqafaegvdepe" xml:space="preserve">{{రచయిత
 |ఇంటిపేరు = కట్టమంచి
 |అసలుపేరు = రామలింగారెడ్డి
 |పేరు_మొదటి_అక్షరం = క
 |పుట్టిన_యేడు = 1880
 |గిట్టిన_యేడు = 1951
 |వివరణ = సి.ఆర్.రెడ్డిగా ప్రసిద్ధుడైన డాక్టర్ కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి  ప్రతిభావంతుడైన సాహితీవేత్త, విద్యావేత్త, పండితుడు, వక్త, రచయిత, హేతువాది. ఆదర్శవాది, రాజనీతిజ్ఞుడు.
 |బొమ్మ= Cuttamanchi(Kattamanchi) Ramalinga Reddi.jpg
 |వికీపీడియా_లంకె = కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి
 |వికీవ్యాఖ్య_లంకె = 
 |కామన్సు లంకె= 
}}

==రచనలు==
* [[ముసలమ్మ మరణము]] (1900, పునర్ముద్రణ 1940) {{small scan link|2015.328620.Musalamma-Maranam.pdf}}
* [[సూచిక:పంచమి (రంగనాథ రామాయణాదిక వ్యాసములు).djvu]]
* [[కవిత్వతత్త్వ విచారము]] (1932, పునర్ముద్రణ 1981) {{small scan link|Kavitvatatvavicharamu.pdf}}
* [[భారత అర్థశాస్త్రము]] (1914; పునర్ముద్రణ 1958) {{small scan link|Bhaarata arthashaastramu (1958).pdf}}
* [[వ్యాసమంజరి]] (1939) {{small scan link|Vyasa Manjari (Telugu) By C. Rama Linga Reddy, 1939.pdf}}
* [[సూచిక:లఘుపీఠికా సముచ్చయము.pdf]]
* [[వినోబా భూదాన వుద్యమము]] (1956) {{small scan link|Venoba-Bhudanavudyamamu.pdf}}
* [[కృషీవలుడు]] (1924) పుస్తకానికి [[కృషీవలుడు/ఉపోద్ఘాతము|ఉపోద్ఘాతము]]

==రచయిత గురించిన రచనలు==
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/రెండవ సంపుటము/కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి]]</text>
      <sha1>m5ovu9lujmzcn1ngnqagqafaegvdepe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/103</title>
    <ns>104</ns>
    <id>85752</id>
    <revision>
      <id>493094</id>
      <parentid>297658</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T11:26:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493094</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1667" sha1="epncrue493no6x54zrz1nhpzrjks8p3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh|100|తెలుఁగు జాతీయములు|}}&lt;/noinclude&gt;{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
పై వానిఁబట్టి ——వశము చేసికొనఁగలది, తలకంటగింపఁ 
జేయునది యవు వానియం దిది యుపయోగింపఁబడును. 

ఉ... వీరే కవిభోగిభోగముల కీశ్వర వేఱు లటంచుఁ గొం 
దఱీ లోకులు పల్కుచుండ్రు గుణ లుబ్ధులు కావున ... . . .
{{right|రామకృష్ణకవులచాటువులు.}} 

{{larger|'''ఉంగరాలచేతి మొట్టికాయ'''}}
సామాన్యులు చెప్పిన వినక తిరస్కరించి, ఏధనికుఁడో, 
అధికారియో, నియమించినఁ జప్పున నాయాపనులలోఁ 
బ్రవర్తించుట నిది తెలుపును.

{{larger|'''ఉక్కు మడఁచు'''}}
కల బల మడఁచి యడఁగించు 

సీ. తే. తల విఱిచెఁ గాలయవను మైందద్వివిదులు 
ను బ్బడఁచె జాంబవంతుని యుక్కు మడ(చె
{{float right|ఉ. హ. 2. 64}}

{{larger|'''ఉక్కుతున్కలు''' }}
మహాశూరులు 

ఉ. ... గాళకు లాపురీభట శిఖామణు లెక్కటి యుక్కు
తున్కలు...
{{float right|విజ. 1.75}}
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>epncrue493no6x54zrz1nhpzrjks8p3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రచయిత:పాకాల యశోదారెడ్డి</title>
    <ns>102</ns>
    <id>151041</id>
    <revision>
      <id>492379</id>
      <parentid>463720</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T13:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rajasekhar1961</username>
        <id>50</id>
      </contributor>
      <comment>/* రచనలు */</comment>
      <origin>492379</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1825" sha1="ndh7h2qzfulvzl1w43l8vmgc8g10pak" xml:space="preserve">{{రచయిత
 |ఇంటిపేరు = పాకాల 
 |అసలుపేరు = యశోదారెడ్డి
 |పేరు_మొదటి_అక్షరం = య
 |పుట్టిన_యేడు = 1929
 |గిట్టిన_యేడు = 2007
 |వివరణ = తెలుగు రచయిత్రి, ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం తెలుగుశాఖలో ఆచార్యులు
 |బొమ్మ= 
 |వికీపీడియా_లంకె = పాకాల యశోదారెడ్డి
 |వికీవ్యాఖ్య_లంకె = 
 |కామన్సు లంకె= 
}}

==రచనలు==
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అనపోతారెడ్డి]]
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అన వేమారెడ్డి]]
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అనితల్లి]]
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అమరావతి]]
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/రెండవ సంపుటము/కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి]]
* [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మూడవ సంపుటము/గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి]]

[[వర్గం:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము-వ్యాసకర్తలు]]
[[వర్గం:రచయిత్రులు]]</text>
      <sha1>ndh7h2qzfulvzl1w43l8vmgc8g10pak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>వాడుకరి:Edla praveen</title>
    <ns>2</ns>
    <id>158740</id>
    <revision>
      <id>492480</id>
      <parentid>491042</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:25:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* తెలుగు సాహిత్యం */</comment>
      <origin>492480</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34105" sha1="enrbdlxcfkha9lsiw31d3zmfjwr3i31" xml:space="preserve">నా పేరు '''ఎడ్ల ప్రవీణ్''' 

==తెలుగు సాహిత్యం==

'''అ'''
* [[రచయిత:అడివి బాపిరాజు]] (1895 - 1952)
* [[రచయిత:అనంతామాత్యుడు]]


'''ఆ'''
* [[రచయిత:ఆతుకూరి మొల్ల]]


'''ఎ, ఏ, ఐ''' 
* [[రచయిత:ఎఱ్ఱాప్రగడ]]
* [[రచయిత:ఏనుగు లక్ష్మణ కవి]]


'''క, ఖ ''' 
* [[రచయిత:కవి చౌడప్ప]]
* [[రచయిత:కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి]] (1880-1951)
* [[రచయిత:కాలనాధభట్ట వీరభద్ర శాస్త్రి]]
* [[రచయిత:కాళ్ళకూరి నారాయణరావు]] (1871–1927)
* [[రచయిత:కుమార ధూర్జటి]] (18వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:కూచిమంచి తిమ్మన]] (1690–1760)
* [[రచయిత:కొరవి గోపరాజు]] (15వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:కోరాడ రామకృష్ణయ్య]] (1891–1962)
* [[రచయిత:కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు]] (1848-1919)


'''గ, ఘ ''' 
* [[రచయిత:గుర్రం జాషువా]] (1895–1971)
* [[రచయిత:గరిమెళ్ల సత్యనారాయణ]] (1893-1952)
* [[రచయిత:గిడుగు రామమూర్తి]] (1863-1940)
* [[రచయిత:గురజాడ అప్పారావు]]  (1862-1915)
* [[రచయిత:గురజాడ శ్రీరామమూర్తి]] (1851–1899)
* [[రచయిత:గోన బుద్దారెడ్డి]] 13వ శతాబ్దం
* [[రచయిత:గౌరన]] (15వ శతాబ్దం పూర్వార్ధంలోని వాడు)
* [[రచయిత:ఘంట సింగయ]]


'''చ, ఛ ''' 
* [[రచయిత:చార్లెస్ ఫిలిప్ బ్రౌన్]] (1798–1884)
* [[రచయిత:చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం]] (1867–1946)
* [[రచయిత:చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి]] (1870–1950)


'''జ,ఝ''' 
* [[రచయిత:జానమద్ది హనుమచ్ఛాస్త్రి]] (1926–2014)
* [[రచయిత:జక్కన]]
* [[రచయిత:జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి]] (1912–1992)


'''ట, ఠ ''' 
* [[రచయిత:టంగుటూరి ప్రకాశం]] (1872-1957)


'''డ, ఢ'''


'''త, థ''' 
* [[రచయిత:తాళ్ళపాక అన్నమాచార్య]] (1408–1503)
* [[రచయిత:తాళ్ళపాక తిమ్మక్క]]
* [[రచయిత:తిక్కన]] (1205–1288)
* [[రచయిత:తిరుపతి వేంకట కవులు]] దివాకర్ల తిరుపతి శాస్త్రి (1872-1919), చెళ్లపిళ్ల వేంకట శాస్త్రి (1870-1950)
* [[రచయిత:త్రిపురనేని రామస్వామి]] (1887–1943)
* [[రచయిత:తెనాలి రామకృష్ణుడు]] (16వ శతాబ్దం)

 
'''ద, ధ ''' 
* [[రచయిత:దువ్వూరి రామిరెడ్డి]] (1895-1947)
* [[రచయిత:దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి]] (1897–1980)
* [[రచయిత:ధూర్జటి]] (16వ శతాబ్దం)


'''న'''
* [[రచయిత:నన్నెచోడుడు]] (12వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:నండూరి వెంకట సుబ్బారావు]] (1884–1957)


'''ప, ఫ ''' 
* [[రచయిత:పరవస్తు చిన్నయసూరి]] (1809–1861)
* [[రచయిత:పల్లా దుర్గయ్య]] (1919–1983)
* [[రచయిత:పాల్కురికి సోమనాథుడు]] (12వ శతాబ్దం–13వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:పానుగంటి లక్ష్మీ నరసింహారావు]] (1865–1940)
* [[రచయిత:పిల్లలమర్రి పినవీరభద్రుడు]]
* [[రచయిత:పింగళి సూరన]] (16వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:పింగళి లక్ష్మీకాంతం]] (1894–1972)
* [[రచయిత:పొన్నికంటి తెలగన్న]] (1520–1600)


'''బ, భ''' 
* [[రచయిత:బమ్మెర పోతన]] (1450–1510)
* [[రచయిత:బసవరాజు అప్పారావు]] (1894–1933)
* [[రచయిత:బంకించంద్ర ఛటర్జీ]] (1838–1894)
* [[రచయిత:బద్దెన]] (13వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:బహుజనపల్లి సీతారామాచార్యులు]] (1827–1891)
* [[రచయిత:బిరుదురాజు రామరాజు]] (1925–2010)
* [[రచయిత:భండారు అచ్చమాంబ]] (1874–1905)
* [[రచయిత:భాసుడు]]


'''మ'''
* [[రచయిత:మంచన]]
* [[రచయిత:మాదయ్యగారి మల్లన]]
* [[రచయిత:మారన]]
* [[రచయిత:మల్లియ రేచన]]
* [[రచయిత:మరింగంటి సింగరాచార్యులు]] (16వ శతాబ్దం)
* [[రచయిత:మాడపాటి హనుమంతరావు]] (1885–1970)


యరల


'''వ'''
* [[రచయిత:వినుకొండ వల్లభరాయడు]] (15వశతాబ్దం–15వశతాబ్దం)
* [[రచయిత:వట్టికోట ఆళ్వారుస్వామి]] (1915 - 1961)

'''శ'''
* [[రచయిత:శ్రీనాథుడు]] (1365–1441)

షసహ


* [[భగవద్గీత - తెలుగు అనువాదము]]
* [[కురాన్ భావామృతం]]

== నీతి శతకాలు==
* [[వేమన పద్యములు (సి.పి.బ్రౌన్)/ప్రథమ భాగము|వేమన పద్యములు]] - I

* [[వేమన పద్యములు (సి.పి.బ్రౌన్)/ద్వితీయ భాగము|వేమన పద్యములు]] - II 

* [[వేమన పద్యములు (సి.పి.బ్రౌన్)/మూడవ ఆశ్వాసము|వేమన పద్యములు]] -III


* [[సుమతీ శతకము|సుమతీ శతకం]] - I
* [[సుమతీ శతకము - రెండవభాగం|సుమతీ శతకం]] - II


* [[భాస్కర శతకము|భాస్కర శతకం]]
* [[దాశరథీ శతకము]]


===వికీపీడియా పుస్తకాలు===
* [[వికీపీడియా గురించి మీకు తెలుసా?]]
* [[ఎందరో వికీమీడియన్లు]]

==వికీ సోర్సు==
[[దస్త్రం:Wikisource-logo.svg|thumb|వికీసోర్స్ చిహ్నము ]]

వికీసోర్స్ అంటే వికీలో ఒక ఉచిత అంతర్జాల (ఆన్‌లైన్) డిజిటల్ గ్రంథాలయం (లైబ్రరీ). దీనిని వికీమీడియా ఫౌండేషన్ నిర్వహించుతుంది. వికీసోర్స్ స్వేచ్ఛా నకలు హక్కుల రచనలను ప్రచురించుటకు సముదాయ సభ్యులు సేకరించి, నిర్వహించుచున్న ఒక స్వేచ్ఛాయుత గ్రంథాలయము.

== వికీసోర్స్ అంటే? ==
వికీసోర్స్ అనేది ప్రాజెక్ట్ పేరు. ఈ ప్రాజెక్ట్ లక్ష్యం అన్ని రకాల చారిత్రక సాంస్కృతిక గ్రంధాలు, కావ్యాలు ఉచితంగా అనేక భాషలలో, అనువాదాలలో భద్రపరచడం (హోస్ట్ చేయడం). ఇది ఒక స్వంత హక్కులతో కూడిన ఆర్కైవ్‌. ఈ గ్రంథాలు వికీపీడియా వ్యాసాలకు  మూల గ్రంథాలను అందిస్థాయి. పాఠకులకు అరుదైన సాహిత్యాన్ని  ఉచితంగా లభింపచేస్తాయి.  
దీంట్లో చారిత్రక గ్రంథాలు, కావ్యాలు, అరుదైన సాంప్రదాయ వనరులు (పుస్తకాలు, పత్రికలూ, నివేదికలు వంటి) స్కాన్ చేయబడిన డిజిటల్ ప్రతులు అచుదిద్దబడి (ప్రూఫ్ రీడింగ్ చేసినవి) లభిస్తాయి. ఈ ప్రతులు అంతర్జాలంలో కూడా శోధించడం ద్వారా లభిస్తాయి.   
== ఎక్కడినుండి సేకరిస్తారు? == 
ఈ ప్రాజెక్ట్ లో అంతర్జాలం (పబ్లిక్ డొమైన్‌)లో గ్రంథస్వామ్య హక్కులు లేని ప్రతులు లేదా స్వేచ్ఛ అనుమతులు (లైసెన్స్) పొందిన ప్రతులను ధృవీకరించుకొని వికీమీడియా కామన్స్ లో తీసుకుంటారు. మొదట ఆయా అంతర్జాల వెబ్సైటు లేక ప్రతి విశ్వసనీయతని కూడా ముందుగా ధృవీకరించుకొనే కామన్స్ లోకి తీసుకుంటారు. గ్రంథస్వామ్య హక్కులకు లోబడిన వాటిని హక్కుదారుల పూర్తి స్వేచ్చా ధృవీకరణ పత్రం (OTRS - Open-Source Ticket Request System) ఆధారంతో తీసుకోవడం జరుగుతుంది. ఆయా ధ్రువీకరణ తరువాత  గ్రంధాలనే వికీసోర్స్ లో స్వేచ్చా హక్కులతో ప్రచురించడం జరుగుతుంది. దాని సేకరణలో ఎక్కువ భాగం టెక్స్ట్‌లు అయితే, వికీసోర్స్ మొత్తం ఇతర మాధ్యమాలను నిర్వహిస్తుంది, కామిక్స్ నుండి ఫిల్మ్ నుండి ఆడియోబుక్స్ వరకు. అనేక వికీసోర్సులలో స్కాన్ చేయబడిన మూల నరులకే ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడుతుంది. అయితే కొన్నింటిలో అవసరం బట్టి చాలా వికీసోర్స్‌లు ఆఫ్‌లైన్ మూలాల నుండి లిప్యంతరీకరించబడిన లేదా ఇతర డిజిటల్ లైబ్రరీల నుండి పొందిన రచనలను అంగీకరిస్తాయి.
==వికీసోర్సు లో చేర్చగలిగిన ప్రతుల ప్రమాణాలు==  
* ఇంతకుముందే ఏదైనా రచయిత ప్రచురించిన మూలగ్రంథాలు
* అసలు గ్రంథాల అనువాదాలు
* జాతీయ లేదా అంతర్జాతీయ ఆసక్తి ఉన్న చారిత్రక పత్రాలు
* వికీసోర్స్‌లో రచనలు ఉన్న రచయితల గ్రంథపట్టికలు
* ఈ జాబితాకు మాత్రమే పరిమితము కాని కొన్ని ఇతర రచనలు

వికీసోర్స్ నుండి మినహాయించదగిన అత్యంత ప్రాథమిక, స్పష్టమైన విషయాలు  
* కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలు
* ప్రాజెక్ట్‌కి కంట్రిబ్యూటర్ ద్వారా ఇతరుల అసలురచనలు
* గణిత డేటా, సూత్రాలు, పట్టికలు
* సోర్స్ కోడ్ (కంప్యూటర్ల కోసం)
* గణాంక మూలడేటా (ఎన్నికల ఫలితాలు వంటివి)

== ఆవిర్భావం, చరిత్ర ==
 
ఈ ప్రాజెక్ట్ మొదట ps.wikipedia.org లో ప్రారంభమైంది. ps అంటే ప్రైమరీ సోర్సు (మూలం) అని ప్రాజెక్ట్ సోర్స్ బర్గ్ అని భావించారు. అయితే ఇది పాష్టో భాషా వికీపీడియా సబ్‌డొమైన్‌ లో ఉంచారు. (పాష్టో భాష ISO కోడ్ &quot;ps&quot;).   
[[దస్త్రం:Wikisourcelogo.jpg|thumb|వికీసోర్స్ ప్రారంభ చిహ్నం]]ఈ వికీసోర్స్‌ ప్రాజెక్ట్ అధికారికంగా నవంబర్ 24, 2003న ‘ప్రాజెక్ట్ సోర్స్‌బర్గ్’ పేరుతో ప్రారంభమైంది. తాత్కాలికంగా sources.wikipedia.org డొమైన్ లో ఉంచారు. దాని మొదటి లోగో ‘మంచుకొండ (iceberg)’ చిత్రం. దీనిని ఇది ప్రసిద్ధ అంతర్జాల “ప్రాజెక్ట్ గుటెన్‌బర్గ్‌”కు నకలుకాదు, పైగా పరిపూరకరమైనది (Complement Project).&lt;/br&gt;  
డిసెంబర్ 6, 2003న ఈ ప్రాజెక్ట్ పేరు వికీసోర్స్ గా ప్రకటించారు. ప్రాజెక్ట్ కు స్వంత డొమైన్ ఏర్పడి జూలై 23, 2004న శాశ్వత డొమైన్ URL (http://wikisource.org/) స్థిరమయింది.&lt;/br&gt; 
నేషనల్ ఆర్కైవ్స్ అండ్ రికార్డ్స్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ (US) వంటి సంస్థలు దీనిని ఉదహరించాయి.&lt;/br&gt; 
దీని మొదటి పాఠం డిక్లరేషన్ యూనివర్సెల్లె డెస్ డ్రోయిట్స్ డి ఎల్' హోమ్. వికీసోర్స్ నినాదం-”ది ఫ్రీ లైబ్రరీ” మొట్టమొదటి ప్రముఖ ఉపయోగం ప్రాజెక్ట్ బహుభాషా పోర్టల్‌.  ఇది ఆగస్టు 27, 2005న వికీపీడియా పోర్టల్ ఆధారంగా పునఃరూపకల్పన చేసారు. ప్రాజెక్ట్ పది అతిపెద్ద భాషలలో లోగో చుట్టూ వికీసోర్స్ నినాదం కనిపిస్తుంది.

== ఉపకరణాల అభివృద్ధి ==  
ఈ వికీసోర్స్ ముఖ్యమయిన ప్రక్రియలలో సూచిక ఏర్పాటు, ట్రాన్స్‌క్రిప్షన్‌, ప్రూఫ్ రీడింగ్, ట్రాన్స్క్లూషన్   వంటివి ప్రధానమైనవి. మీడియావికీ  డెవలపర్ థామస్‌ వి.  కోసం ప్రూఫ్‌ రెడ్‌ ఎక్స్టెన్షన్ పేజ్ అనే పరికరాన్ని (PREP) అభివృద్ధి చేసాడు. ఇది స్కాన్ చేసిన పేజీలను ఆ పేజీకి సంబంధించిన టెక్స్ట్‌తో పక్కపక్కనే ప్రదర్శిస్తుంది, టెక్స్ట్‌ను ప్రూఫ్‌రీడ్ చేయడానికి, వచనాన్ని సవరించడానికి  అనుమతిస్తుంది. స్కాన్ చేసిన పుస్తకం లేదా అచ్చు. రీటచ్ చేయబడిన చిత్రాలు PDF లేదా DjVu ఫైల్‌గా మార్చబడతాయి.  వికీసోర్స్ లేదా వికీమీడియా కామన్స్‌కి అప్‌లోడ్ చేయబడతాయి.
ఈ వ్యవస్థ వికీసోర్స్‌లోని గ్రంథాల ఖచ్చితత్వాన్ని నిర్ధారించడంలో ఎడిటర్లకు సహాయం చేస్తుంది.  పేజీ స్కాన్‌లు ఏ యూజర్‌కైనా అందుబాటులో ఉంటాయి, లోపాలను సరిదిద్దవచ్చు, పాఠకులు అసలైన వచనాలను తనిఖీ చేయవచ్చు. ప్రూఫ్‌రెడ్‌పేజ్ ఎక్కువ భాగస్వామ్యాన్ని అనుమతిస్తుంది, ఎందుకంటే ప్రతులను చిత్రాలను అప్‌లోడ్ చేసిన తర్వాత ప్రాజెక్ట్‌కు సహకరించడానికి అసలు భౌతిక కాపీకి ప్రాప్యత అవసరం లేదు.
== మైలు రాళ్లు == 
* sources.wikipedia.orgలో ప్రాజెక్ట్ అధికారికంగా ప్రారంభించిన రెండు వారాల్లోనే, 1,000 పేజీలు సృష్టించబడ్డాయి, వాస్తవానికి వీటిలో దాదాపు 200 వ్యాసాలు ఉన్నాయి.  
* జనవరి 4, 2004న, వికీసోర్స్ కు 100వ వినియోగదారులు నమోదు చేసారు.  జూలై, 2004 ప్రారంభంలో వ్యాసాల సంఖ్య 2,400కు మించిపోయింది, 500 కంటే ఎక్కువ మంది నమోదు చేసుకున్నారు.
* ఏప్రిల్ 30, 2005న, 2667 మంది వినియోగదారులు (18 మంది నిర్వాహకులతో సహా) ఉన్నారు. దాదాపు19,000 వ్యాసాలు ఏ ర్పడ్డాయి. ప్రాజెక్ట్ తన 96,000వ సవరణను ఆమోదించింది.
* నవంబర్ 27, 2005న, ఇంగ్లీష్ వికీసోర్స్ మూడవ నెలకి 20,000 టెక్స్ట్ యూనిట్‌లను ఆమోదించింది, 
* మే 10, 2006న, మొదటి వికీసోర్స్ పోర్టల్ సృష్టించారు.
* ఫిబ్రవరి 14, 2008 నాటికి  100,000 టెక్స్ యూనిట్‌లను ఆమోదించింది.  ఇంగ్లీష్ వికీసోర్స్ Chapter LXXIV of Six Months at the White House, ఫ్రాన్సిస్ బిక్‌నెల్ కార్పెంటర్ అనే చిత్రకారుడు రాసినది.
* నవంబర్, 2011 నాటికి 250,000 టెక్స్ట్-యూనిట్‌ల మైలురాయిని దాటింది.
* సెప్టెంబర్ 2020 నాటికి, 182 భాషలు స్థానికంగా హోస్ట్ చేయబడ్డాయి. నవంబర్ 2024 నాటికి, తెలుగు, ఆంగ్లంతో సహా ఇతర భారతీయ, అంతర్జాతీయ భాషల 79 (మొత్తం 81లో 2 మూయబడ్డాయి) 
* సబ్‌డొమైన్‌లలో 2,532 చురుకైన ఎడిటర్‌లతో మొత్తం 6,212,758 వ్యాసాలతో వికీసోర్స్ ప్రాజెక్ట్ సక్రియంగా  ఉంది. మూసివేయబడిన సైట్‌లలో 13 వ్యాసాలు ఉన్నాయి. సబ్ డొమైన్ లు లేని 182 భాషలలో స్థానికంగా నిర్వహిస్తున్నారు. 
* వివిధ భాషా వికీసోర్స్ లు అభివృద్ధిపరచిన తరువాత మొదటగా ఏర్పడిన ప్రధాన  wikisource.org వెబ్సైటును 3 లక్ష్యాలతో నిలిపి ఉంచారు. 
* బహుళ భాషా వికీసోర్స్ లను అనుసంధానపరచే “స్క్రిప్టోరియం” (Scriptorium -  https://wikisource.org/wiki/Wikisource:Scriptorium)లో కొంత విధాన కార్యాచరణ (policy activity) ఉంది. వికీసోర్స్:2007 పేజీలలో వార్తలు, వివిధ భాషా మైలురాళ్లు,  బహుభాషా నవీకరణలు ఉన్నాయి.
* స్వంత సబ్‌డొమైన్‌లు లేని భాషలలోని పాఠ్యలకు నిలయంగా ఉండటానికి, ప్రతి ఒక్కటి స్వీయ-సంస్థ కోసం దాని స్వంత స్థానిక ప్రధాన పేజీని కలిగి ఉంటుంది. లాంగ్వేజ్ ఇంక్యుబేటర్‌గా, వికీ ప్రస్తుతం సొంత భాష  సబ్‌డొమైన్‌లు లేని 30కి పైగా భాషలకు ప్రదేశాన్న్ని అందిస్తుంది. వీటిలో కొన్ని చాలా చురుకుగా ఉండి వందలాది గ్రంథాలతో (వోలాపుక్ వంటివి) గ్రంథాలయాలను నిర్మించాయి.
* http://wikisource.org అనుసరించే వినియోగదారుల కోసం దాని  ప్రధాన పేజీలో బహుభాషా డైనమిక్ పోర్టల్, స్థానిక వికీలకు ప్రత్యక్ష్యంగా కొనసాగుతున్న మద్దతు తెలియ చేస్తుంది.  
* థామస్‌ వి. ప్రస్తుత ప్రధాన పేజీ పోర్టల్ ఆగష్టు 26, 2005న వికీపీడియా పోర్టల్ ఆధారంగా సృష్టించారు. వికీసోర్స్ ప్రాజెక్ట్ - సమన్వయ ఆలోచనతో wikisource.org, ఇది అన్ని భాషలలో వికీవర్సిటీ సమన్వయాన్ని, భాషా ఇంక్యుబేటర్‌గా పనిచేస్తుంది. కానీ వికీసోర్స్ వలె దాని ప్రధాన పేజీ దాని బహుభాషా పోర్టల్‌గా పని చేయదు.

==తెలుగు వికీసోర్స్== 
దీనిని 2005 ఆగస్టు 19 న ప్రారంభమైంది. ప్రారంభంలో విశేషంగా కృషిచేసిన వాడుకరులు అన్వేషి, రాజ్, రాజశేఖర్, మల్లిన నరసింహారావు, తాడేపల్లి, వైఙాసత్య, రాకేశ్వర, సురేష్, సుజాత. అన్వేషి ఏప్రిల్ నుండి డిసెంబరు 2007 మధ్య శతకాలు, భగవద్గీత, వాల్మీకి రామాయణం మొదలగునవి వికీసోర్స్ లో చేర్చాడు. తరువాత వికీసోర్స్ కి కావలసిన మూసలు తెలుగుసేత, డాక్యుమెంటేషన్ పేజీలు తయారుచేయడం, రచనలు చేర్చడం మొదలగు మెరుగులు చేశాడు. ‘ఫ్రూఫ్ రీడ్ ఎక్స్టెన్షన్’ వాడుటకు చేసిన ప్రయత్నం 2012లో పూర్తి అయింది. వైఙాసత్య దీనిలో తెలుగు నేరుగా టైపు చేసేసౌకర్యం కలిగించాడు, మొల్ల రామాయణం చేర్చటానికి కృషి చేసాడు. కంప్యూటర్ తో తయారైన పుస్తకాలను పాఠ్యీకరించడంలో 2018లో విడుదలైన మెరుగైన గూగుల్ ఒ.సి.ఆర్ సాయపడుతుంది.  
[[దస్త్రం:TeWikisourceFirstPage.png|thumb|400x400px|ప్రారంభంలో తెలుగు వికీసోర్స్ మొదటిపేజీ ]]

==గణాంకాలు== 
ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న 79 భాషల వికీసోర్సులలో నవంబర్ 2024 నాటికి తెలుగు వికీసోర్స్ ది 25వ స్థానం లో ఉంది.  ఇంకా భారతీయ భాషలలో  గుజరాతీ, బంగ్లా, తమిళ్, మలయాళం తరువాత ప్రస్తుతం తెలుగుది 5 వ స్థానం.  మార్చి 2019 నాటికి 34 దింపుకొనదగిన పుస్తకాలతో మొత్తంగా 371 పుస్తకాలతో ఉన్న తెలుగు వికిసోర్స్ నవంబర్  2024 నాటికి పాఠ్యపు ప్రధాన పేజీలు 20,140 మొత్తం పేజీలు 1,50,286, ఎడిట్స్ సుమారు 4,50,000, నలుగురు నిర్వాహకులు, 14 మంది చురుకైన  వాడుకరులతో ఈ వికిసోర్స్ తెలుగు ప్రాజెక్ట్  క్రియాశీలకంగా ఉంది.   
== వికీసోర్స్ ప్రధాన ప్రక్రియలు (Work Flow) ==
# కావలసినది - స్కాన్ చేసిన అచ్చు ప్రతి (గ్రంధాస్వామ్య హక్కులు లేనిది). కామన్స్ లోకి సరిఅయిన అనుమతులతో దస్తం ఎక్కించడం 
# సూచిక తయారు చేయడము: వికీసోర్స్‌లోని ప్రతి ప్రూఫ్ రీడింగ్ ప్రాజెక్ట్‌కు సూచిక పేజీలు ప్రధాన పేజీ. పుస్తకంలోని అన్ని వ్యక్తిగత పేజీలకు లింకులు ఉంటాయి. 
## సూచిక పేజీలలో అంశాలు నిర్ధారించడముకొరకు “పేజీ లిస్టింగ్ టూల్” 
## ట్రాన్స్క్రిప్షన్ కొరకు గూగుల్ OCR టూల్  
## పేజీ ప్రూఫ్ రీడింగ్ ఎక్స్టెన్షన్ టూల్ (PRET)  - డిజిటల్ టెక్స్ట్ ని కుడి పక్కన ఉంచి ట్రాన్స్క్రిప్షన్ అయిన టెక్స్ట్ ఎడమ పక్క ఫ్రేమ్ లో ప్రూఫ్ రీడింగ్,  ఎడిటింగ్, మునుచూపు జరిగిన తరువాత పేజీ ప్రచురణ చేయాలి. 
# ఆవిధంగా అచ్చు దిద్దిన తరువాత ఆ పేజీ స్థితిని అనుసరించి కింద బటన్ నొక్కి భధ్రపరచాలి 
## పుట స్థితి అంటే మొదటి లేత బూడిద రంగు అంటే పాఠ్యము లేనిది.
## పింక్ రంగు ఇంకా అచ్చుదిద్దబడలేదు అని  
## ముదురు బూడిద రంగు సమస్య ఉందని, పసుపు నీలం రంగు అచ్చు దిద్దారు అని తెలియచేస్తుంది.[[దస్త్రం:Wikisource page proofread buttons.png|thumb|పుట అచుదిద్దిన స్థితి ]]
# ఈ విధంగా ప్రతి పేజీని అచ్చు దిద్దాలి (ప్రూఫ్ రీడ్ చేయాలి). సూచిక పేజీల ప్రూఫ్ (స్టేటస్) ని నిర్ధారించాలి.  
# విషయసూచిక లేకపోతే తయారు చేయాలి 
# సూచికలోని శీర్షిక నుంచి కుడివైపు క్లిక్ చేస్తే వికీసోర్స్ లో ప్రచురించవలసిన డాక్యుమెంట్ కనపడుతుంది. దీనికి సూచిక వివరాలు లింక్ అయి ఉంటాయి. పేజీ ఇతర వివరాలు కూడా చేర్చి పుటలు వరుసగా చేర్చబడ్డాయా అని పరిశీలించాలి. 
# పబ్లిష్/ప్రచురించు బటన్ ఉపయోగించి ప్రచురించాలి. దానికి ముందు పబ్లిష్ కావలసిన డాక్యుమెంట్ రూపాన్ని ఎంపిక చేసుకోవాలి.డాక్యుమెంట్ ని దింపుకొని (డౌన్ లోడ్) చూసుకోవాలి 
# రచయతకు ఇదివరకే పేజీ ఉంటే ఈ రచనని ఆ పేజీలో చేర్చాలి. లేకపోతే రచయితకు పేజీ సృష్టించి రచనని ఆపేజీలో చేర్చాలి.
# రచయితకు వికీడేటా లింక్ ఏర్పరచాలి 
# రచనకు వికీడేటా లింక్ ఏర్పరచాలి

==తెలుగు వికీసోర్స్ అందిస్తున్న ప్రముఖ వనరులు== 
ఇందులో జీవిత చరిత్రలు, ఇతిహాసాలు, కవిత్వము, నాటకాలు, పురాణాలు, వేదాలు, శతకాలు, సంకీర్తనలు, స్తోత్రాలు,  పురాతన రచనలు, సినిమా పాటలు, ఇతర సంకలనాలు, పత్రికలు, విజ్ఞాన కోశాలు, నిఘంటువులు ఉన్నాయి. వేదకాలం రచయితల నుండి మధ్య యుగం ఇంకా ఆధునిక  రచయితల రచనలు సేకరించారు.      
==ఆధారాలు== 
# List of Wikisources https://w.wiki/B5Zh 
# వికీసోర్స్ - వికీపీడియా https://w.wiki/AZqX
# https://en.wikipedia.org/wiki/Wikisource 
# Wikisource: What is Wikisource?  https://w.wiki/89YY 
# ప్రత్యేక గణాంకాలు https://te.wikisource.org/wiki/ప్రత్యేక:గణాంకాలు

==ఆర్కీవులోని మొత్తం తెలుగు పుస్తకాలు==
* [https://archive.org/details/digitallibraryindia?and%5B%5D=collection%3A%22digitallibraryindia%22&amp;and%5B%5D=languageSorter%3A%22Telugu%22 22,945 తెలుగు పుస్తకాలు వీక్షణల ప్రకారంగా.]

===Internet Archive to commons upload===
* https://tools.wmflabs.org/ia-upload/

[[వర్గం:తెలుగు వికీమీడియాన్స్ యూజర్ గ్రూప్]]</text>
      <sha1>enrbdlxcfkha9lsiw31d3zmfjwr3i31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/10</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174665</id>
    <revision>
      <id>492307</id>
      <parentid>491475</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T12:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492307</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3275" sha1="ltfppo9be9mirlwtb9klx8yvbnh8pz7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
{p|fs200|ac}}ప్రాబోధికగాథాత్రింశద్వ్యాఖ్యానము&lt;/p&gt;

{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 10
|bSize = 392
|cWidth = 116
|cHeight = 27
|oTop = 74
|oLeft = 137
|Location = center
|Description = 
}}

దేహాత్మాభిమానులకు, నాత్మతత్త్వజ్ఞులకుం బర్వతపరమాణువుల యంతరమువంటి వాసి గలదు. ఆత్మతత్త్వజ్ఞులకును, పరభక్తినిష్ఠులకు నట్టి వాసియే కలదు. పరభక్తినిష్ఠులకును, మంగళాశాసనపరులకు నంత వాసి గలదు. అందును 'అనాదిమాయయా సుప్తో యదా జీవః ప్రబుధ్యతే' (మాణ్డూక్యము) అనుచొప్పున ననాది సంసారసుప్తుండై పుట్టి, కొంతకాలంబున నీశ్వరకృపాలబ్ధ తత్త్వజ్ఞానంబున మేల్కాంచు వారికంటెను 'బాల్యాత్ప్రభృతి సుస్నిగ్ధః ' (రామా - బా) అను చొప్పునఁ బిన్ననాటనుండి భగవద్గుణరసావగాఢయై తానే యీశ్వరుని
లేవు ననుసంధానంబుతో నుండి, పురుషుల పురుషస్నేహంబుకంటెను స్త్రీల పురుషస్నేహంబు సరసంబగుట నీశ్వరునియెడం బరమభక్తిగల యాండాళొనరించిన తిరుప్పావై యను ద్రవిడప్రబంధమునకు హృదయంబేమన్నను -

ధనుర్మాసస్నానవ్రతవ్యాజంబున నీశ్వరసన్నిధికేగి నీకు శేషంబగు నీ యాత్మ యనర్థంబులం బడకుండ స్వరూపానురూపంబగు కైంకర్యం బొసంగి యది యావదాత్మభావిరసపర్యవసితంబగునట్లు కృపసేయవలయు నని యపేక్షించుట. ఈవ్రతంబు హోళాకాధికరణన్యాయంబున శిష్టాచార సిద్ధము. 'మేలైయార్ శెయ్‌వినైకళ్' అని (పూర్వులు సేసిన పనులని) యిందే చెప్పంబడంగలదు. నోము నోచెదనని యసత్యం బాడం గూడునా యన్నను 'వివాహకాలే రతిసంప్రయోగే ప్రాణాత్యయే సర్వధనాపహారే | విప్రస్య చార్థే హ్యనృతం వదన్తి పంచానృతాన్యాహు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|i}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ltfppo9be9mirlwtb9klx8yvbnh8pz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492308</id>
      <parentid>492307</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T12:13:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <origin>492308</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3276" sha1="rs3ozzmqwv8ryoq68wz33gfmtvk1ddr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
{{p|fs200|ac}}ప్రాబోధికగాథాత్రింశద్వ్యాఖ్యానము&lt;/p&gt;

{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 10
|bSize = 392
|cWidth = 116
|cHeight = 27
|oTop = 74
|oLeft = 137
|Location = center
|Description = 
}}

దేహాత్మాభిమానులకు, నాత్మతత్త్వజ్ఞులకుం బర్వతపరమాణువుల యంతరమువంటి వాసి గలదు. ఆత్మతత్త్వజ్ఞులకును, పరభక్తినిష్ఠులకు నట్టి వాసియే కలదు. పరభక్తినిష్ఠులకును, మంగళాశాసనపరులకు నంత వాసి గలదు. అందును 'అనాదిమాయయా సుప్తో యదా జీవః ప్రబుధ్యతే' (మాణ్డూక్యము) అనుచొప్పున ననాది సంసారసుప్తుండై పుట్టి, కొంతకాలంబున నీశ్వరకృపాలబ్ధ తత్త్వజ్ఞానంబున మేల్కాంచు వారికంటెను 'బాల్యాత్ప్రభృతి సుస్నిగ్ధః ' (రామా - బా) అను చొప్పునఁ బిన్ననాటనుండి భగవద్గుణరసావగాఢయై తానే యీశ్వరుని
లేవు ననుసంధానంబుతో నుండి, పురుషుల పురుషస్నేహంబుకంటెను స్త్రీల పురుషస్నేహంబు సరసంబగుట నీశ్వరునియెడం బరమభక్తిగల యాండాళొనరించిన తిరుప్పావై యను ద్రవిడప్రబంధమునకు హృదయంబేమన్నను -

ధనుర్మాసస్నానవ్రతవ్యాజంబున నీశ్వరసన్నిధికేగి నీకు శేషంబగు నీ యాత్మ యనర్థంబులం బడకుండ స్వరూపానురూపంబగు కైంకర్యం బొసంగి యది యావదాత్మభావిరసపర్యవసితంబగునట్లు కృపసేయవలయు నని యపేక్షించుట. ఈవ్రతంబు హోళాకాధికరణన్యాయంబున శిష్టాచార సిద్ధము. 'మేలైయార్ శెయ్‌వినైకళ్' అని (పూర్వులు సేసిన పనులని) యిందే చెప్పంబడంగలదు. నోము నోచెదనని యసత్యం బాడం గూడునా యన్నను 'వివాహకాలే రతిసంప్రయోగే ప్రాణాత్యయే సర్వధనాపహారే | విప్రస్య చార్థే హ్యనృతం వదన్తి పంచానృతాన్యాహు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|i}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rs3ozzmqwv8ryoq68wz33gfmtvk1ddr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/11</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174666</id>
    <revision>
      <id>492814</id>
      <parentid>491476</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T23:21:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>492814</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3742" sha1="o13jay608jgoublsoszo3cdd832d1qy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;రపాతకాని ॥' (భారతము) అని పెండ్లి, రతి, ప్రాణభంగము, సర్వధన భంగము, బ్రాహ్మణకార్యము అను నీ విషయంబుల నసత్యంబు పాతకంబు గాదండ్రు. ఇట్లుండం బ్రాణభంగపర్యంతంబగు దేశం జేసిన యనుకారంబు గావున నది దోషావహంబు గాదు. అది యెట్లనిన .

ఈబిడ యవతరించి యెదుగుచున్న కాలంబునం బెరియార్ వారి కూతురగుటయును, సహజస్వభావంబుం బట్టియు జ్ఞానభక్తిపరీవాహం బుప్పొంగుచుండ, ' పతిసంయోగసులభం వయో దృష్ట్వా చ మే పితా | చిన్తార్ణ వగతః పారం నాససాదాప్లవో యథా ॥ ' [రా - అ] అన్న చొప్పునం దీగ యుపఘ్నంబుఁ జేరునట్లొక్క పురుషునిఁ గూడుటకు
నీడగు నీడొనగూడుటయు, 'మానిడవఱ్కెన్ఱు పేచ్చుప్పడిల్ వాటి కిల్లేన్ ' (నా-తి) అని - మనుష్యులకను శబ్దము చెవిం బడినను మనలేని స్వభావంబుగలిగి, 'కోల్‌తేడి యోడుమ్ కొట్టున్దదే పోస్ఱదే మాల్‌తేడి యోడుమ్ మనమ్ ' [మూ-తి] అన్న చొప్పున నుపఘ్నంబు వెదకి సాగు తీగకొన చందంబున నీశ్వరుని వెదకి పరతెంచు డెందంబు నభినివేశంబున వటపత్రశాయి యను తన్మూర్తితో సంశ్లేషంబు సేయు వేడ్క పొడమిన నది యర్చావిగ్రహంబగుట ననుపపన్నంబగుటయు, మిక్కిలి యవసన్న యయి, యీశ్వరునితో సంశ్లేషంబుఁ జెందినవారలు కలరో లేరో యని విమర్శించి కృష్ణావతారంబున గోపికలు యథేష్టానుభవలాభంబుఁ జెందుట తలంపునం దవుల నది కాలాన్తర వృత్తంబగుటయుఁ దత్పదాజ్కిత ప్రదేశ తదవగాఢయమునా తదుద్ధృతగోవర్ధనాదులం గాంచియేనియు ధృతిం జెందుటకు నంత దూరంబునకేగ బలంబు లేమియుం దలపోసి యత్యన్తఖిన్నయై, జనకపుత్రీ నీళలకు విల్లెక్కు వెట్టుట, వృషభంబుల నొంచుట యట్ల యొక్క యవధియుం గానక ధృతిం బూనలేనిచో-

రాసగోష్ఠియందు శ్రీకృష్ణుండును గోపకన్యలునుఁ గూడినచో రసపూరంబు మీరం భారవశ్యంబుఁ గాంచి, యది యత్యుత్కటంబగు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|ii}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o13jay608jgoublsoszo3cdd832d1qy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/12</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174667</id>
    <revision>
      <id>492897</id>
      <parentid>491477</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T01:20:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492897</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3681" sha1="sya1dltns8thssgvgkj0q44cx8prht9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;నెడం జేడ్వడుట యగునని యా రసంబు మార నతండు కన్మొరంగినం గన్యకలు విరహవ్యథాభరంబున 'దుష్టకాళియ తిష్ఠాత్ర కృష్ణో౽హమితి చాపరా (వి. ఫు. 5 అ] అన్నచొప్పున కాళియమర్దనాది కృష్ణ చేష్టితానుకారంబులం జిత్తధారణంబు చేసిరని కొందఱు ధార్మికుల పలుకు లాలకించి, తాను వారల యనుకారంబున సైరణం జెందం
జూచె నింతియ.

ఈబిడ బ్రాహ్మణియైయును యాగప్రవృత్తులు దీక్షావసానంబగు నందాక దేవదత్తాది నామంబులు విడిచి యజమానాధ్వర్యుహోత్రాది నామంబులే చెందునట్లును, నాటకప్రయోక్తలు రామాదిరూపంబులే యగునట్లును, శ్రీవిల్లిపుత్తూరను తన పురంబే వ్రేపల్లెయు, వడపెరుంగో యిలను దేవప్రాసాదంబే శ్రీనందగోపభవనంబు, నందుం బవ్వళించి యున్న మూర్తియే శ్రీకృష్ణమూర్తియనియు భావింప నబ్భావన యుత్కటంబై యనుకారంబు గాఢంబుగా నడ నుడుపు క్రొమ్ముడియు వాసనయుం జేతలును వ్రేతెల రీతి విఖ్యాతంబయ్యెనట.

శ్రీవల్లభుండైన సర్వేశ్వరుండు తొల్లి నష్టంబగు జగము కృపచేత సృష్టిం జేసి యాత్మలకుం గరణకళేబరంబుల నొసంగి, స్వశాసనంబగుట శాస్త్రమనంబడు వేదములం దన్నుఁ జేరుటవరకుం గల మేళ్లకు సాధనంబుగాఁ జూపి యిడిన, దాని గణింపక దుర్విషయముల మునింగి బ్రుంగుదశలం దా నంశంబున నవతరించి, సౌందర్యశీలాదిగుణంబులచే
సాధుజనంబుల నెల్ల సంగ్రహించికొనువాఁడు గాన వ్రేపల్లెలో శ్రీకృష్ణుండై యవతరించి, తన గుణచేష్టితంబులచే జన్మాంతరీయమహాభాగ్యసంపన్నసౌజన్యలగు గోపకన్యల లీలారసంబుల సన్యప్రావణ్య ధన్యలం జేయ, వారలు నెదగుచు నిండుప్రాయంబగుచున్న కాలంబున, నీతని తత్త్వంబెఱుంగని గోపవృద్ధులెల్లం గూడి, కృష్ణుండు ధూర్తుండై యున్నవాఁ డిఁక నీ పడుచుల నాతని కంటం బడకుండం గాపాడవలయునని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|iii}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sya1dltns8thssgvgkj0q44cx8prht9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/13</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174668</id>
    <revision>
      <id>493076</id>
      <parentid>491478</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T06:17:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493076</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3750" sha1="mdmfjhdn69e8zzxj1j7j3hkgmypzau9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గృహాభ్యంతరంబులనే యున్పం దద్భాగ్యవశంబున వర్షప్రతిబుధంబు గలుగ, గోపవృద్ధు లిచ్చటి పిన్నపడుచులు నోము నోచిన వర్షంబు గలుగునను ప్రాచీనాచారముంబట్టి యియ్యూ రనున్న పడుచులెల్ల నోము నోచవలయు, నిందు కిందలి యధిపతియగు శ్రీ నందగోపుని కుమారుండు సాధనంబుల ఘటింపంజాలు నని నిష్కరించి, వారల కట్లు విధించి, కృష్ణునిం దద్ఘటకునిగా వేడ, నతం డిది నావంటిబాలురకు దుశ్శకం బన, నట్లుసేయక తప్పదని వీరలెల్ల నిర్బంధింప, నెట్టకేలకియ్యకొనినం బడుచులం బిలిచి నోము నోచునట్లు విధించి, యిందుకు వలయునవియెల్ల నీ
కృష్ణుండు ఘటించునని యాతని కొప్పగించి గోపవృద్ధులు దమపనులకుం బోవ, పడుచులుం గృష్ణుండును గూడి, యా రాత్రిం గొనియాడిరి. ఇంక నాలస్యంబు గలుగునట్లు జాగుసేయం గూడదు; ఇప్పుడు మన మందఱముం బోదము; అపరరాత్రిని నోమునకు స్నానంబుసేయుటకు వచ్చి లేపుఁడీ యని యానతిచ్చి, శ్రీకృష్ణుఁడు నీళాగృహంబుం జొచ్చి యానందింపుచుండె. పడుచులుం గూడ నడచి తమతమయిండ్లఁ జొచ్చి, పవ్వళించియుం గన్నుమోడ్చియు నిద్దురపట్టకయ కొండొకదడవున మున్నుగా లేచినవారలు వచ్చి, కృష్ణగుణచేష్టితస్మరణానందంబున లేవం జూలక పన్నుండినవారిని వేఱువేఱుగ లేపి, యందఱును శ్రీ నందగోపభవనంబున కేతెంచి, శ్రీకృష్ణుని మేల్కొలిపి, తమ వాస్తవాభీష్టంబు వేడి, 'యావదావర్తతే చక్రమ్' (రా. యు.) అని శ్రీ భరతుం డీకాల చక్రంబు తిరుగునందాక మమ్మేలుచుండుమని శ్రీరామస్వామి పాదంబులం బడి వేడినట్లు, నర్జునుండు భగవద్గీతాషట్కత్రయంబున సంశయములం దీర్చికొనుచుం జరమశ్లోకశ్రవణంబున నిస్సంశయుండై కృతకృత్యుండగు నట్లును, నోము నోచుటపేర పరబ్రహ్మసంశ్లేషానందానుభవంబను పరమోద్దేశ్యముం జెంది కృతార్థలగుచున్నారు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;
{{c|iv}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mdmfjhdn69e8zzxj1j7j3hkgmypzau9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/14</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174669</id>
    <revision>
      <id>493077</id>
      <parentid>491479</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T06:25:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493077</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2902" sha1="mw69gn0gmt74201xsquwbzmjtmfpu61" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విరహార్తలగు స్త్రీలు నాయకుండు లజ్జించుటకై 'మడలూర్‌కై ' అను నొక్క లోకాపవాదజనక సాహసవ్యాపారంబు సేయుట ద్రవిడదేశ ప్రసిద్ధము. అంతకంటెను రాజమహిషి యుంఛవృత్తిచేసి జీవించుట రాజున కవద్యావహంబగునట్లు వ్రతోపవాసకర్శితులై పర్జన్య ప్రార్థనా రూపంబగు నీ నోము సేయుట న్యూనతావహంబు గాన ఫలసిద్ధి తప్పదని తలంచుచున్నారనియు, మఱియు శ్రీకృష్ణుని ధూర్త చేష్టితంబులం జూడ నతం డతిసాహసంబు చేయు నను భయంబున నిందు సాహసవ్యాపారంబులు నేయుతలంపునకు నవకాశము లేదనియు నాలంకారికులు
సెప్పుదురు.

ఉద్దేశ్యం బొండయినచోఁ బర్జన్యుండు వర్షం బెట్లు కురిపించు నన్నను వ్రతోపవాసకర్శితంబులగు శరీరంబులం జూచిన గురిపింపకుండం జాలునే, చేతనుండు గాఁడే, యని తలంచి రని ప్రాచీనులు సెప్పుదురు. పరమోద్దేశ్యంబు వేఱైనను వర్షము తత్సాధనము గావున నదియు నుద్దేశ్యంబగుటకు బాధకము లేదు. అది యెట్లనినను - ఈ నోమువలన
వర్షము గురియనిచో వెండియు గోపవృద్ధు లిట్టిపని కవకాశమిడుదురె? అటైనచో వెండియు సంశ్లేషంబున కడ్డము సంభవింపదే ? ఇట్టి సంశ్లేషంబునకై వర్షప్రతిబంధం బొనరించిన జన్మాంతరసుకృతవిశేషం బింక సంశ్లేష
ప్రతిబంధంబు రాకుండ వర్షంబుం గురిపింపజాలదే? యని యెఱుంగునది.


{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 14
|bSize = 392
|cWidth = 87
|cHeight = 39
|oTop = 428
|oLeft = 158
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mw69gn0gmt74201xsquwbzmjtmfpu61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/100</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174679</id>
    <revision>
      <id>492306</id>
      <parentid>491504</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T12:00:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492306</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1616" sha1="8l9w1u889d3ahi0ua4mvg6matyy2zbi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh||తెలుఁగు జాతీయములు|97}}&lt;/noinclude&gt;{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
ఉరీతిఁ జేసెఁ బూర్వము
శారద యీపాటిచదువు చదువదె చెపుమా.
{{float right|నలచ. 4. 122}}
{{larger|'''ఈరతార '''}}
వంకరయైన, సరిగాని, పరుషమైనది.
తే. మోరకుని చందమున నీర తార చూపు
పాండవేయునిపైఁ దార్చి బ్రాహ్మణుండు
పలికే నిప్పచ్చరం బైన భాషణములఁ
బరమనా స్తిక భావంబు పరిమళింప
{{float right|హరవి. 7. 14}}
ఈ ఱతాఱలు అని శకట రేఫముగఁ బ్రయోగములు గలవు.
తే. బహువిధంబులఁ బలుకునా పలుకు లెల
జీదక న్నిడి తన పెడ చెవులఁ బెట్టి
యీఱతాఱలు మఱుమాట లిచ్చి యపహ
సించె దుర్యోధనుఁడు వేయుఁ జెప్ప నేల ?
{{float right|భార. ఉద్యో. 4. 76}}
ఆ. బాల ముద్దరాలు పసిగాపు గసుగందు
కూడా ముద్దుగుమ్మ గోల యబల
యీఱతాఱ లాడ నెట్లు నో రాడెనో
రామ రామ నిరపరాధ సుమ్ము.
{{float right|శకుం. (కృష్ణ) 3. 24}}
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8l9w1u889d3ahi0ua4mvg6matyy2zbi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/101</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174680</id>
    <revision>
      <id>492521</id>
      <parentid>491505</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T16:14:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492521</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1783" sha1="lc8gsevf3xnkw2l9ybfi2lylvv73j45" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh|98|తెలుఁగు జాతీయములు}}&lt;/noinclude&gt;{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
తే, మరలె దుర్మర్షణుఁడు తోన తెరలె సేన
యపుడు సమ్మెట కోలన సంకుశములఁ
జేఱుకోలల వ్రేటుల నీఱతాఱ
యదలుపుల వాహనంబుల చెదరి పఱచె.
{{float right|భార. ద్రో. 3. ఆ.}}
తే. వంక యైన తలం పెల్ల వసుమతీశ!
యరయ మృత్యుపదం బగు నార్జ వాన్వి
తంబు బ్రహ్మపదం బింత తథ్య; మేల
యీఱతాఱతలంపులు బీఱు వాఱ.
{{float right|భార. అశ్వ. 1 ఆ.}}
{{larger|'''ఈరు దివ్వఁ బేను వచ్చు'''}}
ఈపి యున్న దని తల దువ్వఁగాఁ బేను వచ్చినట్లు.
ఒక ప్రత్యవాయమును దొలగించుకొను నిచ్చఁ దత్ప్ర
యత్న మొనరింప నంతకన్న పెద్దదియే సంభవించుట.
ఆ. విూర లూరకుండ దీరు దివ్వఁగఁ బేను
వచ్చు ననుట వినరే వనితలార !
యాన పెట్టి యడుగ మానరా దిఁకఁ జెప్ప
వలసె మీ రహస్యవ ర్తనములు.
{{float right|ప్రభా. 5. 78}}
తే. చాలకుండిన నగుఁ జెట్ట బాలుఁ డితఁడు
కొసరి గొంతెమకోరికల్ కోరెనేని
&lt;/poem.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lc8gsevf3xnkw2l9ybfi2lylvv73j45</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492522</id>
      <parentid>492521</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T16:15:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <origin>492522</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1783" sha1="hdag3zjip25pboyn6w1rawkytxxielo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh|98|తెలుఁగు జాతీయములు}}&lt;/noinclude&gt;{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
తే, మరలె దుర్మర్షణుఁడు తోన తెరలె సేన
యపుడు సమ్మెట కోలన సంకుశములఁ
జేఱుకోలల వ్రేటుల నీఱతాఱ
యదలుపుల వాహనంబుల చెదరి పఱచె.
{{float right|భార. ద్రో. 3. ఆ.}}
తే. వంక యైన తలం పెల్ల వసుమతీశ!
యరయ మృత్యుపదం బగు నార్జ వాన్వి
తంబు బ్రహ్మపదం బింత తథ్య; మేల
యీఱతాఱతలంపులు బీఱు వాఱ.
{{float right|భార. అశ్వ. 1 ఆ.}}
{{larger|'''ఈరు దివ్వఁ బేను వచ్చు'''}}
ఈపి యున్న దని తల దువ్వఁగాఁ బేను వచ్చినట్లు.
ఒక ప్రత్యవాయమును దొలగించుకొను నిచ్చఁ దత్ప్ర
యత్న మొనరింప నంతకన్న పెద్దదియే సంభవించుట.
ఆ. విూర లూరకుండ దీరు దివ్వఁగఁ బేను
వచ్చు ననుట వినరే వనితలార !
యాన పెట్టి యడుగ మానరా దిఁకఁ జెప్ప
వలసె మీ రహస్యవ ర్తనములు.
{{float right|ప్రభా. 5. 78}}
తే. చాలకుండిన నగుఁ జెట్ట బాలుఁ డితఁడు
కొసరి గొంతెమకోరికల్ కోరెనేని
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hdag3zjip25pboyn6w1rawkytxxielo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/102</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174681</id>
    <revision>
      <id>492903</id>
      <parentid>491506</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T02:20:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492903</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1682" sha1="ajwn2oim31zbp12ay05qkvqtrifra8m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh||తెలుఁగు జాతీయములు|99}}&lt;/noinclude&gt;{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
యిడక సోఁ బోల దిడఁ బోల దీరు దివియఁ
బేను రాకున్నె తైర్థికుల్ పెళుచు లండ్రు.
{{float right|పాండు. 4. 166}}
{{larger|'''ఈలకఱచు '''}}
ప్రాణము బిగబట్టు (ఇలకఱచు = నేలకంటుకొనిపోవు)
వ... అప్పు డప్పాండు పౌత్రు బాణంబులు బీడితుండై సూత
పుత్రుండు గుంభసంభవు నాలోకించి నాదెస చూడుము,
వీఁడు నొప్పించె, నిలువం దగ్గు నెల వగుట నసము డింపక
యీలగఱచుకొని యున్నవాఁడ
{{float right|భార. ద్రో. 2. 104}}
క. పొడవునకు నెగసి యప్పటి
పడమటిదెన నిగిడి పెలుచఁ బఱచినఁ గూడం
గడు దుమమునఁ జని యంచం
గడవఁగ లే కీలకఱచి కాకము పాఱున్
{{float right|భార. కర్ణ. 2. 68}}
{{larger|'''ఈశ్వరివేరు '''}}
వశీకరణొ షధులలో ఈశ్వరివే ఱోకటిగ నుడువఁబడి
యున్నది.
ఈశ్వరి వేఱు సర్పవిషమును బోఁగొట్టి వానికి బాధాజనక
మగుచున్నది.
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ajwn2oim31zbp12ay05qkvqtrifra8m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/104</title>
    <ns>104</ns>
    <id>174682</id>
    <revision>
      <id>493095</id>
      <parentid>491507</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T11:42:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493095</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1975" sha1="1r50n4x8zwtu5xoohgml8ilegimjmdi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh||తెలుఁగు జాతీయములు|101}}&lt;/noinclude&gt;
{{left mrgin|5em}}
&lt;poem&gt;
{{larger|'''ఉగ్గుతోఁ బెట్టు '''}}
ఉగ్గుబాలతోఁ గలిపి పెట్టు
పుట్టిన ప్పటినుండియు నేర్పు
సీ. తే. అతులసత్యవ్రతంబు చిన్నపుడె తల్లి
యుగ్గుతోఁ గూర్చి పెట్టె నా నొఱపు మిగులు.
{{float right|షట్చక్ర. హరి. 2. 6}}
{{larger|'''ఉచ్చనీచములు '''}}
గౌరవా గౌరవములు
మ. కుదువం జొచ్చును బ్రాహ్మణార్థములు బెక్కుల్ రాజకీ
యార్ధముల్ నడుపం జూచును యాజ్ఞవల్క్యుఁడు ధరన్
నానొచ్చనీ చంబులం చెడ లేక న్నటియించుఁ గాలము
కొలుదిం బోవు నేయెండ కా గొడుగుం బట్టు ధనార్జనంబు
నకు నెగ్గున్ మొగ్గు తగ్గేమనున్.
{{float right|తెలుఁగునాడు. పే. 41}}
ఉచ్చ నీచములకు, వానికి నూఱామడల దూరము.
{{larger|'''ఉట్టి గట్టుక నూగు '''}}
ఎంత బరువైనను మోయుచు వ్రేలుచుండు నుట్టి కాధా
రము పైఁ దగిలించి యుంచిన త్రాఁ డొకటియే. కర్మము
చాల కది తెగెనా ఉట్టి అంతయు తనలో నున్న సామా
నుతోఁ బాటు అథోగతి నొందవలసినదే. దీనింబట్టి పై
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1r50n4x8zwtu5xoohgml8ilegimjmdi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493096</id>
      <parentid>493095</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T11:43:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <origin>493096</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1976" sha1="2w0gdijxa4t7xyw580861kn3sbtkh3v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;{{rh||తెలుఁగు జాతీయములు|101}}&lt;/noinclude&gt;
{{left margin|5em}}
&lt;poem&gt;
{{larger|'''ఉగ్గుతోఁ బెట్టు '''}}
ఉగ్గుబాలతోఁ గలిపి పెట్టు
పుట్టిన ప్పటినుండియు నేర్పు
సీ. తే. అతులసత్యవ్రతంబు చిన్నపుడె తల్లి
యుగ్గుతోఁ గూర్చి పెట్టె నా నొఱపు మిగులు.
{{float right|షట్చక్ర. హరి. 2. 6}}
{{larger|'''ఉచ్చనీచములు '''}}
గౌరవా గౌరవములు
మ. కుదువం జొచ్చును బ్రాహ్మణార్థములు బెక్కుల్ రాజకీ
యార్ధముల్ నడుపం జూచును యాజ్ఞవల్క్యుఁడు ధరన్
నానొచ్చనీ చంబులం చెడ లేక న్నటియించుఁ గాలము
కొలుదిం బోవు నేయెండ కా గొడుగుం బట్టు ధనార్జనంబు
నకు నెగ్గున్ మొగ్గు తగ్గేమనున్.
{{float right|తెలుఁగునాడు. పే. 41}}
ఉచ్చ నీచములకు, వానికి నూఱామడల దూరము.
{{larger|'''ఉట్టి గట్టుక నూగు '''}}
ఎంత బరువైనను మోయుచు వ్రేలుచుండు నుట్టి కాధా
రము పైఁ దగిలించి యుంచిన త్రాఁ డొకటియే. కర్మము
చాల కది తెగెనా ఉట్టి అంతయు తనలో నున్న సామా
నుతోఁ బాటు అథోగతి నొందవలసినదే. దీనింబట్టి పై
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2w0gdijxa4t7xyw580861kn3sbtkh3v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/619</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175279</id>
    <revision>
      <id>492997</id>
      <parentid>492220</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T03:25:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492997</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="918" sha1="ildoza7k8krg4u4cmqncy52kwkitwxb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fs150}}అనుబంధము - 1&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}చక్రబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 619
|bSize = 422
|cWidth = 333
|cHeight = 284
|oTop = 125
|oLeft = 29
|Location = center
|Description = 
}}
ర సారధన దవేం ్యధి
{{Telugu poem|type=శా.|lines=&lt;poem&gt;సత్యాకల్పకప్రస్ఫుటాశరభిదాచారావిశంకక్రమా
మత్యావిష్కృతబంధురాదరణభూమాజంతుకూటాశ్రితా
దీత్యావేంధనధర్మసారరతమూర్తీముత్కరాద్రిక్షమా
మాత్యుల్లాసపదా మహావిదితధామా సాధుతారక్షమా.&lt;/poem&gt;|ref=693}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ildoza7k8krg4u4cmqncy52kwkitwxb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492998</id>
      <parentid>492997</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T03:26:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492998</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="872" sha1="stspsjk31d4i2y54fhc6853cgvcwv7n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fs150}}అనుబంధము - 1&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}చక్రబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 619
|bSize = 422
|cWidth = 333
|cHeight = 284
|oTop = 125
|oLeft = 29
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=శా.|lines=&lt;poem&gt;సత్యాకల్పకప్రస్ఫుటాశరభిదాచారావిశంకక్రమా
మత్యావిష్కృతబంధురాదరణభూమాజంతుకూటాశ్రితా
దీత్యావేంధనధర్మసారరతమూర్తీముత్కరాద్రిక్షమా
మాత్యుల్లాసపదా మహావిదితధామా సాధుతారక్షమా.&lt;/poem&gt;|ref=693}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>stspsjk31d4i2y54fhc6853cgvcwv7n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493001</id>
      <parentid>492998</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T03:32:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>493001</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="872" sha1="fanz6rixmquv7kmn4j1oujwsrsuz1ls" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fs150}}అనుబంధము - 1&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}చక్రబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 619
|bSize = 422
|cWidth = 333
|cHeight = 284
|oTop = 125
|oLeft = 29
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=శా.|lines=&lt;poem&gt;సత్యాకల్పకప్రస్ఫుటాశరభిదాచారావిశంకక్రమా
మత్యావిష్కృతబంధురాదరణభూమాజంతుకూటాశ్రితా
దీత్యావేంధనధర్మసారరతమూర్తీముత్కరాద్రిక్షమా
మాత్యుల్లాసపదా మహావిదితధామా సాధుతారక్షమా.&lt;/poem&gt;|ref=698}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fanz6rixmquv7kmn4j1oujwsrsuz1ls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:Andhra Granthalayam 1941 01,04 01 Volume No 02 Issue No 01,02.pdf/28</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175347</id>
    <revision>
      <id>492309</id>
      <timestamp>2025-06-19T12:22:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>492309</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7334" sha1="l8m0ipqa20rmwhct1yjr4lt2ucosz4u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;


లయ సంఘమునకు అధ్యక్షుఁడనుగాను ఉన్నాను. కాన, నా కొలువును గూర్చి తెలిసిన నాతోడి పొత్తపుగుడి కొలువరులు నాకు 
ఈ మన్నన ఇపుడు చేసినారనుకొందును. ఇందువలన మన్నన తెచ్చునది కొలువే అని గుర్తింపనగును. కానీ, మీరు నాకిచ్చిన 
యీ పెద్దఱికపు కొలువు మీ తోడ్పాటుతోడ నే కానీ సరిగా కానేరదు. కావున, మీలో ఒకఁడనగు నాకు తోడ్పడి, జరుగవలసిన పని 
చక్కఁగా జరిపించెదరుగాక ! అని మిమ్మందఱను వేఁడుకొ నెదను.   నా నుడినిక మొదలిడు టకు ముందు మిమ్ము మఱొక కోరిక 
కోరుకోనెదను.  

&lt;poem&gt;&quot;ఏ నెఱుంగ దీనిఁ; ఇది అందుచేఁకల్ల, అనెడుమాటలెపుడుఁ అనకుఁడీరు;
 ఎఱుఁగఁ చదువవలయు; ఎఱుఁగవలెగ్రహింప; నిగ్గుతేల్చుకొనఁగ నేర్వవలయు&quot;&lt;/poem&gt; 

ఇది నారదమహర్షి భావము. దీనిని బ్లావట్ నీౄ  అమ్మగారు 'దివీల్ అఫ్ ఇసిస్' అనుపొత్తముతుదిని చేర్చరి. అదే 'నేనిపుడు విన్నవించితిని. మనకు తేలిసినది మిక్కిలితక్కువ; తెలియనిది మిక్కిలి యెక్కువ. కానీ, తెలియనిది తెలిసికొనుటకు ఎన్నో
పొత్తములు చదువవలె; కాని, అవి అన్నియు మనకు దొరకవు; దొరకినవి చదివినను చదివినదైన ఆకళింపునకు తెచ్చుకొనఁగలిగియుండవలె; అందలి నిగ్గు తేల్చుకొనఁ గలిగియుండవలె. ఆపుడుగాని కొంతయేని మనకు తెలియదు. అట్టిచో,
ఉన్న పొత్తములుకూడ చదువకయే, అని చదివినవారివలన తెలిసికొనకయే, ఏదీకాని కల్లఅనరాదు.

{{Center|ఎఱుక మనకు ఎట్లు కలుగును?}}{{p|fs125}}&lt;/p&gt;

౧ గురువులవలన; ౨ స్వయంకృషివలస, 3 అనుభవమువలను నోటితో చెప్పినవారేకాక, ఎఱుక కలిగించు పొత్తములు
వ్రాసినవారును మనగురువులే. దేశాటనము, పరిశోధనము మొదలగునవిపైవానిలో నే చేరును. అనుభవములో, 
అధ్యాత్మికానుభవము మిక్కిలి గొప్పది; అదే నిక్కపుఱుకపట్టు. నిజమునకు తక్కినవన్నియు దానికి మెట్లే. 
ఎఱుక్యడింపఁదలఁచువారు గురువుల కొఱకు అరయుదురు; కాని, తగినవారు దొరకుట అరిది. దేశాటనముగాని, పరిశోధనముగాని, అందఱును చేయఁజూలరు. ఆధ్యాత్మికానుభవము కోటిలో ఒక్కరికేని కలుగునో! కలుగదో! కాన స్వయంకృషివలన సులువుగా
అందఱకును ఎఱుకకలిగించు వెరవులు పొత్తపుగుడులే. పలుపలుకులేల? ఎఱుకయే ఎన్న రానిపస; ఎఱుకయే ఎల్లప్పుడునుండు
కలిమి; ఎఱుకయే ఎడతెగనిహాయి. అట్టి అప్పసపు టెఱుక సమకూర్చిడి యీవి మ్రాఁకులు పొత్తపుగుతులుగాక మఱిఏవి?

శ్రుతి, స్మృతి, సిద్ధులదివ్యదృష్టి, సజ్జనుల సత్ప్రవర్తనము - అను నాలుగు ఎఱుకదొనలని మనువనె. ఎఱుకకలిగించుటలో 
సులువగు మేటి వెరపులు పొత్తపుగుడులె అయినపుడు వానినిగూర్చి బాగుగా ఎఱుంగనగు. 

{{Center|పొత్తపుగుడి కడంక}}{{p|fs125}}&lt;/p&gt;

ఇది క్రొత్తది కాదు; ఎప్పుడో పుట్టినది; పెరిఁగినది; నడుమతగ్గినది; మరల తలయెత్తినది; ఇపుడు పడమటినాడులలో బాగుగా  
సాగుచున్నది; ఇండియాలో బరోడా సంస్థానమున ప్రశస్తముగా జరుగు చున్నది; మన తెనుఁగునాటను కొంతవఱకు పని చేయుచు, 
కొంత మేలు చేకూర్చుచున్నది. అయినను, ఇంకను మన పెద్దలు పలువురు దీనికి వలయుసాయమీయకున్నారు; దొరతనము వారి తోడ్పాటును కడు తక్కువగా ఉన్నది. అందువలన మన పొత్తపుగుడికడంక రావలసినంత 'పైమెట్టునకు రాఁజలకున్నది.
చేయవలసినంత మేలు చేయఁజాలకున్నది. ఇట్టిచో, ఈపాటి నుంచి ఉనికిలోని కేని తెచ్చి, దానిని నిలువఁబెట్టుచున్న నాతోడి 
పొత్తపుగుడి కొలువరుల కెల్లరకును ఈ పేరోలగమున ఉన్న మీకును, ఇక్క_డకురాజాలని వారికినిగూడ- జేజేలుచేసెద. అందు, 
మంది మేలుకోరి, తెనుఁగునాటి పేరు కోరి - తమకును పేరుతెచ్చుకొనకోరిన కోరియుందురుగాక! తెనుఁగువాటి పొత్తపుగుడికడంక కే&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l8m0ipqa20rmwhct1yjr4lt2ucosz4u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492310</id>
      <parentid>492309</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T12:26:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492310</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7336" sha1="rvrbwj9ex33xwk72opuw0zw9ornsf1v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లయ సంఘమునకు అధ్యక్షుఁడనుగాను ఉన్నాను. కాన, నా కొలువును గూర్చి తెలిసిన నాతోడి పొత్తపుగుడి కొలువరులు నాకు 
ఈ మన్నన ఇపుడు చేసినారనుకొందును. ఇందువలన మన్నన తెచ్చునది కొలువే అని గుర్తింపనగును. కానీ, మీరు నాకిచ్చిన 
యీ పెద్దఱికపు కొలువు మీ తోడ్పాటుతోడ నే కానీ సరిగా కానేరదు. కావున, మీలో ఒకఁడనగు నాకు తోడ్పడి, జరుగవలసిన పని 
చక్కఁగా జరిపించెదరుగాక ! అని మిమ్మందఱను వేఁడుకొ నెదను.   నా నుడినిక మొదలిడు టకు ముందు మిమ్ము మఱొక కోరిక 
కోరుకోనెదను.  
{{Center|&lt;poem&gt;&quot;ఏ నెఱుంగ దీనిఁ; ఇది అందుచేఁకల్ల, అనెడుమాటలెపుడుఁ అనకుఁడీరు;
 ఎఱుఁగఁ చదువవలయు; ఎఱుఁగవలెగ్రహింప; నిగ్గుతేల్చుకొనఁగ నేర్వవలయు&quot;&lt;/poem&gt;}} 
ఇది నారదమహర్షి భావము. దీనిని బ్లావట్ నీౄ  అమ్మగారు 'దివీల్ అఫ్ ఇసిస్' అనుపొత్తముతుదిని చేర్చరి. అదే 'నేనిపుడు విన్నవించితిని. మనకు తేలిసినది మిక్కిలితక్కువ; తెలియనిది మిక్కిలి యెక్కువ. కానీ, తెలియనిది తెలిసికొనుటకు ఎన్నో
పొత్తములు చదువవలె; కాని, అవి అన్నియు మనకు దొరకవు; దొరకినవి చదివినను చదివినదైన ఆకళింపునకు తెచ్చుకొనఁగలిగియుండవలె; అందలి నిగ్గు తేల్చుకొనఁ గలిగియుండవలె. ఆపుడుగాని కొంతయేని మనకు తెలియదు. అట్టిచో,
ఉన్న పొత్తములుకూడ చదువకయే, అని చదివినవారివలన తెలిసికొనకయే, ఏదీకాని కల్లఅనరాదు.
{{p|fs125}}{{Center|ఎఱుక మనకు ఎట్లు కలుగును?}}&lt;/p&gt;
౧ గురువులవలన; ౨ స్వయంకృషివలస, 3 అనుభవమువలను నోటితో చెప్పినవారేకాక, ఎఱుక కలిగించు పొత్తములు
వ్రాసినవారును మనగురువులే. దేశాటనము, పరిశోధనము మొదలగునవిపైవానిలో నే చేరును. అనుభవములో, 
అధ్యాత్మికానుభవము మిక్కిలి గొప్పది; అదే నిక్కపుఱుకపట్టు. నిజమునకు తక్కినవన్నియు దానికి మెట్లే. 
ఎఱుక్యడింపఁదలఁచువారు గురువుల కొఱకు అరయుదురు; కాని, తగినవారు దొరకుట అరిది. దేశాటనముగాని, పరిశోధనముగాని, అందఱును చేయఁజూలరు. ఆధ్యాత్మికానుభవము కోటిలో ఒక్కరికేని కలుగునో! కలుగదో! కాన స్వయంకృషివలన సులువుగా
అందఱకును ఎఱుకకలిగించు వెరవులు పొత్తపుగుడులే. పలుపలుకులేల? ఎఱుకయే ఎన్న రానిపస; ఎఱుకయే ఎల్లప్పుడునుండు
కలిమి; ఎఱుకయే ఎడతెగనిహాయి. అట్టి అప్పసపు టెఱుక సమకూర్చిడి యీవి మ్రాఁకులు పొత్తపుగుతులుగాక మఱిఏవి?

శ్రుతి, స్మృతి, సిద్ధులదివ్యదృష్టి, సజ్జనుల సత్ప్రవర్తనము - అను నాలుగు ఎఱుకదొనలని మనువనె. ఎఱుకకలిగించుటలో 
సులువగు మేటి వెరపులు పొత్తపుగుడులె అయినపుడు వానినిగూర్చి బాగుగా ఎఱుంగనగు. 
{{p|fs125}}{{Center|పొత్తపుగుడి కడంక}}&lt;/p&gt;
ఇది క్రొత్తది కాదు; ఎప్పుడో పుట్టినది; పెరిఁగినది; నడుమతగ్గినది; మరల తలయెత్తినది; ఇపుడు పడమటినాడులలో బాగుగా  
సాగుచున్నది; ఇండియాలో బరోడా సంస్థానమున ప్రశస్తముగా జరుగు చున్నది; మన తెనుఁగునాటను కొంతవఱకు పని చేయుచు, 
కొంత మేలు చేకూర్చుచున్నది. అయినను, ఇంకను మన పెద్దలు పలువురు దీనికి వలయుసాయమీయకున్నారు; దొరతనము వారి తోడ్పాటును కడు తక్కువగా ఉన్నది. అందువలన మన పొత్తపుగుడికడంక రావలసినంత 'పైమెట్టునకు రాఁజలకున్నది.
చేయవలసినంత మేలు చేయఁజాలకున్నది. ఇట్టిచో, ఈపాటి నుంచి ఉనికిలోని కేని తెచ్చి, దానిని నిలువఁబెట్టుచున్న నాతోడి 
పొత్తపుగుడి కొలువరుల కెల్లరకును ఈ పేరోలగమున ఉన్న మీకును, ఇక్క_డకురాజాలని వారికినిగూడ- జేజేలుచేసెద. అందు, 
మంది మేలుకోరి, తెనుఁగునాటి పేరు కోరి - తమకును పేరుతెచ్చుకొనకోరిన కోరియుందురుగాక! తెనుఁగువాటి పొత్తపుగుడికడంక కే&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rvrbwj9ex33xwk72opuw0zw9ornsf1v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:Andhra Granthalayam 1941 01,04 01 Volume No 02 Issue No 01,02.pdf/29</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175348</id>
    <revision>
      <id>492311</id>
      <timestamp>2025-06-19T12:28:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>492311</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7062" sha1="557ovfzoj35oa7iutuz2zgplsytr5c7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

కాక —ఇండియా పొత్తపు గుడికడంక కెల్ల మేటి ప్రొపై కీ. శే. నూరి నరసింహశాస్త్రిగారి తోడ్పాటుతో
తొలుత ఎంతో పాటుపడి, పిదప ఎక్కటిబంటుగా సైతము డబ్బును - ఉసులును ధారపోసి, ఇపుడు
కొంతవిశ్రాంతి కొనుచున్న శ్రీ అయ్యంకి వెంకటరమణయ్య గారికి తమకడంక నెగ్గించుటకు వలయు
ఆయురారోగ్య వైభవములు సమకూర్ప ఎల్ల అని ఎల్లయెడల వేఁడెద. ఆం. దే. గ్రం. సం. కార్య
నిర్వాహకులను గూర్చియు, గ్రంధాలయ నిర్వాహకులనుగూర్చియు, అటులే వేఁడెద.
తెనుగుఁతోడి పొత్తు
తెలుఁగు
పొత్తపుగుడికడంకకు నాటి పలుకుతోడిపొత్తు హెచ్చుగా కావలె. ఏనాటివారికి ఆనాటి పలుకులో
జాసిన పొ తములవలన నే ఎఱుక కలిగించి, హాయిపొందు వెరవు చూపవలె. కానీ, తెనుఁగు నాట
గ్రంథాలయోద్యమము ఫలవంతనుగుటకు తెనుఁగుతోడ్పాటు కావలె. కావున, మన పలుకు తల్లిని
మనమందఱమును మన్నించి, మంచిస్థితిలోనికి తెచ్చుటకు
ప్రయత్నింపవలె
వ్రాXమికిలోటు లేనిదను పేరు తేవలె. తెనుఁగుతల్లిని తక్కిన మేటిపలుకులతో పాటు గద్దె ఎక్కింపవలె.
వలయు పొత్తములన్ని యం తెనుఁగులో వ్రాయవలె; వ్రాయింపవలె; అందు తెనుఁగుతనమునకు పెద్దరిక
మీయవలె- ఆసఁగా తప్పనిసరిగా కావలసినపుడే పెఱపలుకులను కొలు వాడవలెఁగాని, అక్క అలేని
చోట కూడ అవి వాడ రాదు. అప్పుడే తెనుఁగు సరిగా తెనుఁగనిపించుకొనఁ దగియుండును.
తము, ఇంగ్లీషు మొదలగు అక్క అమాలిన నుడులతో నిండిన పొత్తములలోని తెనుఁగు తెనుఁగనిపించు
బాూ
పొత్తపుగుడి నుడులు
ఏ ఉద్యమమేని బాగుగా పనిచేయునపుడు దాని ప్రామియు
సంస్కృ
బాగుగా పేరుఁగును. అందు
ద్రోత్తముడులు వచ్చును. మన పొత్తపు గుడికడంక అట్టిదే. దీనితో కొంతవిడి వ్ర్యామి ఏర్పడినది.
పొత్తపుగుడికడంక
అందు ఎవరికి తట్టిన నుడులు వారు వాడినారు. వానిలో కొన్ని నిలిచియున్నవి, కొన్ని పోయినవి.
నేను పొత్తపుగుడి కొలువరినైనను, అంతకంటే హెచ్చుగా తెనుఁగుపలకు తల్లికొలువరిని.
నా నుడివికలో నాకట్టడకుబట్టి, సంస్కృతపు నుడులకుమాఱు నాటినుడులకు కొంతవఱకు పెద్దఱిక
మిచ్చెదను. ఇంతకుముందు ఎవరును ఇటు చేయకపోవుటచే ఇదిమీకు క్రొత్తగా నుండును. అందులకు
తెనుఁగు పెంపు కోరవలసిన మీరు నన్ను మన్నింతురుగాక! మచ్చుగా నేను వాడిననాటి నుడులు
కొన్ని తెలి పెద. పొత్తపుగుడి=గ్రంధాలయము; పేరోలగము =మహాసభ; కడంక = ఉద్యమము;
నుడివిక=ఉపన్యాసము; మనుగడ=చరిత్ర; పలుకు భాష; కొలువరి సేవకుఁడు; తెల=విషయము;
మేం లెఱుక=దివ్యజ్ఞాసము; వ్రాగమి= వాఙ్మయము; గుట్టుచదువు=గుప్తవిద్య.
వ్రాఁతమనుగడ
పొత్త పుగుడులకు పొత్తములతో పొత్తు తప్పదు. పొత్తములకు వ్రాతతో పొత్తు తప్పదు. కాని,
దానీ మనుగడ యిప్పటికిని సరిగా తెలియరాకున్నది. ఇప్పటి తూర్పుపడమర నెఱువాదులలో
పెక్కు రువ్రాసిన వ్రాతలంబట్టి, వ్రాత ఏడెనిమిదివేల యేండ్లనుండియే వాడుకలోనికి వచ్చినట్లు కావ
వచ్చును. కాని, సరిగా పరికించి చూచుచో, వ్రాత చిరకాలము క్రిందటనే ఉండినట్లు తేటపడును.
అంతేకాదు; అది మానిసితోడనే పుట్టినట్లు “నుదుట వ్రాసిన వ్రాతకన్న ల
 ఁగలదా నూ అందు
చింతించిన జ్&quot; అనుమాటయే చాటుచున్నది. నుదుటి వ్రాత బ్రహ్మలిపి; అది మనకు తెలియదుకదా!
అని ఎవరేని అనవచ్చును. కానీ మనకు తెలియదను కారణముచేత మాత్రము, అది ప్రాత కాకపోదు.
అదే అన నేల? మనలో మిక్కిలి తెలివిగలవారికికూడ తెలియని ప్రాంతలం పెక్కులు కలవు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>557ovfzoj35oa7iutuz2zgplsytr5c7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492467</id>
      <parentid>492311</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:20:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <origin>492467</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7162" sha1="jp1r4blkwa623bnhnyuzfb9fzleyv0q" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

కాక —ఇండియా పొత్తపు గుడికడంక కెల్ల మేటి ప్రొపై కీ. శే. నూరి నరసింహశాస్త్రిగారి తోడ్పాటుతో తొలుత ఎంతో పాటుపడి, పిదప ఎక్కటిబంటుగా సైతము డబ్బును - ఉసుఱును ధారపోసి, ఇపుడుకొంతవిశ్రాంతి కొనుచున్న శ్రీ అయ్యంకి వెంకటరమణయ్య గారికి తమకడంక నెగ్గించుటకు వలయు ఆయురారోగ్య వైభవములు సమకూర్ప ఎల్లఱేని ఎల్లయెడల వేఁడెద. ఆం. దే. గ్రం. సం. కార్య
నిర్వాహకులను గూర్చియు, గ్రంధాలయ నిర్వాహకులనుగూర్చియు, అటులే వేఁడెద.
{{Center|{{p|fs125}}తెనుగుఁతోడి పొత్తు&lt;/p&gt;}}
పొత్తపుగుడికడంకకు నాటి పలుకుతోడిపొత్తు హెచ్చుగా కావలె. ఏనాటివారికి ఆనాటిపలుకులో వ్రాసిన పొత్తములవలనే ఎఱుక కలిగించి, హాయిపొందువెరవు చూపవలె. కానీ, తెనుఁగు నాట గ్రంథాలయోద్యమము ఫలవంతనుగుటకు తెనుఁగుతోడ్పాటు కావలె. కావున, మన పలుకు తల్లిని మనమందఱమును మన్నించి, మంచిస్థితిలోనికి తెచ్చుటకు ప్రయత్నింపవలె. తెనుఁగు వ్రాగమికిలోటు లేనిదను
పేరుతేవలె. తెనుఁగుతల్లిని తక్కిన మేటిపలుకులతో పాటు గద్దె ఎక్కింపవలె. వలయు పొత్తములన్నియు తెనుఁగులో వ్రాయవలె; వ్రాయింపవలె; అందు తెనుఁగుతనమునకు పెద్దరిక మీయవలె - ఆసఁగా తప్పనిసరిగా కావలసినపుడే పెఱపలుకులనుడులు 
వాడవలెఁగాని, అక్కఱలేని చోట్ల కూడ అవి వాడ రాదు. అప్పుడే తెనుఁగుసరిగా తెనుఁగనిపించుకొనఁ దగియుండును.
సంస్కృతము, ఇంగ్లీషు మొదలగు అక్కఱమాలిన నుడులతో నిండిన పొత్తములలోని తెనుఁగు తెనుఁగనిపించు కొనదగుదు. 
{{Center|{{p|fs125}}పొత్తపుగుడినుడులు&lt;/p&gt;}} 
ఎఉద్యమమేని బాగుగా పనిచేయునపుడు దాని  వ్రాఁమియూ బాగుగా పెరుఁగును. అందు కొత్త మడులు వచ్చును. మన 
పొత్తపుగుడికడంక అట్టిదే. దీనిలో కొంతవిడి వీరగామి ఏర్పడినది. అందు ఎవరికి తట్టిన నుడులు వారువాడినారు. వానిలో కొన్ని నిలిచియున్నవి, కొన్ని పోయినవి. నేను పొత్తపుగుడి కొలువరినైనను, అంతకంటే హెచ్చుగా తెనుఁగుపలకు తల్లికొలువరిని.
కానా నామడివికలో నాకట్టడకుబట్టి, సంస్కృతపు నుడులకుమాఱు నాటినుడులకు కొంతవఱకు పెద్దఱిక మిచ్చెదను. 
ఇంతకుముందు ఎవరును ఇటు చేయకపోవుటచే ఇదిమీకు క్రొత్తగా నుండును. అందులకు తెనుఁగు పెంపు కోరవలసిన 
మీరు నన్ను మన్నింతురుగాక! మచ్చుగా నేను వాడిననాటి నుడులు కొన్ని తెలిపెద - పొత్తపుగుడి = గ్రంధాలయము; 
పేరోలగము = మహాసభ; కడంక = ఉద్యమము; నుడివిక = ఉపన్యాసము; మనుగడ = చరిత్ర; పలుకు = భాష; 
కొలువరి =  సేవకుఁడు; తెల = విషయము; మేలెఱుక = దివ్యజ్ఞాసము; వ్రాగమి = వాఙ్మయము; గుట్టుచదువు = గుప్తవిద్య.
{{Center|{{p|fs125}}వ్రాఁతమనుగడ&lt;/p&gt;}}
పొత్త పుగుడులకు పొత్తములతో పొత్తు తప్పదు. పొత్తములకు వ్రాతతో పొత్తు తప్పదు. కాని, దానీ మనుగడ యిప్పటికిని 
సరిగా తెలియరాకున్నది. ఇప్పటి తూర్పుపడమర నెఱువాదులలో పెక్కు రువ్రాసిన వ్రాఁతలంబట్టి, వ్రాఁత ఏడెనిమిదివేల 
యేండ్లనుండియే వాడుకలోనికి వచ్చినట్లు కాన వచ్చును. కాని, సరిగా పరికించి చూచుచో, వ్రాఁత చిరకాలము క్రిందటనే 
ఉండినట్లు తేటపడును. అంతేకాదు; అది మానిసితోడనే పుట్టినట్లు “నుదుట౯ వ్రాసిన వ్రాఁతకన్నఁగలదా నూరేండ్లు 
చింతించిన౯&quot; అనుమాటయే చాటుచున్నది. నుదుటి వ్రాఁత బ్రహ్మలిపి; అది మనకు తెలియదుకదా! అని ఎవరేని 
అనవచ్చును. కానీ మనకు తెలియదను కారణముచేత మాత్రము, అది వ్రాఁత కాకపోదు.అదే అన నేల? మనలో మిక్కిలి తెలివిగలవారికికూడ తెలియని వ్రాఁతలు పెక్కులుకలవు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jp1r4blkwa623bnhnyuzfb9fzleyv0q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492468</id>
      <parentid>492467</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:20:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492468</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7162" sha1="tds1cn5d767xlgkiaohh30qj0g7unb9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

కాక —ఇండియా పొత్తపు గుడికడంక కెల్ల మేటి ప్రొపై కీ. శే. నూరి నరసింహశాస్త్రిగారి తోడ్పాటుతో తొలుత ఎంతో పాటుపడి, పిదప ఎక్కటిబంటుగా సైతము డబ్బును - ఉసుఱును ధారపోసి, ఇపుడుకొంతవిశ్రాంతి కొనుచున్న శ్రీ అయ్యంకి వెంకటరమణయ్య గారికి తమకడంక నెగ్గించుటకు వలయు ఆయురారోగ్య వైభవములు సమకూర్ప ఎల్లఱేని ఎల్లయెడల వేఁడెద. ఆం. దే. గ్రం. సం. కార్య
నిర్వాహకులను గూర్చియు, గ్రంధాలయ నిర్వాహకులనుగూర్చియు, అటులే వేఁడెద.
{{Center|{{p|fs125}}తెనుగుఁతోడి పొత్తు&lt;/p&gt;}}
పొత్తపుగుడికడంకకు నాటి పలుకుతోడిపొత్తు హెచ్చుగా కావలె. ఏనాటివారికి ఆనాటిపలుకులో వ్రాసిన పొత్తములవలనే ఎఱుక కలిగించి, హాయిపొందువెరవు చూపవలె. కానీ, తెనుఁగు నాట గ్రంథాలయోద్యమము ఫలవంతనుగుటకు తెనుఁగుతోడ్పాటు కావలె. కావున, మన పలుకు తల్లిని మనమందఱమును మన్నించి, మంచిస్థితిలోనికి తెచ్చుటకు ప్రయత్నింపవలె. తెనుఁగు వ్రాగమికిలోటు లేనిదను
పేరుతేవలె. తెనుఁగుతల్లిని తక్కిన మేటిపలుకులతో పాటు గద్దె ఎక్కింపవలె. వలయు పొత్తములన్నియు తెనుఁగులో వ్రాయవలె; వ్రాయింపవలె; అందు తెనుఁగుతనమునకు పెద్దరిక మీయవలె - ఆసఁగా తప్పనిసరిగా కావలసినపుడే పెఱపలుకులనుడులు 
వాడవలెఁగాని, అక్కఱలేని చోట్ల కూడ అవి వాడ రాదు. అప్పుడే తెనుఁగుసరిగా తెనుఁగనిపించుకొనఁ దగియుండును.
సంస్కృతము, ఇంగ్లీషు మొదలగు అక్కఱమాలిన నుడులతో నిండిన పొత్తములలోని తెనుఁగు తెనుఁగనిపించు కొనదగుదు. 
{{Center|{{p|fs125}}పొత్తపుగుడినుడులు&lt;/p&gt;}} 
ఎఉద్యమమేని బాగుగా పనిచేయునపుడు దాని  వ్రాఁమియూ బాగుగా పెరుఁగును. అందు కొత్త మడులు వచ్చును. మన 
పొత్తపుగుడికడంక అట్టిదే. దీనిలో కొంతవిడి వీరగామి ఏర్పడినది. అందు ఎవరికి తట్టిన నుడులు వారువాడినారు. వానిలో కొన్ని నిలిచియున్నవి, కొన్ని పోయినవి. నేను పొత్తపుగుడి కొలువరినైనను, అంతకంటే హెచ్చుగా తెనుఁగుపలకు తల్లికొలువరిని.
కానా నామడివికలో నాకట్టడకుబట్టి, సంస్కృతపు నుడులకుమాఱు నాటినుడులకు కొంతవఱకు పెద్దఱిక మిచ్చెదను. 
ఇంతకుముందు ఎవరును ఇటు చేయకపోవుటచే ఇదిమీకు క్రొత్తగా నుండును. అందులకు తెనుఁగు పెంపు కోరవలసిన 
మీరు నన్ను మన్నింతురుగాక! మచ్చుగా నేను వాడిననాటి నుడులు కొన్ని తెలిపెద - పొత్తపుగుడి = గ్రంధాలయము; 
పేరోలగము = మహాసభ; కడంక = ఉద్యమము; నుడివిక = ఉపన్యాసము; మనుగడ = చరిత్ర; పలుకు = భాష; 
కొలువరి =  సేవకుఁడు; తెల = విషయము; మేలెఱుక = దివ్యజ్ఞాసము; వ్రాగమి = వాఙ్మయము; గుట్టుచదువు = గుప్తవిద్య.
{{Center|{{p|fs125}}వ్రాఁతమనుగడ&lt;/p&gt;}}
పొత్త పుగుడులకు పొత్తములతో పొత్తు తప్పదు. పొత్తములకు వ్రాతతో పొత్తు తప్పదు. కాని, దానీ మనుగడ యిప్పటికిని 
సరిగా తెలియరాకున్నది. ఇప్పటి తూర్పుపడమర నెఱువాదులలో పెక్కు రువ్రాసిన వ్రాఁతలంబట్టి, వ్రాఁత ఏడెనిమిదివేల 
యేండ్లనుండియే వాడుకలోనికి వచ్చినట్లు కాన వచ్చును. కాని, సరిగా పరికించి చూచుచో, వ్రాఁత చిరకాలము క్రిందటనే 
ఉండినట్లు తేటపడును. అంతేకాదు; అది మానిసితోడనే పుట్టినట్లు “నుదుట౯ వ్రాసిన వ్రాఁతకన్నఁగలదా నూరేండ్లు 
చింతించిన౯&quot; అనుమాటయే చాటుచున్నది. నుదుటి వ్రాఁత బ్రహ్మలిపి; అది మనకు తెలియదుకదా! అని ఎవరేని 
అనవచ్చును. కానీ మనకు తెలియదను కారణముచేత మాత్రము, అది వ్రాఁత కాకపోదు.అదే అన నేల? మనలో మిక్కిలి తెలివిగలవారికికూడ తెలియని వ్రాఁతలు పెక్కులుకలవు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tds1cn5d767xlgkiaohh30qj0g7unb9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/49</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175349</id>
    <revision>
      <id>492312</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:05:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '22 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక కుతూహలాక్రాంత స్వాంతుండై యగణిత గుణగణాలంకారాభిజ్ఞ వద్ద విజ్ఞాతవ్య బంధుక గ్రంథ సంవిధాన సావధానంబుగా' స్వగ్రంథంబును సంతరింస సమకట్టినాఁడు (1-16). ఇవి యన్ని...'</comment>
      <origin>492312</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4196" sha1="tfya1clhyy32agm2gsnyuic9cpld7fp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;22
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
కుతూహలాక్రాంత స్వాంతుండై యగణిత గుణగణాలంకారాభిజ్ఞ వద్ద విజ్ఞాతవ్య బంధుక
గ్రంథ సంవిధాన సావధానంబుగా' స్వగ్రంథంబును సంతరింస సమకట్టినాఁడు (1-16).
ఇవి యన్నియు నవతారికో కులు.
నుఱి గద్యలో ' సకల లక్షణ సంయుత సుధాబ్ధి సంపూర్ణ చంద్రోదయంబగు
లక్షణశిరోమణి '' అని వచించినాఁడు. తన లక్షణములనేకాక ప్రసిద్ధ పూర్వలాఙణికుల
లక్షణములను గూడ సంగ్రహించి మహాకవులు గ్రంథములనుండి లక్ష్యములఁ బ్రద
ర్మించినాఁడు. లక్షణమత భేదములున్నప్పుడు మధ్యమధ్య వానిని బరామర్శించుచుఁదన
సిద్ధాంతమును బ్రతిష్ఠించినాఁడు.
తన గ్రంథ (లక్షణ) ప్రామాణ్యమునకై స్వీయలక్షణములతోఁబాటు ప్రాచీన
ప్రసిద్ధ లాక్షణికుల గ్రంథములలోని లక్షణముల నుద్ధరించు సేకాక, తానేమియు వ్రాయక
కొన్ని పట్టులఁ బూర్వుల లక్షణముల మార్పులేని ముసగా సంగ్రహించి ప్రదర్శిం
చెను. ఇం దీ రెండవ మార్గమును బూర్వ లావణికు లెవ్వడుఁ జేపట్టలేదు. దీని కితఁడే
యాద్యుఁడనవలె. దీన నీ ఉవికిఁ బూర్వుల యం దెంతటి గౌరవ మున్నదో వ్యక్త
మగును.
కవి తనకుఁ బూర్వము తెలుఁగున వెలసిన లక్షణ గ్రంథిజాలమును బరిశీలించి,
యందలి లక్షణము లన్నింటిని సంగ్రహించి మఱి తాఁగనుఁగొన్న నూతన లక్షణముల
లక్ష్యసమన్వితముగఁ బ్రదర్శించి, యితర వికృత లక్షణదిద్భక్షా పేక్షావశ్యకత లేనట్లు
(ఇట్లు కవి వాచ్యము చేయలేదు కాని గతార్ధము) సకల లక్షణ సంయుతముగా లాక్ష
ణిక శిరోమణి (లక్షణ చక్రవర్తి) యగు తాను లక్షణ శిరోమణిని సార్ధక నామధేయ
ముగా సంతరింప సంకల్పించినాఁడని యవతారికా నిర్దేశము వలనను గ్రంథగత
విషయ బాహుళ్యము వలనను నరయనగును.
1. చెన్నూరి శోభనాద్రి రచించిన యాంధ్రబిల్హణీయ కావ్యమునకు
శృంగార సుధాశముద్ర పూర్ణ చంద్రోదయ'మని పేరు. ఈ ప్రబంధము 18 శతాబ్ది
తరువాతిది, శిరోమణి గద్యలోని యీ పేరిని దిలకించి యీయీ ఛాయలో శోభనాద్రి
కవి తన కృతికి 'సుధా... చంద్రోదయ' మని నామకరణము చేసియుండు సని
యూహ్యము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tfya1clhyy32agm2gsnyuic9cpld7fp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/50</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175350</id>
    <revision>
      <id>492313</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణళిరోమణీ విషయపరిశీలనము 23 ఆదియునుగాక యీ ఛండము సప్తసంతానములలోఁ బ్రశస్తి గన్న యార వి సుధాకరమై చెలువొందు కృతి యనియు లోకోపకారక మగు శాస్త్రగ్రంధ మనియు నిహపర సాధన మనియు ని...'</comment>
      <origin>492313</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4139" sha1="cdyxz0y0aja3juk9mfjj6e5kyacj762" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణళిరోమణీ విషయపరిశీలనము
23
ఆదియునుగాక యీ ఛండము సప్తసంతానములలోఁ బ్రశస్తి గన్న యార వి
సుధాకరమై చెలువొందు కృతి యనియు లోకోపకారక మగు శాస్త్రగ్రంధ మనియు
నిహపర సాధన మనియు నిశ్చయించి కవి దీనిని రచింప నుద్దేశించెనని గ్రంధావతారిక
వలన విదితమగుచున్నది.
'ఛందోహీనో నకచోఙ్ఞ ప్తి న చ్చంద శృబ్ద వర్ణిత ' మ్మని కదా శాస్త్రకారుల
య.పదేశము ?
లక్షణశిరోమణీ విషయపరిశీలనము
లక్షణ శిరోమణిలో 4 అధికారముల పేర 4 ఆశ్వాసములు గలవు
అవి (1) వర్ణాధికారము, (2) గణాధికారము, (3) వృత్తాధికారము,
(4) విశ్రమాధికారము.
విషయములు సూచితములగును
అధికార మనఁగా శాస్త్ర విభాగము, భీమన ఛంద మధికారములుగా విభజింపఁ
బడినది శిరోమణీయందలి యధికారములు పేరిని బట్టి యాయాయి విభాగముల
కాని నాలవ విశ్రమాధికారము తుద ననుస్యూత
ముగా వ్యాకరణ భాగము గలదు దానిని బ్రత్యేకాధికారమునఁ జెప్పియుండవలసినది
'తెలుఁగు లక్షణకు లెల్లరు తమ కృతులలో ఛందస్సు, వ్యాకరణము ప్రత్యేక ప్రక
రణములలోనే చెప్పిరి. కవి స్పష్టముగా 'లక్ష్య నిరోమణి యందు వర్ణగణవృత్తి
విశ్రమాధికారమ్ము లనుచతుర్విధాశ్వాసమ్ముల విస్తరిల్లు' నని గద్యలో వచించినాఁడు
ఉపలబ్ధ గ్రంధములో నా వ్యాకరణభాగ మసంపూర్ణమైయున్నది శబ్దస్వరూప నిర్ణయ
మునకుఁ దెలుఁగులో యతిప్రాసస్థల నిబద్ద ప్రయోగములే ప్రమాణములు కావుటంజేపి
విశ్రమాధికారముననే యా యతిప్రాసములు వెంబడి వ్యాకరణ విషయ మునన్యపింపఁ
బడెఁ గావలయు
ఇందుఁ బ్రధమాశ్వాసావతారికలో నిష్టదేవతా వందనాదుల యనంతరము గ్రంధ
విషయారంభమునకుఁ బూర్వము ఛందశ్శాస్త్రావతార కధనము గావించి, ఛందః
కర్తలఁ బేర్కొని ప్రసిద్ధ సంస్కృత చ్ఛందశ్శాస్త్రి, నిర్మాతఁ బింగళాచార్యుని బ్రస్తు
తించి తన గ్రంధము నాదరింపఁ గవులకు విజ్ఞప్తి యొనర్చినాఁడు శిరోమణికర్త
కవి జ్యోతిషికులు కైక్యము వచించి, కవి జ్యోతిషశాస్త్రవేత్తగా నుండవలెనని యుగ్గ
ఉంచినాఁడు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cdyxz0y0aja3juk9mfjj6e5kyacj762</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/51</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175351</id>
    <revision>
      <id>492314</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:05:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '24 లక్షణ శిరోమణి ' లక్షణ గ్రంథములఁ గల లక్షణంబులన్ని యున్నవి చూడుఁడీ ' అని తన గ్రంథ ప్రాముఖ్యత నప్పకవివలెఁ జెప్పినాఁడు. కాని తనది చదివిన పిమ్మట 'వే ఖైదియుఁ జదువఁ బనియుండ దనలేద...'</comment>
      <origin>492314</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3883" sha1="sxt0kb4o9a8f6ephwvdtt9kni8ubfup" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;24
లక్షణ శిరోమణి
' లక్షణ గ్రంథములఁ గల లక్షణంబులన్ని యున్నవి చూడుఁడీ ' అని తన
గ్రంథ ప్రాముఖ్యత నప్పకవివలెఁ జెప్పినాఁడు. కాని తనది చదివిన పిమ్మట
'వే ఖైదియుఁ జదువఁ బనియుండ దనలేదు. అందులకు మాఱు శిరోమణి కర్త యిట్లు
పలికెను :
' గ్రంథ విస్తర మగును లక్ష్యముల ననుచు
వ్రాయలే దిందు బహుగాను వసుధఁగల్లు
లక్ష్మణము లున్న వన్ని పరీక్షఁజూడుఁ
డఖిల లక్షణములయందు నార్యులార, '
రమణకవి సహృదయత కిది తార్కాణము.
ప్రాచీన కవులు కృతిరచనము పరమ పవిత్ర కృతి
(2-198)
గా భావించిరి.
సప్తసంతతులలోఁ గృతి ఖిలముగానిది, కృతి కర్తకు భర్తకుఁ శివస్థాయి కీర్తి
నాపాదించునది.
కృతిని కన్యగా నెంచిన యా మహాశయులు తత్కృతి భర్త నెన్నుకొని కృతి
నతని కంకిత మొనర్చుట వరునికిఁ గన్యాదానము గావించు సత్కృతిగా సంభావించిరి.
అందుచే శుభముహూర్తమున మాతృకాపూజలు వాగీశ్వరీ ధ్యానాదులు చేసి కృతి
ప్రారంభ మొనరింతురు. మఱి కృత్యాది వర్ణము కృతి నాయక వర్ణమున కనుగుణ
ముగా నుండవలెను. అనఁగా ఆ వర్ణద్వయ నక్షత్రములు పరస్పరము పొంది పొసఁతీ
యుండవలెను. కన్యావరుల వివాహ నిర్ణయమునకువలెఁ గృత్యాద్యక్షర తత్కృతి
పతీనామాద్యక్షరముల నక్షత్రాదులకుఁ బొంతనములు సరిచూడవలెను. ఈ వర్ణమైత్రీ
శోధనలోఁ జాలఁ బట్టింపుగలవారు మన ప్రాచీనకపు అనుటకుఁ దెలుఁగు ఛందో
గ్రంథములలోఁ బ్రపంచితములైన యీ వర్ణ లక్షూ నిర్ణయములు సాక్ష్యమిచ్చు
చున్నవి. ఇట్టిదే గణప్రయోగ విషయముగూడ.
ఈ వర్ణగణ లక్షణములను అదిమకవి భీమన మొదలుకొని ఛందః కర్తలు
తమ లక్షణ గ్రంథములం దంతో యింతో ప్రదర్శించిరి. గౌరన రఘునాథయ్యలు
లక్షీణదీపికలు, చిత్రకవి పెద్దన లక్షణసారసంగ్రహము, అప్పకవీయము, మన లక్షీణ
శిరోమణి, రంగరాట్చందము మున్నగు లక్షణ గ్రంథములలో నీ విషయము సవిస్తర
ముగ విరచితమైయున్నది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sxt0kb4o9a8f6ephwvdtt9kni8ubfup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/52</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175352</id>
    <revision>
      <id>492315</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము = వర్ణాధికారము 25 మన శిరోమణి వర్ణలక్షణమున కొక యాశ్వాసము, గణలక్షణమున కొక యాశ్వాసము వినియోగించెను. ఈనాఁడు కవులు ప్రాచీన సంప్రదాయములలో బెక్కింటినివలె నీ కృతి మ...'</comment>
      <origin>492315</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3499" sha1="oe454tmyobvyze0ngsutpg1rumzxtaa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము = వర్ణాధికారము
25
మన శిరోమణి వర్ణలక్షణమున కొక యాశ్వాసము, గణలక్షణమున కొక
యాశ్వాసము వినియోగించెను.
ఈనాఁడు కవులు ప్రాచీన సంప్రదాయములలో బెక్కింటినివలె నీ కృతి ముఖ
వర్ణగణ పరిశోధనక్రమము త్రోసిరా జన్నారు.
'కాలం బొక్క తెఱంగున నుండక పెక్కు ప్రకారములనుండు భిన్నావస్థ '
నన్నాఁడుగదా నన్నయభట్టు
ఇంక ఆశ్వాసక్రమమున విషయపరామర్శ
ప్రధమాశ్వాసము వర్ణాధికారము
ఇందుఁ బ్రారంభమున
కావ్యరచనారంభమునఁ గవినియమము, మాతృకాపూజావిధానము, కవితా
కావ్య ప్రశస్తి, కావ్య కృతినాయక స్వరూపలక్షణము సుకవిలక్షణము దెలుపఁబడినవి.
ప్రబంధోపక్రమమునఁ గృతికర్త భర్తలకు శ్రేయప్రాప్తి నుద్దేశించి కృత్యాది
వర్ణశుద్ధిఁ బాటింపవలయుఁ గావునఁ దద్వర్ణమైత్రీశోధనకు సకలారువడచక్రలక్షణము
(అప్పకవి దీనిని అరివర్ణశోధనచక్రమని పేర్కొన్నాఁడు) వివరింపఁబడినది సంపత్క
రాక్షరములఁ గృతిముఖమున నిలుపవలెనని కవి యుపదేశించినాఁడు కావ్యఫలములతో
నొకటి శివేతరక్షతిగదా ?
తదుపరి వర్ణోత్ప త్తిక్రమము, వర్ణసంఖ్య, వర్ణముల కుల గృహ నక్షత్రాధి
పతులు, అమృత విషాక్షరములు, అక్షరములం దల్పప్రాణ మహాప్రాణ స్నిగ్ధరూశ్రీ.
త్వాదిభేదములు, అక్షర స్వరగణలింగాది సంగతులు, అక్షరములలో నన్యోన్య మిత్ర
శత్రు సమత్వరీతులు, ఆదిలొ సంయుక్తాక్షర ప్రయోగశుద్ధి, విషమాక్షర ప్రయోగము
మున్నగు కృతిముఖ ప్రశస్త వర్ణప్రయోగ లక్షణము లుపస్యసింపఁబడెను
తుడిలొ ' ఈరీతి శాస్త్రోక్త ప్రకారంబున నేజాతివారి కావాతి మాతృకాసరస్వతీ
ధ్యాన పూజచేసి, యాయాజా త్యక్షరముల కె పద్యగద్య ప్రబంధము మొదలఁ
LS - D&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oe454tmyobvyze0ngsutpg1rumzxtaa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/53</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175353</id>
    <revision>
      <id>492316</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:06:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '26 లక్షణ శిరోమణి గదియించి కృతులు రచియింపఁ గర్తభర్తలు సౌభాగ్యాయురారోగ్యములు వర్ధిల్లుదురు గావున నీ ప్రకారంబునఁ గృతు లుసక్రమింపవలయు నిది ముఖ్యపక్ష ' మని (1-140) యుగ్గడింపఁబడిన...'</comment>
      <origin>492316</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3573" sha1="8mda29u1wu2ggyz5kvilsehxwerrw0r" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;26
లక్షణ శిరోమణి
గదియించి కృతులు రచియింపఁ గర్తభర్తలు సౌభాగ్యాయురారోగ్యములు వర్ధిల్లుదురు
గావున నీ ప్రకారంబునఁ గృతు లుసక్రమింపవలయు నిది ముఖ్యపక్ష ' మని (1-140)
యుగ్గడింపఁబడినది.
శిరోమణి వర్ణ సంఖ్యానిర్దేశము
ఇందు మనము గమనింపఁదన యంశము వోమణికారుని వర్ణ సంఖ్యా
చి నిర్దేశము.
'గీర్వాణమ్మునకు అకారాది క్షకారాంతంబై పంచాశ ద్వర్ణంబులు, ప్రాకృత
భాషకు నలువది వర్ణంబులు, ఆంధ్రభాషయందు ముప్పదే ననం జెలంగె ...
తద్భవ జనితంబులైన శకార లూరంబులును గూడి ముప్పదేడు వర్ణంబులు శుద్దాం
ధ్రంబునకయ్యే ' (1.81) అని సంస్కృత ప్రాకృ తాంధ్ర భాషాక్షరసంఖ్యలు
పేర్కొనఁబడినవి.
110
1
సంస్కృతభాషకు 50, ప్రాకృతమునకు - 10, శుద్ధాంధ్రమునకు 37 అక్షరము
లని పొత్తపికవి మతము.
CF
సంస్కృత భాషాక్షరములలో క్షకారము గైకొనఁబడి శకారము విడువఁబడి
నది. ఇది యనంతామాత్యమతము. (చూ. ఛందోదర్పణము . IV 121, 127). శకార
మాదిలో సంస్కృత వర్ణ సమామ్నాయములోఁ బరిగణితముగాదు. పాణినీయ
మాహేశ్వర సూత్రములలో శకారము సంగ్రహింపఁబడలేదు. ప్రాకృతభాషా ప్రభావ
మునఁ గాలక్రమమున సంస్కృతములో శకారమునకుఁ బ్రవేశముగలిగి ఎకారము
సంయు క్తవర్ణము. ఇది ప్రత్యేకాక్షరముగాదు. అప్పకవి శకారమును జేర్చుకొని
క్షకారము నుజ్జగించి 50 వర్ణములు సరిపుచ్చెను.
నన్నయ చింతామణివలె శుద్ధాంధ్రమునకు 36 అక్షరము లనక 37 అక్షరములని
శివోమణికారుఁడు నిర్దేశించెను. ఇయ్యది యప్పక వ్యహోబల పండితుల మతము,
'ష స్త్రీంశ దత్రతే ' అను బాలసరస్వతీయ చింతామణి పాఠమునకు 'సప్త త్రింశ
దిహాన్యే' అన్నది యప్పకవీయ చింతామణి పాఠము. 'అప్పకవి పుస్తక పాతోఒపి
సాధులేవ' అని యహో బలపండితుని యాశయము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8mda29u1wu2ggyz5kvilsehxwerrw0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/54</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175354</id>
    <revision>
      <id>492317</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:06:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '- ద్వితీయాశ్వాసము - గణాధికారము 27 పొత్తపికవి అకారము ఆంధ్రతద్భవ జనిత మన్నాఁడు తద్భవమున అకారము లేదని పెక్కు లాక్షణికుల మతము తక్కినవారి మాట యెటులున్నను నీ శిరోమణి కారుఁడే 'తత...'</comment>
      <origin>492317</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4023" sha1="1dkf7r0zkbx6uqfpg5dnwxz5miayfye" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;-
ద్వితీయాశ్వాసము - గణాధికారము
27
పొత్తపికవి అకారము ఆంధ్రతద్భవ జనిత మన్నాఁడు తద్భవమున అకారము
లేదని పెక్కు లాక్షణికుల మతము తక్కినవారి మాట యెటులున్నను నీ శిరోమణి
కారుఁడే 'తత్సమ తద్భవములందు బండి అ కారంబు లేదని (4572) రేఫ అకార
పద్ధతి తుదిలో వక్కాణించినాఁడు ఇది పూరొత్తర వచోవ్యాఘాతము గాకమానదు
ద్వితీయాశ్వాసము గణాధికారము
ఇందు గురులఘు వర్ణ సంజ్ఞా భోధక ప్రకారము అష్టగణోద్భవ క్రమము,
సూర్యేంద్ర చంద్రగణ నిర్ణయము దొలుతఁ దెలువఁబడియె తుదుపరి కృతినాయక
నామధేయాద్యక్షిర కృతిముఖ పద్యాద్యజీర మైత్రీశోధనవలెఁ గృతిముఖగణ కృతి
నాయకనక్షత్రగణ మైత్రీశోధన ప్రబంధోపక్రమమునఁ గర్తవ్యమగుటచే నీ యధి
కారములో గణాష్టకమునకు స్వర, జననయామ, కుల, గోత్ర, సుమ, భూషా, గుణ,
వార, వర్ణ, గ్రహ, కాంతి, రాశి, రస, సాధనాధిదేవతా, ఫల, నక్షత్ర, యోని, వస్త్ర,,
లింగ దేశనిరూపణము, కృత్యాది గణప్రయోగము, కృత్యాది గణద్వయయోగ
బంధన సందర్భ శుభాశుభ వివేచనము, కృతికన్యకా కృతినాయకులకుఁ బొంతనము,
దీనిని నిరూపింప జ్యోతిషశాస్త్ర దృష్టములగు కన్యావరుల వివాహ సంగతికిఁ బరిశీ
లించు వివిధ కూటములును దదుదాహరణములగు మహాకవి ప్రయోగములును, గావ్య
కన్యకా ప్రదాన శుభలగ్నాదిక నిర్దేశంబు ఇత్యాది గణ సంబంధి లక్షణములు ప్రపం
చిత ములు,
ఇవన్నియు జ్యోతిషశాస్త్ర విషయములు కవి జోస్యుఁడు గావలెనని గ్రంధావ
తారికలోఁ బేర్కొనియున్నాఁడు మఱి యిందును,
'జ్యోతిష మెఱుంగకున్నఁదా మనుకవిగాఁడు
తద్విహీనము గా కవిత్వంబు కృష్ణ '
అని యుగ్గడించినాఁడు
(2_68)
పూర్వ ప్రబంధ కవులకెల్ల జ్యోతిష జ్ఞానము గలదనుట వారి గ్రంధములఁ
జక్కఁగాఁ బరిశీలించినవారికి విదితచరము ఈ యాశ్వాసాదిలోఁ బొత్తపికవి తన
కవితాగురుని నరసింహకవివరుని బ్రస్తుతించి, యీ జ్యోతిష విషయ నిర్దేశారంభమున
జ్యోతిష గురుఁడగు అప్పయభట్ల నభినుతించెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1dkf7r0zkbx6uqfpg5dnwxz5miayfye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/55</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175355</id>
    <revision>
      <id>492318</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:06:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '28 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక అధికారము తుదిలోఁ దాఁజేప్పిన కృతిముఖ పద్యమునకు వర్ణ గణశుద్ధి లక్షణ ముల పొందికను సమన్వయించి తత్ప్రశస్తిని బ్రసంగించినాఁడు. 'శ్రీరామారమణ జయ' అను లక్షణ...'</comment>
      <origin>492318</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4618" sha1="67bs2g5xdn301hxcg5tu383aote4ipc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;28
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
అధికారము తుదిలోఁ దాఁజేప్పిన కృతిముఖ పద్యమునకు వర్ణ గణశుద్ధి లక్షణ
ముల పొందికను సమన్వయించి తత్ప్రశస్తిని బ్రసంగించినాఁడు. 'శ్రీరామారమణ
జయ' అను లక్షణశిరోమణీ నాందీపద్యము నాదిలోని శ్రీకార ప్రయోగము, మగునగణ
సంయోగము, వీనికిఁ గృతినాయకుండగు వేంకటేశ్వరస్వామి నామనక్షత్రాదులకుఁగల
పొంతనము తదుత్కృష్టత మున్నగు విషయముల విశదీకరించినాఁడు (2_176).
6
www
ఆకాలపుఁగవులు దుష్టగణవర్ణ ప్రయోగముచేఁ దపు శత్రుమర్దనము గావిం
చెడువారు. వారి కట్టి దైవభక్తి, తపశ్శక్తి యుండెను. 'నానృషిః కురుతే కావ్య '
మన్నారు పెద్దలు. కవులు ఋషికల్పులు. కవి వాక్యము ఋషి వాక్యము వంటిది,
యమోఘము, ఆఱవయెడ తకారమునిలిపి భీమన (హయమదిసీత పద్యము 1.121.)
తన హయము నపహరించిన పోతరాజును జావఁదిట్టెనఁట. ఇట్టి తిట్టు కవితను
జెప్పిన కవులు పెక్కురు గలరు. శిరోమణిలో సంహారవచనములు, శత్రువధో
పాయక్రమము, బ్రహ్మాస్త్రప్రయోగము అను క్రొత్త విషయములు చెప్పఁబడినవి.
ఇవన్నియు దుష్టగణవర్ణ ప్రయోగరూపములు. కవితను మంచిచెడ్డలకు మెలుగిళ్లకు
ఆనాఁడు కవులుపయోగించెడివారు. భీమకవ్యాదులు శాపానుగ్రహదక్ష అని ప్రతీతి.
మనకవి యీ యధికారము తుదలో లాక్షణికుని వేఁటకానితో రూపించెను.
సుకవిరాజులు లక్షణజ్ఞులై శుభగణవర్ణ వాచకములు ప్రయోగించి శుభముహూ
ర్తమునఁ గృతి చెప్పి రేని యదిక ర్తకు భర్తకు శుభోదర్కమగును. 'కవులు దాతలు
గల్గుటఁ గాదె చెన్ను మీఱుట ' లని యుద్ఘాటించినాఁడు మనకవి. ఆ కాలపుఁగవులు
సాధారణముగా రాజాశ్రితులు. 'నిరాశ్రయా న శోభంతే పండితా వనితా లతాః' అను
సూ కి కలదు కదా?
gu
ఇందుఁ గట్ట కడపటఁ గవి తామున్ను వాకొన్న కృతికన్యకా ప్రధాన లక్షణ
ములకు లక్ష్యముగాఁ దన యీ కృతిప్రదానసందర్భమున నవలందించిన పద్ధతిని
విశదీకరించెను. కృతినాయక నక్షత్రా ద్యనుకూలమైన శుభదినసమున శుభముహూర్త
మునఁ దన కావ్యకన్యకామణిని లక్షణరిలో మణిని జతుర్దళ భువనాధీకుండైన యైహికా
ముష్మిక ఫలప్రదాతయైన శ్రీ వేంకటేశ్వరునకు సమర్పితము గావించిన సంప్రదాయ
మును బ్రదర్శించెను. (2_180)
1. చూ. తెలుఁగులో తిట్టుకవిత్వము, కర్త: రావూరి దొరసామిశర్మ.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>67bs2g5xdn301hxcg5tu383aote4ipc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/56</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175356</id>
    <revision>
      <id>492319</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:06:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ద్వితీయాశ్వాసము - గణాధికారము 29 లక్షణశిరొమణి శ్రీ వేంక టేశ్వరస్వామి కంకితము కవిపేరు కవి కిష్టదైవము 'పెరు రెం డొక్కటిగా సమకూడియుండుట సుకృతవి శేషము ఈ యధికారాదిలో గురులఘుగణ...'</comment>
      <origin>492319</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3837" sha1="jslmq4x1ap2kj5z4su2e5l1l7m0kfxr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ద్వితీయాశ్వాసము - గణాధికారము
29
లక్షణశిరొమణి శ్రీ వేంక టేశ్వరస్వామి కంకితము కవిపేరు కవి కిష్టదైవము
'పెరు రెం డొక్కటిగా సమకూడియుండుట సుకృతవి శేషము
ఈ యధికారాదిలో గురులఘుగణ ప్రస్తావనానంతరము ' రహ' సంయుక్త
పూర్వాక్షరము వికల్పముగా లఘువగుట నిరూపితము అందులకు ఛందశ్శేఖర
వృత్తరత్నాక రాకరము లొసఁగఁబడినవి. 'వసతిగ్రామే, జయతి ప్రభుః వహతి హ్రస్వః,
త్యజతిప్రియ మిత్యాది' సంస్కృతభాషోదాహరణములు చూపఁబడినవి ర హేతర
సంయుతములకుఁ గూడ 'సాధుక్వణతి, 'వేశ్మనిక్వచిత్' (ఇతి ప్రౌఢ క్తిః) అని యుదా
హృతు లొసఁగఁబడినవి (2.23) శిరోమణికారుఁడు దీనికిఁ దెనుఁగు పద్య గ్రంధ
ములనుండి యుదాహరణములు చూపలేదు సంస్కృత లక్షణము తెనుఁగునందును
సంగ్రహించుకొనవలెనని భావించెనేమో ? కాని యట్లు గుదురునదికాదు
'
2
సంస్కృతములొ శబ్దము వ్యస్తమైనను సమస్తమైనను సంయుక్త పూర్వాక్ష
రిము నియతముగా గురువగును
ఉ, శుశ్రూషస్వ గురూక్ కురు ప్రియసఖీ వృత్తిం పత్నీ జనే
E
(కాళిదాసుని శాకుంతలము)
'కురు ప్రియసఖీ' భిన్నపదములైనను సంయుక్త పూర్వవర్ణము గురు
వయ్యెను తెనుఁగున సిద్ధ సంస్కృత సమాసములందుఁ దవఁ దక్కిన యెడల
సంయుక్త పూర్వవర్ణము గురువుకాదు భిన్నపదము అయ్యెనేనిఁ బదపదాది సంయు క్త
ముచే పూర్వపదాంతిమవర్ణము గురువు కానేరదు
ఉ. ఆదిజుఁడైన బ్రహ్మ యుదయంబున
కాస్పదమైననాఁడు.
(ఉన్నయ భారత - సభ 2-18)
మ॥ హరి మేనల్లుఁడు బాహువీర్య పటు శౌర్యస్ఫూర్తి త్రైలోక్యసుందరుఁడు
( భారత - విరాట V_963
పై పద్యపాదములందు క్రింది గీతలుగల పట్టుల సంయుక్తముల పూర్వాక్షర
ములు భిన్నశబ్దములగుటచే గురువులు గావు
ఈ సంయుక్తపూర్వాక్షీర పాక్షిక లఘుత్వ విషయ మప్పకవివంటి వాఁడు
గూడఁ జెప్పక యుపేక్షించెను తక్కిన ప్రాచీన తెలుఁగు ఛందః కర్తలు దీనిని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jslmq4x1ap2kj5z4su2e5l1l7m0kfxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/57</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175357</id>
    <revision>
      <id>492320</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:07:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '30 లక్షణ శిరోమణి వీరిక దడవరైరి మనకవీ కించుమించు సమకాలికుఁ డనఁదగిన కూచిమంచి తిమ్మకవి మాత్రము తన లక్షణ సారసంగ్రహములో నీ విషయమును బ్రస్తావించెను 'సంస్కృత పదంబు లొగి సమాసముల...'</comment>
      <origin>492320</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2795" sha1="c93s95fhazs6uzd7kyyzpae91fv5sfy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;30
లక్షణ శిరోమణి వీరిక
దడవరైరి మనకవీ కించుమించు సమకాలికుఁ డనఁదగిన కూచిమంచి తిమ్మకవి
మాత్రము తన లక్షణ సారసంగ్రహములో నీ విషయమును బ్రస్తావించెను
'సంస్కృత పదంబు లొగి సమాసములు గూర్చు
నపుడు కారను గూడిన యక్కరంబు
లూఁడియుండు నొకొక్కచో న్యూదకుండుఁ
దెనుఁగు కృతులందు సామజాజినని చోళ
(2_28)
ఈ లక్షణమునకుఁ దిక్కన శ్రీనాధ ప్రయోగముల నాల్గింటిని లక్ష్యములుగాఁ
బ్రదర్శించెను (చూ 2 24, 25, 26, 27)
కావునఁ గామ క్రోధముల (శాంతిపర్వము)
గీత వాద్య వినోద క్రియలఁదగులు (కాశీఖండము) నె
కూచిమంచి కవి చూపలేదు కాని తిక్కనయే కాక నన్నయ గూడ నిట్టి ప్రయోగము
చేసేయున్నాఁడు
* ఆవనిజమువలన నమ్ముని
ప్రవరు పృథూత్సంగతలము పై వడిఁ బడి యెు ? సభా 1143)
దీని కితర కవుల లక్ష్యములు పరశ్శతములు గాననగుచున్నవి
ఇతర సంయుక్తములు విషయమునను దత్పూర్వారములు లవులుగాఁ
గూర్చిన ప్రయోగములు తెలుఁగున క్వచిత్కముగాఁ గాననగును
తృతీయాశ్వాసము వృత్తాధికారము
శిబొమణికారుఁడు ఈ యాశ్వాసమునకు వృత్తాధికారమని పేరిడియె పద్య
ములు వృత్తములు జాతులునని ద్వివిధములు
'పద్యాలియు నిరుదెఱఁగే చను నోలిని
చనం జోలిని వృత్తములు జాతు లొనరం
గృతులతా' అని భీమన ఛందము ( గుంజ్ఞ - 11)
1 చూ. తెలుగు భాషలో ఛందోరీతులు, కర్త రావూరి దొరసామిర్మ
(పుటలు 88.37)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c93s95fhazs6uzd7kyyzpae91fv5sfy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/58</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175358</id>
    <revision>
      <id>492321</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '- తృతీయాశ్వాసము - వృత్తాది కారము 'వృత్తం జాతి శ్చేతి ద్వివిధం, పద్యం, గతైర్నిసర్గాభ్యైః సంబద్ధం వృత్తంస్యా, దుపగణ మాత్రాభిరన్వితాజాతిః ' అని అప్పకవీయ చింతామణీ. (IV ఆ) 31 పొత్తపి...'</comment>
      <origin>492321</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4355" sha1="rn5nqp2bdkhk91umyip4sjjm27nd14w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;-
తృతీయాశ్వాసము - వృత్తాది కారము
'వృత్తం జాతి శ్చేతి ద్వివిధం, పద్యం, గతైర్నిసర్గాభ్యైః
సంబద్ధం వృత్తంస్యా, దుపగణ మాత్రాభిరన్వితాజాతిః '
అని అప్పకవీయ చింతామణీ. (IV ఆ)
31
పొత్తపికవి వృత్తములని పేర్కొన్నాఁడు జాతుల పేరు స్మరింపలేదు.
జాతులనఁబడు కందాదుల లక్ష్యలక్షణముల వృత్తలక్షణానంతరము రచించెను. వృత్త
ములను శిరోమణికారుఁడు పద్యసామాన్యవాచిగా గ్రహించియుండును భీమనాది
ప్రాచీనాంధ్ర లాక్షణికులు వృత్తజాతులని పద్యదై విధ్యమును బేర్కొన్నారు.
సంస్కృతమునఁ బింగళచందమునఁగాని వృత్తరత్నాకరమందుఁగాని జాతు
లను విభాగములేదు వృత్తరత్నాకరములో మాత్రావృత్తములు, వర్ణవృత్తములు నను
విభాగము గలదు. మాత్రావృత్తములనే తెనుఁగు ఛందములు జాతులని పేర్కొనెను.
సంస్కృతములో రెంటికి వృత్తనామము సామాన్యము.
శిరోమణికొ - వృత్తములకును జాతులని యితరులు పేర్కొన్న కంద గీత
సీస ద్విపదాదికమునకును మధ్య విభాగసూచనార్థమున కన్నట్లు ప్రస్తారాది గురు లఘు
విషయములు నిరూపింపఁబడుటయేకాక, వృత్తవిభాగమున నటనట విషయ వివేచ
నార్థము 'స్వస్థానార్థ సమ విషమ పరిస్థానార్థ సమవిషమ వృత్తాధికారము, ఉపరి
వృత్తాధికారము ' అని పేర్కొనఁబడినట్లు షత్ప్రత్యయాదుల యనంతరము చెప్పఁ
బడిన కందాడి (జాతి) పద్యలక్షణవిభాగమున 'ఇది గీతజాత్యధికారము, సీస జాత్యధి
కారము, ద్విపద జాత్యధికారము, రగడ జాత్యధికారము, ఆర్య జాత్యధికారము,
అక్కడ జాత్యధికారము' ఇత్యాదిగా నిర్దేశింపఁబడ్డది మఱియు 'అక్కరజాతివృత్త
లక్షణ ' మని యొకచో (3-385) నుభయ సంకేతము లుపయోగింపఁబడ్డవి
ఈ యధికారములో శిరోమణికారుఁడు వృత్తముల జాతుల లక్ష్యలక్షణముల
సవి స్తరముగాఁ బ్రదర్శించెను
వృత్తము లక్షర గణబద్ధములు, జాతులు (కందాదులు) మాత్రాగణ నిబద్ధములు
ఉత్పలమాల, చంపకమాల ఇత్యాదులు వృత్తములు కండ ద్వీప దాక్కర రగడాదులు
శిరోమణి
జాతులవి, సీసగీతము లుపజాతులని తెలుఁగు ఛందఃకర్తల విభజనము
జాతిస్మరణమే చేయనపు డిఁక నుపజాతి ప్రస్తావమున కాస్కారము లేదుగదా ?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rn5nqp2bdkhk91umyip4sjjm27nd14w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/59</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175359</id>
    <revision>
      <id>492322</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:07:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '32 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక వృత్తములు సంస్కృత చ్ఛందోజాతములు. కాన వాని లక్షణములు సంస్కృ తాను సారులు. తెలుఁగున సంస్కృత వృత్తములు యథాతథముగ సంగ్రహింసం బడును. అక్షర గణబద్దము లయిన యా...'</comment>
      <origin>492322</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3830" sha1="hujgs1kwka20znmq888gws14z8n1hnm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;32
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
వృత్తములు సంస్కృత చ్ఛందోజాతములు. కాన వాని లక్షణములు సంస్కృ
తాను సారులు. తెలుఁగున సంస్కృత వృత్తములు యథాతథముగ సంగ్రహింసం
బడును. అక్షర గణబద్దము లయిన యా వృత్తములు - సమవృత్తములు, విషము
అక్షరగణబద్ధము
వృత్తము అనియిరు తెఱఁగులు.
సమవృత్తములు
సమవృత్తములు సమాక్షర సంశోభితములు. వృత్తమునకు నాలుగు పాదములు.
వృత్తపాద చతుష్కములో గణక్రమము యతిస్థానము సమానముగా నుండును.
పాదమున కెన్ని యక్షరములుండునో యా వృత్త మన్నవ ఛందమునఁ బుట్టిన దగును.
పాదమున కొక్క యక్కరము మొదలుకొని 26 అక్షరములు వఱకే వృత్తములు
ఛందోగ్రంథములఁ జెప్ప ఁబడినవి.
1
ఆ యిరువదాఱు ఛందముల కీ క్రింది పేళ్లు పెట్టఁబడినవి:
1. ఉక్త,
2. అత్యుక్త, 3. మధ్య: 4. ప్రతిష్ఠ, 5. సుప్రతిష్ఠ, 6. గాయత్రి, 7. ఉష్ఠిక్కు,
8. అనుష్టుప్పు, 9. బృహతి, 10. పంక్తి, 11. త్రిష్టుప్పు, 12. జగతి, 13, అతిజగతి,
14. శక్వరి, 15. అతిశక్వరి, 16. అష్టి, 17. అత్యష్టి, 18. ధృతి, 19. అతిధృతి,
20 కృతి, 21, ప్రకృతి, 22, ఆకృతి, 23. వికృతి, 24. సంకృతి, 25. అభికృతి,
2. ఉత్కృతి.
'మొదటి ఉక్త చందమున 2 వృత్తములు, రెండవ అత్యుక్తలో 4 వృత్త
ములు, మూఁడవ మధ్యచ్ఛందమున 8 వృత్తములు ఈ రీతిగా రెట్టించుచుఁబోయిన
20వ ఛందములో 67108 సమవృత్తములు పుట్టినవని తెలియనగును. ఏకాడి
షడ్వింశతి చ్ఛందములలో జనించిన సర్వసమవృత్తసంఖ్య 134217726 అగును.
ఈ గణన, ప్రసారాది ప్రత్యయములవలన నెఱుఁగనగును.
26 కన్న నధికములైన యక్షరములుగల వృత్తములు కతిపయములు కలవు.
వానికి ఉపరివృత్తములని సంజ్ఞ. కవిజనాశ్రయాది చ్ఛందోగ్రంథములందు లయగ్రాహి
(30 అక్షరములు), లయవిభాతి (34 అక్షరములు). అయహారి (37 అక్షరములు),
త్రిభంగి (34 అక్షరములు), దండకము (అనియతము) అను 5 ఉపరి వృత్తములు
మాత్రమే యుటంకింపఁబడెను. వీని కందు ఉద్ధురమాలావృత్తము అని పేరొసఁగఁ
బడియె.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hujgs1kwka20znmq888gws14z8n1hnm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/60</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175360</id>
    <revision>
      <id>492323</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:07:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి - సమవృత్తములు 33 లక్షణశిరోమణిలో మాత్రమే 27 మొదలు 36 వణకుఁ గల 10 ఉపరి చ్ఛందస్సుల పేళ్లు, అందలి వృత్తములు గొన్ని యుపదేశింపఁబడినవి శిరోమణి విశిష్టత ఆ యుపరి చ్ఛందస్సు...'</comment>
      <origin>492323</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3380" sha1="htc7lf3un4tmuezk7vm5nxfol8qltxs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి - సమవృత్తములు
33
లక్షణశిరోమణిలో మాత్రమే 27 మొదలు 36 వణకుఁ గల 10 ఉపరి
చ్ఛందస్సుల పేళ్లు, అందలి వృత్తములు గొన్ని యుపదేశింపఁబడినవి
శిరోమణి విశిష్టత
ఆ యుపరి చ్ఛందస్సు లివి
ఇదే యీ
భూళ్ఛందస్సు 27,
భువళ్చందస్సు 28,
తపశ్చందస్సు 32,
సువశ్ఛందస్సు 29, మహశ్చందస్సు 30, జనళ్ఛందస్సు 31,
సత్యచ్ఛందస్సు 33, భూర్భువళ్చందస్సు 34, స్వరశ్ఛందస్సు 35, విరాట్ఛందస్సు 36
ఇట్లు కోట్లకొలఁది వృత్తములున్నను 500 వృత్తములకంటె నెక్కువ ఛందః
కర్తలు పేర్కొనలేదు వాటిలో 40.50 కంటే నెక్కువ గ్రంధములలో వాడకము
లేదు సంస్కృతములోని పింగళచ్చందము వృత్తరత్నాకరము ననుసరించి పూర్వ
లాక్షణికులు పెక్కు వృత్తములఁ దెలుఁగులోఁ జూపిరి సంస్కృత వృత్తరత్నా
కరమున సుమారు 100 సమవృత్త లక్షణములు చెప్పఁబడెను తెనుఁగున భీమన - 120,
విన్నకోట పెద్దన_100, అనంతుఁడు-100, చిత్రకవి పెద్దన 200, అప్పకవి -186 వృత్త
భేదముల వ్రాసిరి.
లక్షీణశిరోమణి - సమవృత్తములు
సమవృత్తి లక్ష్యలక్షణములఁ బ్రదర్శించుటలో శిరోమణి కర్త యొక క్రొత్త
పద్ధతిని జేపట్టెను కవి స్వయముగా సంతరించిన వృత్తములు మొదట ఁ, దదుపరి
భీమన రచించిన కవిజనాశ్రయ వృత్తాధికారములోని ప్రశస్త వృత్తములు, తరువాతఁ
గేదారభట్ట ప్రణీత సంస్కృత వృత్తరత్నాకరములొని ప్రయోగ వృత్తములు
ముత్తెఱఁగుల వేర్వేఱ బ్రదర్శింపఁబడినవి
రమణకవి ప్రదర్శించిన వృత్తముల సంఖ్య
1 పొత్తపికవి నూతన కల్పిత సమవృత్తములు
2 భీమన చెప్పిన ప్రశస్త వృత్తములు
3 వృత్తరత్నాకరములోని వృత్తములు
4 లుప్త వృత్తములు (3.159 వచనము)
72
23
50
54
మొతము
199
LS-E&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>htc7lf3un4tmuezk7vm5nxfol8qltxs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/61</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175361</id>
    <revision>
      <id>492324</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '34 లక్షణ శిరోమణి లక్షణశిరోమణి 3.159 వచనమునఁ బేర్కొన్న వృత్తములలోఁ గొన్ని వృత్త లక్షణ ప్రకరణమునఁ గానవచ్చుటలేదు. అట్టి లా స్తవృత్తముల పట్టిక నీ క్రిందఁ జూపుచున్నాను: లు లక్షణశ...'</comment>
      <origin>492324</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1316" sha1="9hlhv6vjjzqrvjk3ov8e13wo07r8bta" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;34
లక్షణ శిరోమణి
లక్షణశిరోమణి 3.159 వచనమునఁ బేర్కొన్న వృత్తములలోఁ గొన్ని
వృత్త లక్షణ ప్రకరణమునఁ గానవచ్చుటలేదు. అట్టి లా స్తవృత్తముల పట్టిక
నీ క్రిందఁ జూపుచున్నాను:
లు
లక్షణశిరోమణియందు లుప్తములైన నృత్తములు
ఛందస్సంఖ్య
1.
10 వ. ఛందమూ
2.
11 వ.
3.
4.
5.
6.
7.
12.వ.
35
8.
టే నామము
వృత్తనాః
మయూరసారణి
వాతోర్మి
రథోద్ధతము
చంద్రిక
కొంత
మందార ఙామమా
చంద్రవర్త
హయరచిత
ప్రభ
పుట
కలహంస
జలోద్దరము (జలోద్ధతగతి)
ప్రభాతము
రుచిరము
10.
11.
12.
13.
13.6.
$5
14.
15.
ల
16.
ప్రీతి
17.
మ
18.
145,
19.
20%
21.
22
28.
15వ
35°
24.
25.
ఆసంబధము
భూనుతము
ముందరి
అపరాజిత
పుష్పదామము'
మణిభూషణ
మనోజ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9hlhv6vjjzqrvjk3ov8e13wo07r8bta</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/62</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175362</id>
    <revision>
      <id>492325</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:08:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లుప్తములైన వృత్తములు ఛందస్సంఖ్య వృత్తి నామము, 26. 16_5, &quot; చంద్రశ్రీ 27. 28 29. 30. 31. 17_5. 93 32. 88. 84. 85. 36. 19_6. &quot; 87 38. 20-5 39. 40. 41. 21.5. &quot; 42. 48. 44. 45. ప్రియకాంత పద్మ మదనదర్పణము ఆశ్వగతి త్వరిత పదగతి హరిణి సుగంధి పొలాళద అమ...'</comment>
      <origin>492325</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1111" sha1="27whv5rbhdvlfvlkrzbodn84tpz8z7z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లుప్తములైన వృత్తములు
ఛందస్సంఖ్య
వృత్తి నామము,
26.
16_5,
&quot;
చంద్రశ్రీ
27.
28
29.
30.
31.
17_5.
93
32.
88.
84.
85.
36.
19_6.
&quot;
87
38.
20-5
39.
40.
41.
21.5.
&quot;
42.
48.
44.
45.
ప్రియకాంత
పద్మ
మదనదర్పణము
ఆశ్వగతి
త్వరిత పదగతి
హరిణి
సుగంధి
పొలాళద అము
సర నీరుహము
భూతిలకము
చంద్రకళ
అంబురుహము
ఖచరప్లుతము
భుజగవృత్తము
లాటీవిటము
వనమంజరి
మణిమాలిక
భ్రమరకూజితము
కరిబృంహితము,
46.
22-5.
అష్టమూర్తి
47.
48.
49.
50
51.
28_5,
59
52.
24.5.
చంద్రిక
మృగనాభి
తురగము
విచికిల పఒక ము
పద్మనాభము
సురసిజము
58.
25-5.
29
బంధురము
54.
భాస్కర విలసితము
35&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>27whv5rbhdvlfvlkrzbodn84tpz8z7z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/63</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175363</id>
    <revision>
      <id>492326</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:08:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '36 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక రమణకవి నూతన కల్పిత వృత్తములయు, సంగ్రహించిన భీమన చ్చందో వృత్తములయు లక్షణములు లక్ష్యనిబద్ధములై పద్యములలోఁ గూర్పఁబడ్డవి. వృత్త రత్నాకరము నుండి స్వీకర...'</comment>
      <origin>492326</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4539" sha1="4xuqg64xw65ijra3jj55ulz7bdf26dd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;36
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
రమణకవి నూతన కల్పిత వృత్తములయు, సంగ్రహించిన భీమన చ్చందో
వృత్తములయు లక్షణములు లక్ష్యనిబద్ధములై పద్యములలోఁ గూర్పఁబడ్డవి. వృత్త
రత్నాకరము నుండి స్వీకరించిన వృత్తలక్షణములు వచనములో నున్నవి. అందు
మూలము సంస్కృత శ్లోకాత్మకము. పద్యాత్మకములైన తత్తద్వృత్త లక్షణము
లా యాయి వృత్తములలోనే సంతరింపఁబడుటచే లక్ష్యలక్షణద్వయ మేకత్ర సమ
కూర్పఁబడిన ట్లయ్యెను. ఇట్టి పద్ధతియే యాదిమమైన కవిజనాశ్రయకాలము నుండి
ఛందఃకర్తలచే నాశ్రయింపఁబడుచు వచ్చినది. వృత్తలక్షణముల ఒక్క పాదమున,
రెండు పాదముల, నాల్గు పాదముల నిట్లు వివిధరీతుల ఛందఃకారులు చెప్పుచు
వచ్చిరి. ఒక్క పాదమునఁ జిత్రకవి పెద్దన, రెండు పాదముల భీమన విన్నకోట
'పెద్దనలు, నాల్గు పాదముల వసంతాస్పకవులు వృత్తలక్షణములు విరచించిరి. పొ
కవి రెండు చరణములలోనే వ్రాసెను. వృత్తలక్షణములలో గణక్రమ యతి నియ
తులు రెండే చెప్పవలసి యుండును గానఁ జతుష్పాదములకు విషయములేక యనవ
సర పదజాలము సమకూర్పవలసి యుండును. ఏకపాదమున లక్షణము సమగ్రముగా
స్పష్టముగా సంతరింప సాధ్యము గాదు, కాన ద్విపాదరచనయే యుక్తతరము.
ఏద్విత్రిచ్ఛందఃకారులో తప్పఁ దక్కిన వారెల్లరు రెండు పాదములలోనే లక్షణము
రచించిరి.
తెలుఁగు ఛందములలో భీమన కవిజనాశ్రయము ప్రాచీనము, ప్రసిద్ధము. కాన
నందలి ప్రశస్త వృత్తములను స్వీకరించి, మఱి యందుఁ చెప్పఁబడని కొన్నింటిని
దెలుఁగు ఛందములకు మాతృక యనఁదగు వృత్తరత్నాకరము నుండి సంగ్రహించి,
రెంటను గాన రాని స్వకల్పిత సరస వృత్తములను సంతరించి, రమణకవి తన
శిరోమణిలోఁ బ్రదర్శించెను. ఇప్పు డున్నట్లు గాక, భీమనచ్చందో వృత్తరత్నాకర
ముల వృత్తములఁ జూపిన తరువాత, స్వకల్పిత నూతనవృత్తములఁ బ్రదర్శించి
యున్నఁ బరిపాటిగా నుండును.
రమణకవికల్పిత నూతన వృత్తములలోఁ గొన్ని వృత్తరత్నాకరములో
గన్పట్టుచున్నవి. ఆతఁడు పరిశీలించిన రత్నాకరములో నయ్యవి లేవు గావలయు.
మఱికొన్ని భీమనఛందము మున్నగు వానిలోఁ గనవచ్చుచున్నవి. అందుఁ గొన్ని
నామాంతరములతో నున్నవి. వాటి వివరముల నొకపట్టికలోఁ జూపెదను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4xuqg64xw65ijra3jj55ulz7bdf26dd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/64</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175364</id>
    <revision>
      <id>492327</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:08:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'నూతనకల్పిత వృత్తములు - ఇతర లక్షణ గ్రంథములు 87 లక్షణశిరోమణియందలి నూతనకల్పిత వృత్తములను నామాంతరములతోఁ బేర్కొనిన యితర లక్షణగ్రంధములు గణములు లక్షణ గ్రంథము - నామాంతరము ఛంద స్...'</comment>
      <origin>492327</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1802" sha1="r4qan4dabyjh0b61qt8mpfh1u48byho" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;నూతనకల్పిత వృత్తములు - ఇతర లక్షణ గ్రంథములు 87
లక్షణశిరోమణియందలి నూతనకల్పిత వృత్తములను
నామాంతరములతోఁ బేర్కొనిన యితర లక్షణగ్రంధములు
గణములు
లక్షణ గ్రంథము -
నామాంతరము
ఛంద
స్సంఖ్య
వృత్త నామము
1
2_$
శ్రీ పెంపు
X,X
2
రమా
•,X,
8
8_K
4
శ్రీకారయుక్త
భారతి.
మగణము
రగణము
5
4-5
హే మగము
సగ
6.
సుకాంతి
W,X.
17
55
8
మలహరి
నవ
9
6_3.
హయపదము
న్నయ
10.
ప్రసవ.
స
క జ ఆ
ల దీపిక 'శివా'
.
క జ ఆ, అప్ప _ సారి,
అప్ప - మృగి,
2
ల దీపిక _ కీరము,
పింగళచ్చందో
టిప్పణి - సుమతి,
కృజ ఆ, ఆస్ప ,
ఛంద,
ప్రాకృత పింగళము_
ప్రియా
అ దీపిక - శ్రీలలితము
రం ఛం వలమారి
కజ ఆ
ఆప్ప. _ శశివదన.
అ సాసం ; అప్ప
406
వసుధావృత్తము
రం ఛం కిసలయము.
రం.ఛం - ప్రసవశరము
ప్రాకృత పింగళము_
11
7.వ
వసుమళరము
న, స,గ.
12.
సుధాధౌమము
సమా
18 8.5.
షట్పదము
భ,భ,గ, గ.
వృత్త రత్నా, అప్ప,
- చిత్ర పద .
14,
9_5 రాజమరాళము
స, భ, ర
రంభం, _కిజోరము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r4qan4dabyjh0b61qt8mpfh1u48byho</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/65</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175365</id>
    <revision>
      <id>492328</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:08:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '38 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక ఛంద స్సంఖ్య వృత్త నానుము గణములు 15. సుధారస లహరి, 5,5,. లక్షణ గ్రంథము. నామాంతరము అ.సా. సం.; అప్ప.. హలముఖి. 16. 10.5. భాసురము. భ, భ, మ, గ . రంభం.. కోమలము. 17. 11.వ. గంధగజేంద్రము, భ, భ, భ...'</comment>
      <origin>492328</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1826" sha1="hey8tw4jxix3sgm2ymi41hdywjhafgb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;38
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
ఛంద
స్సంఖ్య
వృత్త నానుము
గణములు
15.
సుధారస లహరి,
5,5,.
లక్షణ గ్రంథము.
నామాంతరము
అ.సా. సం.; అప్ప..
హలముఖి.
16. 10.5.
భాసురము.
భ, భ, మ, గ .
రంభం.. కోమలము.
17. 11.వ. గంధగజేంద్రము,
భ, భ, భ, గ, గ
ఛం,ద._ తోదకము,
అప్ప . - దోదకము,
18. 12.5.
మృగమదము.
న, జ, జ, య.
19. 13వ,
మ తమయూరము, స, న, భ, భ, గ.
20.
21. 14_5.
ఫలితము
వ,య, స, న,గ,
సురతరునికరము,
వువు,న,న,గ, గ.
క, జ, ఆలోదకము,
అప్ప... మత్త,య,
50.50.05.
సగం
అ.సా. సం.; ఛంద,
- కమలవిల సితము.
29
22, 15.5,
పారిజాతము,
ర,జ,ర,జ,ర,
23.
భౌతికౌముది.
ప్ర,జ, భ, భ, స.
24.
కిసలయము
అప్ప.. సుగంధి.
25. 16.5. చక్రవాకము.
న,ర,జ,ర,జ,గ,
26.
సింహవిక్రమము,
ర,జ,ర,జ,ర, గ,
రంచం. _గజరాజము,
ఛం.ద. _ మణిగణ
అ దీపిక సరసము
రం,ఛం.. చంద్రభాను,
ప్రాకృత పింగళము
చంచల
t
27 18 5. కవివినుతము.
శ,జ,జి. అతినిన
యము
28. 19.వ.
మణిని చేయము,
నువ,న,న,న,న,గ .
ప్రాకృత పింగళము_
ధరల,
29. 21_. రతిరాజరాజము, న,భ,ర,న,న,న,ర,
రం,ఛం - సురభూజ
రాజము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hey8tw4jxix3sgm2ymi41hdywjhafgb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/66</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175366</id>
    <revision>
      <id>492329</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:09:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఛంద స్సంఖ్య వృత్త నామము వృత్తనా 80. 22.5. క నుమ విశిఖ. 81. 28.5. 82. 25-5. 38. 84. వృత్తయతిని ర్దేశము గణములు శ,భ,వ,భ,వ,న,న,లగ న,నృభ, స,కీ,న,న,యాగ 39 అక్షణ గ్రంథము _ 6 నామాంతరము - తరళము, అప్ప విచికేలిక రం, ఛం కన...'</comment>
      <origin>492329</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3466" sha1="kyqnfaf3gte955tijkbuhqydz73lnt4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఛంద
స్సంఖ్య
వృత్త నామము
వృత్తనా
80. 22.5.
క నుమ విశిఖ.
81. 28.5.
82. 25-5.
38.
84.
వృత్తయతిని ర్దేశము
గణములు
శ,భ,వ,భ,వ,న,న,లగ
న,నృభ, స,కీ,న,న,యాగ
39
అక్షణ గ్రంథము _
6
నామాంతరము
-
తరళము,
అప్ప విచికేలిక
రం, ఛం కనక అతిక
రం ఛం కుసుమము,
రం ఛం - నురుచి.
పముదము.
సురభి.
విభవము.
భ, కు,భ,త,వ, స,న,న,గ
జలరుహము,
మ, స, భ,భ,న,న,వ,న,గ
రం ఛం - వనరుహము,
రం ఛం. _ విజయము,
పొత్తపికవి 1–26 ఛందములం బుట్టిన స్వకల్పిత నూతన వృత్తములఁ
జెప్పెను. అందుఁ గొన్ని వృత్తరత్నాకర భీమనవ్ఛందములలో మున్నే రచితముపై
యున్నవని పై పట్టికవలన నెఱుఁగనగును వృత్తరత్నాకర కవిజనాశ్రయములనుండి
11 మొదలు 26 ఛందస్సుల వఱకుఁగల వృత్తములనే ప్రదర్శించెను అందుండి
1_10 ఛందోజాతవృత్తములఁ బ్రదర్శింపలేదు కాని యా పది ఛందస్సులలోని వృత్త
ములలోఁ గూడఁ గొన్ని భీమనాది పూర్వతాక్షణికుడా చెప్పినవి గలవు.
వృత్తయతినిర్దేశము
'మొదటి తొమ్మిది ఛందస్సుల వృత్తములకు నవీ చిన్నవగుటచే యతులు
రేవు
10 వ పంక్తి చ్ఛందస్సు నుండియే సంస్కృతమునను యతిస్థానములు
నిర్దేశింపఁబడ్డవి తెలుఁగు ఛందఃకర్తలు యతిస్థాన నిర్దేశక్రమములో సంస్కృత
చ్ఛందోమార్గమునే యనుసరించిరి తెలుఁగునందుఁ గూడ మొదటి తొమ్మిదీ ఛందస్సుల
వృత్తములకు యతులు లేవు,
యతివిషయమున సంస్కృతాంధ్ర చ్చందములకు భేదము గలదు. సంస్కృత
మున యతి పదచ్ఛేదరూపము ఆంధ్రమున సయ్యది పాదాద్యక్షరమైత్రి గలది.
ఉదాహరణార్థ ముక్పలమాలా వృత్తమును గైకొందము ఉత్పలమాలకు 9 యతి
యని సంస్కృత చ్ఛందములఁ జెప్పఁబడినది. అం దా యతిస్థానముపైఁ బదచ్ఛేదము
కావలయును. తెనుఁగు ఛందములు ఆ కి యతినే సంగ్రహింనెఁ గాని యిందు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kyqnfaf3gte955tijkbuhqydz73lnt4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/67</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175367</id>
    <revision>
      <id>492330</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:09:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '40 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక ” అక్షరములపైఁ బదచ్ఛేదము కానక్కఱలేదు. అందులకు మాఱు పాదాద్యక్షర మైత్రీ యుండవలయు, అనఁగా 9 మీఁదిదగు 10-వ అక్షరము పాదాద్యక్షర మైత్రి గలదిగా నుండవలె ననుట. సంస...'</comment>
      <origin>492330</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3713" sha1="idsz73j9udtghflhb66g5nnzrvkc57e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;40
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
” అక్షరములపైఁ బదచ్ఛేదము కానక్కఱలేదు. అందులకు మాఱు పాదాద్యక్షర మైత్రీ
యుండవలయు, అనఁగా 9 మీఁదిదగు 10-వ అక్షరము పాదాద్యక్షర మైత్రి గలదిగా
నుండవలె ననుట. సంస్కృత పద్ధతిలో 92వ చోట యతి, తెనుఁగు సంప్రదాయమున
10.వ యక్షర మగును. తెనుఁగు ఛందఃకర్తలు భీమనాదులు వృత్తములకు యతి
స్థానము సంస్కృత పద్ధతిలోనే నిర్దేశించిరి.
అప్పకవి, రంగకవి తెనుఁగు పద్ధతిలో వర్ణమైత్రిగల స్థానమును దెలిపిరి.
భీమనాదు లుత్పలమాలకు 9 యతి చెప్పఁగా, అప్పకవి 10 యతి యన్నాఁడు. ఎటు
చెప్పినను స్థితి భేదము సమానమే. శిరోమణికారుఁడు భీమనాముల సంప్రదాయమునే
పాటించెను.
మనకవి స్వకల్పిత వృత్తములలో 102వ ఛందము నుండి కాక 15-వ
ఛందము నుండియే లక్షణ పద్యమున యతిస్థానమును బేర్కొ నేను లక్షణములో
బేర్కొనకున్నను లక్ష్యములందు 10వ ఛందము నుండి యతి మైత్రిఁ బాటించెను.
అంతయేల? తానే స్వకల్పిత వృత్తములలో పంక్తి చ్ఛందస్సు నొద్ద నటనుండి
విశ్రమస్థానము నిలుపవలయునని వచించె (3-42).
యతిస్థాన నిర్దేశములో భిన్న మతములు
సంస్కృతములోఁ జెప్పఁబడిన యతిస్థానమునకు భిన్నముగాఁ గొన్ని వృత్త
ములకుఁ దెలుఁగు ఛందములు యతుల నిర్దేశించెను. అదియునుగాక తెలుఁగు ఛందము
అందే కొన్నింటికి యతి నిర్ణయమున నైకమత్యము లేదు. లక్షణేతర గ్రంధములలో ని
గవులు గొందఱు నిరంకుళులై మూఁడవ మార్గము ద్రొక్కిరి.
భుజంగప్రయాతమునకు సంస్కృతములో 6 పై, తెలుఁగున 8 పై యతి
చెప్పఁబడియెను.
పృథ్వికి సంస్కృతములో 8 పై యతి, తెలుఁగు ఛందస్సులలో 11 పై యతి.
సులక్షణసారమున 13 పై ( త్రయోదశ ) యతి.
( త్రయోదశ ) యతి. ఈ సులక్షణమత మనాకరము.
తెలుఁగు కవులలోఁ గొందఱు 8 పై, కొందఱు 11 పై యతి పాటించిరి. మణి
కొంద ఱుభయ విధములఁ గూర్చిరి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>idsz73j9udtghflhb66g5nnzrvkc57e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/68</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175368</id>
    <revision>
      <id>492331</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:10:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'యతిస్థాన నిర్దేశములో భిన్న మతములు - 41 ఎఱ్ఱనహరివంశము, జైమిని భారతము, 8 పై యతి నిలిపిన గ్రంథములు నైషధము, మనుచరిత్ర, పాండురంగమాహాత్మ్యము . మొ 11 పై యతిఁగూర్చిన గ్రంథములు యణము, కవి...'</comment>
      <origin>492331</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3073" sha1="56iyabgnzpc2tfot4ajof02au63vxhd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;యతిస్థాన నిర్దేశములో భిన్న మతములు
-
41
ఎఱ్ఱనహరివంశము, జైమిని భారతము,
8 పై యతి నిలిపిన గ్రంథములు
నైషధము, మనుచరిత్ర, పాండురంగమాహాత్మ్యము . మొ
11 పై యతిఁగూర్చిన గ్రంథములు
యణము, కవిరాజ మనోరంజనము -- మొ
నన్నయ భారతము, భాస్కర రామా
రామరాజభూషణుఁ డవయమతముల భిన్నకృతులందుఁ బాటించెను వసుచరిత్ర
(1_168) లో 8 పై, హరిశ్చంద్రనలోపాఖ్యానము (3.67) లో 11 పై యతిఁ
గూర్చెను మన రమణకవి వృత్తరత్నాకర వృత్తముల క్రింద సంగ్రహించుటచే
సంస్కృతమతము 8 పై యతి చెప్పెను
మానినీ కవిరాజవిరాజిత వృత్తములు భిన్నచ్ఛందోజాతము లయినను మాత్రా
సమక మగుటచే సమానగతి గలవి వీటికిఁ గొందఱు 3 యతులు, కొండఱు 1 యతి
నిర్దేశించిరి ఉభయరీతులఁ గవులు ప్రయోగించిరి
జితము
మావిని -6 46 + 6 + (3 యతులు), 112 + (1 యతి) కవిరాజ విరా
7+6+ 6+ యతులు), 18 + (! యతి) మానినికి 3 యతులు
చెప్పిన లాక్షణికులు - భీమన, వి పెద్దన, అనంతన మానినికి 1 యతి చెప్పినవారి
డప్పకవి
రించెను
చిత్రకవి పెద్దన 'రవినేని రసత్రయినేని' అని యుభయమతముల సురతీక
కవిరాజవిరాజితమునకు కి యతులు చెప్పిన లాక్షణికులు భీమన, వి పెద్దన,
అనంతన, చి పెద్దన, అప్పకవి.
కవిరాజమునకు యతి చెప్పినవాఁడు రంగకవి
మనకవి భీమనఛందములోని లక్షణముల సంగ్రహించినవాఁడు గాన రెంటికీ
మూఁడు యతు లంగీకరించినవాఁడు కావలె శిరోమణి ప్రథమాశ్వాసాంతమున రచిత
మైన కవిరాజవిరాజితమున 3 యతులు గూర్పఁబడియున్నవి
1 12 + పండ్రెండు అక్షరముల మీఁద అనుట
LS-F&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>56iyabgnzpc2tfot4ajof02au63vxhd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/69</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175369</id>
    <revision>
      <id>492332</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:10:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '42 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక మఱికొన్ని విశేషములు శిరోమణిలో 20-వ ఛందముక్రిందఁ జెప్పఁబడిన 'రతివిలసితము' లఘ్వంత వృత్తము (గణములు - ర న జనన న గ ల). 26 ఛందస్సులనుండి జనించిన 13 కోట్లమీఁది సమవృత...'</comment>
      <origin>492332</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3589" sha1="4rtrzgf1knoew9wl2uivy3oz6g8zkja" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;42
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
మఱికొన్ని విశేషములు
శిరోమణిలో 20-వ ఛందముక్రిందఁ జెప్పఁబడిన 'రతివిలసితము' లఘ్వంత
వృత్తము (గణములు - ర న జనన న గ ల).
26 ఛందస్సులనుండి జనించిన 13 కోట్లమీఁది సమవృత్తములలో సగము
గుర్వంతములు, సగము లఘ్వంతములు. తెలుఁగు ఛందఃక ర్త లేవ్వరుగాని అఘ్వంత
వృత్తముల సంగ్రహింపలేదు.
శిరోమణికారుఁ డొక్కఁడే యీ అఘ్వంతవృత్తమును బ్రత్యేకముగఁ బేర్కొ
నేను. చిత్రకవి పెద్దన లక్షణసార సంగ్రహములో సమవృత్తములందు లఘ్వంత
వృత్తములు వచింపఁడయ్యెఁగాని పరస్థానవృత్తాధికారముక్రింద రెండు వృత్తముల
గ్రహించేను.
పరస్థానార్థ సమవృత్తము - పరావతి (ల. సా. సం. 2-21 పు. 45) దీనికి
బేసిపొదములందు ఆఱు హ గణము లుండును. (లఘ్వంతము) దీనికి జయనామము
నందలి వృత్తకుసుమోచ్చయములో సమానవృత్తమని పేరున్నది. మఱి సర్వపరస్థాన
విషమవృత్తములలో ఉద్దతవృత్తమునకుఁ ( 2 - 44, పు. 40 ) బ్రథమ పాదమున
' స_జ.జ ' గణములుండును (లఘ్వంతము) అప్పకవి పరావ త్యుద్ధతలఁ జెప్పెను
గాని గుర్వంతములు చేసెను. చిత్రకవి పరావతిని వృత్తరత్నాకరమునుండి
గ్రహించెను. శిరోమణికారుఁడు చిత్రకవి చెప్పిన యుద్ధత పరావతుల నుద్ధరించెను.
(3.223; 207)
విద్యున్మాల - ఇది 8 ఛందములోఁబుట్టిన ప్రసిద్ధవృత్తము. దీనిని సంస్కృ
తాంధ్ర చందఃకర్త లెల్లరు పేర్కొనిరి. శిరోమణికారుఁడు సంగ్రహించమికిఁ
గారణమేమో ?
మాత్రాసమక వృత్తములు
ఈ క్రింది సమవృత్తముల అక్షరసంఖ్యనుబట్టి భిన్నచ్ఛందోజాతములయ్యును,
మాత్రాసమకములై సమలయతాళాన్వితములై నడచును. శిరోమణికారుఁడు కంద గీత
సీస రగడ చౌపదాదులు మాత్రాస్మతనిబద్ధములని పేర్కొనెను. ఇందుఁ జర్చింపఁబడు
నవి జాతులుగావు సమవృత్తములు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4rtrzgf1knoew9wl2uivy3oz6g8zkja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/70</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175370</id>
    <revision>
      <id>492333</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:10:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాత్రాసమక వృత్తములు క్రౌంచపదము 24 ఛందము) పంచశరాభా + సంచిత పుణ్యా | భమసభవననయ + పరివృత మైనర్ 8 43 (8_188) దీనిని మాత్రాచ్ఛందోరీతిలోఁ జతుర్మాత్రాగణములుగా విభజించిన 8 గణము లేర్పడును ఇంద...'</comment>
      <origin>492333</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2918" sha1="6qynverbsz4lty62xli26ct0c4rdvgk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మాత్రాసమక వృత్తములు
క్రౌంచపదము 24 ఛందము)
పంచశరాభా + సంచిత పుణ్యా | భమసభవననయ + పరివృత మైనర్
8
43
(8_188)
దీనిని మాత్రాచ్ఛందోరీతిలోఁ జతుర్మాత్రాగణములుగా విభజించిన 8 గణము
లేర్పడును ఇందు 4 x 8 - 32 మాత్రలుండు ఎనిమిదేసిమాత్రలపైఁ బాదమునకు
మూఁడుచోట్ల యతు లమరును. లాక్షణికు లనేకులు మొదటి 8 మాత్రలపైఁ బ్రాసయతి
పాటించిరి తరువాతి యెనిమిదేసి మాత్రలపై రెండుచోట్ల యతులఁ గూర్చిరి అప్పకవి
'మొదటి 8 మాత్రలపై యతిగాని ప్రాసయతిగాని పాటింపలేదు
ఎఱ్ఱన హరివంశములో (ఉత్తరభాగము 9-259) ఎనిమిదేసి మాత్రలపై
3 చోట్ల యతినే ఘటించెను
విభవవృత్తము (25 ఛం )
పన్న గళయనా + పన్నశరణ్యా +
భ సభ తనసనల్ + పరఁగఁగ నగలతో
జెన్నగు విభవం + బెన్నఁ గవీంగ్రుల్ +
శివనగముల రం + జిలు వడం లిడఁగ.
( * 8-107)
దీనికిఁ బాదమునకు 32 మాత్రలు మొదటి 8 మాత్రలపైఁ బ్రాసయతి,
తరువాతి యెన్మి దేవమాత్రలపై రెండుచోట్ల యతులుండును లక్షణమునఁ బ్రాసయతి
చెప్పఁబడలేదు దీనికేకాదు క్రౌంచపద సరసిజములకుఁ గూడ లక్షణమున నేఛందః
కర్తయుఁ బ్రథమదళమునఁ బ్రాసయతి నిర్దేశింపలేదు. లక్ష్యములందు మాత్రము ప్రాస
యతి ఘటితమైయున్నది
వివరము
ఇట్టి ద్వాత్రింశ (32) న్మాత్రాత్మకవృత్తములు కొన్ని కలవు వాని కించుక
(21 ఛం ) - లాటీవిటము (28 ఛం ) - మత్తా క్రీడ
(24 ఛం ) - క్రౌంచపదము, సరసిజము, తన్వి, ఆనందము (ల శి ),
కలకంఠము (ల. శి), శృంగారము (రంగ).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6qynverbsz4lty62xli26ct0c4rdvgk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/71</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175371</id>
    <revision>
      <id>492334</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:10:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '44 లక్షణ శిరోమణి (25 ఛం.) - భాస్కరవిలసితము, సురభి (ల. ఆ సురుచి - రంగ), విభవము (ల. శి; విజయము - రంగ), జలరుహము (ల. శి; వనరుహము - రంగ). (26 ఛం.) - సురభూరుహము (ల. శి.) మాత్రాసమకములైన పై వృత్తముల కన్నింటిక...'</comment>
      <origin>492334</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3624" sha1="312h1is9fup9hzzcpiyeerp417nzkiu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;44
లక్షణ శిరోమణి
(25 ఛం.) - భాస్కరవిలసితము, సురభి (ల. ఆ సురుచి - రంగ), విభవము
(ల. శి; విజయము - రంగ), జలరుహము (ల. శి; వనరుహము - రంగ).
(26 ఛం.) - సురభూరుహము (ల. శి.)
మాత్రాసమకములైన పై వృత్తముల కన్నింటికి మాత్రాగణనా ప్రకారము
యతిస్థాన సామ్యము భాసించును. అక్షరసంఖ్యాగణనమున సామ్యత చూపట్టదు.
లాక్షణికులు పై వృత్తములకు యతి నిర్దేశించుటలో భిన్నమార్గములు చేపట్టిరి.
లాటీవిట, తన్వీ, భాస్కరవిలసితములకు 16 మాత్రలపై నొకేయణ.
మత్తాక్రీడా, శృంగారములకు 16, 24 మాత్రలపై రెండుయతులు. క్రౌంచపద, సరసిజ,
ఆనందు జలరుహములకు 8 మాత్రలపైఁ బ్రాసయతియు, 16.24 పై రెండుయతులు.
కలకంఠ, సురభి, సురభూరుహములకు 8_16-24 మాత్రలపై మూఁడుచోట్ల
యతులు.
ఈ యన్నింటికి 3 యతులుగాని, ఒక ప్రాసయతి తరువాత రెండుయతులు గాని
సమానముగా నుపదేశించియుండవలసినది. ఛందఃకర్తలు పూర్వులు ససిగాఁ బరిశీలించి
యున్న యతిలో నిట్టి భేదము లేర్పడియుండవని మామతము.
విషమవృత్తములు
లక్షణశిరోమణికారుఁడు సమవృత్తములలో స్వకల్పిత నూతనవృత్తములఁ
దొలుతఁ బ్రదర్శించి, తదుపరి భీమనాదుల ప్రసిద్ధవృత్తముల నుద్ధరించినట్లు, విషమ
వృత్తములలోఁగూడఁ బ్రథమమున స్వకల్పిత నూత్నవృత్తములఁ బ్రవంచించి,
యనంతరము భీమన చిత్రకవి పెద్దనలు చెప్పినవాటి నుదాహరించెను. ఇతని విషమ
వృత్తవిభజన తన్నిర్వచనోదాహరణములు వినూత్నములు.
మొదట సంప్రదాయానుసారము వృత్తరత్నాకరము భీమన చిత్రకవ్యాదుల
తెలుఁగుభందములు పేర్కొన్న విషమవృత్తలక్షణములు వివరించి, పిదప శిరోమణి
విషమనృత్తప్రకారములఁ బరామర్శించెద.
అనంతుఁడు వీటిని వృత్తమిశ్రంబులగు అర్ధసమవిషమవృత్తములని పేర్కొ
న్నాఁడు. అప్పకవి గౌణవృత్తము అన్నాఁడు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>312h1is9fup9hzzcpiyeerp417nzkiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/72</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175372</id>
    <revision>
      <id>492335</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:10:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మిశ్రవృత్తభేదములు విషమవృత్తములు 45 ఇవి స్వస్థానము, పరస్థానము అని రుతెఱఁగులు ఒకేఛందమునఁబుట్టిన భిన్నవృత్తముల మిశ్రము స్వస్థానమునకును, భిన్నచ్ఛందోజాతవృత్త మిశ్రము పరస్...'</comment>
      <origin>492335</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3438" sha1="d78hd9vb342y0mw64rizjxilmuw4b0n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మిశ్రవృత్తభేదములు
విషమవృత్తములు
45
ఇవి స్వస్థానము, పరస్థానము అని రుతెఱఁగులు ఒకేఛందమునఁబుట్టిన
భిన్నవృత్తముల మిశ్రము స్వస్థానమునకును, భిన్నచ్ఛందోజాతవృత్త మిశ్రము
పరస్థానమునకును జెందును అందులో అర్ధసమ విషమము లని ద్వివిధములు.
సరిపాదము లొకరీతి, బేసిపాదము లోకరీతి గలవి అర్ధసమవృత్తములు పాదపాద
మునకు భిన్నవృత్తములు గలవి విషమవృత్తములు వృత్తరత్నాకరములో అర్ధసమ -
విషమవృత్తలక్షణము లిట్లున్నవి.
-
'ప్రథమాంఫ్రిసమో యస్య తృతీయశ్చరణో భవేత్,
ద్వితీయ స్తుర్యవ ద్వృత్తం తదగ్గ సమ ముచ్యతే
యస్యపాద చతుష్కేపి అక్ష్మభిన్నం పరస్పరం,
తదాహు ద్వీపమకృత్తం ఛందశ్శాస్త్ర విశారదాః '
(1-15, 16)
భీమ నానంత పెద్దనా ద్యాంధ్ర లాక్షణికుల మతమున సమపాదము లోకరీతి,
విషమపాదము లొకరీతి నున్ననే యర్ధసమవృత్త మగును అటుగాక పూర్వార్ధ మొక
విధము, ఉత్తరార్ధ మొకవిధముగా నున్నను, ఒకపాద మొకతెఱఁగు తక్కిన మూఁడు
పాదము లొకతెఱఁగుగానున్నను విషమవృత్తములగును కాని అప్పకవిమతమునఁ
బైనిఁ బేర్కొన్నవి యర్ధనమవృత్తములే యగును చూ
‘ సగ మొక్కవిధంబునఁ, బెఱ
సగ మొక్క తెఱంగు గాఁగ సమకూర్పఁదగున్,
నొక లొకకరణీ
శొగీమూఁడుపదంబు లొక్క యోజం దనరున్.
(ఆప్ప 4.871)
స్వస్థాన వృత్తములలో బాదములన్నియు నేకచ్ఛందోజాతము లగుటచే వర్ణ
సంఖ్య సమము పరస్థానవృత్తములు భిన్నచ్ఛందోభవము అగుటచే వర్ణసంఖ్య
యసమము ఇందుఁ బాదములతోఁ బరస్పరము న్యూనాధిక్యము లుండును
స్పష్టార్ధ మీ వృత్తమిశ్రప్రణాళిక యుదాహరణ సూచనలతో నీ క్రింద ప్రద
ర్శింపఁబడుచున్నది
1) స్వస్థానార్థ సమవృత్తములు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d78hd9vb342y0mw64rizjxilmuw4b0n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/73</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175373</id>
    <revision>
      <id>492336</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:11:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణ శిరోమణి 铂 1 - 3 / 2 - 4 1 = 2 3 = 1 / 2 - 3 - 4 } వీరిక [ = సమము, 1 విభాగసూచన '1 - 3 - మొదటిపాదము మూఁడవ పాదము సమానము (సమానగణములు గలది) $ 2 = - రెండవ నెలవ చరణములు సమానములు ఇది అనంత పెద్దనాది ప్రాచీనుల మతము ]...'</comment>
      <origin>492336</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1545" sha1="edwlrmfkvr8nbv4mj0o97avbqvvjt5m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణ శిరోమణి
铂
1 - 3 / 2 - 4
1 = 2 3
=
1 / 2 - 3 - 4
}
వీరిక
[ = సమము, 1 విభాగసూచన '1 - 3 -
మొదటిపాదము మూఁడవ పాదము సమానము
(సమానగణములు గలది) $ 2
=
-
రెండవ నెలవ చరణములు సమానములు
ఇది అనంత పెద్దనాది ప్రాచీనుల మతము ]
[ఇది అప్పకవి మతము అనంతాదు లిట్టి
వానిని విషమవృత్తములక్రిందఁ బరిగణించిరి ]
1 /2 = 3 = 4—మొదటిపొద మొకవృత్తము
2, 3, 4 పాదములలో మఱోకవృత్తము ఈ
మూఁడు సమము ఇట్లే యంతట నెఱుఁగునది ]
ఉదా॥ ఉపజాతి (నిశి) 11 ఛందము చూల శి3.
1 ± 3
ఇంద్రవజ్ర, 2 = 4 ఉపేంద్రవజ్ర
2) స్వస్థాన విషమవృత్తములు.
1=2/3=4
-
1
2 27 4 3
1/2/31
4
1/2 =
2 = 3 = 4 (అప్పకవి)
ఉదా|| ఆంగణాస్త్రము
1 = 2 రుగ్మవతి, 3 = 4 _ శుద్ధవిరాటి,
వరాంగి
-
-
1 = 2 麇 ఉపేంద్రవజ్ర, శి . ఇంద్రవజ్ర
ధరణి
11
స స స స 2 ర ర రస శ్రీసేవ న స స, 4 మ మ స స
లు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>edwlrmfkvr8nbv4mj0o97avbqvvjt5m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/74</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175374</id>
    <revision>
      <id>492337</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:12:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విషమవృత్తములు 3) పరస్థానార్ధ సమవృత్తములు I 1 = 3 / 2 = 2 = 4 47 ఉదా|| కేతుమతి. 1 = 3 స జ స గ ; 2 = 4 - భ ర న గ ర - 4) పరస్థాన విషమవృత్తములు, 1 4 1 / 2 - 3 - 4 = 2 = 4 3 1-3 = 4 ఉదా|| శ్రీరమణము 1 1 1 2 = = · రుగ్మవతి; 2 = 3 = 1 దోధకము. శరభక్రీడ...'</comment>
      <origin>492337</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1437" sha1="sm1hm09cu8a0d93w907mh8kc91vh0ar" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విషమవృత్తములు
3) పరస్థానార్ధ సమవృత్తములు
I
1 = 3 / 2 =
2 = 4
47
ఉదా|| కేతుమతి.
1 = 3 స జ స గ ; 2 = 4 - భ ర న గ ర
-
4) పరస్థాన విషమవృత్తములు,
1
4
1 / 2 - 3 - 4
=
2 = 4 3
1-3 = 4
ఉదా|| శ్రీరమణము
1
1
1 2
=
=
·
రుగ్మవతి; 2 = 3 = 1 దోధకము.
శరభక్రీడ
1 1 = 2 = 4 — చంద్రశ్రీ; 3
-
విశాల.
3
రధగమనమనోహరము
1 = 8 = 1 నసరజగర ఓ సఙజరయ
5) సర్వపరస్థాన విషమవృత్తములు,
2
—
1/2/3/4 (నాల్గు భిన్నచ్ఛందస్సులు, నాల్గు భిన్నవృత్తములు)
ఉదా॥ వీణారచనము,
1 తయ స స గ (13 ఛం)
2_5
2 త జ న భ గ గ (14 ఛం)
3_
I
3 త జ న భ స (15 వం)
1_
4 భ న న జ న గ (16 ఛం)
ఈ మిశ్రవృత్తభేద లక్ష్యలక్షణములలో అనంతపెద్దనలకును అప్పకవికిని
నీషణ్మతభేదము కాననగును వాటి పర్యాప్త పరిశీలనకు నా ఛందోరీతులఁ
జూచునది (పుటలు 114.126).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sm1hm09cu8a0d93w907mh8kc91vh0ar</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/75</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175375</id>
    <revision>
      <id>492338</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:12:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '48 లక్షణ శిరోమణి 03 శిరోమణి నూతన విషమవృత్త పద్ధతి - నిర్వచన వివరణములు అర్ధసమ విషమవృత్తములలో లక్షణ శిరోమణికర్త సూక్ష్మ పరిశీలన చేసి మఱి కొన్ని యంతర్భేదములఁ బ్రవంచించెను. శిర...'</comment>
      <origin>492338</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2934" sha1="0yqpe4nuvl0j3r3elhcl33s31zv1k67" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;48
లక్షణ శిరోమణి
03
శిరోమణి నూతన విషమవృత్త పద్ధతి - నిర్వచన వివరణములు
అర్ధసమ విషమవృత్తములలో లక్షణ శిరోమణికర్త సూక్ష్మ పరిశీలన చేసి మఱి
కొన్ని యంతర్భేదములఁ బ్రవంచించెను. శిరోమణికారుఁడు వీనినెల్లను విషమ
వృత్తములని వ్యవహరించెను.
శిరోమణి విషమవృత్తభేదముల ప్రకారము --
I. స్వస్థాన విషమవృత్తములు:
1) స్వస్థానైకపాద విషమవృత్తములు
2) స్వస్థానార్ధసమ విషమవృత్తములు
=
పాదక్రమము
1
3 = 4
I
3
2 =
1
2 = 3
1
4
3) స్వస్థానత్రిపాద విషమవృత్తములు
4) స్వస్థాన సర్వచతుష్పాద విషమవృత్తములు
II. సరస్థాన విషమవృత్తములు :
1) పరస్థానైకపాద విషమవృ త్తములు
تليد
2) పరస్థానార్ధసమ విషమవృత్తములు
3) పరస్థానత్రిపాద విషమవృత్తములులు
12/3/4
1 * 3
= 4
2
=
3
2 = 4
1
T
=
1
1
3 4
12/31
4) సర్వస్థాన సర్వచతుష్పాద విషమవృత్తములు 1 / 2 | 3 | 4
4
స్వస్థానమున నేకచ్చండోజాత వృత్తములు (అక్షరసంఖ్య సమము), పరస్థాన
మున భిన్నచ్ఛందోజాత వృత్తములు (ఏకై కాక్షరవృద్ధి, అక్షరసంఖ్య యసమము)
వర్తించును.
ఏకపాద విషమవృత్తములలో 1, 3, 4 . పాదములం దోకవృత్తము, రెండవ
పాదమున మఱోకవృత్త ముండును. అర్ధసమ విషమవృత్తములలో సమపాదములం
దొకవృత్తము, విషమపాదములందు మరొకవృత్తముండును. త్రిపాద విషమవృత్త
ములలో మొదటి మూఁడు పాదముల నొకవృత్తము నాలవపాదమున మఱికవృత్త
ముండును.
సర్వచతుష్పాడ విషమములో నాలుగు పాదముల నాలుగు విధములయిన
వృత్తములుండును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0yqpe4nuvl0j3r3elhcl33s31zv1k67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/76</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175376</id>
    <revision>
      <id>492339</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:12:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తశ్లోకము 49 స్వస్థాన సరస్థానములలోని నా గేసి విషమవృత్తభేదములకు వరుసగా శిరోమణీ యుదాహరించిన వృత్తములు. 2. బిరుదాంకము స్వస్థానము 1 చిత్ర 3. శరభక్రీడ 4 తురంగి సరస్థానము ' - 1 బంధ...'</comment>
      <origin>492339</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3090" sha1="gfzhbjlowkcvrzyy97ent6asbiighak" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తశ్లోకము
49
స్వస్థాన సరస్థానములలోని నా గేసి విషమవృత్తభేదములకు వరుసగా
శిరోమణీ యుదాహరించిన వృత్తములు.
2. బిరుదాంకము
స్వస్థానము
1 చిత్ర
3. శరభక్రీడ
4 తురంగి
సరస్థానము ' -
1 బంధురము
2. మందరము
శ్రీ చక్రము
4 సన్మాని.
వీని గణక్రమాదులకు, చూ తృ, ఆ ప-169 నుండి 184 వఱకు,
శిరోమణి ప్రదర్శించిన యీ విషమవృత్తభేదములు వినూత్నములు అర్ధసమ
వృత్తములు, సర్వచతుష్పాద విషమవృత్తములు మాత్రమే ప్రాచీనల పద్ధతితో
నేకీభవించును శిరోమణి పద్ధతిని బ్రాచీన సంస్కృతాంధ్ర చ్ఛందోనుశాసకు లెవ్వరును
జెప్పినవారు గారు.
శిరోమణీకారుని ప్రకారములో నింకను గొన్ని యంతర్భేదములు కల్పింప
నగును ప్రయోగములు మృగ్యము లగుటచే నట్టి ప్రయత్నమువలనఁ బ్రయోజనము
చందము. అర్థ సమ విషమ వృత్తములలో సమపాదము లోకరీతి విషమపాదము
లోకరీతి యను ప్రాచీన పద్ధతిని మాత్రమే చేపట్టను శిరోమణికారుఁడు అప్పకవి
చెప్పినట్లు పూర్వార్ధ మొకవృత్తము ఉత్తరార్ధము పుటోకవృత్తము అను ప్రకారము
సయితము సంగ్రహించియుండుట యుక్తము
వృత్తశ్లోకము
అనుష్టుప్ఛండము (8) లోనిదగు శ్లోకము సంస్కృత వాఙ్మయమున సుప్ర
సిద్ధము, పురాణేతిహాసశాస్త్రాదుల సర్వత్ర నీ శ్లోకమే ప్రయుక్తము. ఇది 8 అక్షర
ములు ప్రతిపాదమునఁగల వృత్తివిశేషము కాని నాల్గు పాదములందు సమారగణ
క్రమ ముండదు.
కాన నియ్యదీ స్వస్థాన విషమవృత్త మగును జీని లక్షణము కాళిదాసకృత
తబోధమునఁ జెప్పఁబడినది.
IS.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gfzhbjlowkcvrzyy97ent6asbiighak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/77</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175377</id>
    <revision>
      <id>492340</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '50 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక ‘శ్లోకే షష్ఠం గురుజ్ఞేయం, సర్వత్ర లఘుపంచమం, no ద్వి చతు ప్పాదయో ర్ద్రస్వం, సప్తమం దీర్ఘమన్యయోః ' దీనినే సుభోధాభిధానములో నిదిగా శిరోమణి చూపినది. అమరసింహ...'</comment>
      <origin>492340</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4050" sha1="tk4ga7wanuerljebjqyf7bm3l2ubma3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;50
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
‘శ్లోకే షష్ఠం గురుజ్ఞేయం, సర్వత్ర లఘుపంచమం,
no
ద్వి చతు ప్పాదయో ర్ద్రస్వం, సప్తమం దీర్ఘమన్యయోః '
దీనినే సుభోధాభిధానములో నిదిగా శిరోమణి చూపినది. అమరసింహాది సకల
కావ్యములఁ దనరునని యుటంకించినది, దీనిని వృత్తశ్లోకమందు రని పేర్కొన్నది
(3_178)-
ఈ వృత్తభేదమునకు శ్లోక మను సంజ్ఞ ప్రసిద్ధము. కాని తెలుఁగున ఛందో
బద్ధములైన రచనలనెల్లఁ బద్యము లనునట్లే సంస్కృతమున శ్లోకములని వ్యవహ
రింతురు. 'పద్యే యశసిచ శ్లోకః' అని యమరకోశము.
ప్రతిపాదమునఁ బంచమాక్షరము లఘువుగను, ఆభివది గురువుగను, 13
పాదములలో స ప్తమాక్షరము గురువుగను 2-4 పాదములతో నయ్యది లఘువుగ
నుండవలెనని శ్లోకలక్షణము దెలుపుచున్నది. పై స్థలములందుఁదప్పఁ దక్కిన
యక్షరములు గురులఘువులలో నేదేనిఁ గావచ్చును. 'పదచతుష్టయమందలి తుదల
గురువు, తల్లక్షణంటు పాదాంతమ్ములను గురువు' (3-177.) అని శ్లోకపాదాంత
గురుస్థితి నుపదేశించినాఁడు శిరోమణికారుఁడు. ఇట్టి గుర్వవసాయి నియమము శ్లోక
సామాన్యలక్షణమున నెందును గానరాదు. ఇది విచారణీయము.
సంస్కృతములో శ్లోకమునకున్నఁ బ్రయోగప్రచారములు మతే పద్యమునకును
లేదు. కాని తెనుఁగుఛందములందు దీనిప్రసక్తి (శిరోమణిలోఁదక్క) గానరాదు.
శిరోమణిలోఁగూడ దీనికిఁ దెనుఁగులక్ష్యము చూపఁబడలేదు. పూర్వాంధ్రకవు లెవ్వ
రును దీని నుపయోగింపలేదు. అర్వాచీనమగు బిల్వేశ్వరీయ కావ్యమున అమృత
వాహినీవృత్తమను క్రొత్తపేరితో నియ్యది యుపయోగింపఁబడ్డది. వేదము వేంకట
రాయశాస్త్రిగా రుత్తరరామచరిత్ర నాటకములో మానిషాదేతి శ్లోకానువాదముగఁ దెనుఁ
గున శ్లోకము సంతరించిరి.
G
' ఓ నిషాద ప్రతిష్ఠన్నీ, వొందుదో శాశ్వతాబ్దముల్
కానుమోహిత మేకంబుతో, గ్రౌంచ యు
ము గానఁజంపుట 19
ఇందుఁ బ్రాస గూర్పఁబడలేదు. ఇది తెలుఁగుఛందస్సంప్రదాయమున కత్యంత
విరుద్ధము. కొక్కొండవారు నియతిగాఁ బ్రాసఁగూర్చిరి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tk4ga7wanuerljebjqyf7bm3l2ubma3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/78</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175378</id>
    <revision>
      <id>492341</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:12:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఉపరివృత్తములు ఉపరివృత్తములు 51 ఇరువదా అక్షరములకుఁ బైఁబడిన ఛందస్సులందుఁ బుట్టినవి యుపరివృ త్తము శిరోనణీయందు భీమనాడులు చెప్పిన లయగ్రాహ్యాదులతో మఱికొన్ని అనఁబడును క్రొత...'</comment>
      <origin>492341</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3511" sha1="6p33jwccnxux40y0341lo9ol3xnequi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఉపరివృత్తములు
ఉపరివృత్తములు
51
ఇరువదా అక్షరములకుఁ బైఁబడిన ఛందస్సులందుఁ బుట్టినవి యుపరివృ త్తము
శిరోనణీయందు భీమనాడులు చెప్పిన లయగ్రాహ్యాదులతో మఱికొన్ని
అనఁబడును
క్రొత్తవి ప్రదర్శితములు ఆ వృత్తము లివి
లయగ్రాహి (30 ఛందము), (లయవిభాతి 34 భం) త్రిభంగి (34 ఫం ),
దరము (30 ఛం), లలితము (36 ఛం ), ఘనవినదము (36 భం )
ఇందు మొదటి మూఁడు ప్రాచీనులు చెప్పినవి తరువాతి మూఁడు పొత్తపికవి
క్రొత్తగాఁ జేర్చినవి ప్రాచీనులు భీమనాదులు చెప్పిన లయహారి శిరోమణిలో సంగ్ర
హింపఁబడలేదు. లయహారి శిరోమణిలో లేఖక ప్రమాదమునఁ బరిచ్యుతమయ్యేనని
తలంచుటకు వీలుపడదు
లయహారి 37 అక్షరముల వృత్తము . శిరోమణికారుఁడు
పదివృత్తములందు 36 ఛందములవలకే పేర్కొ నేను భీమనా సంతన పెద్దనల ననుస
రించిన పొ తపికవి వారు చెప్పిన లయహారిని లయముసేఁత మనోహారిగా నుండలేదు
ఇతఁడు 37 ఛందములఁ బేర్కొని లయహారిని సంగ్రహించియుండ వలయును
నన్నయ లయగ్రాహినిమాత్ర ముపయోగించెను తిక్కన లయగ్రాహి లయవిభాతుల
రెంటిని రచించెను ఈ రెండే తెలుఁగు కావ్యములందుఁ బ్రచురము ఇని సంస్కృత
చ్ఛందములం దుక్తములుగావు.
అయహారిని నన్నెచోడుఁడు కుమారసంభవమునఁ బ్రయోగించెను (2 100,
101) అనంతామాత్యుఁడు భోజరాజీయమున లయనామవృత్తాత్రయమును వరుసగా
నుపయోగించెను [భోజరా VII ఆ - లయగ్రాహి (12),
లయగ్రాహి (12), లయవిభాతి (11),
లయహారీ (13)] త్రిభంగి పాల్కురికి సోమన యనుభవసారమున నుపయుక్తము
(1943)
దండకము
దండక మీరువదాఱింటికిఁ బైఁబడిన యశ్రీరములతో నొప్పారు సుపరివృత్త
విశేషము దండకము సంస్కృతవృత్తము ఇంచుమించుగఁ దెనుఁగుకవులు దండక
మునకు సంస్కృత లక్షణమును దాటించిరి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6p33jwccnxux40y0341lo9ol3xnequi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/79</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175379</id>
    <revision>
      <id>492342</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:13:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '52 లక్షణ శిరోమణి దండక భేదములు న గణయుగముమీఁద 7 మొదలుకొని యిచ్చవచ్చినన్ని గణములు నిలిపి యేకసాదముగానొండెఁ జతుష్పాదముగానొండె వ్రాయవచ్చును 7రగణములు మొదలుకొని యేకైక ర గణవృద్ధి...'</comment>
      <origin>492342</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3248" sha1="mqtd1ekkkupi39wr4vijjqgjn7c781u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;52
లక్షణ శిరోమణి
దండక భేదములు
న గణయుగముమీఁద 7 మొదలుకొని యిచ్చవచ్చినన్ని గణములు నిలిపి
యేకసాదముగానొండెఁ జతుష్పాదముగానొండె వ్రాయవచ్చును
7రగణములు
మొదలుకొని యేకైక ర గణవృద్ధిగల దండకములకుఁ జండవృష్ట్యాదినామములు
ఛందోగ్రంధ లం దోసఁగఁబడినవి దండకపాదము సహస్రాతరపర్యంత పరిమిత
ముగా నుండనగు నను నియతిగలదు గాని యతివ్యాప్తి గాననగును
న గణద్వయముమీఁద ర గణయిలేకాక య గణములుగూడ నిలువవచ్చును
ఇది య గణదండకము మఱి యాదిలో న గణద్వయముమాని కేవల త గణయి
లతో గుర్వంతముగా దండకము వ్రాయవచ్చును దీనిని త గణ దండకమందురు
మఱియుఁ దొలుత &quot;న స హ ' గణములు వరుసగా నిలిపి పిదప వలవనన్ని త గణ
ములు తుద గురువుండునట్లు దండకములు గూర్పనగును
శిరొమణి వ్రాసిన దండకముల ప్రకారము
1 నన+ర గణములు
2 నన+య గణములు
గణములు + గ
4 న సహ + త గణములు
స సహ+త గణములు - అనంత పెద్దనలు పేర్కొనీరి సంస్కృత
భాషలో ర గణదండకములే (న న + ర) కాన నగును. తెలుఁగులో త గణదండక
ములు ప్రచురములు దండకవృత్తమునకుఁ దెలుఁగున శ్రీకారముచుట్టినవాఁడు
నన్నయ భట్టారకుఁడు అతనిది త గణదండకము. నన్నయ భారతారణ్యపర్వమున
(1_324) అర్జునుఁడు పరమేశ్వరుని బ్రస్తుతించు సందర్భమున దండకము రచించెను.
తెనుఁగుకవులు కొందరు త గణదండకములే కాకర గణదండకములు
సయితము రచించిరి నన్నయ, ఎఱ్ఱన, మారన, పోతన మున్నగువారు త గణదండ
కములను, జక్కన, శ్రీనాథుఁడు, నందితిమ్మన, మాదయ మల్లన మొదలగువారు
ద గణదండకములను బ్రయోగించిరి తెనాలి రామకృష్ణుఁడు తన భిన్నకృతులతో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mqtd1ekkkupi39wr4vijjqgjn7c781u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/80</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175380</id>
    <revision>
      <id>492343</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:13:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాలికలు 53 నుభయదండకముల నుపయోగించెను. ప్రధానముగఁ బ్రథమమునఁ బ్రస్తుతికై యుద్దే శింపఁబడ్డ దండకము కాలక్రమేణ వివిధ విషయాత్మక మయ్యెను కొందఱు కవులు ప్రత్యేక దండకకృతులు సంతరిం...'</comment>
      <origin>492343</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3926" sha1="22lp29xgrr7z0pco2tw5mquk07wbaob" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మాలికలు
53
నుభయదండకముల నుపయోగించెను. ప్రధానముగఁ బ్రథమమునఁ బ్రస్తుతికై యుద్దే
శింపఁబడ్డ దండకము కాలక్రమేణ వివిధ విషయాత్మక మయ్యెను కొందఱు కవులు
ప్రత్యేక దండకకృతులు సంతరించిరి అందు భోగినీదండకాదులు ప్రసిద్ధములు
పంచపాది
సమవృత్తములు చతుష్పాదములు, అవసరమునుబట్టి పంచపాదులుగా వ్రాయ
వచ్చును. గీతసీనములను సైతము పంచపాదులుగాఁ గూర్పవచ్చును కవులు స్తుతిలో
శృంగారరసస్థితిలోఁ బంచపాదవృత్తములు రచింతురని లక్షణదీపికా కారుఁడు వార్తా
కవి రఘునాధయ్య నిర్దేశించిన లక్షణము శిరోమణిలో సంగ్రహింపఁబడినది
మాలికలు
పంచపాదులుగానే గాక కంద సీస గీతములను సమవృత్తములను మాలికలుగా
రచింపవచ్చును 10, 12 18 పాదముల సీసమాలికలు వ్రాయవచ్చు (8.305)
ప్రయోగములఁబట్టి సీపమాలికల పాదము అనియతములని తెలియనగుచున్నది
కందమాలిక లస్వరూప మిందుఁ జెప్పఁబడలేదు నగముకంద మొకపాదముగా
గ్రహించి యిచ్చవచ్చినన్ని పాదములు మాలికగా వ్రాయవచ్చునేమో ? గీత సీస
వృత్త మాలికలు తెలుఁగునఁ బ్రచురములు
అప్పకవీయమందు రేఫ ఱ కార సీసమాలికలు, మఱి శబ్దార్థ లక్షణాలంకార
శబ్దార్థదోష, అష్టర సప్రభృతి సీసమాలికలు 'పెక్కులు గలవు గణపవరపు వేంకటకవి
ఆంధ్రకౌముది యను వ్యాకరణ లక్షణ గ్రంధమున వేయిచరణములు సీసమాలికను సంత
రించె అల్లసాని పెద్దన యుత్పలమాలిక (30 పాదములు గలది) యంద జెఱింగినదే
చిత్రకవి పెద్దన లక్షీణసారసంగ్రహమున సీసమాలికాల వీణములో ' పది రెం డంఘుల
నేనియుఁ బదునెనిమిదినేని సీసపద్ధతి స్వేచ్చం బొదలినయే' నని పాదనియతిని బ్రస్తా
వించె (2-పుట 79). తన చెప్పిన ప్రకారము 28, 36 పాదముల సీసమాలికలు
కూర్చెను (1.65, 3.144) శిరోమణికారుఁడు సీసమాలికలను బంచపాదులను బ్రచుర
ముగ నుపయోగించెను చూల 1-14 (సీ పా) 2.115 ( 5 పా ) 132
(గీ 5 పా.) 145 (సి. 15 పా ) 192 (సీ 20 పా. గీ 5 పా ) 193 (సీ 6 పా )
8.272 (గీ 5 పా) 4-158 (సీ 5 పా )&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>22lp29xgrr7z0pco2tw5mquk07wbaob</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/81</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175381</id>
    <revision>
      <id>492344</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:13:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '54 లక్షణ శిరోమణి పీ ఠిక ద్విపద రెండుపాదముల పద్యమయ్యును నొకటి రెండు ద్విపదలు మాత్రము పద్యకావ్యములమధ్య వ్రాయునాచారము మృగ్యము. గ్రంథమంతయు ద్విపదాత్మకము గానే రచించుట సంప్రద...'</comment>
      <origin>492344</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3826" sha1="giuoei78g260kctkwha63r9o27yqm71" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;54
లక్షణ శిరోమణి పీ ఠిక
ద్విపద రెండుపాదముల పద్యమయ్యును నొకటి రెండు ద్విపదలు మాత్రము
పద్యకావ్యములమధ్య వ్రాయునాచారము మృగ్యము. గ్రంథమంతయు ద్విపదాత్మకము
గానే రచించుట సంప్రదాయము. అట్టి కృతులను ద్విపదకావ్యము అందురు. బసవ
పురాణ - రంగనాథరామాయణములు ద్విపదకావ్యములు. వీటిలో ద్విపదేతర పద్యము
లుండవు. కవిత్రయభారత, పోతనభాగవత, భాస్కర రామాయణములు పద్యకావ్యము
లని వ్యవహరింపఁబడును. వీటిలో ద్విపద మచ్చునకేని యుండదు. ద్విపద కావ్యము
లోనివి ద్విపద మాలిక అననొప్పును. రమణకవి దీనినిగూర్చి ప్రస్తావింపలేదు.
జాతులు కంద గీత సీసాదులు
-
మాత్రాగణాత్మకములైన పద్యములు జాతులని సాధారణముగ వ్యవహరింపఁ
బడును. తెనుఁగునఁ గేవలమాత్రాగణాత్మకములే కాక సూ ర్యేంద్ర చంద్రగణబద్ధము
లైన గీత సీ సాక్కరలుగూడ జాతులక్రిందఁ బరిగణింపఁబడును. మీఁదు మిక్కిలి
ప్రాసరహితములగు గీత సీసములు నుపజాతులక్రింద సంగ్రహించినవీ తెలుఁగు
ఛందములు.
శిరోమణి జాతు అనుసంజ్ఞనే స్పష్టముగా నిర్దేశింపనపుడు ఉపజాతి పేరు స్పృశింప
లేదనిచెప్పఁబనిలేదు. కందము, ఆర్యలు, గీతులు, సీసములు, ద్విపద, తరువోజ,
అక్కరలు, రగడలు జాత్యధికారమునకు సంబంధించినవి.
ఇఁక శిరోమణిప్రోక్త శాతిపద్యములలోని విశేషములు మాత్ర మించుక
పరామర్శింపఁబడును.
కండములు
శిరోమణిలో 14 విధముల కందములు పేర్కొనఁబడేను.
అయ్యని - సమకందము, విషమకందము, ఆర్యాకందము, కుఱుచ కం
నిడుద కం, నలచతుష్కందము, భగణచతుష్కందము, ద్వివిధ కం, చతుర్విధ కం.
వృత్త గర్భితకం, భాస్కరవిలసిత కందద్వయము క్రౌంచపద కందద్వయము, మణి
గణనికరం, ప్రమితాక్షర కందము.
ఈ ఘట్టమునఁ జిత్రకవి పెద్దన (ల.సా.సం.) పద్యములను సంగ్రహించిన
మన రమణకవి యతఁడు చెప్పని కందభేదముల మూఁటిని తెలిపెను. (సమకందము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>giuoei78g260kctkwha63r9o27yqm71</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/82</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175382</id>
    <revision>
      <id>492345</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:13:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'నీన భేదములు 55 ఆద్యాకిందము, చతుర్విధకందము) సమకందము సహజకందమే యగుటచేఁ జిత్రకవి 'పెద్దన దానిని జెప్పినట్లే యగును. చతుర్విధకండము ల సా సంగ్రహమునఁ గానరాదు గానీ యప్పకవీయాదులందుఁ...'</comment>
      <origin>492345</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3745" sha1="1oypglu4sg5hu03prvm29zdd3sz6gl6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;నీన భేదములు
55
ఆద్యాకిందము, చతుర్విధకందము) సమకందము సహజకందమే యగుటచేఁ జిత్రకవి
'పెద్దన దానిని జెప్పినట్లే యగును. చతుర్విధకండము ల సా సంగ్రహమునఁ
గానరాదు గానీ యప్పకవీయాదులందుఁ బ్రదర్శితము శిరోమణిలోని యార్యాకంద
మొక్కటి పూర్వలాక్షణికులు వచింపని కందభేదము, శిరోమణి తరువాతఁగూడ దీని
నెవ్వరు స్పృశించినట్లు లేదు.
సహజకందమున విడుదపాదముల తుడగురువు నియతముగా నుండవలే
తుదిగురువునకు మూఁడు లఘుద్వయము నిలిపిన నయ్యది యార్యాకందమగునవి
శిరోమణి లక్షణము. ఆర్యాకందము లఘ్వంత సహజకంద మనఁజనును
ఉదా యదుకులపావన రాధా
హృదయవ్యాకోచ జలజభృంగ రమాధవ (అశి 3-298).
ఇట్టి లఘ్వంత కందము మజే ప్రసిద్ధ చ్ఛందమందును గానరామ ప్రయోగము
మృగ్యము ఆకర మన్వేషణీయము
ఆర్యలు - గీతులు
తెనుఁగు కందమునకు మూలభూతము లనఁదగునవి సంస్కృతీయంబులగు నీ
యార్యాగీతిభేదములు ఆర్యాపంచకము గీతిచతుష్కము వసంతుఁడు కందమువెంటఁ
బేర్కొ నేను చిత్రకవి పెద్దన
చిత్రకవి పెద్దన యాద్యాగీతుల యనంతరము దెలిపెను అప్పకవీ
కందముక్రింద నార్యలను, మఱియన్యత్ర సమవిషమ గీతిభేదముల క్రింద గీతులను
బ్రదర్శించెను రమణకవి యప్పకవివలే భిన్నస్థలములలో వేర్వేఆ గీతుల నాధ్యల
సంగ్రహించెను. వస్తుత త్త్వము నరయఁగా నీ గీత్యార్యాభేదములు రెండు వెంటవెంట
నుండఁదగినవి సంస్కృత చ్ఛందముల నట్లే కలదు
సంస్కృతములోని యార్యాగీతియే (ఇది గీతిభేదము) మన తెనుఁగు కంద
మగును మన కవియేకాక ప్రాచీను లనంతాదు లిపే వక్కాణించిరి
సీ స భే దములు
8 ఇంద్రగణములు + 2 సూర్యగణములు
1
మొత్తము 8 గణములుగల
పాదములు నాలుగు, వాటిపై నొక గీత పద్యము (ఆటవెలఁదిగాని తేటగీతిగాని)
కలిపినచో సీసపద్య మగును. సీసపాదములందుఁ బ్రతిదానియందు రెండు సగములలో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1oypglu4sg5hu03prvm29zdd3sz6gl6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/83</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175383</id>
    <revision>
      <id>492346</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:14:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '56 లక్షణ శిరోమణి వీఠిక రెండేసి గణములపైఁ బ్రత్యేకయతు లుండును. రెండు సగముల కేకాక్షర మైత్రి యుండనక్కఱలేదు. మఱి యతిగాని ప్రాసయతిగాని నిలుపవచ్చును. ఇది సీసపద్య సామాన్యలక్షణము....'</comment>
      <origin>492346</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3749" sha1="k4esgmuvy9aketcp82i40sgujkiyj5n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;56
లక్షణ శిరోమణి వీఠిక
రెండేసి గణములపైఁ బ్రత్యేకయతు లుండును. రెండు సగముల కేకాక్షర మైత్రి
యుండనక్కఱలేదు. మఱి యతిగాని ప్రాసయతిగాని నిలుపవచ్చును. ఇది సీసపద్య
సామాన్యలక్షణము.
లాక్షణికులచేఁ
ఇందలి యతిప్రాసనియతి లక్షణవిశేషములఁబట్టి కొన్ని సీసభేదములు
బ్రదర్శింపఁబడెను, భీమన-6, విన్నకోట పెద్దన - 6, అనంతుఁడు-10,
చిత్రకవి పెద్దన... 10, అప్పకవి..? సీసభేదముల వక్కాణించిరి. శిరోమణి కారుఁడు 13
భేదములఁ బ్రసంగించెను.
శిరోమణికారుఁడు చెప్పిన ద్వాదశవిధసీసములఁ దోలుత నిర్వచించి, యితర
లాక్షణికులు రచించిన సీసభేదములతో సమన్వయించి తద్విశేషముల నీ క్రిందఁ
బరామర్శించెద.
శిరోమణిలోని ద్వాదశవిధ సీసములు సమీక్ష
1. వృత్తప్రాససీసము, (3-324) సీసము పెద్దపాదములనాల్గింట నాదీలో వృత్తము
నకువలెఁ బ్రాసము గలది. (ల.శి.) 4 పాదముల నాది ప్రాస అనంతుఁడు
బి. పెద్దన చెప్పిరి. అప్పకవి నీ పాదముల ప్రాస గూర్చెను (ఎత్తుగీతి రెండు
సగముల రెండుపాదములుగా గ్రహించెను.)
2. సర్వతః ప్రాససీసము (3-325) గీతసహితముగ సీసము నన్ని పాదములందుఁ
బ్రాస (ప్రాసయతి) నియమముగల సీసము (ల.శి.)
3. అర్ధసమసీసము (3-329) సీసము తొలి రెండు పాదముల (పూర్వార్ధమున)
యతి, మరిరెండు పాదముల (ఉత్తరార్ధమున) ప్రాస (యతి) నియమము,
మఱియు నెత్తుగీతయందుఁ బూర్వార్ధము తేటగీతి, ఉత్తరార్ధ మాటవెలఁది
లక్షణము గలది. (ల.శ.) ఇట్టిభేదము నితర లాక్షణికులు స్పృశింపలేదు.
4. అవకలి సమసీసము (3-881) అన్నిచోట్లను బ్రాసయతి నియమముగలది (ల.శి.)
దీనిని అనకలి సీసమని భీమన, అవకలి ప్రాససీసమని యనంత చిత్రకవులు
పేర్కొన్నారు.
5. అవకలిపడిపీనము (3-334) అన్ని చోట్లను వడినియమముగలది (ల.జి.).
దీనిని అక్కిలివడి సీసమని యనంతుఁడు, అవకలివడి సీసమని చిత్రకవి
పేర్కొన్నారు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k4esgmuvy9aketcp82i40sgujkiyj5n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/84</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175384</id>
    <revision>
      <id>492347</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:14:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ద్వాదశవిధ సీసములు సమీక్ష 57 6 అవకలి ప్రాససీసము (8-338) సీసపాదముల రెండు ఖండములలోను గీతి నాల్గు పాదములలోను అనఁగా 12 చోట్ల నొకటే ప్రాసాక్షరముగలది (ల శి) అక్కిలి ప్రానసీసమని యనంతచిత్...'</comment>
      <origin>492347</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4157" sha1="bkfpsmpev32v1exd127vrnxk1apy15x" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ద్వాదశవిధ సీసములు
సమీక్ష
57
6 అవకలి ప్రాససీసము (8-338) సీసపాదముల రెండు ఖండములలోను గీతి
నాల్గు పాదములలోను అనఁగా 12 చోట్ల నొకటే ప్రాసాక్షరముగలది (ల శి)
అక్కిలి ప్రానసీసమని యనంతచిత్రకవులు, అనకలివడి సీసమని యప్పకవి
చెప్పిరి
ఇందు
7. సర్వలఘుసీసము (3.330) గీతసహితముగ సీసపాదము లన్నియు లఘు
వులతోఁ గూర్పఁబడినది (ల శి ) ఇంద్రగణములలో 'న ల ము”, సూర్య
గణములలో 'నగణము' మాత్రమే సర్వలఘుగణములు నలములలో నగణ
మ. అలో సర్వలఘు సీసము రచింపఁబడును ఇది శిరోమణికారుఁడు చూపిన
లక్షణము. ఛందములం దీవిషయమున లక్షణ మత భేదములు గాననగును.
ఇంద్రగణములస్థానమునఁ బంచమాత్రాత్మక (నలల) గణము లుపయోగించిరి
అనంత పెద్దనాస్పకవులు వీ రీనియమమును గీతములోఁ చాటింపరై రి
పంచమాత్రాగణ సర్వలఘు సీసము భాగవతమునఁ గలదు.
గీతముగూడ సర్వలఘువే కాని యందలి యింద్రగణములు చతుర్మాత్రా
కములు కూచిమంచి తిమ్మకవి రాజశేఖర విలాసములో (1-17) సర్వలఘు
సీసమునఁ దేటగీతిని లఘుమయముగా వ్రాయుషేకాక యందలి యింద్ర
గణములఁ బంచమాత్రాకముగాఁ గూర్చుట గమనింపఁదగినది ఆకని
యచ్చతెలుఁగు రామాయణములోని సర్వలఘుసీసము (ఆరణ్య-114) చతు
రాత్రాగణబద్ధము గరళపురీ చందమున సర్వలఘుసీసము నింద్రగణములు
చతుర్మాత్రాకములు ప్రబంధరాజములో నుభయవిధము లున్నవి. (366-సీసము
పంచలను గణములు 221 సీసము చతుర్మాత్రాత్మక గణములు)
శ్రీ ఉత్సాహవేడండ విషమసీసము (3-828) ఉత్సాహపై గీతముచేర్చి వ్రాసిన
పీసము, ఇందు పీసము పెద్దపాదములకు మాఱు ఉత్సాహపాదములు నాలు
గుండును (ల.శి) ఇం దుత్సాహవేణుగా గీతము వేఱణగాఁగాక రెండేకపదముచేఁ
గలిపియుండవలెను ఉత్సాహమీఁద నాటవెలఁదియని శిరోమణికారుఁడు
అనంత చిత్రకవు అట్లే పేర్కొనిరి, భీమన విన్నకోట పెద్దనల లక్ష్యముల
నాటవెలఁదీయున్నది లక్షణమున గీతమని యున్నది అప్పకవి అక్షణమున
గీతమన్నాఁడు, లక్ష్యమున నాటవెలఁదిఁ గూర్చినాఁడు దీనిని భీమనాడి
లాక్షణికు లెల్లరు విషమసీనమని పేర్కొ 08
LS-H&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bkfpsmpev32v1exd127vrnxk1apy15x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/85</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175385</id>
    <revision>
      <id>492348</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:14:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '58 లక్షణ శిరోమణి వీరిక 9. సమనామ ప్రాససీనము (3.382) సీసము నాల్గు పెద్దపాదముల లోను గీతి బేసి పాదములలోను నేకప్రాసాక్షరము గలది (ల.శి.). దీనిని అనంత చిత్రకవి విన్నకోట పెద్దనలు ప్రాససీస...'</comment>
      <origin>492348</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3871" sha1="cvjjppf23e5eas09njwuprhrrrhcxd8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;58
లక్షణ శిరోమణి
వీరిక
9. సమనామ ప్రాససీనము (3.382) సీసము నాల్గు పెద్దపాదముల లోను గీతి
బేసి పాదములలోను నేకప్రాసాక్షరము గలది (ల.శి.). దీనిని అనంత చిత్రకవి
విన్నకోట పెద్దనలు ప్రాససీసమని, అప్పకవి యక్కి లిప్రాససీస మని,
పేర్కొన్నారు. శిరోమణికారుఁడు చూపిన లక్ష్య మనంతునిది.
10. సమసీసము (3.331) ఇది సామాన్యసీసము, (ల.శి.)
11. గీతరహిత చతుష్ప్రనసీసము (3-326) గీతములేని సీసము. ఇందు సీసము
పెద్దపాదములు నాల్గుమాత్రముండును. మఱి యందుఁ బ్రతిపాదములో
'వేర్వేఅ నేకప్రాసనియతి గలదు. (ల.శి.)
ఇట్టిసీసమును మణెవ్వరు చెప్పినవారుగారు. రంగకవి మన రమణకవి
సనుసరించి కాఁటోలు లక్ష్యలక్షణములఁ దెలుపక 'కేవలము పేళ్ళనుమాత్రము
చెప్పిన 12 సీసభేదములలో గీతరహిత చతుష్ప్రన సీసము గలదు.
అర్వాచీనుఁడగు చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహకవి యనువదించిన భాసనాటక
ములలో గీతరహిత సీసములు రచితములై యున్నవి.
12. వడిసీసము (3_327 సర్వత్ర ఏకాక్షరవడినియతి గలది (ల.శి.). సర్వతః
ప్రాససీనమున నేకాక్షర ప్రాసవలె వడిసీసమున సర్వత్ర నేకాక్షరవడి గూర్పఁ
బడును. అనఁగా 24 చోట్ల నౌకేయక్షరము పాదాదియతిస్థానములలో నుండు
సనుట..-లక్షణశిరోమణి లక్ష్యలక్షణములలో వడిసీసమను పేరున్నది. కాని
దీని శీర్షికలో సర్వవడిసీసమని లిఖితము. రంగకవి సర్వవడిసీసమని
పేర్కొన్నాఁడు. ఈ పేరే యుక్తతరము. ఈ సీసభేదము నీవిధముగఁ
దక్కిన లాక్షణికులు చెప్పలేదు. చిత్రకవి పెద్దన 'మొదలనె త్తిన యతి పదమునం
దెల్లను నమరింప వడిసీస మనగఁ దగును' (2ఆ. 74 పు.) అన్నాఁడు. పీస
పదములు వేర్వేఱ నేకాక్షరవడినియతి పెద్దన మతము. అప్పకవి కేవల నడి
నియతిని జెప్పెను. అతని మతమున నేకాక్షరవడినియతి ప్రస్తావితముగాదు.
(చూ. అప్ప - 4.527)
క పినం? మణిదీప + కమనీయ కులాస
కలితభూనుతగుణ గణకలాప
(ఇందు నాలుగుచోట్ల కకార యతి.)
(అ.సా.సం. పుట 77)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cvjjppf23e5eas09njwuprhrrrhcxd8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/86</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175386</id>
    <revision>
      <id>492349</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:14:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గీతద్వయ సమ్మేళనము విజయపారథిఁగాని 4 వినుతింపఁ గా నొ గిరినాయునిఁ గాని + కీర్తి సేయ. (ఇందు రెండు ఖండములఁ బ్రత్యేకయతి) 50 012 (అప్ప 4 - 529) సీసభేదములతో అర్ధనమసీసము, గీతరహిత చతుష్ప్రనసీన...'</comment>
      <origin>492349</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3663" sha1="gu8ftrvfro3k1p885g2pmqxhkdnxc0f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గీతద్వయ సమ్మేళనము
విజయపారథిఁగాని 4 వినుతింపఁ గా నొ
గిరినాయునిఁ గాని + కీర్తి సేయ.
(ఇందు రెండు ఖండములఁ బ్రత్యేకయతి)
50
012
(అప్ప 4 - 529)
సీసభేదములతో అర్ధనమసీసము, గీతరహిత చతుష్ప్రనసీనము అను రెండు
శిరోమణికారుఁడు క్రొత్తగాఁ జెప్పినవి.
ఈ సీనభేదముల నెల్ల నేకవియు గ్రంధముల నుపయోగించినట్లు గానరాదు
సర్వతః ప్రాససీసము పాల్కురికి సోమన అనుభవసారము, నన్ని చోడ కుమార
సంభవము మున్నగు ప్రాచీన గ్రంధములలో నుపయుక్తము గణపవరపు వేంకటకవి
ప్రణీత ప్రబంధరాజమునఁ బెక్కు సీనభేదములు ప్రయుక్తములైయున్నవి
నన్నయ భారతమున సీపరచనతోఁ గొన్ని నియమములు పాటింపఁబడినట్లు
'దెలియవచ్చెడు అందు సర్వత్రయతి, సర్వత్రప్రాసయతి, పాదఖండములలో
సర్వత్ర నొకదానయతి మఱోకదానఁ బ్రాసయతి యను పద్ధతిలో సీసములు సంతరింపఁ
బడియున్నవి ఇచ్చవచ్చినట్లు యతి ప్రాసం గూర్చిన సామాన్య సము లందు లేవు
అట్లే వేని కతిపయము కానవచ్చిన నయ్యవి లేఖక ప్రమాదము అనుకొనవలెను
వాటికి సాధుపారములు లభించుచున్నవి. ఆయావివరములు పీరిక వి స్తరమగునను
శంకచే నిందుఁ బ్రదర్శితములు కావు ఈ సీస భేదములపరామర్శకు నా ఛందోరీతులఁ
జూడఁ గోరెడ (పుటలా 187-200)
ఈ యతిప్రాసనియతి నన్నయ సీసములందేకాక సీసముల యెత్తుగీతులందును
మఱి ప్రత్యేకగీతులందును గాననగును నన్నయ యీ సీనయతిప్రాసనియతిని
దిక్కన పాటింపఁడయ్యె ఎఱ్ఱన తాను నన్నయ రచనయకా సంతరింప సంకల్పించిన
యొక్క యారణ్యపర్వ శేషమునమాత్ర మీనియతి నిర్వహించెను మఱియుఁ బోతన
భాగవతమున సీనియతి గోచరించెడు
గీతిద్వయ సమ్మేళనము
ఆటవెలఁది తేటగీతుల రెంటికి అర్ధమర్ధంబున లక్షణంబును లక్ష్యంబును
గానుపింప వివరించేద నన్నాఁడు శిరోమణికారుఁడు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gu8ftrvfro3k1p885g2pmqxhkdnxc0f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/87</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175387</id>
    <revision>
      <id>492350</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '00 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక 'రవిగణత్రితయము దినపతిద్వయమును నర్కు లైదుగురును నాట వెలఁది ; కినుని పై నిద్దఱింద్రులు నిరువురినులం తేటగీతికి వడి మూఁటఁ దెలియఁ గృష్ణ' (8_310) ఇందుఁ బూర్వార...'</comment>
      <origin>492350</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3235" sha1="1cxmrruqtsxxt2qbnmn997rogmbe891" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;00
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
'రవిగణత్రితయము దినపతిద్వయమును
నర్కు లైదుగురును నాట వెలఁది ;
కినుని పై నిద్దఱింద్రులు నిరువురినులం
తేటగీతికి వడి మూఁటఁ దెలియఁ గృష్ణ'
(8_310)
ఇందుఁ బూర్వార్ధ మాటవెలఁది, యుత్తరార్ధము తేటగీతి. ఈభిన్న గీతిద్వయము
విడివిడిగాఁగాక యఖండముగా సంధింపఁబడియున్నది.
మఱియు నీ గ్రంథమందే అర్ధసమసీనములో (3.329) నెత్తుగీతియందు
నాటవెలఁది తేటగీతులలోఁ దొలిసగ మొకదాన మలిసగ మొకదానఁ గూర్పవలయునని
లక్ష్యలక్షణములు ప్రదర్శితములు.
ఇట్టి యుభయగీతి సమ్మేళనము ఇతరత్రఁ గానవచ్చెడు.
కవిసంశయవిచ్ఛేదము (వావిళ్ళప్రతి ముద్రణ 1925) -
-
'ఇడఁగవచ్చును అప్పు పై నిత్వసంధి
మాత్ర మొక్కక్కచోటను మట్టుమీఱఁ;
గొలుతు నఘమడంపఁ గోరిందు శేఖరు
నన్నయట్లు కవిజ శానుమతిని '
3
(115)
పై పద్యమందుఁ బూర్వార్ధము తేటగీతి, ఉత్తరార్ధ మాటవెలఁది. ఇట్టి గీతి
ద్వయ సమ్మేళన మిందు మఱి రెండుచోట్లఁ గులపు (1.81, 1000). అర్ధ సమగీతులు
సైతము వ్రాయవచ్చునని పై ప్రయోగములు నిరూపించాడు.
సీసగీతముల యుత్పత్తి
ఈ యంళ మీ ఛందమందే యువన్యసింపఁబడినది. సీసగీతములు విరాట్చందో
భవములఁట. 36 అక్షరములు గలది విరాట్ఛందము. ఉక్తాదిచ్ఛందములు వృత్తము
లకు సంబంధించినవి. సీస ముపజాతి పద్యము ; వృత్తముగాదు కాని యక్షరసంఖ్యను
బురస్క రించుకొని సీసమును గూడ విరాట్చందమునఁ బరిగణించిన ట్లున్నది.
సీ సమునకుఁ బ్రతిపాదమున 6 ఇంద్ర + 2 సూర్య గణములు. పంచమాత్రాక
ములుగా నింద్రగణములు గణించిన 6 ఇంద్రగణములకు (6 x 5) 30 లఘువులు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1cxmrruqtsxxt2qbnmn997rogmbe891</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/88</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175388</id>
    <revision>
      <id>492351</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'నసగితముల యుత్పత్తి 81 మఱి రెండు సూర్యగణములకు 6 లఘువులు. మొత్తము 36 లఘువులగును, 30 లఘువులను 36 అక్షరములుగాఁ బరిగణించిన సీసము విరాట్ఛందోభవ మగును ఋగ్వేద బ్రాహ్మణమున సీసగీత లక్షణమ...'</comment>
      <origin>492351</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4312" sha1="5ba7876wqid9e9oqtlbsgjbd25fldn5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;నసగితముల యుత్పత్తి
81
మఱి రెండు సూర్యగణములకు 6 లఘువులు. మొత్తము 36 లఘువులగును, 30
లఘువులను 36 అక్షరములుగాఁ బరిగణించిన సీసము విరాట్ఛందోభవ మగును
ఋగ్వేద బ్రాహ్మణమున సీసగీత లక్షణములు పేర్కొనఁబడిన వని శిరోమణి
కారుఁడు వచించినాఁడు ఋగ్వేద బ్రాహ్మణములో సీసమునకు 'త్రపు' అను
పే రున్నది త్రపు అనఁగా సీసము మఱి యందలి 'నటి' యను గీతి తెనుఁగున
ఆటవెలఁదీ యనియు, శుభ్రగీతి యనియుఁ బేరందెను 'బ్రహ్మవాదినో గీయతాం
గీతా భవంతి' అని గీతిశబ్ద నిర్వచనము చూపఁబడెను
శిరోమణి చెప్పలేదు గాని సీనము శీర్షికమను పేర భరతుని నాట్యశాస్త్రమునఁ
ప్రస్తావితము శీరక మను గేయనివేషమును భరతుఁడు తన నాట్యశాస్త్రమునఁ బేర్కొ
న్నాఁడు శీర్షితమన్నది యొక తాళ భేదము దానితోఁ గూడిన రచనావిశేష మగుటచే
దీనికి శీర్ష కమని భరతుఁడు నామకరణము చేసియుండునని పండితాభిప్రాయము
భరతుని శీర్షికలక్షణము తెలుఁగు నీస లక్షణమున కించుమించుగ సరిపోవు
చున్నది గేయరూపములుగానున్న దేశీయ చ్చందోరచనలకు భరతాదులు లక్షణముల,
గల్పించి తెలుఁగు పేరిని సంస్కృతీకరించి తమ లక్షణ గ్రంథములలోఁ జేర్చికొనిరని
నేఁటి పరిశోధకుల యభిప్రాయము
మానవల్లి రామకృష్ణకవిగారి యభిప్రాయ మిట్లున్నది 'సీన మనునది
సామవేదమున బ్రహ్మగీతమువలనఁ బుట్టినది అక్షరపిండప్రధానమై చంచత్పుటాది
తాళనియమబద్ధమై యుండును అట్టి పాదముల కొసలో తాళంతరముచే వ్యవస్థితమగు
గీత మొక్కటి సర్వమునకును శీర్షప్రాయముగా నుండుటచే శీర్షమై యంతయుం గలిపి
శీర్షకమయ్యే ' ' (మానవల్లి కవి రచనలు - కవికంరపాళమను రచన పు 287)
1
.
సంస్కృతములో జనాశ్రయీ ఛందఃకర్త గీతశీర్షకములఁ బేర్కొన్నాఁడు
' శీర్షికం గీతికాసరా' (5 అధ్యాయ - 50 సూత్రము
శిరోమణి సీసగీతముల కాకరము సూచించెనుగాని కందవిషయమున నేదియుఁ
దెలుపలేదు కందమునకు గీత్యార్యమూలము గీత్యార్యకు (ఆర్యాగీతికి) ప్రాకృత
1 శీర్ష కమును గూర్చిన విషయము కోరాడ రామకృష్ణయ్య గారి ' దేశి ’
అను గ్రంథములోఁ గొంత గలదు. చూ దేశి పుటలం 200 - 206&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5ba7876wqid9e9oqtlbsgjbd25fldn5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/89</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175389</id>
    <revision>
      <id>492352</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '62 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక పింగళమున ' ఖందఆ ' అను పేరుగలదు. దీనినే స్కంధకమని సంస్కృతీకరించిరి. ప్రాకృత స్కంధక (అందఆ) శబ్దభవమేమన కందము. చూ. పింగళచ్ఛందము - 4 అధ్యా - పు. 67) స్కంధక కంద లక్షణ...'</comment>
      <origin>492352</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3873" sha1="s9r2eemqt77vs1bjn466rkp8bftb6az" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;62
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
పింగళమున ' ఖందఆ ' అను పేరుగలదు. దీనినే స్కంధకమని సంస్కృతీకరించిరి.
ప్రాకృత స్కంధక (అందఆ) శబ్దభవమేమన కందము. చూ. పింగళచ్ఛందము - 4
అధ్యా - పు. 67) స్కంధక కంద లక్షణములు సమానములు.
అక్కరల
అక్కర అయిదు విధములు మహాక్కర, మధ్యాక్కర, మధురాక్కర,
అంతరాక్కర, అల్పాక్కర. వీటి లక్షణములు కవిజనాశ్రయాది సమస లక్షణ
గ్రంథములందు సమానము. ఒక్క మధ్యాక్కర యతిస్థాన విషయమునందు లక్షణ
మునకును బ్రయోగమునకును భేదము గానవచ్చేడు. ఎల్లఛందఃకర్తలు మధ్యాక్కరకు
3.వ గణముపై యతి నిర్దేశించిరి. మధ్యాక్కరను గ్రంథములో నుపయోగించిన
వారిలోఁ బ్రథముఁడు నన్నయ, ద్వితీయుఁడు ఎఱ్ఱన, తక్కిన కవు లుపయోగింపలేదు.
నన్నయ మధ్యాక్కరలో 4వ గణముపై యతి ఘటించెను. అతనికిఁ బ్రాచీన
మగు యుద్ధమల్లుని శాసనమందు లిఖితములైన మధ్యాక్కరలలో 4-వ గణముపై
యతి యున్నది. నన్నయ కాలము వఱకు మధ్యాక్కర యతి 42వ గణముపై నుండిన
ట్లున్నది. నన్నయ తరువాతివాఁడగు భీమన కవిజనాశ్రయములో దీనికి 32వ గణ
ముపై యతి చెప్పెను. నన్నయరచనయకా నారణ్య పర్వశేషమును బూరించిన
యెఱ్ఱన 8.వ గణముపై యతిఁగూర్చెను.
-
యుద్ధమల్ల శాసనము, నన్నయభారతము 4 గణములపై యతి ; తెలుఁగు
ఛందములు, ఎఱ్ఱన ఆరణ్యపర్వ శేషము - 3 గణములపై యతి. ఈ యతి మార్పును
ఛందోలక్షణకారు లేరును గమనించినట్లు గానము. 'కతానుగతికో లోకః' అన్నట్లు
బహులక్షణగ్రంథ పరిశోధకులగు అప్పకవి, పొత్తపి రమణకవియు నీ మార్పును
గుర్తింపక 3 గణము మీఁది యతినే పేర్కొనిరి.
ఈ యతిభేదమును సూచింప మచ్చున కాయా లక్ష్యముల నుదాహరించేద:
విస్తర, శ్రీయుద్ధ, మల్లుఁ డనవద్య, + విఖ్యాత, కీర్తి.
(యుద్ధమల్ల శాసనము)
నరవర, స్తుత్యమై, యెంత, కాలంబు + నాకథల్, నిలుచు.
(నన్నయ భార ఆరణ్య - 3-331)
అసదృశ, తేజుఁడు, బ్రాహ్మ + ణానీక, సహితుఁడై, కడఁగి.
(ఎఱ్ఱన ఆరణ్య 4,310)
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s9r2eemqt77vs1bjn466rkp8bftb6az</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/90</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175390</id>
    <revision>
      <id>492353</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'చతుర్థాశ్వాసము - విశ్రమాధికారము మునుపుగాఁ, బ్రాసంబు, గూర్చి, + మూఁటిపై, విరమంబు నిల్పి 63 (అప్ప - 4,464) గ ధ్య ల క్షణము గద్య పంచవిధము ( * 3.426) గద్య, బిరుదగధ్య, చూర్ణిక, వచనము, విన్నపము, గద్...'</comment>
      <origin>492353</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3122" sha1="7q6m4ih10pox4d6cqd6ho4qnldmyaq9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;చతుర్థాశ్వాసము - విశ్రమాధికారము
మునుపుగాఁ, బ్రాసంబు, గూర్చి, + మూఁటిపై, విరమంబు నిల్పి
63
(అప్ప - 4,464)
గ ధ్య ల క్షణము
గద్య పంచవిధము
( * 3.426)
గద్య, బిరుదగధ్య, చూర్ణిక, వచనము, విన్నపము,
గద్యము వచనము కాలక్రమమున సమానార్థకములు గాఁ బర్యాయపదములుగా
రూపొందినవి గద్య కావ్య మన్నను వచన కావ్య మన్నను నొక్కటే ప్రాచీనులు
ప్రచురముగా గద్యమని నిగడించిరి, ఆర్వాచీనులు వచనమని వ్యవహరించెదరు.
ఆదిలో నీ రెంటికి భేదమున్న ట్లూహ్యము
అసంతుఁడు గద్యనే తెనుఁగు కృతుల వచనమందురని పేర్కొనె. తిక్కన
సోమయాజి భారతమున 'పద్యముల గద్యములతో రచియించెదం గృతుల్ '
అన్నాఁడు. ఉత్తరరామాయణములో 'వచనములేకయ వర్ణన రచియింపఁగవచ్చు' నని
వచించినాఁడు అందుచేతనే యాతని కతి నిర్వచనోత్తరరామాయణ మనఁ బరఁగినది.
బిరుదగద్య మన తెనుఁగు కావ్యముల యాశ్వాసాంత గద్య లీ తెగకుఁ
జెందును.
వచనము లను పేరఁ బ్రసిద్ధములై నవి కృష్ణమాచార్యుల సింహగిరి వచన
మలు, తాళ్లపాక పెదతిరుమలయ్య వేంకటేశ్వర వచనములు, మఱి సభాపతి
చచనములు
విన్నపములకుఁ గృష్ణమాచార్యుల శరగోప విన్నపము లుదాహరణములు,
చూర్ణికలు క్వాచిత్కముగఁ దెలుఁగు ప్రబంధములఁ గాననగును (చూ మొల్ల
రామాయణము - యుద్ధ - 3.30)
don
చతుర్థాశ్వాసము - విశ్రమాధికారము
యతులు - యతి భేదములా
యతి యను శబ్దము సంస్కృతము ఛందశ్శాస్త్ర పారిభాషికమైన యీ శబ్దము
నకు విచ్ఛేదమని యర్థము. 'యతి ర్విచ్ఛేద సంజ్ఞకః' అని వృత్తరత్నాకర నిర్వత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7q6m4ih10pox4d6cqd6ho4qnldmyaq9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/30</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175391</id>
    <revision>
      <id>492354</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rajasekhar1961</username>
        <id>50</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>492354</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3102" sha1="9rxfsb128al1m0bb8y2ho6m5bdefbgc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Rajasekhar1961&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;యుం గనుగొన్న కన్నుగదా. అశోదై - ’ అశోదా యె{{?}}న్దిరాయ్ ' అని యశోదా లెమ్మీ యని లేపి పనిగొనునట్లుగదా వీరియెడ నామె యనుకూలయై యుండుట.

ఇళైజ్{{?}}ఙ్గమ్ -- తండ్రి హితకాముండు గాన నాతనియెడ వినయమ్మును ఈమె ప్రియపరురాలు గాన నీబిడయెడ గర్వంబు నతిశయంబును దోషనుండు చందములు సెప్పంబడినవి. ' అజ్జి వురై ప్పాళశోదై యాణాడవిట్టిట్టిరుక్కుమ్ ' ( నా. తి. ) అని యెవ్వరేనియు మొఱవెట్టిరేని బెదరంబలుకును దుశ్చేష్టలు సేయ విడుచును; అని యిట్లీతని చేష్టనెల్ల నుద్దేశ్యముగానే యీమె దలంచునది. ఇళ్ళల్జిఙ్గమ్ - కన్యలకు నీడుజోడై యుండుట.

కార్ మేని - మన సకలతాపములం దీర్చు విగ్రహము. 'తూనీర్ ముగిల్ పో{{?}} కోస్ట్రాయ్ ' ( తి. 'మొ. ) అని శుద్ధజల
మేఘమువలెం దోచవే యని ప్రార్థింపఁబడినవస్తువుగదా వీరికిఁ బ్రత్యక్షంబై యున్నది. తల్లిదండ్రులు తమ్ము దాచియుంచినను విడువంజాలని
విగ్రహసౌందర్యము.

శెఙ్గణి' - నల్లని మేనునకుఁ బరభాగం బైన యెట్టిదనముగల
కన్నులు. లోనున్న వాత్సల్యం బెల్లం గన్నులం దోచు నట్లుండును.
ఐశ్వర్య మదకలుషంబై యుండుంగదా. మేనం గౌగిలించి కన్నులం
జల్లగాఁ జూడవలయునని హృదయము.

కదిర్మదియుమ్బోల్ ముగత్తా - ప్రతాపాహ్లాదకత్వంబులచే సూర్యుని కాంతిలోఁ గొన్న చంద్రునివలె మొగంబుండునన్నట. ’తత్ర
గోవిందమాసీనం ప్రసన్నా దిత్య వర్చసమ్ ' అన్న చొప్పున ననుకూలులకు సుప్రసన్నంబై ప్రతికూలులకు సూర్యునివలె ననభిభవనీయంబైన కాంతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9rxfsb128al1m0bb8y2ho6m5bdefbgc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/91</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175392</id>
    <revision>
      <id>492355</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:15:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '64 6 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక నము. ' శ్లోకేషు విశ్రమస్థానం పదచ్ఛేదం యతి ర్విదుః' అని వృత్తరత్నాకరధీశోధనీ వ్యాఖ్య. ఇందు విచ్ఛేదమనఁగాఁ బదచ్ఛేదమని యర్థము, పద్యముయొక్క ప్రతిపా దములోన...'</comment>
      <origin>492355</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3406" sha1="035mwkg7nr7mnwhrxyj7vq4m7oxs0x1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;64
6
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
నము. ' శ్లోకేషు విశ్రమస్థానం పదచ్ఛేదం యతి ర్విదుః' అని వృత్తరత్నాకరధీశోధనీ
వ్యాఖ్య. ఇందు విచ్ఛేదమనఁగాఁ బదచ్ఛేదమని యర్థము, పద్యముయొక్క ప్రతిపా
దములోను యతిస్థానముండును. ఆచోటఁ బదచ్ఛేదము కావలెను. పద మధ్యమున
యతి రాఁగూడదు. యతిస్థానమున నట్టి పదవిచ్ఛేదము లేకుండునేని యతి భంగ
దోషము గలుగునని సంస్కృత లాక్షణికులు శాపించిరి.
'యాస్యత్యద్య కుంత లేతి హృదయం సంస్పృష్ట ముక్కంఠ మా'
(శాకుంరిఖము)
ఇది శార్దూలవృత్తము. 12 అక్షరములపై యతి. ఇందు 12 అక్షరములపైఁ
బదము ఛేదమగుచున్నది. అట్లుగాక,
'యాన్నాదైన్య పరాంచియస్య కలహా + యంతే మిథ స్త్వంవృణు '
అనుచోట 12 పైఁబదచ్ఛేదము లేదు, 'కలహాయంతే' అఖండ శబ్దము. ఇట్టిది
సంస్కృతములో యతి భంగదోషమున కుదాహరణము .
సంస్కృతభాషలో విచ్ఛేదరూపయతి వెలయుచుండఁగాఁ దెలుఁగున నాస్థాన
మందే యందులకుఁ బ్రత్యామ్నాయముగాఁ బాదాద్యక్షరమైత్రి విధిగాఁ బాటింపఁ
బడును.
'సాలప్రాంశు నిజోజ్జ్వలత్కవచుశ +శ్వత్కుండ లోద్భాసితుకో,
బాలార్క ప్రతిముక్తా శరాసనధరు + బద్ధో గ్రని స్త్రీంకు
+
(భార, ఆది - 6.31)
ఇది శార్దూలము. పై పద్యమందుఁ బ్రథమపాదమున 12 పైఁ బదచ్ఛేదముగా
లేదు. కాని పాదాదినున్న సకారమునకు సాజాత్యమైన శవర్ణము 12 పై నిలుపఁబడి
యున్నది. దీనినే యక్షరమైత్రి యందురు. మఱి పై పద్యము రెండవ పాదమునను
అక్షరమైత్రి యున్నది( బా- బ), పదచ్ఛేదము సయితము గలదు. కాని పదచ్ఛేదముతోఁ
దెనుఁగు యతికిఁ బ్రసక్తి లేదు.
సంస్కృతాంధ్ర యతిస్వరూపమును ఈ క్రింది యనంతుని ఛందములోని
పద్యము స్పష్టము సేయుచున్నది?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>035mwkg7nr7mnwhrxyj7vq4m7oxs0x1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/92</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175393</id>
    <revision>
      <id>492356</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:16:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వడి - యతి ఎన్ని రావలెనని రన్నిట సంస్కృతమునందు నగు విచ్ఛేదం, బెన్ని యతీ రావ లెనని రన్నిటఁ దెలుఁగునకు మొదలి యక్షవ మమరు &quot; 85 (ఛందో - 1-129) (ఈ పద్యము వార్తాకవి రఘునాధయ్య లక్షణదీపికలోని...'</comment>
      <origin>492356</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3308" sha1="tgacaola0cte6hxe57bt8tj9l9jiau3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వడి - యతి
ఎన్ని రావలెనని
రన్నిట సంస్కృతమునందు నగు విచ్ఛేదం,
బెన్ని యతీ రావ లెనని
రన్నిటఁ దెలుఁగునకు మొదలి యక్షవ మమరు
&quot;
85
(ఛందో - 1-129)
(ఈ పద్యము వార్తాకవి రఘునాధయ్య లక్షణదీపికలోనిదిగా శిరోమణి లో
సుదాహృతము ఇది యనంతుని ఛందములోనిది ఈ ప్రమాదము గ్రంధకర్తదో
లేఖకునిదో యయియుండును ఇందేకాక యనంతుని ఛందములోని పద్యములు
మఱికొన్ని దీపికలోనివిగా శిరోమణి పేర్కొన్నది ఒక గ్రంథములోనిదానిని వేరొక
గ్రంథములోనిదిగా రమణకవియే కాక యితర లాక్షణికులు గూడఁ బేర్కొని
యున్నారు )
వడి యతి
పద్యములందుఁ బ్రతిపాదమధ్యమున యతిస్థానమునఁ బాదాద్యక్షరమునుగాని
తన్మిత్రాక్షరమునుగాని నిలుపుట తెలుఁగు పద్ధతి సంస్కృతమున యతిలో అక్షర
ప్రసక్తిగాని పాదాద్యక్షరప్రసక్తిగాని యుండదు, తెనుఁగు యతికిఁ బాదాది పాద
మధ్యాక్షరముల సంబంధము గలిమిచేఁ బ్రాచీన లాక్షణికులు పాదాద్యక్షరమును వడి
యని, పాదమధ్యాక్షరమును యతి యని పేర్కొని, యతిస్థానమున ఆ వడిని నిలువ
వలయునని లక్షణము నేర్పఱచిరి వడి యతులకు సంబంధమున్నను వడివేణ, యతి
వేఱు. అందుచేతనే లాక్షణికులు వడి నిర్వచన మిట్లు చేసిరి
ఆద్యోవళిః (ఆం. శ. చిం. సంజ్ఞ)
-
(కా చూడా - 7-29)
చరణాద్యక్షరమే వడి (కవిజనాశ్రయ సంజ్ఞ - 61)
పాదప్రథమాక్షర ముత్పాదితమగు వళియనంగ
వాసనగణ మొదలి వ్రాయి వడి యనఁబరఁగుజు
వడి (అక్షరము)నే యతిస్థానమున నేనచేసుక
నక్కాణించిరి
' పాదాదిను వర్ణము వడి
యాదరమున వాని వాని యతిని డఁగఁ దగు
LS-I
(ఛందో దర్ప - 1-29)
(4088-88)-1-29)
నిల్పవలెనని తాతన పెద్దనలు
(5.90_8_1)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tgacaola0cte6hxe57bt8tj9l9jiau3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/93</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175394</id>
    <revision>
      <id>492357</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '66 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక * వడియగుఁ ఔదాదుల యం దిడు నక్షరమేది యదియె యెనచేసుక యె య్యెడ యతి రావలెనని రట నిడుటయు విరతులకు సంజ్ఞ ' (అ. సా. సం. 1.67) ద్విపదకుఁ బ్రాసయతి గూర్పవచ్చునని నిర్వచి...'</comment>
      <origin>492357</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3343" sha1="9hg816kqoi4nuqn7tmnex78xjs5s7pd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;66
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
* వడియగుఁ ఔదాదుల యం
దిడు నక్షరమేది యదియె యెనచేసుక యె
య్యెడ యతి రావలెనని రట
నిడుటయు విరతులకు సంజ్ఞ
'
(అ. సా. సం. 1.67)
ద్విపదకుఁ బ్రాసయతి గూర్పవచ్చునని నిర్వచించు సందర్భమున
'ప్రాసమైనను యతిపై వడి యైన దేసిగానిలిపి '
అని పాల్కురికి సోమన పండితారాధ్యచరిత్రలో వ్రాయుట ( యతిపై వడి నిలుపుట)
'నడి - యతి ' భిన్నార్థకములని నిరూపించుచున్నది.
దీనినిబట్టి వడి యను నర్థములో యతి, విరతి మొదలగు పర్యాయ పదము
లలో దేనిని వాడరాదని తోఁచును. కాని కాలక్రమేణ అయ్యని సమానార్ధకములై
పర్యాయపదములైనవని యీ క్రింది లాక్షణికుల వ్రాతలను బట్టి యూహింపనగును.
6
' నిరతులు విశ్రాంతులు మఱి.......
విరమణములు నాఁగ వళ్లు వెలయు '
'నిరతి విశ్రాంతి విశ్రామ విశ్రమములు
అనఁగ నివి తొమ్మిదియు వళి శాఖ్య అయ్యె...'
'సప్తవింశతి యతుల్ సత్కవుల్ పనిగొన్న
కరణివళ్లన్నియుఁ గావరాఁగ '
(అనంతి - ఛం. ద. 1.78)
(అప్ప - 326)
(చిత్రకవి - అ. సా. సం. పు. 18)
పోలికవడి, సరసయతి (అనంత), స్వరయతి, బిందుయతి, వరవడి, ఋవడి
(చిత్రకవి), నిత్యయతి, భిన్నయతి, వృద్దివడి, విశేషవడి (అప్పకవి) అని యీ విధ
ముగ వడి యతిశబ్దములఁ బర్యాయముగ లాక్షణికు లుపయోగించియున్నారు.
కవిజనాశ్రయ, కావ్యాలంకారచూడామణులలో యతి పర్యాయముగా పడి
శబ్దము వాడఁబడలేదు. పరిశీలింపఁగా విన్నకోట పెద్దన కాలసువఱకు వడి యతులు
భిన్నార్థకములుగా నుండి, యనంతుని కాలము మొదలు పర్యాయపదము లయ్యెనని
యరయనగుచున్నది. కాని యనంతుని యనంతరమువాఁడగు తాతంభట్టు కవిచింతా
మణిలో వడికి యతి పర్యాయము సేయలేదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9hg816kqoi4nuqn7tmnex78xjs5s7pd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/94</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175395</id>
    <revision>
      <id>492358</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:16:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '01 * పాదాదియ వర్ణమవడి, యాదరముని వానివాని యతి నిడఁగఁ దగుల్' అని తాతంభట్టు నిర్వచించేను ఇది యిట్లుండఁగా ల శిరోమణికారుఁడు యతిని పాదాద్యక్షరమని నిర్వచించి, వడిని యతికిఁ బర్యాయ...'</comment>
      <origin>492358</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3125" sha1="b9k6a8xgq26uw4kqzhmdm5d0ujpyj5c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;01
* పాదాదియ వర్ణమవడి,
యాదరముని వానివాని యతి నిడఁగఁ దగుల్'
అని తాతంభట్టు నిర్వచించేను
ఇది యిట్లుండఁగా ల శిరోమణికారుఁడు యతిని పాదాద్యక్షరమని నిర్వచించి,
వడిని యతికిఁ బర్యాయముగాఁ జేర్కొనెను
' జరగఁ జరణాది విశ్రమ స్థానమనఁగ,
&quot; యతీ విశ్రాంతి నిరమము వి
రతి విశ్రను విరమణము విరామము వడి వి
శ్రుత విశ్రామము లనునివి
యతులకుఁ బది పేర్లుఁ జైల్లు నారయఁ గృష్ణా
&quot;
ఇందు యకులకుఁ జెప్పిన పదిపేళ్లలో 'శ్రాంతి'కి బదులు 'నిశ్రుత' మని
కలదు విశ్రుత శబ్ధమునకు విక్రమార్థము లేదు శిలొ మణికారుని మతమున విశ్రుతము
యతికిఁ బర్యాయపద మనుట యతని యీ క్రింది పద్యసందర్భములు స్పష్టము సేయు
చున్నవి (ఇందు రెండవది నిర్ధారకము)
రే
ప్రేమదంతి విశ్రుతంబు రే ఫ జ ర న జ లురుల్
సారసావే రజ త్రి - జ ల సంయుక్తంబు స
త్పారిజా మొందు విశ్రు తంబ జెన్మిదింటిపై
(8_178)
(8_63)
పాదాద్యక్షరము వడియనుటకు మాఱు యతి యని పేర్కొన్న ప్రథమాంధ్ర
లాక్షణికుఁడు రమణకవి ఈ నిర్వచనము యుక్తియుక్తము గాకున్నను వడియతుల
సనంతాది లాక్షణికులు పర్యాయములుగా రచించుటచే శిరోమణికారుఁడు వడిపదముతో
నందఱవలె మొదలు పెట్టక విశ్రమముతో నారంభించి వడియెడ యతిని బ్రతిష్ఠించి
నాఁడు ఇది కొంత విలక్షణమనక తప్పదు.
వడి
డి
శబ్దవ్యుత్పత్తి
వడికి వళి రూపాంతరము వడి సంస్కృత శబ్దముగాదు, ఇది దేశ్యము. దీని
వ్యుత్పత్తి యూహ్యము దేశ్యశబ్దము అవ్యుత్పన్నములని ప్రాచీనులనుతము కాని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b9k6a8xgq26uw4kqzhmdm5d0ujpyj5c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/95</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175396</id>
    <revision>
      <id>492359</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:16:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '68 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక యీనాఁటి భాషాశాస్త్రవేత్తలు సోదర దేశభాషా తులనాత్మక పరిశీలనచే దేశ్యశబ్దములకుఁ ఇక్కింటికి వ్యుత్పత్తుల మూలములు నాకరముల నూహించి వక్కాణింతురు. సంస్కృ...'</comment>
      <origin>492359</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3895" sha1="4n37s2zry1aruzq1a1kqnm2d5duubu7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;68
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
యీనాఁటి భాషాశాస్త్రవేత్తలు సోదర దేశభాషా తులనాత్మక పరిశీలనచే దేశ్యశబ్దములకుఁ
ఇక్కింటికి వ్యుత్పత్తుల మూలములు నాకరముల నూహించి వక్కాణింతురు.
సంస్కృతములో తెలుఁగులో నున్నట్లు యతిప్రాసలు లేవు. కన్నడమునఁ
బ్రాసగలదు, యతిలేదు. తమిళమునఁ దెలుఁగులోవలె వళిప్రాసలు రెండును గలవు.
తమిళమున వశీ ప్రాసలను గ్రమముగా 'మోనై - యదుగై ' అందురు. వీటికి మన
'
తెనుఁగు వళిప్రాసలకు శబ్దసామ్యము గానరాదు, అనుప్రాసమునకుఁ దమిళమున
'వఱి (?) యెదుగై ' అని పేరు. ఈ పదబంధములోని వళినే తెనుఁగువారు సంగ్ర
హించి యుందురేమో పరిశీలనార్హము.
యతిమైత్రి
నే నిందు వళియతులను బర్యాయపదములుగా నుపయోగించెదను. తెనుఁగులోని
యీ యతి సావర్ణ్యరూపము. పాదాద్యక్షరమునకు సజాతీయాక్షరమును యతిస్థానమున
నిలుపవలయు ననుట దీని లక్షణము. ప్రాసమునందువలె నేయక్షరమున కాయక్షరమే
కాక, యతిలోఁ గొంత సాజాత్య సావర్ణ్యముల ననుసరించి యొక యక్షరమునకు
వేడొక యక్షరముతో మైత్రి యేర్పడెను.
ఈ యతిమైత్రికి గారణమైన సావర్ణ్య సాజాత్య సంబంధాదులఁ గూర్చి యే
లాక్షణికుఁడును బ్రస్తావింపలేదు. శిరోమణికారుఁ డొక్కరుఁడే యీ యంశమును
సవిస్తరముగఁ బరామర్శించెను.
బుల
'సంస్కృతంబునకు యతి పాదచ్ఛేద సంజ్ఞఁదనరు; నాంధ్రభాషాకవనంబున
వర్ణోత్ప త్తిస్థాన ప్రయత్నంబునఁ బ్రత్యాహారప్రయుక్త సూత్రంబున నాంధ్ర
ప్రాకృత శాస్త్రోద్భవ తద్భవ తత్సమవర్ణ నిరూపణ సామ్యంబునం జేసిన వర్ణంబు
కన్యోన్య సంబంధంబులగుటచేత నాదిమకవులు వివరించిన యతులదోఁ దెలుఁగున
మొదలి యక్షరంబు విచ్ఛేదస్థానంబున రావలయుఁ గావునఁ దత్తద్వర్ణోత
క్రమంబు వివరించెద
...... వర్ణంబులకు సారూప్య సామీప్య ప్రత్యాహారై కస్థాన తద్భవ సంబం
బాంధవంబులు - విచారించి యతులు నిర్ణయించి నిలుపవలయు' (4-16)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4n37s2zry1aruzq1a1kqnm2d5duubu7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/96</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175397</id>
    <revision>
      <id>492360</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఏకస్థానసామ్యము- 11 అఆఐఔ క ఖ గ ఘ - - యతిమైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము యతిమైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము కంరస్థాన జవితములు - యతిమిత్రములు - కంర్యములు ప్రత్యాహారప్రయుక్తము --- శ ష స (ర్) సారూప్యమ...'</comment>
      <origin>492360</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2212" sha1="n8m4x22a968cgl70sulnkl0vfj6cyfp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఏకస్థానసామ్యము-
11
అఆఐఔ
క ఖ గ ఘ
-
-
యతిమైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము
యతిమైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము
కంరస్థాన జవితములు - యతిమిత్రములు
- కంర్యములు
ప్రత్యాహారప్రయుక్తము ---
శ ష స (ర్)
సారూప్యము -
&quot;వేళ - వేల (ళ - ల),
వనమ్ము - వనంబు (ము - బు),
బలాహక వలాహక (బి.వ),
1
23
69
(ఇట్లే తక్కినపట్ల నరయవలె)
జలధి - జడధి (ల-డ)
నెపము - నవము (ప - వ)
హరుసము - ఆరుసము (ఆ -హ)
తత్సమ తద్భవ సంబంధము ( ప్రాకృతాంధ్ర సూత్రప్రయుక్తము) --
ఆజ ఆన
16
(బి
.
న),
(
గుణము - గొనము (ణన)
దిశ - దెస (శ స),
.
-
హంస - అంచ (అ - హ, చ - స)
రోషము - రోసము (ష స)
1
పై వానిలోఁ గొన్నింటికి రెండు మూఁడు సంబంధములు గలవు
'వ - బ ' ల కభేదతకు సారూప్యకారణమే కాక తత్సమ తద్భవ సంబంధ
మును గలదు వాపి - బావి, వీరము - బీరము.
' అ - హ ' లకు స్థాన సామ్యమేకాక, తత్సమ తద్భవ సంబంధమును గలదు
హంస . అంచ, హర్షము - అరుసము
-
శిరోమణికారుఁడు వచింపలేదు కాని యీ యతిమైత్రికి వ్యాకరణశాస్త్రసిద్ధము
లగు ఆగ మాదేశ సంబంధము గూడఁ గారణముగఁ జెప్పనగును
పాపము + మాట
పాపపు మాట (వు - ము)
-
అతఁడు + పలికె
అతఁడు వలికె (ప - వ)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n8m4x22a968cgl70sulnkl0vfj6cyfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/97</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175398</id>
    <revision>
      <id>492361</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:17:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '70 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక మేలు + చేయు మేలుసేయు (చ - స) మేన + అత్త - మేనయత్త (అ . య) ఇట్లే యతిమైత్రీ సంబంధమునకు మఱికొన్ని కారణములు నిరూపింపనగును, ఆదిదో నీ వడియత్యక్షరమైత్రిలోఁ గతిపయభేద...'</comment>
      <origin>492361</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2795" sha1="t72mxyk7sf0rsfzdnx9e1h30iee2oaa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;70
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
మేలు + చేయు
మేలుసేయు (చ - స)
మేన + అత్త
-
మేనయత్త (అ . య)
ఇట్లే యతిమైత్రీ సంబంధమునకు మఱికొన్ని కారణములు నిరూపింపనగును,
ఆదిదో నీ వడియత్యక్షరమైత్రిలోఁ గతిపయభేదములేయుండి కాలక్రమమునఁ
బద్యవాఙ్మయ విస్తృతిచేతను గవుల నిరంకుశత చేతను బహు మతములు బహు
భేదము లేర్పడెను. యతిభేదములే కాక ప్రాసభేదములు గూడ నానాఁటికి విస్తరించి
యధికసంఖ్యాకము లయ్యె.
ఈ సందర్భములో భీమన 10, అనంతుఁడు 24, మణి కొందఱు 27 యతిభేద
ములు చెప్పిరని, తాను బూర్వకవి లక్ష్యములఁ బరిశీలించి యందఱ కెక్కువగా 41
యతిభేదములు విరచించినట్లు చెప్పికొనే నప్పకవి. (అస్ప-4-7, 8)
ఈ లక్షణశిరోమణిలోను రంగరాట్బందములోను ఏయే ఛందఃకర్త లెన్నెన్ని
యతిభేదములు వచించిరో యా వివరములు దెలుపఁబడినవి. ఈ గ్రంథద్వయమందే
కాక యితర ముద్రితాముద్రిత లక్షణ గ్రంథములలోఁ బేర్కొనబడిన యతిభేదముల
సంఖ్య లీ క్రిందఁ జూ'పేద.
లక్షణ గ్రంథము
భీమన ఛందము
శావ్యాలంకార చూడామణి
అనంతుని ఛందము
శాతంభట్టు … కవిచిం తామణి
-
చిత్రకవి పెద్దన అ. సౌ. సంగ్రహ
కవిసంజీవని
-
యతుల సంఖ్య
10
16 (రంగ)
24
15
27
12 (రంగ)
నులక్షణసారము
39
అప్పకవీయము
41
కూచిమంచి తిమ్మన - సర్వ సౌ. సం.
*.
23
- -
రంగ రాట్ఛందము
27
కవితాలక్షణ సారమ
17
ఛందస్సారకంగ్రహము
27 (ఆ. శి.)
నన్నయభట్టు అక్షణసారము
27 (రంగ)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t72mxyk7sf0rsfzdnx9e1h30iee2oaa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/98</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175399</id>
    <revision>
      <id>492362</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:17:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అక్షణ గ్రంథము అక్కాభట్టు యతి మైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము యతులు సంఖ్య 55 (అ. శి.) 26 అక్షణ విలాసము యతిప్రాసవిలా సము 45 గరళ పురీఛందము 50 వీరభూపాలీయము 71 శ్రీధరచ్ఛందము అధర్వణచ్ఛందము కవిర...'</comment>
      <origin>492362</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2927" sha1="062rk0bqe4fwvt023560b6ohte41rcc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అక్షణ గ్రంథము
అక్కాభట్టు
యతి మైత్రి - అన్యోన్యసంబంధము
యతులు సంఖ్య
55 (అ. శి.)
26
అక్షణ విలాసము
యతిప్రాసవిలా సము
45
గరళ పురీఛందము
50
వీరభూపాలీయము
71
శ్రీధరచ్ఛందము
అధర్వణచ్ఛందము
కవిరాజ్ు సచ్ఛందమా
జయ దేవఛ్ఛిందము
నీలకంరచ్ఛందము
ఉత్తమగండిచ్ఛిందము
అక్షణదీపిక (వార్తాకని)
45
15 (అ. శి.), 3బి (Box)
15 (• శి.), 29 (రంగ)
21 (రంగ)
9 (80x)
25 (రంగ)
18 (రంగ)
36
కాలక్రమమున యతిభేదసంఖ్య 'పెరుగుచువచ్చినమాట నిజమే కాని యప్ప కనీ
తర్వాతివారు పెక్కురు 41 యతులకన్నఁ దక్కువే చెప్పిరి. ఆర్వాచీనులు సాదృ
శ్యముగల రెండు మూఁడు యతిభేదముల నొక్క భేదముగానే పరిగణించిరి.
చేత యతిసంఖ్య తగినట్లు గానవచ్చెనేకాని యతిమైత్రీభేదవిషయములు కొఱఁతవడ
లేదు
ఒక్క ఋవడిలోనే యప్పకవి చెప్పిన ఋవడి, ఋత్వసంబంధపడి, ఋక్వ
సామ్యవడి యను మూఁడు భేదముల నొక్కటిగా సంగ్రహించిరి. అట్లు సంగ్ర
హించిన వారిలో శిరోమణికారుఁడు నొక్కఁడే అప్పకవి చెప్పని క్రొత్తయతులఁ జేర్చి
మొత్తము 38 యతిభేదములఁ బ్రదర్శించినాఁడు పొత్తపికవి, యతిభేద నిరూపణము
నకు మున్నుగ విట్లు ప్రతిజ్ఞ చేసినాఁడు
* అసుర మున్నుగ యతిలక్షణములు కొడివి,
జత పురాతన కవుల సమ్మతులు వ్రాసి
లాక్షణిక జతు లెల్ల భళీయనంగ
రచన చేనెద యతులేను రామకృష్ణ. '
(4.8)
1. శ్రీధరచ్ఛందములో 15 యతులని లక్షణళిరోమణి, 30 యతుల
రంగయఛందము ఇట్లే తక్కిన వారిపట్ల నెఱుఁగునది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>062rk0bqe4fwvt023560b6ohte41rcc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/99</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175400</id>
    <revision>
      <id>492363</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:17:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '72 లక్షణ శిరోమణి ఈనాఁడు ఛందోభ్యాసకుల కెల్లర కవశ్యపఠనీయమును సుప్రసిద్ధమును బహుశ ప్రచారము గలదియునగు అప్పకవీయములోని యతిభేదములతో లక్షణశిరోమణిలోని యతిభేదములను సరిపోల్చి ప...'</comment>
      <origin>492363</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2076" sha1="9820v7qovyd7x9czhg6veu5rlufd605" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;72
లక్షణ శిరోమణి
ఈనాఁడు ఛందోభ్యాసకుల కెల్లర కవశ్యపఠనీయమును సుప్రసిద్ధమును బహుశ
ప్రచారము గలదియునగు అప్పకవీయములోని యతిభేదములతో లక్షణశిరోమణిలోని
యతిభేదములను సరిపోల్చి పాఠకుల సౌకర్యార్థ మొకపట్టికగా క్రిందఁ జూపు
చున్నాను :-
:-
క
య తు ల ప ట్టి క
ఇందు శిరోమణ్యప్పకవీయ యతిభేదములు సరిపోల్పఁబడును.
లక్షణశిరోమణి
అప్పకవీయము
1. స్వరయతి (సహజస్వరయతి)
స్వర
(1)*
స్వధావళి
(2)
2. వరయతి
వరవళి
(9)
8. సర సయతి
సరసవతీ
(25)
4. దేశీయయతి
5. జ యతి
దేశ్యనిత్య సమాసవిశ్రాంతి
(88)
తద్భవ వ్యాజని శ్రామము
(11)
విశేషవళి
(12)
6. ఉభయయతి
7. అఖండయ
8. బిందుమతి
యుమ్మదస్మచ్ఛబ తీ
(29)
బిందుమతీ
(10)
అనునాసికాక్షర యతి
(14)
9. భిన్న యతి
10. ప్రాదియతీ
11. ఆ భేదయతో
! భిన్న యతి
(20)
ప్రత్యేకయతీ
(19)
(81)
ఆ భేద విరతి
(22)
జై ఆ భేద వర్గ
యతి
(23)
12. వృద్ధియతి
వృద్ధివళి
(7)
13. మంకార (బిందు) యతి
1. ఈ కుండలీకరణములందలి సంఖ్యలు అప్పకవీయములోని యతి భేద క్రమం
మవర్ణ విరామము
(17)
మును సూచించును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9820v7qovyd7x9czhg6veu5rlufd605</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/100</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175401</id>
    <revision>
      <id>492364</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:18:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '17. వ్యంజన స్వరయతి, అక్షణశిరీలో మణి 14. ఫ్లుతీయతీ 15 నిత్య సమాసయతి 16 గూఢ స్వరయతి 18. ఋత్వయతి యతుల పట్టిక 73 అప్పకవీయము కాకుస్వరవళి (39) నిత్య సమా సవిశ్రాంతి (32) నిత్యయతి (34) లు ఏవిసర్గ స్వ...'</comment>
      <origin>492364</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1972" sha1="pju90ei5xi9nsvwrm3tgg0fi3v4vfkp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;17. వ్యంజన స్వరయతి,
అక్షణశిరీలో మణి
14. ఫ్లుతీయతీ
15 నిత్య సమాసయతి
16 గూఢ స్వరయతి
18. ఋత్వయతి
యతుల పట్టిక
73
అప్పకవీయము
కాకుస్వరవళి
(39)
నిత్య సమా సవిశ్రాంతి
(32)
నిత్యయతి
(34)
లు ఏవిసర్గ
స్వరయతి
స్వరప్రధానపడి
(2)
{ ఋషు
(4)
- ఋక్వ సంబంధవళి
(5)
{ ఋత్వ సామ్యవళి
(6)
28
29
19 విభాగయతి
20. కాకుస్వరయతి
21 సావర యతి
(బిందుసావర్లయతి)
22 అనుస్వారోమ్మయతీ
23 చుశ్వాను నాసిక యతీ
29
24 ఆదేశయతి
25 ప్రాసయతి
26. వికల్పయతీ
27 ప్రభు నామయతి
సంయు క్తయతీ
శకంధుయతీ
1
30 యశ వర్గ ద్వయయతి
31. చక్కటియతి
32 ఎక్కటియతి
39 పోలిక యతి
34. రివడి
విభాగవళి
(36)
కాకుస్వరవళి
(89)
అనుస్వార సంబంధయతీ
(18
నిత్య సమాసయతీ
(82)
ప్రాసయతి
(41)
ఆంత్యోమ్మ సంధివడి
(27)
వికల్పవిరమణము
(28)
నామాఖండవిశ్రమము
(37)
సంయం కయతి
(26)
పరరూపయతి
(80)
ముకారయతీ
(16)
ఏకతరయతి
(21)
మువిభ క్తి యతి
(15)
ఋ
(4)
ఋత్వ సంబంధవళి
(5)
35 సవర పాస్రుతి
36 అలుక్సమాసయతి
87 ఘజ్ యతీ
తిరి. నఞ్సమాసయతి
LS-J
నిత్యసమాసయతి
(32)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pju90ei5xi9nsvwrm3tgg0fi3v4vfkp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/101</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175402</id>
    <revision>
      <id>492365</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:18:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '74 లక్షణ శిరోమణి వీరిక గమనిక - అప్పకవీయమున లేని యతులకు గుర్తు ' ' 3రోమణి చెప్పిన యొక యతిలో నప్పకవీయములోని 2, 3 యతిభేదములు అంతర్గతములగును. అప్పకవీయయతుల ప్రక్కనున్న సంఖ్యలు ఆస్పత...'</comment>
      <origin>492365</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2073" sha1="f1tmofebl9i4hvwwj1k2f3o7pr57kos" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;74
లక్షణ శిరోమణి
వీరిక
గమనిక - అప్పకవీయమున లేని యతులకు గుర్తు ' ' 3రోమణి చెప్పిన యొక
యతిలో నప్పకవీయములోని 2, 3 యతిభేదములు అంతర్గతములగును.
అప్పకవీయయతుల ప్రక్కనున్న సంఖ్యలు ఆస్పతినీయ యతిభేదసంఖ్యలఁ
రెపును అప్పకవి చెప్పిన - ప్రాణి, ఋజు, ఊష్మ, రాగమసంధి,
పంచమావిభక్తి ప్లకయుగ మిశ్రమభేదములు శిరోమణిలొ లేవు
1. స్వరయతి
శిరోమణిలోని యతిభేదముల సంగ్రహ వివరణము
(a) అఆఐ ఔ : ఇ ఈ ఋ ౠ ఎ ఏ । ఉ ఊ ఒ ఓ
(b) అచ్చంధియందుఁ బర పదాద్యచ్చునకు యతి
ఉ॥ ఇనజుఁడిగి భార + తీశుండు చతురత
2. వర్గియతి
{
వర్గములలోఁ దొలి నాలుగక్షరములకు మైత్రి -
క ఖ గ ఘ చ ఛ జ ఝ | ట ఠ డ ఢ త థ ద ధ । ప ఫ బ భ
ఢ 1 ధ 11
3 సరసయతి
ఆ య హ । న ణ । చ ఛ జ ఝ శ ష స 11
శ్రీ దేశీయయతి
157
స్వరసంధిగల దేశ్యశబ్దములందు స్వరవ్యంజనోభయ యతిమైత్రి.
క్రిక్కిఱియు, క్రచ్చట, తెమ్మెరలు, మొ. దేశ్యశబ్దములలో నుభయయతి
చెల్లును.
యతి
(జ) జ్ఞాన జన (b) జ్ఞ - 5.
1. ఇండలి యతి భేద సంఖ్యలు శిరోమణిలోని క్రమమూ సనోసరించిన&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f1tmofebl9i4hvwwj1k2f3o7pr57kos</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/102</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175403</id>
    <revision>
      <id>492366</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:18:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '6 ఉభయయతి శిరోమణిలోని యతిభేదముల సంగ్రహము 75 యుష్మదస్మచ్ఛబ్దముల స్వరసంధియందు స్వరవ్యంజనోభయయతి యుష్మ దవతార, అస్మదాజ్ఞి - ఇట్టి స్వరసంధులందు స్వరవ్యంజనములలో నొకదానికి యతి 7 ఆ...'</comment>
      <origin>492366</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1777" sha1="tgpk7hm9x2f3vxngx8jl3t0nxmdxocm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;6 ఉభయయతి
శిరోమణిలోని యతిభేదముల సంగ్రహము
75
యుష్మదస్మచ్ఛబ్దముల స్వరసంధియందు స్వరవ్యంజనోభయయతి యుష్మ
దవతార, అస్మదాజ్ఞి - ఇట్టి స్వరసంధులందు స్వరవ్యంజనములలో నొకదానికి
యతి
7 ఆఖండయతి
అచ్సంధిలో స్వరముననేకాక సంధి నిలిచిన హల్లునకు యతి
8 బిందయతి
'ణ న మ
MASS
న మ' లకు బిందుపూర్వకములైన యాయావర్గములలోని తొలి
నాలుగక్షరములతో యతి
(a) ణ - ంటె, ర, ండ ంఢ
న -ంతు ంథుంద, ధ,
మ ంప ంపు ంబ ంభ
-
(b) o, c, 00, 00.
ణ
నంట, ర, ండ, ంఢ.
-
-
10&gt;&gt;
థండ, ంధ.
శ్రీ భిన్నయతి
ఇంచుగాగమయతి
మునకు యతి.
ధరించు' అనుచో రేఫకు 'ధరియించు' అనుచో స్వర
ఇట్లే చేతిది, చేతియది యసుచో హల్లునకు నచ్చునకుఁ గ్రమముగా యతి
10 ప్రాదియతి
ప్రాదియోగముగల శబ్దములం దుభయయతీ
ప్రార్థిత ( ప్ర+ అర్థిత) - ఇందు స్వరవ్యంజనములలో నొకదానికి యతి
11 అభేదయతి
రల రళ। అశ।అడ | శ డ । స ప ఐ H&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tgpk7hm9x2f3vxngx8jl3t0nxmdxocm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/103</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175404</id>
    <revision>
      <id>492367</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:18:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '12. వృద్ధియతి: లక్షణ శిరోమణి వృద్ధిసంధిగలచోట నుభయస్వరములకు యతి. - లోక + ఏక = లోకై ఏ, ఐ లకు యతి. నాక + ఓక - నాకోక ఓ, ఔ లకు యతి, 13. మకారబిందుయతి: య, 069 0ల, ంవ - మ, శ, ష, స, హ మ. బిందుపూర్వకాంతస్థోష్మ...'</comment>
      <origin>492367</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1935" sha1="6w2pvl75fomrc8ohvrrnrq14ic43y5l" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;12. వృద్ధియతి:
లక్షణ శిరోమణి
వృద్ధిసంధిగలచోట నుభయస్వరములకు యతి.
-
లోక + ఏక = లోకై
ఏ, ఐ లకు యతి.
నాక + ఓక - నాకోక
ఓ, ఔ లకు యతి,
13. మకారబిందుయతి:
య, 069 0ల, ంవ - మ,
శ, ష, స, హ మ.
బిందుపూర్వకాంతస్థోష్మలకు మకారముతో యతి.
14. ప్రతయతి:
దూరాహ్వాన, సంశయ, రోదనములందలి ప్లుత దీర్ఘమునకు స్వర యతి.
ఉణ ఏమినాస్వామి రా+వే
15. నిత్యసమాసయతి :
నిత్యసమానశబ్దములలో సంధ్యక్షరమున కుభయయతి.
السيد
వాస్తి, నారాయణ, అనంత, ఏకాంత, జనార్ధన, విశ్వామిత్ర ప్రభృతి నిత్య
సమాసశబ్దములలో నుభయయతి చెల్లును.
16. గూఢస్వరయతి :
విసర్గసంధిలో అకారముమీఁది విసర్గకు ఓత్వమగుచో గూఢమైన్న ఆకార
మునకు యతి.
ఉH అరయ స్వరవిరామంబు బా + సోహమనఁగ.
17. వ్యంజనస్వరయతి :
అచ్సంధియందు హల్లులమీఁద నిలిచిన స్వరమునకే యతి.
ఉ॥ నీ కాకపివరుతోడి సఖ్య + మర్హము.
నీకు + ఆకపి
....
R
సఖ్యము + ఆర్హము.
-
( అప్పకవి దీనిని స్వర ప్రధానవడియని పేర్కొనె)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6w2pvl75fomrc8ohvrrnrq14ic43y5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/104</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175405</id>
    <revision>
      <id>492368</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:19:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణిలోని యతిభేదముల సంగ్రహము 77 18 ఋత్వయతి 5--21 ఋ - దే - రి శ్రీ ఋ - ృ (వట్రసుడి ) 1 ఎ - ఎ (వృ- మృ) హే - ఎ 1 ధేరి 18 విభాగయతి |)-) విభాగార్థకమగు ఏపి శబ్దముతోడి సంధియందుభయయతి ఉ॥ రేండేసి - ఇందు ఏ - డే...'</comment>
      <origin>492368</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1749" sha1="71u9fq89hbnf9zhroaahjkvecwca3kf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణిలోని యతిభేదముల సంగ్రహము
77
18 ఋత్వయతి
5--21
ఋ - దే - రి శ్రీ ఋ - ృ (వట్రసుడి ) 1 ఎ - ఎ (వృ- మృ) హే - ఎ 1
ధేరి
18 విభాగయతి
|)-)
విభాగార్థకమగు ఏపి శబ్దముతోడి సంధియందుభయయతి
ఉ॥ రేండేసి - ఇందు ఏ - డే లకు యతి
20 కాకుస్వరయతి
దీర్ఘాంత సంబోధనయం దుభయయతి
21 సావర్ణయతి
క వర్గ ట వర్గములకు యతి
-
ఉ॥ డిగిన + తీర, దక్కె
-
ఆక + టా
( త ట వర్గాక్షరములు కుభయరూపము లున్నప్పుడే
యిందలి లక్ష్యములవలన నెఱుఁగవగును )
బిందుసావర్ణయతి -
H
పూర్ణబిందుపూర్వక 'ట - త' వర్గలకు యతి,
ఉచం రికా
22 అనుస్వారోష్మయతి
మ - ఆశ, ష, స, హ,
..
23 చుత్వమునాపిక యతి
Go tor.
యీ
యీ యతి చెల్లునని
త్వత్ + చరణ - త్వచ్చరణ (చుత్వసంధి) - ఇందలి 'త చ' లకు యతి
మత్ + మానస - మన్మానస (అనునాసిక సంధి) - ఇందు త- మ - నలకు
యతి
24 ఆదేశయతి
నాక, ద్వీప, అంతరీపశబ్దములలో ఆదేశ సంధియం దుభయయతి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>71u9fq89hbnf9zhroaahjkvecwca3kf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/105</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175406</id>
    <revision>
      <id>492369</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:19:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '78 25. ప్రాసయతి : లక్షణ శిరోమణి పీఠిక యతికిమాఱు ప్రాసాక్షరమైత్రి. ఇది వదగిత సీస లయగ్రాహి ప్రభృతి పద్య ములలోఁ జెలుసు, 26. ఏకల్పయతి : వర్గహల్లులకు హకారము సరమగుచో ఆ హకారమునకు వర్గ చత...'</comment>
      <origin>492369</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2375" sha1="hdshas4o7t6opgdpc864karys84vgu3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;78
25. ప్రాసయతి :
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
యతికిమాఱు ప్రాసాక్షరమైత్రి. ఇది వదగిత సీస లయగ్రాహి ప్రభృతి పద్య
ములలోఁ జెలుసు,
26. ఏకల్పయతి :
వర్గహల్లులకు హకారము సరమగుచో ఆ హకారమునకు వర్గ చతుర్ధమును,
అనునాసికములు పరమగుచో నా యా వర్గానునాసికమును వికల్పముగా
నగును. అట్టి వికల్పసంధిలో నుభయవ్యంజనములకు యతి.
జగత్ + హిత - - జగ ఇందుఁదకార హకారములకు ( ఒక్క దానికి )
యతి.
సత్ + మతి - సన్మతి
యతి.
27. ప్రభునామయతి :
-
ఇందుఁ దకార నకారములకు మకారమునకును
వెంగన్న, వెంగన, మంగమ్మ, మంగమ
. ఇట్టి అన్న అమ్మ పదములతొడి
సంధియం దుభయయతి. అన్నమ్మలు ప్రభు (శేష్ఠ ) నాచకములు.
వెంగ + అన్న - వెంగన్న - ఇందు అకార కకారములలో నొక్క దానికి
యతి.
28. సంయుక్తయతి:
P
సంయుక్తాక్షరములలో నేదే నొక్క యక్షరమునకు యతి.
క్ష - ఇది క షల సంయుక్తము. దీనికి క షలలో నొకడానికి యతి చెల్లును.
20. శకంధుయతి :
పరరూప సంధిగల శకంధ్వాది గణములోని శబ్దములం దుభయయతి.
ఉష్ణ శక + అంధు - శకంధు
వేద + అండ - వేదండ
30. యశ వర్గద్వయ యతి :
'అ-క' లలో నొకదానికి యతి,
'ఆ -ద' లలో నొకడానికి యతి.
1
య ద ల వ లకు శ ష స హ లకు సరస్పరము యతి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hdshas4o7t6opgdpc864karys84vgu3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/106</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175407</id>
    <revision>
      <id>492370</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:19:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణిలోని యతి భేదముల సంగ్రహము 79° 3 చక్కటియతి పు పు బ భ లకు ( శబ్దిగతి) ముకారముతో యతి ( ముని - లోనిది శబ్దగత ముకారము) 32. ఎక్కటియతి ఏయక్షరమున కాయక్షరమే యతి, మజొక్క దానితోఁ జెల్లడన...'</comment>
      <origin>492370</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1895" sha1="8802m89c5s74xl1hvjnff2vz6htye25" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణిలోని యతి భేదముల సంగ్రహము
79°
3 చక్కటియతి
పు పు బ భ లకు ( శబ్దిగతి) ముకారముతో యతి
( ముని - లోనిది శబ్దగత ముకారము)
32. ఎక్కటియతి
ఏయక్షరమున కాయక్షరమే యతి, మజొక్క దానితోఁ జెల్లడనుట - అట్టివీ
' మ ర ఈ వ
శ్రీ పోలికయతి
విభక్తి ముకారమునకు పుపు బు ఘు లకు యతి
(దైవము, కవిత్వము
-
ఇందలి ము వర్ణము విభక్షి సంబంధి
94. రివడి
వట్రువసుడికి 'రీ' తో యతి
ఉద్గా కృతుల
కృష్ణ
ము + ర్దింపంగ
35. సవర్ణ ప్రాసయతి
ఆ యా వర్గములలో ద్వితీయ చతుర్థ వర్ణములకు సయతీ
ఉం సాడు.
36. ఆలాక్సమాసయతి
ఆలక్సమాసములో విభ క్తీ ప్రత్యయస్థానమునందలి యక్షరమున కుభయయతీ
ఉ॥ కంతేకాల - ఇది సప్తమ్యలుక్సమాసము
37. ఘజ యతి
థే ' కు స్వరవ్యంజనములలో నొకటి తెలుసు
విభక్తి ప్రత్యయస్థానమగు
అప ధాతువునకు ఫ ప్రత్యయ యోగమున 'లాప' అగును అట్టి
ఆవాప ' శబ్దముందలి అక్షారము మిఁది స్వరమ్మునకు యతి.
ఉచిత .&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8802m89c5s74xl1hvjnff2vz6htye25</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/107</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175408</id>
    <revision>
      <id>492371</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:19:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '80 38. నఞ్సమానయతి : లక్షణ శిరోమణి ఆనేక, అనంత - మున్నగు నఞ్సమాసములం దుభయయతి. శిరోమణి యతిభేద సమీక్ష తెనుఁగు యతి యక్షరమైత్రిగలది గదా? ఆ యక్షరములు అచ్చులు హల్లులని ద్వివిధములు గాన అ...'</comment>
      <origin>492371</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4130" sha1="0xyo1i3h03jphj4jr1l0uj62nkhixvw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;80
38. నఞ్సమానయతి :
లక్షణ శిరోమణి
ఆనేక, అనంత
-
మున్నగు నఞ్సమాసములం దుభయయతి.
శిరోమణి యతిభేద సమీక్ష
తెనుఁగు యతి యక్షరమైత్రిగలది గదా? ఆ యక్షరములు అచ్చులు హల్లులని
ద్వివిధములు గాన అచ్చులమైత్రి స్వరమైత్రి యనియు, హల్లులమైత్రి వ్యంజనమైత్రి
యనియు వ్యవహృతమగును. హల్లు లచ్చులచేరిక చేతనే యుచ్చరింపఁబడుఁ గాన
వ్యంజనమైత్రిలో హల్లులకే కాక వానిమీఁది యచ్చులకును యతిమైత్రి పొసఁగవల
యును. అరసున్న, నెఱసున్న, విసర్గ యను మూఁటి కుభయాక్షరములని సంజ్ఞ
యతిమైత్రిలో వీనికిఁ బ్రసక్తి లేదు. ఒక్క నెఱసున్నకు మాత్రము హల్యోగమునఁ
గలదు. పూర్ణబిందుపూర్వక వర్గ వర్ణములు ( మొదటి నాల్గు) తత్తద్వర్గానునాసిక
ములతోను, ద్బందుపూర్వకాంతస్థోష్మలు మకారముతోను యతి చెల్లును. అంతేకాని
నిండుసున్నకుఁ బ్రత్యేకముగా యతిమైత్రి కవకాశము లేదు.
హ ' 1
కొన్ని యచ్చులకు వ్యంజనములతో యతిమైత్రి గలదు. ‘అ - య - హ
ఋ - 8 ' —— ఇట్టివానిని స్వరవ్యంజనయకులని పేర్కొనవలసియున్నను, లాక్షణికు
అందు మొదటిదానిని స్వరయతులలోను, రెండవదానిని వ్యంజనయతులలోను సంగ్ర
హించిరి. ఇవిగాక యచ్సంధిగల కొన్ని (వేదండ, రామాయణ, క్రికిఱియు,
రామన - మొ ) శబ్దములలో స్వరమునకుఁగాని వ్యంజనమునకుఁగాని యతి గూర్ప
వచ్చునుగాన వానిని ఉభయయతులని ఛందోనుశాసకులు పరిగణించిరి.
ఇట్లు స్వర, వ్యంజన, ఉభయ యతులని విభజించి, యుద” యుతర్భేదము
లను గ్రమపద్ధతిలోఁ జెప్పిన గొప్పతన మొక యప్పకవికే దక్కినది. మఱి యాతనికి
ముందు వెనుకల నే ఛందఃకర్తయు నిట్టి యాను పూర్వితో వింగడింపంగడంగినట్లు
గానరాదు. అప్పకవి కనుకరణమనఁదగిన మాదనామాత్య ప్రణీత వీరభూపాలీయమున,
(క్రీ. 18 శతాబ్ది) మాత్ర మీ పరిపాటి పాటింపఁబడి యున్నది. అదేమికారణమో
ఛండోలక్షణకర్తలు యతివిభజనలో యతిభేదప్రదర్శనలో నీయానుక్రమ్యము నాచ
రింపరైరి. ఈ లక్షణశిరోమణికారుఁడు సైత మిట్టి లోపమునకు లోనయ్యెనని చెప్పక
తప్పదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0xyo1i3h03jphj4jr1l0uj62nkhixvw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/108</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175409</id>
    <revision>
      <id>492372</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:19:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి యతి భేద సమీక్ష 81 అప్పకవీయ పద్ధతి ప్రకారము లక్షణశిరోమణి యకులను నీ క్రింద సమన్వ యించి చూపెదను 1 స్వరయతులు స్వరయతి (1), వృద్ధియతి (12), గూఢస్వరయతి (16), ఋక్వయతి (18), రివడి (34), వ్యం...'</comment>
      <origin>492372</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2479" sha1="tksfnmton7xdfxvrn7i35vj1tka9tjg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి యతి భేద సమీక్ష
81
అప్పకవీయ పద్ధతి ప్రకారము లక్షణశిరోమణి యకులను నీ క్రింద సమన్వ
యించి చూపెదను
1 స్వరయతులు
స్వరయతి (1), వృద్ధియతి (12), గూఢస్వరయతి (16), ఋక్వయతి (18),
రివడి (34), వ్యంజనస్వరయతి (17)
2. వ్యంజనయతులు
వర్గయతి (2), నరసయతి (3), జ్ఞయతి (5), బిందుయతి (8), భిన్నయతి
(i), అభేదయతి (11), మకారయతి (13), సావర్ణోయ౨ (11), అనుస్వారోమ్మ
యతి (22), చుత్వానునాసికయతి (28), వికల్పయతి (26), సంయుక్తయతి (28),
యశవర్గద్వయయతి (38), ఎక్కటియతి (32), పోలికయతి (38), చక్కటి
యతి (31)
శ్రీ ఉభయయతులు
దేశీయయతి (4), ఉభయయతి (శ్రీ), ఆఖండయతి (7), ప్రాదీయతి (10),
ప్లుతయతి (14), నిత్యసమాసయతి (15), విభాగయతి (18), కాకుస్వర యతి (20),
ఆదేశయతి (24), ప్రభునామయతి (27), శకంధుయతి (29), అలాక్పుమాసయతి
(98), ఘఠ్యాతి (37), నఞ్సమాసయతి (38)
4 ప్రాసయతులు
ప్రాసయతీ (25), సవర్ణ ప్రాసయతి (85),
శిరోమణి ప్రదర్శిత యతిభేదములలో విశేషములు, విలక్షణములు) చర్చనీయ
ములా, వ్యతిక్రమములు, ప్రమాదములునగు వాటినిమాత్రము క్రిందఁ బరామర్శించెడ
స్వరయతి (1)1
స్వరయతిలో నేయే యచ్చులు పరస్పరము చెల్లుబడి యగునో పేర్కొని,
దాని క్రిందనే,
1,
1. కుండలీకరణములోని యీ సంఖ్యలు అ. శిరోమణి యతుల సంఖ్యల
తెలుపును.
LS-K&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tksfnmton7xdfxvrn7i35vj1tka9tjg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/109</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175410</id>
    <revision>
      <id>492373</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:20:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '82 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక అవని ధర్మజుఁబోలు స + త్యార్జవమున ( సత్య + ఆర్జవము ), ఇనజుఁ డీగి భార + తీళుండు చతురత (భారతీ + ఈశ), అమలసువర్ణశృంగ ఖుర + మై ( ఖురము + ఐ ) - - మున్నగు స్వరప్రధానపడి ప్రయో...'</comment>
      <origin>492373</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3662" sha1="mqgfi1xssnr5n60w80b19drzb96i1rz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;82
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
అవని ధర్మజుఁబోలు స + త్యార్జవమున ( సత్య + ఆర్జవము ),
ఇనజుఁ డీగి భార + తీళుండు చతురత (భారతీ + ఈశ),
అమలసువర్ణశృంగ ఖుర + మై ( ఖురము + ఐ ) -
-
మున్నగు స్వరప్రధానపడి ప్రయోగములఁ బ్రదర్శించెను రమణకవి. స్వరయతి కేవల
స్వరముల మైత్రిని దెల్పునది. అచ్సంధిగల శబ్దములందుఁ బరస్వరమునకు యతి
స్వర ప్రధానవడియని యప్పకవి పేర్కొనెను. అప్పకవి రెండు భేదములుగాఁ జెప్పిన
స్వర, స్వర ప్రధానయతులను రమణకవి యొక స్వరయతిలోనే సంగ్రహించెను. కాని
రెండు భేదములుగా వచించుట సరసము. ఇందొక చిత్ర మేమనఁగా స్వరప్రధానవడి
విషయమును స్వరయతియందుఁ దొలుత సంగ్రహించి, మరల స్వరప్రధాననడి
లక్షణముగల వ్యంజనస్వరవళిని (17) బ్రత్యేక భేదముగాఁ జూపినాఁడు రమణకవి.
' ఓ కాకుత్థ్సపతీనీ
కాకపీవరుతోడి సఖ్య + మము '
(4-281)
అను పద్యము వ్యంజనస్వరయతి కొసఁగిన లక్ష్యము. 'నీకు + ఆకపి ...
సఖ్యము + అర్హము'
ఇం దుభయత్ర పాదాదీ యతిస్థానములలో స్వర సంధియున్నది. ఏకత్రమాత్రము
స్వరసంధియుండి స్వరముతో యతిచేయుట స్వరయతి లోను, నుభయత్రనున్న వ్యంజన
స్వరయతిలోను సంగ్రహింపవలెనని శిరోమణి మతమని యూహింపవచ్చును. ఇట్టి
వ్యంజన స్వరయతిని సులక్షణసారము సరసస్వరయతి యని నిర్దేశించెను.
గూఢస్వరయతి (16)
దాసః + అహమ్ . దాసోహమ్. ఇందు విసర్గికోత్వమువచ్చి మీఁది యత్తు
లోపించును. అట్లు లోపించిన అత్తు గూఢస్వర మనఁదగును. ఇట్టి పట్టున ఆకార
ముతో యతి గూఢస్వరయతి.
ఉ॥ ఐన స్వర విరామంబు దాసోహ మనఁగ.
ఈ యతికి లక్ష్యములుగా యశోద్ధి (యశః + అబ్ధి), అన్యోన్య ( ఆన్య +
అస్య ), పర + అక్ష ) శబ్దము లువాహృతములు. వీటన్నిటియందును ఓత్వమువచ్చి
పదపదాదినున్న ఆకారమందు గూఢముగానున్నదని యెన్నవలెను. దాసః, యశః -&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mqgfi1xssnr5n60w80b19drzb96i1rz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/110</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175411</id>
    <revision>
      <id>492374</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:20:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి యతి భేద సమీక్ష 83 దాసోహ ఇత్యాదులందుఁ దుదీసకారము (దానస్, యశస్) ప్రత్యేకముగా నున్నప్పుడు విసర్గ రూపమున నుండును అన్యోన్య, పరోక్షములలో విసర్గ లేదు కాని వ్యాకరణ సూత్రము...'</comment>
      <origin>492374</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3886" sha1="3bmb10n0k0r0mav6f72k3lw94z910jf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి యతి భేద సమీక్ష
83
దాసోహ
ఇత్యాదులందుఁ దుదీసకారము (దానస్, యశస్) ప్రత్యేకముగా నున్నప్పుడు విసర్గ
రూపమున నుండును అన్యోన్య, పరోక్షములలో విసర్గ లేదు కాని వ్యాకరణ
సూత్రముల సుడాగమము ప్రాప్తించి తుది సకార విసర్గలు సంభవించును
ములో 2 విభక్తి సకారము, యశోబ్ధిలో శబ్దావయవసకారము, అన్యోన్య పరోక్ష
ములలో వ్యాకరణసూత్రనిపతిక సకారము అని యిందలి సకార విసర్గల వింగడింప
నగును పాణివీయపద్ధతిలో నీ శబ్దాంతముల సకారావస్థితిని జెప్పుటే సంప్రదాయము
అనంతుఁడు లక్షణమున ' లుప్తవిసర్గ కోత్వమైన స్వరవిరామంబు' అని వ్రాయుటను
సంగ్రహించి యప్పకవి లక్షణమున 'అదంత సొంతములమీఁద అత్తుమొదలనుగల
శబ్దమతుకువేళ ' అని వ్యాకరణసంప్రదాయమార్గమున విర్వచించినను యతిపేరు లుప్త
విసర్గకస్వరవళియని వచించెను అన్యోన్యాదిశబ్దముల సకారము లేకున్నను గూఢముగా
నున్న ఆకారమునకు యతి చెల్లబడి భుగుటచే దీనికి గూఢస్వరయతి యను పేరు
సముచితము
1
ఓకార
ఇందు మతొకవిషయము దాస(స్) : + అహమ్ - ఇత్యాదులందు విసర్గకు
'ఓకారమువచ్చును దాసో + అహమ్, అన్యో + అన్య, పరో + అక్ష, (తుది రెంటి
యందు సుడాగమము ) తరువాత 'ఏజ్య సదాంతాదతి' సూత్రముచే 'ఏ - ఓ ' ల
మీఁది అత్తునకు లోపము (పూర్వరూపము) వచ్చును పై శబ్దములందెల్ల
మున్నది. ఈ గూఢస్వరయతి ఏ కారముమీఁది అత్తునకును జెల్లవచ్చును కాని
లాక్షణికు లెవ్వరును దీనిని స్పృశింపలేదు ఇందుల కొండు రెండు లక్ష్యములు గాన
వచ్చెడు
అద్యరూపాయ విశ్వక +
రాయ
(క స్త్రీ + అక్ష రాయ )
అందు ననునాసికములు 'య + రోటను నాసి
“క్కీనునాసికోవా' యని + య ర ఆవర్గ,
I
( ఉ. హరివంక. 8219)
(కవిచింతామణి వికల్పప్రాసము 3 - 70)
ఇందు మొదటిపాదమున ఓకారముమీఁది గూఢస్వర ( అకార ) మునకును
యతిమైత్రి ]
ఈ గూఢస్వరయతిక్రిండ నుద్ధరింపఁబడిన రఘునాథయ్య లక్షణదీపికా
పద్యములో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3bmb10n0k0r0mav6f72k3lw94z910jf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/111</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175412</id>
    <revision>
      <id>492375</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:20:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '84 లక్షణ శిరోమణి 'వినుము గూఢస్వరములగు వీనియందు (అన్యోన్య - పరోక్ష ) అచ్చులకు హల్లులకు వశులగునటండ్రు' అని లక్షణము వచింపఁబడినది. అప్పుడిది యుభయ యతిభేదమునకుఁ జెందును. ఆన్యోన్యశ...'</comment>
      <origin>492375</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2806" sha1="jslp7gmnd6rmovsgpv4wfmunoh0sztd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;84
లక్షణ శిరోమణి
'వినుము గూఢస్వరములగు వీనియందు (అన్యోన్య - పరోక్ష )
అచ్చులకు హల్లులకు వశులగునటండ్రు'
అని లక్షణము వచింపఁబడినది. అప్పుడిది యుభయ యతిభేదమునకుఁ జెందును.
ఆన్యోన్యశబ్దమునకు విన్నకోట పెద్దన కావ్య చూడ - రోగూఢస్వరమునకే (అ) కాక,
నకార యకారములకును యతిమైత్రి చూపఁబడినది. శిరోమణికారుని మతమున స్వర
సంధిగల శబ్దములందెల్ల అచ్చునకేకాక హల్లునకును యతి గూర్పవచ్చు ( ఇది
అఖండయతి ).
ఋత్వయతి (18)
'గరిమ స్వరరూపమైన ఋకారమునకు
రేఫతో ఁగూడ నడి యొంరించి రేని
ఋత్వయతీయన నదియెప్పుఁ + గృతులయందు
ఋషి మనోంబుజి మత్తద్వి + 'రేఫ కృష్ణ '
[4_283]
ఈ లక్షణమునుబట్టి ఋకార ( స్వర ) మునకు రేఫతో మైత్రి ఋత్వయతి
యనుట విదితమగును. ఋకార రేఫల మైత్రిని జెప్పు 8వడి యను యతిభేదము
ఘటొకటి గలదు.
'ఋత్వమును వట్రువల్ వడి + రీకినిడిన ఁ,
గృతమహా కవిమతములు
అని శిరోమణీకారుని రివడి లక్షణము.
వడియగును. '
&quot;
ఋకారమునకు రేఫ (రి-రి-రె-రే) తో యతి ఋత్వయతి.
ఋత్వము వట్రువలు రీతో యతి 8వడి.
(4-341)
ఈ లక్షణశిరోమణి లక్షణ మస్పష్టము. రెండు భేదము తొకరకముగానే
తోఁచుచున్నది.
ప్రాచీన లాక్షణికుల మతమున నీ యతిభేదలక్షణము లిట్లున్నవి :-
ఆనంతుని ఛందోదర్పణము -
ఋకారస్వరూపయతి — ఋ కు వజ్రసుడి, వట్రసుడికి వట్రసుడి, ట్రసుడికి
ఇ ఈ ఎ ఏ లు యతి చెల్లుననుట.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jslp7gmnd6rmovsgpv4wfmunoh0sztd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/112</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175413</id>
    <revision>
      <id>492376</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:20:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'రోమణి యతి భేద సమీక్ష శ్రీ వీరమము ~ ఋ కు వట్రసుడికి రి వర్ణము యతి (1 - 87 88 ) wwwww చిత్రకవి పెద్దన ల పా సంగ్రహము ఋవడి శివడి ఋ - వట్రసుడి, వట్రసుడి - ఇ ఈ ఎ ఏ లు. ఋ - - ఋత్వము ( వట్రసుడి ) - 8 ( 1 - 20, 21 పు )...'</comment>
      <origin>492376</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1853" sha1="kstvug3m4pyg4fv5xdmwfdnljuqr70y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;రోమణి యతి భేద సమీక్ష
శ్రీ వీరమము ~ ఋ కు వట్రసుడికి రి వర్ణము యతి (1 - 87 88 )
wwwww
చిత్రకవి పెద్దన ల పా సంగ్రహము
ఋవడి
శివడి
ఋ - వట్రసుడి, వట్రసుడి - ఇ ఈ ఎ ఏ లు.
ఋ - -
ఋత్వము ( వట్రసుడి ) - 8 ( 1 - 20, 21 పు )
అప్పకవి మూఁడు భేదములుగా వింగడించెను
-
డె -రే
ఋ - వట్రసుడి - 8 - 8 - 8 -
ఋ
ఋత్వసంబంధవళి
వట్రసుడికి ఇ ఈ ఋ ౠ ఎ ఏ లు
త్వ సామ్యవళి - వట్రసుడికి వట్రసుడి (3-33.
38 )
85
ఇఁక శిరోమణి లక్షణభావము సందిగ్ధము గావుటంజేపి యం దుదాహృత
లక్ష్యలక్షణములఁ బరిశీలించి తన్మతమును నిర్ణయింపఁ బూనుట సరియైన మార్గమగును
ఉదాహృత లక్ష్యలక్షణములు
ఋత్వయతీ
4 - 283
s
కృతుల (ఋ
(2333-
·J)
దేవ
ఋ
(2000)
4 - 235
4
ఋగ్యజు
వృష్టి
కృష్ణ ( ఋ - ృ )
)
'హేమ
4 - 236
కృతి
(d) - 2000)
4-237
4 - 288
4.239
రివడి
కృతి
ఋత్విజ
ఋషి
-
స + మృద్ధ ( ఎ - ఎ )
ఋషభ
( హే - ఋ)
ఉర + రీకృత (g) ~ రీ ) ఇది రివడి యని కిరోమణి నిర్దేశించే
విచా + రించి
· స్పృహ
పీ ఋషులార
1
4 _ 341 కృతుల
-
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kstvug3m4pyg4fv5xdmwfdnljuqr70y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/113</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175414</id>
    <revision>
      <id>492377</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:20:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '80 4343. మృతుల లక్షణ శిరోమణి -- పీఠిక 5 కృష్ణ A 4 - 344. ట్రిలు ఋషు . 4 - 340, కృష్ణ 4 - 347. రీతి మృదు - 4 - 348. క్రేవ -- వృథ్వీ 106 శిరోమణి చెప్పిన ఋత్వయతి రివడి లక్షణము లొక్కటిగానే తోఁచుచున్నది. ఋ - వజ్రసుడి...'</comment>
      <origin>492377</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2576" sha1="s3ucaghqh8lyye5nuzd25bqp3rulz5j" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;80
4343. మృతుల
లక్షణ శిరోమణి
-- పీఠిక
5
కృష్ణ
A
4 - 344.
ట్రిలు
ఋషు
.
4 - 340,
కృష్ణ
4 - 347. రీతి మృదు
-
4 - 348. క్రేవ -- వృథ్వీ
106
శిరోమణి చెప్పిన ఋత్వయతి రివడి లక్షణము లొక్కటిగానే తోఁచుచున్నది.
ఋ - వజ్రసుడి, ఋ రి మైత్రిగల లక్ష్యములు రెండును జూపట్టుచున్నవి. ఇందలి
తక్కిన లక్ష్యముల సూక్ష్మముగాఁ బరిశీలించిన, కేవల ఋకార స్వరమునకు వట్రసుడి
తోను 'రి రే' లతోను మైత్రి ఋత్వయతి, పట్రసుడికి 'రే' లతో మైత్రి రేవడి
యని పొత్తి పికవి భావముగాఁ జెప్పనగును.
-
ఈ ఋవడి వడి లక్షణములలో అనంతుని మతము సయుక్తికము సముచిత
మునుగా వచింపవచ్చును.
వ్యంజనయతులు
జయతి (5)
g
3008
.
'యజ్ఞము జన్నము, ఆజ్ఞ ఆన' ఇత్యాదులందుఁ దత్సమములోని ఆకారము
తద్భవమున నకారమగును. ఈ తత్సమతద్భవ సంబంధ కారణమున 'జ్ఞ - న ' లకు
యతి చెల్లును.
'చ ను నిల్ప న జ స ' లు జ్ఞా కు వడు' అన్నాఁడు శిరోమణికారుఁడు.
సంయుక్త యతిచేత జ్ఞకారమునకు ఆకారమును నరసయతి చేత జ స ల మైత్రినిబట్టి
సకారమును యతి చెల్లును.
* స - ఇ ' లకు సరసయతిచే మైత్రి కలిమినీబట్టి జ్ఞకారమునకు 'న - ' లు
చెల్లుబడియగును. శిరోమణిక ర జ్ఞాకు డా చెల్లుట చెప్పలేదు. అతఁడొనఁగిన లక్ష్య
ములలోను ఇకారములోకి మైత్రిగల ప్రయోగము గానఁబడదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s3ucaghqh8lyye5nuzd25bqp3rulz5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/114</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175415</id>
    <revision>
      <id>492378</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 87 ణ న లతోఁ బొందు మఱి శిరోమణి యుద్ధరించిన యనంతుని లక్షణమున విరతి యా - జ్ఞప్తి యనఁగ' అనుచోట 'న జ లతోఁ బొందువిరతి' యను పారము జ చూపఁబడియున్నది ' వెలయుటను దద్భవవ్యాజి వి...'</comment>
      <origin>492378</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3297" sha1="gp8idvm6mdgciytqh0u6kye1985hy3f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
87
ణ న లతోఁ బొందు
మఱి శిరోమణి యుద్ధరించిన యనంతుని లక్షణమున
విరతి యా - జ్ఞప్తి యనఁగ' అనుచోట 'న జ లతోఁ బొందువిరతి' యను పారము
జ
చూపఁబడియున్నది
' వెలయుటను దద్భవవ్యాజి విశ్రమమున
జరిగి 'నణ' అకు రెంటికి జ్ఞా తవర్చు '
జ్ఞాతనర్చు
అని యప్పకవి ' న - ణ' లతో వడిని బ్రదర్శించే
మైత్రిగ
( అప్ప 8 - 54 3
.
కొత్తపికవి లక్షణమున వచింపలేదుగాని లక్ష్యములో జ్ఞాకు కాతోడి యతి
-
“కనువిందై యభిషిక్తుఁడైన విభునా + జ్ఞం గొల్పులో '
(4-67)
అను అల్లసాని పెద్దనగారి &quot;సత్యావధూప్రణయ ప్రబంధములోని పద్య ముదాహరించెను.
ఇది జ్ఞకారమునకు క ఖ గ ఘ లతోడి యతిమైత్రిని దెలుపును
ఈ జ్ఞకారకవర్గ మైత్రిని విశేషవళీయని పేర్కొనీ యప్పకవి, ' జ్ఞానికి నుపదేశ
విధిఁ బ్ర+కాశము వేయు' (శాంతి 4 - 255 ) అను తిక్కన భారతప్రయోగమును
బ్రదర్శించెను అప్పకవి లక్షణమును దిక్కన లక్ష్యమును శిరోమణికారుఁడు పరిశీలింప
లేదేమో ?
ఈ జ్ఞకారవి శేషనడికి అప్పకవియొక ప్రయోగమును, రమణకవియెక లక్ష్యము
నొసఁగిరి ఈ యతికిఁ బ్రాచీనార్వాచీన కవి ప్రయోగములు గలవు అందుఁ గొన్ని --
కర్మ మధర్మ మ+జ్ఞాన మాగడము ( పండితారాధ్యచరిత్ర - పు 284 )
జ్ఞానేంద్రియ జ్ఞాన + కళ లౌరు పౌరుగా ( కాశీ 1 _ 138 )
అ, జ్ఞానంబునఁ గడప మిగులఁ + గల్మష మొదవుజు (రుక్మాంగ 2 68 )
B
1. కృష్ణ రా
. రాయలు సత్యావధూప్రీణనమును సంస్కృతమున రచించినట్లు
రాయ
బెలుపుచున్నది యాముక్తమాల్యద . ఈ తెనుఁగు సత్యావధూ ప్రణయము సంస్కృత
కృతి కనువాదమా, లేక పెద్దన తెలుగు కృతికి రాయంది సంస్కృతీకరణమా ?
పరిశీల నీయము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gp8idvm6mdgciytqh0u6kye1985hy3f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/115</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175416</id>
    <revision>
      <id>492380</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:21:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '88 విందుయతి (8) లక్షణ శిరోమణి పిరిక పూర్ణబిందు పూర్వక వర్గాక్షరములు తొలి నాలుగింటికి నాయాయి వర్గానునాఒక ముల చెట బిందుయతి ఇయ్యది లాక్షణికు లెరచే నిట్లే యుపదేశింపఁబడినది దీన...'</comment>
      <origin>492380</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3655" sha1="jdg9gyh1fxkru45k4qigsbyy439yiha" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;88
విందుయతి (8)
లక్షణ శిరోమణి పిరిక
పూర్ణబిందు పూర్వక వర్గాక్షరములు తొలి నాలుగింటికి నాయాయి వర్గానునాఒక
ముల చెట బిందుయతి ఇయ్యది లాక్షణికు లెరచే నిట్లే యుపదేశింపఁబడినది
దీనిక్రింద శిరోమణికారుఁడు, పాం, డవబలముల + నడచును (ఉద్యోగ,
సుంబం + ధు (మనుచరిత్ర), అను బిందుపూర్వక ట వర్గ త వర్గము
లకు వరుసగా న కార ణ కారములతోడి మైత్రిగల ప్రయోగములఁ బ్రదర్శిం
చేసి లక్షణమున నీ యతిమైత్రి వచింపఁబడ లేదు దీనిని అనునాసికాక్షర యతి పేర
వేణుగాఁ జెప్పినాఁ డప్పకవి బిందుయతి లక్షణములొ శిరోమణిలో 'జ ఞ లు సప్ర
సిద్ధములు శబ్దాదులయందలి తక్కిన ణ నమ లు దన రు మూఁడు' ( 4 - 108 )
అని శబాదీలో 'జ ఇ' లుండవని చెప్పఁబడె ణ కారముగూడ శబ్దాదిని గోచరము
గాని యెఱుఁగవలెను జ ఞ లు శబ్దాదియందేకాక మరెందును బ్రత్యేకముగ
నుండవు ణకారము శబ్దాది నుండదు గాని యితరత్ర (గుణ, కారణ) వచ్చును
SP
మఱి యిందు జ్ఞా కు బిందు పూర్వక త వర్గు యతి చెల్లుటను బిందుమతి
విశేషముగాఁ బేర్కొన్నాఁడు రమణకవి
సం, దన వి+ జ్ఞాపింప ( వరాహపురాణము )
జా
వడిలో 'జ్ఞన' లు చెట్లను, బిందుయతిలో 'ంద న 'లు చెను
తన్మూలమున జ్ఞ - ంద (తవర్లు) చెల్ల బడియగును
P
నిర్బిందుయతి విశేషమని యీ క్రింది ప్రయోగము శిలొమణిలోఁ చూపఁబడినది
మా | పొలికి వచ్చి రేని విను మా వనమాలికొ సంగువాఁడ (4-118)
(సోమయాజి ఉద్యోగ పర్వము)
బిందుపూర్వక పకారమునకు మకారము చెల్లును నిర్బిందువునకు యతి
సరిపడదు ఈ పద్యము భారతమున మృగ్యము
సావర్ణయతి (21)
శిరోమణిలో నీ యతిలక్షణము చెప్పఁబడ లేదు ఆ భాగము లుప్తమయ్యే వ
గావలయు ఇఁక నిచ్చిన లక్ష్యములను వాని సూచనలఁబట్టి యియ్యది ' ట . త '
వర్గులకుఁ బరస్పరము యతిమైత్రి నుపదేశించునని యెఱుఁగనగును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jdg9gyh1fxkru45k4qigsbyy439yiha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/116</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175417</id>
    <revision>
      <id>492381</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:21:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు ఇందలి యుదాహృతులు తీర (ఆముక్త ) సక + టా ( ఉద్యోగ ) డిగ్గిన చక్కె - బె | ట్టిదుఁడగు _ దెప్పర (ద్రోణ ) పఁ ట్టికొనఁగ --- చెప్పర (ద్రోణ) దెప్పర క + డింది (విరాట) - ఢీకొన _ దిక్పతి ( నైష...'</comment>
      <origin>492381</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3441" sha1="1zvgmra4pdei81t2w7mtk5cz702cuci" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
ఇందలి యుదాహృతులు
తీర (ఆముక్త )
సక + టా ( ఉద్యోగ )
డిగ్గిన
చక్కె
-
బె | ట్టిదుఁడగు _ దెప్పర (ద్రోణ )
పఁ ట్టికొనఁగ --- చెప్పర (ద్రోణ)
దెప్పర క + డింది (విరాట)
-
ఢీకొన _ దిక్పతి ( నైషధ)
-
89
ఈ ప్రయోగములఁ బ్రదర్శించి పోత్త పికవి వాటి క్రింద వచనమున నిట్లు వివ
రించెను - ' డిగ్గి దిగ్గి, డక్కెను - దక్కెను, ఢీకొని దీకొని ' అని యిట్లు రెండు
ప్రయోగములు గలవని యందురు. రూఢి పదములు 'డిగ్గి, దక్కెను ఢీకొని' యను
నీవి ప్రశస్తముగా వాడికి
-
-
-&gt;
ఎప్పు డుభయరూపములున్నవో యప్పుడు సమయతిగాఁ బారమును గ్రహిం
చుటరుమాని ( దిగ్గిన - తీర అని యుండఁ దగు దానిని డిగ్గిన తీర అను రీతిఁ బాక
మును బరించి) యనవసరముగా ' ట . త ' వర్గ సావర్ణయతి సమ్మతించులేల?
-
అప్పకవి ద డ ల యతిప్రాసమైత్రిని ఆగ్రాహ్యసంబంధవు క్రింద నిట్లు
నీరసించినాఁడు &quot;ఈ చెప్పిన 'ద -డ లకు పదాదినున్న చతుర్థవర్గ సరళము
ఆదేశమైవచ్చునప్పుడు ఆదేశయతిగాఁ జెప్పవచ్చును, ఆదియుఁగాక ఆ రెంటికిని దాప
లించి నెఱసున్న లున్నప్పు డనుస్వార సంబంధ యకులుగనుక అటువలెను జెప్ప
వచ్చును అడిగలుగఁ జెప్పలేదు గనుక నీదియు సమ్మతముగాదు &quot; ( అప్ప 3 - 285)
.
డాకు దా ఆ దేశ మై వచ్చునపుడు ఆదేశయతి చెప్పవచ్చునఁట, ' డక్కు దక్కు'
అనురీతి ద్వైరూప్యమున్నప్పు డీ యతి చెప్పవచ్చునన్నమాట ఇట్లు చెప్పికొనుట
యనవసరము
పొత్తపికవి చూపిన 'ద డ ' యతి ప్రయోగములు డ్వైరూప్యములు గలవి
గాన నిర్ధారకములుగావు కాని నా పరిశీలించిన యీ క్రింది పద్యములతోఁ గేవల
' ట . త' వర్గ యతి ప్రయోగములు గానవచ్చేడు
స్కూయనఁ దీఁటయరఁగఁ గం+చూ) (స్పాబలిఘంటు మాననవర్లు 44 )
LS - L
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1zvgmra4pdei81t2w7mtk5cz702cuci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/117</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175418</id>
    <revision>
      <id>492382</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:21:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '90 లక్షణ శిరోమణి దుర్గ తండములో హార కుం+డములు గాఁగ (రంగారాయచరిత్ర 2.93 దరహాసమడరి వెం+టనె మరల్చే ( యామినీపూర్ణతిలక 6-12 ) దర్శనోత్సాహిపతిచవే + టప్రదాయి (హంసవింశతి 2-54 ) كسبه 1 కస్తూరిరంగకవ...'</comment>
      <origin>492382</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3223" sha1="6c6hprwjhcuaovzj5csaf453gs6mirh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;90
లక్షణ శిరోమణి
దుర్గ తండములో హార కుం+డములు గాఁగ (రంగారాయచరిత్ర 2.93
దరహాసమడరి వెం+టనె మరల్చే ( యామినీపూర్ణతిలక 6-12 )
దర్శనోత్సాహిపతిచవే + టప్రదాయి (హంసవింశతి 2-54 )
كسبه
1
కస్తూరిరంగకవి తన ఛందమున సభేదయతి క్రింద దకార డకారములకు
యతులుమాత్రము చెల్లును (3 - 272) అని వివరించి, దీనజనపారిజాత పాటించి
నిన్ను (3 - 273) - అను స్వీయలక్ష్యమొసఁగె. పై సాంబ నిఘంటుకర్త యీతఁడే.
రంగకవి యిచ్చిన యితర కవి ప్రయోగములు
-
డెబ్బది రెండు వెల్లువల + దేవరలక్ష్మణు ( భాస్కరరామాయణ)
పా | టలరుచి యింక వేటే యొక + దానికి వచ్చునె (ఆముక్త )
( ఒక + డాలిడవచ్చునె - అని ముద్రణ )
సుకవిజన మనోరంజని 1 చూపిన ప్రయోగములు (150 పుట)
దైవతార్చలపుడు + డాకినీ భూత (భారత ఆనుశాసనిక 4- 17 )
( తామసభూత ముద్రిత ప్రతి )
1
ఈ సావర్ణయతి క్రింద బిందుపూర్వక 'టత' వర్గముల మొదటి నాలుగక్షర
ములు చెల్లుబడి యగుటకు బిందు సావర్ణయతి యను పేర నీ క్రింది మనుచరిత్ర సద్య
అక్ష్య మొసఁగఁబడినది.
'చం ద్రాలంబండు నొకప్పుడుం దఱుగ దీం టం బాఁడియుజు' ఈ లక్ష్య
మునే యనుస్వార సంబంధయతి పేర నొసఁగినాఁ డప్పకవి ( 3 - 53 ).
ఈ క్రింది యతిమైత్రీవిశేషము గమనింపఁదగినది -
'
ట - త వర్గ సావర్ణయతి లక్ష్యముల మధ్యలో ' క వర్గ త వర్గులకు
బిందు సావర్ణయతి ' లక్ష్యమని యెఱ్ఱన యారణ్యపర్వములోనిదిగా నీ క్రింది పద్య
ముదాహృతము.
1. చూ సుకవిజన మనోరంజనము __ఆం. ప్ర. సాహిత్య అకాడెమీ
ప్రచురణ.
పిండి పీచంబుగాఁ బృథివీధరంబులఁ
దంతు నే కాండం +డమున న భ ర
(ధరంబు, డంతు నే ముద్రిత ప్రతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6c6hprwjhcuaovzj5csaf453gs6mirh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/118</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175419</id>
    <revision>
      <id>492383</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:22:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ''పొలఁడింగానక చోటు వ్యంజనయతులు 91 గల దేశంబుల మాధురీముసృణ శాం + తారాటవీణులక్షా' (4 259) పై పాదమున బిందుపూర్వక ' గ - త' లకు యతి యున్నది ఇట్టియతి యే లాక్షణికుఁడును జెప్పినవాఁడుగాఁడు అస)...'</comment>
      <origin>492383</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3525" sha1="77yjihhyrypitu9bxrbunjg10oq1buw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;'పొలఁడింగానక చోటు
వ్యంజనయతులు
91
గల దేశంబుల మాధురీముసృణ శాం + తారాటవీణులక్షా' (4 259)
పై పాదమున బిందుపూర్వక ' గ - త' లకు యతి యున్నది ఇట్టియతి యే
లాక్షణికుఁడును జెప్పినవాఁడుగాఁడు
అస)పద్యము ఆరణ్యపర్వమునఁ గానరాదు. ఎందలిదో ? 'కత ' వర్గులకు
బిందుసావర్ణయతి సమ్మతమగునేని, సమప్త వర్గాక్షరములకు బిందు సావర్ణయతి
నంగీకరింపవచ్చు. అందులకుఁ బ్రామాణిక ప్రయోగము లుండవలయుఁగదా ?
భిన్న యతి (9)
ఇందుగాగమముగల శబ్దములలో (క్రియలతో) 'ఇంచు' విరళమైయున్న
ప్పుడు ( ధరియించు- అనురీతి విడియున్నప్పుడు) ఇత్వమునకు యతి భిన్న యతి,
అట్లు విరళము గానప్పుడు ( ధరించు - అనురీతి నున్నప్పుడు) వ్యంజనమునకు యతి
ఈ పొత్తపికవి మతమును అప్పకవి మతము నొక్కటే
7
ధరించు ' రొ హల్లునకు, ' ధరియించు' లో నచ్చునకు యతి యని చెప్పకే
తెలియఁగలదు కాన నిధియొక యతిభేదముగాఁ జెప్పనక్కఱలేదు 'ధరించు.
సుఖించు ' ఇత్యాదులందు ఇంచు విరళముగాక సంధించి యున్నప్పుడు స్వరవ్యంజనో
భయయతి సమ్మతించుపట్లనే యీ యతి వచించుట ప్రయోజనము ఇందు హల్లు
యతిచెల్లుటకు లక్ష్యములు ప్రసిద్ధములు
స్వరమైత్రికి లక్ష్యము అనేకములు గలవు
నందియం | బీరమణీయ కాంతి నుప+మింపఁగ (భార ఆది 5_151)
శయ | నించు యుధామన్యుఁ డెఱిఁగి (భార-సౌప్తిక 1-178)
ఏను దియ్యమున నటించిన (నృసింహ 2-56)
ఏమఁట పాదుకలమఁట గ + ణింపఁగ (భాగవత X ఉ 585)
ఇష్టఫలసిద్ధి దోరహ + త్తించువింతి (పాండురంగ 2-78)
ఈ క్రియ సత్పుత్రకులు చ+రింతురు (ప్రబంధరాజ 688)
లక్షణదీపిక, సులక్షణసారము, రంగయఛందము, గరళపురీఛందము, సుక
విజనమనోరంజనము మున్నగు లక్షణగ్రంధములలో ఇంచుగాగమముగల ధాతువులం
దుభయయతి చెల్లునని నిరూపితము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>77yjihhyrypitu9bxrbunjg10oq1buw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/119</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175420</id>
    <revision>
      <id>492384</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:22:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '92 లక్షణ శిరోమణి - పీఠిక భిన్నయతిరో శిరోమణికారుఁ డప్పకవివలెఁ జెప్పినను, నిత్యసమాసయతి లక్షణములో, *క్రిక్కిఱించెను ధిక్కరిం చెందెమ్మర ప్రస రించెఁ గట్టిఁడి యలరిం చెననెడి శబ్...'</comment>
      <origin>492384</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3215" sha1="8sqv1xgo1h51plfnrs7s92pridv2765" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;92
లక్షణ శిరోమణి
- పీఠిక
భిన్నయతిరో శిరోమణికారుఁ డప్పకవివలెఁ జెప్పినను, నిత్యసమాసయతి
లక్షణములో,
*క్రిక్కిఱించెను ధిక్కరిం చెందెమ్మర ప్రస
రించెఁ గట్టిఁడి యలరిం చెననెడి
శబ్దముల పోల్కీగల యన్నిశబ్దములకు
సచ్చుహల్లైన సంధి నియంగఁ గృతుల
మహిని రంజిల్లు నిత్య సమాసయతులు. '
(4_202)
అని యించుగాగమసంధిలో నుభయయతి నుపదేశించె. ఇందలి లక్ష్యములలో నించు
కృబ్దము ప్రదర్శితముగాదు గాని శిరోమణిలో నితరత్ర స్వరమైత్రి సంఘటితమై
యున్నది.
'ఈ రసమూని యన్యుని ర పించుచెడకా' (3-220)
ఇంచుగాగమములో సుభయయతి సమ్మతించి నిత్యసమాసయతిలోఁ బ్రస్తావించి
నపుడు భిన్నయతిని బ్రత్యేక భేదముగాఁ దత్పూర్వము వచించుటలోఁ బ్రయోజనము
శూన్యము.
అభేదయతి (11)
'రంయోర్లడయో స్తద్వ. ఆళ్యోళ్ళ సయోరపి,
వబయో ర్నణయోశ్చాం తే... స్యాదభేదేన కల్పనమ్ '
అని యభేదవర్ణములఁ గూర్చిన యభియుక్తోక్తి.
మఱి యందు 'వబయోరభేద' యన్న వాక్య మతిప్రసిద్ధము.
ప్రాచీనలాక్షణికు లొక్క 'వట ' మైత్రిని మాత్రమే యభేదయతిలో సంగ్ర
హించిరి. భీమన, విన్నకోట పెద్దన, తాతంభట్టు ఈ యతిభేదమును జెప్పలేదు.
ఆనంతుఁడు 'పవ' ల కీ యభేదయతి చెప్పినాఁడు. చిత్రకవి ప ఫ బ భ వ లకుఁ
జెప్పినాఁడు. ముద్దరాజు రామనయు యతుల వకార స వర్గ ద్వితయాభేదంబు చెల్లు
నన్నాఁడు. అప్పకవి 'వ - బ, ల - డ, అ ళ ' లకు మైత్రి యభేద విరతి క్రిందను,
'
వకాద ప వర్గమునకు నభేదవర్గయతి క్రిందను వేర్వేు నుపదేశించినాఁడు. అప్పకవిక
ర - ల ', ' ద … డ ' ల యభేద యతిమైత్రి సమ్మతముగాదు. &quot;
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8sqv1xgo1h51plfnrs7s92pridv2765</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175421</id>
    <revision>
      <id>492385</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు శిరోమణికారుఁడు 'ర - ల 93 ర -ళ, ల - శు ల-డ, వస (బ) లకు నభేదయతి నిర్దేశించెను లక్షణమున 'వ స' లని మాత్రమే యున్నను లక్ష్యములో 'వ - బ ' ల మైత్రియుఁ గలదు ల 'దండ' ల మైత్రి వేఱుగా సావర్...'</comment>
      <origin>492385</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3315" sha1="5z08mrrv7v6qgev82acvvj7kgebnb6i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
శిరోమణికారుఁడు 'ర - ల
93
ర -ళ, ల - శు ల-డ, వస (బ) లకు
నభేదయతి నిర్దేశించెను లక్షణమున 'వ స' లని మాత్రమే యున్నను లక్ష్యములో
'వ - బ ' ల మైత్రియుఁ గలదు
ల
'దండ' ల మైత్రి వేఱుగా సావర్ణ యతి క్రిందఁ
బ్రదర్శించెను
ఈ యభేద యతిక్రిందనే ప్రసక్తాను ప్రసక్తముగా ల - శ - డ లయు, దడ
లయు నభేదప్రాసమైత్రికి లక్ష్యములఁ జూ వెను తుదలో ' ఇవి యభేద యతిప్రాస
ప్రయోగలక్ష్యము' లని యుటంకించెను ప్రాసభేదములతో నభేదప్రాస ప్రత్యేకముగా
వచింపఁబడ లేదు.
శిరోమణిలో నభేదప్రాసక్రిందఁ జూపఁబడిన లక్ష్యములందలి శబ్దములనున్న
' ల శ డ ద ' లకు ద్వైరూప్యములు గలవుగాన నయ్యని నిర్ధారకములు గాఁజాలవు
mak
అభేదప్రాస లక్ష్యములు - వాని పాఠాంతరములు
ghed
కొడుకును దారును గుఱ్ఱపు, దళములు (చడములు)
చెలువార
కాలిమి
గళనీల (గలనీల)
క్రీడ (క్రీశ )
వెడ లేబలరిపుడు.
కలుషము (వెలలె)
గాండీవధరుని మా, ర్కొందునవి (మార్కొండునని) ద్వైరూప్యములేని
యభేదప్రాస ప్రయోగములు కాదాచిత్కములు కాననగును
అనుస్వారోష్మయతి (22)
శిరోమణి చెప్పిన దీని లక్షణ మస్పష్టము, ఇందలి లక్ష్యములఁబట్టి 'కేవల
మనుస్వారమునకు శ ష స హ లకు (ఊష్మములకు) యతి చెల్లునని తెలియు
చున్నది (4-265)
బిందుపూర్వకములగు నంతస్థోమ్మములకు మకారము యతి చెల్లుట ప్రసిద్ధము
దానిని మావడి, మ వర్ణవిరామము అని పేర్కొనిరి లాక్షణికులు పొత్తపికవిగూడ
మకారయతిని (13) జెప్పెను
ఈ యనుస్వారోష్మయతి యభూతకల్పన అనుస్వారము ప్రత్యేకముగా
నిలువదు, తెలుఁగున వర్గాక్షరములకుఁ బూర్వముననే పచ్చును సంస్కృతమున&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5z08mrrv7v6qgev82acvvj7kgebnb6i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/121</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175422</id>
    <revision>
      <id>492386</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:22:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '94 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక నీ యనుస్వారము పరసవర్ణానునాసిక మగును. అనుస్వారమునకు శ ష స హ లు చెల్లననఁగా బిందుపూర్వక వర్గాక్షరములకుఁ గేవలోష్మలు మిత్రములగు నన్నమాట. కవిచూపిన స్వీయల...'</comment>
      <origin>492386</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3930" sha1="oi6kaajhpengp5v4qe4nloxg0auzq1w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;94
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
నీ యనుస్వారము పరసవర్ణానునాసిక మగును. అనుస్వారమునకు శ ష స హ లు
చెల్లననఁగా బిందుపూర్వక వర్గాక్షరములకుఁ గేవలోష్మలు మిత్రములగు నన్నమాట.
కవిచూపిన స్వీయలక్ష్యములోని యతిమైత్రి యితే,
శరది సం+ గత
సర్వ
పం + క
హంస సం + భరిత (4-266)
ఈ యతిస్థితి కుపబలముగా ఛందస్సార సంగ్రహ లక్షణ ముదాహృతము.
రామాయణములో నిదని 'సమరాగ్రమ్మున' (4 268) అను పద్యము లక్ష్యముగాఁ
జూపఁబడినది. అందు, వ్యాలోల కీలచ్చటా ॥ సమరోషోగ్రకషాయి తేక్షణములం
బ్రధ్వస్త' అను 3వ పాదములో 'సంబ్రా' లకు అనుస్వారోష్మ - యతి
ఘటితమైయున్నది. ఈ పద్యము భాస్కర రామాయణమున గోచరముగాదు. రామా
యణములో నిదని యీ పద్యమునే కవిచింతామణి, ఆంధ్రప్రయోగరత్నాకరము
ఉదాహరించెను. ఇది యేరామాయణములో నిదో ? బిందు సంబంధయతికి సాహిత్య
చింతామణి (కవిచింతామణి) లో లక్ష్యమని యీ పద్యమును ఆం ప్ర రత్నాకరము
ప్రదర్శించెను. అందలి పాఠము సరిగాలేదు. కవిచింతామణిలో నియ్యది సంయుకా
క్షరవళికి లక్ష్యముగాఁ జూపట్టెడిని అందు 3 పాదము 'కీలాండలో ॥ పమరోషాగ్ని
కషాయితేక్షణములకా బ్రధ్వస్త' అను పాఠమున్నది. ఇం దిదిసంయు క్తవళియే
యగును.
ఎక్కటియతి (32)
ఆదిమలక్షణకవి భీమన మొదలుకొని ఛందఃక ర్తలెల్లరు దీనిని చెప్పిరి. దీనికే
యేకతరవళియని పేరిడినాఁ డప్పకవి. ఎక్కటి యనుశబ్దమునకు అసహాయము,
అద్వితీయము, పరాపేక్షలేనిది, రెండవదానితోఁ గలియనిది యను నర్థములు గలవు.
ఏ యక్షరమున కా యక్షరమే మైత్రిగలది యెక్కటి యతియగును.
ఎక్కటియతిలో శిరోమణి కారుఁడు సంగ్రహించిన యక్షరములు 'మ - ర -
ల-వ'లు. లిఖితప్రతిలో నీ పట్టున వర్ణ శైథిల్యమున్నది. లక్షణము స్పష్టముగా
నిర్వచింపఁబడలేదు. కాని యందే కూర్పఁబడిన యుదాహృతులవలన నయ్యవి.
'మ ర ల వ' అని నిర్ధారితమగును, భీమనాది లాక్షణికులు 'మర ఱ ల వ 'ల
నెక్కటియతి యందుఁ జెప్పిరి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oi6kaajhpengp5v4qe4nloxg0auzq1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/122</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175423</id>
    <revision>
      <id>492387</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 95 'మ.ర_ల_వ ' లకు సయిత మితరాక్షరములు యతిలోఁ జైలుబడి యగు చుండఁగా, నెక్కటియతి వీనిపట్ల నెట్లు సార్థకమగునను సంశయము గలుగుట సహజము అందుల కిట్లు సమాధాన మూహింపనగును మకార...'</comment>
      <origin>492387</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3807" sha1="gzkh1tje26n42x3nnm5i6zkhww17uqj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
95
'మ.ర_ల_వ ' లకు సయిత మితరాక్షరములు యతిలోఁ జైలుబడి యగు
చుండఁగా, నెక్కటియతి వీనిపట్ల నెట్లు సార్థకమగునను సంశయము గలుగుట
సహజము అందుల కిట్లు సమాధాన మూహింపనగును మకారమునకుఁ గేవల హల్లు
చెల్లదు బిందుపూర్వక ప వర్గాంత స్థోష్మలు మాత్రమే చెల్లును ' ల ళ' లకు
-
'పట వ' లకు నభేదము, ఇవిగల శబ్దములందు ద్వైరూప్యము గలదు ప్రాచీన
కవిప్రయోగములందు డ్వైరూప్యముగల శబ్దములందే తఱచుగ వీనికి యతి సంఘ
టితమైయున్నది దీనిని సరిగాఁ బరిశీలించియే యప్పకవి 'ఆ' ల రెంటినే
యేకతరమతియందుఁ జేర్కొనెను, అప్పకవి మతమున 'ర ఱ ' ల యతిప్రాసలు
రెండు నిషిద్ధములు అర్వాచీనులగు కూచిమంచి తిమ్మన ప్రభృతులు వీటి మైత్రి
సంగీకరించిరి శిరోమణికారుఁడు వళి ప్రాస ప్రకరణములో 'ర. ఆ'ల మైత్రీ
విషయము ప్రస్తావింపఁడయ్యెఁగాని, రేఫఱకార లక్షణ ప్రకరణములో (4-521 )
'ర _జ ' ల సాంకర్యము కూడదని, 'ర - అ'లు యతి ప్రాసశ్లేషలకు విరుద్ధమని
&quot;హెచ్చరించినాఁడు ఇతఁడీ విషయమున నప్పకవి మతమువాఁడుగా దోఁచెడు
చుత్వానునాసికయతి (23)
J
-
'స్తోళ్చువాళ్ళు.' అను పాణినీయ సూత్రప్రకారము గలుగు సంధి శ్చుత్వ
సంధి యనఁబడును శ్చుత్వయతినే తన లక్షీణానుగుణముగ శిరోమణి ' చుత్వయతి '
యని పేర్కొన్నది.
యతిభేద నిర్దేశపద్యములో,
సావర్ణ్యములు ననుస్వారోమ్మ చుత్వాను
నానిశాదేశముల్ ప్రాసవిరమ
‘క్చుత్వ ' అని పఠించిన ఛందో (గణ) భంగమగును
మత్, భవత్, త్వద్, యుష్మద్, అస్మద్
(4-17, 25)
ఇత్యాది త వర్గాంతములకు
'చ • జ ' లు పరంబగుచో చుక్వము, అనునాపికము పరంబగులో ననునాపిక మాదేశ
మగును
ఈ యతిలో ద్వివిధ సంధులందలి మైత్రి యేకత్ర పొత్తపికవి చెప్పనాఁడు
భవత్ + చరిత్ర - భవచ్చరిత్ర
-
ఇందుఁ బరంబయిన చకారమునకే కాక
గూఢముగా నున్న తకారమునకును యతి చేయవచ్చును. ఇట్ల మత్ + మారస -
د&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gzkh1tje26n42x3nnm5i6zkhww17uqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/123</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175424</id>
    <revision>
      <id>492388</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:23:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '96 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక మన్మానస - లో గూఢముగానున్న తకారమునకు యతి నిలుపవచ్చును. - ఉత రాత్రి . మ + న్మానసాబ్జ ... (4.371) ఇందు రెండవదగు ననునాసిక సంధియతి మరల వికల్పయతి (26) లో బ్రదర్శితము. ఇట్...'</comment>
      <origin>492388</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3790" sha1="ff42yom1742rlvfkr15shp9ggr1wk3h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;96
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
మన్మానస - లో గూఢముగానున్న తకారమునకు యతి నిలుపవచ్చును.
-
ఉత
రాత్రి . మ + న్మానసాబ్జ
...
(4.371)
ఇందు రెండవదగు ననునాసిక సంధియతి మరల వికల్పయతి (26) లో
బ్రదర్శితము. ఇట్టి పునరుక్తు లీ గ్రంథమునఁ గొన్ని పట్టులఁ జూపట్టును.
సంయు క్షయతి (28)
లీ
సంయుక్తాక్షరము పాదాదినున్న నందలి యేదేనొక హల్లునకు యతిఁగూర్చినఁ
జాలును. అట్లే సంయుక్తము యతిస్థానమున నున్నను నందలి యొకహల్లు పాదాది
నున్నఁజాలును. ఇయ్యది సంయుక్తయతిసామాన్యలక్షణము.
పొత్తపికవి 'క్ష, కియ్య, వట్రువ, క్రౌర, గిలుక' అన్నని సంయు క్తములుగా
బేర్కొనెను.
E
క్షకారము 'క -ష' సంయుక్తము (రక్ష, కియ్య - యకార సంయు క్తము
(క్య), నట్రువ - ఋత్వయుతము (కృ) కార- రేఫసంయు క్తము (చక్ర), గిలుక -
దీనినే వలవఃగిలుక యందురు. (అకణ)- ప్రాచీనులు సంస్కృత లేఖనము ననుస
రించి సంయుతమున మొదట రేఫయున్నచో నా క్రింది హల్లును మొదటనుంచి
దానిప్రక్క (వలపల) రేఫకు మాఱు గిలుక వ్రాయుదురు. ఉ॥ అర్క - అక=ు.
.
సంయుతములో రేఫ తుదినున్నచో దానిని హల్లుక్రిందవ్రాపి కొరయందురు.
క్రార సంయుక్తముగా లిపిలోఁ గనఁబడును. గిలక పై చూపునకు సంయుతముగాఁ
దోఁపదు. అందుచేతనే పొత్తపికవి రెంటిని విడిగాఁ బేర్కొనెను.
ఇందు వట్రువను సంయుక్తమున ననుసంధించుట విచారణీయము, వట్రువ
ఋకార స్వరగుణితము. అది సంయుక్తముగాదు. అందుచేతనే 'అమృతము,
వికృతి ' మున్నగుపట్ల వట్రువకు ముందున్న యక్షరము గురువుగాదు.
,
అట్లుండ నీకవి వట్రువను సంయుక్తమునఁ జేర్చుటకుఁ గారణమి ట్లూహ్యము :
ఋకారోచ్చారణమున స్వరవ్యంజన ధర్మములు మిళితములు. ఇందు స్వరోచ్చారణ
రేపోచ్చారణలు గలవు. ఋకారము రేఫద్వయ గర్భితమని సంస్కృతవ్యాకర్తల
మతము. ఋకారము రేఫతుల్యముగాన ఋత్వవిశిష్టత (వట్రువసుడి రేఫవిశిష్టత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ff42yom1742rlvfkr15shp9ggr1wk3h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/124</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175425</id>
    <revision>
      <id>492389</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:23:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 97 (కార) వంటిదై సంయు క్తవర్ణముంబోలినదగును సంయుక్తమున నొకహల్లునకు యతిమైత్రియునఁ జాలుఁగాన వజ్రసుడికి వట్రసుడి (వృష్టి - స + మృద్ధ), వట్రసుడికి రివర్ణము (రీతి - మృదు)...'</comment>
      <origin>492389</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3197" sha1="cov59zudsy5z0n569xk9u0hkutsd3w8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
97
(కార) వంటిదై సంయు క్తవర్ణముంబోలినదగును సంయుక్తమున నొకహల్లునకు
యతిమైత్రియునఁ జాలుఁగాన వజ్రసుడికి వట్రసుడి (వృష్టి - స + మృద్ధ), వట్రసుడికి
రివర్ణము (రీతి - మృదు) యతికిఁ జెల్లుబడి కాఁజొచ్చినది ఈ కారణమునుబట్టి మన
కవి వట్రువను సంయుతమున సంగ్రహించియుండనోపు
సంయు క్తయతిలో బహుయతినియతి
ఒక్క పాదమునఁ బెక్కు యతులుగల పద్యములలో ఆదిలో సంయుక్తమున్నఁ
దర్వాత నం దేహల్లునకు యతి గూర్పఁబడునో యాహల్లునకే యా పాదమునఁ
దక్కిన యతిస్థానములలొ మైత్రి పాటింపవలయు
ఉదా॥ ఙ్ఞావలయమంతయు వి + పాణమున నెత్తుకిటి
+ సత్త్వ మరుదన నొప్పు + సంయుక్తవడి చెడక . (4-298)
ఇది జయభద్రరగడ. దీనికి శ్రీ యతుల
పాదాదినున్న సంయు క్తాక్షరమగు
' లోని షకారమునకుఁ బాదమున మూఁడుచోట్ల యతి చేయఁబడినది
బహుయతులు గల పద్యము పాదములో మధ్య యతిస్థానములో నొకచో
సంయుక్తముండునేవీఁ బాదాద్యక్షరమునకు సవర్ణమైన దానినే ముందు వెనుకల యతి
స్థానములలో నిలుపవలెను
ఉదా|| రంపముల వచ్చుగతి + వచ్చె నఖముల రిపును
+ రమ్ము నరసింహుఁడవఁ + గ్రాలు
సంయు క్తయతి.
(4.298)
ఇందు రెండవ సొలవ యుతులలో సంయుత మున్నది పాడాది రేపకు సర్వత్ర
యతి ఘటింపఁబడినది.
ఈ క్రిందిది బహుయతినియతి భంగము
మ్మివలయమంతయు వి + ప్రాణమున నెత్తుకిటి
ఇందు
+ మహిమఁదలపోయన+క్కజమనుచు నిట్లనక,
(4_293)
'క్ష్మాకు షా మ క' అని వేర్వేఱక్కరములకు యు
చేయఁబడినది ఇది దోషము
ఇట్లుపదేశించిన లాక్షణికులే బహయతినియ 3 వంగము గావించియున్నారు.
LS-M&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cov59zudsy5z0n569xk9u0hkutsd3w8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/125</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175426</id>
    <revision>
      <id>492390</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:24:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '98 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక అప్పకవీయమున (4_357) క్రౌంచవదీవృత్తమ్మునఁ జెన్నా +రఁగఁ బణ కుదురిలఁ + గవివరులెల్ల జా. (క్రౌర - గ). లక్షణశిరోమణిలో రెండెడల నిట్టి యతిభ్రంశము గాననగును. గజలీల వృత...'</comment>
      <origin>492390</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3210" sha1="n2jowar9l7j39waaoaff9zl4y7ciaih" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;98
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
అప్పకవీయమున (4_357) క్రౌంచవదీవృత్తమ్మునఁ జెన్నా +రఁగఁ బణ
కుదురిలఁ + గవివరులెల్ల జా. (క్రౌర - గ).
లక్షణశిరోమణిలో రెండెడల నిట్టి యతిభ్రంశము గాననగును.
గజలీల వృత్తము
మీఱి గిరిధాతృ నిర్మిత విశ్రమముల గజ+లీల యనఁబరఁగు.
తరువోజ
కరణిఁ జెందును రెండు + గణములమీఁదఁ
+ గ్రమునవడి నొప్పుఁ + బ్రాసంబు లొనరు.
(48_98)
(3_395)
ఇట్టి యతిభ్రంశము ప్రాచీన ప్రామాణిక కవుల గ్రంథములతో నటనటఁ
జూపట్టెడు (చూ, ఛందోరీతులు - పుట 270 - 271; అప్పకవీయ భావప్రకాశిక - పుట
84, 85)
యశవర్గ ద్వయయతి (30)
ప్రసిద్ధ ప్రామాణిక లక్షణ గ్రంథములలో నెందును నియతి కానరాదు. అప్పకవి
యగ్రాహ్యవర్ణచతుష్టయ వళులక్రింద,
* య ర ఆవ లను నీనాల్గును
వరుసం దమలోన వళ్లు + రయమునఁ జైల్లంతో
ధర శ ష స హ వర్షంబులు
శ ష స
ణ
సరవి నొకటికొకటి చెలు + హరిని భ రేవా. &quot;
(ఆప్ప 3.263)
రేచనంబుద్ధి గలడగుటచే నీ పద్యము భీమన ఛందములోనిదిగాఁ దోఁచును.
భీమన చెప్పినవి 10 యతులే. కొన నిది ప్రతీ ప్రము. ప్రాచీన కృతియగుటచే భీమన
ఛందములోఁ బ్రక్షిప్తము లనేకములు ప్రవేశించినవి. అందుచేతనే 'వికటకవులు
కొన్ని వింతలు కల్పించి, కవిజనాశ్రయమునఁ గలిపినారు అన్నాఁ దప్పకవి. పై
పద్యమున య ర ల వ లకు వేఱుగా శ ష స హ లకు వేఱుగా యతిమైత్రి చెప్పఁ
బడినది. కాని శిరోమణికారుని మతమున అంతస్థోష్మములకు పరస్పరము యతి చెల్లును.
ఇందు మ యతి (4.188) లక్షణములోఁ బూర్వార్ధము మ యతి, ఉత్తరార్ధము యళ
వర్గయతి చెప్పఁబడినది. అట్లే యశ వర్గ ద్వయయతి (4,319) లక్షణములోఁ బై మ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n2jowar9l7j39waaoaff9zl4y7ciaih</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/126</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175427</id>
    <revision>
      <id>492391</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 99 యతి లక్షణపద్యమే పునరు క్తమై యందుఁ బూర్వార్ధము యశవర్గయతి, ఉ త్తరార్ధము మ యతిగా మార్చి కూర్పఁబడెను ఈ యతిని లక్షణదీపిక (వార్తాకవి), శ్రీధర చ్ఛందము, సులక్షణసారము...'</comment>
      <origin>492391</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3288" sha1="c90dj8uv9pt48ned0sxfh6pupmdt64l" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
99
యతి లక్షణపద్యమే పునరు క్తమై యందుఁ బూర్వార్ధము యశవర్గయతి, ఉ త్తరార్ధము
మ యతిగా మార్చి కూర్పఁబడెను ఈ యతిని లక్షణదీపిక (వార్తాకవి), శ్రీధర
చ్ఛందము, సులక్షణసారము 'పేర్కొని లక్ష్యలక్షణముల నొసఁగినవి ప్రసిద్ధ లాక్షిణి
కుల మతమున య ర ల వ లు యతి చెల్లవు శ ష స లు పరస్పరము చెల్లును
హకారముతో నవి చెల్లవు ' య - హ ' లు మాత్రము చెల్లును
ఈ విలక్షణ విశ్రమమునకు లక్షణశిరోమణి ప్రదర్శించిన లక్ష్యములలో నొకటి
నన్నయది, రెండవది యెఱ్ఱనది అవి యీ క్రిందివి
నన్నయ - (ఆది 8.232)
'జలరుహనాభ రమ్యగిరి సానువనమ్ము వేఁటలాడుచుకొ
-
సలుపుద వినిదాఘ సమ + యమ్ముల నీవును నేను నెమ్మది.'
(4_322)
రెండవపాదమున 'స _య' లకు యతి కన్పట్టుచున్నది సంశోధిత భారత
111
ముద్రణమున నిట్టి పారము కానరాదు అందున్నది. 'సలుపుదమీ నిదాఘ దివ +
సమ్ముల' ఇందు సమయతి సహజముగా నున్నది పొత్తపికవి కిట్టి క్రొత్తపారమే
మూల లభించెనో *
సంస్కృత భారతములో (ఆది - 248 అధ్యాయ - 14 శ్లో ) నీ సందర్భమున
(ఖాండవవనవిహార ఘట్టము)
నిట్లున్నది.
‘తతః కతీప యాహస్య, భీభత్సు: కృష్ణ మబ్రవీత్,
ఉష్ణాని కృష్ణ వర్తంతే, గచ్చావో యమునాం ప్రతి ?
మూలమునఁ గతీపయాహస్యయని యుండుటనుబట్టి నన్నయ యహశ్శబ్దపర్యాయమగు
దివసమునే సంగ్రహించి యుండునని తోఁచెడు,
ప్రాదియతి (10)
+
ప్రాదీశ్వరసంధిలో నుభయయతీ చెల్లును ప్ర + అర్థిత ప్రార్థిత, అభీ +
ఇష్ట - అభీష్ట - ఇత్యాది ప్రాదిసంధులందు స్వరమునకుఁ గాని వ్యంజనమునకుఁగాని
యతి చేయవచ్చును ఇందులకు శిరొమణి లక్షణ మిట్లున్నది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c90dj8uv9pt48ned0sxfh6pupmdt64l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/127</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175428</id>
    <revision>
      <id>492392</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:24:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '100 లక్షణ శిరోమణి పిరిక 'ప్రాదు లిరువదిలోన నప్యాణ్ణు అనఁగ వేలయు నుపసర్గ లివి రెండు తెలుఁగుృతులఁ జొరవు, మిగిలిన వాని పై స్వరములూన అచ్చులకు హల్లులకుఁ బ్రాయతులు కృష్ణ ఆ (4-134) 6 స్ర...'</comment>
      <origin>492392</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4132" sha1="ayr6yxe7sa4pgodq4man2zio611rsj8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;100
లక్షణ శిరోమణి పిరిక
'ప్రాదు లిరువదిలోన నప్యాణ్ణు అనఁగ
వేలయు నుపసర్గ లివి రెండు తెలుఁగుృతులఁ
జొరవు, మిగిలిన వాని పై స్వరములూన
అచ్చులకు హల్లులకుఁ బ్రాయతులు కృష్ణ ఆ
(4-134)
6
స్రాదు లిరువదిలో 'అపి, ఆజ్' అను రెండు తెలుఁగునఁ జోరనన్నాఁడు
పై లక్షణములో మనకవి. తదుపరి భీమనానంత పెద్దనల లక్షణముల సుద్ధరించి,
వాటి తుదలో &quot;భీమన్నగారు ఇరువది ఉపసర్గలకు సుపరిస్వరము క్తమైన నుభయముఁ
జెల్లునన్నారు. అనంతన్నగారు పెద్దన్నగారు 'వరా, ఆవ్, అఫీ' యనఁబడు ఈ
మూఁడు ఉపసర్లలు తెలుఁగునఁ జొరవు; మిగిలిన 17 ఉపసర్గలుఁ జేల్లునన్నారు.
గాఁబట్టి ... 17 ఉపసర్గలకు మహాకవి ప్రయోగములు వివరంబులుగాఁ దెలియ
లక్ష్యంబులు వ్రాసెద ” (4-140) అని వ్రాసి ప్రయోగములఁ బ్రదర్శించెను. పొత్తిపి
కవి పేర్కొన్నట్లు ఉపసర్గలలో దేనిని భీమన నిషేధింపలేదు. విన్నకోట పెద్దన
అప్యాక్ నిరూపణ మప్రసిద్ధమని రెంటిని నిషేధించినాఁడు. అనంతుఁడు, చిత్రకవి
పెద్దన, వీరిననుసరించి యప్పకవి పరాజపులు మూఁడు తెలుఁగునఁ జోరవన్నారు.
శిరోమణికారుఁడు తొలుత స్వీయలక్షణమున రెంటినిగాదని, తరువాత ననంతాదుల
మతము నవలంబించి మూఁటిని ద్రోసిరాజనెను. ఈ యభిప్రాయ పరిణామము వ్యతి
క్రమముగానున్నది. తొలుత రెండవడమేమిః తరువాత మూఁటిని గాదనడమేమి
ఇది పూర్వోత్తరస్వవచో వ్యాఘాతము. ఏదీ యెట్లున్నను శిరోమణికారుఁడు 17 ఉప
సర్గలకే లక్ష్యములఁ జూపెను. పరా, ఆజ్, అపి ఇవి తత్సమాంధ్రభాషలోఁ
-
బ్రవేశింపవని కొందఱ లాక్షణికుల మతము. రంగకవి 20 ఉపసులకు లక్ష్యముల
నొసఁగెను.
Sull
అనుశబ్దములలో
పరాక్రమము (పరా+ఆక్రమము), పరేత (పరా + ఇతి)
'పరా ', ఆస్యయ (అసి + అయ) అనుచో ' అపి ' అను ఉపసర్గలు గలవు. విన్నకోట
పెద్దన ' పఠేత ' ను రంగకవి 'అప్యయము ' నుదాహరించిరి. ఇఁక మిగిలినది ' ఆజ్
అన్నది. దీనికి స్వరము పరంబగుచో జకార లోపమగును. (ఆజ్ + ఉదక -
ఆ + ఉదక - ఓదక ). సంధిలో వ్యంజనము నిలువదు, గానఁ బ్రాద్యుభయయతిక
నవకాశములేదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ayr6yxe7sa4pgodq4man2zio611rsj8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/128</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175429</id>
    <revision>
      <id>492393</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:25:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి చూపిన ప్రాదిశబ్దములు వ్యంజనయతులు - 101 ప్రాపించు (ప్ర), సముల్లసన (సమ్), అనరాగ (ఆను), సుమహత్ (సు), నిరాస (విర్), నిరతిశయ (నిర్), దురంత (దర్), అభీప్సిత (అభి), ఉపాంత (ఉప), ఉపేంద్ర (ఉప, పరా...'</comment>
      <origin>492393</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3948" sha1="rn6q7usrvzf5h3nezwka1o1twbgldkn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి చూపిన ప్రాదిశబ్దములు
వ్యంజనయతులు
-
101
ప్రాపించు (ప్ర), సముల్లసన (సమ్), అనరాగ (ఆను), సుమహత్ (సు),
నిరాస (విర్), నిరతిశయ (నిర్), దురంత (దర్), అభీప్సిత (అభి), ఉపాంత
(ఉప), ఉపేంద్ర (ఉప, పరాక్రమ (పరా), ఆకలిత (ఆజ్), వ్యవసాయ (అవ),
ఉదగ్ర (ఉద), వ్యపగత (వి), అత్యంత (అతి) ఇందు 14 ఉపసర్గలకే లక్ష్యము
లున్నవి అప్పుడు ' ప్రతి, సరి, ఆధి, వి, అపి, అప' అను 6 ఉపసర్గలకు లక్ష్యములు
లుప్తములని యెన్నవలెను స్వీయలక్ష్యములలో (4-138) 'అవ' కు 'అపాస్త '
అను ముదాహృతియున్నది అట్లేని ఉపసర్గవింశతికి సుదాహరణము లున్నవన్నట్లగును
పరాజవులు నిషేధించియు పరాజులకు లక్ష్యము లొసంగుటలో శిరోమణికారుని భావ
మేమో వింతగా నున్నదనక తప్పదు
శిరోమణి ప్రదర్శించిన లక్ష్యములలో హల్లునకో యచ్చునకో యొకడానికి యతి
యున్నదిగాని ప్రత్యుషసర్లకు స్వరవ్యంజనయతులు చెల్లుటకు రెండేపి యుదాహృతులఁ
జూపి యుండవలసినది ఈ గ్రంధమున నట్టి క్రమపద్ధతి యిట నేకాక యన్యత్ర ఁగూడఁ
చాటింపఁబడ లేదు
n
1
ఇఁక రమణకవిచూసిన ప్రాదియతిలక్ష్యములలోఁ గతిపయవ్యతిక్రమములు
అరుదుగఁ బతి పిల్వఁగనిన + యనురాగము (ల శి 4.143). ఇది ప్రాది
యతి కాఁజాలదు. 'అను' అను నుపసర్గయున్నది గాని దానిపై స్వర మతుకలేదు
'అన్వర్థ (అను + అర్థ). అన్వీక్షణ (అను + ఈక్షణ)' అనురీతిఁ బ్రాదిస్వర సంధి
యతిస్థానమున రావలయును – ఇం దట్టి సంధిలేదు కాన నియ్యది యుదాహార్యము
కానేరదు మఱి ప్రాదియతులకుఁ గవి తొలుక వ్రాసిన స్వీయంకృనవోఁగూడ
' అమిత సద్భోగమౌని మ+నోనురాగ' (ల శి 4–138) అనుచోటఁగూడ నీ దోషమే
కలదు అందున్నది గూఢస్వరయతిగాని ప్రాదియతిగాదు ఇది కవిప్రమాద మనక
తప్పదు ఇట్టివే మఱికొన్ని -
గాదు
--
1
ఇదియుఁ బ్రాదియతి
సుమహ దుపాశ్రయా ప్రమద + శోషిత (4 -144)
సూక్తి (సు + ఉక్తి), స్వస్తి (సు + ఆస్తి) వంటి స్వరసంధీగలవి యుదా
హార్యములు
ని రాసంబగుఁ బాయ నురగ + రక్షోభయము (4-145)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rn6q7usrvzf5h3nezwka1o1twbgldkn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/129</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175430</id>
    <revision>
      <id>492394</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:25:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '102 బడినది లక్షణ శిరోమణి ' నిర్ + ఆస - నిరాస ' ఈ ప్రాది స్వరసంధిలో వ్యంజనమైత్రి గూర్పఁ - ఇది సమీచీనమైన లక్ష్యము. కాని దీనితరువాతఁ జూపఁబడిన 'నిరతిశయ దుఃఖభారంబు + నిస్తరింప' (4_146) అను ల...'</comment>
      <origin>492394</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3675" sha1="f4t82tvzygw8bkqikix5vifrbba6dc5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;102
బడినది
లక్షణ శిరోమణి
' నిర్ + ఆస - నిరాస ' ఈ ప్రాది స్వరసంధిలో వ్యంజనమైత్రి గూర్పఁ
-
ఇది సమీచీనమైన లక్ష్యము. కాని దీనితరువాతఁ జూపఁబడిన
'నిరతిశయ దుఃఖభారంబు + నిస్తరింప' (4_146) అను లక్ష్యములో ప్రాది
యతి కుదురదు, నిరతిశయలోని (నిర్ అతిశయ) రేఫకా అకారమునకో యతి.
యున్ననే ప్రాదియతి యగును.
=
ప్రాదులు పూర్వముననుండి వానికచ్చుపరంబయి కలిసిన సంధులందే యుభయ
యతి ప్రాదియతిగా లాక్షణికులు పేర్కొనిరి, అధీశ (అధి + ఈశ ) = అనురీతిఁ
బ్రాదులు పూర్వముననున్నను, వృషభాధిప (వృషభ + అధిస) -అనురీతిఁ బరమున
నున్నను నుభయమునకు యతిచెల్లుట ప్రాదియతి యగునని తాతంభట్టకవిచింతామణి
లక్ష్యలక్షణములు నిరూపించాడు.
'ధాత్రిఁ బ్రాదియోగ మాత్రంబు గలిగిన
సుభయమును రచింప నొనరు యతికి
సాతిరిక భక్తి + శక్రసేవిత కమ
లాలయా నివాస + లక్ష్యమిదీయ. '
(కవిచింతామణి 3_15)
ఇందు ' సాతిరిక్త' (స + అతిరిక్త, శబ్దములో 'అతి' యను నుపసర్గ
సరముననున్నది. పూర్వముననున్ననే ప్రాదియతియని పరముననున్న (వృషభాధిప -
అనుచోట) ప్రాదియతీగాక నిత్యసమాస విశ్రాంతిలో నువసర్గసంధి కంభయయతియని
యప్పకవిగారి యభిప్రాయము. పూర్వాపరములలో నేందున్నను బ్రాదియతియని
పరిగణించుటయే యుక్తియుక్తము.
నిత్యసమాసయతి (15)
పదద్వయవిభాగము స్పష్టముగాఁ దోఁపని సమాసమధ్య స్వర సంధ్యక్షరమున
కుభయయతి నిత్యసమాసయతి యగును. నారాయణ (నార ఆయన), రసాయన
(రస. ఆయన), జనార్దన (జన అర్ధన) ఇత్యాది సమాసములందుఁ బదద్వయ
విభాగమున్నదని తోఁపదు. ఇవి నిత్యసమాసములు ఇట్టివానియం దుభయయతి
చెల్లుబడియగును.
.
శిరోమణికారుఁడు సంస్కృత సమాసములనేకాక యిందు నీపఱ, రూపఱ'
ఉక్కఱ, క్రికిణీయు, తెమ్మెర, కట్టిఁడి. మున్నగు దేశ్యసమాసములు సంగ్రహించెను&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f4t82tvzygw8bkqikix5vifrbba6dc5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/130</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175431</id>
    <revision>
      <id>492395</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 103 వీటిని లాక్షణికులు దేశ్యనిత్యసమాసయతి, దేశీయ యతియను పేర వేఱు గాఁజూపిరి శిరోమణికర్త కూడ దేశీయయతిని బ్రత్యేకముగాఁ బ్రదర్శించియున్నాఁడు అందు సైతము తెమ్మెర, క...'</comment>
      <origin>492395</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4414" sha1="4pitnp9jqhco9fsh28o7gy33ll51ob4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
103
వీటిని లాక్షణికులు దేశ్యనిత్యసమాసయతి, దేశీయ యతియను పేర వేఱు గాఁజూపిరి
శిరోమణికర్త కూడ దేశీయయతిని బ్రత్యేకముగాఁ బ్రదర్శించియున్నాఁడు అందు
సైతము తెమ్మెర, క్రచ్చఱ, ఏపఱ, క్రిక్కిఱియు మున్నగు దేశ్యశబ్దముల సంగ్రహించి
యున్నాఁడు నిత్యసమాసయతియందు దేశీయయతినేకాక 'మఱియుఁ బ్రభునామ
నిత్యసమాసయతు లోక్క విధంబుననుండు ' (ల శి 4-203) నని ప్రభు ముతినిగూడ
నిందుఁ గలిపినాఁడు అనంతుఁడు చెప్పిన నిత్యయతిని (క్రూరకర్ముఁడేని ఏనిశబ్ద
సంధి కుభయయతి) ఇందే సంగ్రహించినాఁడు (ల శి 4208)
+
చేతిది (చేతి + అది)
అప్పకవి మతమునఁ బ్రత్యేకయతి అనంతుని
మతమున భిన్నయతి
— ' చేతిది ' యనుచో హల్లునకు, చేతి యది ' యసుకో నచ్చు
నకు యతి చేయవచ్చునని యనంతాప్పకవుల లక్షణములు
'చేతిది' అనుశబ్దమును నిందుఁ జేర్చుటచే శిరోమణికారునికి నిత్యసమాసోభయ
యతి సమ్మతమని తెల్ల మగును అట్లే 'క్రిక్కిఱించు, ధిక్కరించు, ప్రసరించు,
అలరించు' అను నించుగాగమక్రియలను గూడ నిందే పరిగ్రహించెను. వీనికి రమణ
కవి భిన్నయతియందు స్వరమైతినిమాత్రమే వచించెను మణి యిందుభయ యతి
నుపదేశించెను ప్రసరించువంటివి భిన్నయతి యనుకొన్నచో వ్యంజనమునకును,
చిత్యసమాసయతి యనుకొన్నచో స్వరి వ్యంజనోభయమునకును యతి గూర్పవచ్చునని
శిరోమణికారుని యభిప్రాయమని యేర్పడును ఈ పద్ధతి వింతగనున్నది
నఞ్సమాసయతిని వేఱుగా వింగడించియున్నను రమణకవి అనంత, నాస్తి
శబ్దముల నిందుఁగూడఁ బేర్కొనెను ఇట్టి పౌనకు క్త్యవ్యతిక్రమపద్ధతి యీ శిరోమణి
కారునికి సహజమయి కానవచ్చుచున్నది.
---
శిరోమణి ప్రదర్శించిన నిత్యసమానయతి శబ్దములు
నాస్తి, నారాయణ,
అనంక, రత్నాకర, ఆపోశన, వాతాయన, రామాయణ పరాయణ, శుద్ధాంత, ఏకాంక
రసాయన, జనార్ధన, విశ్వామిత్ర,
ఏపఱ, ఉక్క అ, రూపణ, చూపఱ, కాపది, క్రిక్కిఱించే, ధిక్కరించె, తేమెర
ప్రసరించె, కట్టిఁడి) అలరించె, చెన్నక్క, చెన్నక, చేతిది, పిన్నది, కర్ముఁడేని,
తలఁచెనేవి. ఇందు నిత్యమాసములేకాక, యితర యతిభేదములలోని శబ్దములు
గూఢ సంగ్రహింపఁబడి కలగాపులగమయ్యెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4pitnp9jqhco9fsh28o7gy33ll51ob4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/131</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175432</id>
    <revision>
      <id>492397</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:26:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '104 శకంధుయతి (29) లక్షణ శిరోమణి 1 పరరూవసంధిగల శకంధ్యాదిగణ పరితశబ్దముల కుభయయతి చెల్లును. దీనినే పరరూపయతీయని పేర్కొనే నప్పకవి. శిరోషఁణీ లక్షణములో ద్వీ పాంతరీప ప్రతీప నాడ నారికే...'</comment>
      <origin>492397</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3792" sha1="maaqn21axxlxyxvhibpo5yuiveg207i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;104
శకంధుయతి (29)
లక్షణ శిరోమణి
1
పరరూవసంధిగల శకంధ్యాదిగణ పరితశబ్దముల కుభయయతి చెల్లును. దీనినే
పరరూపయతీయని పేర్కొనే నప్పకవి.
శిరోషఁణీ లక్షణములో ద్వీ పాంతరీప ప్రతీప నాడ నారికేళాది శబ్దములు శకంధు
సంజ్ఞకములుగా వచింపఁబడినవి. ఈ నిర్దేశము సరిగాదు. ద్వీపాదులు శకంధాదులఁ
బఠితములుగావు. ‘ద్వ్యంతరుపసరేభ్యోవఈ 'తనుపాణిని సూత్రముచే (ద్వి + అప్ -
ద్వి + ఈప్ - ద్వీప) అప్పులోని అకారమునకు ఈకార మాజేశమయ్యెను. ఆదేశయతి
క్రింద శిరోమణి ద్వీపశబ్దమును బేర్కొన్నది. నాకు నారికేళ శబ్దములు నిత్యసమాస
యతులగును.
శిరోమణి యుద్ధరించిన లింగమగుంట రామన్నగారి లక్షణసారములోని
అరయశకంధు...' (4_306) పద్యములో నాక ద్వీప నారికేళ శబ్దము అన్వితములు
నిత్యసమానములని వచింపఁబడెను. ఈ రామన్న పద్యము కవిచింతామణిలో అఖండ
స్వరవళి క్రిందఁ దాతంభట్టీయముగా నొసఁగఁబడియున్నది.
దేశీయయతి (4)
క్రచ్చఱ, తెమ్మెరలు, క్రిక్కిఱియు మున్నగు దేశ్యపదములలోని సంధ్యక్షర
ముల కుభయయతి చెల్లును. శిరోమణి కారుఁ డిట్టి పదద్వయవిభాగములేని 'మక్కువ,
ఎక్కటి, చక్కటి ' మున్నగు దేశ్యశబ్దములందును హల్లులమీఁది యచ్చులకు నచ్చపు
టచ్చులతో యతి చేయవచ్చునని లక్షణము రచించే, అందుల కాతఁ డొసఁగిన కొన్ని
యుదాహరణము లివి
-
* అశులకెంతయుఁ బ్రియము నె + తమ్ములనఁగ
ఈశ్వరుఁడు మౌళిఁ దాల్చెఁ త్రొ+న్నెల ననంగ '
(0. 8. 4.56)
'నెత్తమ్ములు, క్రొన్నెల' అను శబ్దములలో సంధులుగలవుగాని యవి స్వర
సంధులుగావు. కాన గేవలస్వర మైత్రి కాస్కారములేదు. శిరోమణీకారుని మతమున
' అశుల — నె + త్తమ్ము' అనుచోట తకారముమీఁది ఆకారమునకుఁ బాదాది అకార
మునకు యతి చెల్లును. ఇట్టి యతి నాయెఱిఁగిన లక్షణ గ్రంథములలో నెందును
గొనరాదు. ఇదియొక యవలక్షణ యతిమైత్రి. ఇది యిటులుండ,
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>maaqn21axxlxyxvhibpo5yuiveg207i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/132</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175433</id>
    <revision>
      <id>492398</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:26:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 105 ' ఓషధీశార్క నేత్ర భా+ సురచరిత్ర' (4-58) అను ముదాహృతి మటెంతో విలక్షణమైనది 'ఖాసుర' లోని సవర్ణముమీఁది ఉత్వమునకు ఓతో యతి. ఇందు సంధిలేదు మఱి దేశ్యశబ్దమునుగాదు రమణకవి భా...'</comment>
      <origin>492398</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3921" sha1="qyaktczitqmvss1elrne4i3f1ptoo7z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
105
' ఓషధీశార్క నేత్ర భా+ సురచరిత్ర' (4-58) అను ముదాహృతి మటెంతో
విలక్షణమైనది
'ఖాసుర' లోని సవర్ణముమీఁది ఉత్వమునకు ఓతో యతి. ఇందు
సంధిలేదు మఱి దేశ్యశబ్దమునుగాదు రమణకవి భావమేమో ?
ఈ యతి సంగీకరించినచో స్వరసంధి లేకున్నను నెట్టి శబ్దమందేవి హల్లు
మీఁది స్వరమునకుమాత్రము యతి చేయవచ్చుననుటలో సభ్యంతరముండదు పొత్తపి
కవి స్వీయలక్ష్యమొసఁగెనేకాని దీని కితరకవిలక్ష్యము చూపలేదు అట్టి లక్ష్యము
గగనకుసుమప్రాయమని యెన్నునది.
ప్లుతయతి (14)
కాకుస్వరయతి (20)
దూరాహ్వాన, సంగీత, సంశయ, రోదనములం దుచ్చరింపఁబడు వర్ణోచ్చార
ణము ప్లుతమనఁబడును ఇది దీర్ఘాంతము, త్రిమాత్రాకాలికము ఇట్టి ప్లుతాక్షరమున
కుభయయతి చెల్లును పొత్తపికవి సుతస్వరమున సంగీతమునినా తక్కినవిమాత్రమే
సాహిత్యసంబంధులని స్పష్టపఱచెను.
تم
కాకుస్వరయతి సంబోధనాంతపర మయ్యును దీర్ఘ వర్ణంబై స్వరముగా
గాన్పించునది యని పొత్తపికవి వివరణము (4 - 245) మఱి యిందే యుద్ధరింపఁబడిన
యనంతుని లక్షణప్రకారము ప్రశ్నాకళిత దీర్ఘము గూడఁ గా కుస్వరమే (4-249).
ఈ కాకుస్వరప్లుతయతులు రెండు వేర్వేఱఁజెప్పినను ఒక్కొక్క ఎక్కువ ఈ కాకుస్వర
యతియు పుతయతియు ఒక్క తీరుగాఁ గానఁబడునని శిరోమణికారుని సమీక్ష (4.253).
ఇట్టి నమీ వచనము ప్లుతయతి క్రిందను గలదు (4-201).
లాక్షణికులలోఁ గొండలు ప్రతయతిని, గొందఱు కాకున్వరయతిని, మణికొండ
టీ రెంటిని రెండుభేదములుగాను జెప్పిరి కాకుస్వరమే పుతస్వర మగును పరిశీ
లింపఁగా రెండునొక్కటే 'అదికాకుస్వరంబు ప్లుత వళియునగు ' నన్నా ఁడప్పకవి.
(3.241)
ఇది రెండుభేడముగాఁ జెప్పుటకన్న నొక్కటిగాఁ బరిగణించుటే సముచితము *
అలుక్సమాసయతి (36)
స సమ్యలుక్సమాసములలో విభక్తి ప్రత్యయస్థానమండలి వర్ణమున కుభయ
యతి చెల్లునని శిరోమణి. ఇది సంస్కృత (తత్పమ) సమాపవిషయము, 'కంఠ
IS N
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qyaktczitqmvss1elrne4i3f1ptoo7z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/133</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175434</id>
    <revision>
      <id>492399</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:26:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '106 లక్షణ శిరోమణి కాల ' శబ్దములు సమసించినపుడు 'కంఠేకాల' అని యలుక్సమాసమగును. 'కంఠే సప్తమీవిభక్తి. ఇందు స్వరవ్యంజనములకు యతి చెల్లును. స్వరముతోడి మైత్రికి పొత్తపికవి స్వీయలక్ష్...'</comment>
      <origin>492399</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3384" sha1="g5yy96vyoe0xpe5grniepew1z9med5z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;106
లక్షణ శిరోమణి
కాల ' శబ్దములు సమసించినపుడు 'కంఠేకాల' అని యలుక్సమాసమగును. 'కంఠే
సప్తమీవిభక్తి. ఇందు స్వరవ్యంజనములకు యతి చెల్లును.
స్వరముతోడి మైత్రికి పొత్తపికవి స్వీయలక్ష్యము మాత్రమే కలదు.
'కం | శేకాల సహాయుఁడని సు + రేశ్వర '
(అ. శి, 4,362)
వ్యంజనమైత్రికి స్వీయలక్ష్యముతో రా. పాం. లక్ష్యమును జూపఁబడినది.
'పా | చౌకృతగిరిరాడపత్యు + నకు '
(రా. పాం, ల. శి. 4-363)
అంతేవాస, పంకేరుహ, నీరేజ, ఖేచర
స్వరమైత్రి కితర లక్ష్యములు మృగ్యములు.
ఈ శిరోమణి లక్షణమునుబట్టి
6
వనేవర' ఇత్యాదులందు నీ యలుక్సమాసయతి చెల్లునని యరయనగును. ఇది
శిరోమణి ప్రోక్త నూతనయతిభేదము.
ఘజ్ యతి (37)
A
లపధాతువునకు ( లప - వ్యక్తాయాం వాచి ధాతుపాఠము) ఘజ్ ప్రత్యయ
యోగమున ' లాప' అను రూపము కలుగును. భావార్థక ఘజ్ ప్రత్యయము పరమగు
నేని ఆకాదోపధకధాతువులకు బహుళముగా నుపదాదీర్ఘ మువచ్చును.
ఈ లష్ - లాప ; ఆజ్ + లాప ఆలాప,
ఈ లాపశబ్దమందు ఆకారముమీఁది ఆధారమునకుము యతి చేయవచ్చునని యీ
ఘజ్ యతి సమ్మతించుచున్నది.
కలా | లాపముల సుఖంబడుగ + నాఖీటఁజొచ్చి
అచ్చుతోడి మైత్రియే విశేషము. హల్మైత్రి సహజము.
ఇందుల కాము క్త మాల్యదాది ప్రయోగములు చూపఁబడియే.
(0. §. $_366)
లాపశబ్దమందువలె ఘ&quot; ప్రత్యయముక్త శబ్దములకెల్ల (పాక, భాగ, రాగ,
విశ్రామ - మొ) ఈ ఘఞ్యతి చెల్లుబడి కాఁదగును. కాని లాక్షణికులు వచింపలేదు.
ఘఖ్యతి నన్నయభట్ట లక్షణసారము, అథర్వణచ్చందము, కవిరాక్షస
చ్ఛందము అనువానిలో వచింపఁబడినట్లు రంగయఛందము దెలుపుచున్నది. గణప
పరపు వేంకటకవి యాంధ్రప్రయోగరత్నాకరముతో నీ ఘఖ్యతి చెప్పఁబడియున్నది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g5yy96vyoe0xpe5grniepew1z9med5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/134</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175435</id>
    <revision>
      <id>492400</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అఖండయతి (7) వ్యంజనయతులు 107 ఈ అఖండయతి యననేమో లక్షణమున స్పష్టపఱుపలేదు లక్షణశిరోమణి యతి ప్రారంభలక్షణపద్యమున 'ఉక్కటి, కచ్చఱ, ఓలమాస, గ్రక్కదలు తెమ్మెర, నారాయణ, నాక, లోకైక' అను శబ్దమ...'</comment>
      <origin>492400</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3818" sha1="p9fvzcnhcbe2rc5eb7ko3zpuuuio523" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అఖండయతి (7)
వ్యంజనయతులు
107
ఈ
అఖండయతి యననేమో లక్షణమున స్పష్టపఱుపలేదు లక్షణశిరోమణి
యతి ప్రారంభలక్షణపద్యమున 'ఉక్కటి, కచ్చఱ, ఓలమాస, గ్రక్కదలు
తెమ్మెర, నారాయణ, నాక, లోకైక' అను శబ్దములలో వాల్లులపై స్వరమునకు
మైత్రి యిడుట యఖండయతియని పచింపఁబడెను
కాని అఖండయతి లక్షణస్వరూప మిట్లుండును - అచ్చందిగల శబ్దములందు
స్వర ప్రధానవడియే పాటింపవలసియుండఁగా, ఆ శబ్దద్వయమేళనమును అఖండముగా
(ఏకముగా) భావించి సంధిస్థలమున నిలిచియున్న వ్యంజనాక్షరమునకే యతిగూర్చుట
యఖండయతి యనఁబడును ఇందు చేయుటకే యభ్యంతరములేదు.
అఖండవడి నప్పకవ్యాదులు వీరసించిరి ఏలయన నఖండవడి సమ్మతించినచో
స్వరసంధిగల సంస్కృతాంధ్రశబ్దములందెల్ల స్వరములకేకాక వ్యంజనములకును యతి
సంగతమగును. నీ విచ్చితి (నీవు + ఇచ్చితి', వంశాబ్ది (వంశ + అబ్ధి) మున్నగు
తెలుఁగు సంస్కృత స్వరసంధులందెల్ల వ్యంజన యతిమైత్రియు సంగికర్తవ్యమే
ఇది యంత రమ్యముగాఁ దోఁపదు ఇట్టి యతివ్యాప్తి సరికట్టి కతిపయ
శబ్దములకే దీనిఁ బరిమితము చేయఁదలఁచి యుభయయతి భేదము అనంతాదులచే
నుపదేశింపఁబడెను
అఖండవడి యొక్కటి చెప్పినచో సుభయవు లన్నియు నందే గతార్థమగును
కాని కొందఱు ఛందఃక ర్త లుభయవళి భేదాలగు ప్రాదిశకందు ప్రభునామ నిత్యసమా
సాదులఁ జెప్పుచు వాటిలో నఖండవడినిగూడ నుడివిరి
అఖండవడిని జెప్పినవారు భీమకవి, చిత్రకవి పెద్దన, అథర్వణుఁడు, ముద్దరాజు
రామన, లింగమగుంట తిమ్మన, రఘునాథయ్య, పొత్తపిరమణకవి, కూచిమంచి తిమ్మన,
నైషధముతిమ్మకవి, రంగకవి, ఓరుగంటి రామకవి, కూచిమంచి వేంకట్రాయకవి
మున్నగువారు
శిరోమణిలో అఖండవడినిగూర్చిన పరామర్శ కొంతగలదు 'అవి (అఖండ
యతులు) కొండఱు మెచ్చడు మే | అవునని కృతులందు సుకవులయ్యై యెడలజు | దీవిరి
రచించిరి' (4288) అని వచించి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p9fvzcnhcbe2rc5eb7ko3zpuuuio523</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/135</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175436</id>
    <revision>
      <id>492401</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:27:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '108 లక్షణ శిరోమణి పిరిక ఈయఖండయతి మహిత బుద్ధిఁ దెలియని వారు చెల్లదనుట కారణమునఁ జతుర బుద్ధిఁ దెలియ సమ్మతుల వ్రాయుడు నిచ్చసుకవివరులు మెచ్చుగాఁగ ' (4-89) అని విమర్శించి కవుల లక్ష్...'</comment>
      <origin>492401</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2134" sha1="4yjtcoo0y3qthh7dhiopdrqdegubkdv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;108
లక్షణ శిరోమణి
పిరిక
ఈయఖండయతి మహిత బుద్ధిఁ దెలియని
వారు చెల్లదనుట కారణమునఁ
జతుర బుద్ధిఁ దెలియ సమ్మతుల వ్రాయుడు
నిచ్చసుకవివరులు మెచ్చుగాఁగ '
(4-89)
అని విమర్శించి కవుల లక్ష్యములఁ చెక్కింటిని వ్రాసెను. అందుఁ గొన్ని పొత్తపికవి
మత ప్రకారమే యాతఁడు చెప్పిన యితర యతులకుఁ జెందును.
ఈ క్రింది పట్టికలో శిరోమణికారుఁడు చూపిన లక్ష్యములలోని అఖండవడి
శబ్దములను వరుసగవ్రాసి, యందెయ్యని యతని మతమున నఖిండపడులగునో
యెయ్యని యితర భేదములకుఁ జెందునో యా వివరములు సూచింపఁబడును.
పద్యసంఖ్య
అఖండవడిశబ్దము
దేనితో మైత్రి
యతి
పేరు
4. 90
అక్కఱ
అచ్చు
దేశీయ
91
క్రచ్చఱ
అచ్చు
దేశీయ
92
ఓలమాస
హల్లు
దేశీయ
03
క్కడల
దేశీయ
&quot;&gt;
94
'తెమ్మెరలు'
దేశీయ
3
95
నారాయణ
37
96
నాక
97
లోకైక
35
98
అనేక
95
నిత్యసమాస
ఆదేశ
వృద్ధిలో అఖండ
నజ్ సమాస
చూచుచుండేద
5
అఖండ
100
కృశాంగ
&quot;
అఖండ
10 1
ఏమన్న
అఖండ
102
సత్యమిది
అఖండ
103
ఆశ్వత్థామలకి
*
అఖండ
104
59
అఅండ
105
నీతోనికి - నిచ్చెద
22.
అఖండ
206
యథోచిత
అఖండ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4yjtcoo0y3qthh7dhiopdrqdegubkdv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/136</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175437</id>
    <revision>
      <id>492402</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:27:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ్యంజనయతులు 109 దేశీయాది యతులం దుదాహరించిన అక్కకాదులు సఖండయతిలోఁ జెప్పుట పరస్పర వ్యాధితమగును అఖండవడిగూర్చిన ప్రయోగములు భారతమునఁ బెక్కులు గానవచ్చెడు కాని కవిత్రయ మఖండవడ...'</comment>
      <origin>492402</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3212" sha1="2uhe0h954bhwxf1ux6f1fbplnzvin4k" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్యంజనయతులు
109
దేశీయాది యతులం దుదాహరించిన అక్కకాదులు సఖండయతిలోఁ జెప్పుట
పరస్పర వ్యాధితమగును
అఖండవడిగూర్చిన ప్రయోగములు భారతమునఁ బెక్కులు గానవచ్చెడు కాని
కవిత్రయ మఖండవడిని బ్రయోగింపదను దృఢాభిప్రాయముగల లాక్షణికులు మాత్రము
వాటికెల్ల అఖండవడిలేని పారములఁ బరింతురు. అప్పకవి యట్లే పాఠాంతరములఁ
బ్రదర్శించెను (చూ అప్ప . 3 ఆ - 202 212)
.
కూచిమంచి తిమ్మకవియు అఖండవడిని వడిభేదములలోఁ బేర్కొని లక్ష్య
ములఁ బ్రదర్శించి, 'ఇట్టి ప్రయోగములు గలవుగాని ఆఖండ యతికిఁద్రికవుల
ప్రయోగములు లేవుగనుక ఇది సుప్రయోగముగా ' దని విమర్శించెను (చూ సల
సా సంగ్రహము - మంజువాణి ప్రతి పుట 111) పై వాక్య మీరీతి నిటీవలి అకాడెమీ
ముద్రిత ప్రతిలో లేదు. అం దిట్లున్నది 'ఈలాంటి ప్రయోగాలు ఆడకాడకుగలవు.
కాని మహాకవి ప్రయోగాలులేవు' (అకాడెమీ ప్రతి - 2 - 125)
'అక్కఱ తెమ్మెర రూపఱ
-
గ్రక్క దలఁగ నోలమాస క్రచ్చఱయనునీ
పెక్కు పదము లిరుదెఱఁగుల
నిక్కముగ నఖండవడి గణించిరి సుకవుర్ '
(స ల. సా సం - అకాడెమీ ప్రతి 2-126)
కూచిమంచి తిమ్మన పై పద్యములో నిచ్చిన అక్కడాది పదములన్నియు
శిరోమణికారుఁడు చూపిన యఖండవడి లక్ష్యములలోనున్నవి. ఇం దేవరినెవ రనుస
ఉంచిరో ?
శిరోమణి చూపిన భారత లక్ష్యములలోని యఖండవడి ప్రయోగములకు నవ్వడి
లేని సారాంతరము లీ క్రిందివి కానవచ్చెడు
చూ
దలఁచు + చుండెద (ఆఖండవడి)
చూ
ఛ | స్మరు
దలంతు + సుందరి (అఖండవడిలేని పారము)
4
దివి + జారి (ఆఖండవడి)
సం : హరు • • దివి + తారి (పాఠాంతరము)
'a&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2uhe0h954bhwxf1ux6f1fbplnzvin4k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/137</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175438</id>
    <revision>
      <id>492403</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '110 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక నీలోనికి - నిచ్చెది (అఖండవడి) వలసిన నేలోనికి . నిచ్చెద (పాఠాంతరము) తుది ... వైచుటయ + తోచిత (అఖండవడి) తుది వె చుటయ + తోచిన (పాఠాంతరము) ఈ ప్రసంగమువలనఁ దేలిన సారాం...'</comment>
      <origin>492403</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2962" sha1="kwgp0jnczm8lghz21rp7jpydkcu3wia" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;110
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
నీలోనికి
-
నిచ్చెది (అఖండవడి)
వలసిన నేలోనికి . నిచ్చెద (పాఠాంతరము)
తుది
...
వైచుటయ + తోచిత (అఖండవడి)
తుది
వె చుటయ + తోచిన (పాఠాంతరము)
ఈ ప్రసంగమువలనఁ దేలిన సారాంశమేమన శిరోమణి కారుని కఖండయతి
యఖండసమ్మతి యన్నమాట.
శిరోమణికారుఁడు చెప్పిన క్రొత్తయతులు అప్పకవీయమున లేనివి : ఆఖండ,
అనుస్వారోష్మ, చుత్వాను నాపిక, యశవర్గద్వయ, అలుక్సమాస, ఘ, ఆదేశ,
నవర్ణప్రాస, నఇ్సమాన యతులు తొమ్మిది, సఖ్యతిని అప్పకవి నిత్యసమాసలో
సంగ్రహించేను) ఇందు అఖండ, యశవర్గ, ఘ, నఞ యతులు శిరోమణికాలమున
కించుక ముందు వెనుకల వెలసిన లక్షణ గ్రంథములలోఁ జెప్పఁబడినవి. అప్పకవి
చెప్పిన ఋజు, ఊష్మ, రాగమనంధి, పంచమావిభక్తి ప్లుతయుగ విశ్రమములు
పొత్తపికవి గ్రహింపలేదు. ఋజూమ్మయకు అనవసరములు, తక్కినవి యవశ్య
ములు, అనంతపు కవులు నుడివిన నిత్యయతిని శిరోమణి నిత్యసమాసయతిలో
సంగ్రహించెం గాని యది ప్రత్యేక భేదముగాఁ బరిగణింపఁదగినది. లక్షణదీపిక
నుదాహరించిన శిరోమణికర్త అందలి సౌభాగ్య, అభిన్న, సంభావన, తావడుల సంగ్ర
హింపఁడయ్యె.
శిరోమణి చెప్పని యతులు:
ప్రయోగదృష్టములైన
న యీ క్రింది కొన్ని యతిమైత్రీ విశేషములు శిరోమణి
కారుఁడు పరిశీలించినట్లు లేదు
కారవడి
కృతవీర్యుడన మెట్ల ( + గ్లప్తిసేస్ )
ఏవార్ధకవడి
(2.5.7.138)
పర్వం | బ కడుగా మేలనఁగ శాంతి + పర్వము వెలయజు
(భార - ఆది - 1-58)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kwgp0jnczm8lghz21rp7jpydkcu3wia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/138</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175439</id>
    <revision>
      <id>492404</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:27:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'జని - రు వడి ప్రాసభేదములు క్రూరార్ధ చంద్రాస్త్ర, + కృత్తోరుబాహులై (భాస్కరరామా - యుద్ధ - 1488) ఉ పు వడి - దే, వునకు ననుంగువాఁడనయి + యుత్సుకత (వృషాధిప శతకము - 8 సంయుక్త యతివిశేషము మంగళ | స...'</comment>
      <origin>492404</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2362" sha1="c1advxuyy99j1zgbz5rt272aqkchw36" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;జని - రు వడి
ప్రాసభేదములు
క్రూరార్ధ చంద్రాస్త్ర, + కృత్తోరుబాహులై (భాస్కరరామా - యుద్ధ - 1488)
ఉ పు వడి
-
దే, వునకు ననుంగువాఁడనయి + యుత్సుకత (వృషాధిప శతకము - 8
సంయుక్త యతివిశేషము
మంగళ | స్నానమొనర్చి దౌతపరి + ధానముఁగట్టి
మఱి చతుర్థీవిభక్తి (కై) యతి
.98)
(హర - 2.37)
దీని కుభయయతి, అక్షౌహిణిశబ్దగతో
భయయతి (ఏవార్థతినడియు నియ్యదియు నఖండ నిత్యసమాసయతులూ గీతార్థములు
గావచ్చును )
సంయు క్తప్రాసవిశేషము .
మర్త్యలోకమునకుఁగ ర్త (బసవపురాణము)
భర్గుండు --- మగ్గింతు (నన్నెచోడ కుమార - 11-84)
పక్షీశ్వర తుల్జార భ ! క్షేమంకర (ప్రబంధరాజ - 847)
లక్షణకార్త్న్యమును బరిశీలించి ప్రదర్శింప నెట్టివారికిని సాధ్యముగౌఊ.
సర్వజ్ఞ నామధేయము శర్వున కేకదా? లక్షణశిరోమణి విశ్రమాధికారములోఁ గతిపయ
నూతన యతిప్రాస విశేషములు, అనేక లక్ష్యాలక్షణ గ్రంధపద్యములు మన కెఱుక
పడుకున్నవి.
ప్రాసభే దము
పరగు రెండవ వర్ణంబు సమ
సద్గురుఁ వ్రాసంబు నాల్గు పాదములఁ గృష్ణ '
అని ప్రాన నిర్వచనము.
(1-377)
పొత్తపికవి యతిభేదములఁ జెప్పినట్లే ప్రాసభేదములఁ గొన్నింటిని బేర్కొం&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c1advxuyy99j1zgbz5rt272aqkchw36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/139</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175440</id>
    <revision>
      <id>492405</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:28:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '112 లక్షణ శిరోమణి కవిజనాశ్రయ, కావ్యాలంకారచూడామణులలోఁ బ్రాసభేదములు ప్రత్యేక ముగాఁ చెప్పఁబడవు. అనంతుఁడు చిత్రకవి పెద్దన 12 ప్రాసభేదములఁ దెల్పిరి. లక్షణ విలాసము - 20, యతిప్రాసవి...'</comment>
      <origin>492405</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2929" sha1="kmg8ovn6ogdhvzjjv7ukb8v92flruqj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;112
లక్షణ శిరోమణి
కవిజనాశ్రయ, కావ్యాలంకారచూడామణులలోఁ బ్రాసభేదములు ప్రత్యేక
ముగాఁ చెప్పఁబడవు. అనంతుఁడు చిత్రకవి పెద్దన 12 ప్రాసభేదములఁ దెల్పిరి. లక్షణ
విలాసము - 20, యతిప్రాసవిలాసము - 24, లక్షణదీపిక - 12, అప్పకవీయము - 17,
సర్వలక్షణసారసంగ్రహము - 7, రంగయఛందము - 12 ప్రాసభేదములఁ జెప్పినవి.
శిరోమణితారుఁడు 'ద్వాదశ విధములు షడ్విధభేదమ్ములు మఱియు రెండుఁ
జెప్పఁగఁ దత్తద్భేదములు వ్రాసేవ' నన్నాఁడు (4.379) అనఁగా 12 + 6 + 2 = 2)
ప్రాసభేదములు చెప్పినాఁడనుట. ఇందు 6 శబ్దాలంకార ప్రాసములు. అవి ఛంద
స్సంబంధులుగావు. అట్లేని శిరోమణి 14 ప్రాసములు వచింపఁబడినవనవలెను.
ఇవిగాక యతిప్రాసభేదాలమధ్యలో మరొక రెండు ప్రాసవిశేషములు గాననగుచున్నవి.
వీటినన్నింటి నొకవంక నాను పూర్విగా నిచ్చియున్న ఛందోభ్యాసకులకు ననుకూలముగా
నుండియుండును.
పొత్తపికవి అప్పకవి పేర్కొనిన ప్రాసభేదములను క్రిందిపెట్టితివో సరిపోల్చి
చూపెదను :
లక్షణశిరోమణి
ప్రా న భే ద ము ల పట్టిక
అప్పకవీయము
1. సమనావప్రాను
£7
అర్ధ బిందుసమ ప్రాస
పూర్ణబిందు సమ ప్రాస
(1)*
(2)
సంయుతారురప్రాస
(4)
2. ప్రాసమై త్రిప్రాప్
ప్రాస మంత్రిప్రాస
(11)
ఆ భేదప్రోస
(16)
(సోవర్ణ్యపాప)
సంయుతో సంయుక ప్రొ
(5)
3.
ఋప్రొస
4. త్రికారప్రొస
(14)
సంయుతా సంయుత ప్రోస
(5)
1. ఈ కుండలీకరణము అందలి సంఖ్యలు అప్పకవీయములోని ప్రాసభేష
'మతూరు సూచిం చును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kmg8ovn6ogdhvzjjv7ukb8v92flruqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/140</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175441</id>
    <revision>
      <id>492406</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:28:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము లక్షణశిరోమణి 5. ప్రాదిప్రాణి ర వికల్ప ప్రాస 7 సమలఘుప్రాస 8 బిందువ్రాస శ్రీ అర్ధబిందుప్రాన 10 ఉభయ ప్రాప సంయుక్తప్రాత 11 22 సంధిగత ప్రాస (అధికము...'</comment>
      <origin>492406</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" sha1="o2uh4veztuuwmemf5qzaoh0wbeu3wyx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము
లక్షణశిరోమణి
5. ప్రాదిప్రాణి
ర వికల్ప ప్రాస
7 సమలఘుప్రాస
8 బిందువ్రాస
శ్రీ అర్ధబిందుప్రాన
10 ఉభయ ప్రాప
సంయుక్తప్రాత
11
22 సంధిగత ప్రాస
(అధికముగాఁ జెప్పినవి)
అప్పకవీయము
ఈభయప్రాస
లఘుద్విత్వప్రోస
సంధిత ప్రాస
అనునాసిక ప్రాస
(9)
(2)
(17)
(10)
ఖండా ఖండ ప్రొప
(8)
సంయుతొ సంయుక॥ప్రొస
(v)
&quot;రేఫయుక ప్రాస
(6)
సంధిగత ప్రొస
(17}
(38)
18 వర్ణ ప్రాస
14 శ ప ప ప్రాస
15 అభిన ప్రాకు (యతిలోనున్నది)
అభేదప్రాస
16 సవర్ణ ప్రాస (
33
× మని
-
14$
Ea
అప్పకవీయములో ప్రాసవైరము, అమయకార ప్రాస ఆనం రెం ఉధికమూ
శిరోమణి – ప్రాసభేద సం గ్రహ వివరణము
కి సతునామ పాసము
పద్యముపాదము లన్నిట రెండవయక్షరము సమముగానుండునది
ఇం దరసున్నలు నెఱసున్నలు సయిత మన్నిట నొక తీరుగానుండును
? ప్రాసమైత్రిప్రాసము
అశంబ మ్మ నీల
గోళ్ళ లో ॥ కంఖు -- నెమ్మ
-
లోక - ఖా : షాన్లీ ప్త , సంభృత జృంభ
శ్రీ ఋప్రాసము
భ, అఋషి - చీరలు,
-
2017
LS-Q&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o2uh4veztuuwmemf5qzaoh0wbeu3wyx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/141</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175442</id>
    <revision>
      <id>492407</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:29:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '114 4. త్రికార ప్రాస :- లక్షణ శిరోమణి త్రి - త; అత్రివిక్రమ - దాత, 5. ప్రాదిప్రాసము :-- న - ణ; ప్రాణ - దాన, 6. వికల్పప్రాసము :- 1 పీఠిక అనునాపికసంధిలో వికల్పముగా నాదేశమగు ననునాసికమునకును తత్త...'</comment>
      <origin>492407</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2361" sha1="rv9olf8ozi0zeh9qak9opt353cgo7pg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;114
4. త్రికార ప్రాస :-
లక్షణ శిరోమణి
త్రి - త; అత్రివిక్రమ - దాత,
5. ప్రాదిప్రాసము :--
న - ణ; ప్రాణ - దాన,
6. వికల్పప్రాసము :-
1
పీఠిక
అనునాపికసంధిలో వికల్పముగా నాదేశమగు ననునాసికమునకును తత్తద్వర్గ
తృతీయాక్షరమునకును బ్రాస.
ప్రాఙ్నగంబు (ప్రాక్ + నగ) - అగ్ని.
7. సమలఘుప్రాసము :---
అద్రుచు, విద్రుచు మున్నగు నచ్చ తెనుఁగు మాటలందు రేఫ సంయు-
పూర్వవర్ణము లూఁదఁబడవు. అనఁగా గురువులుగాఁ గాక లఘువులుగా నుచ్చరింపశ
బడును. అట్టి సంయు క్త వర్ణముల సరస్పర ప్రాస చెల్లును.
ఉ నిద్రిచె నసురఁ గృష్ణుఁడు దిక్కు- + లద్రువననఁగు.
8. బిందుప్రాసము : ---
సంధియందు ద్రుతమునకువచ్చిన బిందువునకును సహజబిందువునకును బ్రాస
బంధము - ఉదయించి · సంధరిత్రి (ఉదయించిన + ధరిత్రి)
అంగః - కా | చెంగజంబు (కాచెను + గజంబు)
--
కమ్మని - లతాంతములకు మ్మొనసి (లతాంతములకు + మొనసి)
9. అర్ధబిందుప్రాసము :-
ఇది సార్ధబిందు నిర్బిందువులకుఁ బ్రోస్.
మూఁడు మూర్తులు నేకమై + కూడెననఁగు.
1
10. ఉభయప్రాసము :-
పొండి - వాండ్రు ; వీండు ఇండ్లు.
శకారరేఫులకు డకార ఆకారములకు సంయుతాసం ముత ప్రాస గూర్చట&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rv9olf8ozi0zeh9qak9opt353cgo7pg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/142</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175443</id>
    <revision>
      <id>492408</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:29:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము 11 సంయుక్త ప్రానము · - (a) బహువచన క్లిష్టములైన 'ళ్లు ' కారములప్రాస, పాళ్లు (పాశులు ' . ఊళ్లు (ఊరులు) (b) కారకొమ్ముప్రాస ఈక్రింది - వాక్రువ్వ 12. సంధిగత...'</comment>
      <origin>492408</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2286" sha1="f00lzpmg00a0v64iukmpko5hjqhdnik" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము
11 సంయుక్త ప్రానము ·
-
(a) బహువచన క్లిష్టములైన 'ళ్లు ' కారములప్రాస,
పాళ్లు (పాశులు ' . ఊళ్లు (ఊరులు)
(b) కారకొమ్ముప్రాస
ఈక్రింది - వాక్రువ్వ
12. సంధిగత ప్రాసము
సంధివశమున వచ్చిన యాగమా దేశ వర్ణములకుఁద్రాన
అవిరళ - ఆ ! య్యపదాఱవపాలు (అయ్య + పదాఱవ)
శబ్దాలంకార ప్రాసముల తరువాత నధికముగాఁ జెప్పఁబడిన రెండు ప్రాసలు -
1 వర్గప్రానము -
ద ంథ - ద - ఢ
2 శ ష స ప్రాస --
ఆసదృశ | సుషమా | విశద 1 అనమ
115
1
పై రెండు వెంటవెంటఁ జెప్పఁబడలేదు శష న అప్రాస శబ్ద రూపభేదముల
మధ్యలోఁ జోటు చేసికొన్నది
చున్నవి
ఇవిగాక యతి ప్రకరణములో రెండు ప్రాసభేదము అదనముగాఁ జూపట్లు
1 అభేదప్రాన (4.158)
ర ల ర కు ల ళ ల డ ద డ వ ప లకుఁ బ్రాన
వీనికి వడులు ప్రాసలు చెల్లునవి యభేదయతిక్రిందఁ బేర్కొనఁబడినది
ర - ల ప్రాస మరల నొకచోఁ బ్రస్తావింపఁబడినది (4.472)
2 సవర్ణ ప్రాస (యతి) (4-350)
వర్గ ద్వితీయ చతుర్థములకు సవర్ణములకుఁ బ్రాస
వీటివి గలిపికొన్నచో శిరోమణి 16 ప్రాసభేదములు (శబ్దాలంకార ప్రాసములు
గాక) పేర్కొన్నవని యెన్నవలెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f00lzpmg00a0v64iukmpko5hjqhdnik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/143</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175444</id>
    <revision>
      <id>492409</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:30:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '130 లక్షణ శిరోమణి --- శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదములలోని కతిపయవిశేష పరామర్శ ప్రాసమైత్రిప్రాస (2) ww లకు, ంబ - మ్మ లకు, ఋ ఇ యుతములకును బ్రాస చెల్లును. ఇందుల కనంతుని ఛందములోని లక్ష్యలక్...'</comment>
      <origin>492409</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3795" sha1="2avelhnkwr0o0r1n07pnge9ftoi3f2q" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;130
లక్షణ శిరోమణి ---
శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదములలోని కతిపయవిశేష పరామర్శ
ప్రాసమైత్రిప్రాస (2)
ww
లకు,
ంబ - మ్మ లకు, ఋ ఇ యుతములకును బ్రాస చెల్లును.
ఇందుల కనంతుని ఛందములోని లక్ష్యలక్షణములు సంగ్రహింపఁబడేను.
g
-
అమడనన్యోన్యమును ఋ యుతాయుతములు ' అని యనంతుని లక్షణము,
' శ్రీక్ నొడయఁడు జ్జ్వ + ఖాకృతిఃt అను నీట్టి ఋ యుతాయుతముల ప్రొసమైత్రి లక్ష్య
ముగా నందుఁ జూపఁబడినది. శిరోమణిలో 'అమరు ఋ యుతాయుతము లన్యోన్య
ముగను - (4,983) అను పాఠము కూర్పఁబడియున్నది. ఋ యుతా యుతము లకువలె
నా యుతాయుతములకును నీ ప్రాస చెల్లునను క్రొత్తయంశ మీ పారభేదమువలన
రూపొందును. దానికనుగుణముగ, 'లోక తాణ
భా | ' షాక్లప్త' అను లక్ష్య
ముదాహృతము. దీనికిందు సావర్ణ్యప్రాసయని పేరిడియెఁగాని ప్రాసభేదములతోఁ
బ్రత్యేకముగఁ బేర్కోలేదు. మఱియు నిందు 'ఋకార సంయుక్త ప్రాసవలెనే ఇకార
సంయుక్త ప్రాస గలుగుటకు' అను నిర్దేశముగలదు. 'ఋఇ'లు స్వరములు.
వీటితోజేరిన హల్లులు సంయుక్తములనుట శాస్త్ర విరుద్ధము. 'కృ - క్ల ' లు సంయుక్తా
క్షరములుగావు. అప్పకవివంటివాఁడును బ్రమాదమున లకారక్లిష్టమున లేని (ఇకార
మన్నను గొంతమేలు
లాకారమనుట మఱింత ప్రమాదము) సంయుతానంయుత
ప్రాసక్రింద &quot;లోక - భాషాక్ష ప అను నీ రా. పొం పద్యమ నే లక్ష్యముగాఁ
జూపెను. (అప్ప. 3-322) అప్పకవి యీ వ్రాతను మనసులో నుంచికొని కాఁబోలుఁ
గూచిమంచి తిమ్మన
--
'కబ్బముల క్ల ఫియను స్వరల్కార మితర
హల్లుతోఁ బ్రాసములఁ గూర్పఁజేల్లు
Ove
(స. అ. సా, నం, 2.74, 75)
ననుచు క్లప్తిలోని ఆకారము స్వరమని స్పష్టీకరించెను. రంగకవి యీ రా. పాం
ఇకార ప్రాసలక్ష్యమును బ్రాసమై। తి పాసుకింద నామనిరేకముచేయక సంగ్రహించెను.
శిరోమణి యీ ప్రాసభేదము క్రింద 'మ' ల మైత్రికఁజూపిన భారత పద్య
ప్రయోగము నిర్ధారకముగాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2avelhnkwr0o0r1n07pnge9ftoi3f2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/144</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175445</id>
    <revision>
      <id>492410</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:30:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల వి శేష పరామర్శ అమ్ముల బంగులకు 5 అమ్మఖవాజి 117 2. న్యంబెల్ల ఇందు 'సైన్యమ్మెల్ల' అని పరి6పనగును మా, షంబసివెట్టి' ఆస స ల నా నం (280) లో బ్రదర్శితమైన జైమిని భా...'</comment>
      <origin>492410</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4009" sha1="4d0pwoz2ncgbpxotjgf17lg3099rpeu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల వి శేష పరామర్శ
అమ్ముల
బంగులకు 5 అమ్మఖవాజి
117
2. న్యంబెల్ల ఇందు 'సైన్యమ్మెల్ల' అని పరి6పనగును
మా, షంబసివెట్టి' ఆస స ల నా నం (280) లో
బ్రదర్శితమైన జైమిని భారత ప్రయోగ ముద్రాహార్యము
వ్రాసము (3)
ర లకు ప్రాస చెల్లునని ఋ ప్రాస తెచ్పును
దీని క్రిందనే ఋద్వంద్వరవర్ణాదేశ లక్షణ లక్ష్యములు ప్రదర్శితములు
తగు ఋకారాంత శబ్దములీ ద్వంద్వమైన
యపుడు మీఁదటి ఋత్వంబు లణఁగి రేఫ
లగును దద్వర్ణ మి కంబులగు మహేంద్రి
ధాత్రశంకరనుత పద్మనేత్ర కృష్ణ
అని ద్వంద్వమున ఋకారము రవర్ణమగుటయు,
(4.398)
బుక్వమన కాళేశమైన రివెర్టి
సంయుక్తము సహజ రేఫసంయుతికి (తద్వర్ణ మిశ్రంబులకు ప్రాస చెల్లుటయు వచి
యించి, 'క్షత్రియవంశ్యురై రామమాం : ఢాత్రరఘు ' అను నన్నయభారతపద్య
మును లక్ష్యముగా (జూపెను శిరోమణి ఈ లక్ష్యమునే యప్పకవి సంయుకానంయువ
ప్రాసక్రింద 'క్షత్రియ మాం ! ధాతృ ' ఆనురీతిఁ బ్రదర్శించి, మాంధాతృశబ్దము
ఋకారాంతము గనుకఁ దకారముక్రింద నున్నది వట్రువసుడిగాని క్రౌరవడిగాడు
(అప్ప - 3 - 316, 317) అని వ్యాఖ్యానించెను కవిసంశయవిచ్ఛేదమున ఆడిదము
సూరన యీ పద్యమువే దేఫాదేశము వచ్చినందుల శ్రుదాహరించే అప్పకవిమతమున
తెఫాదేశము రాఁగూడదు వచ్చు లేని సంయుతాసంయుత ప్రాసకు లక్ష్యము గా పోతును
'ఆనజ్ ఋతో ద్వంద్వే' అసుపాణిని సూత్రముచేఁగలుగు నాన దేశము వచ్చుచోటు
లందే 'ఉర్ద్వంద్వేరః ' అను చింతామణి సూత్రముచేఁ దెలుఁగున్న రవర్ణాదేశము సంభ
వీంచును
మణి విద్యాయోని సంబంధముగల ఋకారాంత సర్వావయవ ద్వంద్వ
మందే పూర్వపద ఋక్వమునకు నానజాదేశము సంస్కృత వ్యాకరణ సమ్మతము
గాన నట్టి యనజదేశస్థలమునఁ దెలుఁగునవచ్చు రవర్ణము విద్యాయోని సంబంధాదులు
అనుచోట నాన దేశ రవర్గాదేశములు రావనియు,
నందుచే 'మాంధాత్రము' అను ఋత్వయుతరూపమే సమిచీనమనియు నాంధ్ర
వైయాకరణ సార్వభౌముల సిద్ధాంతము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4d0pwoz2ncgbpxotjgf17lg3099rpeu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/145</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175446</id>
    <revision>
      <id>492411</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:30:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '118 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక ఏదియెట్లున్నను శిరోమణికారుని మతమున 'మాంధాత్రరఘు' అని రవర్ణా దేశము సిద్ధము. శిరోమణికారుఁడు 'ధాత్రశంకరనుత' అను నుదాహరణ యించు మించు సమకాలికుఁడగు మండ లక...'</comment>
      <origin>492411</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3635" sha1="jm9qxkydpci5vhuqxpeaybs6i9fj201" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;118
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
ఏదియెట్లున్నను శిరోమణికారుని మతమున 'మాంధాత్రరఘు' అని రవర్ణా
దేశము సిద్ధము. శిరోమణికారుఁడు 'ధాత్రశంకరనుత' అను నుదాహరణ యించు
మించు సమకాలికుఁడగు మండ లక్ష్మీనృసింహకవి త్రిలింగశబ్దానుశాసనములోని యీ
సందర్భమునఁగల 'విధాత్రశంకరులఁ గొలుతు' అను నుదాహరణను
చున్నది. ఇం దెవరెవరినిజూచి దీనిని సంగ్రహించిరో ?
త్రికార ప్రాస (1)
దలఁపించు
ఆసంతుని త్రిప్రాస లక్షణలక్ష్యముల యథాతథముగ నుద్ధరించినాఁడు పొత్తపి
కవి. ఇందు సంఖ్యార్థక త్రికారమునకు మాత్రమే సంయుతాసంయుత ప్రాస యనం
తునిచే సంగీకృతము. అనంతుననుసరించి చిత్రకవి (త్రిప్రాస), రంగకవి (త్రివర్ణ
ప్రాస), వార్తాకవి (త్రికారప్రాస) యీ ప్రాస నిట్లే పేర్కొని త్రివర్గమునకుఁ బరిమిత
మొనర్చినారు.
అప్పకవి సంయుతాసంయుతప్రాసలో నిచ్చిన ప్రయోగలక్ష్యములు (శ్రీకర
ఈక్రియ; సంభమ్ర - కుంభ 3.320, 321) త్రికారేతర స్థలములందును క్రొరవడిగల
వర్ణమునకు క్రౌరవడిలేని వర్ణమునకుఁ బ్రాసను బ్రమాణీకరించుచున్నవి. అందుచేతనే
యప్పకవి త్రిప్రాస యని పేర్కొనక సంయుతాసంయుత ప్రాసమని సార్థకముగ
నామకరణ మొనర్చెను.
బిందుప్రాస (8)
'ఉదయించిన + ధరిత్రి' అనుచోట సంధియందుఁ గొల్ల సకారము
(ద్రుతము) బిందువయి (ఉదయించినంధరిత్రి) సహజ బిందుపూర్వక ధూరముతో
(బంధ) ప్రాస చెల్లునని లక్షణము.
ఉ॥ బంధమగుఁ గృష్ణుఁ డుదయించి + సంధరిత్రి. (4,418) ధకారమునకే
పరిమితము చేసినాఁడనంతుఁడు. ఈ యనంతుని లక్షణమును దొలుత గ్రహించి
శిరోమణికర తదుపరి,
'wox.
' అంగ -- కా చెంగజంబు; కంజి-
కా
ప్రో చెంజగంబు' (4_418) అను
స్వీయోదాహరణముల నొసఁగి యీ బిందుప్రాస ధకారమునకే కాక యన్నింటికి
జెల్లుటను సూచించినాఁడు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jm9qxkydpci5vhuqxpeaybs6i9fj201</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/146</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175447</id>
    <revision>
      <id>492412</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:30:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల విశేష పరామర్శ 119 ఈ ప్రాస తుదిలో నకారము బిందువై నిలిచినందుకు, కమ్మని లతాంతముల + కుమ్మొనపివచ్చు (4 422) అను నన్నయగారి యాదిపర్వ ప్రయోగ ముదాహరించెను లక...'</comment>
      <origin>492412</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3519" sha1="c7tn7tyk7klowmpxyks4tdn7kghuygg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల విశేష పరామర్శ
119
ఈ ప్రాస తుదిలో నకారము బిందువై నిలిచినందుకు, కమ్మని లతాంతముల +
కుమ్మొనపివచ్చు (4 422) అను నన్నయగారి యాదిపర్వ ప్రయోగ ముదాహరించెను
లక్షణములో బిందువనియున్నది వ్రాతలో మకారద్విత్వమున్నది ఇయ్యడి
లేఖక ప్రక్షిప్తముగావచ్చు.
పై లక్షణప్రకారము 'కమ్మనిలతాంతముల కుంమొనపి' అని యుండనగును,
ఈ పద్యమునే 'పొల్లుచెడి బిందువగుటకు మకారమునకు' అని లక్ష్యముగాఁ
జూపినాఁడు కూచిమంచి తిమ్మన (స పా సం 1-212)
రంగకవియుఁ జూపినాఁడు (రంగ 8.44)
అప్పకవి యీ లక్ష్యమును జూపలేదు కాని యనునాపికప్రాస క్రింద (కమ్ముల.
భ। క్తి ౩ ముదహడు 8.342) నెఱసున్ననే నిలిపును.
ఈ సంధి విధానమునుగూర్చి యించుక వివరణము
పొల్లనకారము (ద్రుతము) స్థిర (శుకార) వరకత్వమున బిందునగు నని
లక్షణము. (అతాంతములకుజు + మొనపి - అతాంతములకుంమొనపి). కాని నేఁడిట్జ్
బిందుపూర్వక మకారము తెలుఁగుసంధిలోఁ జెప్పఁబడను మఱి యిట్టి తిందురూపము
వ్రాయు వాడుకయులేదు. అప్పకవ్యాదు లిటు సంగ్రహించుటకుఁ జింతామణి సూత్రమింతే
యాధానము.
‘ఱుగ్వేద్రుత ప్రకృతికాత్పరత స్పరళే స్థిరేచ నప్పస్యాత్,
అఱుకిన సంశ్లేషస్స్యాత్, బిందుం ప్రపదంతి తం క్వచిక్కేచిత్ '
(ఆం శ. చిం సంధి 28)
అను సూత్రములవలన ద్రుతమునకు మకార పరకత్వమున బిందుత్వము విధింహః
బడినది.
'కేచి ద్వదంత్యభేదత్వ మనుస్వార మకారయ్యో ' (అథర్వసంధి 12) అని
బిందు మకారముల కఖేడత్వమును జెప్పినాఁ డతర్వణుఁడు.
సుకోర పరకత్వమున పెట్టి బిందులేఖనము నేఁడు గానరాదు, కొన పెట్టి ప్రాన
విధానమును సంరక్షింప నవ్వులగు వ్యాకర్తలు ' పాసంబున తుకారంబు పరంబగుచో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c7tn7tyk7klowmpxyks4tdn7kghuygg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/147</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175448</id>
    <revision>
      <id>492413</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:30:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '126 లక్షణ్ శిరోమణి వీరిక ద్రుతమయినటం మకాతా దేశంబగు' (ప్రౌఢవ్యా సంధి 22) అని సూత్రించి కృకార్డు ఇప్పటి పరిశోధిత భారతముద్రణలో ఁ గూడ నీపట్టుని మకారస్వత్వమే కాననగును , ఇందు మతౌక వ...'</comment>
      <origin>492413</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3996" sha1="grpg68tprxl5j867hcn7dakof3ief9v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;126
లక్షణ్ శిరోమణి వీరిక
ద్రుతమయినటం మకాతా దేశంబగు' (ప్రౌఢవ్యా సంధి 22) అని సూత్రించి కృకార్డు
ఇప్పటి పరిశోధిత భారతముద్రణలో ఁ గూడ నీపట్టుని మకారస్వత్వమే
కాననగును
,
ఇందు మతౌక విషయము గమనింపఁదగినది 'కమ్మనీ లకాంతముల కుమ్మొ '
నసి' యను లయగ్రావా పద్య లక్ష్యమున, 'మధుపమ్ము - నినదమ్మ - చూతమ్ము '
అని మకారద్విత్వము మొదటి రెండు పాదమ్ములలో వ్రాసి, ఉత్తరార్ధమున 'భాసుర
రవంబుగను ఏ ఎని నిశంబు సుమనోభారంబున' అని బిందుపూర్వక బకారమును నిలిపి,
దానిక్రింద ఇదియే ' బ - మ' లకుఁ బ్రాసమైత్రి ప్రాసలక్ష్యమని నిర్దేశించినాఁడు
చోమణీకారుడు అనఁగా నిందు ద్వివిధప్రాసము లున్ననన్నమాట కాని రథమ్ము .
అనిశమ్ము - భారమ్ము అనురీతి రూపముండఁగా సప్లై భారత లిఖిత ప్రతులతో
గానవచ్చుచుండఁగా ననవసరముగ నీటు కృతకరూపములఁ గల్పించి ప్రాసభేదముగు
నుపన్యఎంచుట సమంజసముగాదు
M
.
ఉనయప్రాస (10)
ఇది డకార రేఫ - డకార ఆకార సంయుతాసంయత ప్రాస ఇందుల కనంతుని
లక్ష్యిలక్షణము అదృరింపఁబడెను త్రిప్రాస, ఉభయప్రాస అని వేర్వేఱఁ చెప్పుటకన్న
రేఫ సంయుతములందన్నిట నసంయుతముగాఁ బ్రాసగూర్చిన ప్రయోగముల్తుంటచే
వీటన్నిటికిని సంయుతాసంయుత ప్రాసయను నప్పకవిపేరు సంగ్రహించుట యుక్తము
' వీండ్రు - ఇండ్లూ కృ 1 ష్ణుండ - పండ్లు' ( 4 బీసీ) అను సుదాహరణలలోని
డకార లజార (పాపకుఁ బ్రాచీన ప్రామాణిక ప్రయోగము మృగ్యము.
సంధిగత ప్రాస (12)
గసడదవాదేశ సంధివలన సిద్ధించు సాధ్య వకారమునకును శబ్ధసిద్ధ
వకారమునకుఁ బ్రాస చెల్లుబడియగుటను దుల్పుచున్నది యీ ప్రాసభేదము .
సంధి
అవిరళ అ : య్యవదాఅవపాలు (ఆయ్య + పదాఱువ ) ఇందు మొదట
సిద్ద వకారము, తరువాత సాధ్య వకారమున్నదీ ఈ లక్షణ మనంతునిదీ
యందోక్క వకారమునకేకాక సంధిగతములైన యాగమాదేశ వర్ణములకెల్ల నీప్రాస
ఘటిల్ల ననుట బహుప్రయోగములవలన సిద్ధమ్ము మళ్లి అనంతు ననుసరించి రమణా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>grpg68tprxl5j867hcn7dakof3ief9v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/148</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175449</id>
    <revision>
      <id>492414</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:31:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల విశేష పరామర్శ 121 కవి చెప్పిన బిందుప్రాప (8) యు సంధిగత ప్రాసయే కాని వీరు రెండు వేర్వేఅఁ జెప్పిరి చక్కఁగాఁ బరిశీలించి యప్పకవి యీ రెంటిని సంధిగత ప్...'</comment>
      <origin>492414</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3596" sha1="jl7u9dd4g0o0vhlnrkqoau6pcin7gqi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి చెప్పిన ప్రాసభేదముల విశేష పరామర్శ
121
కవి చెప్పిన బిందుప్రాప (8) యు సంధిగత ప్రాసయే కాని వీరు రెండు వేర్వేఅఁ
జెప్పిరి చక్కఁగాఁ బరిశీలించి యప్పకవి యీ రెంటిని సంధిగత ప్రాసయందు సంగ్ర
హించుటయేకాక సంధిఁగూడిన వ్రాలన్నింటికీ ప్రాస యుపదేశించెను
సవర్ణ ప్రాన
ఇది సవర్ణ ప్రాసయతిలో యతిప్రకరణములోఁ జెప్పఁబడినది
వర్గద్వితీయ చతుర్థములకుఁ బ్రాన చెల్లునఁట ఢ - ధ' లకు మాత్రమే యీ ప్రాశనం
బ్రాచీనుల సమ్మతించిరి
'రఘు
-
1
ముఖా | దృఢ - పరచ | సఫం - ప్రశవ' (అ ? 4.354) ఇవి కవి
స్వీయోదాహృతులు వీనికిఁ బ్రామాణిక లక్ష్యములు మృగ్యము,
మఱి శిరొమణికారుఁడు 'థ థ ధ' అకుఁ జూపిన తిక్కన విరాటపర్యలక్ష్య
ములు నరికావు.
'రథము - ప్రధికము - ఆ, శ్రధ - మనో, రధ (ల
పొదమున తవర్గ చతుర్థ (ధ) వర్ణమున్నదని పొత్తపికవి
మున్నది తవర్గ ద్వితీయము కాన నిది సమప్రాశ యగును
కాఁజాలదు. ఇట్టిదే తరువాతి భారత లక్ష్యముకూడ.
1
4-356) ఇందు 32వ
నిర్దేశము. అశ్లీధలో
నవఙ్ఞ ప్రాసకు లక్ష్యము
పృథ - ప్రధిక - వృధా అవి తథ (4.357) 3 వ పాదమున ధకారమున్నట్లు
శిరోమణి సూచన ఇది ప్రమాదము
మఱి ' బ - భ లు ప్రాస చెల్లుటకు నుద్యోగపర్వ లక్ష్యమున మొదటిపాదము
నిర్దేశింపఁబడినది, (అ శి. 4.505)
111
ఆ భీభత్సుని - భు, జాణలు - వి, ద్యాబహులత నైణవరము ' భీభత్సు &quot;
అని భవర్ణాదిగా గ్రహించిన బ భ అప్రాస యకుట యిందు సంగతమగును భీభత్సు
శబ్దములోని ప్రథమవర్ణము సరళమేకాని (ఐ) వర్గ యొక్క (భ) కాడు అప్పట్టున
పొత్తపికవి తలంపు పొరపాటనియు నతఁడు చూపిన లక్ష్యము ఔనఁగనేరదనియు
చెన్నవలెను.
' డ - ఢ ' ప్రాసకిచ్చిన కర్ణ పర్వపద్యముతో 'లేఁడు రూఢి ' అనుచోటఁ
దద్భవమగు రూడిశబ్దమున్న దనుకున్నచో సమప్రాసమగును,
LS P
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jl7u9dd4g0o0vhlnrkqoau6pcin7gqi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/149</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175450</id>
    <revision>
      <id>492415</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:31:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '122 లక్షణ శిరోమణి వీరిక శ ష స ప్రాస ( 4 - 503 ) ఇందులకు కౌస్తుభాభరశాంకుని లక్షణము ( ఇది లక్షణగ్రంథము కానోపు) సంగ్రహింపఁబడినది - ఆ లక్షణమున, 'అసదృశ - సుషమ - విశద. అసమ ' అనురీలి నీ ప్రాస మైత్...'</comment>
      <origin>492415</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3882" sha1="i5wgpgdvqiovvp1f0c1n8tazgc5d8pf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;122
లక్షణ శిరోమణి వీరిక
శ ష స ప్రాస ( 4 - 503 ) ఇందులకు కౌస్తుభాభరశాంకుని లక్షణము ( ఇది
లక్షణగ్రంథము కానోపు) సంగ్రహింపఁబడినది
-
ఆ లక్షణమున, 'అసదృశ - సుషమ - విశద. అసమ ' అనురీలి నీ ప్రాస
మైత్రికి లక్ష్యమున్నది మఱి యిందులకుఁ జూఐన 'బిసరుహగర్భు - దశరథసూను '
అను లక్ష్యము శబ్దశాసనుని ఆదిపర్వములోనిదను కిలోమణి గ్రంథనిర్దేశము ప్రమాద
పఠితము ఇయ్యది భీమకవివాటుధార భిమనచాటు పద్యములొ నీప్రారవిశేష మున్నది
గానీ యకని ఛందమున నిట్టిప్రాస చెప్పఁబడలేదు శకార ప్రాస యము పేర రంగకవి,
యన్యోస్య ప్రాస యను పేర వార్తాకవి రఘునాధయ్య దీవిని జెప్పిరి అప్పకవి
' స - ష ' ల కుభయ ప్రార నుపదేశించెఁగాని శ స లకు శ ష సఁ బ్రాస యతనికి
సమ్మతముగాదు
శ . స ప్రాసకుఁ ప్రాచీన ప్రయోగములు గలవు
వ్రేసియు
శ్రీశులు (భా- రామా - యుద్ధ-
సంసారభ్రమ - వంశంబీ (హర - 2-111)
4
1
కంసుని వంశము (ఎఱ్ఱన హరి - పూర్వ - 987)
1
సుర దేశిక (భాగవత - 10 ఉ
&gt;
అభేదప్రాస (4–158) దీనిని విడిగాఁ జెప్పక శిరోమణికర్త అభిషియతి క్రిందఁ
బ్రస్తావించెను బళ్ళ లడ ర
ల డ ల ఇత్యాదులతో 'వ' లనుగూడ నిందు
గ్రహించె 'వ - వ ' లకుఁ బ్రాసఁ గూర్చిన ప్రయోగములు మృగ్యములు
¢
ఇందే 'ర ల' ప్రాసమైత్రి చెప్పఁబడినదిగాని లక్ష్యములేదు మఱి 'ర్వేల'
ప్రాస లక్ష్యము. వేఱుగా నిందే యన్యత్ర వ్రాసియున్నది దాని 'ర' ప్రాసక్రింద
జేర్చి యుండవలసినది 'కల' ప్రాస కోసఁగిన తిక్కన పద్యములో
' వారి యెలుంగుమాచి (4_472) మీలిక విక్రముండు
పాఠమునకు ర - ల ప్రాసలేని వాలియెంగు
పారము ముద్రిత భారతములోఁ గొనవచ్చుచున్నది.
' అను శిరోమణి
మీవిత అను సమ ప్రాసగం
ఈ ఛందస్సబంధ ప్రాసభేదముల ప్రసంగవణ తరువాత శబ్దాలంకార ప్రాస
షట్క ముపస్య్చంపఁబడినది అందు సుకర ప్రాసానంతరము అర్ధబిందుప్రాస గలదు.
అది యింతకుముందు చెప్పిన యద్ధబిందు నిర్బిందు ప్రాపగాదు (9)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i5wgpgdvqiovvp1f0c1n8tazgc5d8pf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/150</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175451</id>
    <revision>
      <id>492416</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:31:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము ఇది యిట్లున్నది (4 458) క॥ తొలఁకుచు నుండిన కొలకులకడ కెలఁకుల వాడుచు తలఁకక యన 123 అర్ధబిందుప్రాస యన్నచోఁ బాద ప్రధమాక్షరముమీఁద అనఁగాఁ బ్రాసాక్...'</comment>
      <origin>492416</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3319" sha1="nc7wuqqp7rfzo9jcj1alnpwyjqaf44e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణి ప్రాసభేదముల సంగ్రహ వివరణము
ఇది యిట్లున్నది (4 458)
క॥ తొలఁకుచు నుండిన
కొలకులకడ
కెలఁకుల వాడుచు
తలఁకక యన
123
అర్ధబిందుప్రాస యన్నచోఁ బాద ప్రధమాక్షరముమీఁద అనఁగాఁ బ్రాసాక్షరము
నకుఁ బూర్వము అర్ధబిందు వుండవలె అట్లున్న నయ్యది యర్ధబిందు సమప్రాసకే
చెందును పొత్తపికవి యర్ధబిందుప్రాస యప్పకవి చెప్పిన ఖండాఖండ ప్రాసయగును
మఱి యీ యర్ధబిందుప్రాస దానికి విలక్షణము ఇందుఁ బ్రాసాక్షరముమీఁద వర్ధ
బిందువు నాల్గపాదముల సమానముగా నున్నది ఇది ద్విప్రాసకుఁ జెందును
ప్రాసభేదముల మధ్యలో లఘువుమీఁద అర్ధబిందుప్రాస ప్రయోగములని రెండు
లక్ష్యపద్యము లున్నవి అందలి పాదాదిశబ్దములు మాత్రము ప్రసక్తమగుటచేఁ జూపఁ
1 కడకన్నెఱ్ఱని
3 కడిఖండంబులు
2 ఎ, క్కుడుకోపంబున
4. వెక్కమ్ములే, యుడు (4418)
ఇందు 4వ పాదమున లఘువుమీఁద నరబిందువునకు లక్ష్యనుని శిరోమణి
సూచన. అనఁగా 'ఏయుఁడుజు' అనుశబ్దమున సరసున్న యున్నదనుట ఏయుడుగా-
ఆనంతర్యార్థకము ఇందలి డు వర్ణకమునకుఁ బూర్వ మర్దబిందువులేదు, కాని యీ
శిరోమణికారుని మతమున సరసున్న యున్నదనక తప్పదు కొన్ని ప్రాచీన లిఖిత
ప్రతులలో ' నావుడు' అనుచోట 'నావుండు' అని కానవచ్చెడు అప్పట్టున నావుఁడు
సార్ధబిందుక మనవలెను
ఆనవుండు, వావుండు ' అను రూపములను మంచెళ్ల వాసుదేవకవి &quot; వైకృత
చంద్రికలోని యీ క్రింది సూత్రము సాధించుచున్నది
1. వైకృత చంద్రిక - ఆంధ్రప్రదేశ్ గవర్న మెంటు ఓరియంటల్ మాన్యు
స్క్రిప్స్ లైబ్రరీ అండ్ రిసెర్స్ ఇన్స్టిట్యూట్ - హైదరాబాదు వారి ప్రచురణ,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nc7wuqqp7rfzo9jcj1alnpwyjqaf44e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/151</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175452</id>
    <revision>
      <id>492417</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:31:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '124 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక 'అవుండోరనః' తిఙంత విభాగము - 80 సూ. 'అనఞ త్యస్మాత్పరస్య ఆపుండోర తోలుక్స్యాత్' అనవుండు, నావుండు అని వృత్తి. (అన- అనుదానికి అవుండు ( అవు + ఉండు) పరమగునపుడు అకారము...'</comment>
      <origin>492417</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2874" sha1="4jm60e2e00je1xdc950wv5nk7tgnbbt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;124
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
'అవుండోరనః' తిఙంత విభాగము - 80 సూ. 'అనఞ త్యస్మాత్పరస్య
ఆపుండోర తోలుక్స్యాత్' అనవుండు, నావుండు అని వృత్తి. (అన- అనుదానికి
అవుండు ( అవు + ఉండు) పరమగునపుడు అకారమునకు లోపమువచ్చును.
(అనవుండు - నావుండు)
నృగుఁడకా మృగయా పో, యెగహన చంపెయ సింహ
(4.411) 4వ పాదాన లక్ష్యమని శిరోమణి సూచన.
'చంపెగనయ' లో నరసున్న యుండుటకు మార్గములేదు. గవయశబ్దము
సంస్కృతము గవేదాది. ఈ లక్ష్యమొసఁగుట పొరపాటనవలెను.
శబ్దరూపభేద ప్రదర్శనము
ప్రధానప్రాసభేదముల ప్రసంగానంతరము కతిపయశబ్దరూపములు నిరూపించుచు
శిరోమణి వాటికి నిర్ధారకములుగఁ బ్రాసస్థల ప్రయోగములఁ బ్రదర్శించెను. ఈ భాగము
ఛందస్సులో వ్యాకరణప్రస్తావ మనఁదగును. ఇదిగాక దీని తుదలోఁ గేవల వ్యాకరణ
ప్రకరణము నున్నది.
తెలుఁగుళబ్దసిద్ధికి ఛందస్సు యతిప్రాసములే నిర్ధారకములనుట విజ్ఞులకు
విదితచర మైనవిషయము.
4 - 470
471
476
477
487
491
శిరోమణి యీ క్రింది శబ్దరూపభేదములఁ బ్రదర్శించేను.
ఆయి - ఐ, ఆవు - ఔ, అయిదు - ఐదు, అవును ఔను.
వసియించు - వసించు.
నవు - నవ్వు - నగవు; పువు - పువ్వు - పూవు - పూ.
తిగిచె - తివిచె ; పగడము - పవడము, తగిలించె - తగిల్చె,
పువుఁదీఁగ - పువ్వుఁదీఁగ - పూఁదీఁగ.
దవు - దవ్వు,
కర్మువు - కర్మము, ధర్మువు - ధర్మము.
కను - కన్ను, కనుఁగవ - కన్నుఁగవ - కనవు - కన్నుంగళ,
కనుదోయి - కన్నుదోయి కందోయి.
400&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4jm60e2e00je1xdc950wv5nk7tgnbbt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/152</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175453</id>
    <revision>
      <id>492418</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:32:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '198 494 వ్యాకరణ భాగము చివురు - చిగురు, నెవము - నెపము, నేను - నేరు. తీఁగ - తీవ, వెలలె - వెడలె. చను - చన్ను, చన్ను ఁగవ - చనుఁగవ - చనవ - చన్నుంగవ చందోయి - చనుదోయి - చన్నుదోయి 500 జడజాత - జలజాత 507 ఏవాఁడు...'</comment>
      <origin>492418</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2779" sha1="4xqp0r22bao4xjai5ndabosvwellch9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;198
494
వ్యాకరణ భాగము
చివురు - చిగురు, నెవము - నెపము, నేను - నేరు.
తీఁగ - తీవ, వెలలె - వెడలె.
చను - చన్ను, చన్ను ఁగవ - చనుఁగవ - చనవ - చన్నుంగవ
చందోయి - చనుదోయి - చన్నుదోయి
500
జడజాత - జలజాత
507
ఏవాఁడు - ఎవ్వాఁడు - ఎవఁడు
-
510
125
4 - 473
పంచె, మంచె, పంచె (సబిందుకములు)
కొన్ని రూపములకు లక్షణములు
గ స డ ద వాదేశ వికల్పసంధి.
474 అచేతన ద్వితీయకు వికల్ప ప్రథమ - క్రతువుగా చె, క్రతువుఁగాచె
478
నుడి తొలి హ్రస్వముపై అరసున్న యుండదు ' అఁట' లో మాత్రము
కలదు
485 భిన్నపద ప్రథమ పకారమునకు వకారము
ప్రాసలో నిత్యము, యతిలో నిషిద్ధము, అన్యత్ర వైకల్పికము
వ్యాకరణభాగము
ఇందు 'అగస్త్యవ్యాకరణప్రస్తావనతో నాంధ్రవ్యాకరణ ప్రకరణము ప్రారం
భింపఁబడినది (4-514) ఇంతవఱకు ఈ పేరి వ్యాకరణము కన్నదిగాదు విన్నయదిగాడు
ఇది వికృతివ్యాకరణమఁట వికృతియనుట యాంధ్రభాషాసామాన్యమును నిర్దేశించును
అధర్వణాచార్యుఁడు తన యాంధ్రవ్యాకరణకారికలను వికృతిని వేకమని
'పేర్కొనియె మఱి మంచెళ్ల వాసుదేవకవి రచించిన త్రిలింగవ్యాకరణమునకు
పైకృతచంద్రిక యని నామకరణ మొనర్పఁబడినది
M
1. ఈ అగ శస్త్యవ్యాకరణమును గూర్చిన వివరములు మైసూరు విశ్వవిద్యా
ఆయమునకు, జి అలిత సమర్పించిన తెలుఁగు వ్యాకరణ సంప్రదాయ సమాలో
చన ' మను సిద్ధాంత వ్యాస గ్రంథమునఁ గాననగును. (July 1977)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4xqp0r22bao4xjai5ndabosvwellch9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/153</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175454</id>
    <revision>
      <id>492419</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:32:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '120 లక్షణ శిరోమణి వీరిక వికృతిశబ్దము మన తెనుఁగువ్యాకర్తలు మూఁడు భిన్నార్థములలో నుపయో గించిరి 1 సామాన్య (తత్సమ తద్భవ దేశ్యాత్మకమగు ఆంధ్రభాష 2 సంస్కృత సమేతరమైన యచ్చతెనుఁగు (త...'</comment>
      <origin>492419</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3985" sha1="3ilr99esis3po857viumpgiqxfk8wtn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;120
లక్షణ శిరోమణి వీరిక
వికృతిశబ్దము మన తెనుఁగువ్యాకర్తలు మూఁడు భిన్నార్థములలో నుపయో
గించిరి 1 సామాన్య (తత్సమ తద్భవ దేశ్యాత్మకమగు ఆంధ్రభాష 2 సంస్కృత
సమేతరమైన యచ్చతెనుఁగు (తద్భవదేశ్యాత్మకము), 3 కేవలము తద్భవము
(ప్రకృతి - తత్సమము, వికృతి తద్భవము)
పై వికృతి వ్యాకరణము సామాన్యాంధ్రభాషావ్యాకరణ మనుట యించు
గ్రాహ్యము
ఈ అగ స్త్యు ఁ డెవఁ డు ?
ఆంధ్రవ్యాకరణ వాఙ్మయములో
- కణ్వుఁడు, బృహస్పతి, హేమచంద్రుఁడు,
పుష్పదంతుఁడు, రావణుఁడు, కవిభల్లటుఁడు, సోమచంద్రుఁడు, ఈశ్వరముని వాల్మీకి,
ధర్మరాజు, నాగరాజు, ఇంద్రుఁడు, గౌతముఁడు ప్రభాకరుఁడు, విష్ణుశర్మ, శర్వ
వర్ముఁడు, శ్రీకవి, హరి, శృంగార భూషణుఁడు, శౌరికవి మున్నగు ఆంధ్రవ్యాకర్తల
నామములు గానవచ్చుచున్నవి కాని లక్షణశిరోమణికొఁదప్ప అగస్త్యుని ప్రస్తావము
మజెందును గోచరింపదు
తమిళవాఙ్మయమునఁ బ్రథమవ్యాకర్త అగస్త్యుఁడని ప్రతీతి తెలుఁగువ్యాకర
ణము సంతరించిన యగస్త్యు నాంధ్రసూరిలోక మింతవఱకెఱుంగదు పొత్తపి రమణ
కవి లక్షణశిరోమణియందు అగస్త్యస్త్రోక్తంబైన వికృతివ్యాకరణమునుండి కారిక
లొసఁగఁబడినవి ఆ యిచ్చిన కారికలలో తెలుఁగు తెనుఁగు శబ్దములు త్రిలింగశబ్ద
భవములుగా సాధితములు
సంస్కృతమున రచితమైన ప్రతాపరుద్రయశోభూషణమను నలంకార గ్రంథ
మునకుఁ గర్తయగు విద్యానాథునకు అగస్త్యుఁడను నామమున్నట్లు దెలియుచున్నది
విద్యానాధుఁడన్నది బిరుద నామమనియు, నీతని తొలిపేరు అగస్త్యుఁడనియుఁ బరిశోధక
పండితుల యభిప్రాయము
సంస్కృత సాహిత్యమున సుగృహితనాముఁడైన యీ యగస్త్యుఁడే లక్షణ
శిరోమణికారుఁడు పేర్కొన్న వికృతివ్యాకరణనిర్మాత యగునేమో ? ఆంధ్రుఁడును
బహుగ్రంధకర్తయు లాక్షణికుఁడునైన అగస్త్యుఁడు ఆంధ్రవ్యాకర్త యగుటలో
అబ్బురములేదు ఈ వ్యాకరణారంభములో త్రిలింగశబ్దభవము తెలుఁగని నిరూ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3ilr99esis3po857viumpgiqxfk8wtn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/154</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175455</id>
    <revision>
      <id>492420</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:32:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఈఅగస్త్యుఁ డెవఁడు ? 127 పించుటయు, నందులకుఁ బ్రసక్తముగ నాంధ్రదేశానకుఁ ద్రిలింగరాజ్యమనుపేరు నిర్వ చించుటయు నీ యూహకుఁ గొంత యుపబలముగానున్నది. 14వ శతాబ్ది (క్రీ.శ. 1292-1323) పూర్వార్ధమ...'</comment>
      <origin>492420</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4640" sha1="im92du4wla8z1grnrz9gn6npgxlibv8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఈఅగస్త్యుఁ డెవఁడు ?
127
పించుటయు, నందులకుఁ బ్రసక్తముగ నాంధ్రదేశానకుఁ ద్రిలింగరాజ్యమనుపేరు నిర్వ
చించుటయు నీ యూహకుఁ గొంత యుపబలముగానున్నది. 14వ శతాబ్ది (క్రీ.శ.
1292-1323) పూర్వార్ధమున విలసిల్లిన విద్యానాథుఁడే త్రిలింగశబ్దమును ఆంధ్రరాజ్య
పరముగాఁ బ్రధమమునఁ బ్రవేశ పెట్టినవాఁడు ఆతఁడు ప్రతాపరుద్రీయమున శ్రీశైల
కాళేశ్వర ద్రాక్షారామములలోని మూఁడు శివలింగములవలన నీ (ఆంధ్ర) దేశమునకుఁ
ద్రిలింగమను పేరు కలిగినట్లు వక్కాణించెను (చూ యైద్దేశ శ్రీతిరేవయాతి మహతీం
ఖ్యాతం త్రిలింగాఖ్యయా 4 ఆంక - 21 శ్లో)
ఈ వ్యాకరణమైన శబ్దశాసనుని ఆంధ్రశబ్దచింతామణి అధర్వణాచార్యుల
నామముల ప్రస్తావితములగుటచే నధర్వణానంతరమువాఁడు విద్యానాథ చిరుదాంకి
తుఁడునగు అగస్త్యుఁ డీ వికృతివ్యాకరణకారుఁడుగా ననుమానితుఁ డగుచున్నాఁడు.
ఇది యూహమాత్రమే
ఇందుదాహృతమైన భాగమునుబట్టి యీ యగస్త్య వ్యాకరణము సంస్కృత
మువో సూత్రవృత్తిరూపముగా నిరచితమైనదని యూహింపనగుచున్నది.
సంస్కృతభాషలో విరచితములయిన యాంధ్రవ్యాకరణములు పెక్కులా
గలవు. అందుఁ గొన్ని నన్నయ ఆంధ్రశబ్దచింతామణి, ఆథర్వణాచార్యుల
త్రిలింగశబ్దానుశాసనము వికృతివివేకము, త్రివిక్రమవ్యాకరణము, కవిశిరొధూష
ణము (అహోబల వండితీయము, శేషసుమతి ఆంధ్రవ్యాకరణము, మండలక్ష్మీ
నృసింహకవి ఆంధ్రకోముడి త్రిలింగశబ్దానుశాసనము, మంచెళ్ల వాసుదేవకవి
వైకృతచంద్రిక, (అర్వాచీనములలో) చిన్నయసూరి సూత్రాంధ్రవ్యాకరణము, శిష్టు
కృష్ణమూర్తి శాస్త్రి హరికాశికావళి, భాగవతుల రామమూర్తి హధికారికా శేష సర్వస్వము.
అక్షణశిరోమణిలో అగస్త్యవ్యాకరణమునుండి
గస్త్యవ్యాకరణమునుండి యుదాహృతాంశములు -
ఆంధ్రభాష పంచవిధములు, త్రిలింగశబ్దభవము తెలుఁగు - తెనుఁగు రామశబ్ద
తత్సమ (రాముఁడు) రూపసాధనము. ఈ రూపనిష్పత్తికిఁ జింతామణి సూత్రము
లుదాహృతములు. శీధోమణి, అథర్వణకారికలను ఆంధ్రశబ్దచింతామణి వ్యాఖ్యానమని
'పేర్కొన్నది 'వాచ మాంధ్ర మయీనాం యః' అను వాగనుశాసన (నన్నయ) స్తుతి
శ్లోకము అథర్వణవ్యాఖ్యాన గ్రంథాదిలో నిడిగా ఁజెప్పి, అంధ్రకవనమునకు శబ్దశాసనుఁడే
ముఖ్యమని ప్రశంసించినది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>im92du4wla8z1grnrz9gn6npgxlibv8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/155</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175456</id>
    <revision>
      <id>492421</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:32:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '128 లక్షణ శిరోమణి రేఫ ఱకార ప్రకా ర ప ప్రకార పద్ధ అగస్త్య వ్యాకరణ ప్రస్తావనానంతరము వ్యాకరణభాగ నిర్దేశపూర్వము రేఫణ కార ప్రకార ముపన్యపింపఁబడెను ఆంధ్రశబ్ద చింతామణిలో నిట్లు స...'</comment>
      <origin>492421</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3956" sha1="rciz2vzvbshaechf1zoq9alp88y343u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;128
లక్షణ శిరోమణి
రేఫ ఱకార ప్రకా ర ప
ప్రకార పద్ధ
అగస్త్య వ్యాకరణ ప్రస్తావనానంతరము వ్యాకరణభాగ నిర్దేశపూర్వము రేఫణ
కార ప్రకార ముపన్యపింపఁబడెను
ఆంధ్రశబ్ద చింతామణిలో నిట్లు సూత్రింపఁబడినది
'లఘుతో ఒలఘపిశ్చేతి ద్వేధాంతస్ధా స్వదంత శాస్తారః
అన్యేఒన్య వ్యాకరణసృష్టార స్వత్ర గృహ్యతే ద్వివిధః
నాన్యేషాం వైధర్మ్యం లఘ్వులమూనాం రయోస్తు నిత్యంస్యాత్ '
(సంజ్ఞ 19, 12)
అంకస్థములయిన య ర ల వ ల లఘువులు అలఘువులని రెండువిధములు:
య వ ల ల లఘుత్వా లఘుత్వములు సంస్కృత ప్రాకృత వ్యాకరణోక్తములు
తెలుఁగున గ్రాహ్యము రేఫకులఘ్వలఘుతా దైవిధ్యము తెలుఁగునమాత్రము గలదు
య వ లకు లఘ్వులఘువులకు యతి ప్రాసమైత్రి గలదు కాని లఘ్వులఘురేఫలకు
(క - ఱ) మాత్రము వైధర్మ్యము గలదు అనఁగా యతి ప్రాసమైత్రికి విరోధమని
పై సూత్రాభిప్రాయము
అ
ఆ
ఆదిమలక్షణ గ్రంధమగు ఆం శ చింతామణీ సూత్రముల ననుసరించి కాఁబోయి
దరువాతి ఛందోలక్షణగ్రంధములలో 'ర' - ఱ' యతిప్రాసమైత్రి నిద్ధమైనది భీమనాదీ
లాక్షణికులు రఅ ల నెక్కటిపడియందుఁ జెప్పిరి వారిమతమున ర - అ యతి
నిషిద్ధమనుట అద్దము భీమన, విన్నకోట, అనంతుఁడు ర - అ ప్రాసవిషయము
స్పృశింపలేదు చిత్రకవి పెద్దన ఎక్కటియతియందు ర అఁ బేర్కోని, రేష
అకారములఁ బ్రాసమునఁ గలయఁగఁ జెప్పరాదని రేఫఱకార నిర్ణయ ప్రకరణమున
సుగ్గడించెను కవిచింతామణిలోఁ దాతంభట్టు 'ఇలరేఫఱకారమ్ములు వళి చెల్లినఁ
జెల్లుఁగాని వసుమతిఁ బ్రాసంబులు చెల్ల' వన్నాఁడు అప్పకవి జ్ఞాతివైరంబుగలిగిన
దేవదానవులతోఁటోల్చి ఫఱకార యతిప్రాస సాంకర్యమును నిరపించె సులక్షణ
సార లక్షణదీపకలలో జావడి (ర - ఱ) యంగీకరింపఁబడినది కూచిమంచి తిమ్మన
శకటరేఫ ప్రకరణాదిలో రేఫఱకార సాంకర్యము సేయరాదని వచించి, యేతత్ప్రకర
కాంతములో అల్లసాని పెద్దనాదులు ర
ర-ఱ అఁ గలిపిరని వారి ప్రయోగముల&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rciz2vzvbshaechf1zoq9alp88y343u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/156</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175457</id>
    <revision>
      <id>492422</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:32:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'రేఫ ఱకార ప్రకారపద్ధతి 129 గొన్నింటిని బ్రదర్శించేను రంగకవి ర - ఱ లకు యతులుమాత్రము చెల్లవన్నాఁడు (8_272) లక్షణశిరోమణికారుఁడు చిత్రకవి పెద్దన మతమువాఁడుగాన నీతనికి నుభయ 'రేఫ యతిప...'</comment>
      <origin>492422</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3550" sha1="d0xr9lcthqyfu99qs8wp9tis6wzmkcg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;రేఫ ఱకార ప్రకారపద్ధతి
129
గొన్నింటిని బ్రదర్శించేను రంగకవి ర - ఱ లకు యతులుమాత్రము చెల్లవన్నాఁడు
(8_272) లక్షణశిరోమణికారుఁడు చిత్రకవి పెద్దన మతమువాఁడుగాన నీతనికి నుభయ
'రేఫ యతిప్రాస సాంకర్య మిష్టముగాదనుట స్పష్టము, రేఫ అకార ప్రకారపద్ధతి
తుదతో ' శేష ఆకారంబులకు యతిప్రాసశ్లేషలకు విరుద్ధము' (4.572) అని వక్కా
ణించినాఁడు
'ర - అ ' ల సాంకర్యము సాధారణముగా నిషిద్ధమగుటచే నేయే శబ్దములలో
సాధు రేపము శకటరేఫముగలదో కవులకు విస్పష్టముగాఁ దెలియవలసియున్నది.
అందుచేత నే కొందఱు లాక్షణికులు రేఫ అకార శబ్దపట్టికల సమకూర్చిరి
కొందఱు గ్రంథమునం దేకదేశముగాను, మఱికొండఱు ప్రత్యేక గ్రంధము
గాను సంతరించిరి
ఏకదేశముగా రేఫ అకార ప్రకరణము గలవి
లక్షణసారసంగ్రహము (చిత్రకవి 16 శతాబ్ది), అప్పకవీయము (17 శ ),
లక్షణదీపిక (వార్తాకవి 17 శ), లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి 18 శ), సర్వలక్షణ
సొంసంగ్రహము (కూచిమంచి 18 శ.)
ప్రత్యేక కృతులు
రేఫఱకార నిర్ణ యము
రేఫఱకార నిర్ణ యము
-
తాళ్లపాక పెదతిరుమలయ్య
పెద్దపూఁడి భద్రన్న
(16 * )
(2)
శకట రేఫావళి
రేఫఱకార నిర్ణయము —- గణపవరపు వేంకటకవి
శకట రేఫనిర్ణ యము భారతము లక్ష్మీపతి
-
(17 శ )
చల్లా పేరయ్య
(18 * )
(18-19 )
ద్వి రేఫవర్ణ దర్పణము
ఓగిరాల రంగనాధకవి
(19.20)
అలఘుకొముడీత్యా ద్యర్వాచీనకృతు లనేకముగలవు నన్నయభట్టాది ప్రాచీన
ప్రామాణికకవులు యతిప్రాసస్థలములలోఁ బ్రయోగించిన దేవఱకారశబ్దము లాధారముగా
లాక్షణికులు ద్వి రేఫనిర్ణయము నిర్వహించినారు.
లక్షణశిరోమణికారుఁడు చిత్రకవి పెద్దన లక్షణసార సంగ్రహమందలి రేఫఱకార
నిర్ణ యపద్యములనెల్లఁ దన గ్రంధమున సంగ్రహించి, 'రేము ఆకారములు చెప్పలేక&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d0xr9lcthqyfu99qs8wp9tis6wzmkcg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/157</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175458</id>
    <revision>
      <id>492423</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:33:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '130 కాదు లక్షణ శిరోమణి వీరిక ఘనుల లక్షణములు వ్రాయఁజనుట యుత్తమ ' మని (4570) ప్రశస్త కారణమును వచించెను ఇందేఇచు, ఈకవి ఛందో (యతిప్రాసవృత్తాది) లక్షణము లందును నితరలాక్షణికుల లక్షణము...'</comment>
      <origin>492423</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3722" sha1="pgtzo01d8q4rjlc2lpcawdn6r61yble" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;130
కాదు
లక్షణ శిరోమణి వీరిక
ఘనుల లక్షణములు వ్రాయఁజనుట యుత్తమ ' మని (4570) ప్రశస్త
కారణమును వచించెను ఇందేఇచు, ఈకవి ఛందో (యతిప్రాసవృత్తాది) లక్షణము
లందును నితరలాక్షణికుల లక్షణము లుద్ధరించెను
రేఫేఱకార ప్రకరణాంతమున రేషసంబంధి చింతామణి సూత్రములను ఆధర్వణ
కారికల ముదాహరించెను
పొత్తఎకవి సంస్కృత తత్సమ తద్భవములతో రేఖలు గలవుగాని శకటములు
లేవని యాదిలో సూచించెను (4-517) సంస్కృత తత్సమములతో బండితా లేమి
విదితము, చెప్పఁబనిలేదు స్పష్టార్థము చెప్పనాఁ డనవలె
తద్భవములతో బండితో లేదని కొందఱు, ఉన్నదని కొందలు వక్కాణించిరి
లేదన్నవారు అప్పకవి, అహోబలపతి, దిట్టకవి వేంకటార్యుఁడు, అడిదము సూర
కవి, చిన్నయసూరి
ఇటీవలి ప్రౌఢవ్యాకర్త 'తదృవములం దలఘురేషము కల' దని సోదాహరణ
ముగ సూత్రించెను ప్రాచీన లాక్షణికుల మతమునఁ దద్భవములలో నలఘురేఫము
లేదనుట సిద్ధాంతము
6
ఇం దీ క్రిందివిషయము గమనింపఁదగినది
రేఫ ఱకారంబులకు నన్నయభట్టుగారి ఆంధ్రకవిచింతామణియందు శ్లోకము
తత్సమన స్తద్భవగో, దీర్ఘకాక్షరగళ్చ రేఫస్స్యాత్,
నాన్యేషాం వైధర్మ్యం, లఘ్వలమూనాం రయోస్తు నిత్యంస్యాత్ ' (4571 )
అని యొసఁగఁబడినది పై శ్లోక పూర్వార్ధము నేఁడు లభించు చింతామణీయందుఁగాని,
బాలసరస్వతీయాస్పక వీయాహో బలపండి తీయములందుఁగాని కానరాదు, అపూర్వము
బాలసరస్వతీయాహోబలసండితీయములలో 'నాన్యేషాం నిత్యంస్యాత్ '
అనుదళము పూర్వార్ధముగను, 'అంత్యస్త్రాలవ్యచ్చు ర్వక్రః స్యాన్మిథ స్సవర్ణశ్చ '
అన్నది యుత్తరార్ధముగను జతపఱుపఁబడియున్నది
అప్పకవీయ చింతామణిలో 'క్వచిదపి నస్త ఉదోతే దంతోష్ఠభవస్య వికృతి
శబ్దాదో' అన్నది (ఇది క్రొత్తది) పూర్వార్ధముగను, నాన్యేషా మిత్యాది యుత్తరార్ధము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pgtzo01d8q4rjlc2lpcawdn6r61yble</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/158</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175459</id>
    <revision>
      <id>492424</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:33:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'రేఫ ఱకార ప్రకారపద్ధతి 131 గను నున్నది బాలసరస్వ త్యప్పకవి చింతామణి పారములలోఁ బరస్పరము భేదములు గానవచ్చెడు శ్లోకములలో న్యూనాధిక్యములు గలవు కొన శిరోమణికారుఁ డొసఁగిన తత్సమగ ఇ...'</comment>
      <origin>492424</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4128" sha1="r5m5f6fn106il0v1sy4kee1t1mdt7pt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;రేఫ ఱకార ప్రకారపద్ధతి
131
గను నున్నది బాలసరస్వ త్యప్పకవి చింతామణి పారములలోఁ బరస్పరము భేదములు
గానవచ్చెడు శ్లోకములలో న్యూనాధిక్యములు గలవు కొన శిరోమణికారుఁ డొసఁగిన
తత్సమగ ఇత్యాది శ్లోకపాదము ప్రతి ప్తమన వీలులేదు అట్లేని మఱి యెందును
గానరాని చింతామణి శ్లోక భాగమొకటి క్రొత్తగా లభించెనని హర్షింపవలెను ఆంధ్రశబ్ద
చింతామణికి ఆంధ్రకవిచింతామణి యను నామాంతరము గూడఁ గలదేమో!
qu
దీర్ఘాక్ష రై కాక్షరములమీఁద బండితాలు లేవనుచున్నది పై సూత్రము ఈ
యాంధ్రకవి (శబ్ద) చింతామణి ననుసరించియే కావలయుఁ దాతంభట్టు తన కవి
చింతామణిలో.
'దీర్ఘములమీఁద బండితాలు లేవు పద్మనాభ (21) అని వచించెను
దిట్టకవి వేంకటార్యుఁడు నట్లే దీని నామ్రేడించెను అప్పకవి కూచిమంచికవులు
తాతంభట్టు లక్షణమును నిరసించి దీర్ఘములపై బండితాలు గల పదములను బ్రయో
గములను బ్రదర్శించిరి (చూ అప్ప - 2 ఆ - 197, కూచిమంచి - న ల సాసం 3
ఆ - 7 ప )
నన్నయభట్టు భారత భాగములో దీర్ఘపూర్వక శకటరేఫ ప్రాసయొక్క శుద్య
మునఁ ద్రియు క్తము.
.
కాఱడవి - నూఱడక - శ్రమం : బాఱఁగ - తీఱుగ (ఆది - 4 -19) శకటరేఫ
నిర్ణయగ్రంధకర్త 'దీర్ఘాత్పరే రేఫనీవ, నభివే చ్ఛకటః క్వచిత్' అను లక్షణ మేర్ప
ఆచి, పై నన్నయ పద్యములోని కాఱడవి' ఇత్యాదులలోని శకటరేఫములను
'కారడవి - ఊరడక' అనురీతి అఘురేఫములుగాఁ జూపెను. పొత్తపి కవి యుద్ధరించిన
చిత్రకవి పెద్దన చెప్పిన రేఫ అకార ప్రకారములో దీర్ఘ ములపై బండితాలు గల శబ్దము
లొసఁగఁబడుటయేకాక, 'ఊఱడు, తీఱఁగ' ఇత్యాది నన్నయప్రయుక్త శకటరేఫాన్విత
శబ్దములు బండితోలక్రిందనే సంగ్రహింపబడ్డవి
ఇంక ఏకాక్షరపరకత్వమున శకటరేఫలు లేవనుటఁ గూర్చి యొకమాట
ఏకాక్షరశబ్దములలో రెండవ యక్షరమునకు స్థానము లేదుగదా ?
సరరేఫ కాస్కార మెందుఁగలదు?
అట్లుండఁగా
నేకాక్షర
క్రియాపదాంతములలో (వ్రాసిరి, వచ్చిరి) లఘురేఫలు, ద్విత్వములో (నత్తి,
గుఱ్ఱము) శకటరేఫము నుండునని చెప్పఁబడినది&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r5m5f6fn106il0v1sy4kee1t1mdt7pt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/159</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175460</id>
    <revision>
      <id>492425</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:33:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '132 లక్షణ శిరోమణి 1 ' ఆ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఎ ఏ ఒ ఓ క గ చ జత ద న ప ల మ వ స ' అను 22 ఆక్షరములపై రేఫటకారములు వచ్చునని, తక్కిన యక్కరములపై లఘురేఫము లుండును శకటరేఫములు లేవని తెలువఁబడెను. తరువాత అకారాదిక...'</comment>
      <origin>492425</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4086" sha1="opt3ozmwq6r2im9jdoz275dc1k03cpd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;132
లక్షణ శిరోమణి
1
' ఆ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఎ ఏ ఒ ఓ క గ చ జత ద న ప ల మ వ స ' అను
22 ఆక్షరములపై రేఫటకారములు వచ్చునని, తక్కిన యక్కరములపై లఘురేఫము
లుండును శకటరేఫములు లేవని తెలువఁబడెను. తరువాత అకారాదిక్రమమున రేఫట
కారములుగల పదములపట్టిక సమకూర్పఁబడినది. ఇచ్చిన పట్టికనుబట్టి ఈ ఏ ఓ స
లపై అకారములు గానరావు. జకారముపై లఘురేఫము లేదు. ఈఱతాఱలు, ఏ ఱు -
ఈ ఏ లపై తాలు, జరుగు జకారముపై రేఫ గానవచ్చెడు.
-
కాలక్రమమున యతిప్రాసలలో నుభయరేఫ సాంకర్యము సంఘటిల్లి కొన్నిం
టీకి ద్వైరూప్యము సమ్మతింపఁబడి యుభయరేఫయతి ప్రాసమైత్రి యంగీకృతమయి
యిటీవల శకటరేఫ లేఖన సయితము పరిహరింపఁబడినది.
ఈ ప్రకరణాంతమున
' లఘవ శ్శిఖిశై లాగ్నయోన్యే ఖగజబర్హిషః
లఘుర్నాస్తి జకారస్యాలఘుస్పస్య క్వచిత్క్వచిత్'.
(4.571)
అను నథర్వణకారిక నన్నయభ ట్టాంధ్రకవిచింతామణి లోనిదిగా సంగ్రహింపఁబడినది.
ఇందలి పూర్వార్ధమునకు శిఖిశై లాగ్ని - 373 తెలుఁగున రేఫలు, ఖ గ జ
బర్హిషః 880 అకారములు గలిగియుండునని టీక తెలుపుచున్నది. తెలుఁగున రేఫఱకార
యుక్తశబ్దము లెన్నియున్నవో యీ కారిక నిర్దేశించుచున్నది. ఇట్టి యర్థమునే యహో
బల పండితుఁడు వ్రాసెను. ద్విరేఫదర్పణకర్త రంగనాథకవియు నిట్లే సంఖ్యా
వరమున నర్థము వివరించేను.
-W
-
అథర్వణుఁడు నన్నయభారతభాగ యతి ప్రాసస్థలఘటిత రేఫఱకారశబ్దములనే
యెన్నెననియు నయ్యవి యథర్వణుని కారికలోని సంఖ్యలకు సరిపడియుండలేదనియు,
శ శాఖ (శిఖి కాదు) – ఉపిరిక నేరేడు (తరువాచకము), శైలి. తరిగొండ, అగ్ని -
ఎరగలి' ఇత్యాదిగా ఆ యా పదార్థములు తెలుఁగుపేర్ల రేఫఅకారము లున్నవని
యదయవలెనని వజ్ఝలవారి సిద్ధాంతము (చూ. ఆంధ్రవ్యాకరణ సంహితాసర్వస్వము -
58 - IV విషయము). ఇది వివాదాస్పదము. చిత్రకవి పెద్దనయు (శిరోమణి సంగ్ర
హించిన) రేఫఱకార ప్రకారములో అకారాద్యక్షరములపై నెన్నెన్ని 'ర అ ' లు
గలవో పేర్కొనఁబడియె. ఏ యే యక్షరములమీఁద లఘ్వలఘురేఖలు గలవో యా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>opt3ozmwq6r2im9jdoz275dc1k03cpd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/160</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175461</id>
    <revision>
      <id>492426</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:33:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విభ క్తి పద్ధతి 133 విషయమును సూత్రించి, తరువాత ' లఘువళిఖి' అనకారికను రచించే నధర్వణుఁడు ఈ సందర్భమునఁ బ్రాచీన సంప్రదాయముంబట్టి సంఖ్యాపరముగ నర్థముచేయుటే ప్రకరణోచితమని తోఁచెడ...'</comment>
      <origin>492426</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2860" sha1="f27duqwrzm50in4qift9cxnuq7v7dgj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విభ క్తి పద్ధతి
133
విషయమును సూత్రించి, తరువాత ' లఘువళిఖి' అనకారికను రచించే నధర్వణుఁడు
ఈ సందర్భమునఁ బ్రాచీన సంప్రదాయముంబట్టి సంఖ్యాపరముగ నర్థముచేయుటే
ప్రకరణోచితమని తోఁచెడు
4 - 578
4 - 578
వి భ క్తి ప ద్ధ తి
ఇందు విభక్త్యంత శబ్దరూపములు ప్రయోగ పురస్పర ముగఁ బ్రదర్శితములు
పులకలు- పులకములు, ఆలకలు - అలకములు, హంసలు - హంసములు,
తరంగలు తరంగములు వీనికి మువర్ణకలోపము వికల్పము ఇట్టి
పద్యమే కవిసంజీవనిలో నున్నది (2-7) దానిఛాయ యిది
1
ఇందు తరగ లను రూపముగూడ నొసఁగఁబడినది తరంగశబ్దమునకు
వైకృతము తరఁగ, సంస్కృత తరంగశబ్దమునకు తరఁగ రూపభేదము
కాదు.
-
రఘు - రఘువు, బాహు బాహువు, రాహం రాహువు, ఊరు ఊరువు,
మేరు. మేరువు (పువర్ణక లోపము) ప్రాచీన లాక్షణికు లిట్లే చెప్పిరి
ప్రథమైక వచనాంతమున వువర్ణకలోవము రాహు బాహు శబ్దద్వయమునకే
తక్కినవారికిఁ బ్రథమైకవచనేతర విభక్తిలోనే పువర్ణలోపము
ప్రాప్తించును.
కలదు
కొన్ని యమహత్తులకు మహద్వివక్ష (తిర్యక్పదములు పురుషవాచకములై
పర (గును) ఉరగులు, సముద్రుఁడు
చరిత చరితము మువర్ణక వికల్పలోపము
587
589
కంటె పరకత్వమున నవర్ణలోన వికల్పత
591
విష్ణునకంటె - విష్ణుకంటే
కేలు - నిత్యైకవచనము, ఇరులు - నిత్యబహువచనము.
కేలులు, 'కేళ్లు అను బహువచనరూపములు ప్రయోగదృష్టములు
ఇరులున- అని యేకవచన ప్రయోగమునుగలదు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f27duqwrzm50in4qift9cxnuq7v7dgj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/161</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175462</id>
    <revision>
      <id>492427</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:34:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '134 592 594 596 లక్షణ శిరోమణి - . కేలుల (విష్ణుపురా - 3 - 001), కేళ్లు (ఆముక్త - 4 ఇరులున (విజ్ఞాన- ప్రా - 105) విశేషణంబుల షష్ఠికిఁ బ్రథమ. ఉ బాహుబలుఁడు నీరజాక్షునకు. మహతీతర స్త్రీలింగ విశేషణము లుభయవ...'</comment>
      <origin>492427</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2752" sha1="moitqjqcg2yvqo6zdpxgcn1ugo4n64b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;134
592
594
596
లక్షణ శిరోమణి
-
.
కేలుల (విష్ణుపురా - 3 - 001), కేళ్లు (ఆముక్త - 4
ఇరులున (విజ్ఞాన- ప్రా - 105)
విశేషణంబుల షష్ఠికిఁ బ్రథమ.
ఉ బాహుబలుఁడు నీరజాక్షునకు.
మహతీతర స్త్రీలింగ విశేషణము లుభయవిధములు,
ఉ॥ యశోదాతనయ కృపాదృష్టి సౌఖ్యదాయకము:
అప్రాణీవాచక విశేషణములు బహువచనమున కేకవచనము రావచ్చును.
ఉ॥ హరికీ ర్తితతులు విఖ్యాతము.
విభక్తిసంధి క్రమ లక్షణము
అచ్సంధీయందుఁ బొల్లనకారమునకు ద్విత్వము.
ఉ॥ హరియించు న్నఘములు.
ఇది కవిసంజీవని లక్షణము. భీమనానంతాది లాక్షణికులు ద్రుతద్విత్వ
సంధివి దుస్సంధియని దోషప్రకరణమునఁ జేర్చిరి.
4 - 802 అచ్చుపై నచ్చు సంధి సేయంగవచ్చు.
ఉత్త శౌరిచ్చు, ఎంతధికము, కినుకుడుగు, కృష్ణుఁడనఁగ.
'శౌరిచ్చు' వంటి తత్సమస్వరములకు సంధిలేదని లాక్షణిక మతము.
'కుత్రచి త్సంస్కృతీయోన్ ప్రాణోప్యత్ర చ్యుతోభవే' త్తిని యాథర్వ
ణము. కొన్నియెడల సంధిగలదనుచున్నది. దీని కర్వాచీన ప్రయోగము
లసంఖ్యాతములు. పొత్తపికవి ధారాళముగా నుపయోగించి.
4 - 604 కొన్ని యచ్చులపై యకారాగమము వచ్చును.
ఉ„ ఆబలాయేలె, ఇచ్చయపూర్వము. అది యచ్చెరువు.
తెలుఁగున సంస్కృత శబ్దప్రయోగము.
4. 605 సంస్కృత క్రియలు, విభక్తులు, అవ్యయములు ఒకచోఁ దెలుఁగున
నిష్టము. ఉ॥ మనసా భజింతు, విష్ణురూపాయ నమశ్శివాయ యని.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>moitqjqcg2yvqo6zdpxgcn1ugo4n64b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/162</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175463</id>
    <revision>
      <id>492428</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:34:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'సంధి సమాస విచారము 135 సంస్కృత విభక్తి క్రియావ్యయములు తెలుఁగునఁ బ్రయోగింపరాదని ప్రాచీన లాక్షణిక నుశాసనము. అనుకరణనహితముగాఁ బ్రయోగింప వచ్చును. కాన రెండవ యుదాహృతి సాధువు. 4 - 1809...'</comment>
      <origin>492428</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3232" sha1="d6fmapv2wyd5fyv2s0rbnk4kt4ynfy5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;సంధి సమాస విచారము
135
సంస్కృత విభక్తి క్రియావ్యయములు తెలుఁగునఁ బ్రయోగింపరాదని
ప్రాచీన లాక్షణిక నుశాసనము. అనుకరణనహితముగాఁ బ్రయోగింప
వచ్చును. కాన రెండవ యుదాహృతి సాధువు.
4 - 1809 రాజన్శద్ది జకారలోపము.
ఉ॥ రాయంచ రారాజు, వలరాయఁడు.
4-600 రాజన్శబ్దము తత్సమమున 'రాజు' అగును రా రాజా రాయ్”
అన్నవీ రాజశబ్ద తద్భవములు, వృత్తియందుఁ దద్భవ ' రాచ ' శబ్దములోని
చ వర్ణము లోపించును
స్పష్టముగాదు.
ఇది తత్పమతద్భవ విషయకము లక్షకామున
సంధి సమాస విచారము
ఇక నిక్కడనుండి (4 611 - 696) తుదవఱకు (ఉవలు భాగమువఱకు)
సంధిసమాసాది వ్యాకరణాంశములు దెలుపఁబడినవి. ఈ పద్యములన్నియు ననంతుని
చందము చతుర్థాశ్వాసములోనివి యథాతథముగ నుద్ధరింపఁబడ్డవి
సమాసములవణకుఁగల గ్రంథమే మనకు అభించినది ఆతరువాత దళవిడ
దోషములు, నవరససంగతులు, జ య వ స ర వర్ణసంకేతముణా, వట్రువల
క్రౌరలుగల శబ్దములు చిత్రకవితావిశేషములు అనువంశము అండవలేనని చతుర్థాశ్వాస
విషయసూచిక పద్యమువలనఁ (శ్రీ) దెలియవచ్చుచున్నది.
కవి వ్యాకరణాధికారమును ఛందమునుండి వేర్పఱని ప్రత్యేక పంచమాశ్వాస
ముగా నిర్మించియున్న యుక్తముగానుండును మీఁదు మిక్కిలి యప్పకవివలే విష
యానుపూర్వీ పాటింపఁబడియున్న రమ్యముగా నుండెడిది మొత్తముమీఁద నీశిరోమణి
లాక్షణికాగ్రణులకు వాఙ్మయచరిత్ర పరిశోధకులకు నత్యంతోపకారకము
చిత్రకవిత్వ ము
లక్షణశిరోమణిలోఁ జీత్రకవితారీతులు కొన్ని ప్రదర్శికములు ఆరు, మధుక
'చిత్ర) విస్తరములని కవిత చతుర్విధముతా.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d6fmapv2wyd5fyv2s0rbnk4kt4ynfy5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/163</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175464</id>
    <revision>
      <id>492429</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:34:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '136 117 లక్షణ శిరోమణి -వీరిక ఆశుకవిత కలము కాగితము లేక యడిగిన వెంటనే యాకువుగఁ జెప్పేడు కవిత అష్టావధాన, శతావధాన, ఘటికాశత గ్రంధకల్పనాదు లీ తెగకుఁజెందినవి - మధుర కవిత దేశికవితాభేద...'</comment>
      <origin>492429</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4099" sha1="3tdb7yhmhjuy551xmixw1booepsoyyu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;136
117
లక్షణ శిరోమణి
-వీరిక
ఆశుకవిత కలము కాగితము లేక యడిగిన వెంటనే యాకువుగఁ జెప్పేడు
కవిత అష్టావధాన, శతావధాన, ఘటికాశత గ్రంధకల్పనాదు లీ తెగకుఁజెందినవి
-
మధుర కవిత దేశికవితాభేదములగు పదముల, గేయములు, దగడలు,
ఉదాహరణములు మున్నగు రచనావిశేషము
విస్తరకవిత పురాణప్రబంధాది విరచన
చిత్రకవిత .
-
శబ్దవర్ణచిత్రరచనలు, గర్భబంధకవిత లిందుఁజేరును ఏకాక్షరీ,
ద్వ్యక్షరి, పాదభ్రమకము, పాదగోపనము, నిరోష్ఠ్యము, అనులొమవిలోమము ఇత్యా
దువా శబ్దాక్షర చిత్రకవిత యగును ఒక పెద్ద పద్య గర్భములో మఱియొకటి రెండు
పద్యముల నిముడ్చుట గర్భకవిత చంపకములో గీత కండములు గర్భితములుగా
వచ్చును పద్మ చక్ర నాగాకారముల చిత్రముల యిండ్లలో నక్షరముల నిమిడించుట
బంధకవిత
తెలుఁగు చిత్రకవితకు సంస్కృత చిత్రకవితయే మాతృరీ వ్యంగ్యస్పర్శలేని
చిత్రకావ్య మధమకావ్యమని సంస్కృతాలంకారికుల యుద్ఘాటనము రసాపకర్షకమరు
మాట యటుండఁగాఁ జిత్రకవిత యొక వినోదరచన, శబ్దాలంకారము అందుచేతనే
సంస్కృత సాహిత్య లక్షణగ్రంధములలోఁ జిత్రకవితారీతు ప్రదర్శితములు మాఘ
భారవి మహాకావ్యములలోను యమకరత్నాకరాది గ్రంథములలోను చిత్రకవిత సంత
రింపఁబడియున్నది.
కవితలో వైవిధ్యము మనఆహ్లాదప్రదము * ఆశుకవిత్వంబు అల్లి తే
లల్లి తేనేకరా
చిత్రప్రబంధముల్ సేయవలదె' అని ముద్దుపళని కవయిత్రి రాధికా సాంత్వమన
నుగడించే
' కవులమం చంతింతగా నల్లి తేగాదు, చిత్రప్రబంధములో చేయవలయు నని
వేణుగోపాలశతకకర్త పోలిపెద్ది వెంకట్రాయకవి యానతిచ్చెను
చదువరులకు రుచిభేదము కలిగించుటకై యిట్టి చిత్రకవితారచనను మహాకవు
లాంధ్రవాఙ్మయమున నన్నెచోడుని కాలమునుండి యీనాఁటివఱకుఁ గొంచెముగనో
గొప్పగనో ప్రదర్శించుచు వచ్చెదరు
1
కావ్యాలంకార
చిత్రకవితా ప్రక్రియను బ్రదర్శించిన తెలుఁగు గ్రంధములు
చూడామణి, చిత్రకవి లక్షణసార సంగ్రహము, నరసభూపాలీయము, అప్పకవీయము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3tdb7yhmhjuy551xmixw1booepsoyyu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/164</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175465</id>
    <revision>
      <id>492430</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:34:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'చిత్రకవిత్వము 137 (ఇవి లక్షణ గ్రంధములు), నన్నెచోడ కుమారసంభవము, జైమినీభారతము, పారిజాతాప హరణము, కలాపూర్ణోదయము, రసికజనమనోభిరామము, కవిరాజమనోరంజనము, దశావతార చరిత్ర, ప్రబంధరాజ వేం...'</comment>
      <origin>492430</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4324" sha1="k23aufhs7lvsyfkpzsg1epuqd5s0x78" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;చిత్రకవిత్వము
137
(ఇవి లక్షణ గ్రంధములు), నన్నెచోడ కుమారసంభవము, జైమినీభారతము, పారిజాతాప
హరణము, కలాపూర్ణోదయము, రసికజనమనోభిరామము, కవిరాజమనోరంజనము,
దశావతార చరిత్ర, ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయవిలాసము మున్నగునవి యెన్నం
|దగినవి ఇందుఁ బ్రబంధరాజమునఁ జిత్రకవిత పరాకాష్ఠనందినది శిరోమణి 5 C
బ్రబంధరాజ చిత్రకవితాపద్యము లుదాహృతములు.
చిత్రకవిత తెలుఁగు వాఙ్మయములోఁ బ్రత్యేకశాఖగాఁ బరిగణింపఁదగి నది
దీనింగూర్చిన గ్రంథము నాచే సంతరింపఁబడుచున్నది
శిరోమణికారుఁడు తృతీయాశ్వాసాదిలో 'చిత్రకవిత్వ వృత్త బంధరీతులఁ దేట
గావింతు నన్నాఁడు కాని యా యాశ్వాసాంతములో 'చిత్రకవితా ప్రకారమ్ము
లక్షణలక్ష్యములు విశదమ్ముగా విశ్రమాధికారమను నాలుగవ యాశ్వాసంబునఁ దేటం
జేసెద నని రచించె మణి చతుర్థాశ్వాసాదిలో 'చిత్రలక్షణ కవితావిశేషములను
దేటఁజేసెద నని వచించే
రమణకవి చెప్పఁదలఁచిన చిత్రకవితావిశేషముల పట్టిక తృతీయాశ్వాసాంత
వచనమున నిట్లున్నది (3-427)
-
'పాడభ్రమకము, సౌగంధికకుసుమమంజరీగర్పి తోత్పలమాలిక, కందగర్భిత
చంపకమాల, వృత్తకంద ఖడ్గ గర్భిక సీసము, వృత్తకందగర్భిత సీసము, మంగళమహాశ్రీ
వనమయూర గర్భిత లయగ్రాహి, మణిగణనికర నవాక్షర కందత్రయ షడ్విధ గర్భిత
సరపిజవృత్తము, గీత గర్భితవృత్తము, ఖడ్గ గర్భిత సుగంధివృత్తము, ఆత్వ ఇవ్వ-
ఉత్వ ఏత్వ - ఔత్వ కందములు, పద్యగుణితము, ఓష్ఠ్య నిరోష్ఠ్యము, జిహ్వాచల
జీహ్వము, శంఖ - చక్ర గదా శారొ ఛత్రచామర - యక్షయంత్ర - గోమూత్రికా-
ఖడ్గ - కంకణ - నాగ - పద్మ - కాలచక్ర - హల - మణి పుష్పమాలికా - పుష్పగుచ్ఛ -
పంచావరణచ్చత్ర - రధ - మహామేరుచ్ఛత్ర - క్షరికా - దశావరణచక్ర మహాబంధములు -
పాదగోపనము – ఏకపాద ద్విపాద త్రిపాద సంఘటన కల్పిత కల్పవల్లి
1
-
-
-
1
తృతీయాశ్వాసమునఁ జిత్రకవితావిశేషములఁ బేర్కొన్నాఁడు కాని లక్ష్యలక్షణ
ములు విశదీకరించిన చతుర్థాశ్వాసము తుదిభాగము మన దురదృష్టమున నష్టమైనది.
కాని యొకానొక ప్రతిలో నొక పండ్రెండు చిత్రకవితాపద్యములు లభించెను
LS-R&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k23aufhs7lvsyfkpzsg1epuqd5s0x78</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/165</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175466</id>
    <revision>
      <id>492431</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '138 అవి 1 లక్షణ శిరోమణి - -వీరిక - చక్ర, నాగ, పద్మ, పుష్పమాలికా, గోమూత్రికా, ఛత్రబంధములు ఓష్ఠ్యాచల జిహ్వాద్వ్యక్షరి, అనుకొను విలోమము, పాదగోపనము గర్భకవితాపద్య మొక్కటియు, నుపలబ్ధమ...'</comment>
      <origin>492431</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4767" sha1="i5y7aw7m9tlsp86bad2ggokc954wwol" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;138
అవి
1
లక్షణ శిరోమణి -
-వీరిక
- చక్ర, నాగ, పద్మ, పుష్పమాలికా, గోమూత్రికా, ఛత్రబంధములు
ఓష్ఠ్యాచల జిహ్వాద్వ్యక్షరి, అనుకొను విలోమము, పాదగోపనము గర్భకవితాపద్య
మొక్కటియు, నుపలబ్ధముగాదు ఇందు రెండేసి నాగ, పద్మ పుష్పమాలికాబంధము
ఉన్నవి అందొక్కొక్కటి ప్రబంధరాజమునుండి యుద్ధరింపఁబడినవి ఛత్రబంధము
లక్షణము దానికిచ్చిన పద్యమునఁ బొసఁగకున్నది, పుష్పగుచ్ఛబంధముగా సంతరింపఁ
ఒడినది బంధ చిత్రము లనుబంధమునఁ గూర్పఁబడినవి.
చిత్రకవితా ప్రయోజనమున కొక నిదర్శనము
ఆంధ్రబిల్హణీయము పండి పెద్ది కృష్ణస్వామి రచనగా గోచరించుమన్నది అందలి
యవతారికలో చిత్రకవి పింగరార్యసూనుఁడు నారి సింహకవి వచ్చి మెచ్చి కృష్ణస్వామిని
బిల్హ ణకృతిని రచింపఁ బ్రోత్సహించి రచనచోఁ దోడ్పడినట్లు చెప్పఁబడినది ఆకృతి
ప్రధమాశ్వాసాంతమునఁ జక్రబంధపద్యమున్నది చక్రబంధమున 3 వ, 6-వ వలయము
లందు కవి పేరు, గ్రంధముపేరు లేదా కృతిపతిపేరు రావలయును బల్హణియచక్రబంధ
తృతీయ వలయమున 'ఎంగరార్యకవి ' పేరున్నది దీనివలన సింగూర్యకవి రచించిన
బర్హణీయమును నాతని సూనుఁడు ద్రవ్యలోభమునఁ గృష్ణస్వామికి నవతారికాదుల
మార్చి రచించి విక్రయించియుండునని తెలియఁగలదు చక్రబంధములో కవిపేరు
నిగూఢముగానున్న విషయము కృష్ణస్వామికిఁ దెలిసియుండదు సింగరార్యకవి
రచించిన రాఘవవాను దేవీయద్వ్యర్థి కావ్యమున (అముద్రితము - లిఖిక ప్రతి - మదరాసు
ఓరియంటలు లైబ్రరీ డి నెం 688) తాను మున్ను బల్హణీయమును జేసితినని
జెఎ్చకొన్న పద్యముగలదు చక్రబంధచిత్రకవిత వాఙ్మయచరిత్ర కెంతటి యుపయోగ
కారియయ్యెనో కోవిదుల 'కెఱుక
అంతేల ? శిరోమణి లిఖితప్రతి తుదలోఁ బ్రత్యేకముగా లభించిన చిత్రకవితా
పద్యములలోని చక్రబంధము 3 - 8 వలయములలో 'కవివేంకటాద్రి, ప్రబంధరాజము '
6
అను పేర్లున్నవి. ఇది శిరోమణికారునిదని తొలుతఁ దోఁచెను ప్రబంధరాజము పేరు
చూచి యయ్యది గణపవరపు వేంకటకని ప్రబంధరాజములోనిదేమోయని పరిశీలింపఁగా
నది యందలిదని తెలియవచ్చె పద్యమునకు శిరోమణిలో నాకరము చెప్పఁబడదు
మఱి యట్లే పరిశీలింపఁగా నాగ, పద్మ, పుష్పమాలికా బంధములలో నొక్కొక్కటి
ప్రబంధరాజమునుండి సంగ్రహింపఁబడినవని తెలియనయ్యెను శిరోమణిలో ప్రబంధ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i5y7aw7m9tlsp86bad2ggokc954wwol</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/166</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175467</id>
    <revision>
      <id>492432</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గ్రంథ పై శిష్ట్యము రాజమునుండి యుదాహృతులున్నవని తెలియుటకు దానిద్వారా కాలనిర్ణ యమునకు సాధనమైన దీ చక్రబంధమే గ్రంధ వైశిష్ట్యము లక్షణశిరోమణిలోని నూతనాంశములు సాధారణముగా వి...'</comment>
      <origin>492432</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2049" sha1="py7t4dam1xrjhn6u6qjb7a1xwz5lzn6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గ్రంథ పై శిష్ట్యము
రాజమునుండి యుదాహృతులున్నవని తెలియుటకు దానిద్వారా కాలనిర్ణ యమునకు
సాధనమైన దీ చక్రబంధమే
గ్రంధ వైశిష్ట్యము
లక్షణశిరోమణిలోని నూతనాంశములు
సాధారణముగా వితరాంధ్ర లక్షణ గ్రంథములలోఁ జెప్పఁబడని విషయము
అనేకము లీ శిరోమణిలోఁ గానవచ్చును అయ్యవి యీ క్రిందివి
II ఆ
III
1 రహసంయుక్తాక్షర పూర్వవర్ణము వికల్పముగా లఘువుకావచ్చు ననుట
2 శత్రువధోపాయలక్షణ క్రమము
శి దుష్టగణసంయోగము - అట్టి సంయోగముగల కతిపయవృత్తినిర్దేశము
4 బ్రహ్మాత ప్రయోగము.
5 26 అక్షరములకుఁ జైఁబడిన ఛందస్సులు 27 మొదలు తీథి వఱకు
ఛందముల పేళ్లు
6 స న యుతులు, ద్వంద్వయతులు.
7. నూతనకల్పిత వృత్తములు
8. ఉపరివృత్తములు (వర, లలిత) మనవినదములు).
తీ విషమవృత్త లక్షణము - పొత్తపికవి వింగడించి కల్పించిన నూతన
స్వస్థాన వృత్తములు,
*0 శ్లోకలక్షణము
14, 26 ఛందస్సులకు గురులఘుసంఖ్య
12. అర్ధసము - విషమవృత్త
సంఖ్య
48, కందభేదములలోఁ గొన్ని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>py7t4dam1xrjhn6u6qjb7a1xwz5lzn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/167</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175468</id>
    <revision>
      <id>492433</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:35:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '140 లక్షణ శిరోమణి పీఠిక 14. ఆర్యాకందము - లఘ్వంతపద్యము. 15. కంద గురులఘు సంఖ్యాక్రమము, 16. సీసగీతముల యుత్పత్తి - వానిం గూర్చిన ఋగ్వేద బ్రాహ్మణ ప్రస్తావన (విషమసీసము నృపతికిఁ జెప్పరా దన...'</comment>
      <origin>492433</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2032" sha1="4sryarwo8hm5o0dke6mxqgcoiw8lav5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;140
లక్షణ శిరోమణి
పీఠిక
14. ఆర్యాకందము - లఘ్వంతపద్యము.
15. కంద గురులఘు సంఖ్యాక్రమము,
16. సీసగీతముల యుత్పత్తి - వానిం గూర్చిన ఋగ్వేద బ్రాహ్మణ ప్రస్తావన
(విషమసీసము నృపతికిఁ జెప్పరా దనుట).
17. విషమగితులలో మలయగీతి.
18. ద్వాదశవిధ సీసములలో ఉత్సాహవేదండ విషమసీసము, గీతరహిత
చతుష్ప్రససీసము, అర్ధనమ సీసములో గీతిసమ్మేళనము, చతుర్మాత్రా
గణాత్మక సర్వలఘుసీసము.
18. ఏకపద మంజరీద్విపద.
20. మహానవమి పద్యము.
21. శుద్ధమంజరి, కలియుగమంజరీ.
22. కందవృత్త సీసమాలికలు.
23. పంచవిధ గద్యభేదములు.
24. నీలాలక్షణము.
26, చరణాదీ విశ్రమస్థాన మను నిర్వచనము.
26. యతిమైత్రికి సారూప్య సామీప్య స్థానసామ్యాది కారణములు.
27. దేశీయయతిలో సంధిలేని యేకపదమధ్యవ్యంజనముమీఁది స్వరముతో
మైత్రి.
28. ప్రాసయతీ చెల్లు. పద్యముల నిర్దేశము.
28. అభేదయతిలో ర ం ల 8 . శ, ల ం డ మైత్రి.
.
30, అభేదప్రానలో దడ మైత్రి.
3F. సోవర్ణయతీ.
22. అనుస్వారోష్మయతి.
33. చుత్వాను నాపికయ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4sryarwo8hm5o0dke6mxqgcoiw8lav5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/168</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175469</id>
    <revision>
      <id>492434</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:35:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అజ్ఞాత గ్రంథములు - గ్రంథకర్తలు 141 34 సంయుక్తయతిలో క్షకార, కియ్యవడి, వట్రువసుడి, క్రారవడి, గిలుక ప్రస్తావన 35. యశ వర్గ ద్వయయతి. 36 సవర్ణ ప్రాసయతి 37 అలుక్సమాసయతి 3రి ఘఞ్యతి 89 ఋ - ఇ ప్రాస...'</comment>
      <origin>492434</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1953" sha1="3dm3msp78z0dymd0vwn3423lq96dq5i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అజ్ఞాత గ్రంథములు - గ్రంథకర్తలు
141
34 సంయుక్తయతిలో క్షకార, కియ్యవడి, వట్రువసుడి, క్రారవడి, గిలుక
ప్రస్తావన
35. యశ వర్గ
ద్వయయతి.
36 సవర్ణ ప్రాసయతి
37 అలుక్సమాసయతి
3రి ఘఞ్యతి
89 ఋ - ఇ ప్రాస.
40 సావర్ణ్యప్రాస
41 ర - ల ప్రాస
42 శ - ష - స ప్రాస.
-
48 డ - ఢ, బ - భ ప్రాసలు
D.
44. తెలుఁగులో అగస్త్యవ్యాకరణ ప్రస్తావన
45. సంస్కృత విభక్త్యంతశబ్ద ప్రయోగము
48 రాజజాశబ్ద జకారలో సము.
.
A7, ఆంధ్రశబ్ద చింతామణీలో - 'తత్సమగ స్తద్భవగ' యను సూత్రము
48 ఇవిగాక యటనట వచనములలో యతిప్రాసభేద సాదృశ్య సమీక్షలు -
వాటిసంఖ్యలు - 4_73, 201, 245, 264, 275, 285
అజ్ఞాక గ్రంధములు - గ్రంధక ర్త లు
శిరోమణివలనఁ గొన్ని యపూర్వాక్షాత లక్ష్యలక్షణగ్రంథములు, అందలి
చద్యములు) అజ్ఞాతకవుల నామధేయములు విజ్ఞాతము లగుచున్నవి
నీతిసారము (1-50)
భీమన ప్రార్థనాపంచాకము (4.84)
భీమన శివస్తుతి (4.147)
సర్వదేవుని ఆదిపురాణము (4,94, 226)
పరాసృతం అప్పన బృందాసంభవము (4-123)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3dm3msp78z0dymd0vwn3423lq96dq5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/169</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175470</id>
    <revision>
      <id>492435</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:35:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '142 లక్షణ శిరోమణీ పురుషార్ధసారము (4–158) నందిసింగయతిమ్మన త్రిస్థమీదండకము (2 155) శతపక్షిసంవాదము - లక్కాభట్టు (క్షేమేంద్రుఁడు) (4 3487 భీమన్నమిత్రపద్ధతి (4_153) భాస్కరుని కందశతకము - అల్లయవే...'</comment>
      <origin>492435</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2287" sha1="8rjse3ddi20dsc2e6y4ch7gadmdsjnc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;142
లక్షణ శిరోమణీ
పురుషార్ధసారము (4–158)
నందిసింగయతిమ్మన త్రిస్థమీదండకము (2 155)
శతపక్షిసంవాదము - లక్కాభట్టు (క్షేమేంద్రుఁడు) (4 3487
భీమన్నమిత్రపద్ధతి (4_153)
భాస్కరుని కందశతకము - అల్లయవేమ మకుటము (4152)
వామనచరిత్ర (4215)
సత్యావధూప్రణయప్రబంధము - అల్లసాని పెద్దన (4.87)
కృష్ణ గోపికాలంకారము (4 ix)
నాగాభరణము (156)
ఉత్తమ గండచ్ఛందము - చిత్రపు భీమన (435, 78, 159)
ఉభయకవి అక్కాభట్ల లక్షణము (4.16)
ఆంధ్రకవితాపితామహుని అలంకారము (4-183).
కవికంఠపాశము (4-236)
భందస్పార సంగ్రహము (4.263, 267, 272)
కౌస్తుభాభరణాంకుని లక్షణము (42508)
లక్షణతిలకము - లింగమగుంట రామన్న ( 17, 2-17)
లక్షణసారము -
&quot;
అగస్త్యవ్యాకరణము (4514)
(4 306, 507)
వరకవి వెంకట్రామన్న (లక్షణకర్త) (8.268, 2683
ఏకభీమన (గ్రంథము 2) (4-88).
రంగనాథుఁడు
కవులం గూర్చిన కొన్ని విషయములు
అచ్చవేల్లి రంగన్న రామాయణద్విపద (439), అచ్చవేల్ల
రంగనాథుఁడు (4-221) ఇంటిపేరు అచ్చవెల్లి(ఆ) వారని తెలియుచున్నది.
విన్నకోట పెద్దన —— వీర్ణకోట పేద్దిరోజు (4-461) ఒక్క స్థలమందు మాత్రము
వీరకోట' అని యున్నది తక్కినపట్టుల 'విన్నకోట' యనియే కలదు. ఇతని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8rjse3ddi20dsc2e6y4ch7gadmdsjnc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/170</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175471</id>
    <revision>
      <id>492436</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:36:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తా కవులం గూర్చిన కొన్ని విషయములు సా 143 కావ్యాలంకారచూడామణిని పెద్దిరాజు అలంకారమని లాక్షణికులు వ్యవహరించిరి చిత్రకవి పెద్దన అ పా సంగ్రహమును పెద్దిరాజుఛంద మన్నారు. గణపవరపు...'</comment>
      <origin>492436</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4332" sha1="notu9ahdn7ji2k6izu6l7ebw6g71nk7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తా
కవులం గూర్చిన కొన్ని విషయములు
సా
143
కావ్యాలంకారచూడామణిని పెద్దిరాజు అలంకారమని లాక్షణికులు వ్యవహరించిరి
చిత్రకవి పెద్దన అ పా సంగ్రహమును పెద్దిరాజుఛంద మన్నారు. గణపవరపు
వేంకటకవి తన యాంధ్రప్రయోగ రత్నాకరములో 'పిన్నకోట' అని లిఖించినాఁడు
లక్షణదీపికలోను నొకచో 'పిన్నకోట' అని కలదు
-
గౌరన - కేతరాజు గౌరన్న హరిశ్చంద్రద్విపద (4-170) ' పోతరాజు గౌరన '
అని వార్తాకవి లక్షణదీపిక కవులచరిత్ర ప్రకారము గౌరసతండ్రి అయ్యలమంత్రి,
తల్లి పోతాంది, 'పెడతండ్రి పోతనామాత్యుఁడు తల్లినిబట్టి పోతరాజయ్యెనా : మణి
కేతరాజేవ్వఁడు 2
లింగమగుంట రామన్న (61-117, 2,177, 4 396 లింగమగుంట తిమ్మకవి
అన్నగారు రామన్న తిమ్మకవి సులక్షణసారము రచించె అన్న రామన్న లక్షణసార
(తిలక)ము విరచించెఁ గావలయు
లక్కాభట్టు క్షేమేంద్రనామాంతర వ్యవహృతుఁడు అది పౌరుషనామము
గానోపు ఉభయకవి బిరుదాంకితుఁడు, లక్షణగ్రంధకారుఁడు
అల్లసాని పెద్దన - ఆంధ్రకవితాపితామహుఁడు మనుచరిత్రనేకాకి అలంకార
(రీక్షణ) గ్రంధమును, సత్యావడూ ప్రణయప్రబంధమును సంతరించినట్లున్నది ఆముక్త
మాల్యదలోఁ గృష్ణరాయలు సంస్కృతమన సత్యావడూ ప్రాణనమును రచించెనని
చెప్పఁబడినది దానికిది యాంధ్రానువాదమా ? అయ్యలరాజు రామభద్రుఁడు రాయల
సకలకథాసార సంగ్రహమును దెనిఁగించె నందురు పెద్దనయు సత్యాప్రీణరము
దెలిఁగించెనేమో ?
-
మూర్తి - రామరాజభూషణుఁడు - మూర్తికే రామరాజభూషణ బిరుడ నామము
ఆళియరామరాజాశ్రయమువలన స్థిరపడెనని కవిచరిత్రకారుల యభిప్రాయము
రెండుపే రొక్కరిచేయని కొందఱు, మఱికొంద రిద్దణకవులవని తలంచెదరు
వీచికిత్సకు సమాధాన మిందుఁగలదు మూర్తి వసుచరిత్ర (4 367), మూర్తి సరస
భూపాలీయము (1.462), నరస భూపాలీయ రామరాజభూషణము (1-16), వసుచరిత్ర
నరసభూపాలీయములకర్త మూర్తియని పై నిర్దేశము లుల్లేఖించుచున్నవి మీఁదు
మిక్కిలి పై మూఁడవనిర్దేశము నరసభూపాలీయము రామరాజభూషణ ప్రణీతమనియుఁ
'దెల్లము సేయుచున్నది ఈ యులేఖమువలన మూరి రామరాజభూషణ లొక్కడే
యనుట సిద్ధాంతితమగును&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>notu9ahdn7ji2k6izu6l7ebw6g71nk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/171</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175472</id>
    <revision>
      <id>492437</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:36:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '144 లక్షణ శిరోమణి వీరభద్రారెడ్డిఁ గలసిన భాస్కరుఁడు కందశతకములో భాస్కరుఁడు చెప్పిన కందశతకము (4-152) అని యున్నది. 'అల్లయవేమా ' అని మకుటము. ఈ భాస్కరుఁ డెవఁడో ? హుళక్కి భాస్కరుఁడా? అల్...'</comment>
      <origin>492437</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3729" sha1="86raxstgjm4oagyj9fr77dvrot0rtv8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;144
లక్షణ శిరోమణి
వీరభద్రారెడ్డిఁ గలసిన
భాస్కరుఁడు
కందశతకములో భాస్కరుఁడు
చెప్పిన కందశతకము (4-152) అని యున్నది. 'అల్లయవేమా ' అని మకుటము.
ఈ భాస్కరుఁ డెవఁడో ? హుళక్కి భాస్కరుఁడా? అల్లయవేమారెడ్డి 15 శతాబ్దివాఁడు.
వీరభద్ర వేమా రెడ్లకు భాస్కరునికిఁగల సంబంధమును వాఙ్మయచరిత్రకారులు పరిశీ
లింతురుగాక,
నాచనసోమన (ఉత్తరహరివంశకర్త) అనవేమారెడ్డి యాస్థానకవి.
* కవితాకన్యక కెందును
6
అన వేమనృపా ? (2-163) అను చాటుపద్యము
నాచనసోమునిదిగా శిరోమణి యొసఁగినది. ఈ పద్యముతోఁబాటు మణి నాలుగుపద్య
ములు అనవేమనృపాలునిపైఁ జెప్పినవిగాఁ గర్తృనిర్దేశరహితముగా వేటూరివారి
చాటుపద్యమణి మంజరి ప్రథమభాగములో (పు. 32) నొసఁగఁబడినవి.
అందలి రెండవపద్యము 'కొంచెపు జగముల లోపల' అన్నది. ఇది సోమన
పద్యమని దీనికి సంబంధించిన కథయొకటి గలదని మా తండ్రిగారు చెప్పిరి. ఆకథ
యిది
సోమన విజయదశమి వార్షికోత్సవ సందర్భమున సంవత్సరమున కొకసారి
అనవేమనృపాలునియాస్థానీ కరుదెంచి ప్రభువుపై నొక చిన్నపద్యముచెప్పి వార్షిక
సంభావననుబడసి వెళ్లువాఁడఁట. ఆ కొలువులోని యితరకవులు ఏకై కదిన ప్రబంధ
ఘటనాదక్షులు సోమనపై నసూయగొనిరి. ఈ సవ్వడినరసి ప్రభువు సంవత్సరమధ్య
మున సోమనను బిలిపించి పద్యమెంతవఱకు వచ్చినదో తెలుపఁగోరెను. అందులకు
సోమన యా పద్యభాగము నిట్లు చదివేను
&quot;కొంచెపు జగముల లోపల
సంచితముగ నీదు కీర్తి యనవేమనృపా!
మించెను
7
వేముఁడు. సోముని బంపివైచి యా పద్యమును బూర్తిచేసి తేండని తక్కిన
కవుల కానతిచ్చెను. ఆకపు లాపద్యశేషమును బూరింప సముచితమైన యువమానము
స్ఫురింపనందునఁ ద్యభావము సరిగా దనిరి. విజయదశమినాఁడు విజయంచేసిన
సోమన
... కరీముకురంబునఁ
బంచాక్షరి శివుఁడు, హరిఁబ్రపంచమువోలేశా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>86raxstgjm4oagyj9fr77dvrot0rtv8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/172</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175473</id>
    <revision>
      <id>492438</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:36:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శిరోమణిలో గమనింపఁదగిన విషయవి శేషములు అని పద్యమును బూర్తి చేసి ప్రత్యర్థికవుల కాహాపుట్టించి సన్మావితుఁ డయ్యెనఁట 145 ఈ చాటుపద్యసంబంధికధ నాయెఱుకల్లో నెందును గ్రంధస్థముగాద...'</comment>
      <origin>492438</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3448" sha1="q26d4t6u0aw0yt1badtb1kyanc6dphj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శిరోమణిలో గమనింపఁదగిన విషయవి శేషములు
అని పద్యమును బూర్తి చేసి ప్రత్యర్థికవుల కాహాపుట్టించి సన్మావితుఁ డయ్యెనఁట
145
ఈ చాటుపద్యసంబంధికధ నాయెఱుకల్లో నెందును గ్రంధస్థముగాదు. చాప.
మ మంజరిలోని యనవేమునిమీఁది పద్యములు నాచనసోమనవని శిరోమణి యుల్లేఖము
ద్వారా విదితమగును
నాచనసోమన యనవేమారెడ్డి యాస్థానకవియని దీనఁదెలియఁగలకు సోమనను
బేర్కొన్న బుక్కరాయల శాసనముకాలము క్రీ శ 1344 ఆవి కవిచరిత్రకారులచే
నిర్ణీతము అనవేమునికాలము శ్రీ 1362-80 ఈ కాలములు సోమునికాల సునకు
సరిపడుచున్నవి. ఈ యంశమును ఆంధ్రవాఙ్మయచరిత్రకారులు పరిశీలించి సంగ్ర
హింతురుగాక,
గించుట
శిరోమణిలో గమనింపఁదగిన విషయని శేషములు
పూర్వకవి నామనిర్దేశమున 'గారు' అను మర్యాదావాచకము విధిగా నుపయో
గాదని పేర్కొన్నవారిలో అప్పకవిగారు ప్రధము
రెండుచోట్ల ' గారు ' శబ్దప్రయోగముగలదు
అప్పకవీయములో
సూరపరాజుగారు (2 197), నన్నయతిక, నగార్లు (8-183)
గణపవరపు
వేంకటకవి యాంధ్రప్రయోగరత్నాకరములో (అముద్రితము - దీనిప్రతి - తంజావూరి
గ్రంథాలయమునఁగలదు) కొన్నిపట్టుల * గారు వారు' ప్రయోగములు గాననగును
'లక్షణకవి అప్పనగారి యథావాల్మీకి రామాయణము, చామకూరివారి సుభద్రా
పరిణయము, పెద్దిరాజువారీ కథాసారము '
కస్తూరిరంగకవి తనఛందములో 'ధూర్జటీ వారి కాశహ స్తీశ్వరశతక' మని
యొక్క చోఁ బేర్కొనే రంగ - 3-27).
1
ఇఁక ళిరోమణిలోనిని కొన్ని చిత్రకవి పెద్దనగారు (1.39), భీమనగౌరు
(1_41, 48), అనంతనగారు (2-33), వెల్లంకి తాతంభట్టుగారు (1_47), లింగము
గుంట రామన్నగారు (2-177), ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు (4-85), వార్తాకవి
రఘునాథయ్యగారు (476).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q26d4t6u0aw0yt1badtb1kyanc6dphj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/173</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175474</id>
    <revision>
      <id>492439</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:36:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '146' లక్షణ శీరోమణి సరిక మణి అధర్వణాధామ్యలు; కేదారబెట్టాచార్యులు, భాస్కరాచార్యులు- యాచార్యవాచకుతోఁ గొందలను, సంస్కృతభాషలో రచించినవారిని బేర్కొనెను ప్రబంధపర మేశ్వరుఁడు, శబ్...'</comment>
      <origin>492439</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3576" sha1="h8mvh51rrblbvztqn89b1jlnubqlfg6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;146'
లక్షణ శీరోమణి సరిక
మణి అధర్వణాధామ్యలు; కేదారబెట్టాచార్యులు, భాస్కరాచార్యులు-
యాచార్యవాచకుతోఁ గొందలను, సంస్కృతభాషలో రచించినవారిని బేర్కొనెను
ప్రబంధపర మేశ్వరుఁడు, శబ్దశాననుఁడు, సోమయాజి,
మహుఁడు అని బిరుదమాత్రముచేఁ బెద్దలఁ గొందఱినీ బేర్కొ నేను
ఆంధ్రకవితాపితా
సర్వత్ర నియతితో గారని నామనిర్దేశమొనర్చి పూర్వులయెడ గోరకము ప్రక
చెంచిన యుదాక్తి సంప్రదాయమొక శిరోమణికారునికే దక్కినది
ఉదాహృకగ్రంధ నామ నిర్దేశముతో విశేషములు
గుండరీకరణములఁ బ్రచురమైన పేళ్లు చూపఁబడును
దీవని (లక్షణదీపిక), విష్ణుచిత్తీయము (ఆముక్తి మాల్యద), పెద్దిరాజు అలం
కానము (విన్నకోట పెద్దన కావ్యాలంకారచూడామణి), కవిసంజీవని, కవికోక
సంజీవని (కవిజరుంజీవని), కవిరాజగజాంకుశము (కవిగజాంకుశము) సుభద్రా
సరిణయము (విజయవిలాసము), విక్రమార్క చరిత్ర కొఱవి గోపరాజు సింహాసన
ద్వాత్రింశిక, ఇది జక్కన కృతిగాదు), ఆంధ్రక విచింతామణి (ఆంధ్రశబ్దచింతామణి),
ఆంధ్రశబ్దచింతామణి వ్యాఖ్యానము (అధర్వణకారికావళి)
ఆముక్త సూల్యద యాంధ్రకవితావతామహ (అల్లసాని పెద్దనా) కృతిగా
నిర్దిష్టము శిరోమణి కారునికీఁ బూర్పులను నప్పకవ్యాదులు నట్లే పేర్కొ నిరి
ప్రయోగలక్ష్యపాద నిర్దేశము
శిరోమణీయందు లక్షణములకుఁ జూపిన లక్ష్యపద్యములలో ప్రయోగ
మేపొదముననున్నడొ యటనట మున్నుగా సూచింపఁబడియున్నది ఈ పద్ధతి
కృతిగా సర్వత్ర నిర్వహింపఁబడినది తక్కిన లక్షణ గ్రంథములలో నిరీతి గానరాదు
అందులకుఁ గొన్ని యుదాహరణలు
నుండ లక్ష్మీనృసింహకవి త్రిలింగశబ్దానుశాసనమున గంధకథా సందర
సహితముగ లక్యుప్రయోగములు నిర్దేశింపఁబడియున్న&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h8mvh51rrblbvztqn89b1jlnubqlfg6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/174</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175475</id>
    <revision>
      <id>492440</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:37:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'సాధుపాదోప ల [4 651 సోషయాజీ ప్రయోగము శాంతిపర్వము కందము. 42వ పొడిమున నవర్ణమునకు జ్ఞా యతిలక్ష్యము 64 29) ఉమాపడనుటకు సోమయాజి ఆనుశాసనికము -కందము 3-వ పాదమ్మన అఖండయతి పయోగము -లక్ష్యము (4-113) వ...'</comment>
      <origin>492440</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3825" sha1="8l0xjtiivp7vu8zxjlxpx5kq4sde8nl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;సాధుపాదోప ల
[4 651 సోషయాజీ ప్రయోగము శాంతిపర్వము కందము. 42వ పొడిమున
నవర్ణమునకు జ్ఞా యతిలక్ష్యము
64 29) ఉమాపడనుటకు సోమయాజి ఆనుశాసనికము -కందము 3-వ
పాదమ్మన అఖండయతి పయోగము -లక్ష్యము
(4-113) విన్నకోట పెద్దన కావ్యాలంకారచూడామణియందు ట త ప హల్గు
వులు మూఁటికి చంపకము 2-వ ప్రాదమున 3వ చరణమున 4వ యడుగున విశ్ర
మంబుగా, బిందుప్రయోగము లక్ష్యము.
(4410) లసువుమీఁద అర్థభిందుప్రాస ప్రయోగము ద్రోణపర్వము మత్తే
భము 4-వ పాదమున లక్ష్యము ఈ లక్ష్యమున వరుసగాఁ బాదాదిశబ్దము లివి —
కడకన్ను ఎ, క్కుడు కడిఖండంబు —— పెకమ్ములే, యుఁడు
C
1
111
ఈ నిర్దేశమునలశ - ఏయుఁడుజు అను నామక్క రకడ వర్ణకము సొరి
బెందుకమని స్పష్టమగును అట్లుగాకున్ను నీ పద్యము లక్ష్యము క్షాణాలదు అనంత
ర్యార్థక డువర్ణకము నిర్పిందుకమని లాక్షణికాభిప్రాయము ఈ నిర్దేశము లేకున్న
నేపాదమం దేశబ్దము పారచిందుకమో తెలియరాదు
(4.480) ఆదిపర్వము కందము అవ పాదముశ అర్ధబిందు నిర్బిందువులకు
ప్రయోగము లక్ష్యము లిఖిత ప్రతిలో బద్యపాదాదు. లిట్లున్నవి.
' మీక దాంకిక
మూడ ఆకరముగ '
ప్రాచీనలేఖన సంప్రదాయానుసారము 'వీంక, తాం అనువానిని 'ఏ ఠ,
తాణి' అనీ సార్ధబిందుకములుగా గ్రహింపవలెను. నిర్దేశప్రకారము 'అకడము' లో
నరసున్న యుండదు మూఁకలో నున్నదనవలెను మూక విర్బింధకము, ఆఁకరము
సబెందుకమని కొండఱమకము, అప్ప క విమతమున 'మూక్ష' నిర్బిందుకుము (చూ
అప్పు. 3-305 మూకలు విరియించి - మీక - ఖండాఖండ ప్రాసలక్ష్యము; అహం
కారశబ్ద వైకృతము ఆxకరము సబిందుకమని కొందఱు, ఆగ్రహశబ్దభివము ఆకరము
నిర్బిందుకమని కొందఱు మందలింతురు శిరోమణిమతమున నిర్బించుకము
సాధుపారోప ల
తోమణి యనేక లక్ష్యలక్షణ గ్రంథ పద్యముల సుధాహరించే ఇందలి కొన్ని
పాఠములు నేఁడు ముద్రితములైన యా యా గ్రంధపద్యపారములకన్న యుక్తతద&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8l0xjtiivp7vu8zxjlxpx5kq4sde8nl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/175</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175476</id>
    <revision>
      <id>492441</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:37:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '148 లక్షణ శిరోమణి పిరిక ములుగానున్నవి. కొన్ని లక్షణగ్రంథపద్యములలో లోపించిన పాదములు దీన లభించు చున్నవి. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయమువారి యాంధ్రమహాభారత సంశోధిత ముద్రణ ములో నీ...'</comment>
      <origin>492441</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4249" sha1="qk3mnmc3chqriftm4jl4hsw2o8vbetr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;148
లక్షణ శిరోమణి పిరిక
ములుగానున్నవి. కొన్ని లక్షణగ్రంథపద్యములలో లోపించిన పాదములు దీన లభించు
చున్నవి. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయమువారి యాంధ్రమహాభారత సంశోధిత ముద్రణ
ములో నీ శిరోమణిలోని భారతపద్యోద్ధరణములు సంగ్రహింపఁబడవయ్యెను. వారు
పరిశీలించిన లక్షణగ్రంథ పట్టికలో నిది చేరలేదు. ఈ క్రింద నట్టి పాఠవిశేషములఁ
గొన్నింటినీ బ్రదర్శించెద.
(4601) ° దీనినెట్టులఁ గ్రమ్మఱింతు మదీయ భాషణమెన్నఁడు
న్నేనమోఘముసుమ్ము దిగ్ధరణీందు భానులెఱుంగఁ గళా. '
ఇయ్యది శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము 4వ పాదమున నకారపొట్లమీఁద ఆచ్చు
ప్రయోగలక్ష్యముగా నిర్దేశింపఁబడినది.
ఈ పాఠము సంశోధిత ముద్రణమున సంగ్రహింపఁబడలేదు. అందలి పాఠ
' భాషణమెన్నఁడు, నేనిమోఘముగాదు దిగ్ధరణీ రవీందు లెఱంగఁగ'
ఈ పాఠమే స. ల. సా. సం. లో కూచిమంచి తిమ్మన నిత్యవడిలో హల్లుతోడి
మైత్రికిచ్చిన యీ లక్ష్యపద్యములో నున్నది. 'ఎన్నఁడున్నేని' సంధిలోని వ్యంజన
మునకు 'ధరణీరవీ' లోని 'ణీ' వర్ణమునకు యతి. శిరోమణి పాఠమున 'ఎన్నఁడు
న్నేని. ధరణీందు' స్వరయతి సంఘటితమైనది.
(4-588) వేదాద్రీశు విరూరిమందిరు జగద్విఖ్యాత కీ ర్తీశ్వరుజు
పాండురంగమాహాత్మ్యము (1-8) పద్యపాఠము. 'జగద్విఖ్యాత చారిత్రునిగా' అని
ల. శి. పాఠము. కీర్తీశ్వరునికన్న చారిత్రుని పాఠము సరసము.
ఋ
ప్రాసమైత్రి ప్రాసలో నుదాహృతమగు ననంతుని లక్షణములో ' అమరు
నన్యోన్యమును ఋ యుతాయుతములు' అను పాదము (1_40) 'అమరు ఋ
యుతాయుతము లన్యోన్యముగను' అను పాఠభేదముతో సంగ్రహింపఁబడ్డది (4-389).
అనంతుని లక్షణ పాఠములో ఋకార మొక్కటే కలదు. శిరోమణి పాఠములో
'ఋ - ' లు రెండున్నవి. ఈ రెంటికి శిరోమణిలో లక్ష్యములు గలవు.
-
శరభక్రీడ - ఇది పరస్థాన విషమవృత్తము. చిత్రకవి పెద్దన ల. సా. సం.
లోని పద్యము (2-38). అందు ముద్రణలో 'చతుర్థాంఫ్రిజా రాఁగా మ భ స య
(సమాంచద్గణంబుల్)' అను పాదమున లుప్తభాగము పూరించి కుండలీకరణమునఁ
జూపఁబడినది, 'మ భ స య ' గణములున్నవి. కాని మరొక య గణము గురు
ద్వయముగూడ నుండవలె,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qk3mnmc3chqriftm4jl4hsw2o8vbetr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/176</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175477</id>
    <revision>
      <id>492442</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:37:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'సాధు పారోప ల లబ్ధి ల శీ పొరమిట్లు నమీచీనముగానున్నది (3_217) 'చతుర్థాంఫ్రికా రాఁగా మ భ స య య చంచ ద గంబుగా ' అపరవక్త్రవృత్తము (ఐ సా సం చిత్రకవి 2.28) అందుఁ బార మీట్లున్నది. 'అనఘయసమమందు భద...'</comment>
      <origin>492442</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3658" sha1="cx6kiq2zcx0ruly35uhftqbmqsb1k7h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;సాధు పారోప ల
లబ్ధి
ల శీ పొరమిట్లు నమీచీనముగానున్నది (3_217)
'చతుర్థాంఫ్రికా రాఁగా మ భ స య య చంచ ద గంబుగా '
అపరవక్త్రవృత్తము (ఐ సా సం చిత్రకవి 2.28) అందుఁ బార మీట్లున్నది.
'అనఘయసమమందు భద్రిక
ననపతి మాలిని సర్లయందు '
ఇందలి ' జనపతిమాలిని' యర్థరహితము
149
'భద్రిక', జనఁబదమాలిని సర్లయందు' అను చక్కని పొరము లలో
గలదు (3-214) ముద్రిత కవిసంజీవనిలో లేని నూతనపద్యము 'కృతులంగల్గుటఁజేసి
ద్వ్యస్త రుపస రేఖ్యోప ఈత్ప్రక్రియా' (4-274) అను నాదేశయతి లక్షణపద్యము
n
శిరోమణిలో సుదాహరింపఁబడినది
స్లుతవడి లక్షణపద్యము 'ప్లుతమనఁబరఁగు' అన్నది కవిజనాశ్రయమున
(సంజ్ఞ - 70) ప్లుకయతినిజెప్పు 'దూరాహ్వానమునందు' అను పద్యము నధస్సూచిలోఁ
బ్రవీ ప్తప్రాయముగాఁ జూపఁబడినది శిరోమణి యుద్ధారమువలన నియ్యది మూలపద్య
మని యెఱుఁగనగును
-
(3-233) త్రిభంగి కవిజనాశ్రయములోని లక్ష్యలక్షణపద్యము శిరోమణికొ
సంగ్రహింపఁబడినది ఆంధ్రసాహిత్యపరిషత్ప్రకటిత కవిజనాశ్రయములో 'న న
న న న స థ మ స గ' అను గణములతో 28 అక్షరముల త్రిభంగి ముద్రికము
ఇది ప్రమాదపతితము 'ననననననన స భ మ న గ ' అను గణములతో
36 అక్షరములుగలది త్రిభంగి శిరోమణిలో 36 వర్ణములుగల త్రిభంగి పారమున్నది
(4 335) పోలికవడి లక్షణము కవిజనాశ్రయములోనిది శిరోమణి గైకొన్నది
* పోలికవడి శీల ముల్లమున కెనయనఁగా శిలంబులంబనఁగా' అను పారము క జ
మునఁగలదు. 'శీల మ్మమల మ్మనఁగా' అను శిరోమణిపారము హృద్యతరము
'దానికెనగాఁగ నెన్మిదే దళముఁగూర్చి' అని ల సాసం పొరము (2 142),
'ఎన్మిదోదళముఁ గూర్చి ' అని ల ఫారము
(8_371) కవి మూలపారము శబ్దదోషమని పరిష్కర్తలు మార్చినారనుట
తెలియవచ్చెడు ఎన్మిదో వంటి ప్రయోగాలు 17-18 శతాబ్ది కవు లవిరళముగాఁ
బ్రయోగించియున్నారు
1&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cx6kiq2zcx0ruly35uhftqbmqsb1k7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/177</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175478</id>
    <revision>
      <id>492443</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణం శిరోమణి వీరిక ధీరులెఱిఁగి రచియింతురు (ల పా సం 78 పుట) దీనికిల' ధీరులివి తెలిసి 'పేతురు ' అను పాక్షములు జిల్లా గానవచ్చెడు (836), 'చేతురు ' అసాధు ' రూపమని యిటీవలి పరిష్కరలుల సా స...'</comment>
      <origin>492443</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" sha1="jyocu6uyaf7xmnu2r0o6ej1d1uiv15i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణం శిరోమణి
వీరిక
ధీరులెఱిఁగి రచియింతురు (ల పా సం 78 పుట) దీనికిల' ధీరులివి
తెలిసి 'పేతురు ' అను పాక్షములు జిల్లా గానవచ్చెడు (836), 'చేతురు ' అసాధు
'
రూపమని యిటీవలి పరిష్కరలుల సా సం న సవరించినారనుట తెల్లమయి
ల సా సంగ్రహము 3 ఆ - 20, 250 పద్యములందు (రేఫజార నిర్ణయము)
పాదములు పాదభాగములు లోపించినవి ఆణస్తభాగములు దోతణి యుద్ధార ములలో
లభించాడు
దక్షిణాంతక
ల సాసం (215) పాఠములు సరిగా లేవు వాని సాధు
పాఠములు శిరోమణిలో అభింకెడు (B_408)
14-118) 'ఆలము చేసిన నైలువ' అను బిందుయతి అక్ష్యపద్యము సోమయాజి
యుద్యోగపర్వములో నిదీగా నీయఁబడినది ఈ పద్యము ముద్రిత భారతమున నందును
గోచరముగారు పరిశీలనీయము.
ఇంకను నసంఖ్యాత సాధురమ్య పాఠములు గానవచ్చుచున్నవి ఆయ్యనియెల్ల
నా యా పద్యముల పుటల యధస్సూచిలో సమకూర్పఁబడినవి
ఆంధ్రసాహిత్యపరిషత్పు స్తక వివరణగ్రంధములో లక్షణశిరోమణిని గూర్చి
వ్రాసిన కొన్నిమాటలు -
ఇందు - యతిప్రాస విషయము నేఁడు మనకు లభించుచున్న లక్షణగ్రంథము
అన్నింటికంటె చిపులీకరింపబడియున్నది (ఇది కొంతవఱకు వాస్తవము), ' పెక్కు
ప్రాచీన గ్రంధములనుండి లక్ష్యములు గైకొనఁబడినవి దీని బట్టిచూడ నీడిచి అప్పకని
కంటెఁ బూర్యుఁడుగఁ దలఁపఁదనియున్నాఁడు' (ఇందు రెండవ యభిప్రాయము
సరిగాదు అప్పకవికి గణపవరహ వేంకటకవికిని తరువాతివాఁడని సహేతుకముగా
నిర్ణయించియున్నాఁడను) ‘మఱియు నీవఱకు లాక్షణికు లుదాహరింసని పూర్ణార్ధబిందు
ప్రాస మిందుఁ జెప్పఁబడినది.
పెక్కు నూతనవిషయములున్నది వానినెల్ల విస్తృతముగాఁ బ్రదర్శించితిని
కాని పూర్ణార్ధబిందుప్రొప గ్రంథమందెందును నాకుఁ గానరాలేదు. ఇందలి ప్రాసభేద
ములతో అర్ధబిందుప్రాసయన్నది అందు అర్ధబిందు నిర్బిందున ప్రయోగ లక్షణ
లక్ష్యములని వచింపఁబడినది అది పూర్ణార్ధబిందుప్రాసగాదు
1&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jyocu6uyaf7xmnu2r0o6ej1d1uiv15i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/178</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175479</id>
    <revision>
      <id>492444</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:38:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్ర యా-- గోపి శేష్ మరో అ 151 నన్నెచోడ కుమారసంభవము కొ బూర్ఖర్ధకందుప్రాస యా క్రిందీ పట్టులఁ గాననగున్ను 1.4 వీఁగు సవార మాంగ లౌఁగిన - 6-157 పోడిగ మూఁడు 1 దొంగ - బ్రహ్మాండము భాండము వీటిని అ...'</comment>
      <origin>492444</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3707" sha1="b2h29yr0o4xxmbdzdeg3adm45mvnu0i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్ర యా-- గోపి శేష్ మరో అ
151
నన్నెచోడ కుమారసంభవము కొ బూర్ఖర్ధకందుప్రాస యా క్రిందీ పట్టులఁ
గాననగున్ను
1.4 వీఁగు సవార
మాంగ లౌఁగిన
-
6-157 పోడిగ మూఁడు
1
దొంగ
- బ్రహ్మాండము భాండము
వీటిని అర్ధబింద నిర్చిండుపాన అందుకు కొండబ
మీంగు కొంగిన,
పోండిన, మూండు' అను: రూపములు ప్రాచీనములని కొందరి పూర్ణభింద్రు సమ
ప్రాసగా సమర్థింతుగా కొని శిరోమణి యిట్టి ప్రస్తావన చేయలేదని యెఱుఁగవలెను
లక్షణ రోమణిలో నూతనములగు శాస్త్రవిషయములు, అజ్ఞాత గ్రంథక విన్నామ
ములు అదృష్టగ్రంథగత పద్యములు పద్యసాధు పాఠములు - లక్షణమన భేదము, ఆట
నట .ఐక్షణ సూక్ష్మ పరామర్శనము ఆమూలాగ్రముగ సంతరింపఁబడి గ్రంథవైశిష్ట్యమును
బ్రపంచించుచు గంథనామమును పార్ధకము వేయుచున్నవనుటలో సందియము లేదు,
క్షిప యోగ వీ శేష ము లు
అతని గ్రంథము లక్షణ
పొత్తపి వెంకటరమణకవి నిశ్శంక లక్ష నూర్తి
శిరోమణి - ఛందోవ్యాకరణంక్షణ గ్రంథము : కవి బహులక్ష్యలక్షణ గ్రంథ పరిశోధ
కుఁడు అట్టికవి రచనలో దోషముల నాపాదించుట సల్లక్షణముగాడు కాని రమణకవి
స్వీయపద్యములలో విలక్షణ ప్రయోగములు గానవచ్చుచున్నవి కనికాలమ్మున కష్టల
నావణ (1k_18 (పొద్దులు) దేవతరించిన లక్షణగ్రంథములోఁ బ్రాచీన భాషిణికా
నంగీకృత శబ్దాదిరుపములకు నమూనేషము ఉన్న వి జీవద్భాషకు మనుశాసన మెల్లచ్చన్,
చొక్కరేగా వుండొఁణాలడు. రోమణి కారుండు నిరంుక్యుడూ ఇంక విందం విలక్షణ
ప్రయోగాలు
సమాసములు
గ్రానకక్కుర్తిం Ÿ 1886), గణపొంతు, శ్రీదీర్ఘ పొంతు (2 13); సమక
కుంచవదముల్ (3-2017 ఇవి డైరిసమాసములు దివపతి (3.3-600) దివస్పతి యవ
వలేను విసాగర గిరివాణీ భువిఁ గౌరి మేఘుడు (2.154) పెద్ద రమా రమధ్యవో
సమాసమధ్యవోఁ
ఉత్సమపదము, కర్త భర్తలకు (2:589) కర్త భర్త అనవలె వేశతకము (1.9) మి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b2h29yr0o4xxmbdzdeg3adm45mvnu0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/179</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175480</id>
    <revision>
      <id>492445</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:38:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '15Z లక్షణ శిరోమణి పిరిక ద్విగువు - ఏక వచనాంతము, ధనురాశి (240) ధనూరాశి యనవలె కాని దీనిని దత్సమ సమాసముగా గ్రవాంపనగు, తమదుకుభాశుభములు (2.53) ఆత్మార్థ బహు వచనమున దుగాగమము, ఉండుటుండములు (1...'</comment>
      <origin>492445</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3493" sha1="t065ou2pcu2wdtru1nc8b7qfhkfwofs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;15Z
లక్షణ శిరోమణి పిరిక
ద్విగువు - ఏక వచనాంతము, ధనురాశి (240) ధనూరాశి యనవలె కాని దీనిని
దత్సమ సమాసముగా గ్రవాంపనగు, తమదుకుభాశుభములు (2.53) ఆత్మార్థ బహు
వచనమున దుగాగమము, ఉండుటుండములు (1.28) భావద్వంద్వము
సంధులు
పూర్వాషాఢగు (2-86) పూర్వాషాఢ + అగు, ఎత్తుగీతన (3-18), కనకలతి
కమరు (3.37 ), పార్శ్వనాడన, భిన్ననాడైన (2 95), నవాంశన (2-109), జలధర
మాలికనెడు (2-192, సురభన (3106), కలహంసగును (3 27) - అనన్నియుఁ
దత్సమస్వరసంధులు
wwwww
11
మునుపటట్లు (3262), పొసఁగేటు (2 55 )
ఇది క్త్వార్ధ కేకార సంధి,
కొమరనంతుని (112) కొమరు + అనంతుని, తనరనుష్టుపు (8-174) తనరుజు +
అనుష్టుపు చెల్లొకపదమును (3-355) చెల్లు + ఒక పదము ద్రుతస్వరసంధి,
రూపమునన్నీడ (3-881) ద్రుతద్విత్వసంధి, కేశవసంతా (3.158) కేశవ + అనంతా
అని తెనుఁగు సంబోధనాంకశబ్దములు సంధి కేశవ యనంతా యనవలె
-
ఇట్టిదే కేశవాష్టగణ విరాజితంబు (3-351 ) కేశవ + అష్టగణ, కల్క్యావతార
(3.73 ) కల్కి + అవతార - కల్క్యవతార యనవలె
తత్సమ శబ్దములు
అనునాసిక, అంతస్థలు, ఊష్మలు (423) విసర్గలు (4 223 ) ఉదాహరణ
(4_61, 136), విరామ (3 173) - మువర్ణకలోపము - చరిత్రాది గణపరనీయము
పునర్వసు (2 37), అర్ధబిందు (4 458), ఒకగురు (8-13 ) - వీటికి వువర్ణకలోపము.
వర్గువు (1 84), మరుకము (2-184) - మరుత్తు అనుటకు, తిర్యగుల (1-97)
తిర్యక్కు ఎనుటకు, బ్రాహ్మలకు (1-141) - బ్రాహ్మణుల కనుటకు, శతభిషము -
హస్త (2.77) - మువర్ణకలోప వికల్పత ద్విపదము (37) ద్విపదియనుటకు.
అనుష్టుపుఛందము (3 174) అనుష్టుప్ఛందమనుటకు, గుర్వు (3 257) గురువు
అనుటకు ఇది తత్సమముగానఁ బదమధ్యస్వర మచ్చికమునకువలె రాదు బహుగాను
(2-198) సంస్కృతావ్యయప్రయోగము, జనైనసములు (4.173 ) జన + ఎన సములు,
ఏనశ్శబ్దము - ఎనస్సుకావలె. ఇది ద్వితీయైకవచనాంత రూపము
-
.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t065ou2pcu2wdtru1nc8b7qfhkfwofs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/180</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175481</id>
    <revision>
      <id>492446</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:38:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'యనవలె ప్రయోగ వి శేషము లు 153 సహిష్ఠా (8-842 ) - ‘కృష్ణా - సహిష్ణా' అని యంత్యప్రాస సహిష్ణూ అచ్ఛికళబ్దము లం ) - - తపులు (1–78) తప్పులనవలె - అక్కటాదులందువలె జడ్డకు లోపమున్నది; పదిహేను (184), పమ్మా...'</comment>
      <origin>492446</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3085" sha1="33en08fvn2dntwwnb3qu3o001nakul0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;యనవలె
ప్రయోగ వి శేషము లు
153
సహిష్ఠా (8-842 ) - ‘కృష్ణా - సహిష్ణా' అని యంత్యప్రాస సహిష్ణూ
అచ్ఛికళబ్దము లం
)
-
-
తపులు (1–78) తప్పులనవలె - అక్కటాదులందువలె జడ్డకు లోపమున్నది;
పదిహేను (184), పమ్మారు (3-242), పద్నాలు (2.109, 3243), పదు(ద)
కొండు (2.82), పోంతు (2-108), పౌంతువు (2-89), పొంతువ (2-96), అవధారు
(4_5 ) ఇట్టిటిదే (4158), ఇట్టిట్టిడే యనుటకు, వాటివాటికి వేర్వేఱఁ దేట నేకు
(3-322) వానివాని కనవ3 - కాని యిం దిది ప్రాశయతి నిబద్దము
నొకమూ టిచే' అని యప్పకవికూడఁ బ్రయోగించె (అప్ప - 4_453)
క్రియ
-
* వీటిలోపల
చేతు ( 8 _ 322 ) చేయును ననుటకు, రచియింపుడు, వ్రాయుడు త్త మము
(2_102, 1.78) రచియించుట, వ్రాయుట యచుటకు - భావార్ధక ట వర్తకమునకు
మాఱు డు వర్ణకము, దించఁగను (3-276) - దింపఁగ నముకు - ఇది ప్రాసక్యో
బ్రయుక్తము, అనేవారువు (4-365) అనువాడుననుటకు, పౌత్తప్రియ నేటి గ్రామనామము
(1_15) ఆనెడి యచటకు, సన్యను జొరు ప్రారము (3-380) - కొచ్చు పాదుక
(3,376) - పాదుకొని కొనికి క ప్రత్యయము
శబ్దరూపములు
.
కర్కాటకరాశి (2 43), కర్కాటము (2-113, 116) - కర్కట (క) మనవలె,
లేకథా (8-12 ) తప్పకళా (3_403), రెండో గణంబు (3308), నాల్గో ముహూ
ర్తము (2-197) ఎన్మిదో ముహూర్తము (2 137) చరణంబనా కొప్పు (3.895)
చరణంబనకొప్పు ననుటకు కరుణారసము (2_40) రసవాచియగుచో కరుణరస
మనవలె, శార్దుల, మార్జర (2-79) శార్దూల మార్జార శబ్దముు ఛందవృత్తము
(3.174) ఛందోవృత్తమనవలె, రక్షవిపక్ష (3-346) రక్షోవిపక్ష యనవలె, వనౌక
సకులాధిప (2-79) వనౌకో నకుల అనవలె.
రేఖ - రేఫ యనవలే
-
JEFVOS
రేఖ ఆకారములో + వై భక్తి కక్రమ (4.5)
LS-T&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>33en08fvn2dntwwnb3qu3o001nakul0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/181</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175482</id>
    <revision>
      <id>492447</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:39:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '154 ల క్షణ శీ రోమణి వీరిక - ఈరూపము ప్రాసస్థితమగుటచే నిర్ధారకము అటుగాక ' రేఫ' అని గ్రహించిన ' ఫ _ భ ' ప్రాసయగును శిరోమణిలో సవర్ణ ప్రానం ఫ - భ ప్రాస చెప్పఁబడినది (4 354) ఫ - భ ప్రాస యతనికి సమ...'</comment>
      <origin>492447</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2799" sha1="n6aq5cg16mf5xqaasjpibxmtkbc3qzi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;154
ల క్షణ శీ రోమణి వీరిక
-
ఈరూపము ప్రాసస్థితమగుటచే నిర్ధారకము అటుగాక ' రేఫ' అని గ్రహించిన
' ఫ _ భ ' ప్రాసయగును శిరోమణిలో సవర్ణ ప్రానం ఫ - భ ప్రాస చెప్పఁబడినది
(4 354) ఫ - భ ప్రాస యతనికి సమ్మతమే యనవలె రేఫకు రేభయను రూపాం
తరము గలదని కేచిన్మతము రిఫ ధాతువునకు 'రి' యని కాశీపారము గలదు
పోతన భాగవతమున రేఖ శబ్దమంత్యాను ప్రాసనిబద్ధముగా నున్నది (చూ.
భాగవత - X స్కం ఉత్తర - 622 - సాహిత్య అకాడమీ ప్రతి )
S॥ జలజభవ, భవుఁడు గనెనొక
నలినాక్షి నివాసమందు నతభద్రేభుజా
జలదాభుకా గతలోభు
స్నలకాళిజితద్విరేభు నంబుజనాభుజ
మూరు (2-10) మూరు, జాతులవైశ్యుల + కారయఁగను (1 141)
ఇందు 'మూరు ' రూపము ప్రాసకోనుంటచే నిర్ధారకము మూరేశు (220)
ఏళాది (3 244) నాల్లేశు (2_76) 'మూఁడు ఏడు' అనుటకు 'మూరు ఎళు' అన్నవి
కర్ణాట భాషారూపములు ఇవి యన్యదేశ్యములుగా గ్రాహ్యములు
విభ కి రూపములు
తిట్టుకు (25), గుడుసుకేత్వంబు (4-14).
-
కువర్ణక పరకత్వమున నగాగమములేమి,
-
చె, తొ, చాత (చే, తో, చేత) అను నసాధురూపములు క్రిందిచోట్లఁ గాన
వచ్చెడు సాధుపారము లున్న వేమో 2
చను రాహం సౌమ్యదోషములు కవిచె (2-183)
హల్లులతో నచ్చు యుతములై చెట్లు (4.69 అధస్సూచి)
కవి భౌమ సౌరిదోషములు వాచస్పతి
చాతఁ దీఱును ఫణీ సౌమ్య భాను
(2.189)
'చేత' అనుటకు 'చాత' అను వ్యావహారికరూపము యతిస్థానమున
బ్రయుక్తము కానోపును&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n6aq5cg16mf5xqaasjpibxmtkbc3qzi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/182</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175483</id>
    <revision>
      <id>492448</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రయోగ విశేషములు 155 యతులు కృతులవి మూలదాఁపన మ + విజు (19) ఋ - ఱి యతి ఋ - 8 ' లు చెల్లును శిరోమణికారుని మతమున 'ర- ఱ' యతిప్రాసలు విరుద్ధములు రుగ నల నృపచోర + మృత్యువులనఁదగు (2_148) ఇది రు - ఋ వడి -...'</comment>
      <origin>492448</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2386" sha1="qbfuxjcgj1umu06m9zth7ulh4x70zmq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రయోగ విశేషములు
155
యతులు
కృతులవి మూలదాఁపన మ + విజు (19) ఋ - ఱి యతి
ఋ - 8 ' లు చెల్లును శిరోమణికారుని మతమున 'ర- ఱ' యతిప్రాసలు
విరుద్ధములు
రుగ నల నృపచోర + మృత్యువులనఁదగు (2_148)
ఇది రు - ఋ వడి - శిరోమణి దీనిని జెప్పలేదు
ఋ - రు వడి గావించిన కవిప్రయోగములు పెక్కులు గలవు
యతిభ్రంశము
ఆశుమాధుర్య వి + స్తార, ధీచాతుర్య (1-14 అధస్సూచి)
' సాశు మాధుర్య విస్తార ' అను పారము గూర్పఁబడినది అప్పట్టున సహార్థ
యతియో యఖండయతియో కాఁదగును ఏకాక్షరీ - ద్వ్యక్ష + రీ ధురీణు (1–14)
శిరోమణిచెప్పిన దేశీయయ తిచొప్పున ఐదమధ్య వ్యంజనముమీఁది స్వరమునకు
యతి చెల్లవచ్చు (చూ ఓషధీశార్క నేత్ర భా + సురచరిత్ర ) (4.53)
అష్టగణంబు లో + క్కర్తు కమరు. (3 308)
ప్రాసములు
కలుగు పండ్రెంటి యందును + వఱలు (2-100)
-
-
పై రెంటను ' ల ఆ' ప్రాస శిరోమణికారుఁడు ' ల - ర' ప్రాస చెప్పె
ల - ఆ ' ప్రాస యతనికి సమ్మతముగాదు ఒరులు దాఁజెడుటయు + నెఱుఁగలేక
(2-183)
ఇందు 'ర – అ ' ప్రాస యున్నది శిరోమణి నిషిద్ధము ఋ ఇ లా జ ౠ
తన + ర ల (2_191)
ఇందు ' ఋ - అ ' ప్రాస. ఋ ప్రొసచే ఋ - రలు చెల్లు 'ర' లు
గూడఁ జెల్లుఁగాన ' ఋ - ల ల' లు చెల్లుబడియయ్యె ననఁదగును&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qbfuxjcgj1umu06m9zth7ulh4x70zmq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/183</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175484</id>
    <revision>
      <id>492449</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '158 ఇనుము లక్షణ శిరోమణి పీఠిక గుణము (2-61). మణినిచయ - తనర (3-83). 12 పై రెంటను ' న - ణ ' ప్రాస గలదు. నకారము సాధ్యణకారముతోఁ బ్రాస నందునుగాని కేవల 'న - ణ ' లకుఁ బ్రాస లాక్షణికమతముగాదు. గురులఘువుల వ...'</comment>
      <origin>492449</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2598" sha1="0h1d8nqtvybyio5zw9wsg50cco7v10d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;158
ఇనుము
లక్షణ శిరోమణి పీఠిక
గుణము (2-61).
మణినిచయ - తనర (3-83).
12
పై రెంటను ' న - ణ ' ప్రాస గలదు. నకారము సాధ్యణకారముతోఁ బ్రాస
నందునుగాని కేవల 'న - ణ ' లకుఁ బ్రాస లాక్షణికమతముగాదు.
గురులఘువుల వ్యతిక్రమము :-
దినమణి వృత్తము - సంకలితంబగు షడృతుముని (8-111).
ఇందు షడృతుల్ వట్రసుడికిఁ బూర్వాక్షరము గురువుకావలె. అయ్యది
శాస్త్ర విరుద్ధము.
సీ॥ సత్త్వరజస్తమ స్వరములు మృతపంచ,
కములగ్ని వాయుత త్త్వములుర క్త । శ్యానుచంద్రులును. (2 192)
ఇందు సంయుక్త పూర్వాక్షరము లఘువుగావలె.
సీ: ఉ ఊ లు కన్నులు నొగి ఋ ౠ లు.
1
ఇందు ' ఉ ' - గురువు, 'ఋ - లఘువు. (1-34)
-
సీ॥ ఆర యఫలములు ఆ ఆ ఉ ఊ లకు ఁ
బ్రీతి ఇ ఈ లు సంతృప్తి జయము. (1-89)
ఇందు ఆ ఇ గురువులు, ఉ - లఘువు.
ఉచ్చారణనుబట్టి గురులఘుత్వముల నెన్నవలెను.
పరిష్కరణము
లక్షణశిరోమణి యింతవఱకు సముద్రితమై లిఖిత ప్రతులలో దాగి యజ్ఞాతమై
మూలఁబడియుండినది. అందుచేత వేంకటరమణకవిపేరు కవుల చరిత్ర కెక్కలేదు.
దీనిఁగూర్చి లక్షణపరిశోధకులు సయితము పధామర్శింపలేదు. ఈ గ్రంథమున నేను
బీఠికలో వివరించినట్లు అనేక నూతనాంశములు నిక్షిప్తములై యున్నవి. సౌ ఛందో
రీతులలో దీనిలోని యపూర్వలక్షణాంశముల నటనటఁ బ్రదర్శించియున్నాను. అందు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0h1d8nqtvybyio5zw9wsg50cco7v10d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/184</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175485</id>
    <revision>
      <id>492450</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:41:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పరిష్కరణము 157 నేను నక్కాణించిన శిరోమణి విషయవిశేషములను బెక్కింటిని దరువాత నవతరించిన ఛందఃపరిశోధన గ్రంథములు సంగ్రహించినవి ప్రకృతము ఆంధ్రప్రదేశ సాహిత్య ఆకాడెమీవలన ముద్రణ...'</comment>
      <origin>492450</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4179" sha1="g2xyxx2ujztldcs8sblrgjac94dbjmn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పరిష్కరణము
157
నేను నక్కాణించిన శిరోమణి విషయవిశేషములను బెక్కింటిని దరువాత నవతరించిన
ఛందఃపరిశోధన గ్రంథములు సంగ్రహించినవి ప్రకృతము ఆంధ్రప్రదేశ సాహిత్య
ఆకాడెమీవలన ముద్రణభాగ్యము శిరోమణికిఁ బ్రాప్తించెను
లక్షణశిరోమణిని బరిష్కరించుట కుపయోగించిన లిఖితప్రతుల వివరములివి
1
1 కాకినాడ ఆంధ్రసాహిత్యపరిషక్పతి - పరిషత్పుస్తకభాందాగారమందలి 1297,
148 సంఖ్యలుగల తాళపత్రప్రతులు 1297 లో 1, 2, 3-వ ఆశ్వాసములోఁ
గొంతభాగము 148 లో 3-వ ఆశ్వాసము తరువాతిభాగము, 4వ ఆ లో
సంధిసమాసములపఱకు అసమగ్రముగ గ్రంధము లిఖితము వావిళ్ల సంస్థకు
చిలుకూరి పాపయ్యశాస్త్రిగారు 157 1949 లో వ్రాపియిచ్చిన ప్రతికి నేను
31.7 52 లో నకలు వ్రాసికొంటిని
2 మదరాసు ప్రభుత్వ ప్రాచ్యలిఖిత గ్రంథాలయప్రతులు - R679 తాళపత్రప్రతి -
తుదిభాగము లోపించినది 42వ ఆశ్వాసములో ప్రాసలను వివరించుఘట్టముతో
ముగిసినది R1257 కాగితపుఁబ్రతి ఇది 679 ప్రతికిఁ బుత్రిక D 3034 -
తాళపత్రము - తృతీయాశ్వాసములో అసమగ్రముగా ముగియుచున్నది
ఈ మూఁడు ప్రతులు నేఁడు మదరాసు నుండి తరలింపఁబడి తిరుపతి శ్రీవేంక
టేశ్వర విశ్వవిద్యాలయ ప్రాచ్యపరిశోధనాలయమందుఁ బదిలపఱుపఁబడి
యున్నవి
శ్రీ తిరుపతి శ్రీ వేంక టేశ్వర విశ్వవిద్యాలయ ప్రాచ్యపరిశోధనాలయప్రతి 7616 (c)
సంఖ్యగల తాటియాకులప్రతి ఇది తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానమువారి సేకరణ
(T T D) ఇది తృతీయాశ్వాన వృత్తాధికార ప్రారంభముననే శ్రీ పెంపు
వృత్తముతో ముగియుచున్నది 7616 సంఖ్య - కట్టలో కవిచింతామణి. అనం
తుని ఛందము, లక్షణళిరోమణి (1-2 ఆ), ఆంజనేయ నక్షత్రమాలిక, ఆంధ్ర
కొముది యను గ్రంధములు గలవు చిత్రకవి బుచ్చయాచార్యుల తమ్ముఁడు
రామాచార్యులు ఈ కృతిసంచయ లేఖకుఁడు ఇందు మదరాసు ప్రతులను
తిరుపతి ప్రతులక్రింద సంగ్రహించుట జరిగినది
ఉపలబ్ధప్రతులలో కాకినాడ ప్రతి కొంతవఱకు సమగ్రకల్పము గాన నయ్యది
శుద్ధప్రతి నిర్మితిలోఁ బ్రధానముగ గ్రహింపఁబడినది మదరాసు ప్రతి (678) లో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g2xyxx2ujztldcs8sblrgjac94dbjmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/185</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175486</id>
    <revision>
      <id>492451</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:41:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '158 లక్షణ శిరోమణి రిక 4 ఆ - పద్యము తరువాతి భాగము లు స్తము. స్తము. (అభేదయ వఱకుఁగల భాగముమాత్ర మున్నది). కాని 679 లో చివర చిత్రకవితా పద్యములు సండ్రెండు గలవు. ప్రధానముగా స్వీకరించిన కాక...'</comment>
      <origin>492451</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3651" sha1="58il3byf1g1582saj10h8asxoayayk0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;158
లక్షణ శిరోమణి
రిక
4 ఆ - పద్యము తరువాతి భాగము లు స్తము.
స్తము. (అభేదయ వఱకుఁగల
భాగముమాత్ర మున్నది). కాని 679 లో చివర చిత్రకవితా పద్యములు
సండ్రెండు గలవు.
ప్రధానముగా స్వీకరించిన కాకినాడ ప్రతి పాఠములను తిరుపతిప్రతుల (మదరాసు
ప్రము లిందే గ్రహింపఁబడినవి) పాఠములతో సరిపోల్చి పరిశీలించుట జరిగినది.
ఆ పాఠాంతరములను తిరుపతి విశ్వవిద్యాలయాంధ్ర శాఖాధ్యక్షులు, మాన్య
మిత్రులు, శ్రీ జి. ఎన్. రెడ్డిగారు, తిరుపతి వాస్తవ్యులు పండిత శ్రీ I. P.
భాష్యకారాచార్యులచే వ్రాయించి పంపిరి. కాకినాడ ప్రతిని R 679 ప్రతితో
సరిచూచి పాఠాంతరములు గుర్తింపఁబడినవి. R 1257 పైదాని పుత్రికయేకాన
విశేషపాఠములు లేవు. 3034, 7616 తాళవ్రతం అసమగ్రములు 679 ప్రతిని
బోలియున్నవి. గుర్తింపఁదగిన పాఠములు లేవు.
1979
కాకినాడ ప్రతి పాఠములను దక్కిన ప్రతుల పాఠాంతరములతో సంప్రదించి
సాధుసముచిత పాఠములు నిర్ణయింపఁబడినవి. కాకినాడ ప్రతికి - ' కా ' అని,
తిరుపతిలోని మదరాసు ప్రతులకు మఱి తిరుపతి ప్రతులకు 'తి' అను
సంకేత మొసఁగఁబడినది. తిరుపతివ్రతులు R 1257 - (తి), R 679 - (తి),
7616 - (తి) ప్రాచీనతాళపత్రలేఖన పద్ధతికి నిర్వాచీన లేఖనపద్ధతికిఁ గొంత
భేదమున్నది. దాని కించుక సూచన
ప్రాచీన పద్ధతి
వలపలగిలక (మాగము)
పూర్ణబిందుపూర్వక ద్విత్వహల్లు
(అంక్కిలి)
అద్విత్వహల్లునకుఁబూర్వము పూర్ణ
బిందువు (వీంక)
మకార, నకారద్విత్వములకు ముందు
నెఱసున్న (ఫలంమ్ము, అంన్న)
పదాంతమున నిండుసున్న (లక్షణం)
-
అర్వాచీనపద్దతి
సంయుతమున రేఫ (మార్గము)
పూర్ణబిందువుపై అద్విత్వహల్లు
(అంకిలి)
అద్విత్వహల్లునకు ముం దర్థ
బిందువు (వీఁక)
నెఱసున్నను దొలఁగించుట
(ఫలమ్ము, అన్న)
పదాంతమున మువర్ణకము (లక్షణము)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>58il3byf1g1582saj10h8asxoayayk0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/186</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175487</id>
    <revision>
      <id>492452</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:41:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రాచీనపద్ధతి పరిష్కరణ ము పదము తుదిపోల్లునకు దీర్ఘస్వరము (మరియును, గణించిరి సుకవులూ) ఆర్వాచీనపద్ధతి తుదఁ బొల్లు వ్రాయుట (మరియు జౌ, సుకవుల్) 159 పద్యాంతహ్రస్వస్వరమునకు దీర్...'</comment>
      <origin>492452</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4035" sha1="ebpyne4vheq1dts1ut1qaftrdk2qp86" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రాచీనపద్ధతి
పరిష్కరణ ము
పదము తుదిపోల్లునకు దీర్ఘస్వరము
(మరియును, గణించిరి సుకవులూ)
ఆర్వాచీనపద్ధతి
తుదఁ బొల్లు వ్రాయుట
(మరియు జౌ, సుకవుల్)
159
పద్యాంతహ్రస్వస్వరమునకు దీర్ఘము
(నిశ్చయముకృష్ణా)
పద్యాంతమున హ్రస్వస్వరము
(నిశ్చయముకృష్ణ)
-
మఱియు జిహ్వ - జింహ్వ, సంజ్ఞ సౌగ్లా, సౌజ్జ, రమ్య రంమ్య, ద్వితీయ
- –
ద్వితియ్య, చేత - చాత, సింహ సింహ్మ, కృష్ణ - క్రిష్ణ అనునవి ప్రాచీనాధునిక
లేఖన వైఖరులు.
-
న - ణ లు, శ - ష - స లు, ధ - థ లు, ఋ - రు లు మున్నగు వర్ణములలో
శష
వ్యత్యయము, పదాది యకారము (యీశుఁడు) పదాది వకారము (పుండు, వొక),
తత్సమములందును తాలవ్యోచ్చారణ (జెగతి), శకటరేఫలు, అరసున్నలు, చ జ ల
దంత్యచిహ్నము సరిహరించుట - మున్నగునవి ప్రాతప్రా౦తతీరు. నేఁటి వ్రాత
లోను ముద్రణలోను నాధునిక లేఖనపద్ధతి యవలంబింపఁబడును.
కాకినాడ ప్రతికి నకలు ఇప్పటి పండితులు వ్రాసిన దగుటచే నాధునిక లేఖన
పద్ధతి చాలవఱ కనుసరింపఁబడెను. తిరుపతి ప్రతులందుఁ బ్రాచీన లేఖన పద్ధతి
కాననగును.
ప్రకృతము శుద్ధప్రతియందు నేఁటి పద్ధతి సర్వత్ర పాటింపఁబడినది.
శిరోమణిలో ఆటనట సమీక్షా రూప వచనములు వ్యావహారిక భాషలో నున్నవి.
టీకాలు, వివరములు, తెలివిడులు, వ్యావహారికభాషలో వ్రాయుట ప్రాచీన లాక్షణిక
సంప్రదాయము. అప్పకవ్యాదులతో నిశ్లేయున్నది. శిరోమణి వివరణ వచనములు
లక్ష్యలక్షణాదులలో శీర్షికాప్రాయ వచనములు గ్రాంధిక వ్యావహారిక మిశ్రరచన
ములుగానున్నవి. ఆయ్యని యథాతథముగ శుద్ధప్రతియందుఁ గైకొనఁబడెను. పాఠం
తరములు, లఘువివరణములు, ఛందోవ్యాకరణలక్షణ వ్యతిక్రమములు ఆ యా పద్య
ములుగల పుటలతో అధోజ్ఞాపికలో అంకములతో సూచితములు. ప్రధానముగా
గ్రహించిన పాకములు మూలగ్రంథములోను పాఠాంతరములు అధస్సూచిలోను
నొసఁగఁబడెను. మఱియు నుదాహృత పద్యముల ముద్రిత ప్రతి పాఠములు భిన్నము
లగుచో నయ్యని యధస్సూచిలోఁ జూపఁబడెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ebpyne4vheq1dts1ut1qaftrdk2qp86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/187</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175488</id>
    <revision>
      <id>492453</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:41:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '160 లక్షణ శిరోమణి లు స్తభాగములు (వర్ణపదపాదములు) ఇతరప్రతులతో సంప్రదించి సందర్భాను గుణముగఁ బూరింపఁబడినవి సరిష్కర్త పూరించిన, క్రొత్తగాఁ జేర్చిన భాగములు నిలువుబ్రాకెట్ల [−] మ...'</comment>
      <origin>492453</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3527" sha1="3991am5sinv8omylkrko2hsg5840ql6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;160
లక్షణ శిరోమణి
లు స్తభాగములు (వర్ణపదపాదములు) ఇతరప్రతులతో సంప్రదించి సందర్భాను
గుణముగఁ బూరింపఁబడినవి సరిష్కర్త పూరించిన, క్రొత్తగాఁ జేర్చిన భాగములు
నిలువుబ్రాకెట్ల [−] మధ్యఁ జూపఁబడెపు లిఖితప్రతిలో నున్న వానితోఁ జేసిన మార్పు
కుండరీకరణములకొఁ () జూపఁబడెను యతి ప్రాసగణనంగములు దురూహ
దురవగావాములైన పదములు పద్యపాదములు కుండరీకృతప్రశ్నచిహ్నము (?)
సూచితము
ల శిరోమణలో నుదాహృత లక్ష్యలక్షణపద్యములఁ గొన్నిపొరపాట్లున్నవి
ఆకరముులో నొకగ్రంధమునకుమాఱు మరొక గ్రంథము పేర్కొనఁబడేను అప్పట్టున
సరియైన యాకర గ్రంధము పేరు మూలమున నుంచి, శిరోమణ పేర్కొన్న యాకర
మును నధస్సూచిలోఁ జూపుట జరిగినది ఉదాహృక పద్యములకు నాయా గ్రంధముల
యాశ్వాస పద్యసంఖ్యలు నేఁటి తన్ముద్రిత ప్రతులలోనివి చూపఁబడెను
వృత్తాధికారమున శిరోమణి లక్షణములకు టుఫ్టీకి లవంటి వివరణములు పార
కుల సౌకర్యార్ధము చేర్పిడినవి అట్టి వివరణములు నిలువు బ్రాకెట్లలో నున్నవి.
నవరణలలో నించుక మార్పులు చేయుట జరిగినదిగాని పెద్ద మార్పులు
గావింపఁబడలేదు పరిష్కర్త స్వమతానురోధముగఁ బెద్ద మార్పుచేసి కవిపారము
లను రూపుమార్చుట సరియైన సరణిగాదుగదా ?
సవరణలు చేసిన వైఖరిని బ్రదర్శింపఁ గొన్ని యుదాహరణలు
1. పాదుక లఘువిడిన నదియె పధ్యయగు (3 376) - వ్రా ప్ర
లేఖకుఁడు కందమనుకొని యిట్లు వ్రాసియుండును
ఉత్తరార్ధము 6 వ గణము ఏక లఘువు గావలే
'పాదుక లఘు విడినఁ బధ్యయగుజ్జు' సవరణ
-
2 సరవితో నౌపచ్ఛందసంబు మించుజు (3 403) - వ్రా ప్ర
ఇందు ఆదిలో మాత్రాధిక్యము గణభంగము
' సరవిని నౌపచ్చందనంబు మించుకా' సవరణ,
ఇది పఢ్యాకందను&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3991am5sinv8omylkrko2hsg5840ql6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/188</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175489</id>
    <revision>
      <id>492454</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:41:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పరిష్కరణము 161 3. లెక్కలకును నొక్క, లెక్క సుద్దిష్టమిది సర్వవృత్తములకు (3-252) - వ్రా.ప్ర. - 'లెక్కలకును నొక్క, టెక్క నుద్దిష్టమిది సర్వవృత్త ' - సవరణ. ఉద్దిష్టములో ద్విగుణించిన లెక్క...'</comment>
      <origin>492454</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2772" sha1="itdfbxv2gny99od2kd3gz4xnz06k5tm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పరిష్కరణము
161
3. లెక్కలకును నొక్క, లెక్క సుద్దిష్టమిది సర్వవృత్తములకు (3-252) - వ్రా.ప్ర.
-
'లెక్కలకును నొక్క, టెక్క నుద్దిష్టమిది సర్వవృత్త ' - సవరణ.
ఉద్దిష్టములో ద్విగుణించిన లెక్క మొత్తమునకు నొక్క టెక్కవలెను.
4. కమలాది గగనాద్రి హిమకర కరవాణి (3-269) - వ్రా. ప్ర.
అద్రి 7.వ సంఖ్య - కాని యిందు 6-వ సంఖ్య రావలె.
-
'గగనర్తు ' - సవరణ.
5. కీలానల, ప్రేక్ష్యంబైన (4-80) - వ్రా. ప్ర.
ఇందు 'క్ష ' ప్రాస 'క్ష్య' చెల్లదు.
'కీలాదురు, త్ప్రేక్షం బైన ' - సవరణ.
' సు - దుస్ ' లకుఁ బరమైన ధాతువులు శక్యార్థ య ప్రత్యయమునకు లోప
మగును. దుర్ - ఉత్ప్రేక్ష్య - 'దురుత్ప్రేక్ష' అగును.
6. క్రతుభుక్తి తేజులై గలుగు రణము (2.73) - వ్రా. ప్ర.
ఈపాఠ మర్థవంతముగాదు. ఇందు దేవాసురులను నర్థము రావలెను.
'క్రతుభు స్థితిజులైనఁ గలుగు రణము' సవరణ.
7. ముచికుంద వరద స - ముల్ల సత్ప్రహ్మరు
ద్రేంద్రాది సురబృంద విక్చు చరణ (4-136) - వ్రా. ప్ర.
ఇది ప్రాదియతికి లక్ష్యము, 'విక్చు' అప పాఠము, అర్థరహితము.
' వీడ్యచరణ ' - సవరణ. వి+ఈడ్య - వీడ్య - ప్రాదియోగముగల శబ్దము.
ప్రాది యతికి సరిపడును.
8. పోలుజా పుపుబుభులకు (4-834). స్పష్టార్థము సరళాదేశ సంధిచేయఁబడదు,
8. రెండునాఱు పదునొకొండు పండ్రెండునాఁగ (2.132) - వ్రా. ప్ర.
ఇందు గణభంగము గలదు.
,
'రెండు నార్పదకొండు పండ్రెండునాఁగ ' _ సవరణ.
1
LS-U&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>itdfbxv2gny99od2kd3gz4xnz06k5tm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/189</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175490</id>
    <revision>
      <id>492455</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:42:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '162 లక్షణ శిరోమణి 10 శ్రవణో త్తరాషాఢ సార్పరోహిణులు ద వీరిక క్షిణ పార్శ్వనాడన + జగతి వెలయు (2-91)- వ్రా. ప్ర. ఇం దుత్తరార్ధమున యతిభ్రంశము ద, క్షిణ పార్శ్వనాడన + క్షితిని వెలయు - సవరణ 11 ర...'</comment>
      <origin>492455</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3007" sha1="9x4idhepfc1fpmz8vfhewtqhz6o232e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;162
లక్షణ శిరోమణి
10 శ్రవణో త్తరాషాఢ సార్పరోహిణులు ద
వీరిక
క్షిణ పార్శ్వనాడన + జగతి వెలయు (2-91)- వ్రా. ప్ర.
ఇం దుత్తరార్ధమున యతిభ్రంశము
ద, క్షిణ పార్శ్వనాడన + క్షితిని వెలయు - సవరణ
11 రఘుకులుఁడు ద్రుంచెనాదశ ముఖునినాఁగ
-
వచ్చే దై త్యారిపది యీవియమ్సరియన (4-321) వ్రా ప్ర
పాలో
-
ఇది సవర్ణ ప్రార లక్ష్యము 1 పా లో 'ఘ ఖ' లకుఁ బ్రాస అట్లే
ఓ పా లో ' ఛ - ఝు' లకుఁ బ్రాస యుండవలెను
మఱి యర్ధరహితము
'స్వచ్ఛ దైత్యారిపది యీవియ జ రియన '
వియజ్ఞరియన' సవరణ
దైత్యారీపది యనఁగా విష్ణుపది - గంగ - అదిస్వచ్ఛ
ఇందలి పారము సరిగాదు,
విష్ణుపాదోద్భవ - వియత్ + ఝరి - వియజ్ఞరి అనుట
12 ఎంహవిక్రమ వృత్తము
శ్రీ రమాధవా బుధేశ సింహవిక్రమంబెడ
గైరజ అజ అజాఖ్యవిశ్రమంబై దగ (8-69) వ్రా ప్ర,
-
ఇందు ద్వితీయపాదమలో యతిగణములు దప్పినవి
శ్రీరమాధవాబు ధేశ సింహవిక్రమం బెడంగై
(యా)రజల్రజల్రగల్ గజాఖ్యవిశ్రమంబెసంగుళా - సవరణ
తిరుపతిప్రతిలో కాకినాడప్రతికోలేని పద్యములు గొన్ని యవనముగ నున్నవి.
ఆ పద్యములు చిహ్నముతోఁ జూపఁబడినవి
గణ యతి ప్రాస వ్యాకరణ ప్రకరణములలో మూలమున శీర్షికలులేవు, కాని
శీర్షికాప్రాయములగు పచనములున్నవి ఆ వచనగర్భితములైన శీర్షికలఁ బ్రత్యేకముగా ఁ
బ్రదర్శించుట జరిగినది యతిప్రాసభేదముల శీర్షికలకు వరుస సంఖ్య లోసఁగఁబడినవి
మూలమున నాకరములు పేర్కొనఁబడని లక్ష్యలక్షణములకు నాకరములు చూపం
బడినవి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9x4idhepfc1fpmz8vfhewtqhz6o232e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/190</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175491</id>
    <revision>
      <id>492456</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పరిష్కరణము 163 పాఠకుల సౌకర్యార్థము పీఠికావిషయసూచిక, గ్రంథాంతమున ననుబంధములో నుదాహృత పద్యములయు గ్రంథములయు అకారాద్యనుక్రమణిక చిత్రకవితలోని బంధములకు రూపచిత్రములు సంతరింప...'</comment>
      <origin>492456</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2403" sha1="ink9uqxvm288zi2rq054nofw2u2ss9w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పరిష్కరణము
163
పాఠకుల సౌకర్యార్థము పీఠికావిషయసూచిక, గ్రంథాంతమున ననుబంధములో
నుదాహృత పద్యములయు గ్రంథములయు అకారాద్యనుక్రమణిక చిత్రకవితలోని
బంధములకు రూపచిత్రములు సంతరింపఁబడెను. ఇందలి పీఠికలో శిరోమణిలోని
లక్షణవిశేషములు విస్తరముగ వివేచింపఁబడినవి ; ఇందలితోపములు వ్యతిక్రమములు
పరామర్శింపఁబడినవి. స్పష్టప్రతిపత్తికై పద్యములలోఁ గొన్ని పట్టుల విసంధులు
పాటింపఁబడెను.
శిరోమణికారుఁడే లేఖక దోషజ్ఞులఁ గూర్చి యిట్లు మందలించినాఁడు
తప్పుఁదాఁజూచి వ్రాయుడు త్తమము, లేక
ప్రతిసమానంబుగా వ్రాయుడతిముదంబు,
రెండువిడిచియె వ్రాసెడు లేఖకుండు
గలుగఁ గవిచేయు భాగ్యంబుగాదె కృష్ణ '
(1-78)
'తెలియని వన్ని యబద్ధ
మ్ములనియుఁ గని పదరి దిద్దఁబోకుఁడు, కవితా
కలనాపరులగు లాక్షణి
కులవలనఁ దెలియవలయుఁ గుమతులు కృష్ణా '
(4-19)
లక్షణశిరోమణి గ్రంథము సంపూర్తిగా నెందేవి లభించునను ప్రత్యయము
గలదు, ఆ యాశయము సిద్ధించునేని మఱికొన్ని లాక్షణికాంశములు వ్యక్తములగును.
ఈనా పరిష్కరణ సహృదయామోద సంధాయకముకాఁగలదని యాశయము.
రావూరి దొరసామిశర్మ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ink9uqxvm288zi2rq054nofw2u2ss9w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/191</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175492</id>
    <revision>
      <id>492457</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:42:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఆథర్వ అప్ప ఆం. భా. భూ. ఆం. ళ. చిం. B. X. 5. 2. 20. f. 8. 9. కావ్యా, చూడా, కావ్యా, సం. ఛం. ద. 8. 31. తె. భా. ఛం. నృసిం, పురా, 55. పాండు. రంగ. భార. భాస్క, రామా, రం. ఛం• రా. పొం| అ. దీపిక, జ. సం. సంకేత వివరణము అథర్వణకారికా...'</comment>
      <origin>492457</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1463" sha1="9se4oa0ysi9sq0xzamh9o2j6mc9tusm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఆథర్వ
అప్ప
ఆం. భా. భూ.
ఆం. ళ. చిం.
B. X.
5. 2. 20.
f. 8. 9.
కావ్యా, చూడా,
కావ్యా, సం.
ఛం. ద.
8.
31.
తె. భా. ఛం.
నృసిం, పురా,
55.
పాండు. రంగ.
భార.
భాస్క, రామా,
రం. ఛం•
రా. పొం|
అ. దీపిక,
జ. సం.
సంకేత వివరణము
అథర్వణకారికావళి.
అప్పకవీయము,
ఆశ్వాసము,
ఆంధ్రభాషాభూషణము,
ఆంధ్రశబ్దచింతామణి.
కవి జాంపళమా.
కవిజన సంజీవని.
కవిజనాశ్రయము.
కాకినాడప్రతి,
కావ్యాలంకారచూడామణి,
కావ్యాలంకార సంగ్రహము.
ఛందోదర్పణము,
చూడు పీఠిక,
తిరుపతి ప్రతి. R. 1257
39
R. 679.
తెలుఁగు భాషలో ఛందోరీతులు,
నృసింహపురాణము,
పద్యము.
పాదము.
పాండురంగమాహాత్మ్యము,
భారతము.
భాస్కర రామాయణము,
రంగ రాట్ఛందము.
రాఘవపాండవీయము,
ఆక్షణ దీపిక,
లక్షణ సారసంగ్రహము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9se4oa0ysi9sq0xzamh9o2j6mc9tusm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/192</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175493</id>
    <revision>
      <id>492458</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:42:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '166 విష్ణు పురా వృత్తి. సంతో, భా. ఛ॥ సా సం॥ B సింహా, ద్వా (9) ని. లక్షణ శిరోమణి అక్షణ శిరోమణి. విష్ణు పురాణము, వృత్తరత్నాకరము, సంస్కృతము, ఆంధ్రమహాభారతము (సంశోధిత ముద్రణము) సర్వలక్షణ స...'</comment>
      <origin>492458</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="989" sha1="f2a3nh2rxvjt3c7m8r57i7hjvyk51mg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;166
విష్ణు పురా
వృత్తి.
సంతో, భా.
ఛ॥ సా సం॥
B
సింహా, ద్వా
(9)
ని.
లక్షణ శిరోమణి
అక్షణ శిరోమణి.
విష్ణు పురాణము,
వృత్తరత్నాకరము,
సంస్కృతము,
ఆంధ్రమహాభారతము (సంశోధిత
ముద్రణము)
సర్వలక్షణ సారసంగ్రహము,
సింహాసన ద్వాత్రింశిక,
సులక్షణసారము,
సూర్యరాయాంధ్ర నిఘంటువు,
అక్షరలోపము; ఛందోభంగము ;
గ్రంథపాతము.
ఆరకి ష
( )
[ ]
వర్ణవ్యత్యయము,
పరిష్కర్త పూరణము, వివరణము,
తిరుపతి ప్రతిలోని యధిక పద్యములు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f2a3nh2rxvjt3c7m8r57i7hjvyk51mg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/193</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175494</id>
    <revision>
      <id>492459</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:53:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492459</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1313" sha1="b1jol0f0ahqaaq74d8gdvs3oh24adxt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారణాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}ప్రథమాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}పరాధికారము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}[అవతారిక]&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ, శ్రీవేంకటలో
కారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము, ద
యారస సుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీతరుణీమణీ చపలా
న్వీత ఘనమనోజ్ఞపాత్ర! నీరజనేత్రా!
ఖ్యాత మహాశేషాచల
నేతా! శ్రీవేంకటేశ! నిఖిలాధీశా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;వరద, పశుపతి, వినాయక
తురగంబులు గలుగు వేల్పుదొర లహరహముల్
సిరు లొసఁగ నొసఁగఁ బ్రోతురు
తిరముగ మము నెపుడు పార్వతీపరమేశుల్.&lt;/poem&gt;|ref=3}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b1jol0f0ahqaaq74d8gdvs3oh24adxt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492460</id>
      <parentid>492459</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T13:58:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492460</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1313" sha1="qrt5vth0dhd2q47eeeodd4eqgoy53ot" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}ప్రథమాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}పరాధికారము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}[అవతారిక]&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ, శ్రీవేంకటలో
కారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము, ద
యారస సుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీతరుణీమణీ చపలా
న్వీత ఘనమనోజ్ఞపాత్ర! నీరజనేత్రా!
ఖ్యాత మహాశేషాచల
నేతా! శ్రీవేంకటేశ! నిఖిలాధీశా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;వరద, పశుపతి, వినాయక
తురగంబులు గలుగు వేల్పుదొర లహరహముల్
సిరు లొసఁగ నొసఁగఁ బ్రోతురు
తిరముగ మము నెపుడు పార్వతీపరమేశుల్.&lt;/poem&gt;|ref=3}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qrt5vth0dhd2q47eeeodd4eqgoy53ot</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492508</id>
      <parentid>492460</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:36:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492508</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1319" sha1="9z2ohsyt9o9gvphp05axeqmxfb8cm2e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}ప్రథమాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}వర్ణాధికారము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}[అవతారిక]&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ, శ్రీవేంకటలో
కారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము, ద
యారస సుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీతరుణీమణీ చపలా
న్వీత ఘనమనోజ్ఞపాత్ర! నీరజనేత్రా!
ఖ్యాత మహాశేషాచల
నేతా! శ్రీవేంకటేశ! నిఖిలాధీశా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;వరద, పశుపతి, వినాయక
తురగంబులు గలుగు వేల్పుదొర లహరహముల్
సిరు లొసఁగ నొసఁగఁ బ్రోతురు
తిరముగ మము నెపుడు పార్వతీపరమేశుల్.&lt;/poem&gt;|ref=3}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9z2ohsyt9o9gvphp05axeqmxfb8cm2e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/194</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175495</id>
    <revision>
      <id>492461</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:58:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '2 లక్షణశిరోమణి క. తొలిపూజలు తలచలి వేలు, ప్రథమాశ్వాసము గెలుకలదొర బిరుదు కుదిరె, యేనుఁగు మొగము౯ ౧ చిలువల జందెము, చెలు విలఁ గలవేలుపు. విఘ్నరాజు, గణపతిఁ గొలుతు. పీ. ధాళధళ్యామూల్య...'</comment>
      <origin>492461</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2335" sha1="jirpxx5zle2vo27l2s6fc77b5rt8iz1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;2
లక్షణశిరోమణి
క. తొలిపూజలు తలచలి వేలు,
ప్రథమాశ్వాసము
గెలుకలదొర బిరుదు కుదిరె, యేనుఁగు మొగము౯ ౧
చిలువల జందెము, చెలు విలఁ
గలవేలుపు. విఘ్నరాజు, గణపతిఁ గొలుతు.
పీ. ధాళధళ్యామూల్య ధవళతరాచ్ఛాద
నాచ్చాదిత సుధాకరాచ్ఛగాత్రి,
స్ఫటికాక్షమాలికా జలజాత సితకుకి
పుస్తక వస్తు ప్రశస్త హస్త,
రంభా ఘనస్తంభ సంభావ్య సుస్నిద్ధ
సారతరాభ వృత్తోరుయుగ్మ,
కుంభి కుంభోరు సత్కుచ కుంభ, శుంభ ద్వి
జృంభమాణాంభోజ మృదుతరాంఫ్రీ
తే. ధన్యజపవాటి, సకలసౌందర్యపేటి,
స్ఫటికకృతపీఠి, కవిజనభాగ్యకోటి,
భరత కైరవహిత జూటి పలుకు బోటి,
నిఖిల వాక్సిద్ధి భోగా నింపుఁ గాత.
క. ధరఁ * గలుగు సకల విద్యా
పరిణతు, 2న(త)సుకవి సార్వభౌముని, నస్మ
ద్గురుఁ దరుణివాయి కులగురు,
నరసింహకవీంద్రు, నెమ్మనమ్మునఁ దలఁతు.
క. పండిత బుధగురు కవిరా
ణ్మండలికిని యుక్తి భక్తి మహితాసక్తికా
దండములిడి, వే కాకవి
తండాననములకుఁ జాలు దండము లిడ్డెదు.
6. 1 తెలుగు(తి), జనతి(కా), ఇతరణి(తీ), తరుణి(శా, తీ).
A
7 1పండిత గురురాట్పవ్, మండలి(కా), యుక్తి(కా), యుక్త భుక్తి
మహితాస క్లిక్(తీ),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jirpxx5zle2vo27l2s6fc77b5rt8iz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/195</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175496</id>
    <revision>
      <id>492462</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:58:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము ఉ. కొన్నిట లక్షణంబు, లోకకొన్నిట లక్ష్యములే, బహుత్వముఠా గొన్నిట, 2జ్యోతిషంబు లోకకొన్నిట, గూఢముగా ఫలమ్ములే కొన్నిట, నన్నిటం గలుగు గోప్యములన్నిటిఁ దేటపేరు నేఁ బ...'</comment>
      <origin>492462</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2666" sha1="g1nw6uts5xqb9255rsytp0ipb0l12mh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
ఉ. కొన్నిట లక్షణంబు, లోకకొన్నిట లక్ష్యములే, బహుత్వముఠా
గొన్నిట, 2జ్యోతిషంబు లోకకొన్నిట, గూఢముగా ఫలమ్ములే
కొన్నిట, నన్నిటం గలుగు గోప్యములన్నిటిఁ దేటపేరు నేఁ
బన్నుగ సత్కవిప్రతతిపాదము లౌఁదలఁజేర్చి వేడుక ….
చ, శతకము యక్షగానములు చాటువులుగా రచియింపలేక కా
మితమును మేరలే(క)వని మిక్కుట మొక్కోక యింటనింట వే
శతకము యక్షగానములు చాటువు లోపిన మోపు లాదిగాఁ
గృతులని మూల దాఁపన మఱిజా గృతులే యెవరిచ్చ మెచ్చెదర్.
తే. ఇదియ కృతిగాద యంటిరా? యిదొక ఛంద
మిదియ లోకోపకారకం, బిడియ శాస్త్ర,
మిదియ కాదా తపతి జగదీశుఁ డిహము
పరము లొసఁగును గవిత సాఫల్యముగను.
వ. అని నిశ్చయించి యుండఁగ నంతట.
సీ, శ్రీనాథు చక్రప్రసిద్ధబంధాభిజ్ఞ,
భీముని ఫణిబంధ పేళలంబు,
శబ్దశాననుని యిచ్చావాగ్విలాసంబు,
కొమరనంతుని పాదగోపనంబు,
భాస్కరు వర ఖడ్గబంధ సంధానంబు,
ప్రజలు సోముని పద్మబంధ మహిమ,
మాఘుని శయ్యాచమత్కారము, మురారీ
కవిత త్రిపాద సంఘటన పటిమ,
తే. భారవి కవి పదార్థ సగౌరవంబు
* భారతీపుత్ర! నీయందె పరిణమించి
3
8
8
10
11
8. కొన్నిటి.... లోక కొన్నిటీ(కా), 2జ్యోతీషంబదొక
'్యతీషంబదొక క్రొత్త వి(శా),
9. 1 మీరలేవవని (శా).
10. 1ఇదియె(తి).
12. 1భారతీవృత్తి(శా) భారతీపుక్త్ర (త్రి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g1nw6uts5xqb9255rsytp0ipb0l12mh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/196</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175497</id>
    <revision>
      <id>492463</id>
      <timestamp>2025-06-19T13:59:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణళి రోమణి ప్రథమాశ్వాసము నిలిచెఁ బుంభావలీలమై నిక్క మహహ ! రమణ సుకవీంద్ర! సత్కవిరాజచంద్ర? వ. అని వెండియు. పీ. తతచిత్రబంధ సంధాన ధౌరంధరు నక్షర లక్షణాధ్యక్షు, దక్షు, ' సాకు మాధు...'</comment>
      <origin>492463</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2291" sha1="7qku43r58z5c0zd5zab9958jbjxctqf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణళి రోమణి
ప్రథమాశ్వాసము
నిలిచెఁ బుంభావలీలమై నిక్క మహహ !
రమణ సుకవీంద్ర! సత్కవిరాజచంద్ర?
వ. అని వెండియు.
పీ. తతచిత్రబంధ సంధాన ధౌరంధరు
నక్షర లక్షణాధ్యక్షు, దక్షు,
' సాకు మాధుర్య విస్తార ధీ చాతుర్యు
ఘన విధాయుధ యుద్ధ కోశలజ్ఞు?
కల్పిత వృత్తాధికారజ్ఞు, &quot;హల్సుగో
పన లక్ష్యలక్షణ ప్రాభవజ్ఞు
జ్యోతిష గ్రంథైక సారజ్ఞు, వివిధార్థ
నానావధాన మేధా నిధాను,
కలితైక రేఫ అకారోష్ఠ్య నై రోష్ఠ్య
కల్పిత వృత్త సంకలిత చతురు,
వ్యస్తాక్షరాభిజ్ఞు, వాస్తుశాస్త్ర, విధిజ్ఞు,
కానేకాక్షరీ ద్వ్యక్షరీ ధురీణు,
ప్రాక్త్రబంధోచిత ప్రక్రియాపద్య సం
గ్రహణ ధారణ నిరాఘాట పటిము
సంతత నూతనేచ్ఛాకల్పి తాద్భుత
కరలిపి ప్రకటనోత్కట మనీషు
నధిక చాతుర్య జిహ్వాచల జిహ్వాద్య
నేక చమతియా *స్తో(క) తాడ్యు&quot;
తే. గణిత భరత యతిప్రాసగణ రసజ్ఞు,
నతులీ తాత్వేత్వ పాద పద్యభ్రమక ర
14, సాశం... విస్తార (శా) ఆశు(తి) ఈ పాఠమున యాతి సంఘటితమ
4
-
జహల్లు గోపన(ల శి.), ఆయతిభ్రంశము, ఉస్తాభశా(శా)
స్తోరశా(తి), కశాశ్వైత్వ(శా), ఆపద్య ప్రవేళ చణ(కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7qku43r58z5c0zd5zab9958jbjxctqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/266</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175498</id>
    <revision>
      <id>492464</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:10:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* పాఠ్యం లేనిది */</comment>
      <origin>492464</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13" sha1="ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;0&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/265</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175499</id>
    <revision>
      <id>492465</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:11:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* పాఠ్యం లేనిది */</comment>
      <origin>492465</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13" sha1="ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;0&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/264</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175500</id>
    <revision>
      <id>492466</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* పాఠ్యం లేనిది */</comment>
      <origin>492466</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13" sha1="ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;0&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/197</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175501</id>
    <revision>
      <id>492469</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము చన సుధీనిధి, లక్షణచక్రవర్తి యనుచు ననుఁ జాలఁ గవిరాజు లభినుతింప. సీ. నందవరంబున నలువొందఁ గా దళ గ్రంథాలవారను గణనకెక్కి పిమ్మటిరాయన ప్రెగ్గడ వారనఁ దనరి తర్వాతఁ బ...'</comment>
      <origin>492469</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2984" sha1="35ytvhvl5mjchf6n8dcv44jsy61vx6t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
చన సుధీనిధి, లక్షణచక్రవర్తి
యనుచు ననుఁ జాలఁ గవిరాజు లభినుతింప.
సీ. నందవరంబున నలువొందఁ గా దళ
గ్రంథాలవారను గణనకెక్కి
పిమ్మటిరాయన ప్రెగ్గడ వారనఁ
దనరి తర్వాతఁ బొత్తపి యనేటి
గ్రామనామమునఁ బ్రఖ్యాతిఁ గాంచి, యనంత
రంబున ధర దుర్గరాజు పేర
పౌరుషేయంబునఁ బ్రౌడిచే గౌతమ
గోత్రుండగు, బపిండికొండ దుగ్గ(ర్గ)
తే. రాజ వెంగన పౌత్రుండ, రామఘనుని
పుత్రుఁడ, మడూరికొండార్యు పుత్రుఁడైన
యెలమి రఘునాథమంత్రి దౌహిత్రుఁడఁ గవి
రాజ మిత్రుఁడ, వేంకటరమణకవిని,
ent
14
15
వ. ఇట్టి నేనొక్క యక్షిణలక్షణలక్ష్య వేక్ష్యప్రబంధ సంధాన దురంధర
నితాంత కుతూహలాక్రాంత స్వాంతుండనై యగణిత గుణగణాలం
కారాభిజ్ఞ తదవిజ్ఞాతవ్య బంధుర గ్రంథ సంవిధాన సావధానంబుగా
నొనర్పంబూని ప్రారీప్సిత గ్రంథంబు నిర్విఘ్న పరిసమాప్తికంబుగాఁ
బొలయునని శిష్టాచారపరిప్రాప్తి విశిష్టేష్టదేవతా వందనంబును, మాతృకా
ద్యభినందనంబును, భవ్యశుభశోభిత భారతీ నమస్కారంబును, 1జీరంత
నాధునిక సకలసుకవినికర పురస్కారంబును, వివర్ణ స్వర్ణకారాది సంకీర్ణ
వర్ణోత్పన్న కాకవిముక్త ముష్కర తిరస్కారంబును గావించి రంగ
దుత్తుంగాభంగ మంగళ తరంగితాంతరంగంబుతోఁ దద్విధం బెఱిం
గించెద, నవధరింపుము.
క. గిరిజేశ్వరుచే నందీ
శ్వరుఁడు గ్రహించిన తెఱంగుఁ జదివి రొకళ్ళో
16. 1 చిరంత రాధునికవి (కా), ఇ బెరుంగిం చ్చెద (తీ 1).
16&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>35ytvhvl5mjchf6n8dcv44jsy61vx6t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/198</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175502</id>
    <revision>
      <id>492470</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:23:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి క్కరు వెస సవత్కుమార (క] ప్రధమాశ్వాసము కలశజ గురుపుత్ర దేవగణముని ముఖ్యుల్. క. పింగళ నాగేంద్రుండౌ సంగతి రచియించినట్టి సత్ఫణికిని సా స్థాంగము నెఱపి మహాకవి పుంగవ...'</comment>
      <origin>492470</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2206" sha1="lh062r1qosktdf8k4h2c4qmgupck6u3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
క్కరు వెస సవత్కుమార (క]
ప్రధమాశ్వాసము
కలశజ గురుపుత్ర దేవగణముని ముఖ్యుల్.
క. పింగళ నాగేంద్రుండౌ
సంగతి రచియించినట్టి సత్ఫణికిని సా
స్థాంగము నెఱపి మహాకవి
పుంగవులమ్మన్న దలఁచి మ్రొక్కెదఁ గృష్ణా!
3. కవితా లక్షణరీతులు
భువిఁగల వన్నింటఁ గవులుఁ బొగడఁగ వరుసకా
వివరింతు నాంధ్రభాషా
ప్రవిమలకృతి గతిని శాస్త్రపద్ధతిఁ గృష్ణా !
శే. కవియు జోస్యుండు జోస్యుండు కవియుల గ్యాగ
వెలయు నిలలోన పకల కవిత్వ తత్త్వ
లక్షణాభిజ్ఞత వహించి దక్షుఁ డగుచుఁ
బ్రౌడిచే మించు గోపాలబాలకృష్ణ !
తే. ఇంచుకటు చూచి విడువకుఁ డిందు వినుఁడ
మక్క విత్వ చమత్కృతి మహిమ సకల
లక్షణగ్రంథములఁ గల లక్షణంబు
లన్నియున్నవి చూడుఁడీ విన్నపంబు.
వ. మఱియును.
తే. శబ్దతరాది సకలశాస్త్రములు వినుఁడు
యుక్తి సామర్థ్యములఁ జేసి యొకటి నొకటి
నొనర ఖండించు నటుగాన యుక్తులుంచి
యుండు టుండములేర్చి తీర్చుండు కవులు.
19. &quot; » ప్రణవజగతీకృతీని(తి).
21. x ఇంచుకయె చూచి విడుకోకుం డెదురు (కా)
17
18
10
20
21
22
29&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lh062r1qosktdf8k4h2c4qmgupck6u3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/199</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175503</id>
    <revision>
      <id>492471</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:23:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధి కారము [ఆంధ్రభాషాభూషణము - 10] క. గుణదోషంబు లెఱిఁగి యిదీ గుణమిదిదోషమని పూజఁ గొందురు సుకవుట్ గుణములు దోషములని దు ర్గుణములు గుణమనుచు పూజఁ గొందురు కుకవుల్. వ. మఱియును. [ఆంధ...'</comment>
      <origin>492471</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1893" sha1="2ztlh1iq2kctd5qwszfo3b4tibwebqp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధి కారము
[ఆంధ్రభాషాభూషణము - 10]
క. గుణదోషంబు లెఱిఁగి యిదీ
గుణమిదిదోషమని పూజఁ గొందురు సుకవుట్
గుణములు దోషములని దు
ర్గుణములు గుణమనుచు పూజఁ గొందురు కుకవుల్.
వ. మఱియును.
[ఆంధ్రభాషాభూషణము - 9]
క. ఒప్పులు గలిగిన మెచ్చుఁడు
తప్పులు గల్గిన నెఱింగి తగఁ దీర్పుఁడు త
ప్పొప్పనకుఁ డొప్పు తప్పని
చెప్పకుఁడీ కవు లపాప్తి చేసిన మిమ్ము.
వ. అని విన్నవించియు,
[గ్రంథారంభము]
సీ. వర్ణోద్భవంబు తద్వర్ణ సంఖ్యాస్వర
ములు బీజములు గ్రహంబులు ఫలముల
భూషణాంబరములు పూలు గంధమ్ము లా
హారముత్ వన్నియ &quot; అధిపులు విష
మాక్షరములు నమృతాక్షరములును వా
గీశ్వరీ వశ్యముఖియును సిద్ద
24
24. 1గుణదోషంబు లెఱుంగురూ, గుణమిది దోషమని పూంచి కొందఱు
నుక వుట్ (కా),
2, అధిపతులు నివ(శా) - ఈ పాఠమున వర్ణాధిక్యము గణధంగమగును.
శాన సవరింపఁ బడినది, శుద్ధలక్ష్మి(కా) సిద్ధ (రం. ఛం. 2_273)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2ztlh1iq2kctd5qwszfo3b4tibwebqp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/200</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175504</id>
    <revision>
      <id>492472</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:23:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '8 లక్షణళిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము లక్ష్మీ (త్వరితలు) భారతులు నల్పప్రాణ ములు మహాప్రాణముల్ [లలిత] వాహ తే నముల సురవర తిర్యగాఖ్యము లధోక్ష రములు కుంములు నన్యోన్యసములు చెలులు అరులు ప...'</comment>
      <origin>492472</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2316" sha1="cn7ld9cdo6iv47bxuadbdv6kcpvew6m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;8
లక్షణళిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
లక్ష్మీ (త్వరితలు) భారతులు నల్పప్రాణ
ములు మహాప్రాణముల్ [లలిత] వాహ
తే నముల సురవర తిర్యగాఖ్యము లధోక్ష
రములు కుంములు నన్యోన్యసములు చెలులు
అరులు పురుషులు స్త్రీలాది ధరణి యందుఁ
గలుగు నన్నియు వర్ణలక్షణము లేను
రచన చేసెద రమణతో రామకృష్ణ '
వ ఆది యెట్లుండేవి
క కవిక రచియింవఁ బూనిన
కవికి నియతి మున్ను మాతృకా పూజన, మీ
భునిఁ దత్పూజ యొనర్పని
కవి కవిత నొనర్పఁ జనదు కంసారి! హరీ!
వ తత్సంవిధానం బెట్టిదనిన
సీ వలచొప్ప దంతధావన = పూర్వకముగ స
భ్యంజన స్నానము నాచరించి,
తదనంతరము 2 పరిధౌతవస్త్ర సుగంధ
సుమభూషణాది వస్తువులు దాల్చి,
మాతృకాపూజ నెమ్మది షోడశోప చా
౦ ప్రకారతఁ జేసి, ప్రాగుదీచి
ముఖముల నభిముఖముగ సుఖాసన సుఖా
సీనుఁడై కవికృతిఁ జేయు టొప్పు
తే నటులు రచియించి సుకవి సౌఖ్యాభివృద్ధి
28
గలిగి వర్ధిల్లుఁ గృతిపతి ఖ్యాతికెక్కి
క్రమముతో (కా)
لعيسا مهسا
28
29
630
80
31
32 1 పూర్వకంబుగ నభ్యంజన స్నానమాచరించి (తి), శివరధోత(తి)
శివభిముఖమున(కా), నటులు రచియించి(కారా), ఖ్యాతికెస్క (త్రి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cn7ld9cdo6iv47bxuadbdv6kcpvew6m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/201</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175505</id>
    <revision>
      <id>492473</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:24:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'EA ణాధికారము @యాయురారోగ్య భాగ్యములందుఁ గృతియు శాశ్వతము గాఁగ వెలయు నిశ్చయము కృష్ణ ! తన్మాతృకా పూజా విధి తే. అర్చనకునై చతుస్త్రింశదంబువాత ఘనదళంబులఁ గాదులెల్ల ను లిఖించి *యరల...'</comment>
      <origin>492473</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1994" sha1="6zlwn1fxta5xykwzt6g1so3y0q8o7hp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;EA
ణాధికారము
@యాయురారోగ్య భాగ్యములందుఁ గృతియు
శాశ్వతము గాఁగ వెలయు నిశ్చయము కృష్ణ !
తన్మాతృకా పూజా విధి
తే. అర్చనకునై చతుస్త్రింశదంబువాత
ఘనదళంబులఁ గాదులెల్ల ను లిఖించి
*యరలఁ బనునాల్గు కుఱువరేకుల స్వరములు
కర్ణికను దడంతాది యుగంబు వ్రాప్తి.
సీ. వెలయఁగా టక వర్గములు రెండుపడములు,
ఆశలూరులు, పఫ వర్ణములు కుక్షి,
తాక్షరంబది వెన్ను, భానాభి, మామది
సన్నుత శ్రీ స్త్రీలు చన్నుదోయి
చక వర్షయుగము భుజములు, (కరము నణర్)
అం బొడ్డు, ఓఔలు నమరు నోరు,
ఏణల చెక్కులు, నీల [ఇల్మాకు] గోళ్లు,
ఉఊలు కన్నులు, నొగి ఋౠలు
తే. నలకుఁ గర్ణము శ్రీ ఇఈ లాననంబు,
అడ్వయము మౌళి, శ్వాసంబు హాక్షరంబు,
యరలవశేషలు ధాతుదేహంబు క్షాత
రంబు క్రోధంబు నైన భారతిఁ దలంతు.
32. ఈ నాయు రారోగ్యములందుఁ గృతియు(తి), నిశ్చలము.
33. విధానవిధి(కా), 2 ఈ పాదమున 'ర - అ
-ప్రాసయతి.
తి, &quot;నః ణః కంఠంబు (కా), ఆధాతువుల్ దేహులు గలిగిన (కో).
32
31&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6zlwn1fxta5xykwzt6g1so3y0q8o7hp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/202</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175506</id>
    <revision>
      <id>492474</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:24:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '10 లక్షణశిరోమణి ప్రథమాశ్వాసము [*సిద్ధ ప్రదీపిక ] వ అని తలంచి విప్రమాతృకా [వాగీశ్వరీ] ధ్యాన విధి (ఎద్ద] ప్రదీవికి చూర్ణికా ॥ అధకుముదకుంద కందుక పురందర కరి శిశిక గిరి కందర శరదంబు...'</comment>
      <origin>492474</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3321" sha1="8h6jhx1nk1bvfq00fqu6cz562o3livy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;10
లక్షణశిరోమణి
ప్రథమాశ్వాసము
[*సిద్ధ ప్రదీపిక ]
వ అని తలంచి విప్రమాతృకా [వాగీశ్వరీ] ధ్యాన విధి (ఎద్ద] ప్రదీవికి
చూర్ణికా ॥ అధకుముదకుంద కందుక పురందర కరి శిశిక గిరి కందర
శరదంబుదకంబు శశిబింబ శుభ్రాం, విభ్రాజమాన ముఖరాజీవ పరిమళ
విలోలబాల మధుకర గరుదంచల పవస విచలిక కుట్టిం కుంతలామ్
సుధాపూర
లకాంతబాణప్రాణబాణ సహోదరీ నిజకృపాపాంగలరంగిత
పూరిత దిఙ్మండలామ్, నిజకపోలత అదర్పణ ప్రతిబింబిక రత్నకుండలామ్
అభినవవికచ జికల్హార కరవీర కేతకీ మాలతీ మాలాలాలిక వేణీమ్,
వీణాపుస్తకపాణి పల్ల వామ్, *చందనరసాచ్చాదనేన విరాజిత తనులకామ్
శుకసనకసనందనాది మునిబృంద వందితామ్ అరవిందజాత కేశవ వాసవ
ప్రముఖ సురనికరనన్నుతామ్. సుకవీశుక ఫలిక పారిజాతలతామ్, మధూక
తైల నీరాజన దీపధూప కదళీఫల చషక పరివూరిక క్షీరోపహార ప్రియామ్,
విప్రమాతృకాం ధ్యాయేత్
[కవిరాజగజా కుశమున ప 83]
చ కలుపలఁ గొప్పు దీర్చి సిరిగందమలంది మెఱుంగు ముత్తియ
మ్ముల తొడవుల్ బెడంగడరఁ బూని దుకూలముఁ గట్టి చేతులతో
బొలుపగు రత్నవీణయును బుస్తకముక విలపిల్లఁ గుంద కు
ట్మల రుచి నొప్పు విప్రకుల మాతృక సత్కవితా ప్రదాత్రియై
35
36
వ అన్నారు ఇటువలె ధ్యాన పూజలు చేసే తర్వాతఁ బ్రబంధరచనోద్యుక్తుండై
యువశ్రమింపవలయు ఇది ప్రబంధచర్య
35 'ధ్యాసనిధి' * సిద్ధ ప్రదీపిక - రంగరా
* సిద్ధ ప్రదీపిక - రంగరాట కము 2 269), ఇక హార
సాధురూపము ( కే హ్లాద తే కహ్లారమ్ పృషోడ రాతిత్వాత్ దకారణ్య
(కే
రేఫాదేశః), ఇకేసర (రం ఛం 2 289) ఛందనర సేవధపళీకృత
(Ibid 2 259), కాఅరవిందాసన కేశ వాసన (Ibid 2 209)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8h6jhx1nk1bvfq00fqu6cz562o3livy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/203</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175507</id>
    <revision>
      <id>492475</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:24:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '&quot; ర్ణాధికారము ఇక చాటుప్రబంధములకు, ఆశువులకును క. తాను బలుకు చెలిని మనో ధ్యానంబునఁ బూజచేసి దలఁపఁగవలె, ల క్ష్మీనాథ! గద్యపద్యము లేనాఁటికిఁ గార్యములకు నిటువలెఁ గృష్ణా! سسة 11 38 చిత...'</comment>
      <origin>492475</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2339" sha1="tlhjatx8l1pbtbkc5lxd1rwgvp3ebxr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&quot;
ర్ణాధికారము
ఇక చాటుప్రబంధములకు, ఆశువులకును
క. తాను బలుకు చెలిని మనో
ధ్యానంబునఁ బూజచేసి దలఁపఁగవలె, ల
క్ష్మీనాథ! గద్యపద్యము
లేనాఁటికిఁ గార్యములకు నిటువలెఁ గృష్ణా!
سسة
11
38
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1-39]
శా. ఆద్యార్యోక్తుల మాతృకార్చనలు సేయంబూనకే యూరకే
పద్యం బైనఁ బ్రబంధమైనఁ దగఁ గూర్పం జూచెనా నాయకుం
డుద్యత్కీర్తులు చెందనేరఁ డిల కావ్యుండున్మహోత్సాహుఁడై
హృద్యశ్రీఁ గనఁ డా నిమిత్తమునకై యీ మాతృకార్చల్వలెదా.
వ. అన్నాఁడు. కాఁబట్టి యీ ప్రకారమ్మున వాగీశ్వరీ విప్రమాతృకాధ్యాన
పూజలు చేసి పిమ్మట బ్రాహ్మలకుఁ బద్యగద్యప్రబంధంబు లూహించి
పూరించవలయునట్టి ప్రబంధప్రచారం బెట్టిదంటేని ;
కావ్యస్వరూప లక్షణము
భీమనగారు [కవిజనాశ్రయము 1 - 7]
క. అమరఁగ వేల్పులచేఁ గ
బ్బముఁ జెప్పియుఁ గాదె వరము వడసిరి మును బా
ణమయూరాదులు సత్కా
వ్యముఁ జెప్పినఁ బడయరాని వస్తువు గలదే.
వ. మఱియును.
(కవిజనాశ్రయము 1-8)
క. కమనీయ సమస్తకళా
గమములకును జన్మభూమి కావ్యము, కావ్యా
39. 1నొనగూర్పుం (అ. సా॥ సం. 1:89), 2డఁ టె(కా),
39
40
41
42&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tlhjatx8l1pbtbkc5lxd1rwgvp3ebxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/204</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175508</id>
    <revision>
      <id>492476</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:24:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '12 లక్షణశిరోమణి గమ విదుఁడు సర్వవిదుఁడని ప్రధమాశ్వాసము సమయ చతుష్టయమునందుఁ జదినిరి మొదలకా (కవిజనాశ్రయము 1-8) క కావునఁ గవిత్వతత్త్వము భూవలయములోనఁ దద్ద పూజ్యంఒగు స ద్భావమునఁ జ...'</comment>
      <origin>492476</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2139" sha1="3hx1r6e7wqxhbegbkfijzdyvy26lnps" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;12
లక్షణశిరోమణి
గమ విదుఁడు సర్వవిదుఁడని
ప్రధమాశ్వాసము
సమయ చతుష్టయమునందుఁ జదినిరి మొదలకా
(కవిజనాశ్రయము 1-8)
క కావునఁ గవిత్వతత్త్వము
భూవలయములోనఁ దద్ద పూజ్యంఒగు స
ద్భావమునఁ జెప్పఁ గావ్య క
లావేదులు పొగడఁ గావ్య లక్షణ మమరు.
వ అన్నారు గనుక,
43
44
45
నరసభూపాలీయ రామరాజభూషణము [రామరాజభూషణవి నరసమాపా
తీయము 1 - 26]
మ పరమజ్ఞాన లతాలవాలము, 'జగత్ప్రఖ్యాత విఖ్యాత సా
గర చంద్రోదయ, మిష్టసంఘటన రేఖాదివ్య ధేనూత్త మం
బురు =కారుణ్య దశానిశాదినముఖం, బుద్వేల నిర్వాణ భ
వ్యరసాస్వాద రసాయనం బవనిఁ గావ్యంబెన్న సామాన్యమే
వెల్లంకి తాతంభట్లువారు (కవిచింతామణి 1-9)
క వేదపురాణాదుల గతి
నాదిహితప్రాప్తి మఱియు సహిత నివృత్తికు
బాదుకొనఁజేయుఁ గావ్యము
కాదను మనుజుండు వెట్టిగాఁడా జగితిరా జ
వ మఱియును
(కవిచింతామణి 1-10)
క నవకముగఁ గిరి నిలుపును
.
వ్యవహారముఁ దెలువుఁ జాల నాత్మానందం
46
47
48
46 1 ప్రఖ్యాతి (కావ్యా సం 1.26), కార్పణ్య (కావ్యా సు 1.26),
తెబనిన (కావ్యా సం 1.28)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3hx1r6e7wqxhbegbkfijzdyvy26lnps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/205</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175509</id>
    <revision>
      <id>492477</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:24:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము బవిరతము సలుపుఁ గావ్యము భువిలోఁ బరికింప సకలపూజ్యము గాదే? అన్నారు. నీతిసారము ఉ. ఆకులవృత్తి రాఘవశరాగ్రమునందుఁ దృణాగ్రలగ్న నీ రాకృతి వార్డులింకుట దశాస్యునిఁ జ...'</comment>
      <origin>492477</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2767" sha1="7h6106ppqzvb83fwqnoxuoi3eco6pgn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
బవిరతము సలుపుఁ గావ్యము
భువిలోఁ బరికింప సకలపూజ్యము గాదే?
అన్నారు.
నీతిసారము
ఉ. ఆకులవృత్తి రాఘవశరాగ్రమునందుఁ దృణాగ్రలగ్న నీ
రాకృతి వార్డులింకుట దశాస్యునిఁ జంపుట మిథ్యగాదె వా
జల్మీకులు చెప్పకున్నఁ గృతిలేని నరేశ్వరు వర్తనంబు ర
త్నాకర వేష్టితావని వినంబడ దాతఁడు మేరు వెత్తిన౯.
శ్లో. &quot;తటాకో ధన నిక్షేపో, బ్రహ్మస్థాప్యం శివాలయః
వనాని సత్కృతిః పుత్తః &quot;...
13
19
50
51
వ. అని యెన్నంబడు సప్తసంతానంబులయందును గృతియ తద్దయుఁ బూజ
నీయంబగు నది యెట్లండేవి.
చ. సగులుఁ దటాకముల్, విరియుఁ బట్టణమల్, పడుగుళ్లు, సంపదల్
నొగులు, వనంబులెండు, నిధులుగా దెకతేరకుఁ బోవు, సత్కృతుల్
పగులవు పాడుపోవ విలపైఁబడ [వాఱడి] ఁ జెంద వెండవే
తగులునఁ జిక్క వారవి సుధాకరమై చెలువొందు దిక్కులతో.
52
59
వ. అన్నారు. అటుగాన సప్తసంతానసంజ్ఞలయందును గృతి యత్యంత
ముత్తమోత్తమంబు గానఁ బ్రసిద్ధంబగు కావ్యంబు రచియింపందగు. 54
వర్ణనలెవ్వియం లేని
*విన్నకోట పెద్దనగారు (కావ్యాలంకారచూడామణి 3 - 92)
మ. పురవారాశి మహీధరర్తు శళళ్ళత్పూషోద యోద్యాన పు
ష్కరకేశీ మధుపాన మోహన వియోగక్షేమయాన స్వయం
49, 1 పూజ్యముగాదా(కా),
50, 14 నీతిసారము ' అని (తి) ప్రతియందు లేదు, వాల్మీకుఁడు(కా),
*వార్తాశవి రఘునాథయ్య గారు ఆ. శా. ప్రతి,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7h6106ppqzvb83fwqnoxuoi3eco6pgn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/206</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175510</id>
    <revision>
      <id>492478</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:25:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '14 లక్షణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము వర పుత్రోత్సవ మంత్ర 'భూత్య రణ దోర్వైక్రాంతి సంకీర్త నా కర వష్టాదశ వర్ణనాన్వితము 2సత్కార్యంబు ధన్యంబగుజు నాగాభరణము ఈ వర్ణనలొక కొన్ని య భావముల...'</comment>
      <origin>492478</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2213" sha1="il3nz8m48hw692nggu0ykvbeap43i5s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;14
లక్షణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
వర పుత్రోత్సవ మంత్ర 'భూత్య రణ దోర్వైక్రాంతి సంకీర్త నా
కర వష్టాదశ వర్ణనాన్వితము 2సత్కార్యంబు ధన్యంబగుజు
నాగాభరణము
ఈ వర్ణనలొక కొన్ని య
భావములైనను మహా ప్రబంధము సుకవి
ప్రావీణ్యు లను గణింతురు.
భావజ్ఞులు దాని 2కొఱఁత పఱచరు పేర్మిజా
ప్రబంధనామధేయలక్షణము
క తన చెప్పిన వాఖ్యాయిక
రఘునాధయ్యగారు ..
ఘనతరముగ నితరకృతము కధ యిది రెండై
చను సంజ్ఞా భేదంబులు
మునుకొని లక్షణ మభేద్యమనుగాఁ జెప్పేజు
[నరసభూపాలీయము 2-53]
తనువగు శబ్దార్థంబులు,
ధ్వనిజీవ, మలంక్రియా విజనము సొమ్ముల్,
తనరు గుణంబులు గుణములు,
T
ఘనవృత్తులు వత్తుతార కామ్యేందిర కుజు
1
56
58
57
68
వ ఇది కావ్యస్వరూపలక్షణము ఇట్టి కావ్యలక్ష్మీకధిష్ఠాతయగు నాయక
లక్షణం బెట్టంటే ని
55
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1 - G1 )
59
ద్యూతరణ (కా, తత్కావ్యంబు భవ్యంబిలజ్ (కావ్యా చూడా.
8.92)
56 1 అనుగమింతురు(తి), 2ళారత బట్టరు ప్మే(తి)
50 వెఇట్టి కావ్యజమ్మీ కరవగు నాయక లక్షణ మెట్టిదం టేని(లీ).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>il3nz8m48hw692nggu0ykvbeap43i5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/207</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175511</id>
    <revision>
      <id>492479</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము చ. కళలఁ బ్రవీణుఁడై మిగులఁ గావ్యములందుఁ బ్రియంబుగల్గి కో ర్కులు సకలార్థి కోటులకుఁ గూర్చి యొసంగుడు దానశూరుఁడై పొలిచి సుకీర్తియై వినయభూషణుఁడై మహిమానుభావుఁడ...'</comment>
      <origin>492479</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2310" sha1="7101oyea7dbwu5a04lhqmyope46amh0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
చ. కళలఁ బ్రవీణుఁడై మిగులఁ గావ్యములందుఁ బ్రియంబుగల్గి కో
ర్కులు సకలార్థి కోటులకుఁ గూర్చి యొసంగుడు దానశూరుఁడై
పొలిచి సుకీర్తియై వినయభూషణుఁడై మహిమానుభావుఁడై
నిలిచిన వాని నాయకుఁ డనిజా వచియింతురు సత్కవీశ్వరుల్.
వ. మఱియును,
-
[లక్షణసారసంగ్రహము 1 - 60]
క. ఆతులిత బలజిత దానవ
శత ధీరోదాత్త ధీరశాంతులు ధీరో
ద్ధత ధీరలలితు అనఁగాఁ
జతుర్విధపు నాయకులకు సంజ్ఞలు &quot;తెలియజు.
15
61
న. ఇది కృతినాయక స్వరూప లక్షణము. ఇట్టి నాయకునకుఁ గావ్యం బొసంగు
సుకవి లక్షణ మెట్లండేనీ,
పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1-58]
క. ధరణిం గవియగు విప్రుఁడె
వరమతి రుచి యనుచు వేదవచనమ తెల్పు
బరఁగు నతఁ డొనర్చిన కృతి
- పరమ పవిత్రంబు మొదవు పాలుం బోలేజు.
చిత్రకవి పెద్దన్నగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1 - 56]
శిఖరిణీవృత్తము.
శుచిలు దక్షకా శాంతుకు సుజనవీనుతుఁ సూనృతరతు
సుచర్యు దైవజ్ఞుణా సదయహృదయులు సూరివరునిజా
బ్రచారుజూ సద్వంశు గృతికుళలు నికా భాసురతనుకు
పచఃప్రౌఢుజు ఛందోవిదుని గవి సర్వజ్ఞుఁడననౌ.
64. 1దెలియుజ్ (కా),
6$
料&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7101oyea7dbwu5a04lhqmyope46amh0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/208</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175512</id>
    <revision>
      <id>492481</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '16 లక్ష్మణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము [లక్షణసారసంగ్రహము 1-57) క. రౌచిక శిల్పక సార్థులు వాచకుఁ డవివేకి మార్దన ప్రియుడును భూ షాచణుఁ డన నేడ్లుకు గల రాచతురత లన్ని గలుగు నతఁడు &quot;సుకనగు. *వా...'</comment>
      <origin>492481</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2278" sha1="0itdo0jg98mvjw1a3l91hmnu13lr6am" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;16
లక్ష్మణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
[లక్షణసారసంగ్రహము 1-57)
క. రౌచిక శిల్పక సార్థులు
వాచకుఁ డవివేకి మార్దన ప్రియుడును భూ
షాచణుఁ డన నేడ్లుకు గల
రాచతురత లన్ని గలుగు నతఁడు &quot;సుకనగు.
*వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు
క. గురువర కటాక్షమును నీ
శ్వర పూజాధ్యానదాన జపతపములు నే
నరునకు సిద్ధించునతఁడు
పరఁగుజ్జు ధర సుకవి యన సభారంజకుఁడై .
క. శాచిక శిల్పక సార్థక
వాచక మార్దన వివేకి వరభూషార్థి
ప్రాచుర్య కవి జనమ్ముల
నాచార్యుల వలనిఁ దెలియ నగు నెట్లన్నకా.
పీ. తన మనంబున రుచుల్ దవిలిన సంగతి
రచియించు నాతఁడు రౌచికుండు,
వాగ్జృంభణంబున వాచకుండును, నద్ద
1 మార్దవతాపేక్ష మార్ధవుండు.
శబ్దార్థ రూప విచార గౌరవముల
వీరచించు నతఁడు వివేకి యుడు,
అర్థసంఘటనల నలరు సార్థక కవి,
చిత్రద్వయో క్తుల శిల్పకుండు,
తే. కడఁగి కృతులందు విభవంబు గడలు కొనఁగ
బుధుల కింపుగా రచియించు భూషణార్థి
cf. 1 నుకవియా (ల, సా. సం. 1 - 57).
66
87
89
68
*రఘునాథ న్యు గారివని 'తి' ప్రతి. ఈపద్యములు అ. దీపికలోఁ శాస రావు,
69. 1 మార్దవళా సేక్ష (తి), ఇజెప్పును (శా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0itdo0jg98mvjw1a3l91hmnu13lr6am</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/209</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175513</id>
    <revision>
      <id>492482</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:25:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '12 bo ధికారము యెలమి నీ కవిభేదంబు లేడు దెలియ వలయు సత్కవివరుల కవశ్యముగను. సీ, మెలఁకువ పాదముల్ మెల్లన మున్నిండు నరసి శబ్ద స్థితులన్ని దెలియు సకలార్థకఠిన నిశ్చయముగాఁ గాంక్షించు...'</comment>
      <origin>492482</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2488" sha1="6qva4to1qmwgba7nc56u3krs4fnr5b6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;12
bo
ధికారము
యెలమి నీ కవిభేదంబు లేడు దెలియ
వలయు సత్కవివరుల కవశ్యముగను.
సీ, మెలఁకువ పాదముల్ మెల్లన మున్నిండు
నరసి శబ్ద స్థితులన్ని దెలియు
సకలార్థకఠిన నిశ్చయముగాఁ గాంక్షించు
సత్పథాలంకార సరణి మెలఁగు
పొసఁగ రసాంతర్గత సువర్ణ సంచయ
సంగ్రహబుద్ధి సంచరణి నెఱపు
అతుల దోషాన్వేషణాతి తత్పరతచే
సమయానుకూల విశ్రమత తెలిసి
తే. సకల సమ్మోహనక్రియా చతుర ఫణితి
శయ్య లరయుచుఁ బ్రౌఢిమాచరత దనర
వెలయుచో రోపమాన సద్వృత్తి సుకవి
రాజగోపాల వేంకటరమణ కృష్ణ !
అన్నాఁడు.
వెల్లంకి తాతంబొట్లుగారు [కవిచింతామణి 1 - 8)
ఈ ఆదిపురాణో గమములు
వేడంబులు నోరగాయవేయకుఁ డురువు
వాదేలా కవివరులకు
మేదిని నెవ్వాఁడు సాటి మించిన గరిమళా.
IT
76
71
వ. అనుటఁ గాబట్టి యిటువంటి సుకవిచేత నటువంటి నాయకుండు పద్యగద్య
ప్రబంధంబు లందవలయు, నివి కావ్యనాయక సుకవి స్వరూప లక్షణ
ములు
11
ఇఁక శత్రుమిత్రాక్షర శోధనకు.
*సకలారువడచక్ర లక్షణము
సీ. సకలారువడచక్ర సంజ్ఞ షోడశ గృహ
ముల 'గల్గుఁ జక్రంబు దెలియవ్రాసి
72
* అరివర్లచక్రము (అప్పకవి); మిత్రారిశోధనపోడశ చక్రము (అ. సాం
సం.); మి తారిషోడశచక్రము (రం, ఛం.),
1
78 గల చక్రంబు (రా),
LS 3&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6qva4to1qmwgba7nc56u3krs4fnr5b6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/210</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175514</id>
    <revision>
      <id>492483</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:26:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '18 లక్షణళిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము యందాదియందు బృహద్భానుభూతేశ ధాత్మ నేత్రాబ్ధి] *మార్తాండ దిగ్ర న గజ [భూప] భువన శరగిరి పక్ష వి వి శ్వాఖ్యలఁ గలు గేహములు నీటి పర్యాయములను నేఁబడి వర్...'</comment>
      <origin>492483</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2372" sha1="n4vl4dl3ths3ppf8yntv4xgxil3hdli" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;18
లక్షణళిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
యందాదియందు బృహద్భానుభూతేశ
ధాత్మ నేత్రాబ్ధి] *మార్తాండ దిగ్ర
న గజ [భూప] భువన శరగిరి పక్ష వి
వి
శ్వాఖ్యలఁ గలు గేహములు నీటి
పర్యాయములను నేఁబడి వర్ణముల నిర్వ
నేను దిక్కలను రచించి యవియ
తే. సిద్ధసాధ్య సుపిద్దారి చెలువు అర(పి)
నాల్గు నాల్గోపి యిండ్ల నీ నాలుగిండ్ల
నాల్గు రీతులు భువిఁ *గృతినాథు ఋత్
వర్ణములకును గూర్ములు వలయుఁ గృష్ణ !
ఇందుకు ఫలము
చిత్రకవి పెద్దనగారు (లక్షణసారసంగ్రహము 1-47)
సి. సిద్ధంబులోనున్న సిద్ధ సాధ్య సుసిద్ధ
ములు లెస్స యరిరిపుల్కలిమి చెఱచు
సాధ్యంబులో సిద్ధసాధ్య సుసిద్ధంబు
లలరించు నందరు ల్కులముఁ జెఱచు
నల సుసిద్ధమునందుఁ గల సిద్ధ సాధ్య సు
సిద్దముల్మేలకు ల్చెఱచు హితుల.
నరియందు సిద్దసాధ్యములు స్త్రీసుత హాని
తత్పు సిద్ధారులు తనకు హాని
తే. గనుక నీ పదాఱిండ్లలోఁ గలుగు లిపుల
యందరుల్ మాని సంపత్కరాక్షరములు
కృతిముఖంబున నిలిపిన యతఁడు సుకవి
వనధి గంభీర! యోగంధవహకుమార!
వ. అన్నారు కాఁబట్టి
2
73
74
75
78. మార్తాండ బ్రషడ్గజేళ (తి), ఆకృతినాథురిక్క (కా), ఋష్ (లీ);&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n4vl4dl3ths3ppf8yntv4xgxil3hdli</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/211</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175515</id>
    <revision>
      <id>492484</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:26:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము తే మొదలి వర్ణంబె కవితకు ముఖ్యమగుట నాది తద్వర్ణ శుద్ధిగాఁ బాదుకొల్ప లక్షణాభిజ్ఞతకును దల్లక్షణంబు తేట సేపెద నవధారు దేవకృష్ణ క ధర సమవర్ణము ఘోషా క్షరముగ ఘోషాక...'</comment>
      <origin>492484</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2344" sha1="shsbqebow7aggmo8qnv7qb2lm2nuryq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
తే మొదలి వర్ణంబె కవితకు ముఖ్యమగుట
నాది తద్వర్ణ శుద్ధిగాఁ బాదుకొల్ప
లక్షణాభిజ్ఞతకును దల్లక్షణంబు
తేట సేపెద నవధారు దేవకృష్ణ
క ధర సమవర్ణము ఘోషా
క్షరముగ ఘోషాక్షరంబు సమవర్ణముగా
జేరచక వ్రాయుటకే నా
దరమున లేఖక జనంబు దలఁచెదఁ గృష్ణా
తే తప్పు దాఁ జూచి వ్రాయుడుత్తమము లేక
ప్రతిసమానముగా వ్రాయుడతి మదంబు
*రెండు విడిచియె వ్రాసెడు లేఖకుండు
గలుగఁ గవిచేయు భాగ్యంబుగాదె కృష్ణ '
వర్ణంబు లేఁబదిటికి నామధేయంబులు *ఛందోదర్పణము 4-127)
కవర
వర్ణంబన నక్షరమన
నర్ణంబన 'మాతృకనఁగ నక్కర మనఁగా
నిర్ణీత సమాహ్వయములు
వర్ణితములు గృతులయందు వ్రాలకు నెల్ల
*ఆంధ్రభాషాభూషణమున
క. లక్షణములు దెలిపెడిచో
నక్షరములు దెలియు కొఱకు ననువైన క్రియ
76
77
78
79
78 18 పులఁ దాఁ జూచి. (ల శి ప్రతి ప్రతి), 2వ్రాయుడు=వ్రాయుట
[భావ ట వర్ణకమునకు డు వర్ణకము), ఆ రెండు విడిచియె వ్రాసిడి (తీ)
* వార్తాకవి రఘునాథయ్య గారు ' అని ఆ శి వ్రాతప్రతి.
11111
79 మాతృకయన (భం దీ ముద్రిరిప్రతి మాతృకనఁగ మాతృక్ష +
ఆనఁగ _ తత్సమస్వర సంధి
* ఇది ఆం. భా. భూ లోఁ గానరాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>shsbqebow7aggmo8qnv7qb2lm2nuryq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/212</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175516</id>
    <revision>
      <id>492485</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:26:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '20 లక్షణశిరోమణి శిక్షారముగాఁ బలుకుదు ప్రథమాశ్వాసము లాక్షణికులు దప్పుగాఁ దలంపకుఁడు మది. 80 వ. అన్నా రట్లయగుటంజేసి విన్నవించి తద్వర్ణోత్పత్తి క్రమంబు విధించేద నవధరింపుము. వ...'</comment>
      <origin>492485</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3361" sha1="lfyv3bknxlc1a07hk2yz3mfru7m721x" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;20
లక్షణశిరోమణి
శిక్షారముగాఁ బలుకుదు
ప్రథమాశ్వాసము
లాక్షణికులు దప్పుగాఁ దలంపకుఁడు మది.
80
వ. అన్నా రట్లయగుటంజేసి విన్నవించి తద్వర్ణోత్పత్తి క్రమంబు విధించేద
నవధరింపుము.
వర్ణోత్పత్తి క్రమంబు
81
వర్ణంబులు శివశక్త్యాత్మక బిందుద్భవంబు లనం బరఁగు పురు
మునివలన వాయువును వాయువు వలన నాదంబును సంపన్నంబులయ్యె క
నన్నాదంబు హృత్కంఠ ముఖాంచితంబై కంఠ తాల్వా దృష్టస్థానవ్యాపకం
బై పరాపశ్యంతీ మధ్యమా వైఖరులచేత నక్షర స్వరూపంబై పంచార
ద్వర్ణాత్మకంబై వెడలె; నట్టి యష్టసాన జననంబులును, కంఠంబున అతి
లును క వర్గంబును హకారంబును విసర్జనీయంబులును, తాలువులు ఇఈ
లును చవర్గ యశలును, ఓష్ఠంబున ఉఊలును సవర్గంబును ఉపధ్మానీయం
బును, మూర్ధంబున ఋౠలును టవర్గ రషలును, దంతంబులు ఖాలును
తవర్గ సలలును, కంఠతాలువులు ఏఐలును, కఠోష్ఠంబున ఓఔలును,
దంతోష్ఠంబున వకారంబును, జిహ్వామూలమ్మున జిహ్వామూలీయంబును,
నాసికననుస్వారంబును జఞణనమలును బుట్టెఁగావున గీర్వాణమ్మునకు
అకారాది క్షకారాంతం బై పంచాశద్వర్ణంబులనం బరఁగే,
ప్రాకృతభాషకు నలుబది వర్ణంబులనం బరఁగె ; ఆంధ్రభాషయందు
ముప్పదేడనం జెలంగె నవి యెవ్వియనిన ఆకార ఆకార ఇకార
ఈకార ఉకార ఊకార ఎకార ఏకార ఐకార ఒకార ఓకార ఔకార పూర్ణార్థ
బిందు ద్వయంబులగు చతుర్దశ స్వరంబులును, క గ చ జ యుగ ట డ ణ
తదన పదమ య ర ల వ శ ష స హలును ఆంధ్ర తద్భవ జవితం
బైన శకార ఆకారంబులును గూడి 2ముప్పడేడు వర్ణంబులు శుద్ధాంధ్రం
81. 1బిందూద్భవంబులని యనఁ బరఁగు (కా), విళకార ఊకారంబులునూ
గూడి ముప్పదేళు (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lfyv3bknxlc1a07hk2yz3mfru7m721x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/213</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175517</id>
    <revision>
      <id>492486</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:26:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము 21 బునకయ్యె! తక్కిన పంచాశద్వర్ణ సంబద్ధం చైన పదేను వర్ణంబులును దత్సమ తద్భవాది భేదంబుల నాండ్రమ్మునఁ గలిపి వర్తించుఁ గావున నట్లగుటంజేసి విన్నవించెద. వర్ణోద్భవ...'</comment>
      <origin>492486</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2383" sha1="t6546kplbv2jukz8i0yfysgl786ncml" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
21
బునకయ్యె! తక్కిన పంచాశద్వర్ణ సంబద్ధం చైన పదేను వర్ణంబులును
దత్సమ తద్భవాది భేదంబుల నాండ్రమ్మునఁ గలిపి వర్తించుఁ గావున
నట్లగుటంజేసి విన్నవించెద.
వర్ణోద్భవము
క. పురహరుని ముఖములేనిటం
బరువడి వర్ణంబులైదు పదులవి వరుసజా
ధరలో నాదిక్షాంతా
క్షరములు ప్రభవించె మౌనిసన్నుత! కృష్ణా !
కవ. తద్వర్ణ సంఖ్యాకుల గ్రహముల వివరించేద నవధరింపుము.
మీ ఆదులు పదిహేను కాదు లిర్వదియేను
యాదులై దును షాదులై దుఁ గూడ
'నేబెది వర్ణము; లిందులో ఆదులు
పదియేను కచటత్రివర్ణములవి
భూసురుల్, తపరవల్ భూభుజుల్, యలశష
సహలు వైశ్యులు[ను]ళాక్ష(ఱ)లు శూద్రు
లాది* త్రివర్గపర్ణాళికి రవి, కవ
రువుకుఁ గుజుఁడు, చవర్గువునకు శశి
తే. జుఁడు, టవర్గువునకు భృగుజుఁడు, తవర్గు
వునకు వాచస్పతి, ప వర్గువునకు సౌరి
దసరు యశ వర్గువులు రెంటికిని గళాని
ధి, వరుస పదివర్ణువులకుఁ దెలియ కృష్ణ !
81
82
83
84
84. *ఆడులకు మాత్రమే రవి; త్రివర్ణములనఁగ ఇచట వర్గములు వానికి
బ్రత్యేకమైన గ్రహములు కలవు. శాన నీ పాఠము పొరపాటు, “ఆది త్రిపంచ
వరాళికి ” అని సవరింపనగు నేమో.!&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t6546kplbv2jukz8i0yfysgl786ncml</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/214</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175518</id>
    <revision>
      <id>492487</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము తడక్షర వర్ణ బీజ భూత ఫలములు ఋ లూ ణలు ఔగజ ట ఇ త ప బ భ ర ష స హ ళ లు బరఁగు నెఱుపు క ఖ గ ఘ చ ఝ ఠ ఢ ధ ప క్షలు తెల్పు ఈ ఎడదశ ట లు బీతములు శటలు ర ఇ ఊడ య భ మ ౠ భ లా నలుపు...'</comment>
      <origin>492487</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1910" sha1="n6fo217jwgvmevb7t8jn4ulhqkqt6l4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
తడక్షర వర్ణ బీజ భూత ఫలములు
ఋ లూ ణలు ఔగజ ట ఇ త ప
బ భ ర ష స హ ళ లు బరఁగు నెఱుపు
క ఖ గ ఘ చ ఝ ఠ ఢ ధ ప క్షలు తెల్పు
ఈ ఎడదశ ట లు బీతములు
శటలు
ర ఇ ఊడ య భ మ ౠ భ లా నలుపు
బీజంబు అఆ ఎకచటతపల యషలు పదియు
సరివిని ఈ ఇ ఖ ఛ ర ధపరస లివియుఁ
బదియును ఈఓగబజడ ద లహ
లు పది బూ ఔ ఘ ఝ ఢ ధ భ ౠ వరలు పది
యును ఇంకా శక్ష ఆంజఞణ(న)మలు పది
పవనశిఖధాత్రి వరుణనభములు ఫలము
దైన్యమృతభూతి సుఖ దరిద్రతలు కృష్ణ '
వర్ణ ఫలములు
తే. శ్వేతవర్ణములవి యపేక్షించు శుభము
రక్త వర్ణములవిగోరు రణము నేపుడు
పీతవర్ణములవి యిచ్చుఁ బృథివి ధనవత
కృష్ణవర్ణములవి దాల్చుఁ గీడు కృష్ణ *
అక్షరాధిపతులు
పీ అగచడఫలకుమ నధిపతి విష్ణువు
అం ద(డ) న మహలకు హర్యుడు జాకు
జక్షలకును నృకేసరి తధల్ శేషుండు
షధలకును రవి ఈళలకు విండి
85
88
*ఈపద్యము అపపారభూయిష్టము యతి గణ భ్రంశములు పెక్కులు' కప్పుల&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n6fo217jwgvmevb7t8jn4ulhqkqt6l4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/215</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175519</id>
    <revision>
      <id>492488</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:27:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము యేఖలు వాయువు సణల్ వాణి ఇణలకు మారుఁడు ఛాకు కుమారకుండు రాకగ్ని ౠకు వారాహి కాకింద్రుండు ఇకు జినేంద్రుఁడు టాకుజముఁడు తే. శాకు భూతములగు శాబలకును దేవ [దస్రులా కుర...'</comment>
      <origin>492488</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2111" sha1="0b1r9zpo72sjynosxei9mqnyj5ry301" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
యేఖలు వాయువు సణల్ వాణి ఇణలకు
మారుఁడు ఛాకు కుమారకుండు
రాకగ్ని ౠకు వారాహి కాకింద్రుండు
ఇకు జినేంద్రుఁడు టాకుజముఁడు
తే. శాకు భూతములగు శాబలకును దేవ
[దస్రులా కుర్వి] లాకు చౌదంతి [మఱియు]
పాకు వీరభద్రుడు ఝాకు భైరవుండు
ఠాకు నైరృతి పతియు రూఢముగఁ గృష్ణకి
తే. ఉట భ ఓ ఔ లకును గౌరి ఊ కదిలియు
వాకు నరుణుందు [ఇనకును] వసువు ఏకు
మాధవుండు, ఘజలకు గణాధిపతియె
పతులు వీరలె వర్ణాధిపతులు కృష్ణ !
తద్వర్ణఫలములు
సీ. ఆరయ [ఫలములు] అ ఆ ఉఊలకుఁ
బ్రీతి ఇఈలు సంతృప్తి జయమ్ము
ఋౠ లాల్ చంపు ఏఐలు ఓహలు
ముక్తి ధీ వాక్సిద్ది మోడములును
కథగఘఙయలు శ్రీకరము దధర్ ధృతి
క్షభఢలు శుభము ఔశలు విభూతి
తా విఘ్నకారి నా తాపము లళలు శా
ద్యము చఛఝకల మృతము తెవుళ్లు
తే. ణసలు లాభము డాకాంతి నాశనంబు
పఫలు పోషణ భయములు బవలు సుఖము
87
* వర్ణ ఫల నిరూపణమున లక్షణ గ్రంథములందు పరస్పరము ఈ మద్భేదములు
శాతనగును. అవి లేఖక ప్రక్షిప్త ప్రమాదములు కానో పునూ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0b1r9zpo72sjynosxei9mqnyj5ry301</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/216</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175520</id>
    <revision>
      <id>492489</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:27:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '24 సీ. లక్షణశిరోమణి ప్రథమాశ్వాసమ థఞులు రణములు డషలు భేదము మకార మతివిహీనత అందైన్యమదియె కృష్ణ ! అక్షర నక్షత్ర లక్షణము + ఆరయ ' అఆద్వయం ఐశ్విని, ఇఈఋ 2ౠలు కృత్తికయు ఏ రోహిణగును ఐ మృగశ...'</comment>
      <origin>492489</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2224" sha1="5uunv4hwvvge92523m3xepjckd1rp7m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;24
సీ.
లక్షణశిరోమణి
ప్రథమాశ్వాసమ
థఞులు రణములు డషలు భేదము మకార
మతివిహీనత అందైన్యమదియె కృష్ణ !
అక్షర నక్షత్ర లక్షణము
+ ఆరయ ' అఆద్వయం ఐశ్విని, ఇఈఋ
2ౠలు కృత్తికయు ఏ రోహిణగును
ఐ మృగశిరయు ఓఔలవి యార్ద్రయు
క పునర్వసూరీక్క ఖగలు పుష్య
[సరి] ఘజిలా శ్లేష చఛజలు పుబ్బ రు
ఇలని యుత్తరయు టఠలని హస్త
డాక్షరమదీ చిత్త ఢణాలు స్వాతియు, తథ
దలు విశాఖ ధన పఫ ల నురాధ
తే. *బ[మ్ము] జ్యేష్ఠ భమలు మూల, యమ్ము పూర్వ,
షాఢ రేభకు నుత్తరాషాఢ సవన
లెక్కలని రెండు ల ధనిష్ఠ, చుక్క వళలు
శతభిష కారకంబు నిజంబు కృష్ణ !
తే. ప్రబలు షసహల కాపూర్వభాద్ర శాకు
నుత్తరాభాద్ర క్షఱలకు నుర్వి రేవు
తీరమిడవలె తారకల్ తెలిపి యిడఁగు
వలయుఁ బ్రతికావ్యములఁ గూర్మి గలుగఁ గృష్ణ 1
90. ఇందు ఉఊ, ఇం అ నక్షత్రములు చెప్పుఁబడ లేదు.
4
-
$3
00
91
1 ఆఆద్వయలో ఆకారము అఘువుగాను, ఇఈఋ లో ఇకారము
గురువుగా నెన్నవలెను [రా]
జెఇందు 'ఋ _ రు' వడి కూర్పఁ బడినది, పాఠాంతరమున్న దేమో !
3 అనూరాధన రూపాంతరము అనురాధ.
* ఛందోభంగము - సాధుపాఠము లభిండ లేదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5uunv4hwvvge92523m3xepjckd1rp7m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/217</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175521</id>
    <revision>
      <id>492490</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'PH 味 శాధికారము చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1 - 24] క. కృతిమొదలనున్న వర్ణ ద్వితయమునకుఁ బొందవలయు విభు పేరికిఁ డ త్కృతి ముఖ వర్ణమునకుఁ గూ ర్చుతెఱఁ గెఱుఁగ వలె వధూవరులకుం...'</comment>
      <origin>492490</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2231" sha1="hfnsz5bulqm3ng1wx0wkq0zbxdb3r9s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;PH
味
శాధికారము
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1 - 24]
క. కృతిమొదలనున్న వర్ణ
ద్వితయమునకుఁ బొందవలయు విభు పేరికిఁ డ
త్కృతి ముఖ వర్ణమునకుఁ గూ
ర్చుతెఱఁ గెఱుఁగ వలె వధూవరులకుంబోలేకా
-
అన్నారు.
ఇఁక నక్షరంబులకు భూషణాంబరసుమ చందనోపహారముల
క గ
లక్షణము
తే. క ఖ గ చ ఛ జ ఝ టరడ ఢ ఘ ఙ ఞ ణ లకు
వజ్రమౌక్తిక భూషలు వరుస మంచి
చలువకోకలు ఒకలువపూ లందనంబు
వ ఱ లు నుపహార మాయానవాలు కృష్ణ !
తే. తథ దధ పఫ బభ మడవల్దాల్చు చంద్ర
కావి చీరలు నఙ్ఞరాగాభరణము
లరయ మల్లెలు సంపెఁగలగలు మృగ మ
దమును గపురము మృత నివేదనము కృష్ణ !
* య ల శ ష స హ ల లకును బీతాంబరములు
పుష్యరాగపు తొడవులు బొండుమల్లే
పూలు కుంకుమ గంధంబు బూసు మోన (?)
నారగించును మధురస మయము కృష్ణ ! (?)
తే. శక్ష ణా ఖ్యలు చాల్చు నీలముల సామ్ము
లలరు కసురి నల్లని వలువ అరఁటి
పూవులాహార మాసవంబులు దలంపఁ
దెలియవలయును గవులకు దీనిఁ గృష్ణ!
93. 1 భూషణాల్ (బి), కర్పూర (తి).
5. (?) 8వ పాదము. అర్థము విచార్యము, 4వ పా. (?) యతి భ్రంశము.
96. 1 వూలునాహారమా సరంబును (తి),
LS - 4
-
25
92
95
96&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hfnsz5bulqm3ng1wx0wkq0zbxdb3r9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/218</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175522</id>
    <revision>
      <id>492491</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:27:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '26 లక్షణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము ఇఁక సురనరతిర్యగధోముఖ వర్ణ లక్షణము సీ. చను కఖ గ ఘ చఛ జఝ టఠ డథ తథ దధ పఫ బకలు విబుధులు నాఁగ ఫలము లారోగ్య సౌభాగ్యము లివి [మణి] యారయ దీర్ఘములైన మాన వులు...'</comment>
      <origin>492491</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2107" sha1="rs4dcbzcl715kwmgpjlwhhtkp8ate97" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;26
లక్షణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
ఇఁక సురనరతిర్యగధోముఖ వర్ణ లక్షణము
సీ. చను కఖ గ ఘ చఛ జఝ టఠ డథ తథ
దధ పఫ బకలు విబుధులు నాఁగ
ఫలము లారోగ్య సౌభాగ్యము లివి [మణి]
యారయ దీర్ఘములైన మాన
వులు శుభ ఫలములు నల ఋ ౠ శ ష స శా
యవమణఙఞలు తిర్యగులు ఫలము
మధ్యమ పరిపాటి మహిరేఫ యది యధో
గతి దీని ఫలము దుర్గతి యొసంగు
తే. తన సురనర తిర్యగధో ముఖములు
మది వితర్కించి మేలెంచి మఱి వచించి
రచన చేసినఁ గృతిభర్తలకును మిగులు
ప్రమదమగుఁ గాదె బాలగోపాల కృష్ణ !
97
-38]
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1 -
క. ఈ బాగక్షరములలో
వా బలుములఁ బోక గౌరవగతులు తిర్య
క్స్ట్రాబల్యగతులు విడుతురు
క్లీ బంబుల నిడరు మొదలఁ గీశాధీశా
అన్నాఁ రిక.
98
*అమృత విషాక్షర లక్షణము
తే. అక చ ట త ప య ళ అమృత మరయ లఘువు
లవియె దీర్ఘములైన విషాక్షరములు
అమృతవర్ణంబు లైశ్వర్య మాయు నొసఁగు
విషము లెన్నఁగ బ్రహ్మాస్త్ర విధము కృష్ణ !
* అమృత విష వర్ణ
ము ఖ
శ్రీ విష వర్త ముఖ లక్ష్మణములు (కా),
99&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rs4dcbzcl715kwmgpjlwhhtkp8ate97</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/219</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175523</id>
    <revision>
      <id>492492</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:28:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము 27 దీర్ఘాక్షరములు విషమాక్షరము లైనందుకు - లక్ష్యము భీమనగారు [చాటువు] క. కూరడుగము కాయడుగము వ నారాయఁగా నుల్లి బచ్చ లల్లమడుగ మా పేరాముద పాకడిగినఁ బారమ్మున సేసినట్...'</comment>
      <origin>492492</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2183" sha1="0j7nco9too9nwbq5zgfm9vtyl5xi8fn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
27
దీర్ఘాక్షరములు విషమాక్షరము లైనందుకు
- లక్ష్యము భీమనగారు
[చాటువు]
క. కూరడుగము కాయడుగము
వ
నారాయఁగా నుల్లి బచ్చ లల్లమడుగ మా
పేరాముద పాకడిగినఁ
బారమ్మున సేసినట్లు &quot;బాపఁడు ద్రెళ్లుజు.
అన్నాఁడు కాఁబట్టి యన్నియు నిటువలెఁ దెలియవలెను. ఇఁక.
అల్పప్రాణ మహాప్రాణాక్షర లక్షణము
తే. క్షితిని కగ ఙ చ జ ఞ ట డణ తదన ప బ
యరలమవతి వల్పాఖ్యములనఁగ వెలయు
ఛ ఝ ఖ ఘ ఠ ఢ థ ధ ప థ లు, శ ష స హక్ష
ళలు మహాప్రాణములు నాఁగఁ జెలఁగుఁ గృష్ణ !
ఇంక స్నిగ్ధరూక్షాక్షర లక్షణము
పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1-36]
తే. మొదలు నిటి యల్పప్రాణములె సజాతి
యుతములై స్నిగ్ధతాశుభ మొనరఁ జేయు
నల మహాప్రాణాక్షరములు స్వపరాక్షరయుత
ములయి రూక్షలౌ నివి యాది నిలుపఁదగదు.
100
101
102
అన్నారు.
108
ఇఁక బాలకుమారరాజ వృద్ధమృతస్వరాక్షర లక్షణము
సి. కనుఁగొనఁగాఁ దగ్గు క ఖ గ ఘ ఙ చ ఛలు
బాలస్వరంబు లాభంబుఁ జేయు
నరవినుందఁగఁ జను జ ఝ ఞ ట ఠ డ ఢ లు
నిలఁ గమారన్వరమిచ్చు ధనము -
100. బ్రాహ్మణు డుల్లెకా. (తి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0j7nco9too9nwbq5zgfm9vtyl5xi8fn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/220</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175524</id>
    <revision>
      <id>492493</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:28:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము నలువొందఁగా నొందు ణ త థ ద ధ న పలు రాజ్యస్వరం బవి రాజ్యమొసఁగు పరువడి తోడుత ఫ బ భ మ య ర ల లు వృద్ధస్వరం బది వృద్ధి పఱచు తే. వ శ ష స హ ళ క్ష ఱ లు మృతస్వరము అ...'</comment>
      <origin>492493</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2096" sha1="j2yrk1tc1xliuvxm1rlp84qacmxa7dj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
నలువొందఁగా నొందు ణ త థ ద ధ న పలు
రాజ్యస్వరం బవి రాజ్యమొసఁగు
పరువడి తోడుత ఫ బ భ మ య ర ల లు
వృద్ధస్వరం బది వృద్ధి పఱచు
తే. వ శ ష స హ ళ క్ష ఱ లు మృతస్వరము అభయ
జగడమునఁ జంపు నిజమిది జగతి నేందు
కవిత చెప్పెడి చోటులఁ గ్రమము తోడ
తెలిపి రచియింప వలెఁ గృతి దేవి కృష్ణ!
ఇక ఆక్షరవాహన లక్షణము
తే. జగతి క ఖ గ ఘ ఙ చ ఛ జ ఝ ఞ ట ఠ డ ఢ
ణలకు హంసము త థ ద ధ న ప ఫ బ భ మ
ర వ ల కు శుకము దనరు య ల శ ష స హ ల
కశ్వ మాళ క్ష ఱ లకు సింహంబు కృష్ణ!
వ. మఱియు నింక.
అక్షరజాతి - సరస్వతీమాతృకావాహన లక్షణము
P
సీ. జరగు క ఖ గ ఘ ఙ చ ఛ జ ఝ ఞ ట ఠ డ
బ్రాహ్మణ వర్ణగణన గాంచి
వాగీశ్వరీ సరస్వతి విప్రమాతృక
యనఁదగి హంస వాహనము దనరు
పరఁగు త థ ద ధ న ప ఫ బ భ మ ర వ లు
క్షత్రియకులము వైశ్యముఖ భార
తీరాజ మాతృక పేరు చిలుక తేజి
య ల శ ష స హ లు వైశ్వాన్వయంబు
తే. పెద్దలక్ష్మి యనంగఁ బ్రసిద్ధ వాణి
వైశ్యమాతృకాఖ్య నిల నశ్వంబు నెక్కి
104, 1తోన, దెలిసి వచియింప (తి),
104
105
106&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j2yrk1tc1xliuvxm1rlp84qacmxa7dj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/221</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175525</id>
    <revision>
      <id>492494</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '&amp; వ ర్ణాధికారము 20 తిరుగు ళ క్ష ఱ ల్ శూద్రజాతి త్వరితన శూద్ర మాతృక రాగిల్లుఁ జూవె కృష్ణ ' అధర్వణాచార్యులు - క వసుధామరులకుఁ గ చ టలు వసుధావరులకును తపరవలు వైశ్యులకు య స హ ల శ ష ముల్...'</comment>
      <origin>492494</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2825" sha1="852bljohkb8v4ny6qzng4mvd8vbk1j1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&amp;
వ
ర్ణాధికారము
20
తిరుగు ళ క్ష ఱ ల్ శూద్రజాతి త్వరితన
శూద్ర మాతృక రాగిల్లుఁ జూవె కృష్ణ '
అధర్వణాచార్యులు
-
క వసుధామరులకుఁ గ చ టలు
వసుధావరులకును తపరవలు వైశ్యులకు
య స హ ల శ ష ముల్ శూద్రుల
క స మున ళ క్ష ఱ లు చెప్పనగుఁ ఒద్యార్థి జ
అని అన్నారు
ఇంక రాజమాతృకా సరస్వత్యక్షర లక్షణములు
187
108
వ, త థ ద ధ న ప ఫ బ భ మ రవ యీ యక్షరములు క్షత్రియకులము
ఈ యక్షరములచేతనే అంగన్యాస కరన్యాస పూర్వకముగా పూజచేసి
రాజులకు గద్యపద్యము లూహించి రచింపవలయు ఇందుకు,
రాజమాతృకా సరస్వతీ వశ్యముని ధ్యానవిధి
సిద్ధప్రదీపిక -
109
బార్టిక॥ ఆధ దళిత కురువింద పురందరగోప చందన సింధూర సంధ్యాభ్రబంధూక
బంధురప్రభా బంధు శోణామ్, శోణార్క మాణిక్య తాటంక కంకణ
కేయూర హారనూపుర భద్ర ముద్రికాది భూషణ భూషితామ్, కదంబ
కుసుమ కందుక విడంబిత కుచకుంభభరావనమ్ర మధ్యామ్, విద్యాధరీనికర
చికురకుసుమ పరాగపరిమళ పరంపరార్పిత మృదులపద పల్లవామ్, ఉత్ఫుల్ల
చుల్లికాశోక పున్నాగ చంపక కేతకీజాతి ప్రసూనమాలాబద్ధ సుస్నిగ్ధ వేణీమ్,
లతాంతబాణ మధురకోదండమండిత కరసరోజ యుగళామ్, మృగమదాగరు
ఘనసారచందనానులేపనామ్, నవవికచదాడిమీ కుసుమ రుచిర గైరికాంబ
రామ్, రాజమనోహర ధూపకాలాగరు స్నేహదీప కనక చషక పరిపూరిత
మృతోపహారప్రియామ్, రాజమాతృకాం ధ్యాయేత్'
110 1 సంధ్యాభ (తి)
110&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>852bljohkb8v4ny6qzng4mvd8vbk1j1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/222</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175526</id>
    <revision>
      <id>492495</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:28:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '30 లక్షణశిరోమణి అధర్వణాచార్యులు — - ప్రథమాశ్వాసము చ. అలవడ సంపెఁగల్ దురిమి యచ్చపుఁ గస్తురి మేనఁ బూసి కెం పుల తొడవు ల్వహించి మళ్లీ పుష్పశరంబును దీయ విల్లుఁ జే తుల విలసిల్లఁ గా...'</comment>
      <origin>492495</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2582" sha1="n47ie6t6ot3ugwt9ltktp4varbyxbly" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;30
లక్షణశిరోమణి
అధర్వణాచార్యులు —
-
ప్రథమాశ్వాసము
చ. అలవడ సంపెఁగల్ దురిమి యచ్చపుఁ గస్తురి మేనఁ బూసి కెం
పుల తొడవు ల్వహించి మళ్లీ పుష్పశరంబును దీయ విల్లుఁ జే
తుల విలసిల్లఁ గావి జిగి దూకొను పుట్టముఁ గట్టి
దీపకు
ట్మల రుచిఁ బొల్చు రాజకుల మాతృక భూజన వశ్యకారియై.
వ. అన్నారు. ఈరీతి ధ్యానపూజలు చేపి ఆరంభింపవలయు. నింక,
అన్యోన్య మిత్రశత్రుసమాక్షర లక్షణంబులు
సీ. ఆదులు పదియేను యశ వర్గువులు వది
ఆదులు పదునేను కారు లైదు
ఆదులు తాదులు కాదులు తాదులు
పాదులు టాదులు పొదు లేదు
టాదులు నొండొంటి కన్యోన్య మిత్రులు
తాదులు పొదులు కాదు లేదు
ఆనో జ్యోన్య సములును ఆదులు టాదులు
పాదులు ఆదులన్యోన్య రేపులు
తే. చాదు లాదులు తాదులు యష్కలు పదియు
కారీ పాదులు కాదులు యషలు పదియు
పాది చాదులు సమమైత్రి యషలు పదియు
చాదు లొండొంటికిని మిత్ర శత్రులు హరి
ఇందులకు ఫలము
తే. మిత్రవర్ణయుతంబులై మేచ్చులో సఁగు
శత్రువర్ణయుతమ్ములై చంపునపుడె
మిత్రశత్రుత్వములుగాదు మిత్రతుల్యు
లవియె పరిపాటీనములు మధ్యమము కృష్ణ
111
112
118
114
* ఈ పద్యము లిఖిత ప్రతులలో భిన్న పాఠములలో లేఖక ప్రమాదభూయిష్టు
ముగా నున్నవి. సాధుపాఠ మెఱుగరాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n47ie6t6ot3ugwt9ltktp4varbyxbly</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/223</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175527</id>
    <revision>
      <id>492496</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'થ వర్ణా కారము ఇంక సంయు క్తాక్షర లక్షణము క, మొదలకా సంయుక్తాక్షర మదికిన నారెంటికిని గ్రహంబుల మైత్రుల్ గుదురుప వలెఁ బదిపది నా గదియించిన పేలొసంగుఁ గబ్బము కృష్ణా! క. వీను సాంగత...'</comment>
      <origin>492496</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2563" sha1="qdict8xd12yob1mvoqbh7i90zr7yiv3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;થ
వర్ణా
కారము
ఇంక సంయు క్తాక్షర లక్షణము
క, మొదలకా సంయుక్తాక్షర
మదికిన నారెంటికిని గ్రహంబుల మైత్రుల్
గుదురుప వలెఁ బదిపది నా
గదియించిన పేలొసంగుఁ గబ్బము కృష్ణా!
క. వీను సాంగత్య విశేషము
ననుకెడు వెస సుగుణ దుర్గుణంబులు రెండుకో&quot;,
ఇనుము బరునము తెఱఁగునఁ
గనకము లోహమును గూడఁ గరఁగిన కరణి,
* శ్రీధరుఁడు -
-
ఉ. లక్కనమేచి కైత మొదలు సుగుణాక్షరముల్ ఘటింప రెం
డక్కరనేలు నేలగల యంతయు &quot;సూరెల రాచచేసి కొం
డొక్కటి గొల్వఁగా మెఱసి యుబ్బియు నిచ్చలు పిచ్చలించుఁడీ
2సెక్కువ కబ్బముల్ వెలయు పెల్లుగ నెల్లెడ మెచ్చ నిచ్చలుజా.
* [భీమన కవిజనాశ్రయము 1 - 35]
తే. మొదల సంయుక్త వర్ణంబు గదిపెనేని
మరల నారెంటికిని గ్రహమైత్రి వలయు
నిది విచారింపరేని కృతీశ్వరుండు
పిడుగు మొత్తిన గతిఁ గూలు బిట్టబిఱు.
31
115
118
117
118
*శ్రీనాథుఁడు _ అని (కా), లక్షణగ్రంథకర్తగా శ్రీనాథుఁ డెందుమ
జేర్కొనఁబడలేదు. . శ్రీధరుఁడనుటకు మాఱు శ్రీనాథుఁడని లేఖక ప్రమాద
పతిత మేమో,
117. నూరె రాచజాళిశా (తి), 2 పెక్కుx (త్రి),
'లక్షణతిలకము' అని లక్షణ శిరోమణి వ్రాతప్రతిలో నున్నది (శా),
118. నిది విచారింపవలయుఁ గవీశ్వరుండు, పిడుగు మొత్తిన గతిఁగూలు
ఓటుతీటు (కా .&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qdict8xd12yob1mvoqbh7i90zr7yiv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/224</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175528</id>
    <revision>
      <id>492497</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '32 లక్షణశిరోమణి ప్రధమాశ్వాసము వ. అన్నా రటుగావున సంయుక్తాక్షరములకు గ్రహవర్ణ మిత్రత్వములు గూర్చి మొదలు నిలుపవలయును. క. హ ట శ క చ [త] ల వి యాఱు బటుగతిఁ బురబాణఋతులు నగరుద్రుల సం 119...'</comment>
      <origin>492497</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2662" sha1="0day8is1dmxql8eplayqo1j8q2vmq3c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;32
లక్షణశిరోమణి
ప్రధమాశ్వాసము
వ. అన్నా రటుగావున సంయుక్తాక్షరములకు గ్రహవర్ణ మిత్రత్వములు గూర్చి
మొదలు నిలుపవలయును.
క. హ ట శ క చ [త] ల వి యాఱు
బటుగతిఁ బురబాణఋతులు నగరుద్రుల సం
119
ఘటన మొనర్చినఁ బతి సం
కటపడి చెడుఁ బిడుకలేర్చు కడువడిఁ గృష్ణా !
ఇందులకు లక్ష్యము భీమునగారు
120
చ, హయమది సీత పోతవసుధాధిపుఁ డారయ రావణుండు ని
శ్చయముగ నేను రాఘవుఁడ జాహ్నవి [వారిధి మారుఁ డంజనా
ప్రియ తనయుండు లచ్చన విభీషణుఁ డాగుడిమెట్ట లంక నా
జయమును బోతరక్కసుని చావును నేడవనాఁడు సూడుఁడీ.]
121
(ఇది 6-వ చోట తకారము నిల్పి తనగుఱ్ఱము నపహరించిన పోతరాజును
భీమకవి తిట్టిన చాటుధార.)
శరభాంకుఁడు
-
ఉ. చాపముగా సహార్యమును జక్రిని బాణముగాఁగ నారిగాఁ
బాఁప వరేణ్యుఁ జేపి దలఁపక్షా ద్రిపురంబులు గాల్పవే యటు
[దీపిత తీవ్రకోపమున దేవతలెల్ల నుతింప నాఁటి విల్
పాపపు ఢిల్లీ మీఁదఁ దెగఁ బాషఁగనే శరభాంక లింగమా !]
122
(ఇది ఆదియందు చకారము, ఆఱవచో హకారము, పదునొకొండవచోట
కకారమును నిల్పి ఢిల్లీ పట్టణమును దిట్టిన చాటువార .)
వ. ఇటువలె నన్నింటికిఁ దెలియఁదగును.
123
ఇంక స్త్రీపురుషా క్షర లక్షణములు
క. అచ్చులు హల్లులు నేఁబడి
యచ్చుగ గుర్వక్షరమ్ములైనను బురుషుల్
123. తెలియవలయు (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0day8is1dmxql8eplayqo1j8q2vmq3c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/225</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175529</id>
    <revision>
      <id>492498</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:29:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము నిశ్చలముగ లఘుమాత్రలు మెచ్చౌ శ్రీవర్ణగణన మెలఁగుణా గృష్ణా! ఇఁక స్త్రీలింగ, పుంలింగ, నపుంసకలింగ అక్షర లక్షణము క. స్వరములు పురుషులు, నయుతా క్షరములు వరసతులు, మణి వ...'</comment>
      <origin>492498</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2163" sha1="nsbovodujam259j7jf76m0vxfexlf1b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
నిశ్చలముగ లఘుమాత్రలు
మెచ్చౌ శ్రీవర్ణగణన మెలఁగుణా గృష్ణా!
ఇఁక స్త్రీలింగ, పుంలింగ, నపుంసకలింగ అక్షర లక్షణము
క. స్వరములు పురుషులు, నయుతా
క్షరములు వరసతులు, మణి విసర్గలా జడ్డల్
33
124
ధరబిందువు లూఁదిన య
క్కరములు నిత్యము నపుంసకంబులు కృష్ణా !
125
మఱియు గ్రంథాంతరము ( ? ) +
క. 4 లలినచ్చులు కత వర్గువు
లిలలోఁ బురుషాక్షరంబు (లిఁక) చ (శ) ట య వ
రులు సతులగును (మఱి) పవ
n
రలు నరయంగా నపుంస కాఖ్యలు కృష్ణా !
క . ॥ స్వరయుతములైన హల్లులుఁ
బరఁగుణాు స్త్రీలింగ సంజ్ఞఁ, బడియా అచ్చుత్
ధరపుంలింగము, లచ్చులఁ
బొరయని వర్ణములు క్లీబములు శుభచరికా,
ఇందుకుఫలము
క. మొదలగా స్త్రీ పుంలింగము
లదికినఁ గృతిపతికి నాయురారోగ్య శ్రీ
లొదవు, నపుంసక లింగం
బడి గదియఁగ నిడిన బెడఁద అడరు గృష్ణా !
126
అన్నారు.
127
ఇఁక నూర్ధ్వధోముఖ పార్శ్వముఖాక్షర లక్షణము
క. తలకట్టులు గల వర్ణ
మ్ములు నోత్వములెన్న సూర్ధ్వముఖములు, గుడుసుల్
125. సయుతా (శా).
+ గ్రంథము పేరు తెలియరాదు.
LS-5
128&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nsbovodujam259j7jf76m0vxfexlf1b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/226</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175530</id>
    <revision>
      <id>492499</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:29:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '34 లక్షణశిరోమణి గల యక్షరము అధోముఖ ప్రథమాశ్వాసము ములు, కొమ్ములు గలవి పార్శ్వముఖములు కృష్ణా ! ఇందులకు ఫలము ఆ. ధర నధోముఖములఁ దప్పదు రోగంబు పార్శ్వముఖములైనఁ బాయు ధనము మీఁద ముఖమ...'</comment>
      <origin>492499</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2127" sha1="a4wo7vl42xc6ju215blt7konlb15d67" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;34
లక్షణశిరోమణి
గల యక్షరము అధోముఖ
ప్రథమాశ్వాసము
ములు, కొమ్ములు గలవి పార్శ్వముఖములు కృష్ణా !
ఇందులకు ఫలము
ఆ. ధర నధోముఖములఁ దప్పదు రోగంబు
పార్శ్వముఖములైనఁ బాయు ధనము
మీఁద ముఖములైన మీడికించుఁ బతివింట
సహజవర్ణసమితి సౌఖ్య మొసఁగు.
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 4-128]
క. ఆదులు వర్గత్రయమును
భూదేవతలు తపవర్గములు రవలును ధా
దయితులు య ల శ ష స హ
2లాదట నూరుజులు ళ క్ష తాఖ్యలు శూద్రుల్ .
ఆ. *కృష్ణ వాసుదేవ కేశవ పరమాత్మ
అప్రమేయ వరద హరి ముకుంద
అన్నారిఁక.
* వైశ్యమాతృకా సరస్వతీసిద్ధ లక్ష్మీ ధ్యానము
129
180
131
182
వ. య ల శష సహ యీ ఆణక్షరములు వైశ్యకులాక్షరములు. ఈ అక్షర
ములచేత నే అంగన్యాస కరన్యాస పూర్వకముగాఁ బూజచేసి వైశ్యులకుఁ
బద్య గద్య ప్రబంధము లుపక్రమింపవలయుఁ గావున,
191. ఆశాదులు (కో), జిలావలనను జలం అక్ష
(3).
133
2లావలనను భూజలం అక్ష రాఖ్యలు శూద్రుల్
* ఈ పద్యమున కిందు సందర్భము
ము తెలియరాలేదు.
* వైశ్యకులమాతృకకు, సిద్ధ ప్రదీపిశయందు
అని రం. ఛం. (2.275).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a4wo7vl42xc6ju215blt7konlb15d67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/227</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175531</id>
    <revision>
      <id>492500</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము 35 సిద్ధప్రదీపిక వైశ్యమాతృకా సిద్ధలక్ష్మీ ధ్యానవిధి చూర్ణికా॥ అథ దినకర తరుణకరనికర ప్రకాశిత కనకకమలవారితే లాలిత వినీల జలధరాంతర్నట తటిల్లతా పుల్లత్ కర్ణికార...'</comment>
      <origin>492500</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3141" sha1="ssmqn7hti7r5q49ritqi4mlb7o6m7vc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
35
సిద్ధప్రదీపిక
వైశ్యమాతృకా సిద్ధలక్ష్మీ ధ్యానవిధి
చూర్ణికా॥ అథ దినకర తరుణకరనికర ప్రకాశిత కనకకమలవారితే లాలిత వినీల
జలధరాంతర్నట తటిల్లతా పుల్లత్ కర్ణికార కోరకనిభ ప్రభా భాసమానామ్,
అసమాన ఘుస్మణ కుంకుమ సంకుమదపంక భూషిత విపుల కుచకలక
శోభినీమ్, కనత్కనకమయ మంజు మంజీర హార కేయూర మనోహరామ్,
నవవికచమాలికాకుంద శతపత్ర మల్లికాస్తబక విలసిత కబరీమ్, అమంద
సౌందర్య సరస వదనారవింద కందళిత మందస్మిత చంద్రికాపాన గర్విత
పరివార గీర్వాణపురంధ్రీలోచన చకోరీష్, ఉన్నిద్ర పలాశ కుసుమ
పరాగ పరిమళిత హరిద్రా రంజితాంబరామ్, శంబరారి హరకుటుంబినీమ్,
అంబురుహ ముకుళహస్తామ్, బస్తాజ్యదీపమాహేశ్వర ధూప క లధోత చషక
* పూరిత మధుర సోసహారప్రియామ్, వైశ్యమాతృకాం ధ్యాయేత్.
శ్రీధరుఁడు
చ, వెలయఁగ బొడ్డు మల్లియలు వేనలి నంగమునక్షా విభూషణా
వళులు ధరించి లేఁ బసుపు వన్నియ పుట్టము గట్టి కుంకుమం
బలఁది పసిండి తామరలు హస్తమునకు వెలుఁ గొంద భర్మ నీ
ర్మల రుచిఁ బోల్చు వైశ్యకుల మాతృక భూరిధన ప్రదాయియై.
134
135
వ. అన్నారు. ఈరీతి ధ్యానపూజలు చేసి వైశ్యులకు గద్యపద్యప్రబంధము
లుపక్రమింపవలయు, నిఁక,
విభ క్త్యధిదేవతాఫల లక్షణము
సీ. మహి నెన్నఁగాఁ బ్రథమా విభక్తికిని వీ
రావళి యాద్వితీయా విభక్తి
136
134. వికసిత(రంగ, పా.), ప్రకాశ(శా), పలాళ(రంగ), మిళిత (కా),
పరిపూరిత (రంగ).
185. 1బొండు మల్లియలు (రంగ. ఛం. 2277), 2నుభూషణా (కా),
టెంబసుపు (తి).
185. ప్రదాత్రియై (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ssmqn7hti7r5q49ritqi4mlb7o6m7vc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/228</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175532</id>
    <revision>
      <id>492501</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:30:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '36 లక్షణశిరోమణి ప్రథమాశ్వాసము కిని కీర్తిమాలిని దనరు తృతీయా వి భక్తికి శుభగాఖ్య ప్రబలు మిగుల మఱి చతుర్థికి భోగమాలిని యన కొప్పుల బంచమికిని గళావతియె యలరు సతము షష్ఠికిఁ గాం...'</comment>
      <origin>492501</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3004" sha1="h0rae34cc6xe2c1o821jr2f9gwy4zc2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;36
లక్షణశిరోమణి
ప్రథమాశ్వాసము
కిని కీర్తిమాలిని దనరు తృతీయా వి
భక్తికి శుభగాఖ్య ప్రబలు మిగుల
మఱి చతుర్థికి భోగమాలిని యన కొప్పుల
బంచమికిని గళావతియె యలరు
సతము షష్ఠికిఁ గాంతిమతి సప్తమికి రమ
సంభోధనమునకు జయ యనంగఁ
తే. దగును సప్త విభక్త్యధి దైవములివి
విక్రమఖ్యాతి శుభభోగ విభవకాంతి
సంత తైశ్వర్య విజయముల్ సరవితోన
ఫలములొ (నగూర్చుఁ &quot;గర్తృ భర్తలకుఁ గృష్ణ !
197
వ. 'శ క్ష ఱ ' యీ మూఁడు అక్కరములు శూద్రమాతృకాక్షరములు. ఈ
అక్షరములచేతనే అంగన్యాసకరన్యాసములు చేసి పూజచేసి తదనంతరంబ
శూద్రులకుఁ బద్యగద్యప్రబంధ సమస్యలుపక్రమింపవలయు.
చూర్ణి కా॥
ఇందు శూద్రమాతృకా సరస్వతీ త్వరితాధ్యానవిధి
[సిద్ధ ప్రదీపిక] --
188
కా॥ అథ తరుణతర హరితతృణ గరుడ మణిళకల మరకతమణి పురందర
నీల శ్యామలామ్, కోమలకనక కదళీదళాంకుర శ్యామల కర్బుర కేశ
పాశామ్, అభినవ తారుణ్య విభవ వితాన లీలాలాలిత విలాస మందిరామ్,
ఇందిరానందన సుందర హరినీలు కందుక ప్రస్యంద కఠినకుచతట
విలుఠన్మంజు గుంజాహారలతామ్, 2లతాంత సుభగ యూధికానువిద్ధ
సుస్నిగ్ధకుండలామ్, దంతావళదంత కర్పూర గోరోచనానులేపి సర్వాంగీమ్,
ఆనందమోహనశర దూషిత మేదుర గరశసోదర సుకుమార కజ్జలరేఖా
మనోహర విచక్ష ణేక్షణామ్, చలచ్చలిత కర్ణవ తంస కీరశాబామ్,
187. కర్త భర్త ల కు (కా).
189. ప్రచండకవితకుచ (కా),
దూషిత (రం. ఛం. 2-279),
నితాంత (రం. ఛం. 2-279), తాళర
కర్ణావతంసిత (రం. ఛం. 2_279),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h0rae34cc6xe2c1o821jr2f9gwy4zc2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/229</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175533</id>
    <revision>
      <id>492502</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ శాధికారము 31. ఆకళంక శశాంక ధవళదంత తాటంక విలపితామ్, అసదృశ హరిచందన తరుణకిసలయ రచితాంశుకామ్, మల్లికా విచిత్ర బర్హి గరుదంచిత కాంచన పుంఖ నిశిత శర వైణవ బాణాసన లలిత పాణిపల్ల వామ్, క...'</comment>
      <origin>492502</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3150" sha1="lsdyqcuc0jn60bqnzutn3y6v8sef2dk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ
శాధికారము
31.
ఆకళంక శశాంక ధవళదంత తాటంక విలపితామ్, అసదృశ హరిచందన
తరుణకిసలయ రచితాంశుకామ్, మల్లికా విచిత్ర బర్హి గరుదంచిత కాంచన
పుంఖ నిశిత శర వైణవ బాణాసన లలిత పాణిపల్ల వామ్, కుసుమాకర
పూర్యైరండ తైలదీపికామ్, కాంచన చషక పరిపూరిత హాలా రసోపహార
ప్రియామ్, శూద్రమాతృకాం ధ్యాయేత్.
189
వ. ఈరీతి శాస్త్రోక్త ప్రకారంబున నేజాతివారికి ఆజాతి మాతృకా సరస్వతీ
ధ్యాన పూజలు చేసి ఆయాజాత్యక్షరములనే పద్య గద్య ప్రబంధము సమ
స్యలు మొదలఁగదీయించి కృతులు రచియింపఁ గర్త భర్తలు సౌభా
గ్యాయురారోగ్యములు వర్ధిల్లుదురు గావున నీ ప్రకారంబునఁ గృతు లుసక్ర
మింపవలయు; నిది ముఖ్యపక్షము.
ఇక గౌణపక్ష లక్షణము
తే. బ్రాహ్మలకు నాల్గుజాతుల, రాజులకును
*మూరు జాతుల, వైశ్యుల కారయఁగను
రెండు జాతుల శూద్రుల కొండుజాతి
వర్ణములు గూర్చి రచియింపవచ్చుఁ గృష్ణ!
140
141
వ. బ్రాహ్మలకు బ్రహ్మ క్షత్రియు వైశ్యశూద్ర జాత్యక్షరములు నాలుగింటను,
క్షత్రియులకు క్షత్రియ వైశ్య శూద్ర జాతులు మూఁడింటను, వైశ్యులకు
వైశ్యశూద్ర జాత్యక్షరములు రెంటను, శూద్రులకు 2 శూద్రజాత్యక్షరములు
గూర్చి కృతులు రచియింప వలయు.
189. కుసుమాకరధూప పాత్యైరండతల దీపికామ్.
140. 1చతుర్వర్ణాల్కు (తి),
142
141, మూడు ఆనుటకు 'మూరు' అను రూపము ప్రయుక్తము. ఇది ప్రొస
యతి సీతమగుటచే నిర్ధారక ప్రయోగమగును.
142. జూత్యక్షరములు మూఁటను (తీ), 2 శూద్రజాత్యక్షరముల నే కాని
ఇకరజాత్యక్షరములు కారాదు (తి), శిరాదు (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lsdyqcuc0jn60bqnzutn3y6v8sef2dk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/230</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175534</id>
    <revision>
      <id>492503</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:30:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '38 లక్షణశిరోమణి ప్రథమాశ్వాసము తే జగతి నీగతిఁ దెలియఁగా సకల వర్ష జనన లక్షణ అని కవిసార్వభౌము లార! చాతుర్య లక్షణ లక్షితజ్ఞు లార చూడుండు నతి కవిరాజులార ! శా. రాధాభూధరవ త్పయోధర హర...'</comment>
      <origin>492503</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2272" sha1="3j7yecgyqwaavv9u49apx10091gm45c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;38
లక్షణశిరోమణి
ప్రథమాశ్వాసము
తే జగతి నీగతిఁ దెలియఁగా సకల వర్ష
జనన లక్షణ అని కవిసార్వభౌము
లార! చాతుర్య లక్షణ లక్షితజ్ఞు
లార చూడుండు నతి కవిరాజులార !
శా. రాధాభూధరవ త్పయోధర హరిద్రాముద్రితోరస్థ్సలా !
గాధేయాధ్వరరక్ష! రాక్షస మదోగ్రగ్రావ దంభోళి ధా
రాధుర్యాయుధ సాధి తైధిత యశోరాజీవి రాజద్గుణ
n
ప్రాధాన్యా ! జనమాన్యధన్యమహిమా ! భకైక రక్షాక్షమా !
పారిజాతవృత్తము
నందనందనాబ్జబాణ నందనార్క నందినీ
కందబృంద నవ్యదోహ కంది వర్ణ మంథనా
మందహాస తుండ భాస మాన వాగ మంది నీ
తిందు కందళాంక రాక్ష సేంద్రభాగ్యబంధనా ! (?)
కవిరాజవిరాజితము
జనహితకారణ! సంసృతితారణ!
శత్రునివారణ ! శౌర్యచణా !
రణతటదారుణ! రాక్షస దారణ!
రక్షితవారణ! రమ్యఘృణా !
ప్రణుత విభీషణ పొండవ పోషణ!
భానుజతోషణ ! భవ్యగుణా !
మణిమయ భూషణ ! మంజులభాషణ !
మౌనధురీణ ! రమారమణా!
148. *x().
144. మహిమాన్య (d),
143
144
145
146
143. ఇదియె సుగంధివృత్తము, అక్ష్యలక్షణ గ్రంథము లిట్లే పేర్కొనెను.
పారిజాతమన్నది ల శిరోమణి పెట్టిన పేరు, చూ. 8.47, (1) యతి
భంగము - సాధుపాఠము దురూహము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3j7yecgyqwaavv9u49apx10091gm45c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/231</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175535</id>
    <revision>
      <id>492504</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:30:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వర్ణాధికారము గద్య 39 ఇతి శ్రీమద్వేంకటరమణ కరుణాకటాక్ష వీక్షణసంప్రాప్త సహజ సారస్వత, విశ్రుతాశ్రాంత విశ్రాణన సంతత సంతోషి తానుం దానంద కందళిత నిఖిల ధరాబృందారకబృంద, నందవర వంశో...'</comment>
      <origin>492504</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4205" sha1="pmtewr6c1pshylt37a8x0gxu5mltg4m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వర్ణాధికారము
గద్య
39
ఇతి శ్రీమద్వేంకటరమణ కరుణాకటాక్ష వీక్షణసంప్రాప్త సహజ
సారస్వత, విశ్రుతాశ్రాంత విశ్రాణన సంతత సంతోషి తానుం దానంద
కందళిత నిఖిల ధరాబృందారకబృంద, నందవర వంశోత్తంస, సకల
కవిరాజమిత్ర, పొత్తపి వంశ పవిత్ర, గౌతమసగో, త్రాశ్వలాయనసూత్ర,
సుచరిత్ర, పపిండికొండ 'దుర్గరాజ వెంగనమంత్రి పౌత్ర, రామయామాత్య
పుత్ర, మడూరి రఘునాథ ప్రధాన దౌహిత్ర, కాయశేష విద్వత్కవిజన
కృతాదరణ పాత్ర, చతురుపాయ ధురీణ, కార్యఖడ్గప్రవీణ, నిఖిల సుకవి
జనాంగీకృతదత్త విళ్ళంక లక్షణ చక్రవర్తి బిరుదాంక, వేంకటరమణార్య
ప్రణీతండైన సకలలక్షణసంయుత సుధాబ్ధి సంపూర్ణ చంద్రోదయంబగు
' లక్షణశిరోమణి ' యందు, వర్ణగణవృత్త విక్రమాధికారమ్ము అనుచతు
స్వాధాశ్వాసముల విస్తరిల్లుచుండు, నందుఁ బ్రబంధారంభమున శ్రీ వేంకటే
శ్వర భజనమ్మును, శివకేశవప్రార్థనము, విఘ్నేశ్వర స్తవంబును, శారదా
స్తోత్రంబును, పురాతన నూతన విద్వద్గురు కవీశ్వరాభివందనమ్మును,
కుకవి తిరస్కారంబును, గౌరీశ్వరులచేఁ గవిత్వతత్త్వ మహత్త్వరీతి,
నందీశ్వరాది సనత్కుమార గురు శుక్ర శక్రాది దేవమునిముఖ్య అభ్యసిం
చిన విధంబును, శబ్దతార్కికుల వేఁడుటయు, లేఖకజనస్తుతియు, రచనారం
భంబునఁ గవినియమంబును, మాతృకార్చన చందంబును, ఆపంచాళ
ద్వర్ణవృత్తి భారతీఖాతీయు, కావ్యస్వరూపంబును, కృతినాయక నిర్ణయం
బును, సుకవిలక్షణంబును, అరువడ చక్రక్రమంబును, తద్వర్ణ
సంఖ్యయు, తత్కులంబులును, తద్గృహ నిశ్చయంబులును, తద్వర్ణంబు
లును, తత్తద్బీజాక్షర ప్రకారమ్ములు, తద్వర్ణాధిపతులును, తద్వర్ణఫల
విధానమ్ములును, తదక్షర నక్షత్ర నిరీక్షణంబులును, తద్భూషణాంబర సుమ
చందనోపహారముల తెఱంగును, సురనరతిర్యగధోముఖవర్ణ
తొలిఖిత
గద్య, దుగ్గరాజు వెంగనపౌత్ర (తి), ప్రధానపాత్ర (కా),
1
ప్రతియందు యకారాగమము గానవచ్చెడు. కాని సంస్కృత సమాస
ముఖ మధ్య ఈ యకారము వ్రాయుట అతష్ణవంతము గాడు,
*పంచాశద్వర్ణకృతీ భారతీ భారతీయు (తి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pmtewr6c1pshylt37a8x0gxu5mltg4m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/232</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175536</id>
    <revision>
      <id>492505</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '40 లక్షణశిరోమణి - ప్రథమాశ్వాసము మంబులును, అమృత విషవర్ణ ఫలాఫలంబులును, అల్పప్రాణ మహాప్రాణ స్నిగ్ధరూక్షాక్షర లక్షణ గణనయు బాలకుమార రాజ్యవృద్ధ మతస్వర భేదంబులును, అక్షరజాతి సర...'</comment>
      <origin>492505</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1932" sha1="qycfu0qi6ihvcs1u22wjcy98qz8gnjr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;40
లక్షణశిరోమణి
-
ప్రథమాశ్వాసము
మంబులును, అమృత విషవర్ణ ఫలాఫలంబులును, అల్పప్రాణ మహాప్రాణ
స్నిగ్ధరూక్షాక్షర లక్షణ గణనయు బాలకుమార రాజ్యవృద్ధ మతస్వర
భేదంబులును, అక్షరజాతి సరస్వతీ మాతృకాధ్యానగతియు, అన్యోన్య
మిత్ర శత్రు సమమిత్ర సమ(శత్రు) శత్రుత్వ వర్ణమార్గంబులును, తత్ఫ
లంబులును, సంయుక్తాక్షర వృత్తియు, మృత్యువర్ణ సంధానస్థాన ఫల
నిర్దేశంబును, స్త్రీపురుషాక్షర వృత్తియు, స్త్రీలింగ పుంలింగ నపుంసక
లింగ త్రితయ సంగతియు, తత్ఫలమ్ముల చొప్పును, ఊర్ధ్వముఖా నోముఖ
పార్శ్వముఖ వర్ణ సమవర్ణ సంధానస్థాన ఫలమ్ముల దారియు, వైశ్య
మాతృకాధ్యాన విధమ్మును, విభ్యుక్త ధీ దైవతఫల మహత్త్వంబును, శూద్ర
మాతృకాధ్యానవిధానంబును, చాతుర్వర్ణ సంకీర్ణ రచనా విచారణ ప్రచా
రమ్ములును, సుకవిలాక్షణికులు వేఁడుటయునుంగల వర్ణాధికార మను విది
ప్రథమాశ్వాసము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qycfu0qi6ihvcs1u22wjcy98qz8gnjr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492506</id>
      <parentid>492505</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:35:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492506</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="m89z0flfvz1fi6u7rzpws9cbvf2yn4m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Telugu poem|type=|lines=&lt;poem&gt;మంబులును, అమృతవిషవర్ణఫలాఫలంబులును, అల్పప్రాణమహాప్రాణ
స్నిగ్ధరూక్షాక్షరలక్షణగణనయు బాలకుమారరాజ్యవృద్ధమతస్వర
భేదంబులును, అక్షరజాతిసరస్వతీమాతృకాధ్యానగతియు, అన్యోన్య
మిత్రశత్రుసమమిత్రసమ(శత్రు)శత్రుత్వవర్ణమార్గంబులును, తత్ఫ
లంబులును, సంయుక్తాక్షరవృత్తియు, మృత్యువర్ణసంధానస్థానఫల
నిర్దేశంబును, స్త్రీపురుషాక్షరవృత్తియు, స్త్రీలింగపుంలింగనపుంసక
లింగత్రితయసంగతియు, తత్ఫలమ్ములచొప్పును, ఊర్ధ్వముఖానోముఖ
పార్శ్వముఖవర్ణసమవర్ణసంధానస్థానఫలమ్ములదారియు, వైశ్య
మాతృకాధ్యానవిధమ్మును, విభ్యక్తధీదైవతఫలమహత్త్వంబును, శూద్ర
మాతృకాధ్యానవిధానంబును, చాతుర్వర్ణసంకీర్ణరచనావిచారణప్రచా
రమ్ములును, సుకవిలాక్షణికుల వేఁడుటయునుంగల వర్ణాధికార మను విది
ప్రథమాశ్వాసము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 232
|bSize = 422
|cWidth = 57
|cHeight = 20
|oTop = 332
|oLeft = 177
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m89z0flfvz1fi6u7rzpws9cbvf2yn4m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492507</id>
      <parentid>492506</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T14:35:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492507</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="6q1lg3tiz429chp91w9m4ogql4so383" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Telugu poem|type=|lines=&lt;poem&gt;మంబులును, అమృతవిషవర్ణఫలాఫలంబులును, అల్పప్రాణమహాప్రాణ
స్నిగ్ధరూక్షాక్షరలక్షణగణనయు బాలకుమారరాజ్యవృద్ధమతస్వర
భేదంబులును, అక్షరజాతిసరస్వతీమాతృకాధ్యానగతియు, అన్యోన్య
మిత్రశత్రుసమమిత్రసమ(శత్రు)శత్రుత్వవర్ణమార్గంబులును, తత్ఫ
లంబులును, సంయుక్తాక్షరవృత్తియు, మృత్యువర్ణసంధానస్థానఫల
నిర్దేశంబును, స్త్రీపురుషాక్షరవృత్తియు, స్త్రీలింగపుంలింగనపుంసక
లింగత్రితయసంగతియు, తత్ఫలమ్ములచొప్పును, ఊర్ధ్వముఖానోముఖ
పార్శ్వముఖవర్ణసమవర్ణసంధానస్థానఫలమ్ములదారియు, వైశ్య
మాతృకాధ్యానవిధమ్మును, విభ్యక్తధిదైవతఫలమహత్త్వంబును, శూద్ర
మాతృకాధ్యానవిధానంబును, చాతుర్వర్ణసంకీర్ణరచనావిచారణప్రచా
రమ్ములును, సుకవిలాక్షణికుల వేఁడుటయునుంగల వర్ణాధికార మను విది
ప్రథమాశ్వాసము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 232
|bSize = 422
|cWidth = 57
|cHeight = 20
|oTop = 332
|oLeft = 177
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6q1lg3tiz429chp91w9m4ogql4so383</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/233</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175537</id>
    <revision>
      <id>492509</id>
      <timestamp>2025-06-19T14:56:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492509</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1364" sha1="ic41pecvy6ye09p5d27okvenyddrcr7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}ద్వితీయాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}గణాధికారము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ! జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ! శ్రీవేంకటలో
కారాధ్య! ప్రోవు మమ్ము, ద
యారససుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరమణీహృదయాంబుజ
సారమిళిందప్రచార! చారువచశ్శ్రీ
ధీరబుధాధార! సుధా
హారమనస్స్ఫురణ! వేంకటాచలరమణా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=తే.|lines=&lt;poem&gt;తరణివాయాన్వయాబ్ధిసుధాంశుఁ డనఁగ
వెలయు మద్గురుఁ జాతుర్యవివిధకరణ
శబ్దతర్కాది&lt;ref&gt;సకలశాస్త్ర (తి)&lt;/ref&gt;నిఖిలశాస్త్రప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ నరసింహకవిఁ దలంతు.&lt;/poem&gt;|ref=3}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ic41pecvy6ye09p5d27okvenyddrcr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/297</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175538</id>
    <revision>
      <id>492510</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492510</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3027" sha1="8lr9g4e10m7ytc1y8m8dfb1r1nmtxf5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Telugu poem|type=|lines=&lt;poem&gt;తద్గ్రహదృష్టులును, తద్దూషణవిశేణభాషణములును, పంచతత్త్వ
మహత్త్వవృత్తులును, తత్ఫలమ్ములును, లగ్నవిశుద్ధులును,
దుర్ముహూర్తప్రవర్తనంబును, దగ్ధజ్వలితధూమితజీవనిర్జీవశవరోగ
ఋక్షము లనందగు చుక్కలచక్కియు, రక్తశ్వేతపీతకృష్ణచంద్రుల
చందంబును, తల్లక్ష్యంబును, సత్త్వరజస్తమోవేళావిధమ్ములును,
తత్ఫలాఫలమ్ముల యొప్పును, తద్గణకాలలీలలును, పంచకఫలప్రకృతియు,
ఉచ్చనీచస్థానగణసంధానప్రాధాన్యమ్ములును, తదుదాహరణమ్ములగు
మహాకవిప్రయోగమ్ములును, అందు దోషస్వల్పతాగుణాధిక్యనియతియు,
దేవభద్రకుభవాచకప్రచురరచనానిచయమ్ములను, తత్ప్రయోగమ్ముల
జాతులును, సంహార&lt;ref&gt;వచనారచనమ్ము (వ్రాఁతప్రతి)&lt;/ref&gt;వచనరచనమ్ములును, కవితాకన్యక నొసంగు
శుభలగ్నమునకు నిర్దేశమ్మును, తత్కన్యకాసరిగ్రహదక్షుండైన నాయకు
విధంబును, కావ్యకన్యకాకన్యకోల్లేఖాకౌశలంబును, ప్రబంధాదినాందీ
పద్యాదిగణగుణాదులు మొదలుగా సకలలక్షణంబులును బ్రత్యక్షంబుగా
నుండఁ జూపుటయు, లక్షణకవిత్వలక్ష్యంబులును, కుకవిలోభిప్రభు
వ్యాపారంబులును, కుకవినిరసనంబు లగు మహాకవులలక్ష్యంబులును
ఘటనాఘటనాలక్ష్యలక్షణసంఘటనాచమత్కృతిపటిమయు సకలసుకవి
రాజలాక్షణికజనవినుతియుం గల్గు గణాధికార మను నిది ద్వితీయా
శ్వాసము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 297
|bSize = 422
|cWidth = 57
|cHeight = 18
|oTop = 413
|oLeft = 177
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8lr9g4e10m7ytc1y8m8dfb1r1nmtxf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/298</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175539</id>
    <revision>
      <id>492511</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:04:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ల శ్రీరస్తు శారదాంబాయె నమః ణ శి రోమణి తృతీయాశ్వాసము వృత్తాధికారము క. శ్రీరామా రమణ జయ శ్రీరమ్య గుణాభిరామ! శ్రిత భక్తమునీం ద్రారాధ్య! ప్రోవుమమ్మ, ద యారస సుమదామ! వేంకటాచల రామా!...'</comment>
      <origin>492511</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1550" sha1="m9k1rxbcft9nt1h88p9ikxdm3k9vsdc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ల
శ్రీరస్తు
శారదాంబాయె నమః
ణ
శి రోమణి
తృతీయాశ్వాసము
వృత్తాధికారము
క. శ్రీరామా రమణ జయ
శ్రీరమ్య గుణాభిరామ! శ్రిత భక్తమునీం
ద్రారాధ్య! ప్రోవుమమ్మ, ద
యారస సుమదామ! వేంకటాచల రామా!
క. విక్రమ విర్వక్రగుణో
పక్రమ శుక్రప్రశిష్యబలధిక్కరణ
ప్రక్రమ నక్రాపహ చ
క్రాక్రమణక్రమణ ! వేంకటాచల రమణా!
తే. తరుణివాయాన్వయాబ్ధి సుధాంశుఁడనఁగ
వెలయు మద్గురుఁ &quot;జాతుర్య వివిధకవిత
శబ్దతర్కాది సకలశాస్త్ర ప్రవీణుఁ
గవిజన బ్రహ్మ నరసింహకవిఁ దలంతు.
న. అని యిట్లు మదీయ గురువందనం బాపాదించి వెండియు నేతత్కృతిప
సంవిధానంబు విధించెద నవధరింపుము, తత్య్రామం బెట్టిదనిన,
1, శ్రీవేంకటలోకారాధ్య (తి),
3. చాతుర్యవృత్త కవిత (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m9k1rxbcft9nt1h88p9ikxdm3k9vsdc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492512</id>
      <parentid>492511</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T15:11:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492512</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1830" sha1="hg209can1c1m9b3uvvnvw357yvpqyd2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}తృతీయాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}వృత్తాధికారము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామా రమణ జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ! &lt;ref&gt;శ్రీవేంకటలోకారాధ్య (తి)&lt;/ref&gt;శ్రితభక్తమునీం
ద్రారాధ్య! ప్రోవు మమ్మ, ద
యారససుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;విక్రమనిర్వక్రగుణో
పక్రమ శుక్రప్రశిష్యబలధిక్కరణ
ప్రక్రమ నక్రాపహచ
క్రాక్రమణక్రమణ! వేంకటాచలరమణా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=తే.|lines=&lt;poem&gt;తరుణివాయాన్వయాబ్ధిసుధాంశుఁ డనఁగ
వెలయు మద్గురుఁ&lt;ref&gt;చాతుర్యవృత్తకవిత (తి)&lt;/ref&gt;జాతుర్యవివిధకవిత
శబ్దతర్కాదిసకలశాస్త్రప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ నరసింహకవిఁ దలంతు.&lt;/poem&gt;|ref=3}} 
{{Telugu poem|type=వ.|lines=&lt;poem&gt;అని యిట్లు మదీయగురువందనం బాపాదించి వెండియు నేతత్కృతిపతి
సంవిధానంబు విధించెద నవధరింపుము, తత్క్రమం బెట్టిదనిన,&lt;/poem&gt;|ref=4}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hg209can1c1m9b3uvvnvw357yvpqyd2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492667</id>
      <parentid>492512</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T22:07:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492667</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1830" sha1="cu5q2mzwmbuqb20sbj9cedruce7noea" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}తృతీయాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}వృత్తాధికారము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ! జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ! &lt;ref&gt;శ్రీవేంకటలోకారాధ్య (తి)&lt;/ref&gt;శ్రితభక్తమునీం
ద్రారాధ్య! ప్రోవు మమ్మ, ద
యారససుమదామ! వేంకటాచలధామా!&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;విక్రమనిర్వక్రగుణో
పక్రమ శుక్రప్రశిష్యబలధిక్కరణ
ప్రక్రమ నక్రాపహచ
క్రాక్రమణక్రమణ! వేంకటాచలరమణా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=తే.|lines=&lt;poem&gt;తరుణివాయాన్వయాబ్ధిసుధాంశుఁ డనఁగ
వెలయు మద్గురుఁ&lt;ref&gt;చాతుర్యవృత్తకవిత (తి)&lt;/ref&gt;జాతుర్యవివిధకవిత
శబ్దతర్కాదిసకలశాస్త్రప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ నరసింహకవిఁ దలంతు.&lt;/poem&gt;|ref=3}} 
{{Telugu poem|type=వ.|lines=&lt;poem&gt;అని యిట్లు మదీయగురువందనం బాపాదించి వెండియు నేతత్కృతిపతి
సంవిధానంబు విధించెద నవధరింపుము, తత్క్రమం బెట్టిదనిన,&lt;/poem&gt;|ref=4}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cu5q2mzwmbuqb20sbj9cedruce7noea</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/234</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175540</id>
    <revision>
      <id>492513</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:24:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '42 లక్షణళిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము వ. అని యిట్లు మదీయగురువందనంబాపాదించి వెండియుజ్జా భవదీయకృతి సంవిధానోద్యుక్త బుద్ధిచే సావధానంబున విధించెద, నవధరింపుము. క. తిట్టుకు దీవించు...'</comment>
      <origin>492513</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2503" sha1="m7l3isluicmdt83v39uyn5cucgzdcxm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;42
లక్షణళిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
వ. అని యిట్లు మదీయగురువందనంబాపాదించి వెండియుజ్జా భవదీయకృతి
సంవిధానోద్యుక్త బుద్ధిచే సావధానంబున విధించెద, నవధరింపుము.
క. తిట్టుకు దీవించుటకుఁ
గట్టిగ భువిలోన గణమె కారణ మగుటకా
పట్టపు కవిరాజులు చే
* పట్టఁగ నవియేను దేటఁ బఱపెదఁ గృష్ణా !
వ. అట్టి కొలందులెట్టి పనిస.
సీ. కులములు గోత్రముల్ ఫలములు గ్రహములు
తారక ల్రాసులు వారములును
జనన యామములు భూషణములు కోకలు
పూవులు గంధముల్ పొంతువులును
గణములు వన్నెలు గుణములు దేశము
అధి దైవతమ్ములు నాయుధములు
గ్రహవర్ణములును దద్రస నిర్ణయమ్ములు
వేళలు నక్షత్ర వేధ లరులు
తే. మిత్రులును దత్త్వములు సమమిత్ర శాత్ర
వములు పంచకములు దశావస్థ లుచ్చ
నీచ నిర్జీవ జీవాది నిఖిల లక్ష
ణములు రచియింతు గణముల కమరఁ గృష్ణ !
తే. శాస్త్ర పద్దతిఁ జెప్ప నీ చందమెల్ల
నివియె వక్రోక్తి మార్గములనుచుఁ దమరు
దెలియనేరక నవియుఁ దాఁ దెలియకునికి
కొదవయే యండ్రు విజమెనో =కొదవు కృష్ణ!
4
100
5
6
7
వ. అది యట్లుండె. వెండియు గణంబులెయ్యని యంటేని తద్దణోద్భవ
'మ మనధరింపుము,
క్రమ
5. పట్టఁగ నవ్వియును (తి).
8. 1జెప్పిన (తీ), కొడవ గృష్ణ (తి)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m7l3isluicmdt83v39uyn5cucgzdcxm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/235</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175541</id>
    <revision>
      <id>492514</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:24:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము క. హరులోచనత్రయంబున ధరగురువులు, &quot; మూరు గలిగి తారు మగణమై పరఁగఱో దన్మ గణంబునఁ గర మరుదుగఁ దెలియ సకల గణములు పుట్టే. తద్గణ జన్యజనక లక్షణము తే. మగణమునఁ బుట్టె యగణ, మయ్యగణ...'</comment>
      <origin>492514</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1998" sha1="nvk3anz0hbuksg6uv7zremn576n1557" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
క. హరులోచనత్రయంబున
ధరగురువులు, &quot; మూరు గలిగి తారు మగణమై
పరఁగఱో దన్మ గణంబునఁ
గర మరుదుగఁ దెలియ సకల గణములు పుట్టే.
తద్గణ జన్యజనక లక్షణము
తే. మగణమునఁ బుట్టె యగణ, మయ్యగణమునకు
రగణమయ్యెను, రగణాన సగణ మొదమో,
సగణమందున తగణ, మత్త గణమునను
జగణమయ్యెను, జగణాన భగణమయ్యె,
భగణ జననము నగణమై పరఁగెఁ గృష్ణ !
వ. అట్టి గణము లెటువలెఁ దెలియ వలయు నంటేని,
క. గురువులు &quot;మూఁడిట మగణము
ధర వెలయు బ్రథమ గురువు దగ భగణమున
= గురు మధ్యమైన జగణము
జరుగు గురువు తుదిని బొంద సగణము కృష్ణా !
క. నగణంబు లఘుత్రితయము
యగణంబునకాది లఘువు నారయధరలో
దగు మధ్య లఘువు రగణము
తగణమునకుఁ దుదను లఘువు దావరుల గృష్ణా !
తే. రెండుగురువులు గగ మగు, రెండు లఘువు
లలము, సగణము లఘువును సలము, సగణ
10. మూఁడు (తి), స ప్తగణములు (తి).
12, 1 తెలియవడునం ఔను (తి).
1
18. మూటను (తీ), జగురు మధ్యమమై (తి), కాతుదను (తి).
15. 1 రెండు ఆఘువులు అని యండ నగు,
43
10
11
12
13
14&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nvk3anz0hbuksg6uv7zremn576n1557</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/236</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175542</id>
    <revision>
      <id>492515</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:25:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '44 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము ము గురువు, నగణము లఘువు నగము, నలము, లఘుగురు గురులఘువులవి లగము గలవి. ఇఁక నందు సూర్యేంద్ర చంద్రగణ నిర్ణయ ప్రకారము. సూర్యగణములు తే. పరఁగ గురువులు...'</comment>
      <origin>492515</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2164" sha1="0phg19nqh519c07a7k7vj2rhohxm3yp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;44
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
ము గురువు, నగణము లఘువు నగము, నలము,
లఘుగురు గురులఘువులవి లగము గలవి.
ఇఁక నందు సూర్యేంద్ర చంద్రగణ నిర్ణయ ప్రకారము.
సూర్యగణములు
తే. పరఁగ గురువులు రెండొడ్డి ప్రస్తరింపు
సర్వ అఘ్వంతమున నాల్గు
చను గణమ్ము
లాది రెండును గదిపి మాత్రాది గణము
న కొక మాత్ర నిల్ప రవిగణములు కృష్ణ!
ఇంద్రగణములు
తే. వరుస గురువ్రాలు మూఁడిడి ప్రస్తరింప
సర్వ లఘ్వంత మెన్మిడై చను గణమ్ము
లాది రెండును దిగిచి మాత్రాగణము
లాది లఘువున్న వింద్రలై యలరుఁ గృష్ణ కి
చంద్రగణములు
తే. ఆ పంక్తి గురువులు నాల్గిడి ప్రస్తరింప
సలరు లఘ్వంతమునకుఁ బదాఱగణము
లాది రెండును దిగిచి మాత్రాగణము
లాది లఘువిడఁ జంద్ర గణాళి కృష్ణ !
అనంతనగారు [ఛందోదర్పణము 1 - 18]
క. ద్విత్రి చతుర్గురు భవముల
ధాత్రీధర ! రెండు నుడుపఁ దక్కిన గణముల్
1 మీ కేంద్ర చంద్ర గణములు
15
16
17
18
మాత్రాది గణంబు *లాది మాత్ర లిండగళా-
అన్నారు.
19
19. 1మిలేంద్ర చంద్రులనఁజనం (ఛం, డ.1.18), మొదల (ఛండ.1_18).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0phg19nqh519c07a7k7vj2rhohxm3yp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/237</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175543</id>
    <revision>
      <id>492516</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:25:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము ఇక గణసంఖ్య తే. ఒక్కచో నాల్గు మఱియు వేరొకట నెమ్మి దొక్క యెడఁ బదాఱు గణంబు లుర్వి లఘువు లెక్కినవి యిందు నొకటి మూరేళు గ్రమము తో గణంబులు ముప్పది తొమ్మిది హరి సూర్యేం...'</comment>
      <origin>492516</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2105" sha1="a8rih3adsfic4wg1su0kgnkrqqb1xkr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
ఇక గణసంఖ్య
తే. ఒక్కచో నాల్గు మఱియు వేరొకట నెమ్మి
దొక్క యెడఁ బదాఱు గణంబు లుర్వి లఘువు
లెక్కినవి యిందు నొకటి మూరేళు గ్రమము
తో గణంబులు ముప్పది తొమ్మిది హరి
సూర్యేంద్ర చంద్రగణములు
తే. నగణ గల లినులు, స్థలము నలము నగము
భరత లింద్రులు, మలఘు భగురు భల రల
నలల తల సలా సహ సహ నగగ తగురు
నవ సవ రగురు లిందు గణములు కృష్ణ !
మఱియు నిఁక గురులఘు సంజ్ఞాక్షర లక్షణక్రమము
తే, సకలభాషా కవిత్వ ప్రచారములను
రహలు సంయోగవర్ణ పరత్వమైన
పూర్వ వర్ణంబు లఘువగు భువి వికల్ప
మైన నొకచోట గురువగు నదియే కృష్ణ!
సీ. అదియేట్టు లన నుదాహరణ లేర్పఱచెద
హరి రయము రహిత హతి* శ్రియమన
సాధు తతి రధి తిష్ఠతి గ్రామ మనఁగ జ
యతి ప్రభు రన రేషయుతము లయ్యు
నొనరు హకార సంయుత మేతి ప్రద మావ
హతి హ్రస్వ మనఁగఁ ద్యజతి వ్రాయమన
కవి యుక్తినిఁ కనప్తి క్వ నృపతి రశ్మని
క్వచిదనంగను సాధుక్వణతి యనఁగఁ
28. *అధో రేఖలు, సంయుక్త పూర్వాక్షరములు అఘువులనుటకు సూచన.
45
21
22&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a8rih3adsfic4wg1su0kgnkrqqb1xkr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/238</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175544</id>
    <revision>
      <id>492517</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '46 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము తే. దనరు నిత్యాది శబ్దవితతి గణింప కపరహయుతమ్ములైన యక్షరమునకును పూర్వవర్ణంబు లఘువునై పొదలుఁ గృతుల వసుధఁ గవు లివి దెలియఁగా వలయుఁ గృష్ణ ! ఇందు...'</comment>
      <origin>492517</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3222" sha1="7kiyzowasfpzn3jlymbw2bfqzdt84bq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;46
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
తే. దనరు నిత్యాది శబ్దవితతి గణింప
కపరహయుతమ్ములైన యక్షరమునకును
పూర్వవర్ణంబు లఘువునై పొదలుఁ గృతుల
వసుధఁ గవు లివి దెలియఁగా వలయుఁ గృష్ణ !
ఇందుకు
29
ఉదాహరణము ఛందశ్శేఖరమున పింగళ నాగేంద్రుఁడు
లక్ష్యము.
శ్లో. పాదాదావిహ వర్ణస్య, సంయోగః క్రమసంజ్ఞకఃః
* పురస్థితేన తేనస్యా, ల్లము జూపి క్వచిద్దుర్కు
సర్వా స్వపీచ భాషాను, రహయు కే క్షదేవరే
పూర్వ వర్ణస్య లఘుతా, వేష్టా తు కాదికే పరే ॥
తరుణం సర్షపశోకం, నవోదనం పిచ్చిలానిచ దధీని
అల్పవ్యయేన సుందరి, గ్రామ్యజనో మృష్టమన్నాతి ॥
24
వ. రేఫ సంయు క్తేషు చరతి భ్రమరః వసతిగ్రామే, జయతి ప్రాజ్ఞః హకార
సంయుక్తే చ విషహ్రాసః, వహతి హ్రస్వః, త్యజతి ప్రియ మిత్యాది,
క్వవసంయోగే - ఆ స్తిక్వభూమౌ, వేళ్మని క్వచిత్, స్వాదు క్వణతి, ఇత్యా
ద్యుదాహరణాని, ఇతి ప్రౌథో క్తి :
24, 1పరస్థి తేన (వృత్తరత్నాకరము - నాగరలిపి ముద్రణ.]
25
పింగళ నాగేంద్రుని ఛందశ్శేఖరములోనివిగాఁ బై మూడు శ్లోకములు
౨. శి. లిఖిత ప్రతిలోఁ బేర్కొనఁ బడినవి. కానీ పింగాళాచార్యుల ఛందమునకు
ఛంద శ్శేఖరమును పేరున్నట్లు తెలియరాదు. నుడి పింగళచ్ఛందమున నీ శ్లోకములం
లేవు. 'పాదాదావిహ అన్నది వృత్తరత్నాకరము (1-10) న నున్నది. దాని
కుదాహరణము తరుణం సర ప (వృత్త 1-11). 'సర్వాస్వపిచ' అన్నది ఛంద
శేఖరములోనిదిగా వృత్తరత్నాకర ధీశోధినీ వ్యాఖ్య యుదాహరించినది,
వ్యాఖ్య కవిశార్దూల శ్రీనాథ విరచితము. ఇతఁడు మన తెనుఁగు శ్రీనాథుఁడు
డారేమో?
女&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7kiyzowasfpzn3jlymbw2bfqzdt84bq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/239</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175545</id>
    <revision>
      <id>492518</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము ఇంక సామాన్య గురు లఘుసంజ్ఞా బోధక ప్రకార సంజ్ఞాక్షర లక్షణము క. ధర దీర్ఘము లూఁదిన య బ క్కరములు నొత్తులు పిఱింది గలసిన యా య క్షరములు గురువులు, మఱి త ద్విరహితములు లఘువ...'</comment>
      <origin>492518</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1907" sha1="h2sg68d040f09izlov248zzuamv9xye" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
ఇంక సామాన్య గురు లఘుసంజ్ఞా బోధక ప్రకార సంజ్ఞాక్షర లక్షణము
క. ధర దీర్ఘము లూఁదిన య
బ
క్కరములు నొత్తులు పిఱింది గలసిన యా య
క్షరములు గురువులు, మఱి త
ద్విరహితములు లఘువు లగుచు వెలయులు గృష్ణా !
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-8
క. వివిధముగఁ జాఁపి పలికెడు
నవియును మఱి యూఁది పలుకునవియును గురువుల్
భువి నిలిపి పలుకు వర్ణము
లవి యన్నియు లఘువులయ్యే నంబు జనాభా !
న. అన్నాఁడు. మఱియు నిఁక,
గణసంజ్ఞా బోధక పద్ధతి
క. మగణము ' శ్రీకృష్ణా' యన
యగణ ‘మురేంద్రా' యనంగ నఖిలేశ మహిళా
తగణము ' దైత్యారి' యన
భగణము ' మాధవ ” యటంచుఁ బతికినఁ గృష్ణా !
వసుధ ర గణము డగు 'కేశవా ' యనంగ
పొందు జగణంబు కృతుల 'ముకుంద' యనఁగ
తనరు నగణంబు మఱి 'వరదా' యున్న
నగణమనఁ జను 'నృహరి' యనంగఁ గృష్ణ!
క. 'హరి' యన లలము 'హరి' యన
ధర నగణము అగము నాఁగఁ దగుఁ 'జక్రి' యన
27, 1నంబుధి శయనా (త్రి, ఛం, ద.1.8).
47
28
27
28
29
30&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h2sg68d040f09izlov248zzuamv9xye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/240</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175546</id>
    <revision>
      <id>492519</id>
      <timestamp>2025-06-19T15:26:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '48 లక్షణశిరోమణి బరఁగులు హగణము గల మగుఁ ద్వితీయాశ్వాసము బరువడి చక్రీ' యటంచుఁ బలికిన (గ×మా] ఇక గణజాతు క యగణము తగణము విప్రులు రగణము జగణములు నివియె రాజాన్వయముల్ భగణము వైశ్యము మగణ...'</comment>
      <origin>492519</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2070" sha1="jvml3z92e9ji5eu76s3ln15xdtm5wap" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;48
లక్షణశిరోమణి
బరఁగులు హగణము గల మగుఁ
ద్వితీయాశ్వాసము
బరువడి చక్రీ' యటంచుఁ బలికిన (గ×మా]
ఇక గణజాతు
క యగణము తగణము విప్రులు
రగణము జగణములు నివియె రాజాన్వయముల్
భగణము వైశ్యము మగణం
బగు నాలవజాతి సగణ మంత్యజము హరీ '
81
32
చంద్రగణముల(కు లక్ష్యములు) అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము1-17]
సీ కమలనాభా ! నగగంబు కమరరూప
నహ, యసురాంతక నాఁగ సలల,
మద్రి ధర భలంబు, భద్ర యశా యన్న
భగురు, వంభోజాక్ష మగణ లఘువు,
భువ నేశ్వరాయన్న సవ, &quot;మధు విద్వేషి
సహము, పీతాంబర సంజ్ఞ తలము,
కైటభారి రలంబు, గజ వరదా యన్న
నవ, మహి శయన నా నలలమయ్యే,
రగణ గురువుదేవ రాజాయనంగఁ, బ
ద్మావతీ యనంగ తగణ గురువు,
నరహరీ యనంగ నరహరి నరసింహ
నాఁగ నొప్పు నగము నలము స్థలము
తే ధరణిఁ బ్రాణవము పంచమదైవతాఖ్య
నాదమును గాంధార విషాద ఋషభ
31 బరువడి చక్రి యటంచుఁ బలిగినఁ గృష్ణా ! (శా)
-
88
ఇది యవ
పారము చక్రి పునరుక్తము గగము చెప్పఁబడ లేదు గాన పైరీతి సవరింపఁబడినది.
తేరి మఘ విద్వేషి (ఛంద. 1-17)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jvml3z92e9ji5eu76s3ln15xdtm5wap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:సంధి (ఆంధ్రభాషా సంధి నియమముల చారిత్రక పరిశీలనము).pdf/48</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175547</id>
    <revision>
      <id>492520</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాత్రము వీనిని ప్రత్యేకము నాగమములుగా గ్రహింపనేల యరు ప్రశ్న కలుగవచ్చును. అట్లగుటకుఁ గారణమేమనగా- భాష యనవతరము మార్పుల నొందుచుండుటచే, నోకకాల మున వ్యవహారములోనున్న శబ్దముల స...'</comment>
      <origin>492520</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2836" sha1="lyte5md7fcrpsca6mdvf5v04gp2kqtv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Edla praveen&quot; /&gt;{{Rh|48|సంధి||}}&lt;/noinclude&gt;మాత్రము వీనిని ప్రత్యేకము నాగమములుగా గ్రహింపనేల
యరు ప్రశ్న కలుగవచ్చును. అట్లగుటకుఁ గారణమేమనగా-
భాష యనవతరము మార్పుల నొందుచుండుటచే, నోకకాల
మున వ్యవహారములోనున్న శబ్దముల స్వరూపము మఱికొంత
కాలమునకు మాఱిపోవుట తటస్థించును గాని, వ్యవహారమున
సంపూర్ణ వాక్యములు, పదబంధములు చిరకాలమునుండియు
వచ్చుచున్నను, వానికి ప్రత్యేకశబ్దములవలె నంతసులభముగా
మార్పుకలుగదు. అట్టిస్థితిలో కాలక్రమమున మార్పు జెంది
సంకోచరూపముకు బడసిన యొక ప్రత్యేక శబ్దముయొక్క
రూపమునకును, వాక్యగతంబై చిరకాలమునుండి వ్యవహార
మున మార్పులేక వచ్చుచున్న యా శబ్దముయొక్క ప్రాచీన
రూపమునకురు గొంత భేది మేర్పడును. ఒక కాలమున
ప్రత్యేకముగా వ్యవహరింపఁబడుచున్న యొక శబ్దముయొక్క
రూపమునే తరువాతి కాలపు లాక్షణికుఁడు, దానికి సహజ
మును ప్రామాణికము నగు రూపముగా గ్రహించినప్పుడు,
ప్రాచీన వాక్యగతం బగు నద్దాని రూపమునకును దీనికిని కొంత
భేద మగపడుచుండును. వాక్యగతంబయిన యీ శబ్దమున
కా రూపాంతర మేయర్థమున నెట్టి సందర్భమునఁ గలుగు
చున్ననో కనిపట్టి, తన కాలమున వ్యవహారములో నున్న
యా శబ్దమున కొక ప్రత్యేకార్థమున, లేదా మఱియొక శబ్ద
ముతో నొక యర్థమున సంయోగము గలిగినపుడు, ఈ యాగ
మము కలుగు నాని లక్షణ మేర్పఱచును. ఈ యోగము మను&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lyte5md7fcrpsca6mdvf5v04gp2kqtv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/110</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175548</id>
    <revision>
      <id>492523</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:15:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ఉప్పిఁడి యుపవాసము 107 ఉప్పులేని కటికి యుపవాసము. (ఉప్పు లేనిదే మనవారు అంటుగ పరిగణించరు.) కటికి యుపవాసము ద్వి. ఈపండుకోస మే నిన్నాళ్ళదనుకఁ గాపాడితిని బహుకష్ట...'</comment>
      <origin>492523</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1347" sha1="9fip4kxkwvenzc641me2wkrkxpft29g" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ఉప్పిఁడి యుపవాసము
107
ఉప్పులేని కటికి యుపవాసము. (ఉప్పు లేనిదే మనవారు
అంటుగ పరిగణించరు.)
కటికి యుపవాసము
ద్వి. ఈపండుకోస మే నిన్నాళ్ళదనుకఁ
గాపాడితిని బహుకష్టాల కోర్చి
ఉప్పిడి యుపవాస మున్న నాయాస
తప్పించుకొని పోవ ధర్మంబు గాదు.
సారం. 2. 357
సీ. ఓర్పుమై నుప్పిండి నుపవాస ముండనీ
మగనాలి సరి వోల్పఁ దగము విధవ
ఉప్పు, పత్రి
అద్దు, పద్దు
ఆనోటి కుప్పు, పత్రి లేదు.
కాశీ. 2. 83
ఉప్పుకుఁ పత్రికి కాక
పనికి మాలి
వాఁ డుప్పుకుఁ బత్రికిఁ గాక పోయినాఁడు.
ఇంక నీకత అంగడిబెట్టి ని న్నుప్పుకుఁ బత్రికి గాకుండఁ
జేయుదు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9fip4kxkwvenzc641me2wkrkxpft29g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/111</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175549</id>
    <revision>
      <id>492524</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:16:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '108 తెలుఁగు జాతీయములు ఉప్పు లేక ముప్పందుము త్రాగు కించుఁదన మనుభవించు. అద్దిరా ! మీ యొడళ్ళు మీయొద్ద లేవుగదా. ఉప్పు లేక ముప్పందుము త్రాగుచు గద్దెపొంకములు చాల దిద్దఁ గలరే! ఉప్ప...'</comment>
      <origin>492524</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1562" sha1="fdtnwruzdj3pbkmgmqup1gmtw4yra77" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;108
తెలుఁగు జాతీయములు
ఉప్పు లేక ముప్పందుము త్రాగు
కించుఁదన మనుభవించు.
అద్దిరా ! మీ యొడళ్ళు మీయొద్ద లేవుగదా. ఉప్పు లేక
ముప్పందుము త్రాగుచు గద్దెపొంకములు చాల దిద్దఁ
గలరే!
ఉప్పుగల్లువోలె నిలుచు
ధర్మజ. 46 పు. 14 పం.
ఉప్పుగల్లున కేదియు నంటుకొనదు.
సంబంధించినవా రెందును లేక ఏకాకియై యుండు.
సీ. సుతుల నేడ్వురను మ్రింగితివి తోడ్తో నిల్చెం
గడపట నొకఁ డుప్పు గల్లువోలె
ఉప్పు తిను
సొతు దిను
జెమి. 4.73
వ......నీయుప్పు దిన్న వారము గావున నీతోడి వారము.
ఉప్పుతోఁ దొమ్మిదియును బెట్టు
నవరసభరితమవు మృష్టాన్నముం బెట్టు.
ప్రబంధరా. 788
సీ. ఉప్పుతోఁ దొమ్మిదియును బెట్టి కృపణర
క్షణము గావించు నేగుణసముద్రు..
రామాభ్యు. 1. 107&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fdtnwruzdj3pbkmgmqup1gmtw4yra77</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/112</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175550</id>
    <revision>
      <id>492525</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:16:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ఉప్పుతోఁ దొమ్మిది యింట నుండ నిచ్చు నవరసము లింట నుండ నిచ్చు సీ. తే. అత్తమామల సేవ లాసత్తిఁ జేయు వెరమున నేమి నొచ్చిన నోరఁ బలుక చుప్పుతోడఁ దొమ్మిది నింట నుండ...'</comment>
      <origin>492525</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1492" sha1="257l6b7w2xw7qmzokrx1o8upd6ln1y3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ఉప్పుతోఁ దొమ్మిది యింట నుండ నిచ్చు
నవరసము లింట నుండ నిచ్చు
సీ. తే. అత్తమామల సేవ లాసత్తిఁ జేయు
వెరమున నేమి నొచ్చిన నోరఁ బలుక
చుప్పుతోడఁ దొమ్మిది నింట నుండ నిచ్చు
మంగళద్రవ్యరాజి నేమరక పూను.
బసవపు. 1. 68
109
ఉప్పుపటికి
ఉప్పువలె నీరు నీరవు పిఱికి.
చాల పిఱికివాఁడనుట.
ఆ. ఇక్కు ముట్టి చక్కి- నెక్క-ంగ మఱచి సు
భ్రమము నొంది పిఱుఁదఁ బ్రమథగణము
లార్వఁ బోతుమీఁద గడ్డంబు పడి యుప్పు
వీటికి వోలె వెఱచి పటిచే జముఁడు.
ఉప్పెనఁ బోవు
ఉప్పెనలోఁ బడి కొట్టుకొనిపోవు.
తనకుఁ గాక పోవు, పాడగు.
కుమార. 2. 206
సీ. కట్టుకొయ్యకుఁ జేరి కామధేనువు దప్పెఁ
గానవచ్చిన పెన్నిధాన మడఁగెఁ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>257l6b7w2xw7qmzokrx1o8upd6ln1y3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:సంధి (ఆంధ్రభాషా సంధి నియమముల చారిత్రక పరిశీలనము).pdf/49</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175551</id>
    <revision>
      <id>492526</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:16:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'నది వాస్తవముగ, నీ శబ్దమునకు సహజముగా సంబంధించిన దే యైనను, నా రూప మీ లాక్షణికుని కాలమున వ్యవహార మున లేమిం జేసి యాతఁడా ప్రాచీన వాక్యమును వ్యాకరించు టలో నా శబ్దము తన కాలమున నెట...'</comment>
      <origin>492526</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2799" sha1="5y6gr2twe0rdalwno5o6yvo7cv154r1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Edla praveen&quot; /&gt;{{Rh||సంధి : స్వరూప లక్షణములు|| 49|}}&lt;/noinclude&gt;నది వాస్తవముగ, నీ శబ్దమునకు సహజముగా సంబంధించిన దే
యైనను, నా రూప మీ లాక్షణికుని కాలమున వ్యవహార
మున లేమిం జేసి యాతఁడా ప్రాచీన వాక్యమును వ్యాకరించు
టలో నా శబ్దము తన కాలమున నెట్టి రూపముగలదై
యున్నదో సట్టి రూపము కలవానిగనే విడఁగొట్టి, యా
వాక్యమునఁ దరువాతి శబ్దమునకును దీనికిని నడుమ మిగిలి
యున్న యతుకుముక్క నాగమముగా గ్రహించి, యీ యర్ద
మున నీ శబ్దమున శ్రీ శబ్దము పరమైనచో నీ యాగమము
వచ్చునని లక్షణ మొనరించును. ఒక మాఱు భాష కట్టి
లక్షణ మేర్పడినతోడనే, తరువాతవా రందఱుఁగూడ నా
మార్గమునే యవలంబించి, యొక కాలమందా భాషయొక్క
స్థితినిబట్టి, దానిని వ్యాకరించి లక్షణము చెప్పిన నైయాకర
ణుఁడు గ్రహించిన శబ్దస్వరూపమునే పరమ ప్రమాణముగా
నెంచి త త్తదాగమాదు లాయా పదసంయోగ సందర్భమున
నెట్లో పైగా వచ్చి చేరుచుండునని తలంచుచుండుట సంభ
వించును.&quot; వీని సాదృశ్యముచే (analogy). నింక ననేక సంద
ర్భముల నీ యోగమాదులు విధింపఁబడి, తొలిపద మొక
యాకృతి గణమునకు మూలం బగుట గూడఁ దటస్థించును.
భాషలో, నిట్టి పోలిక చే నేర్పడిన రూపములు (analogical
forms) పెరిగినకొలఁది మూలరూప మేదో, అనఁగా.. దేని
సాదృశ్యమునుబట్టి యట్టి రూపములు భాషలో నేర్పడినవో
తెలిసికొనుటయుఁ గష్టతరంబగును. అప్పు డా భాషయొక్క&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5y6gr2twe0rdalwno5o6yvo7cv154r1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/113</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175552</id>
    <revision>
      <id>492527</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:16:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '110 తెలుఁగు జాతీయములు గరతలంబున నున్న సురమణి పడిపోయెఁ బండినతపము నిష్ఫలతఁ బొందె మ్రోల వచ్చిన కల్పసాల ముప్పెనఁ బోయె వచ్చిన భాగ్యదేవత దొలంగె ఉమ్మాయ కృత్రిమము (మాయయైనది) కాళ. 4. 111...'</comment>
      <origin>492527</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1460" sha1="2ioqgtiosxtajlmmdqyx1dz17yxr0tn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;110
తెలుఁగు జాతీయములు
గరతలంబున నున్న సురమణి పడిపోయెఁ
బండినతపము నిష్ఫలతఁ బొందె
మ్రోల వచ్చిన కల్పసాల ముప్పెనఁ బోయె
వచ్చిన భాగ్యదేవత దొలంగె
ఉమ్మాయ
కృత్రిమము (మాయయైనది)
కాళ. 4. 111
ఉమ్మాయము త్తియము (మాయముత్యము)
ఉమ్మాయ జగ్గాయలు
కొంటెపిల్లగాండ్రు
ఉమ్మెత్తకాయకుఁ జిలుక పొంచి యున్నట్లు
మధుర ఫలములం దిను చిలుక యుమ్మెత్తకాయ పైఁ దవి
లిన మనసునఁ దినఁ గోరి పొంచియున్నట్లు.
తగని దాని నాసించుట.
ద్వి. రాతికి సరివచ్చురా వీనిమనసు
కరఁగఁబో దుమ్మెత్తకాయకుఁ జిలుక
పొరసినవిధ మాయెఁబో తనవలపు.
ఉయ్యాలో జంపాలో
సారం. 1. 551
శిశువులం బరుండ నునిచి యూయెల లూచునపు డను
నూఁతపదము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2ioqgtiosxtajlmmdqyx1dz17yxr0tn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/114</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175553</id>
    <revision>
      <id>492528</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు క. జోలల్ వాడిరి యమృతపు జాలుం జోకొట్టఁ జాలు సరసపుజూపుల్ డోలాయమానముగ ను య్యాలో జంపాలొ యనుచు నాలోలాక్షుల్. సారం. 1, 48 111 శా. నైలింపాంగన లగ్గిరీంద్రతటబృందంబంచం...'</comment>
      <origin>492528</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1753" sha1="4xrgwq1n5tnap4kz6s530d60y3a0dvn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
క. జోలల్ వాడిరి యమృతపు
జాలుం జోకొట్టఁ జాలు సరసపుజూపుల్
డోలాయమానముగ ను
య్యాలో జంపాలొ యనుచు నాలోలాక్షుల్.
సారం. 1, 48
111
శా. నైలింపాంగన లగ్గిరీంద్రతటబృందంబంచం గ్రీడించు న
హాళిక్ మేఘము లెక్కి వచ్చి యట యాతాయతనంతా
హతి డోలాఖేలమున సుఖంపఁ గని హృన్మోదాంబు
సంధింప నుయ్యాలో జంపము లందుఁ బాడుదురు భిల్లాల
భోజపత్రేక్షణల్
.
ఉరిసినపుండ్లపై నుప్పుఁ జల్లు
తపతీ. 4.93
మానిక య్యేపైన పుండ్లపై నుప్పు చల్లు.
పరితపించుచున్న వారి మఱింత తపింపఁజేయు.
ద్వి. ఉరిసినపుండ పె నుప్పును జల్లి
(Y)Q
కెరలఁ జేసెదవు నేఁ గినిసితి నేని
చక్కఁ బెట్టఁ గ లేరు సాధువు రేఁXc
బొక్కి- నిల్వదు తల పొలమునఁగాని.
హరిశ్చ. 2 భా. 1255
తే. అరులు మనమీఁద నురవడి సరుగు దేర
నేను సిడిముడి పడుచుండ
నిట్టు లనుట&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4xrgwq1n5tnap4kz6s530d60y3a0dvn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/115</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175554</id>
    <revision>
      <id>492529</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '112 తెలుఁగు జాతీయములు యొప్ప దురిసిన పుడుల నుప్పు వెట్టె దరయ దీనికి నిన్ను నే మందుఁ బార్థ ! క్షతే తాకారన్యాయము భార. ద్రోణ. 5. 358 చూ. సంస్కృత న్యాయములు. పే. 247 ఉల్లము పల్లవించు హృదయము...'</comment>
      <origin>492529</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1489" sha1="4ofp327k7k9kefkpbx8z54h2rs3qhiz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;112
తెలుఁగు జాతీయములు
యొప్ప దురిసిన పుడుల నుప్పు వెట్టె
దరయ దీనికి నిన్ను నే మందుఁ బార్థ !
క్షతే తాకారన్యాయము
భార. ద్రోణ. 5. 358
చూ. సంస్కృత న్యాయములు. పే. 247
ఉల్లము పల్లవించు
హృదయము చిగుర్చు
హృదయ ముల్లాసము వహించు.
సీ. ఆచంద్రతారార్క మైననిర్వాహముల్
గాంచి యుల్లము పల్లవించువారు
విక్ర. 5. 124
ఉ. ఉల్లము పల్లవింప నెవఁ డొక్క పరిక్షా
భాగవతమా.
... అది విని దుష్ట బుద్ధి నిప్పు ద్రొక్కి-నరీతిని బొక్కి పడియుఁ
గళవళంబు దక్కి కపటప్రీతి నల్లునియుల్లంబు పల్లవింపం
జేసి యనిపి పుచ్చె..
ఉల్లల నుడుకు
జైమిని భారతం (వచనం) 146 పే.
ఉల్లల అను ధ్వనితో నుడుకు
(ఉల్లల = ఉడుకుటయందలి ధ్వన్యనుకరణము.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4ofp327k7k9kefkpbx8z54h2rs3qhiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:సంధి (ఆంధ్రభాషా సంధి నియమముల చారిత్రక పరిశీలనము).pdf/50</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175555</id>
    <revision>
      <id>492530</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:18:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రాచీనస్వరూపమును గనిపట్టి వెదకుటయో, లేదా యా రూపములు నితర సన్నిహిత భాషారూపములతోఁ జోల్చిచూచుటయో సంభవించినఁ గానీ, దాని మూల రూపమును దెలిసికొనుట కడు దుర్లభంబే యగును.  దీనికొ...'</comment>
      <origin>492530</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2753" sha1="6le7fkhgafr5hfib7hmlue1e7nqy08o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Edla praveen&quot; /&gt;{{Rh|50|సంధి||}}&lt;/noinclude&gt;ప్రాచీనస్వరూపమును గనిపట్టి వెదకుటయో, లేదా యా
రూపములు నితర సన్నిహిత భాషారూపములతోఁ
జోల్చిచూచుటయో సంభవించినఁ గానీ, దాని మూల రూపమును
దెలిసికొనుట కడు దుర్లభంబే యగును.

దీనికొక చిన్న యుదాహరణమును గ్రహింతము,
తెలుఁగున “పొద” శబ్ద మొకటి కలదు. అది యిప్పుడు
సామాన్యముగా అకారాంత శబ్దముగ నే ప్రసిద్ధమైయున్నది.
దీనికి “ఇల్లు&quot; అను శబ్దము పరమునఁ జేర్పబడినపుడు పొద+
ఇల్లు = (కలిసి) “పొదరిల్లు” అని చెప్పబడుచున్నది. అనఁగా
'పొద' శబ్దము చివరనున్న అకారమున కచ్చుపరమగునపుడు
రేఫాగమంబగుచున్న దన్నమాట. ఇదియు విశేషణ సమా
సమునందు మాత్రమే. పొద + ఉండెను అని యున్నచో,
&quot;పొదయుండెను” అనియేకాని &quot;పొదకుండెను” అని యగుట
లేదు. దీనినిబట్టి తక్కిన స్థలములందు &quot;పొద” శబ్ద మకా
రాంతమైయే నిలుచుచున్నది. గావున, &quot;పొద”. అనున దే
దాని సహజ రూపం బనియు, “ఇల్లు” శబ్దము పరమైనపుడు.
మాత్రమే రేఫాగమము కలుగుచుండుటచే నది కర్మధారయ
సమాసములందు మాత్రము ప్రత్యేకముగా వచ్చు. నాగమ
మనియు, నీ భాషయొక్క ప్రస్తుతస్థితిని గ్రహించి వ్యాకరించి
లక్షణము చెప్పిన లాక్షణిక్యుడు (Descriptive Grammarian)
ఒక వేళ చెప్పినఁ జెప్పవచ్చును. కాని యీ భాషలోని కొన్ని
ప్రాచీన గ్రంథములను బరిశీలించినచో నీ &quot;పాద” శబ్దమునకు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6le7fkhgafr5hfib7hmlue1e7nqy08o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/116</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175556</id>
    <revision>
      <id>492531</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '$...... తెలుఁగు జాతీయములు 113 .కర్ణభీతి నుల్లల నుడుకుచు నుండుదుఁ గుర్తుండు విడువక మోమున వ్రేలు నాకు క. ధనము గలవాఁడు మృత్యువ భార. కం. 3. 33 దసమున నున్నట్లు భయము దనచి త్తమునం దనుకఁగ నుల...'</comment>
      <origin>492531</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1596" sha1="991l4hd7wzv76csq0m5t3noz2rpvsy0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;$......
తెలుఁగు జాతీయములు
113
.కర్ణభీతి
నుల్లల నుడుకుచు నుండుదుఁ గుర్తుండు
విడువక మోమున వ్రేలు నాకు
క. ధనము గలవాఁడు మృత్యువ
భార. కం. 3. 33
దసమున నున్నట్లు భయము దనచి త్తమునం
దనుకఁగ నులల నుడుకును
విను శిఖి చోరాదిముఖ్య విషయాపదకు కో.
ఉల్లము తాయి చేసికొను -
భార. శాం. 4 ఆ.
గుండె ఆయి చేసికొను
ఉ. కల్లరివేష మూని యతికాముకుడై సునిరాజు వేఁడు చో
నుల్లము అయి జేసికొని యూరక నుండక నీవు లోను
గాఁ బెల్లునె యిట్టికుష్కృతముచే రఘురాముపదా
దాఁక మే నెల్లను తాయి గాఁగ వసియింపుము నిర్జన
మివ్వసంబునక్.
ఉల్లకుట్టుమాటలు
దశా. రామా, 22 పే.
మర్మము భేదించు పరియాచకపు పలుకులు.
క. సమరమునకుఁ బురికొల్పుచు
మముఁ దలఁచిన నుల్లకుట్టుమాటలఁ దెచ్చి
15&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>991l4hd7wzv76csq0m5t3noz2rpvsy0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/117</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175557</id>
    <revision>
      <id>492532</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:19:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '114 తెలుఁగు జాతీయములు త్తము లుడికించుచుఁ బాండవ సమితిం గడఁగించువా రచట నెవ్వరొకో. భార. ఉద్యో. 2. 242 చ. విను మరిఁ జంపనుం జెఱుప వేచుట లెస్స ప్రతాపభాష ణంబున వెడ నుల్లకుట్టులను బొంకుల...'</comment>
      <origin>492532</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1733" sha1="l7kzyo9o6ok4bk4v3ri2wxxuzd0ezf6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;114
తెలుఁగు జాతీయములు
త్తము లుడికించుచుఁ బాండవ
సమితిం గడఁగించువా రచట నెవ్వరొకో.
భార. ఉద్యో. 2. 242
చ. విను మరిఁ జంపనుం జెఱుప వేచుట లెస్స ప్రతాపభాష
ణంబున వెడ నుల్లకుట్టులను బొంకుల వానిఁ గలంగఁ జేసి
రేఁచినఁ దనపూఁపు దప్పు నటి సేయని చందము నమ్మి
యున్న చాడ్పును మెఱయంగఁ బల్కుచుఁ గడు మది
నమ్మక యుండఁగాఁ దగుక్.
ఉల్లి తిన్న కోమటివరె
భార. శాంతి. 3. 20.
సహజముగ నేవగిం పొదవించు కోమటి ఉల్లిగడ్డలు చెడఁ
దీనిన దుర్వాసనకు సిగ్గిలి నోరు తెరువక యూరకుండును
గదా.
తే. ఘుటిక మ్రింగిన సిద్ధునియటుల నుల్లి
దిన్న కోమటివలె నూరకున్న వాఁడు
సారం. 3. 165
ఉసురుమను
నిట్టూర్పు పుచ్చుచు &quot;ఉస్సు” అను; మిక్కిలిశ్రమమున
నుస్సురను.
క. అడుగులకు మడుగు లొత్తుచు
నుడిగంబులు చేయఁ జెలువ లుస్సు రటంచుకో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l7kzyo9o6ok4bk4v3ri2wxxuzd0ezf6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/118</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175558</id>
    <revision>
      <id>492533</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:20:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు వడ దాక్రి యంచ నడిచిన వడువునఁ జెలి నడుచు 'మేను వడవడ వడఁక౯. క. వసుధేశ! ముక్కు దుస్సిన సుదక్షి. 2. 98 పసరముక్రియఁ గెరలి తిటెఁ బక్కున ఋషి నా రుసురుమని వెడలిపోయిరి...'</comment>
      <origin>492533</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1715" sha1="g7jnkv4m84z7vel6hbmj554uu7djxws" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
వడ దాక్రి యంచ నడిచిన
వడువునఁ జెలి నడుచు 'మేను వడవడ వడఁక౯.
క. వసుధేశ! ముక్కు దుస్సిన
సుదక్షి. 2. 98
పసరముక్రియఁ గెరలి తిటెఁ బక్కున ఋషి నా
రుసురుమని వెడలిపోయిరి
ముసలిగదా పుట్టినిల్లు ముఖ్యోష్ణతకు
ఉస్సురను
50.50. 6. 47
115
శ్రమచే నుసురను, పరితాపమున నసురసురను.
చ. సురవరుఁ డంత నుస్సు రని స్రుక్కు చుఁ జొక్కుచు నొక్క
నాఁడు రాత్తిరి రయ మార మారకృతతిగ్మశరక్షతి కోడి
కోడివైఖరిఁ గని తాపసాశ్రమముఁ గాంచి తదంచిత వేది
నూఁది కుక్కు-రొ యని కూసె సి గెడలి కుత్సిత మిట్టిద కా
రఘూ తమా !
రామకథా. బాల. 4 ఆ.
ఇట్లు నిదురించుచున్న సుధవదనారవిందమును గన్నుల
కఱవు దీఱ నవలోకించి శరశ్చంద్రుఁ డుస్సురని వేఁడి
నిట్టూర్పులఁ బుచ్చుచు నా వలికిఁ జనెను.......
ప్రేమసా, పే 20 పం. 21&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g7jnkv4m84z7vel6hbmj554uu7djxws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/119</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175559</id>
    <revision>
      <id>492534</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:20:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '116 ఊచ ముట్టుగ నిశ్శేషముగ తెలుఁగు జాతీయములు తే. ఎంత దుర్బుద్ధి యెంత దుర్ర్భాంతి యహహ సర్వధనములు నద్దురాచారశీలుఁ డూచముట్టుగ నిలు దోచి యుఱికి చనుట యెఱుఁగరో గాక యవ్వేళ యెఱుక గ...'</comment>
      <origin>492534</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1468" sha1="th4wd548e2k5tqs12h35gz2044y77um" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;116
ఊచ ముట్టుగ
నిశ్శేషముగ
తెలుఁగు జాతీయములు
తే. ఎంత దుర్బుద్ధి యెంత దుర్ర్భాంతి యహహ
సర్వధనములు నద్దురాచారశీలుఁ
డూచముట్టుగ నిలు దోచి యుఱికి చనుట
యెఱుఁగరో గాక యవ్వేళ యెఱుక గల రె.
తే. కొడుక తమ్ములు దోడ్పడఁ గడఁగి శత్రు
వరులు గెలిచెద నంటి వెక్కరుఁడు దక్క
కుండ నీతమ్ముగుఱ్ఱల నూచముట్టు
గొనియె నేవిధి యేగతిఁ జనుదుఁ జెపుమ.
పాండు. 3. 50
భార. శల్య. 1 ఆ.
గీ. ఉద్దవిడిన పసుల నూచముట్టుగఁ దెత్తు
భార. విరా. 3 ఆ.
ఊటాడు
చలించు, సంభ్రమించు
మ. కలగెం దోయధిసప్తకంబు, గిరివర్గం బెల్ల నూబాడె, సం
చలత) బొందె వసుంధరావలయ, మాశాచక్ర మల్లాడెఁ,
గొందల మందెం ద్రిద శేంద్రుపట్టణము, పాతాలంబు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>th4wd548e2k5tqs12h35gz2044y77um</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175560</id>
    <revision>
      <id>492535</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:20:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 117 మూర్ఖల్లె, నాకుల మయ్యె గ్రహతారకాకులము, సంతో భించె నవ్వేధయుక్. (భార. విరా.) నిర్వ. రా. 5. ఆ. వ. వేఁట పైఁ గల తివుట నూటాడుచు... పాఁడు. 3 ఆ. ఊడనిఁచాడు పాఱిపోవు, తొలఁగు. క....'</comment>
      <origin>492535</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1582" sha1="4i98elw6b8cg5t47vaioo0jgnxwp3t5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
117
మూర్ఖల్లె, నాకుల మయ్యె గ్రహతారకాకులము, సంతో
భించె నవ్వేధయుక్.
(భార. విరా.) నిర్వ. రా. 5. ఆ.
వ. వేఁట పైఁ గల తివుట నూటాడుచు...
పాఁడు. 3 ఆ.
ఊడనిఁచాడు
పాఱిపోవు, తొలఁగు.
క. ఒక నాఁటిరాత్రి పడు పడు
కకుఁ జెప్పక యిల్లు వెడలి గాఢతరతమో
నికరము తన దగు తోడుగ
నొకరుఁడు జేరడవి త్రోవ నూడనిఁబ్రాడెక్.
పాండు. 3. 49
వేటTఁ డిదె వెంబడించి పొంచికొని వచ్చుచున్న వాఁడు.
మాటల కెడ లేదు. సత్వరంబుగా నూడనిఁబాడుఁ డని హిర
ణ్యకుఁ డొక్క లాఁగఁ దూలెను...
నీతిచంద్రిక. పే. 41 పు. 6
వ. మన కింక దీనితోడిపొత్తు వల దనిన నవి యన్నియు నేక
గ్రీమబుగా దానిమాట విశ్వసించి బిడాలంబుం బెడఁ బాసి
యెటయేని యూడనింబాడె.
శ్రీకృష్ణ భార. ఉద్యో. 6. 123. పం. 21&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4i98elw6b8cg5t47vaioo0jgnxwp3t5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/121</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175561</id>
    <revision>
      <id>492536</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:20:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '118 తెలుఁగు జాతీయములు క. అశ్కాంతామణినెచ్చెలు లొక్కొ కపనిపేరు జెప్పి యూడనిఁ బాడ౯... క. ఆడుదునఁట లేకుంటే కవిజ. 3 ఆ యోడితి నందునఁట యనక యుండిన మునుపే యూడనిఁబాడుదు నఁట యీ వేడబముల నేడ...'</comment>
      <origin>492536</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1194" sha1="f265kq8fg78bvoh6e4aqhpf5kloea5p" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;118
తెలుఁగు జాతీయములు
క. అశ్కాంతామణినెచ్చెలు
లొక్కొ కపనిపేరు జెప్పి యూడనిఁ బాడ౯...
క. ఆడుదునఁట లేకుంటే
కవిజ. 3 ఆ
యోడితి నందునఁట యనక యుండిన మునుపే
యూడనిఁబాడుదు నఁట యీ
వేడబముల నేడ నేర్చె వీఁడు తలంపక్
.
ఊఁతకోల
ఊనుకొనుకఱ్ఱ (ఊఁతగఱ్ఱ)
సీ. అన్నతో క్తి వాని జిహ్వారం గనర్తకి
నలచ. 5. 123
ఘాతుకత్వము వాని కూఁడకోల
ఊలమాలగుడుచు
తహతహపడు
ద్వి.
చిడిముడి బొందుచు సిగ మిట్టి మిట్టి
రామలిం. 12
పడఁగఁ బల్కులు తొట్రుపడ నూలమాల
గుడుచుచు. . .
ఊవాడు
చలించు, ఆందోళించు (ఊఁగాడు)
సవ. 3. భా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f265kq8fg78bvoh6e4aqhpf5kloea5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/122</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175562</id>
    <revision>
      <id>492537</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:21:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు క. అలరుంబోడులలో పల నలరుం బోడుములు నీకు నగ్గల మపుచుం దల పూవాడక యుండుము తల పూవు ధరించి వికి చతా మర సాక్ష్మీ! క. తల పూవాడక యుండఁగ బలుసేన జయించి తిట్టి భార్యయు...'</comment>
      <origin>492537</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1353" sha1="exhj6hxu4c4mhcixvlzbk54vypkutzf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
క. అలరుంబోడులలో పల
నలరుం బోడుములు నీకు నగ్గల మపుచుం
దల పూవాడక యుండుము
తల పూవు ధరించి వికి చతా మర సాక్ష్మీ!
క. తల పూవాడక యుండఁగ
బలుసేన జయించి తిట్టి భార్యయుఁ
ఋణము తీఱు
సంబంధము తీఱిపోవు
తే. ఇప్పటికి నాకు నీవీట ఋణము దీఱి
పారి. 1. ఆ
గలదే!
విక్ర. 6. 98
నందక. 141. పు
తే. నిన్ను గైకొని యేనాఁడు నాతి సుఖముఁ
జెండె నీనాఁటి కీరీతి సేయవల సిం
గా ఋణము దీతే నాకు న్మాజ కనుచు
బాష్పసంపిహి తేక్షణపద్ముఁ డగుచు.
ఋణము పణము
రామకథా. ఉ. కాం ఉ. భా. 2. 103
అప్పు, పప్పు
తే. పాలు గాతెడు నీదుకపోలఫలక
మందుఁ గనుఁగొన నిమ్ము నాయకము నేఁడు
119&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>exhj6hxu4c4mhcixvlzbk54vypkutzf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/123</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175563</id>
    <revision>
      <id>492538</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:21:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '120 తెలుఁగు జాతీయములు మొద్దు లద్దాలు గిద్దాలు మోటుగా వె ఋణమొ పణమో విచారింత మెప్పుడేని. కవిమాయ. అం. 2. పే. 28 ఎంగిలిచేతఁ గాకి వే(నే)యనివాఁడు బుద్ధిపూర్వకముగఁ బెట్టకుంట యటుండ నిండ...'</comment>
      <origin>492538</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1749" sha1="09llnr5affup7j4tc1yir18o74ye2t9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;120
తెలుఁగు జాతీయములు
మొద్దు లద్దాలు గిద్దాలు మోటుగా వె
ఋణమొ పణమో విచారింత మెప్పుడేని.
కవిమాయ. అం. 2. పే. 28
ఎంగిలిచేతఁ గాకి వే(నే)యనివాఁడు
బుద్ధిపూర్వకముగఁ బెట్టకుంట యటుండ నిండు, తాను
సుష్టుగ గుడిచివచ్చిన వెనుక నా యెంగిలి చేతఁ గాకిని గసరి
వైవనైన వైవఁడు. అపుడైనఁ దనచేత నంటియున్న
మెతు కొకటి యావలఁ బడి కాకికి లభించవచ్చునుగదా.
అట్లును జేయఁడు.
మహలోభియనుట.
సీ. కసరి యెంగిలిచేతఁ గాకి వేయనివాఁడు
సతతాన్న దానప్రశస్తుఁ డయ్యె
పాండు. 4. 210
సీ. కటకటా! యేట నొక్కటి సహస్రంబు లై
ఫలియించు జీవులఁ బ్రతిదినంబు
సుఖ్యమాలినవానిఁ జంపి పొట్టలు నిండ
నాలు బిడ్డలు నీవు నారగింతు
Gs
పాతకుఁడకాన మొగిలిచేతఁ గాకి
నేయఁజాలవు...
వరా. 2. 146
ఎంగిలి మంగలము
భు క్తశిష్టపదార్థములతో నిండి అమంగళ మైనది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>09llnr5affup7j4tc1yir18o74ye2t9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:సంధి (ఆంధ్రభాషా సంధి నియమముల చారిత్రక పరిశీలనము).pdf/51</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175564</id>
    <revision>
      <id>492539</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:21:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '&quot;పొదను&quot; అను రూపము ప్రాచీనకాలమున వ్యవహారములో సున్నట్లు నిదర్శనము లగపడును. తిక్కన భారతమున నీ శబ్ద మును &quot;పొదకు” అను రూపమునఁ బ్రయోగించియున్నాఁడు. తరువాతి కాలమున తుది రేఫము జాత...'</comment>
      <origin>492539</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2492" sha1="qhmbihv79nwfr11btsli9ueprppa0xm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Edla praveen&quot; /&gt;{{Rh||సంధి : స్వరూప లక్ష్మణములు||51|}}&lt;/noinclude&gt;&quot;పొదను&quot; అను రూపము ప్రాచీనకాలమున వ్యవహారములో
సున్నట్లు నిదర్శనము లగపడును. తిక్కన భారతమున నీ శబ్ద
మును &quot;పొదకు” అను రూపమునఁ బ్రయోగించియున్నాఁడు.
తరువాతి కాలమున తుది రేఫము జాతిపోయి యుండును.
విరాటపర్వము తృతీయాశ్వాసమున వేగులవాండ్రు పాండవు
లను నెడకు సందర్భమున వారు,

ఆ. &lt;poem&gt;పరఁగఁ హొదరు పొదకు పల్లంబు పల్లంబు : .
మ్రాను మాను దుర్గమంపుఁ జోటు
దుగ్గమంపుఁజోటు దొన దొన గుహ గుహ
యాదిగాఁగ నెందు నరసి యరసి.&lt;/poem&gt;
{{right|(విరా. శ్రీ ఆ. 82)}}

అనుచో వారు పొదరు, పొదరు నరసినట్లున్నది. ఈ
&quot;పొనుగు&quot; లోని తుదివక్ష ముచ్చారణ వేగమున లోపించుటచే
&quot;పాద” యయినది. దీనితోఁ గూడిన కర్మధారయసమాస
ములు భాషలోఁ బ్రాచీనములై: దీని ప్రాచీనరూ సంబగు
&quot;పొదరు” అనుదానితోఁ గూడి యేర్పడినవగుటచే &quot;పొద.
యుండెను” అన్నచోఁ గానరాని రేఫాగము మచ్చటఁ జోడ
సూపుచున్నది. అనఁగా &quot;పొద” శబ్దమున కీ భాషలోనే
ప్రాచీన కాలమున &quot;పొదరు” అనెడి రేఫాంతమగు రూపాం
తర మొకటి యున్న దని మనము కనిపెట్టఁ గలిగినపుడు
తమిళ భాషలోఁగూడ దీనికి “పుడర్” అను రూపము కలదు)
రేఫమాగమ మని తలఁచుట కావశ్యకతయే లేకపోవునుత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qhmbihv79nwfr11btsli9ueprppa0xm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/124</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175565</id>
    <revision>
      <id>492540</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:21:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 121 మ. కులదైవం బని పూసి యల్కి గుడి మ్రుగ్గుల్ పెట్టి కైసేయు లోపలి కి టెంగిలిమంగలంబు లగు దొప్పల్ రాం గతం బేమి? నిర్మలతోయస్నపనం బొనర్చిన శరీరం బేటికి న్నీకు...'</comment>
      <origin>492540</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1572" sha1="iq5422u6qvr59slo6g2q9p6uz2ywi8l" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
121
మ. కులదైవం బని పూసి యల్కి గుడి మ్రుగ్గుల్ పెట్టి కైసేయు
లోపలి కి టెంగిలిమంగలంబు లగు దొప్పల్ రాం గతం
బేమి? నిర్మలతోయస్నపనం బొనర్చిన శరీరం బేటికి న్నీకు
వట్టులు గట్టెం భవదాత్మశుద్ధి కిది కూడు గా మహః
హేయముల్.
J. 3.96
ఎండక న్నెఱుఁగక
ఎండ మొగమే యెఱుఁగక
నీధి మొగమే యెఱుఁగక (ఏకష్టము నెఱుఁగక)
ద్వి. ఎండక న్నెఱుఁగక యేప్రొద్దు నన్ను
నండఁ బాయనివాఁడ వయ్యయో నేడు
ఇంతియింటికిఁ బోయి యేమంటి వన్న ?
ద్వి. ఎండక న్నెఱుఁగని యీరాజచంద్రుఁ
డవని శాత్రవులకు నర్పించి పెక్కు
గానల ద్రిమ్మరి కాయంబు డస్సి
సీ. ఎండక న్నెఱుఁగని యింద్రుని యిల్లా
సారం 2. 531
పల్నాటి. 92 పే.
పలుపంచలను జాలిఁబడియె నేఁడు.
16
A. 8. 469&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iq5422u6qvr59slo6g2q9p6uz2ywi8l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/125</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175566</id>
    <revision>
      <id>492541</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '122 తెలుఁగు జాతీయములు (ఎండయే లేని అనుట) సీ. ఎండక న్నెఱుఁగక నుండు పూఁబొదరింటి నీడను బొడమిన నిడుద లైన ఎండక న్నెఱుఁగడు మిత్రవిం. 4. 49 ఇలు దాఁటి యెఱుఁగఁడు, కష్ట మెట్టిదో తెలియడు. by ద్...'</comment>
      <origin>492541</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1672" sha1="bk8cmm0tqbo5zztx88qldgyg9vgqpng" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;122
తెలుఁగు జాతీయములు
(ఎండయే లేని అనుట)
సీ. ఎండక న్నెఱుఁగక నుండు పూఁబొదరింటి
నీడను బొడమిన నిడుద లైన
ఎండక న్నెఱుఁగడు
మిత్రవిం. 4. 49
ఇలు దాఁటి యెఱుఁగఁడు, కష్ట మెట్టిదో తెలియడు.
by
ద్వి. వెన్న ముద్దకు రూపు పెట్టినమాడి -
నున్న మెత్తని మేను నొప్పెడువాఁడు
ఎన్నఁడు నెండక న్నెఱుఁగని శిశువు
కన్నుల ముత్యాలు గాఱ నేచ్చెడిని.
హరిశ్చ. 2. 924
చ. వయసున బాలుఁ డయ్యుఁ బరువంబగు తెల్విని జాల పెద్ద
యెంతయు గృహకృత్యవసలని మరిపించుననిచ్చలు
సుఖోదయమున నెండశ న్నెఱుఁగఁ ధారయం జూ చినం
గందు మేను సతియహితవ గనుం డితని వేఱుగ నెంచ
కుమా తలోదరీ!
ఎండకన్ను నీడకన్ను నెఱుఁగఁడు
తారాశ. 2. 129
ఎండ యెట్టిదో, నీడ యెట్టిదో యెఱుఁగఁడు.
వీధిమొగమే యెఱుఁగఁడు. (ఎట్టికష్టము నేఱుఁగఁడు.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bk8cmm0tqbo5zztx88qldgyg9vgqpng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/126</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175567</id>
    <revision>
      <id>492542</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:22:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. తే. ఎండకన్నును నీడక న్నెఱుఁగకున్న పుట్టుభోగికి నయ్యెఁబో యిట్టి వెతలు కడుపు దరికొనదా వీనిఁ గన్నయపుడె యన్న యెటులోర్తురా ననుఁ గన్నతండ్రి! సారం. 3. రోT తే....'</comment>
      <origin>492542</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1724" sha1="9ha2nncmh3jo4xq9hxa7kpl2bx85eff" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. తే. ఎండకన్నును నీడక న్నెఱుఁగకున్న
పుట్టుభోగికి నయ్యెఁబో యిట్టి వెతలు
కడుపు దరికొనదా వీనిఁ గన్నయపుడె
యన్న యెటులోర్తురా ననుఁ గన్నతండ్రి!
సారం. 3. రోT
తే. కావున రమేశుకృప నేము కడుపుచల్ల
కదల కెల్లపుడును నెండకన్ను నీడ
కన్నెఱుంగక యుందుము గాన నిపుడు
జగడములు పుట్ట విచ్చట సంయమీంద్ర!
S
స
నలచ. 4. 40.
సీ. భవనంబులను వెండి పైఁడియుఁ దడ ఁబడ
గుఱి లేని పాడియుఁ గూడు గలిగి
డమై నెండకన్నును నీడకన్ను
నెఱుఁగకన్నలఁ దమ్ముల హితుల సుతులఁ
గూడి సుఖ మున్నవారము కోర్కు లొదవ
సత్యసల్లాప యోహరిశ్చంద్రభూప!
హరిశ్చం. 1. 272.
తే. ఎండకన్నును నీడక `న్నెఱుఁగకుండి
తనర నఱచేతియద్ధంబు గనఁగ లేని
యలఘుతర రాజ్యగ ర్వాంధు లైనయట్టి
సరవరుల కేల వ్రతములు ధరణియందు?
రాజశే. వి. 3. 25,
123&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9ha2nncmh3jo4xq9hxa7kpl2bx85eff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/127</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175568</id>
    <revision>
      <id>492543</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:22:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '124 తెలుఁగు జాతీయములు ఎండకన్నును వానకన్ను నెఱుఁగక ఎండ వాన లెఱుఁగక లోపలికాలు బైట నిడు టెఱుఁగక. ఆ. వచ్చి రెండుకన్ను వాసకన్నును నెఱుం గని పురంధ్రులు... తే. ఎండకన్నును నాసక న్నెఱు...'</comment>
      <origin>492543</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1293" sha1="sknnlwdqfqqw4wfpp4um5sdmp7yq2ds" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;124
తెలుఁగు జాతీయములు
ఎండకన్నును వానకన్ను నెఱుఁగక
ఎండ వాన లెఱుఁగక
లోపలికాలు బైట నిడు టెఱుఁగక.
ఆ. వచ్చి రెండుకన్ను వాసకన్నును నెఱుం
గని పురంధ్రులు...
తే. ఎండకన్నును నాసక న్నెఱుఁగఁబోక
పొరుగుపొ న్తిళ్ళలోఁ బడి పొరలుచుండి
నిన్న మొన్న టిదాఁక...
ఎండ కెండి వానకుఁ దడియు
అన్ని కష్టముల కోర్చి పనిచేయు.
* ఎండమూరుపంట
భాగ. ఆశ్ర. 1ఆ.
వ్యాఖ్యా. చాటు.
ఎంత మీను వచ్చి యెంత మీనును మ్రింగె
మొదటి 'ఎంత' అల్పార్థద్యోతకము; 'రెండ 'ఎంత' అధి
కార్థద్యోతకము.
ఎంత చిన్న చేప వచ్చి ఎంత పెద్ద చేపను మ్రింగినది!
(ఆశ్చర్యము.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sknnlwdqfqqw4wfpp4um5sdmp7yq2ds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/128</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175569</id>
    <revision>
      <id>492544</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:23:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 125 ఎంత అలుపపు జంతువు, ఎంత బలిష్ఠ జంతువు ననుభవింప సమకట్టినది! సమయము వచ్చినపు డల్పజంతువే బలవత్తర మవును. తగరు కొండమీఁదఁ దాఁకఁ గోరినదారి నెనుగు దన్ను చెలియ కి...'</comment>
      <origin>492544</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1477" sha1="sqdbsmhhum7dl2xvfsbu45lrxrpa9m8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
125
ఎంత అలుపపు జంతువు, ఎంత బలిష్ఠ జంతువు ననుభవింప
సమకట్టినది! సమయము వచ్చినపు డల్పజంతువే బలవత్తర
మవును.
తగరు కొండమీఁదఁ దాఁకఁ గోరినదారి
నెనుగు దన్ను చెలియ కింత పలికె
నెంత మీను వచ్చి యెంత మీరును మ్రింగెం
గాన త్రుళ్ళినెద్దె గంత మోయు.
బెన్న
ఏమియురాని దంధన్న
σg. 3 s
ఓ యనిన స రాని యెంబెన్నలదే యీనాఁ డన్ని యెడల
నగ్రతాంబూలము.
కాయకి
వేగముగ, సూటిగ (మధ్య మజిలీ లేక )
ఎకాయకి నీ ఒంటికిం బొమ్ము.
క్కడను ప్రొద్దు పొడుచు టెఱుఁగక
ప్రొ ద్దెక్కడఁ బొడుచునదియు నెఱుఁగక,
ఇతర మెఱుఁగక, అనన్యగతితో.
క. మ్రొక్కెదము సామి నీదయ
నెక్కడనుం బ్రొద్దు పొడుచు టెఱుఁగక నీవే&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sqdbsmhhum7dl2xvfsbu45lrxrpa9m8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/129</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175570</id>
    <revision>
      <id>492545</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:23:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '126 తెలుఁగు జాతీయములు దిక్కని యుందుము దాయలు ఒక:- తిలం గడుపుచల్ల గదలకయుండ. గ్రక్కతిలం ఎక్కడఁ బొడిచితే ప్రొద్దా రామాభ్యు. 2. 7 ప్రొద్దెక్కడ బొడిచినదో తెలియనంతటి స్థితిలో నుండుట....'</comment>
      <origin>492545</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1524" sha1="s7z7cnimalstez7ngx43p9aip3w77im" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;126
తెలుఁగు జాతీయములు
దిక్కని యుందుము దాయలు
ఒక:- తిలం గడుపుచల్ల గదలకయుండ.
గ్రక్కతిలం
ఎక్కడఁ బొడిచితే ప్రొద్దా
రామాభ్యు. 2. 7
ప్రొద్దెక్కడ బొడిచినదో తెలియనంతటి స్థితిలో నుండుట.
అనఁగా నిర్విచారముగ, ఇతర చింత లెఱుంగక అనుట,
..మత్తిల్లి యుష్మత్కథాబోధం బొందితి మెక్క
ప్రొద్దా యటంచు సుఖశ్రీధన్యస్థితి
డం బొడిచి తే
రామరాజ్యమువలెం జే ఖొమ్ముపైఁ జేర్చుచుక్
ఎక్కడఁ జూచినం దాన యై
అన్ని తావులఁ దానుగ నయి
•
బహులా. 1. 115
వ ... ఏదిక్కు జూచిన నాదిక్కుననే వినంబడ నెక్కడఁ జూచి
నం దానయై.
ఎగదిగ
క్రిందువిూఁదులు.
ఎగదిగ జూచుచున్నాఁడు
ఎగద్రోయు
పైకిఁ ద్రోయు
పురికొల్పు, రవుల్కొల్పు అనిభావము,
మను. 4. 115&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s7z7cnimalstez7ngx43p9aip3w77im</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/130</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175571</id>
    <revision>
      <id>492546</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ఆప్రోయిలోని కట్టెలు కొంచె మెగద్రోతువా? సన్న సన్ని గ వాఁ డిరువురఁ గలహమున కెనడ్రోసెను. ఎగ వేయు ఎత్తివేయు (లేదని) ఈతఁడు నాఋణ మంతయు నెగ వేసినాఁడు. ఎడపఁ దడ ప అడ...'</comment>
      <origin>492546</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1558" sha1="9onusra2bf9b2dou9572il7vh25y57i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ఆప్రోయిలోని కట్టెలు కొంచె మెగద్రోతువా?
సన్న సన్ని గ వాఁ డిరువురఁ గలహమున కెనడ్రోసెను.
ఎగ వేయు
ఎత్తివేయు (లేదని)
ఈతఁడు నాఋణ మంతయు నెగ వేసినాఁడు.
ఎడపఁ దడ ప
అడపా, దడపా (అపుడపుడు)
తే. ఎడపఁ దడపఁ దనూభవుం డెచట నుఁడుఁ
గాన రాఁ డని గృహభర్త కాంత నడుగ
నింతపెడవును నాయొద్ద నిచటనుండి
యరిగెఁ జన్మవంగ సని భర్త కతివ మొఱఁగు.
సీ. కోణాగ్ర సంఘర్ష ఘుమఘుమధ్వని తార
కంఠస్వరంబుతో గౌరవింప
కాశీ. 4. 85
మసిబొట్టు బోనాన నసలు కొల్పిన కన్ను
కొడుపుచేఁ దాటించు నెడపఁ దడప
క్రీడాభి. 1. 136
చ. పలికిన మాట నిల్వఁ డెడపం దడపం జెడనాడు
1
పం. (వేం) 1 ఆ. 43 పు.
సీ. తే. తండ్రిఁ బాయంగ లేని సంతాపజలము
: తవారింటి కేగెడు హర జలము
పా
127&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9onusra2bf9b2dou9572il7vh25y57i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/131</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175572</id>
    <revision>
      <id>492547</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:24:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '128 తెలుఁగు జాతీయములు గోరువెచ్చెన పాలిండ్ల కొసలు దడుప నెడపఁ దడపనఁ బయ్యెదఁ దుడిచికొనుచు. ఎడమడుగు వ్యత్యాసము, విరుద్ధము శృం. శా. 4. 93 వే క. పొడవునఁ బ్రాయంబునఁ గడుఁ గడిఁదిబలంబునను...'</comment>
      <origin>492547</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1522" sha1="gt8wtnbdc5k1m87rrgm176y42dv9dy8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;128
తెలుఁగు జాతీయములు
గోరువెచ్చెన పాలిండ్ల కొసలు దడుప
నెడపఁ దడపనఁ బయ్యెదఁ దుడిచికొనుచు.
ఎడమడుగు
వ్యత్యాసము, విరుద్ధము
శృం. శా. 4. 93 వే
క. పొడవునఁ బ్రాయంబునఁ గడుఁ
గడిఁదిబలంబునను జూడఁగా నసదృశు నీ
కొడు కని యీతని నెంతయు
నెడమడుగుగఁ జూపఁ దెత్తే యిదఱు నగఁగాక్.
క. ఎడమడుగు లేని నెచ్చెలిఁ
భార. ఆది. 4. 99
బొడఁగాంచుట చచ్చి మరలఁ బుట్టుట గాదే
భాగ. 10. స-ం. పూ. 202.
క. ఉడు గుడుగు మోహనాస్త్రము
విడువకు మను నెలుఁగుతోడ వేగంబున న
య్యెడ కేగుదెంచి నారముఁ
డెడమడు గించుకయు లేక యిట్లను నాతో.
భార. ఉద్యో. 4 ఆ.
(పైయుదాహరణములయం దిది నామవాచకముగఁ
యోగింపఁబడియున్నది. అట నట విశేషణముగఁ ప్రయో
గములు గలవు.)
రూ. ఎడమడువు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gt8wtnbdc5k1m87rrgm176y42dv9dy8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/132</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175573</id>
    <revision>
      <id>492548</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:24:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '`తెలుఁగు జాతీయములు ఎడ్డ కత్తెర నాలుక బెల్లము హృదయము కత్తెర, నాలుక బెల్లము 129 హృదయము తీసిధార, మాట లమృత ప్రవాహములు. &quot;హృదయం మురధారాభమ్...” “మధు తిష్ఠతి వాచి యోషితాం హృది హాలాహలమే...'</comment>
      <origin>492548</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1638" sha1="1glc5z6zvjohc3pjaz98ay4exkvg0ui" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;`తెలుఁగు జాతీయములు
ఎడ్డ కత్తెర నాలుక బెల్లము
హృదయము కత్తెర, నాలుక బెల్లము
129
హృదయము తీసిధార, మాట లమృత ప్రవాహములు.
&quot;హృదయం మురధారాభమ్...”
“మధు తిష్ఠతి వాచి యోషితాం హృది హాలాహలమేవ
తిష్ఠతి”
“విషకుంభం పయోముఖమ్”
మున్నగువానివిధమున.
క. వికచముఖుఁ డగుచు శాత్రవు
లకు హితు లగునట్టివారలం గని భూపా
లకుఁ డెడ్డ కత్తెరయు నా
లుక బెలము
బెల్లము నై మనంబులుం గనవలయు౯.
ఎత్తిపొడుచు
భార. శాంతి. 3. 268
నేర్పుగ దోషము లుద్ఘాటించి మర్మములు వగుల నాకు.
సీ. తలిదండ్రు లెఱిఁగినఁ దల లెత్తకుండుదు
రేరా లెఱింగిన నె త్తిపొడుచు
ఎత్తువారి చేతి బిడ్డ
భాగ. 10. పూ. 978
ఎత్తుకొనఁబడిన బిడ్డఁ గెత్తుకొనువారల చేతులం బడి యంత
లుతలం బడు వాఁడెగాని యొకరిచేత నుండఁడు.
17&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1glc5z6zvjohc3pjaz98ay4exkvg0ui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/133</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175574</id>
    <revision>
      <id>492549</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:25:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '130 తెలుఁగు జాతీయములు ఒక పద్ధతిన నడువక బహుముఖముల వర్తిలు వాఁడు. &quot;ఈత: డెతువారి చేతిబిడ గాని యొకతెన్ను నఁ బోవు వాఁడు గాఁడు. ఇట్టివానికొలువు మిక్కిలి కష్టము.” నీతిచంద్రిక. మి. భే....'</comment>
      <origin>492549</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1709" sha1="pk1m7r2sp1xof6wdue58c8adwp2ajas" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;130
తెలుఁగు జాతీయములు
ఒక పద్ధతిన నడువక బహుముఖముల వర్తిలు వాఁడు.
&quot;ఈత: డెతువారి చేతిబిడ గాని యొకతెన్ను నఁ బోవు
వాఁడు గాఁడు. ఇట్టివానికొలువు మిక్కిలి కష్టము.”
నీతిచంద్రిక. మి. భే. పే. 47. పం. 21
ఎదురుచుక్క
‘శుక్ర’ తద్భవము 'చుక్క'. చుక్క (శుక్రుఁడు) ఎదు
రుగ నున్న అనిష్టము కలుగఁ జేయు ననుట లోక సామాన్య
విదితము. కాని ఈపదమునకు లక్షణయా అదే అర్థము
(అనిష్టపడము) గ్రహింపఁబడుచున్నది.
తే. ఎలుగులకు వేరువిత్తు, దుప్పులకు గండ,
మేదులకు మిత్తి, లేళ్ళకు నెదురుచుక్క,
కాసరంబులపాలిటికంటినొప్పి
యసదు గాదుగదా భవదన్వయంబు.
శుకస. 2 ఆ. 80 వే.
సీ. మొగమోట కుడుగని పగ రాజసంబుల
యిక్కువ గురు సేవ కెదురుచుక్క
రాజ శే. 2. 21
సీ. పోటుగంటులు దూఱిపోవుళూరులయిక్క
మదవద్విరోధుల కెదురచుక్క
రాజ. 3. 7&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pk1m7r2sp1xof6wdue58c8adwp2ajas</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/134</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175575</id>
    <revision>
      <id>492550</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:25:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. అనఘ! క్షమాగుణం బునకుఁ బెట్టనికోట యీషణత్రయమున కెదురుఁ జుక్క. ఎదురొమ్ము కుంపటి విజ. 1. 85 131 ఎదురురొమ్మునఁ గలుగు వ్రణములలో నొకదినుసువ్రణ మును ‘ఎదురొమ్ముకు...'</comment>
      <origin>492550</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1781" sha1="9g1x1ol85ghhfmcs2jdsr7982q2ugtj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. అనఘ! క్షమాగుణం బునకుఁ బెట్టనికోట
యీషణత్రయమున కెదురుఁ జుక్క.
ఎదురొమ్ము కుంపటి
విజ. 1. 85
131
ఎదురురొమ్మునఁ గలుగు వ్రణములలో నొకదినుసువ్రణ
మును ‘ఎదురొమ్ముకుంపటి ? ' అందురు. అది పెట్టుబాధ
యింతింతన రానిది.
మిక్కిలి వేధించునది, సంతాపకారణ మయినది అనుట,
చ. పతి కెదురొమ్ముకుంపటిగఁ బాల్పడకుండని లక్ష్మి...
శ్రీనివా. 1. 74
ఎదురు పెట్టి చదరంగమాడు
రెండవవానికి రొక్కము తా నెదురు పెట్టి వానితో జూద
మాడుట.
నానివలన దనకుఁ బ్రయోజనము లేకపోఁగా తానే వాని
కెదురు పెట్టి కొల్లబోవుట.
లంచ మిచ్చి వీఁపు బ్రద్దలు కొట్టించుకొనినట్లు.
ఆ. ఎదురు వెటి వేడ్కఁ జదరంగ మాడెడు
లు
పగిది నీకుఁ గల్గు పడుపుఁగూటి
సొ మ్మొసంగి చేర రమ్మన్నఁ గైకొను
నట్టివాఁడు ముద్దుపట్టి! వినుము.
చంద్ర రేఖా. 2. 61,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9g1x1ol85ghhfmcs2jdsr7982q2ugtj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/135</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175576</id>
    <revision>
      <id>492551</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:25:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '132 తెలుఁగు జాతీయములు ఎదుగు పొదుగు పెరుగుడు, విరుగుడు (హానివృద్ధులు) వాఁకిట వ్రేలాడం గట్టఁబడిన కలబందకు వలె నెదుగు పొదుగు గాన్పింపదు. ఎ ద్దీనె నన గొంది గట్టు మన్నట్టు ఎ దీనిన...'</comment>
      <origin>492551</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1758" sha1="kkkpqs7873bae9k3eu869hbhx48dujx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;132
తెలుఁగు జాతీయములు
ఎదుగు పొదుగు
పెరుగుడు, విరుగుడు (హానివృద్ధులు)
వాఁకిట వ్రేలాడం గట్టఁబడిన కలబందకు వలె నెదుగు
పొదుగు గాన్పింపదు.
ఎ ద్దీనె నన గొంది గట్టు మన్నట్టు
ఎ దీనినది అన అవిచారముగ కొట్టములోఁ గట్టివేయు
మన్న విధమున.
మంచి, చెడ్డ విచారింపక ప్రవర్తించు మౌర్ఖ్యము నిది
తెలుపును.
తే. పదర కధిపతి తెలియంగఁ బాడి యగునె
గాక యె ద్దీనె నన గొంది గట్టుపనికి
నేమనఁగవచ్చుఁ బ్రజలకు నెల్ల యెడలఁ
దల్లి దండ్రియు నేలికాతండు గాఁడె ?
విప్రనా. 5.40
సీ. అది న్యాయ్య మిదిన్యాయ్య మని చూడ కెర్డీనె
నన గాటఁ గట్టుమం చాడు మనిరొ.
త్రిశంకుస్వర్గము అం. 2. షే.15
ఎనిమిదవ యట్టపు పారాయణము
సంహితాభాగము నందలి యట్టములలో నెనిమిదవది.
తుదిది. దానిపారాయణము.
ఆఖరు
వ్యవహారము ఏకరువు పెట్టుట అని భావము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kkkpqs7873bae9k3eu869hbhx48dujx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/136</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175577</id>
    <revision>
      <id>492552</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:26:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఎనుపోఁతుపై వాన తెలుఁగు జాతీయములు దున్నపోఁతుమీఁద వర్షము కురిసినట్లు. 133 మిన్ను విఱిఁగి పైఁ బడినను స్తబ్ధుఁడై యూరక నిర్లక్ష్య ముగ నుండుట. ద్వి. సుకవాసి పనిపంద, చూపుగుఱ్ఱంబు,...'</comment>
      <origin>492552</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1527" sha1="da33s4aqy3t0bo0swnlso7twoim0wu4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఎనుపోఁతుపై వాన
తెలుఁగు జాతీయములు
దున్నపోఁతుమీఁద వర్షము కురిసినట్లు.
133
మిన్ను విఱిఁగి పైఁ బడినను స్తబ్ధుఁడై యూరక నిర్లక్ష్య
ముగ నుండుట.
ద్వి. సుకవాసి పనిపంద, చూపుగుఱ్ఱంబు,
మామిడిక్రింది సోమరి, మేదకుండు
భూమితుంటరి, యెను పోఁతుపై వాన,
మొండరి, చల్లచప్పుడు, గోడ చేర్చు.
ఎన్ని తలలు గలవు
సమర్థుఁడా? అనుట
సీ. తే, అకట! యీప్రాణి యవిదితాత్మకుఁడు గాన
దైవికమున మహావిపతాప్తుఁ డయ్యె
ననుచు దయచేయవలయు నిటైనవారి
యెనుట నిలువంగఁ గ్రోధుని కెన్నితలలు?
ఎన్ని గుండియలు గలవు
సమర్థుఁడా? చాలునా? అనుట.
ఎన్ని తలలు గలవు వలె.
ఆ. నాతి యిటు వేఁడు న న్నాదరింపక
పోవునిన్ను నింకఁ బురుషుఁ డొక్కఁ
ప్రబోధ. 4. 27&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>da33s4aqy3t0bo0swnlso7twoim0wu4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/137</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175578</id>
    <revision>
      <id>492553</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:26:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '134 తెలుఁగు జాతీయములు డెవఁడు నేఁ దలంక నేరికి నెన్ని గుం డియలు గలవు నాదు ప్రియను జేర. క. ఇది నా పద మిది నా నద కళాపూ. 6. 38 మిది నా పొద చేర వెఱతు రెవ్వరు నేఁ మదవతికి నెన్ని గుండెలో కదలక...'</comment>
      <origin>492553</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1393" sha1="mqzboyhqkqcl4h79b4a60qw5kj56lhr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;134
తెలుఁగు జాతీయములు
డెవఁడు నేఁ దలంక నేరికి నెన్ని గుం
డియలు గలవు నాదు ప్రియను జేర.
క. ఇది నా పద మిది నా నద
కళాపూ. 6. 38
మిది నా పొద చేర వెఱతు రెవ్వరు నేఁ
మదవతికి నెన్ని గుండెలో
కదలకనే యున్నయునికి కార్య మెఱుంగ౯.
ఎల్లభాగ్యములకు నెల్ల
అన్ని భాగ్యములకుఁ బరమావధి.
శుక. 2 ఆ. 77 పే
సీ. తే. ఎల్ల భాగ్యంబులకుఁ దాన యెల్ల యైన
కంచిఁ జూడని కన్నులు కన్ను లగునె?
ఎల్లుండి ప్రొద్దున ఏకాదశినాఁడు
విక్ర. 7. 114
ఎప్పుడూ లేదు, హుళక్కి అని భావము.
ఎవరికి వారే యమునాతీరే
ఎవరిత్రోవ వారిదే; ఒరు లెవరును సాయము రారు అనుట.
ఏండ్లు, పూండ్లు
చాలసంవత్సరములు, చాలకాలము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mqzboyhqkqcl4h79b4a60qw5kj56lhr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/138</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175579</id>
    <revision>
      <id>492554</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:26:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు క. ఆపాఱులనిలయంబులు చూపట్టె దొంటియట్లఁ జూడరె విప్రుల్ భూపాలక ! యిది మొన్నటి వ్యాపారు బేండ్లు పూండ్లు ననవలదుసుమీ. క. నావుడు ముట్టిన జగడం బీ వేళ తీర్ప వేసి య...'</comment>
      <origin>492554</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1641" sha1="18l5k3wxjtw8vxej1a6a70qcoy46bla" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
క. ఆపాఱులనిలయంబులు
చూపట్టె దొంటియట్లఁ జూడరె విప్రుల్
భూపాలక ! యిది మొన్నటి
వ్యాపారు బేండ్లు పూండ్లు ననవలదుసుమీ.
క. నావుడు ముట్టిన జగడం
బీ వేళ తీర్ప వేసి యేండం బూండక్
నీ వేమి తీర్చె దనుటయు
బసవపు. 7. 108
నా వెలయుకఁ జూచి పలికె నాగ్రహ మెసఁగ౯.
తే. రాముకరుణాతిశయము వర్ణనకు రాదు
మొదలు పెట్టిని నేండ్లును బూండ్లు పట్టు
నెఱిఁగి యెఱుఁగని చింతల నెనయఁజొచ్చి
రప్పగలి కల్ల చెల్లెండ్రు నతివమిన్న!
జెమి. 4. 68
135
రామకథా. ఉత్త. ఉ. భా. 2. 109
ఉ. సొమ్ములు రాలె, నెమ్మొగము సోలె, దృగంబుఝరంబు
లెక్కి రాఁ జెమ్మట లమ్మెయిం దొడరి చేరిన నేండ్లును
బూండ్ల నయ్యె ..
రామకథా. యుద్ధ. పూ. భా. 10. 71
క. ఆగుణమణి యొక్కని కీడు
బాగాలే చాలు బహుళ పరిణయములకు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>18l5k3wxjtw8vxej1a6a70qcoy46bla</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/139</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175580</id>
    <revision>
      <id>492555</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:27:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '136 తెలుఁగు జాతీయములు బాగె న వలువ లోకనివి Q భోగింపఁగ సీమ కేండపూండ్లకుఁ జాలు. పాంచా. 4. ఆ చ. నెఱవక మీ కొనత్తు నొక విన్నప మిట్టివి యెలఁ జూచి రా నెఱకలు గట్టుకొన్న మఱి యేండ్లును బూండ్...'</comment>
      <origin>492555</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1985" sha1="g0vm9kmy2lt9s9oi07810pe7m1kz83f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;136
తెలుఁగు జాతీయములు
బాగె న వలువ లోకనివి
Q
భోగింపఁగ సీమ కేండపూండ్లకుఁ జాలు.
పాంచా. 4. ఆ
చ. నెఱవక మీ కొనత్తు నొక విన్నప మిట్టివి యెలఁ జూచి రా
నెఱకలు గట్టుకొన్న మఱి యేండ్లును బూండ్లును బట్టు
బ్రౌయపుం జిఱుతతసంబు మొగము సెప్పక చెప్పేడు
నద్దిరయ్య! మా కెఱుఁగఁదరం బె వి మహిమ లీర యెఱుం
గుడు రేమి చెప్పుకో
వాని జననచరిత్రంబు
మను. 1. 73
మొట్ట మొదటినుండి
తుట్టతునవఱకు సభివర్ణించుటకు నేండ్లును బండ్లును
బట్టు. కట్టెఁ గొట్టెఁ దెచ్చె నన్నటుల మూఁడుమాటలతో
ముడి వెట్టి తెల్పువాడను.
ఏకు మే కగు
ధర్మజ. 34 పు. 11 పం.
&quot;మెతగా నుండు నేకు తీవ్రమైన అంచు గల మేకుగా నగు.
తనకు స్వాధీనములో నుండునది మీదుమిక్కిలి అలవి
గాని స్థితికి వచ్చు.
సీ. తే. కాన వివరించితిని మీఁది కార్య మెట్లు
చక్కచేసెదొ నీయంత సిక్కు-లాట
మేళగాఁ డెవ్వఁ డిది మీఁదుమిక్కి లైన
దీర్పరా దేకు మే కైన దేవదేవ!
వెంక టే. 2. 21.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g0vm9kmy2lt9s9oi07810pe7m1kz83f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/140</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175581</id>
    <revision>
      <id>492556</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:27:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 137 ఏ కయి వచ్చి మే కయి బిగియు ఏకు మే కగు (పాదుకొని బలవంత మగు) ఏకులకు వాడి పెట్టు అల్పమైనదాని నధికముగ జేసి నొడువుట మిక్కిలి మెత్తనై గాలి కెగరిపోవు దూదియేకులక...'</comment>
      <origin>492556</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1781" sha1="22ntjrig7i5gw7hf9h4izf63n71qkop" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
137
ఏ కయి వచ్చి మే కయి బిగియు
ఏకు మే కగు
(పాదుకొని బలవంత మగు)
ఏకులకు వాడి పెట్టు
అల్పమైనదాని నధికముగ జేసి నొడువుట
మిక్కిలి మెత్తనై గాలి కెగరిపోవు దూదియేకులకు తీక్ష
మైన అంచు గలిగించి కరముల వలెఁ జేయు.
ఉ. నాకు లభీక దాసవగణంబులతో సరిపోలువారె వీఁ
డోకుల వాణి నెట్టె నసయెద్దును దాను నిటుండి వీనిము
న్నేకతమంత మజ్ఞమునియింటికి పంచుఁ గకుత్ స్థుఁ దాఁక్రి
రా లోకము లగ్గి సల్ల నెటులో యట నెవ్వరొ యంటి
నేనియు.
ఆ. ముక్కు-పచ్చ లార కెక్కి- చకోరంపు
నిసువు మెసపు కరము నిశిత మవుచు
నేకు వాడి చేసి యిపు డేల పలికెదు
వినివిధముఁ జెలియ! వినుము తెలియ.
ఏటఁ బెంచువానిఁ బూటఁ బెంచు
కకుత్థ్స. 5. 45
చంద్రాం. 5. 86
సంవత్సరములోఁ బె : చనగువాని నొకపూటలోఁ బెంచు.
మిక్కిలి గారాబముతోఁ బెంచుట యనుట.
18&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>22ntjrig7i5gw7hf9h4izf63n71qkop</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/141</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175582</id>
    <revision>
      <id>492557</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:27:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '138 తెలుఁగు జాతీయములు ఆ. ఇట్లు తల్లిదండ్రు లెంతయు గారాన నేటఁ బెంచువానిఁ బూటఁ బెంచి...... సీ. తే. 9. సారు. 1. 52 యిటు తొమ్మిది నెలలు కడుపు మోచి మంచిలగ్నంబునను నిన్ను గాంచి నామ కరణ మొనరిం...'</comment>
      <origin>492557</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1537" sha1="piwb4a7uf738vo2b81ck32y8qnaieio" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;138
తెలుఁగు జాతీయములు
ఆ. ఇట్లు తల్లిదండ్రు లెంతయు గారాన
నేటఁ బెంచువానిఁ బూటఁ బెంచి......
సీ. తే.
9.
సారు. 1. 52
యిటు తొమ్మిది నెలలు కడుపు మోచి
మంచిలగ్నంబునను నిన్ను గాంచి నామ
కరణ మొనరించి సంతోషకలిత నగుచు
నేటఁ బెంచిన దానిని బూటఁ బంచి.
ఏటా వలిగిలిగింతలు
ప్రబంధ. 6.45
ఏటి కీదరి నున్న వారి కాదరివారితో గిలిగింతలు.
అసంపా వ్యములు, అలభ్యములు అని భావము.
క. కలువలు కిలకిల నవ్వెజ్
దొలిమల సెలయేటియవలె తుహనాంగుకరం
బులు గని యిపు డేటావలి
గిలిగింతలటంచు వానికి సరిబాఁకెజ్.
సీ. ఆతనిబింబాధరం బందని మ్రానిపం
సారం. 2.161
డని విచారించె మదాలసాఖ్య
యతని చేసోఁకు సయ్యాట లేటావలి
గిలిగింత లని వితరి, ంచె రంభ
కవిరా. 3. ఆ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>piwb4a7uf738vo2b81ck32y8qnaieio</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/142</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175583</id>
    <revision>
      <id>492558</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:28:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు క ... ... యేటావలిగిలిగింతలు సూటిగ మిముఁబోలు ఘనులు శుభదర్శనముల్ ఏటికోళ్ళు నమసా!,-రములు వ్యాఖ్యా, చాటు, 139 వ. అని ప్రార్థించుచు దైవంబులు కేటికోళ్ళు నిరూపించుచు......'</comment>
      <origin>492558</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1635" sha1="2o4ejw1tm0gjgwtrjtahaa7y54dvow0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
క ... ... యేటావలిగిలిగింతలు
సూటిగ మిముఁబోలు ఘనులు శుభదర్శనముల్
ఏటికోళ్ళు
నమసా!,-రములు
వ్యాఖ్యా, చాటు,
139
వ. అని ప్రార్థించుచు దైవంబులు కేటికోళ్ళు నిరూపించుచు....
భార. ద్రో. 2. 347
ఉ. కిమ్మననీరు వృత్ర శకృత పండితుఁ డా నిలింపవద్దమ్ముల
వకృంతనపండితుఁ
యేటికోళ్ళు గొను .......
ఏటిదరిమ్రాను
వ్యాఖ్యా చాటు.
ఏటిదరి నున్న మ్రాను బలిష్ఠమే యైనను యేటినీటి యొగ
పిడిచే వేళ్ళ పెంటియున్న మన్ను కలిగి పాదున బలము
లేక క్రమక్రమముగ నీటిలోని కొరిగి తుద కందే పూర్తి
బడిపోవును.
క్రమముగ తఱిగి నశించున దని భావము.
క. నామాట లెల్ల నయ్యెడ
శ్యామా! చెపుకునకుఁ బట్టు శంఖము లయ్యెక్
నీమగనిరాజ్య విభవో
చామము దలపోయ నేటిదరిత్ర సయ్యెక్.
నల చ. 5. 142,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2o4ejw1tm0gjgwtrjtahaa7y54dvow0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/143</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175584</id>
    <revision>
      <id>492559</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:28:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '140 ఏట్రింతరాయబారము తెలుఁగు జాతీయములు (ఏట్రింత = భారద్వాజపక్షి) ఏనుఁగుమైథునమునకు ఏట్రింత రాయభారమా అని సామెత. మహద్వ్యాపారమునకు అల్పుల సందేశము. ఏడాకు రెక్కువ చదువు 5 మిక్కిలి...'</comment>
      <origin>492559</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1386" sha1="b9epm6bfo868md4yvbrxxqd290sxork" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;140
ఏట్రింతరాయబారము
తెలుఁగు జాతీయములు
(ఏట్రింత = భారద్వాజపక్షి)
ఏనుఁగుమైథునమునకు ఏట్రింత రాయభారమా అని సామెత.
మహద్వ్యాపారమునకు అల్పుల సందేశము.
ఏడాకు రెక్కువ చదువు
5
మిక్కిలి అతిశయించు, (నేర్చు)
సీ, ఏరాజు వితరణస్మృతిలోనఁ గర్ణున
కవల నే డాకు లెక్కువ పఠించె
ఏడులు, పూడులు
శ్రీనివా. 2. 41
చాల కాలము (ఏండ్లు, పూండ్లు)
క. మరవక యేఁడులు పూఁడులు
గొఱికిన నాయొడలు మృదు వగునె నీ కేలా?
వెరవిడిచందము పుట్టక్
దరి దీనికి వెరవుఁ జెప్పెద విను మర్ధిక్.
ఏడుకట్లసవారీ
పాడె, నరవాహనం
పంచ. (వేం) 4. 196 పు.
దీనినే చమత్కారముగ - అనంతశయనం - అనిలోకమున
నాడుదురు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b9epm6bfo868md4yvbrxxqd290sxork</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/144</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175585</id>
    <revision>
      <id>492560</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 141 ఏతులఁ బోవు నిక్కు గర్వించు ఉ. చేతులు ద్రిప్పుచుం బ్రభుల చెంతలు నూరక దుర్వినీతులై యేతులఁ బోవుచుఁ దిరుగు నిప్పటి మంత్రులు తంత్రు లిందఱుక్ భూతలకల్పవృక్...'</comment>
      <origin>492560</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1592" sha1="mo1bg5ixeqlqwz8j71se7hsxpwkga2n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
141
ఏతులఁ బోవు
నిక్కు గర్వించు
ఉ. చేతులు ద్రిప్పుచుం బ్రభుల చెంతలు నూరక దుర్వినీతులై
యేతులఁ బోవుచుఁ దిరుగు నిప్పటి మంత్రులు తంత్రు
లిందఱుక్ భూతలకల్పవృక్షముఁ బ్రభూతగుణాఢ్యుని సర్వ
లోక విఖ్యాతు వినీతు వేదగిరిఁ గా తరచిత్తులు పోల నేకు రే?
ఏఁడుబెల్లువోలె
పాండు. 1. 75
ఏదుపలు
అడవి పందికోఱ
వాడిగా, భంగము లేకుండ ననుట.
నే. మఱియు దానవసైన్యంబు మాఱు లేక
యెప్పి తప్పిన నిర్జనయోధవరులఁ
దోలి తొప్పర వెట్ట నింద్రుండు నిలిచెఁ
బవరమున నొక్కరుఁడు నేఁదుపల్లు పూలె.
ఏనాఁటి లేపాప మెఱుఁగని
ఏనాఁ డెట్టి దోసము నెఱుఁగని.
సీ. ఏనాఁటి కేపాప మెఱుఁగని కన్నుల
నిర్వ. రా. 5. 88
కిడియెఁ కాటుక రేఖ లేపు గులుక.
హంస. 3. 75&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mo1bg5ixeqlqwz8j71se7hsxpwkga2n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/145</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175586</id>
    <revision>
      <id>492561</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '142 తెలుఁగు జాతీయములు ఏనుఁగు తిన్న వెలగపండు జా ఏనుఁగు వెలగకాయ లాపాటన మ్రింగివేయును. కడుపు లోనికి బోయిన వెనుక ఆకాయలలోని గుజ్జు కాయ ఆకార మేమియు చెడక యున్న దున్నట్లుండఁగనే లో...'</comment>
      <origin>492561</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2051" sha1="18zwt7scuj7io86rvm6y2ew2q6z3wpt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;142
తెలుఁగు జాతీయములు
ఏనుఁగు తిన్న వెలగపండు
జా
ఏనుఁగు వెలగకాయ లాపాటన మ్రింగివేయును. కడుపు
లోనికి బోయిన వెనుక ఆకాయలలోని గుజ్జు కాయ ఆకార
మేమియు చెడక యున్న దున్నట్లుండఁగనే లోనిది లో
హరించిపోవును. అ ట్ల దెట్లు హరించిపోవునో దైవమే
యెఱుఁగునుగాని మతెవరు నెఱుఁగ నేఱరు.
లో నేమియు లేనిది.
లోపల లొటారం, పైన బొటారం.
తే. ముదమునను గడ్పునకుఁ బెట్టి మూతిజిడ్డు
మోమునను మేనఁ జమరి యమ్ముదితయకు :-
గలయ నిమిరి యేనుఁగు దిన్న వెలగపండు
నాఁగ నొప్పు గృష్ణుండు సాశ్రునయనుఁ డగుచు.
హరివం. (పూ. భా.) 5. ఆ. 122. షే.
తే. చిన్న బోయిన మోమునఁ జేర వచ్చి
దివిజపురియెల్ల నేనుఁగు దిన్న వెలగు
పంటివలె రిత్త యగుచు నప్పటికి నున్నఁ
గాంచి యతఁ డుండె నిఱుపేదకరణి నంత.
దశావ, కూర్మ. 48. పే.
మ. జగదాశ్చర్యకర ప్రభావ మగు నీ సర్వజ్ఞవిఖ్యాతి యే
నుఁగు దిన్నట్టి వెలంగకాయగతి నొందుకో లోని లోటై
బయల్ సొగసై యుండెడిదో విశుద్ధతరమో చూడంగ
·&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>18zwt7scuj7io86rvm6y2ew2q6z3wpt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/146</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175587</id>
    <revision>
      <id>492562</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 143 నాతోడుతక్` సొగసా లాడెదవే నవేందుకుసుమస్తోతవ్య జూటాంతికా ! క. అని విప్రవర్యుఁ డాత్మభ నిరం. 3. 8. వనమునఁ గలభూషణములు వస్త్రచయంబుల్ ధనములు రత్నము లారసి కన నేను...'</comment>
      <origin>492562</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1423" sha1="k4vnmz8bkmguyze071lfdncfllmzyv2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
143
నాతోడుతక్` సొగసా లాడెదవే నవేందుకుసుమస్తోతవ్య
జూటాంతికా !
క. అని విప్రవర్యుఁ డాత్మభ
నిరం. 3. 8.
వనమునఁ గలభూషణములు వస్త్రచయంబుల్
ధనములు రత్నము లారసి
కన నేనుఁగు దిన్న వెలగకాయవిధమునక్.
క. సిరి దా వచ్చిన వచ్చును
సరభసముగ నారికేళ సలిలము భంగిన్
సిరి దాఁ బోయినఁ బోవును
సానందో 579.
గరి మ్రింగిన వెలగపండు కరణిని సుమతీ!
ఏనుఁగుమీఁది సున్నము
సుమతీశ.
ఏనుఁగుపై నున్న సున్నము మానవుని కందుట దుర్ఘటము
గదా. అలభ్య మనుట.
సీ. అతనిబింబాధరం బందని మ్రానిపం
డని విచారించె మదాలసాఖ్య
యతనిచేసోఁకుసయ్యాట లేటావలి
గిలిగింత లని వితర్కించె రంభ
ఖ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k4vnmz8bkmguyze071lfdncfllmzyv2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/147</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175588</id>
    <revision>
      <id>492563</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:29:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '144 తెలుఁగు జాతీయములు యతనితాంబూలగంధాస్యాక్తి యేనుఁగు మీఁది సున్నం బని మేన యెంచె నతనికృపారసామృతవృష్టి పెదగంగ యుదక మంచు ఘృతాచి మదిఁ దలంచె. కవిరా. 3 ఆ. ఏనుఁగుపాడి ఏనుఁగునకుఁ బా...'</comment>
      <origin>492563</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1419" sha1="pk7i57hpswlrq7f8vwe6e8q6u239b62" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;144
తెలుఁగు జాతీయములు
యతనితాంబూలగంధాస్యాక్తి యేనుఁగు
మీఁది సున్నం బని మేన యెంచె
నతనికృపారసామృతవృష్టి పెదగంగ
యుదక మంచు ఘృతాచి మదిఁ దలంచె.
కవిరా. 3 ఆ.
ఏనుఁగుపాడి
ఏనుఁగునకుఁ బాడి శూన్యముగదా.
శ్యూ మనుట.
ఒక వేళ నేనుఁగునకు బాడి వచ్చిన సంతుండునా?
అంతు లేని దనుట.
సీ. ఏనుంగునకుఁ బాడీ యి టెన్ని యేనియుఁ
P
గష్టముల్ వడి రాక గలదు గాక
కుమార 6. 867
ఉ. ఆనతి యిచ్చెనా యది శిలాక్షర; మెవ్వనినేని మెచ్చినా,
'వానిఁ గృతార్దు జేయుఁ; బగ వాఁ డయిన౯ శరణంబు జొ
చ్చైనా, యానరు నేర మెంచక తనంతటివాని నొనర్చు; ని
చ్చెనా, యేనుఁగుబాడి యీడు గలదే రఘునాథనృపాల
మౌళికి క్.
విజ. 1. 54&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pk7i57hpswlrq7f8vwe6e8q6u239b62</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/148</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175589</id>
    <revision>
      <id>492564</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:29:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 145 ఏనుఁగుగవ్వ మీటినట్లు గవ్వలలోఁ బెద్దరకపు గవ్వను ఏనుఁగు గవ్వ అందురు. ఒకపాటి మీటున కది కదలదు. పూన్కితో యుండును. అట్లే కదలక యున్న యునికిన యుండుట. ద్వి. పసిఁ...'</comment>
      <origin>492564</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1780" sha1="adu6n7bzca8ojlk5sy2b5fohxqt0vut" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
145
ఏనుఁగుగవ్వ మీటినట్లు
గవ్వలలోఁ బెద్దరకపు గవ్వను ఏనుఁగు గవ్వ అందురు.
ఒకపాటి మీటున కది కదలదు. పూన్కితో
యుండును.
అట్లే కదలక యున్న యునికిన యుండుట.
ద్వి. పసిఁడిఁ దె మ్మనుచు నేఁ బలుమాఱు వేఁడ
మిసుక వేనుఁగు గవ్వ మీటినయట్లు
చదువు నంతర మాయె జాలు నీజాగు
తుద లేదు పీనుఁగుతో డిజాగరము
ఏనుఁగుబిల్లు వట్టి చూతురె ?
నెట్టవలసి.
హరిశ్చ. ఉ. భా. 161, పే. 166
ఏనుఁగుదంతమును పట్టుకొని చూడఁగలరా ?
గొప్ప వానిదుండగముల నెన్నఁగలవా రుందురా?
చ. పురుషుఁడు పాపకర్ముఁ డనఁ బోలదు కాంతయెకాని కాంత
కుం బురుషుఁడు కీడు చేసినను భూషణ మేనుఁగుఁ బలు
వట్టి చూతురె మగవాఁడు చేసే నని తొయ్యలియుం
దురితంబు చేసినం బరమపతివ్రతాచరణభంగము గాదె
న రేంద్ర
శేఖరా !
ఏనుఁగుకొమ్ము
ఒకరకపు శాలిధాన్యము.
విక్ర. 7. 174
19&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>adu6n7bzca8ojlk5sy2b5fohxqt0vut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/149</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175590</id>
    <revision>
      <id>492565</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '146 తెలుఁగు జాతీయములు ఉ. ఇంచిన వేడ్క తోడ నను నేనుఁగుకొమ్మున బదితొమ్మనం బెంచిన తల్లిదండ్రులకుఁ బ్రేముడి నాయెడఁ బాయకుండు.. సీ. ఏనుంగుకొమ్ము కాటేరికిఁ బేటాకు విక్ర. 7. 106. విలి కెల...'</comment>
      <origin>492565</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2032" sha1="3xdikqpo559jkdmh8pz88mu5ah82jxo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;146
తెలుఁగు జాతీయములు
ఉ. ఇంచిన వేడ్క తోడ నను నేనుఁగుకొమ్మున బదితొమ్మనం
బెంచిన తల్లిదండ్రులకుఁ బ్రేముడి నాయెడఁ బాయకుండు..
సీ. ఏనుంగుకొమ్ము కాటేరికిఁ బేటాకు
విక్ర. 7. 106.
విలి కెలమ్ములు సెల్లు వెండనీటి
హంస. 5. 161
ఉ. సన్నుతరూపవైభవము శాశ్వత కాంతియు భోగభాగ్య మ
త్యున్నత శౌర్య రేఖయు సముజ్జ్వలతేజము నాఁడునాఁటికి
వన్నె దలిర్పఁగా ధరణివల్లభసూనుఁడు బుధుకోటిలో
నెన్నిక మీఱుచుం బెరి గె నేనిక కొమును దాదితో ముని.
రుక్మాం. 1. 148
సీ. ఇప్పపూరాజనా లేనుంగుకొమ్ములు
మల్లెశ్రీగంధులు మదన గంధులు
ఏనుఁగుల కొమ్ములు వచ్చినట్లు
హంస. 4 ఆ.
ఏనుఁగులకు కొమ్ములు కూడ వచ్చిన నింక నసాధ్య మే
మున్నది?
చ. ఎనసి మనంబునందు సతికిం బతికి వల పంకురించిన
గొనకొని ధాత్రి నేనుఁగుల కొమ్ములు వచ్చినయట్టు లింక
నిప్పనికిఁ బ్రసూనసాయకుఁడె పైతరు వేమన సీక వీనిఁ
జెందిన వలరాచ వెట్టి తరితీపులచేఁ దల కెక్కఁజేసెద.
వైజ. 3.10&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3xdikqpo559jkdmh8pz88mu5ah82jxo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/150</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175591</id>
    <revision>
      <id>492566</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:30:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఏనుఁగు దాహము తెలుఁగు జాతీయములు 147 ఏనుఁగునకు గలుగు దాహము సామాన్యముగఁ దీఱదు. దానికాహుతి సుమా రొక చెఱువునీకు కావలయును. అటే తీఱని దాహ మనుట. అత్యాశ అని భావము. ఏనుఁగునకు సిళ్ళు చూ...'</comment>
      <origin>492566</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2027" sha1="0644kfhrhjevvriz9i56l8plbx97vrn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఏనుఁగు దాహము
తెలుఁగు జాతీయములు
147
ఏనుఁగునకు గలుగు దాహము సామాన్యముగఁ దీఱదు.
దానికాహుతి సుమా రొక చెఱువునీకు కావలయును.
అటే తీఱని దాహ మనుట.
అత్యాశ అని భావము.
ఏనుఁగునకు సిళ్ళు చూపినట్లు
మేకలు, దున్న పోతులు మున్నగువానిని దేవతాబల్ని కై
కొంపోవునపుడు ఒకరకపు జెండాలు గొంపోవుదురు.
జెండాలకు, సిళ్ళు అని పేరు. అవి చూడఁగనే బలి కేర్ప
రుపఁబడిన జంతువులు కలవరపడి అల్లకల్లోలము చేయు
చుండును. అట్టిచో నవి యేనుఁగులకుఁ జూపిన నవి
కల
వరపడి బెదరి జనమును నేలమట్టము చేయుచు వారి కల
విగాక పోవును.
తే. అపుడు రాధేయుఁ డిమ్మెయి ననుజు పాటుఁ
జూచి యేనుంగునకు సిళ్ళు సూపినట్లు
గవిసి హయములు మత్స్యభూకాంతుతనయు
నేసి పండ్రెండు శరములు నేసె నరుని.
భార. విరా. 5. 84
క. కనుఁగొని సాత్యకి యేనుం
గునకు సిడులు సూపినట్లు కోపంబున భీ
ష్మునిమీఁదఁ గవిసి యుజ్జ్వల'
సునిశితభల్లంబు లేసె సురలు నుతింప.
భార. భీష్మ. 2. 297&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0644kfhrhjevvriz9i56l8plbx97vrn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/151</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175592</id>
    <revision>
      <id>492567</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:30:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '148 తెలుఁగు జాతీయములు మ. హిమవత్పాదవనాంత కేలిరతిమై నేపారి కోపారుణ క్రమనేత్రాంచలమై ప్రభూతమద రేఖం బైన గంధద్విపేం ద్రము డాయం జని సిళ్ళు చూపుట సుమీ ధర్మాత్ము న త్యుగ్రవిక్రముఁ...'</comment>
      <origin>492567</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1527" sha1="kmjz2mj1dm76ozjauylyoah1uzv2r15" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;148
తెలుఁగు జాతీయములు
మ. హిమవత్పాదవనాంత కేలిరతిమై నేపారి కోపారుణ
క్రమనేత్రాంచలమై ప్రభూతమద రేఖం బైన గంధద్విపేం
ద్రము డాయం జని సిళ్ళు చూపుట సుమీ ధర్మాత్ము న
త్యుగ్రవిక్రముఁ గౌంతేయు వరిష్ఠు నీవు దొడరం గాఁ జూచు
టూహింపఁగ౯,
ఏ నెక్కడ! తా నెక్కడ!
నే నెక్కడ! త నెక్కడ!
భార. ఆర. 6. ఆ.
మా యిరువిరిలోఁ జాల యంతరము గల దనుట.
క. ఏ నెక్కడ! తా నెక్కడ!
ఏ నెక్కెడునట్టి పట్ట పేనుఁగు నడుగ...
ఏ నెక్కడ! నీ వెక్కడ :
ఐరావత చరిత్ర.
మనయిరువురికి నక్కకు దేవలోకమునకు నున్నంత యంతర
మున్న దనుట.
క. ఏ నెక్కడ! నీ వెక్కడ!
మానవసామాన్యుఁ డనుచు మదమున నెఱుఁగం
గా నేరక ననుఁ బొది వెదు
హీనమతిం దొలఁగి యరుగు మెందులకైన౯.
హరి. 3. 99&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kmjz2mj1dm76ozjauylyoah1uzv2r15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/152</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175593</id>
    <revision>
      <id>492568</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:31:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ఏనోరు పెట్టుకొని మాటలాడుదము ? 149 ము న్నొకరకముగ నాడిన మాట పాటిదప్పి మఱోక పద్ధతికి ను త్తరకాలమున నొకపుడు రావలసివచ్చినపుడును, సిగ్గు మాలినపని యేదేని జరిగియ...'</comment>
      <origin>492568</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1895" sha1="97tv5prvu1dnmfobpv7oijmt8muumsh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ఏనోరు పెట్టుకొని మాటలాడుదము ?
149
ము న్నొకరకముగ నాడిన మాట పాటిదప్పి మఱోక పద్ధతికి
ను త్తరకాలమున నొకపుడు రావలసివచ్చినపుడును, సిగ్గు
మాలినపని యేదేని జరిగియుండి మఱల మాలాడఁబోవు
నపుడును కలుగు సిగ్గు, అభిమానము నిది తెలుపును.
వ ... ఇంత లేసి సంసార చ్ఛేదంబులు మనయూరిపుణ్యాత్ముల
వలన నేకదా య యయ్యె నింక నేనోరు పెట్టుకొని మాట
లాడుద మనువారును..
2
ఉ. రా. 6. 343
ఏనోరు పెట్టుక పిలుతు?
పై 'ఏనోరు పెట్టుక మాటలాడుదుము' వలెనే అనువు
కానట్లు ప్రవర్తించి మఱల నెట్లు వానితో మాటలాడఁ
గలను, పిలుతును అని సిగ్గిలుట.
తన యవిశ్వ స్తత్వమునకు, అవినీతికి సిగ్గిలుట.
ద్వి. ఏనోరు పెట్టుకు యిఁక వారిఁ బిలుతు
నా నేర మింతన నావశ మగునె?
ఏపనికిని బొడ్డు వంపకుండు .
ప్రభులిం, 23. 176 వు.
ఏపనికిని నడుము వంచి పూనకుండు.
నడుము వంచి ఏపనియుఁ జేయకపోవు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>97tv5prvu1dnmfobpv7oijmt8muumsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/153</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175594</id>
    <revision>
      <id>492569</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:31:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '150 తెలుఁగు జాతీయములు قي ఉ. ముందటిభంగి గాదు, కడు మూర్ఖతనంబులు, పెద్దయింటిలో నిందఱియోజయుం జెఱుచు, నేపని కెసను బొడ్డు వంప లే దందుకుఁదోడు చీమ చిటుకన్నను వాదుకు వచ్చుచుండు నీ సుం...'</comment>
      <origin>492569</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1735" sha1="gkz4femiwil5cw3022q0s1gxl89cxeh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;150
తెలుఁగు జాతీయములు
قي
ఉ. ముందటిభంగి గాదు, కడు మూర్ఖతనంబులు, పెద్దయింటిలో
నిందఱియోజయుం జెఱుచు, నేపని కెసను బొడ్డు వంప లే
దందుకుఁదోడు చీమ చిటుకన్నను వాదుకు వచ్చుచుండు నీ
సుందరిలాగు లేవలనఁ జూచిన లెస్సులు గావు తమ్ముఁడా!
ఏపోకలఁ బోయినఁ బోనిమ్ము
ఏనడక నడచినను నడువనిమ్ము.
భోజ. 6. 142.
ఎట్లు ప్రవర్తించిన నేమి? యనుట.
క. నాకంటెఁ దాను ఘనుఁడే
యాకొలఁదియు బయలు సేయునంతకు నే యే
పోకలఁ బోయినఁ బోని
మ్మికరణిం జుణిగిపోవ నిత్తునె వీనికా ?
ఏ మొగమున జూతును ?
కళాపూ. 2. 80
ఏనోరు పెట్టుక పిలుతు మున్నగువానితీరునఁ గొఱగామిం
బ్రవర్తిలి యిఁక వాని నేమొగమునఁ జూడఁ గలనని తన
కించుఁ దనమునకుఁ దానే సిగ్గువడుట.
సి. అదే వచ్చె నిదె వచ్చె నని నా కెదురు చూచు
నీరు నీక్షింతు నే నేమొగమున
కాశీ. 5. 324&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gkz4femiwil5cw3022q0s1gxl89cxeh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/154</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175595</id>
    <revision>
      <id>492570</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:32:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '25082 తెలుఁగు జాతీయములు 151 ఏయూరి కేత్రోవ ? ఏయూరో, ఏత్రోవయో ? ఆ యూరు తెలియదు; దానికిఁ ద్రోవ తెలియదు. వా ఏదియుఁ దెలియ దనుట; ఏది ఎ బ్లానో అనుట; రెవరో ఏ రెవరో; ఒకదాని కొకటి సంబంధము లేదనుట....'</comment>
      <origin>492570</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="kbafre0i4o0nlbwfbdhdbqjlmb499dk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;25082
తెలుఁగు జాతీయములు
151
ఏయూరి కేత్రోవ
?
ఏయూరో, ఏత్రోవయో ? ఆ యూరు తెలియదు; దానికిఁ
ద్రోవ తెలియదు.
వా
ఏదియుఁ దెలియ దనుట; ఏది ఎ బ్లానో అనుట;
రెవరో ఏ రెవరో; ఒకదాని కొకటి సంబంధము లేదనుట.
మ. అసఘాత్ముల్ మును పెక్కు భంగుల ధనం బార్జించి పా
తాళమం దెనయం బాతుదు రూర్ధ్వలోకముల కంచేయూరి
క్షేత్రోవరా యని మా కేసన కేశ వేళుగుడి
పై నా చంద్ర
తారంబుగా నినతుల్యంబగు హేమకుంభ శిఖరం బెత్తించె
నత్యున్న తిక్.
a
పద్మపు. 1. 41
మ. వనితా! నీపతితోడఁ గూడవల తేజ్ వా రేల? వీ రేల? నీ
కనిన న్నాయనియుద్ధుఁ డున్న యెడ కెప్లైన వెలా
రేనిఁ
బోయిన నాతండు కులాభిమానఘనుఁడై మేయూరి
క్షేత్రోవ యంచనుమానించినఁ ద్రోపనం గొఱవిఁ జేయం
జూచెదే క్రమ్మఱక్ .
క. తరుణీసంగమ మెక్కడ?
ఉ. హరి. 5. 160
యిర వగు యోగదశ యెక్క డేయూరికి నే
తెరుపు జితేంద్రియుఁ డగు దు
శ్చగీతునియోగంబు దంభ సంజ్ఞమ కాదే ?
హరివంశ. పూ. 40. పే. 90&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kbafre0i4o0nlbwfbdhdbqjlmb499dk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/155</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175596</id>
    <revision>
      <id>492571</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:32:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '152 తెలుఁగు జాతీయములు ...రసమో, విరసమో, పాత్రపోషణమో, శోషణమో, ఏయూరి కేత్రోవయో, కవులకు తెలియదు; ప్రేక్షకులకు తెలియదు ... కవిమాయ.(భూమిక) పే. ii సీ. ఏను తత్త్వంబులు నెఱుఁగనివారికి నెఱుకకు...'</comment>
      <origin>492571</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1783" sha1="r7toz4l5ar561herwovjh69jlttyzlp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;152
తెలుఁగు జాతీయములు
...రసమో, విరసమో, పాత్రపోషణమో, శోషణమో,
ఏయూరి కేత్రోవయో, కవులకు తెలియదు; ప్రేక్షకులకు
తెలియదు ...
కవిమాయ.(భూమిక) పే. ii
సీ. ఏను తత్త్వంబులు నెఱుఁగనివారికి
నెఱుకకు నేయూరి కేది తెరువు
ఏయెండకా గొడుగు పట్టు
పాండు. 4. ఆ. 278.
ఎట్టి యెండ కట్టిదే గొడుగు పట్టు.
'ఎప్పటి కెయ్యది ప్రస్తుత మప్పటి కా మాటలాడి' అను
పద్ధతిని వర్తించు.
మ. కుడుమ జొచ్చును బ్రాహ్మణార్థములు బెక్కుల్ రాజ
కీయార్థముల్ నడుపం జూచును యాజ్ఞవల్క్యుఁడు ధర్
నానోచ్చనీచంబుల౯ దెడ లేక న్నటియించుఁ గాలము
కొలందిం బోవు నేయెండ కా గొడుగుం బట్టు ధనార్జనంబు
నకు నెగ్గుక్ మ్రొగ్గు త గేమను.
ఏళ్ళు కోళ్ళు ఏక మగు
తెలుఁగునాడు. పే. 41.
ఏళ్ళు అన నదులు. కొద్దిపాటి కాలువలుగు నుండి అట
నుండువాటిని కోళ్ళు అందురు. చాలలోతగు
నట&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r7toz4l5ar561herwovjh69jlttyzlp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/156</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175597</id>
    <revision>
      <id>492572</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:32:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 153 నదులు, సామాన్యపుకోళ్ళు అన్నియు వెల్లువలుగఁ బాఱు జలమునఁ బొంగి ఏకమట్టమునకు వచ్చు. స్థల మంతయు నేకజలమయ మగు. ఐదు పది సేయు చేతులు జోడించుకొను; వెనుకడుగు వైచు...'</comment>
      <origin>492572</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1824" sha1="rdmvt1qy0rnoup3045spggepn7n5rjr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
153
నదులు, సామాన్యపుకోళ్ళు అన్నియు వెల్లువలుగఁ బాఱు
జలమునఁ బొంగి ఏకమట్టమునకు వచ్చు.
స్థల
మంతయు నేకజలమయ మగు.
ఐదు పది సేయు
చేతులు జోడించుకొను; వెనుకడుగు వైచు.
తే. అయిదు పది చేసె నన ముందరడుగు వెనుక
బెటై ననుటకుఁ బేరుగా వెలయుచుండు.
ఆంధ్రభాషా. 3. 105
చ. ఆతులిత ధైర్యశౌర్యమహిమాద్భుత సాహసులై మ హెూ
గ్రతా ప్రతతని శాతనిష్కృపకృపాణవి దారిత దేహులై రణ
క్షితిఁ బడి వత్తు రైదు పదిసేయక నాకయి యిట్టి నన్ను నీ
వితురులఁబోలెఁ గైకొనక యేఁచెదవక్కట పాండునందనా!
హరవి. 7. 131
సీ. తే. ఐదు పదిసేయ నేరఁ ఢాహవముఖమున.
శృం. శా. 1. 14 పే.
వ... కలంగక తిరుగుడు వడక యైదు పదిసేయక బీరంబులు
సెడక బీరువోక యోడక...
ప్రబంధరా. 788
చ. ఉరవడిఁ బోరి కై కవచ మొల్లరు మంత్రములందుఁ దక్క
సుస్థిరనిజభక్తి నైదు పదిసేయరు దత్తినఁ దక్క మంటికై
20&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rdmvt1qy0rnoup3045spggepn7n5rjr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:సంధి (ఆంధ్రభాషా సంధి నియమముల చారిత్రక పరిశీలనము).pdf/52</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175598</id>
    <revision>
      <id>492573</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:32:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edla praveen</username>
        <id>6529</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'కొమరాలు అనునదికూడ కొమ + ర్ + ఆలు అని రేఫాగ మముతోఁగూడినదిగాక &quot;కొమరు&quot; శబ్దమునకు అలు చేర్చు టచే నేర్పడినదే. ఇక పేదాది శబ్దముల కాలు శబ్దము పర మైనపుడు గలుగుచున్న రుగాగము నిట్టి దే...'</comment>
      <origin>492573</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2687" sha1="n10ry59sprm7gridwqa55162f752dbh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Edla praveen&quot; /&gt;{{Rh|52|సంధి||}}&lt;/noinclude&gt;కొమరాలు అనునదికూడ కొమ + ర్ + ఆలు అని రేఫాగ
మముతోఁగూడినదిగాక &quot;కొమరు&quot; శబ్దమునకు అలు చేర్చు
టచే నేర్పడినదే. ఇక పేదాది శబ్దముల కాలు శబ్దము పర
మైనపుడు గలుగుచున్న రుగాగము నిట్టి దేయై యుండునను
టకు సం దేహములేదు, ఈ రుగాగమువంటివే తక్కిన టుగాగ
మాదులు నై యుందుననియుఁ దలంపవచ్చును.

ఇట్లాగమము లని చెప్పఁబడుచుండిన రేఫ టకారా
దులు సహజముగ శబ్దగతములు గాని లేదా సామ్యముచే
వచ్చి చేరినవి. గాని యైయుండవచ్చు ననియుఁ, బ్రాచీన
భాషలో వీని సంపూర్ణరూపము లగపడవచ్చు ననియుఁ
దలంచినను, పరస్వ కాదేశరూపసంధి లేనిచోట నెల్ల నచ్చు
నని చెప్పఁబడిన యడాగమము సంగతి యేమి యని యడుగ
వచ్చును. సంధి లేనియప్పుడు పూర్వపరస్వరములలో నేదేని
తాలవ్యాచ్చులకు నికార, ఎకారంబులలో నొకటైయుండుట
తటస్థించినచో, వాని నడుచు తాలవ్యాంతస్థం బగు “య”
-కార మొక సంధ్యక్షరముగా (Glide) నాగమమై వచ్చిచేరుట
సంభావ్యంబై యుండును గాని, తాలవ్యేతరంబు లగు నే
-యచ్చుల నడుమనైననుగూడ సంధి లేనిచో యడాగమం
బగుట కొంత వికృతముగాఁ గనఁబడక మానదు. ఇప్పటి మన
యలవాటునుబట్టి.&quot; వెల్లయావు&quot; అన్నపుడు అకారము: తరు
వాత “య” కార ముచ్చరించుట వికృతముగాఁ గనబడ
కున్నను, “తల్లి యిచ్చెను, పులి యఱచెను&quot; అనువానిలో
.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n10ry59sprm7gridwqa55162f752dbh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/157</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175599</id>
    <revision>
      <id>492574</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '154 తెలుఁగు జాతీయములు పొరల రధీశుఁ డీక మలబుద్ధి ఖళూరికఁ దక్క వజ్రదోః పరిఘవశీకృతాన్యనరపాలకు లప్పురి రాకుమారకుల్ . ఆము. 2. 25 ఉ. పుట్టిననాటనుండియును బుణ్యులు సత్ఫల మొందు నంతకు బట...'</comment>
      <origin>492574</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1899" sha1="d5e63rx9shlcrn8p9q53biczqgc1soh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;154
తెలుఁగు జాతీయములు
పొరల రధీశుఁ డీక మలబుద్ధి ఖళూరికఁ దక్క వజ్రదోః
పరిఘవశీకృతాన్యనరపాలకు లప్పురి రాకుమారకుల్ .
ఆము. 2. 25
ఉ. పుట్టిననాటనుండియును బుణ్యులు సత్ఫల మొందు నంతకు
బట్టిన కార్య మీశ్వరుఁడు పట్టిన నీని దృఢ ప్రతిజ్ఞు
పట్టున ధర్మముల్ విడని ప్రాజ్ఞుల తజ్ఞులపాలి వేలుపుం
జెట్టులు, సోర నైదు పది సేయని శూరులు వీటి రాసుతుల్.
తే. నవసమాగమ వేళ నయ్యవసరమున
నువిదలజ్జాభరంబున కోహటించి
పాండు. 1. 110
యైదు పదిసేసె వలరాజు నంతవాఁడు
నరయ నెత్వానిసొమ్ము జయాపజయములు.
నైష. 7. 168.
సీ. తే. ...ఐదు పదీ సేయ కుత్సాహి యైన యా ప్త
బలము నేలఁగవలయు భూపాలునకు
ఐదుపది చేయక
శృం. శా. 4. 105 పే.
నమస్కరింపక, వెనుకంజ వేయక.
చ. ప్రికులని శౌర్యసంపదలఁ బెట్టిన దండలు దివ్వకే కడుం
గమముచు హుంకరించుచును గైదువుఁ బావుచు నట్ల
యిట్ల యం,చదేయిదె యంచుఁ దప్పుకొను మంచుఁ దగు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d5e63rx9shlcrn8p9q53biczqgc1soh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/158</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175600</id>
    <revision>
      <id>492575</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 155 బళి యంచు నెందు గ౯, జెదరుట లేక యైదు పదిసేయక పోరిరి పేరువాఱుచుకో. ణపు అజ అడపొడ కళాపూ. 8. 100. వాఁడు ఐపు, అజ లేకుండ పోయినాఁడు. ఐసరుబొజ్జ పెరవానిమాటల కుబ్బిపోవుటయ...'</comment>
      <origin>492575</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1695" sha1="mo76i6eqdmehkz4xq59t36m9umo0az3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
155
బళి యంచు నెందు గ౯, జెదరుట లేక యైదు పదిసేయక
పోరిరి పేరువాఱుచుకో.
ణపు అజ
అడపొడ
కళాపూ. 8. 100.
వాఁడు ఐపు, అజ లేకుండ పోయినాఁడు.
ఐసరుబొజ్జ
పెరవానిమాటల కుబ్బిపోవుటయందలి అనుభావమునఁ
బ్రయోగింపపఁబడు నూఁతపదము.
ఉ. కాంతలమాట నమ్ముకొని కంతునికిం గడు లోకువై తదీ
యాంతర భావముల్ దెలియ కై సరుబొజ్జ యటంచు నుబ్బు
చుం ద్రెంత వివేకు లైన మది నీవిషయంబు పరీక్ష సేయఁగా
నెంతయు బుడ్డ నమ్ముకొని యేటను బడ్డ విధంబు కాదొకో,
శ్రవణా. 3. 75.
ఒకఁడు పోయినత్రోవ వేతొకఁడు పోక
అందఱు అన్ని త్రోవలకయి
చెల్లా చెద రయి
సీ. తే. తిరిగిచూచుచు ద బ్లాగ దీసికొనుచు
దగలు దొట్టి యథాయథ లగుచు విఱిగి
యొకఁడు వోయిన త్రోవ వే తొకఁడు పోక
చెట్టొకఁడు గాఁగఁ బఱచిరి చెంచు లపుడు.
మను. 4, 103&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mo76i6eqdmehkz4xq59t36m9umo0az3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/159</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175601</id>
    <revision>
      <id>492576</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:34:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '156 తెలుఁగు జాతీయములు ఒకఁదు చనిన తెరువున వేడొకఁడు చనక చెల్లాచెదరై యొకరిగతి మరొక రెఱుంగక. వ. ... బృందారక బృందంబులు చెందంబుల నమందంబు లగు భయంబులం బొంది వికలతం బెగడు గుడుచుచు, నొక...'</comment>
      <origin>492576</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1748" sha1="fyr6peq1n0wc71h0wrcizh7v2g92xr3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;156
తెలుఁగు జాతీయములు
ఒకఁదు చనిన తెరువున వేడొకఁడు చనక
చెల్లాచెదరై యొకరిగతి మరొక రెఱుంగక.
వ. ... బృందారక బృందంబులు చెందంబుల నమందంబు
లగు భయంబులం బొంది వికలతం బెగడు గుడుచుచు,
నొక్కరుండు చనిన తెరవుని గదిసి వేతొక్కరుండు చనక
నలుదిక్కులకుం బఱవందొడంగిరి.
ఒకకుతికై యుండు
ఒకటిగఁ గలసిమెలసి యుండు
క. ఒక కుతికె యుండెడి మీ
హరి. 1-183.
రకటా చెలి యెడల నింత యతికూహకమా
పికమా, శుకమా, యిఁక మా
నక మాసుకుమారరాత్రి నాయమె యేఁచక్.
ఒకటికిఁ బదాఱు కల్పించు
అని. 3. 35
లేని పోనికల్ల అల్లిక లల్లి నేరము లారోపించిచెప్పు.
సీ. తే. తగు”నె యక్కట బుధనుతో దారగుణవి
S
రాజీ సన్మార్గవర్తనఁ దేజరిల్లు
పరమసాధువు సారంగధరునిమీఁద
నొకటికిఁ బదాఱు కల్పించి తోలతాంగి!
సారం. 3. 47
‘కొంచె మున్న గంపంత చేయు' అన్నట్లు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fyr6peq1n0wc71h0wrcizh7v2g92xr3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/160</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175602</id>
    <revision>
      <id>492577</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:35:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 157 ఒక ఁ డొకని మొగంబు గానక చను ఎవరికి వారుగ చెదరి పాఱు. క. వికలగతి నున్న రాక్షసు లొకఁ డొకని మొగంబు గాన కూరక చనిరి... ఒకగుడు మునికిఁబోయిన నేమి ? ఉ. హ. 4. 270 పది గ్రుడ్...'</comment>
      <origin>492577</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1600" sha1="fb25ek184sb1bhksyj8e40ziks4y9ub" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
157
ఒక ఁ డొకని మొగంబు గానక చను
ఎవరికి వారుగ చెదరి పాఱు.
క. వికలగతి నున్న రాక్షసు
లొకఁ డొకని మొగంబు గాన కూరక చనిరి...
ఒకగుడు మునికిఁబోయిన నేమి ?
ఉ. హ. 4. 270
పది గ్రుడ్లలో నొకగ్రుడ్డు అవిసిబోయిన నేమి నష్టము?
క. కులమునకు గొప్ప గుద్దలి
ఖలుఁడు కులాంగారకంబు కష్టుఁడు వీనిం
బొలియింపుఁడు మనశస్త్రం
బుల వెస నొక గుళ్లు మునికిఁబ్రో నేమి యగు ?
ఒకచంటఁ బాలు నొకచంట నెత్తురు గురియు
ఒకరిం జూచినఁ బ్రేమ, మరియొకరిం
కలుగుట.
క. కరుణయుఁ గోపముఁ గనుఁగవ
నృసిం. 4. 25.
జూచిన గోపము
నొరయఁగ నొక చంటఁ బాలు నొక చంటను నె
త్తురు గురియుగతో
జనార్దను
ధరణీశసుతద్వయంబుఁ దప్పక చూచెక్.
ఒక కొలికికి వచ్చు
ఉ. హ. 4. 59
ఒక పరిణామమునకు వచ్చు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fb25ek184sb1bhksyj8e40ziks4y9ub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/161</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175603</id>
    <revision>
      <id>492578</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:35:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '158 తెలుఁగు జాతీయములు క. జలచరములు తలచూపక కలవరపాటునఁ జెలంగు గన్నుల సమత జలరుహదళములు చిలుకల కొలికిం గనుఁగొన్న నొక్క కొలికికి వచ్చుక్. ఒక్క కుత్తుక యగు విప్రనా. 2. 44. ఒకటే కుత్తుకయ...'</comment>
      <origin>492578</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1572" sha1="gru4ucdklh0sjf8w1osnb85jvgrdpbg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;158
తెలుఁగు జాతీయములు
క. జలచరములు తలచూపక
కలవరపాటునఁ జెలంగు గన్నుల సమత
జలరుహదళములు చిలుకల
కొలికిం గనుఁగొన్న నొక్క కొలికికి వచ్చుక్.
ఒక్క కుత్తుక యగు
విప్రనా. 2. 44.
ఒకటే కుత్తుకయగు, కలసిమెలసియుండు.
ఉ.
...
కొమరు సెట్టియు బోటియు నొక్క-కుత్తుకై ...
ఒక్క కుత్తుకై యుండు
బసవపు. 4. 156
ఒక్కటిగ భేదభావము లేక కలిసిమెలసి యుండు.
తే. అందునది భూతి తొలుత నీ యనుఁగు భార్య
యందుకొనువాఁడ వీవు ననంతర మున
నాలు మగఁడును నొకకుత్తు కైనఁ గాక
యిట్టి ధర్మంబు మిన్నక యేల కలుగు ?
ద్వి. చిలుకలు పిల్లులు చెరలాట లాడు
చిలువలును నెమళ్ళు చేరిక నుండు
తక్కిన జంతుసంతానంబు నట
రా
హరవి. 2. 60
యొక్క కుత్తుకయు నై యుండు నాత్రోవ.
ప్రభులిం. 20. 154 పు.
3&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gru4ucdklh0sjf8w1osnb85jvgrdpbg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/162</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175604</id>
    <revision>
      <id>492579</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:37:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ప. సదాశివుం డుమాదేవితోడ నొక్కకు తికగా ... చున్న వాఁడు. ఒక్క గరిడిలోఁ జేసిన సామె ప్రబోధ 5. 42 159 మను ఒక్క గరిడిలో సాము నేర్చుకొనినవా రొక రొకరి శక్తి. సామర్థ్యముల...'</comment>
      <origin>492579</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1837" sha1="a82lov9n3jmrxxu2br40dogiszra7hh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ప. సదాశివుం డుమాదేవితోడ నొక్కకు తికగా
...
చున్న వాఁడు.
ఒక్క గరిడిలోఁ జేసిన సామె
ప్రబోధ 5. 42
159
మను
ఒక్క గరిడిలో సాము నేర్చుకొనినవా రొక రొకరి శక్తి.
సామర్థ్యములు మెలకువలు నెఱిఁగియే యుందురుకదా.
అట్లే——ఒకరి నొక రెఱింగియె యున్న వార లని భావము.
మన మొక్క గరిడిఁ జేసిన సామెకద.
చంద్రభాను.
సి. గుట్టెఱుఁగు ది దేల గురులతో గుటగుటల్
బిగియక చనఁగదే బిసరుహాక్షి
కుసిగుంపు లిడ కేగు కొన్న యంగడిలోన
మాఱుబేరము లేలె మంజువాణి
తరితీపు లిఁక నేల తల్లిపుట్టిలు మేన
మామకుడాఁగునే మచ్చెకంటి
యొదుగు సేఁత లివేల పద యదే మన మొక్క
గరిడి సేసిన సామె కదె లతాంగి
రాజ టన్నను జెలి వలరాజటన్న
జెల్ల రే యుల్ల 'మెఱియించు వెల్లఁదనముఁ
దల్లడంబున దడబాటుఁ దత్తరంబు
ಸಿ
చెప్పగిది విచ్చె వచ్చె సి గెటుల ననుచు.
చంద్రాం. 6. 135&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a82lov9n3jmrxxu2br40dogiszra7hh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/163</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175605</id>
    <revision>
      <id>492580</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '160 ఒక్కకోడికూయుపల్లె తెలుఁగు జాతీయములు ఒ కేకోడి కూయుచుండు కుగ్రామము. చాల చిన్నయూరు అనుట. క. తిరునాళ్ళను దేరులు నన వరతంబును నంగరంగ వైభవములునుం దిర మగును దేవళంబులఁ బరఁగఁగ నొ...'</comment>
      <origin>492580</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1726" sha1="4op6xggqympmla4hxllcoyaby0stgp9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;160
ఒక్కకోడికూయుపల్లె
తెలుఁగు జాతీయములు
ఒ కేకోడి కూయుచుండు కుగ్రామము.
చాల చిన్నయూరు అనుట.
క. తిరునాళ్ళను దేరులు నన
వరతంబును నంగరంగ వైభవములునుం
దిర మగును దేవళంబులఁ
బరఁగఁగ నొక కోడి గూయు పల్లియ నైన౯
ఒజ్జలబంతి
విప్రనా. 1. 60
అక్షరములను ఒరవడి వ్రాయుటలో తొల్గొల్త నేర్పరుప
బడు మేలుబంతి.
ఆదర్శము అనుట.
సీ. తనకులాచారవర్తన వైష్ణవాచార
ఒజ్జలపుచ్చకాయ
పర్యాయముల కొజ్జబంతి గాఁగ.
పాండు. 1. 20
ఒక గురువు స్థూలతమములవు దనయండములను అంగ
వస్త్రముచేఁ గప్పికొని కూర్చుండి శిష్యునకుఁ జదువు
చెప్పుచుండెను. అంతలో నొక వైదేశికుఁ డయ్యెడ
కేతెంచి యద్దానిం జూచి శిష్యునితో నిదేమని ప్రశ్నించెను.
ఆతఁడు కొంచె మాలోచించి 'అది పుచ్చకాయ లెండి'
అనెను. అంత నాతఁడు &quot;ఔనౌను, గురువుగారిది&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4op6xggqympmla4hxllcoyaby0stgp9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/164</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175606</id>
    <revision>
      <id>492581</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:38:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 161 కావున పుచ్చకాయయే” అనుచుఁ దనత్రోవన పోయెను. పెద్దవారినలుసులను గప్పిపుచ్చుట. చ. వయసునఁ గంటి కిం పయినవాని రమించుట ధర్మ మింతి క టయె మగవాఁడు చక్కనిమిటారికి...'</comment>
      <origin>492581</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2330" sha1="oo7hmgps1bcte7pqfzojqhym17hz20d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
161
కావున పుచ్చకాయయే” అనుచుఁ దనత్రోవన పోయెను.
పెద్దవారినలుసులను గప్పిపుచ్చుట.
చ. వయసునఁ గంటి కిం పయినవాని రమించుట ధర్మ మింతి క
టయె మగవాఁడు చక్కనిమిటారికిఁ దక్కి రమింపఁగా
వలెజ్ నయ మిది న్యాయశాస్త్రముల నమ్మకు మొజ్జల
పుచ్చకాయయా, నయవిదుఁ డౌ గురుండు మదనత్వర
నగ్రజుభార్యఁ గూడఁడే.
దశావ. రామా. 218 పే.
శా. ఓహోహో పురుహూతుఁ డెంతటి గృహస్థా యిట్లు దాఁ
బల్క నీయూహాపోహము లెందుఁ బోయెనొకొ ప్రత్యూ
షంబునం గోడియై మోహోద్వృత్తి నహల్యఁ గూడు
నెడల బోధింప నే నొల్ల నిట్లాహా యొజ్జలపుచ్చకాయ
విత మౌరా వేయు ని కేటికి·
చ. విలసితవీచి కాయత ప్రతిబింబమిషంబున
తారా. 4. 181
మహాజలనిధి
లక్ష్య పార్శ్వ శయ చక్రిపయిం జెయి చాచి యొప్పు
సంద్యలఁ బురలక్ష్మి ధర్మవిధు లన్నియునోజ్ఞుల పుచ్చ కాయ
గావలయు విడండతండుర సవత్పరిఖామిష బాహుబంధము.
కళాపూ. 1. 113
..
చనితా రూరూరు నిప్పూరుషుల్
మొయ
ద్రోహం బెద్దియొ యంటగట్టి వెలి నీరోధింత్రు కాల్వెట్ట మ
మ్మాహా! యొజ్జలపుచ్చ కాయవిత మారా వీరిచారిత్రముల్
వ్యాఖ్యా. చాటు.
21&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oo7hmgps1bcte7pqfzojqhym17hz20d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/165</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175607</id>
    <revision>
      <id>492582</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:39:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '162 ఒట్టిగొడ్డు తాకట్టు తెలుఁగు జాతీయములు నిరుపయోగకరమైనదని భావము. ఉ. పట్టపగళ్ళు రే లిచటఁ బాయకయుండేదు మంచివాఁడవే చుట్టము వచ్చు చెట్లు నినుఁ జూచిన నీగొడవేల కట్టుకో బట్టయినట...'</comment>
      <origin>492582</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1620" sha1="1rviexjbrwfnjye5s0mwjeiqom1356s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;162
ఒట్టిగొడ్డు తాకట్టు
తెలుఁగు జాతీయములు
నిరుపయోగకరమైనదని భావము.
ఉ. పట్టపగళ్ళు రే లిచటఁ బాయకయుండేదు మంచివాఁడవే
చుట్టము వచ్చు చెట్లు నినుఁ జూచిన నీగొడవేల కట్టుకో
బట్టయినట్లొ కూర కొక పాతిక కాసులొ యొట్టిగొడ్డు
కట్టని తాడ నాస్పదకృకాటికి చేటిక కన్ను గీటినం.
బహులా. 5 ఆ. 90 వే.
ఒడలు దాచు
ప్రాలుమాలు
శా. బాహా స్తంభవిజృంభమాణబల శుంభత్కీర్తికి౯ జాకు వి
ద్యాహంకారపరాక్రమక్రమణద రాతికి ఖ్యాతి కై
యాహా! నేఁ డిదె కేల విల్లుగొని లక్ష్యం బేసి పాంచాలిఁ
గొ౯ బాహూత్పన్నున కిట్టిచో నొడలు డాఁపం జెల్ల
దొక్కింతయు౯.
సీ. నేఁ జేతఁ బనివట్టితేఁ జూచి ముందుగాఁ
పాంచా. 2. ఆ.
దా నుదుకొను నొడల్ దాఁచుకొనదు.
ఓడలు ఓడగు
శరీరము గుల్లయగు
వైజ.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1rviexjbrwfnjye5s0mwjeiqom1356s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/166</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175608</id>
    <revision>
      <id>492583</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:39:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. గుఱి తప్పిపోవు ముందఱి విచారము లేకు సావడి కుడగు మచ్చరము వుట్టు నగరివారు హసింతు రగ తాను బిన్న పె A ద్దలకుఁ జులు న తలిదండ్రు లోర్వ రింటికి సేగి యా నెవరు మ...'</comment>
      <origin>492583</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1755" sha1="mn79gfjp3jhlrib7vasddh03wyns086" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. గుఱి తప్పిపోవు ముందఱి విచారము లేకు
సావడి కుడగు మచ్చరము వుట్టు
నగరివారు హసింతు రగ తాను బిన్న పె
A
ద్దలకుఁ జులు న తలిదండ్రు లోర్వ
రింటికి సేగి యా నెవరు మెచ్చరు లేని
గర్వంబు దొట్టుఁ జేశాను సుల్లు
నొడ లోడు గాఁ జొచ్చు నొడువుల పా లగు
సందులు దూఱు ఐ
విశ్యాస మెడలు
చిన్న పని గారు లంజర, మున్న వినుము
ప్రజలు మీ రొకటైన మా పయికి వచ్చుఁ
బడుచడవు నీవు మా బిడ్డ పసరుమొగ్గ
మ్రొక్కెదము రాకు నీ విధి మొదలు చేసి.
ఒడలు చిదిమినఁ బాలు వచ్చు
పసితన మనుట.
సీ. తే. పతి జనించిన కోలెను బరహి శిక
నిరం. 2. 129
లోలమతి యొడల్ సిదిమినఁ బాలు వచ్చు
నాతఁ డిది కార్య మని నిశ్చయంబు చేత
నాయభాగ్యంబ యొం డొక వేయు నేల ?
బడ లెల్లఁ గన్నులుగఁ జూచు
కన్నార్పక తదేకదృష్టితోఁ జూచు,
నిగ్వ. రా. 9. 22
163&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mn79gfjp3jhlrib7vasddh03wyns086</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/167</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175609</id>
    <revision>
      <id>492584</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:40:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '164 తెలుఁగు జాతీయములు చ సహస్రదృక్తనూజుని నొడ లెల్లఁ గన్నులుగఁ జూచిరి మానసముల్ గఱంగఁగ౯. ఒడి దప్పిన పామువోలె ఒడినుండిదప్పించుకొనిన పామువలె. క. కడు వెఱఁ గంది మురాంతకుఁ డి దప్ప...'</comment>
      <origin>492584</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1432" sha1="o73imj1yb4qtwdrvv4asbl4ph46kg1c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;164
తెలుఁగు జాతీయములు
చ
సహస్రదృక్తనూజుని నొడ లెల్లఁ గన్నులుగఁ
జూచిరి మానసముల్ గఱంగఁగ౯.
ఒడి దప్పిన పామువోలె
ఒడినుండిదప్పించుకొనిన పామువలె.
క. కడు వెఱఁ గంది మురాంతకుఁ
డి దప్పిన పామువోలె నుండఁగ మఱి దా
నొడిసెల జొన్నల కాడెడు
వడువునఁ బౌండ్రుండు తాల వైచెం బెలుచక్.
విజయ.
ఒడిగట్టు
పాల్పడు, (భరింప నీకొను)
ఉ. హ. 3. 103.
లోకనింద కొడిగట్టితిగా
ద్వి. తిట్టున కొడిగట్టి తిరుగుచున్నాఁడ.....
ద్వి. చెప్పఁగాఁ గల వెల్లఁ జెప్పితి దేవ
చెప్పినమాటలు చెవిఁ బెట్టఁ డయ్యె
గట్టిగాఁ జావుకుఁ గడు తెంపు జేసి
యుట్టి గట్టుక నూగుచున్నాఁడు దేవ.
సారం.
హరిశ్చ.
రంగ నా. యుద్ధ. 357&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o73imj1yb4qtwdrvv4asbl4ph46kg1c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/168</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175610</id>
    <revision>
      <id>492585</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:40:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు ఒఱగపబిళ్ళ (ఒరగుబిల్ల) ఒరగుదిండు (బాలీసులోనగునది.) సీ. కూటసాక్ష్యమువాని కూర్చుండుగద్దె జూ పోపమివానికి నొరుగుబిళ్ళ. ఒఱగొద్దెము . రామలిం. 22 మనసు నొప్పించు కా...'</comment>
      <origin>492585</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1633" sha1="rwufnypyfgsjnl9x7jkfnzujgu8ezg4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
ఒఱగపబిళ్ళ (ఒరగుబిల్ల)
ఒరగుదిండు (బాలీసులోనగునది.)
సీ. కూటసాక్ష్యమువాని కూర్చుండుగద్దె జూ
పోపమివానికి నొరుగుబిళ్ళ.
ఒఱగొద్దెము .
రామలిం. 22
మనసు నొప్పించు కాపట్యగర్భితమవు మాట.
క. బిడ్డలకు బుద్ధి సెప్పని
గ్రుడ్డికిఁ బిండంబు వండి కొనిపొం డిదె పై
బడ్డాఁ డని భీముం డొ 'అ
గొడ్డెము లాడంగఁ గూడు కుడిచెద వధిపా!
ఓం అను?
అంగీకరించు, అటై యను
భాగ. 1. స్కం.
165
ఉ. ఆమెయి రాయబారమున కత్యధిక క్రుథ బూని భాస్కరుం
డోమని భీమనాదరభసోచిత భేద వాదవా
త్యామయచక్ర చంక్రమతతంబుగఁ బోరఁగ శైలశీలియై
శ్రీ మహిత స్వకీయమతరీతి జయించు జయి న్న యిం చెద౯.
ఓడ విడిచి పదరు పట్టినట్లు .
శంకరవిజయకథా. 5. 60
పడవ వదలి సొరకాయ బుజ్జిను పట్టుకొన్నట్లు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rwufnypyfgsjnl9x7jkfnzujgu8ezg4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/169</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175611</id>
    <revision>
      <id>492586</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:40:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '166 తెలుఁగు జాతీయములు తే. అనిన మనుజేంద్రుఁ డిట్లను మునివ రేణ్య! మత్కులాచార మెడలి యామానవతుల గూడి యుండుట వివరింప నోడ విడిచి వదరు పట్టినయట్ల పో త్రిదశవంద్య! ఆ. శకన రేంద్రచంద్రచ...'</comment>
      <origin>492586</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1676" sha1="d87fepv8akeoetbxx2ot038q07eya6o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;166
తెలుఁగు జాతీయములు
తే. అనిన మనుజేంద్రుఁ డిట్లను మునివ రేణ్య!
మత్కులాచార మెడలి యామానవతుల
గూడి యుండుట వివరింప నోడ విడిచి
వదరు పట్టినయట్ల పో త్రిదశవంద్య!
ఆ. శకన రేంద్రచంద్రచరణాబ్జసం సేవ
విడిచి యావిదర్భ విభుని గలసి
యావిదర్భవిభుని
వచ్చు టోడ విడిచి వదరు పట్టుట సుమీ
చెప్పఁ దగిన మాట చెప్పినాఁడ.
ఓడలు బండ్ల వచ్చు బం డల వచ్చు
హరి. 2. 182
విక్ర. 4. 64
ఓడలపై బండ్లు వచ్చును; బండ్లపై నోడలు వచ్చును.
ఒకప్పు డోడలపై వచ్చిన బండ్లపై నోడలు రావచ్చుఁ
గదా !
ఆయాసమయములందు నాయావస్తువులు తమ కను
కూలము లవు తావులఁ గాలవశమున గలియుచుండు
ననుట.
ఆయా పరిస్థితులు అయాసమయములందుఁ గాలవశ మునఁ
గలుగుచుండు ననుట.
క. ఓడల బండ్లును వచ్చును
ఓడలు నాబండ్లమీఁద నొప్పుగ వచ్చుకో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d87fepv8akeoetbxx2ot038q07eya6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/170</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175612</id>
    <revision>
      <id>492587</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:41:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 167 ఉ. పాడిఁ దొఱంగఁ జన్నె యొక పట్టునఁ గొల్చెదనంచు మా టాడితి సర్వదైవతకులాధిప యోడలు బండ్ల వచ్చు బం డల వచ్చు నొండొరుల కొక్కొకచో ననువైన తావులం గూడుట యిష్ట బంధు...'</comment>
      <origin>492587</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1871" sha1="9qic7tfzubtk2mt07s6ps0amtprv6v6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
167
ఉ. పాడిఁ దొఱంగఁ జన్నె యొక పట్టునఁ గొల్చెదనంచు మా
టాడితి సర్వదైవతకులాధిప యోడలు బండ్ల వచ్చు బం
డల వచ్చు నొండొరుల కొక్కొకచో ననువైన తావులం
గూడుట యిష్ట బంధులకుఁ క్రొత్తయె నిత్తటి నింత యేటికిక్
ప్రభా. 1. 94
ఉ. చేడియ రమ్మ వెన్నెలయుఁ జీఁకటివంటివి సుము మేలును&quot;
గీడును గొంతకాలము సుఖించిన వార కృశింతు రార్తిమై
నాడిక లొందువార సుఖమందుదు, రోడలు బండ్లువచ్చు బం
డల వచ్చు, నీకు నిటు లూరక చింతిల నేల మానినీ!
ద్వి. భావింప సుఖదుఃఖఫలములు రెండు
కావడికుండలు కావటే తల్లి
వినుమమ్మ చీఁకటి వెన్నెల సమము
అనువొంద సంసార మని విస లేదె
ఓడలు బండ బం గోడల వచ్చు
ल
వేడుక కొన్నాళ్ళు వెతలు కొన్నాళ్ళు.
ఓమనగాయలు
వ
ఓమనగుంట లాడు గింజలు.
సారం. 3. 106
Joo. 2. 617
క్రొత్తయగు మచ్చికం గచ్చు వదలక గోము
మెఱసి యోమనగాయలం గా నోముచు...
పాండు. 2. 25&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9qic7tfzubtk2mt07s6ps0amtprv6v6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/171</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175613</id>
    <revision>
      <id>492588</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:41:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '168 ఓమనగుంటలు తెలుగు జాతీయములు చిన్న చిన్న గుంటలలోఁ బోసి చింతగింజలు, సన్న సన్న రాళ్ళు మున్నగు వానితో నాడుకొను నొకరకపుటాటలు. మ. దినముల్ కొన్ని చనంగ నంతఁ గడు నర్థిం బొమ్మ పెండ...'</comment>
      <origin>492588</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1942" sha1="sd4snos7ic2xhk69aqy6rjgmvt1wvu4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;168
ఓమనగుంటలు
తెలుగు జాతీయములు
చిన్న చిన్న గుంటలలోఁ బోసి చింతగింజలు, సన్న సన్న
రాళ్ళు మున్నగు వానితో నాడుకొను నొకరకపుటాటలు.
మ. దినముల్ కొన్ని చనంగ నంతఁ గడు నర్థిం బొమ్మ పెండ్లిండ్లు
గుజ్జెనగూ, క్లచ్చనగండ్లు, పింపిళులు, కుచ్చీల్, గీరనంగింజ,
లోమనగుంటల్, కనుమూసిగంతనలు, కం బాలాట లో నైన
ఖేలనముల్ మీఱఁగ బోంట్లతో నలరె బాలారత్న
మెల్లప్పుడు.
ఓ
కళాపూ. 6. 202
ఓసి యన్న ఓ యను మాత్రమునకైన నుండవలదా!
పిలిచిన ఓయని పలుకునంత కైన నుండవలదా?
కొంత గాకున్నఁ గొంత కైనఁ బనికిరావలదా? అనుట.
తే. తిథులయం దైన మఱి యపత్నీకుఁ డనుచు
బ్రాహ్మణార్థంబు జెప్ప రేపాటివారు
నొకతె రూపసి గాకున్న నోసి యన్న
నో యనెడుమాత్రమునకైన నుండవలదె?
ఓరపారలు దిద్దు
శుక. 3. 146 పే.
నెరసులు (పొల్లులు) సరిచేయు, సరిదిద్దు.
సీ. తే. సత్కవీంద్రులు రచియించి చదువు పద్య
సమితీయం దోర పారలు చక్కదిద్ది&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sd4snos7ic2xhk69aqy6rjgmvt1wvu4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/172</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175614</id>
    <revision>
      <id>492589</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:42:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'S w తెలుఁగు జాతీయములు ప్రౌఢి గనిపింపఁజేయు భూపాలు కొలువు ప్రజల కవ్వేళఁ గన్నులపండువయ్యె. ఓరంత ప్రొద్దు కువల. 2. 9 దినమంతయు, అపుడు నిపుడు ననక యెల్లపుడు. సీ. ఏను బోయిన జాడ యెఱుఁగక న...'</comment>
      <origin>492589</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1575" sha1="abv0yfx9d9gpn0edog90eun2qdil3ke" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;S
w
తెలుఁగు జాతీయములు
ప్రౌఢి గనిపింపఁజేయు భూపాలు కొలువు
ప్రజల కవ్వేళఁ గన్నులపండువయ్యె.
ఓరంత ప్రొద్దు
కువల. 2. 9
దినమంతయు, అపుడు నిపుడు ననక యెల్లపుడు.
సీ. ఏను బోయిన జాడ యెఱుఁగక నాతల్లి
దండ్రులు మది నెంత తల్లడిలుచు
నుండుదురో, నన్ను నోరంత ప్రొద్దును
నెత్తి పెంచిన దాది యెంత వగచు
169
చుండునో.
భోజ. 4. 120
సీ. ఓరంతప్రొద్దును ఘోరని విసరుచుఁ
* * *
గెరలు కరువలి నకీబు గాఁగ.
వరాహ. 10. 29
మ. బ్రహ్మమిత్రుండు శిష్యులకుం గంటను వత్తి బెట్టు
కొని యాయు ర్వేద మోరంత ప్రొద్దులు జెప్ప
తే. నెఱవ కోడక యొకరుండ వ్రేలఁ జూప
నెంతవాఁ డక్కుమారు నోరంత ప్రొద్దు
గలసి పాసి పోఁ జాలని కంతన మనకు
నేల తల గాళ్ళు నిలువమి నిజముగాక.
22
50.50. 5.7
ఉ. హ. 5. 282.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>abv0yfx9d9gpn0edog90eun2qdil3ke</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/173</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175615</id>
    <revision>
      <id>492590</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '170 తెలుఁగు జాతీయములు సీ. తే. నెఱయ నాఱని గారాము నిజతనుజుల కన్న శాస్త్రమర్యాద నిష్కలుషవృత్తి సంక సదులకుఁ గఱపె నోరంత ప్రొద్దు గనుల వ తిడుకొని యొక ఘనమనీషి. ఓ చెంగనాలు వాఖ్యా. చాట...'</comment>
      <origin>492590</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1392" sha1="njts52i3sr9end4dnwpip167isrl3ch" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;170
తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. తే. నెఱయ నాఱని గారాము నిజతనుజుల
కన్న శాస్త్రమర్యాద నిష్కలుషవృత్తి
సంక సదులకుఁ గఱపె నోరంత ప్రొద్దు
గనుల వ తిడుకొని యొక ఘనమనీషి.
ఓ చెంగనాలు
వాఖ్యా. చాటు
అపజయము
సి. అపజయసంజ్ఞయై యలరు బన్నము విఱు
గోటమి మోడుట యోల చెంగ
నాలు విఱుగుడు నోటు నా......
ఆంధ్రభాషా. 2
ఓహరిసాహరి
తండోపతండములు
సీ. ... ఓహరిసాహరి నుయ్యాల చేరుగా
వెనుకొంచుఁ దెరలుచుఁ బెనఁగు నెడలు.
భార. విరా. 3. 165
వ... దుశ్శాసను ము న్నిచుకొని మనదిక్కు - రాజకుమార
వర్గంబు వారలతోఁ దలపడిన నుభయబలంబులుం బురి
కొని యోహరి సాహరిం బెనం గుచుండె నప్పు డక్కడ.
భార. ద్రోణ. 3. 140&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>njts52i3sr9end4dnwpip167isrl3ch</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/174</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175616</id>
    <revision>
      <id>492591</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:43:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఉ. తెలుఁగు జాతీయములు .... యుద్ధతుల్ 171 ముప్పిరిగాఁ గిలాగ్చి బలముల్ బురికొల్పి తుపాకి నాదుచే నుప్పరవీది బిట్టదర నోహరి సాహరిగాఁ బెనంగఁగళ్. రంగారా. 3. 111 వ. ఇ ట్లో హరిసాహరి నల్లాడు హ...'</comment>
      <origin>492591</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1673" sha1="a7x54371bd3d17eb2b00916gjg9ok6c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఉ.
తెలుఁగు జాతీయములు
.... యుద్ధతుల్
171
ముప్పిరిగాఁ గిలాగ్చి బలముల్ బురికొల్పి తుపాకి నాదుచే
నుప్పరవీది బిట్టదర నోహరి సాహరిగాఁ బెనంగఁగళ్.
రంగారా. 3. 111
వ. ఇ ట్లో హరిసాహరి నల్లాడు హరార్జునులయందు .......
ఔఁగాధను
హరవి. 7. 78
అవునని, కాదని విమర్శించు.
ఉ. యాదవసింహ! నాతలపు నప్పుడు వారలపా టొకింతయాఁ
గా దనుదాఁక లేదు గలకం బడజొచ్చె.
ప్రభా. 1. 83
ఉ. ఆకమలాయతాక్షిఁ దమసాపర పారమునం దెలర్చు వా
ల్మీకులయాశ్రమం బడరు మేదినికి దగ నింతనంత మం
దాకినిపొంత నిర్జనవనాధ్వమునం డిగఁ బెట్ట వేగ మి
చెడ్వాకుకు లేశ ! పొ మ్మగును గా దనఁబోకుము నీకు మే
ఔఁగ్రాములు
.
రామకథా. ఉత్త. ఉ. భా. 2.96
అగుట, కాకపోవుట; మేలు గీళ్ళు; మంచిచెడ్డలు.
తే, దీని సూఁగాములన్నియుఁ దెలిసి శిక్ష...
ఫరమయోగివి. 3. ఆ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a7x54371bd3d17eb2b00916gjg9ok6c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/175</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175617</id>
    <revision>
      <id>492592</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:43:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '172 తెలుఁగు జాతీయములు క. చనునే వగవఁగ నొకయెడ ననయము నగు నలువకైన నౌఁగ్రాము లొగి౯ C క. అన నయ్యంగన నా కే యయాతి, 3 మన నో రున్నయది మీర నినంతయుఁ జె ల్లును మీ కౌఁగ్రాములు దె ల్పు నుపాయం బొక...'</comment>
      <origin>492592</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1437" sha1="m3abp0i8jel3e2msvtqzq4iikqm25zl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;172
తెలుఁగు జాతీయములు
క. చనునే వగవఁగ నొకయెడ
ననయము నగు నలువకైన నౌఁగ్రాము లొగి౯
C
క. అన నయ్యంగన నా కే
యయాతి, 3
మన నో రున్నయది మీర నినంతయుఁ జె
ల్లును మీ కౌఁగ్రాములు దె
ల్పు నుపాయం బొకటి కానఁబడునందాఁక౯.
కళాపూ. 3. 180
వ... నలకూబరుండును దత్కాలం బెట్టిదియొ కాని
గాములు వివేకింపలేక యిది యిట్టి శాపంబునకుం దగ్గు
నని పలికి ...
కళాపూ. 3. 234
తే. అట్లు సోద్రొబ్బుటయు నతఁ డాత్మ నిచ్చ
గించుకొని యుండెఁ గాని తా నెంచఁ డయ్యె
రంభయౌఁగాము లా ప్రతిరంభమీఁది
ప్రేమఁ గాముకుల్ నూతనప్రియులు గారె?
కంకణముగట్టు
దీక్షబూను
కళాపూ. 3. 237
సీ. తే. ... కంకణముగట్టినాఁడు రక్షణము కొఱకు
రాజవా. 1. 34&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m3abp0i8jel3e2msvtqzq4iikqm25zl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/176</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175618</id>
    <revision>
      <id>492593</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సి. సింహాసనముమాట శిథిల మౌటలు విని గట్టిగా నిలుపఁ గంకణము గట్టె. విజ. 1. 57 173 కువల. 4. 132. తే. ... శ్రీ తిత లేశ్వర నిన్ను బొంకింపఁ బూని కంకణము గట్టుకొన్నాఁడు గాధిపట్టి...'</comment>
      <origin>492593</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1617" sha1="bkpri10xljetgu0em909kd79tqx7fi1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సి. సింహాసనముమాట శిథిల మౌటలు విని
గట్టిగా నిలుపఁ గంకణము గట్టె.
విజ. 1. 57
173
కువల. 4. 132.
తే. ... శ్రీ తిత లేశ్వర నిన్ను బొంకింపఁ బూని
కంకణము గట్టుకొన్నాఁడు గాధిపట్టి
హరిశ్చ. 4. 40
సీ. ముఖ్యవ్రతస్ఫూర్తి ముంజిఁ గట్టెడు నాఁడె
కవులఁ బ్రోచుటకుఁ గంకణము గట్టె
కంచముచెంత పిల్లి
పాండు. 1. 41
సద్దుచేయక ఎపుడు సమయము దొఱకునా
తినుటకు
లేక ఎపుడు పిడికెడు మెతుకులు కనికరించి నా కిడుదురా
భుజించువారు అని ఆసించుచు పిల్లి కంచము చెంత నడఁగి
కనిపెట్టుకొని కూర్చుండియుండును.
తే, అతఁ డది యాదిగాగ నయ్యబల మగని
మొఱఁగి చావడిలో నిల్చి మొగము సూపుఁ
జొన్న లకు లోఁగుఁ గంచంబు చెంత పిలి
కరణి నెదురింటివాఁకిటఁ గాచి యుండు.
శుక. 2. ఆ. 70. పే&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bkpri10xljetgu0em909kd79tqx7fi1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/177</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175619</id>
    <revision>
      <id>492594</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:44:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '174 కంచములోపలిరాయి తెలుఁగు జాతీయములు కంచములో రాయిగొట్టునది. ఆహారమున కడ్డు దగులునది. (అనఁగా కూడు లేకుండ చేయునది.) చంద్రికాపాయి కంచంబులో పలిరాయి కౌశి కావళికిఁ గన్మూసిగంత. కంచ...'</comment>
      <origin>492594</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1705" sha1="9d8w6zuyspf70gs9tlpikghrcw2s6a8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;174
కంచములోపలిరాయి
తెలుఁగు జాతీయములు
కంచములో రాయిగొట్టునది.
ఆహారమున కడ్డు దగులునది. (అనఁగా కూడు లేకుండ
చేయునది.)
చంద్రికాపాయి కంచంబులో పలిరాయి
కౌశి కావళికిఁ గన్మూసిగంత.
కంచంతకాపురము
చమ. 3. 39
పెద్దదై చిక్కు పుట్టగా పెనవేసుకొనిన
కాపురము.
తే. కాపుకోడలు కంచంత కాఁపురంబుఁ
బాలవంటికులంబు గాడ్పఱచి యుఱికె,
మగని నటువెట్టి రెండవమగని వెంట
నువిదలకు బుది పెడతల నుండుఁగాదె.
బుద్ధి
పాండు. 3. 81
ఉ. ఇంతిరొ పాలవంటికుల మీవు జనించిన దౌట నెన్నఁగా
నెంతయు వన్నె వాసి గను నింటను జొచ్చిన దేమి చెప్పు
కంచంతటి కాపురంబు సతు లౌ ననఁ జేసెదు జాతి నీతి
యొక్కింత దలంప కిప్పనికి నేటికి నేఁటికి క్రొత్తఁగాఁ జొర౯.
కంచుకాగడా వెలిగించి చూచినను గనపడదు
బొ తిగ లేదుఅనుట.
తారా. 3. 66&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9d8w6zuyspf70gs9tlpikghrcw2s6a8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/178</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175620</id>
    <revision>
      <id>492595</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. తే. కంచుకాఁగడ వెలిగించి కనినఁ గాని వలపు కన్పట్టునే వారవనితలకును కంచుమించు అగోచరము శ్రవ. 4–51 175 వ. ... కంచుమించై చిందరవందరై చీకాకై తారుమారై పంచ బంగాళమై చెల...'</comment>
      <origin>492595</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1643" sha1="gxele1j8fou1bhnst3sjkvoywhh9kxq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. తే. కంచుకాఁగడ వెలిగించి కనినఁ గాని
వలపు కన్పట్టునే వారవనితలకును
కంచుమించు
అగోచరము
శ్రవ. 4–51
175
వ. ... కంచుమించై చిందరవందరై చీకాకై తారుమారై
పంచ బంగాళమై చెల్లా చెదరై గజిబిజియై బెండా బెడ గై
కకావికలై పటాపంచలై యథాయథలై జలక ట్టెల
తండంబులై గొట్టెదాటు లై జీరుకు బండమీఁది పోక లై ...
పై
గీ. కాఁక్రమించులవినుమానికంపుజోదు
-
ల
లై.
ప్రబంధ
రా. 788
మంచుగమిఁ గంచుమించు గావించుకరణి.
వసు.
వ. పటుభుజాస్ఫాలనంబుల ఖగంబులు మృగంబులుఁ గంచు
మించులై పఱవ.......
రామా. 5. ఆ.
ద్వి. వసుధ మూర్కొని చూచు వాల మల్లార్చు
దెసలకుఁ జెవి చేర్చుఁ దెలియ నాలించుఁ
గంచుమించై పాఱఁ గ్రమ్మఱఁ జేరుఁ
గుుచితాకృతి చెవి కొనఁ గదలించు
రంగనా. ఆరణ్య. 172. పే.
సారం. 1, 83.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gxele1j8fou1bhnst3sjkvoywhh9kxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/179</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175621</id>
    <revision>
      <id>492596</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:45:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '176 తెలుఁగు జాతీయములు కంచుపదను నతిసునిశితముగ నుండును. కంచునకుఁ బదను వెట్టిన నతిసునిశితముగ అటే_కఠోరమైనదనుట. చ. ...ఎం తని వచియింతుఁ గంచుపదు నా చెలి నెమ్మన మెంచ నుద్ధవా! రాధా. 2 ఆ. 19...'</comment>
      <origin>492596</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1662" sha1="lblj8qgabyn2us61yv0lggeg5eyssha" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;176
తెలుఁగు జాతీయములు
కంచుపదను
నతిసునిశితముగ నుండును.
కంచునకుఁ బదను వెట్టిన నతిసునిశితముగ
అటే_కఠోరమైనదనుట.
చ. ...ఎం తని వచియింతుఁ గంచుపదు నా చెలి నెమ్మన
మెంచ నుద్ధవా!
రాధా. 2 ఆ. 19 పు.
సీ తాత కశ్యపులచి త్తము కంచుపదను సూ
దుర్వృత్త యని ప్రేమ దొఱఁగునొక్కొ
కంచిగరుడ సేవ
శకుం. (కృష్ణ) 3. 43
కంచిలోని గరుడాళ్వారు విగ్రహ మసాధారణమైనది. ఒక
పాటి రథమంత యుండును. స్వామికి గరుడ సేవ చేయ
దలఁచిన పెద్దప్రయత్నముతో కాని కడముట్టదు.
సులభముగఁ గాని దనుట.
కంటకమగు
కంటక ప్రాయమగు, సరిపడక పోవు
“అదియట్లుండ, సఖురాండ్ర కందఱకు కంటక మైతినిగదా”
కవిమాయ. అం. 3. పే. 50
ఉ. ఇంట భుజించితిం గడఁగి యింటికిఁ జేటు బొనర్చితిం దుదిం
గంటక మైతి నీమదికి గాని ఘటించితి జేయునుం బవల్&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lblj8qgabyn2us61yv0lggeg5eyssha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/180</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175622</id>
    <revision>
      <id>492597</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:45:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 177 గంటికి రెప్ప చందమునఁ గా చెడి ని న్నెడ సేసికొంటి నా కంటె ఖలుడు నిర్దయుఁడు గానఁగ నేఁడు జగాన గల్గునే? కంటఁ బడినరాతి కెల్ల ప్రతియొక రాతికి. సీ. త్రిశంకుస్వర...'</comment>
      <origin>492597</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1663" sha1="dlqsuo5isvrx88qiikbfiv4sj4ouadp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
177
గంటికి రెప్ప చందమునఁ గా చెడి ని న్నెడ సేసికొంటి నా
కంటె ఖలుడు నిర్దయుఁడు గానఁగ నేఁడు జగాన గల్గునే?
కంటఁ బడినరాతి కెల్ల
ప్రతియొక రాతికి.
సీ.
త్రిశంకుస్వర్గం. అం. 7. `పే. 82
ఆత్మజాత నొసంగుఁ డనుచు దేవుం డని
యే కంటఁ బడు రాతికెల్ల మ్రొక్కె.
కంటఁ బిడుకఁ బ్రాము
కువల. 3. 65
కంట పీడకలు వైచు(చూచుచుండగనే వంచించు.)
ఆ. కంటఁ బిడుకఁ బ్రామి కడిమిఁ ద్రికూటాద్రి
యాక్రమించి రింక నధిక భయము
సేయఁగలరు సకల సేనలతో వారి
దాఁకి గెలుత మొండు తలపు లేల.
భాస',-. యుద్ధ. 299
ఆ. తోలుతిత్తి వడసి తోరుపుఁ గాపవై
నీవు చిఱుమ నేల నేఁటిరాత్రి
కంటఁ బీడుకఁ బ్రామి గర్వంబు గిర్వంబు
నుడుప నైతి నేని నోట్టు పెట్టు..
కంట బిడకలు గట్టు
కంటఁ బిడుకఁ బ్రాము.
23
దశకు. 6. 69&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dlqsuo5isvrx88qiikbfiv4sj4ouadp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/181</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175623</id>
    <revision>
      <id>492598</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '178 తెలుఁగు జాతీయములు ద్వి. అచ్చుగాఁ దీస్తు మీ యప్పని కొన్ని యచ్చిక బుచ్చిక లాడి పత్రములు గెంటక యిచ్చి యాక్రియ నూఱు వేలు కంటఁ బిడ్కలు గట్టి కొని పిదప . కంటను వృత్తిఁబెట్టుకొ...'</comment>
      <origin>492598</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1873" sha1="ivsf6ox39zvcq4t8r1a401pp5xl5gpn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;178
తెలుఁగు జాతీయములు
ద్వి. అచ్చుగాఁ దీస్తు మీ యప్పని కొన్ని
యచ్చిక బుచ్చిక లాడి పత్రములు
గెంటక యిచ్చి యాక్రియ నూఱు వేలు
కంటఁ బిడ్కలు గట్టి కొని పిదప .
కంటను వృత్తిఁబెట్టుకొను
హరి. 2 భా. 638
ఏమజక, నిద్రాహారవిహారవిరామాదులు మాని, కంట
వత్తులు బెట్టుకొని.
మ. కలఁ డుల్లోక యశఃపురంధ్రి జగతి గంధర్వవంశంబున
నలనాభాహ్వయుఁ డేఁ దదీయతనయుండు బ్రహ్మ
మిత్రుండు శిష్యులకుం గంటను వత్తిఁ బెట్టుకొని యా
యుర్వేద మోరంత ప్రొద్దులఁ జెప్పక్ వినుచుండి మాస
సమునందుం దజ్జఘృరతి౯.
సీ. తే. వట్టికూడును వేనీళ్ళు పెట్టి యెడ్డి
గలుగు వీడ్యంబు లిప్పించి వలఁతియైన
వెజ్జునె చరించి, యరయించె విప్రసుతుని
కంట వత్తిడుకొని సైరిక ప్రభుండు.
మను. 5.7
పాండు, 3. 55
(కంటిలో దీపపు వత్తి పెట్టుకొని రాత్రివేళ దీపము పెట్టు
కొనికూడ అని మను చరిత్ర
వ్యాఖ్య.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ivsf6ox39zvcq4t8r1a401pp5xl5gpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/182</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175624</id>
    <revision>
      <id>492599</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. తే. నెఱయ నాఱని గారాము నిజతనుజుల కన్న శాస్త్రమర్యాద నిష్కలుషవృత్తి సంక సదులకుఁ గఱపై నోరంత ప్రొద్దు గనుల వత్తిడుకొని యొక ఘనమనీషి. కంటిముంటిబడు వ్యాఖ్...'</comment>
      <origin>492599</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1841" sha1="hds2d7rbdlcf1gt6qxlpi44mmcdmd8b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. తే. నెఱయ నాఱని గారాము నిజతనుజుల
కన్న శాస్త్రమర్యాద నిష్కలుషవృత్తి
సంక సదులకుఁ గఱపై నోరంత ప్రొద్దు
గనుల వత్తిడుకొని యొక ఘనమనీషి.
కంటిముంటిబడు
వ్యాఖ్యా.
చాటు.
179
కన్నెఱనగు
చ. తఃధన మించు శంతయు వృథా వ్యయమైనది లేదు వైష్ణవా
ర్చనలకు వెచ్చపోయినది సర్వము సైరణ యొప్పు నీయెడం
దనకును గంటి ముంటి బడినం బడు టింతియ కాని సొమ్ము
రా దని మహిభ ర్తకుం దెలిపి యంపుము నీ వని యంపె
నాతఁడు.
పరమయో. 4. 148
కంటికిఁ గంటకించు
చూచి సహింపలేక పోవు.
చ. సరసనయాను భావమునఁ జక్కని చక్కెర బొమ్మలాగుగా
దొర కె నటంచు నమ్మితిని దోడన యింటిమగం డసూయఁ బ
లొఱుకుచు వచ్చె గందవొడిలోపల బూరుగు వట్టినట్టు
ద్దఱ కొక సౌఖ్య మబ్బినను దైవము కంటికిఁ గంటకించెనో.
కంటికి తెప్ప
తారా. 4. 58.
నలుసుకూడ పడనీక రెప్ప కంటిని గాపాడునట్లు.
లి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hds2d7rbdlcf1gt6qxlpi44mmcdmd8b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/183</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175625</id>
    <revision>
      <id>492600</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '180 చ. తెలుఁగు జాతీయములు విడువక వెన్నంటి యేయపాయము రానీక కాపాడు చుండుట కుపమానము. ... పాండురాజసుతు లేవురు గంటికి రెప్పచందమై హరితముఁ గావఁగా వెలసి రక్షతదేహవిలాససంపద భార. శల్య. 1..54 క...'</comment>
      <origin>492600</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1818" sha1="fm1e1tw0b97cqbij82eog6nd8uay8hu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;180
చ.
తెలుఁగు జాతీయములు
విడువక వెన్నంటి యేయపాయము రానీక కాపాడు
చుండుట కుపమానము.
...
పాండురాజసుతు లేవురు గంటికి రెప్పచందమై
హరితముఁ గావఁగా వెలసి రక్షతదేహవిలాససంపద
భార. శల్య. 1..54
కంటికి తెప్పవలెఁ ద్రోచు
ఎట్టి అపాయములు రానీక అనుక్షణము వెన్నంటి కాపాడు
తే. ... అనఘ కంటికి తెప్పయె టట నన్ను
33
నరసి ప్రోచితి, కలఁడె నియట్టి హితుఁడు.
నలచ. 6. 256
ఉ. ఇంట భుజించితిం గడఁగి యింటికి జేటుఁ బొనర్చితిం దుదిం
గంటక మైతి నీమదికి గాని ఘటించితి జేయునుం బవల్
గంటికి రెప్ప చందమునఁ గా చెడి ని న్నెడ సేసికొంటి నా
కంటె ఖలుండు నిర్దయుఁడు గానఁగ నేఁడు జగానఁ గల్గునే?
త్రిశంకుస్వర్గం. అం, 7. వే. 82
క. ఇంటికిఁ బ్రాపై యెప్పుడు
కంటికి చెప్పవలెఁ గదిసి కాచు నితని కా
కంటికి నన్నం బడి వా
అంటీ కడు ప్రేమ బ్రోవఁగాఁ దగు సుమ్మీ.
తారా, 2, 130&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fm1e1tw0b97cqbij82eog6nd8uay8hu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/184</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175626</id>
    <revision>
      <id>492601</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:47:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 181 కంటికి ధార మగు చూడ లేక పోవు సీ. తే. ఇపుడు విధికంటి కకట మే మింత భార మెతిమే యంచుఁ దలసోసి యలమటించు కంటికి మంటి కేకమవు కన్మొదలు నేలవఱకు నేకధారగ నవు. నలచ. 5. 145 ఉ. క...'</comment>
      <origin>492601</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1942" sha1="ky17qlfib8mww824dv9b2k6q9916ioa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
181
కంటికి ధార మగు
చూడ లేక పోవు
సీ. తే. ఇపుడు విధికంటి కకట మే మింత భార
మెతిమే యంచుఁ దలసోసి యలమటించు
కంటికి మంటి కేకమవు
కన్మొదలు నేలవఱకు నేకధారగ నవు.
నలచ. 5. 145
ఉ. కంటికి మంటి కేకమయి కాలువ గట్టెను ధార గట్ట నే
వెంటన మాన కేడ్చెడు సవిత్రిని నన్నిటఁ బెట్టి పోవు వె
న్వెంటన వారి వంటి చనె వీడి మనం బింకఁ గట్టెనెన
నొంటరి నుంటి నిట్టి నెత లొందఁగ నెవ్వరు నేని యుందు రే.
శ్రీకృష్ణ భారతం. ఉద్యో 4 258
కంటిలో నలుసు
అనుక్షణము మిగుల బాధ నొందించునది.
ఖే
చ, సురలకు గుండెతల్లడము, సూరుల డెందములోని కొట్టు,
చరతతికంటిలో నలుసు, సాధ్యులకొంగున నున్న చిచ్చు, భూ
సురులకు నెల్ల నాఁడు మెడఁ జుట్టిన పాము, మునీంద్రకోటిపై
బొర్రిఁ బడనున్న యీపిడుగుఁ బొల్పఱ జేసితి వీవు రాఘవా!
భాస్క, యుద్ధ. 246
ఆ. చెప్పులోని రాయి, చెవిలోని జోరీగ,
కంటిలోని నలుసు, కాలిముల్లు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ky17qlfib8mww824dv9b2k6q9916ioa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/185</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175627</id>
    <revision>
      <id>492602</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:47:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '182 తెలుఁగు జాతీయములు ఇంటిలోని పోరు యితింత కాదయా విశ్వదాభిరామ! వినుర వేమ! కంటిలోని నెరసువలె వేమన. కంటిలో నలక తీరున. పడరానిబాధ కలుగఁ జేయునదియై. ఉ. ... పుష్కరు సేఁత యుల్లమం దున్నద...'</comment>
      <origin>492602</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1182" sha1="mydr6nz8q9tj2vi864t56vb0qv9numc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;182
తెలుఁగు జాతీయములు
ఇంటిలోని పోరు యితింత కాదయా
విశ్వదాభిరామ! వినుర వేమ!
కంటిలోని నెరసువలె
వేమన.
కంటిలో నలక తీరున.
పడరానిబాధ కలుగఁ జేయునదియై.
ఉ. ... పుష్కరు సేఁత యుల్లమం
దున్నది కంటిలోన నెర సున్న విధంబున ...
ఆ. మగనికంటి నెరుసు వగలాడి శివస తి
బలుగయాళి పొరుగుపాలిజాలి.
కంఠగతప్రాణము
నలచ. 6. 260
చెన్నబ. 2. 24
ప్రాణము తావు దప్పి కంఠమువఱకు వచ్చినది.
చావఁ దయా రయినది.
వ. ఇట్లు క్షుధాతురత్వంబునఁ గంఠగత ప్రాణంబై నోరం దడి
లేక ...
కండతుండములు
ముక్కలుముక్కలు,
హంస. 1. 192&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mydr6nz8q9tj2vi864t56vb0qv9numc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/186</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175628</id>
    <revision>
      <id>492603</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:48:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు సీ. ఒంటి వచ్చినవాని గెంటి పోవఁగ నీక నఱకుండు కండతుండములు గాఁగ జెమి. 8. 94 శా. ఖండా గైకొని కండతుండెములుగా ఖండించి...... రామా. 1. ఆ. 183 నేఁడు నగరంబు వెలుపల కోటలోని కాళి...'</comment>
      <origin>492603</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1468" sha1="be0hp36ae1gmm93wtb01638jxk113ve" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
సీ. ఒంటి వచ్చినవాని గెంటి పోవఁగ నీక
నఱకుండు కండతుండములు గాఁగ
జెమి. 8. 94
శా. ఖండా గైకొని కండతుండెములుగా ఖండించి......
రామా. 1. ఆ.
183
నేఁడు నగరంబు వెలుపల కోటలోని కాళి కాలయములో
దాగియుండుడు. అచ్చోటునకు సాయం కాలముఖమున
నొంటివచ్చినవానిం బోనీక పట్టి కండతుం డెములుగా
నిలకుఁడు.....
కండలు కోసియైన నిచ్చు
జై. భా. (వచనం) పే. 142
దుర్భర వేదన కైస నోర్చి కండలు కోసి యైన నిచ్చు.
ఎగ్గియైన సహించి సర్వస్వము నిచ్చు.
తే. సఖుఁడు సంబంధి శిష్యుండు సవ్యసాచి
నాకు సతనికి నై యేను నరవ రేణ్య
కూర్మిమె నిత్తుఁ గండలు గోసి యైన
సరయ నాతండు నాయెడ నట్టివాఁడు.
కందనగాయ
భార. భీష్మ. 3. 283.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>be0hp36ae1gmm93wtb01638jxk113ve</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/187</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175629</id>
    <revision>
      <id>492604</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:49:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '184 తెలుఁగు జాతీయములు ను. మునుముక్ దెల్పును దూఱఁదూఱ మఱి కెంపు వెండి యుు దూఱఁ గుననగాయం గల నల్పు దోఁప సఖకోణ శ్రేణిచే విక్రమంబున వాఁ డుగ్రతఁ గొన్న యట్టి విలస న్మూర్తిత్రయీ తేజమ...'</comment>
      <origin>492604</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2096" sha1="cj6wanreemjj713vmiii8jlozlza47x" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;184
తెలుఁగు జాతీయములు
ను. మునుముక్ దెల్పును దూఱఁదూఱ మఱి కెంపు వెండి
యుు దూఱఁ గుననగాయం గల నల్పు దోఁప సఖకోణ
శ్రేణిచే విక్రమంబున వాఁ డుగ్రతఁ గొన్న యట్టి విలస
న్మూర్తిత్రయీ తేజము గొను లీలు విదళింపఁ జేయ సుర
వక్షోభిత్తి మిథ్యా హరీ,
ఆము. 4. ఆ
ఉ. కందన గాయ మేయెడను గందదు డిందదు, నేకొలందియుం
గొందల మొదఁబోవను ... ...
వ్యాఖ్యా. చాటు.
ఉ. సందియమిత లేదు పెలుచ నును మొగ్గల మిట్టకోలల
గుదనకాయ చే సె సుమకార్ముకుఁ డేమని చెప్పువాఁడ,
రాజ. శే. 3. 146
కందాలరాజు
జమీందారులు తమ యిండ్లకు వచ్చు చుట్టపక్కములు,
ఆరదేశ్, పరదేశిమున్నగువారు భుజించుటకుఁగాను
భోజనశాల యొకటి యేర్పఱచి యుంతురు. దానిలో
నన్ని తెగలవారు నుందురు. కాని, వారి వారివిషయములు
విచారించువారుండరు. ఆభోజనమునకు కందా యనిపేరు.
ఒకొకపుడు భోజనార్థమై యేరాజబంధువో వచ్చి వేళ
దప్పక భుజించిపోవుచుండును. సాధారణముగ వాని నెఱిఁ
గినవా రం దుండరు. ఎవ రేని వానివిషయమడిగిన, అతఁడా,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cj6wanreemjj713vmiii8jlozlza47x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/188</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175630</id>
    <revision>
      <id>492605</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:49:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 185 ఒక కందాలరాజు, అనగా తేరగవచ్చిన భోజనము చేసి తిరుగు పెద్దమనిషి యని సమాధాన మిత్తురు. దానిం బట్టి. - ఊరక భోజనము చేసి సోమరివ లెఁ దిరుగు వాని పరముగ నిద్దాని నుప...'</comment>
      <origin>492605</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1453" sha1="1d07yinf318vuf29g82p2h2vmserx83" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
185
ఒక కందాలరాజు, అనగా తేరగవచ్చిన భోజనము చేసి
తిరుగు పెద్దమనిషి యని సమాధాన మిత్తురు. దానిం
బట్టి.
-
ఊరక భోజనము చేసి సోమరివ లెఁ దిరుగు వాని పరముగ
నిద్దాని నుపయోగింతురు.
కంపలఁ బడ్డ కాకి
కంపలోఁ బడి చిక్కుకొనిన కాకి.
అటు నిటు గాని స్థితి.
నందక. 79 పు.
ఉ. డక్కిన విష్ణుభక్తియు దృఢంపు విర క్తియుఁ గల్గు నమ్మరు
ద్భుక్కటకు భజించుమతి పుట్టక కంపలఁబడ్డ కాకీనై
యక్కట! మోసపోయితిఁగదా..
కంబళపురీషము
కంబళములోని మలము
అంటుకొనిన మఱల విడిపోనిది.
ద్వి. మటుమాయలాఁడు కంబళపురీషంబు
పటికిరింతలపిల్లీ పట్టిన దొబ్బ
పాండు. 2. 184
కకబిక
గజిబిజి
24
హరిశ్చం. 2 భా. 482&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1d07yinf318vuf29g82p2h2vmserx83</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/189</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175631</id>
    <revision>
      <id>492606</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '186 తెలుఁగు జాతీయములు క. వలచి యతఁడు కడు మోహము తలమునుఁకలు గాఁగ మరునితామరవిరితూ పులకకబికలకు లోఁబడి మలయుచుఁ దా వెంట జాలిమాలిం దిరుగ౯ రూ.కకవికలు హంస. 5. 127 క. కకవికలుగఁ బోటాడుచు విక...'</comment>
      <origin>492606</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1316" sha1="azund1d07ltz2rvpy9ad7b5u55ut4nq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;186
తెలుఁగు జాతీయములు
క. వలచి యతఁడు కడు మోహము
తలమునుఁకలు గాఁగ మరునితామరవిరితూ
పులకకబికలకు లోఁబడి
మలయుచుఁ దా వెంట జాలిమాలిం దిరుగ౯
రూ.కకవికలు
హంస. 5. 127
క. కకవికలుగఁ బోటాడుచు
వికసీల్లెడు నాకడిందివీరులయందున్ ......
కకావికలు
(రూ. కకవికలు)
యథాయథలు అనఁగా చెలా చెదరు
కళాపూ. 8 ఆ.
తే. కైదువలు విడిచి యొడళ్ళు గగురుపొడువ
సంతనంతఁ గకావికలైనవారి...
ఉ. హ. 1. 41
సీ. గర్వంబు విడిచి కకావికలైరి మ
రుత్తులు విద్యాధరులు దనుజులు
వరాహ. 3. 59
ఉ. ఈడితశక్తి నంగ జగతీశ్వర సైనికు లట్లు చెండు బెం
డాడఁగ నాత్మ సైనిక చయంబు కకావికలై కలంగి య&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>azund1d07ltz2rvpy9ad7b5u55ut4nq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/190</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175632</id>
    <revision>
      <id>492607</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:50:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 187 ఫ్రీడతఁ బాఱఁ జొచ్చుటయు వీఁకన గౌడధరాత లేశ్వరుం డోడకుఁ డోడకుం డని పటూక్తులచే నిజసేన నిల్పుచుకో. కళాపూ. 8. 58. 3 వ...కంచుమించై చిందరవందరై చీకాకై తారుమారై పంచ బం...'</comment>
      <origin>492607</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1616" sha1="dcxsxbqg3xu2hi40ddg89e6gj3u9dkh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
187
ఫ్రీడతఁ బాఱఁ జొచ్చుటయు వీఁకన గౌడధరాత లేశ్వరుం
డోడకుఁ డోడకుం డని పటూక్తులచే నిజసేన నిల్పుచుకో.
కళాపూ. 8. 58.
3
వ...కంచుమించై చిందరవందరై చీకాకై తారుమారై పంచ
బంగాళ మై చెల్లా చెదరై గజిబిజియై బెండాబెడగై కకావి
క లై పటాపంచలై యథాయథలై జలకట్టెలతండంబులై
గొట్టెదాటు లై జీరు కుబండమీఁది పోక లై ......
కట్టికుడుపు
గట్టిగ అనుభవింపఁజేయు.
క. వల దన్న మాన కరిగె
ప్రబంధ రా. 788.
జలమునఁ దనపాలి విధి వెసక్ గొని పోవక్
దొలుజన్మంబునఁ జేసిన
కొలయును బుణ్యంబు కట్టి కుడుపకయున్నే ?
క. మదమత్సరంబు వదలక
మదవతులం గోరి తవిలి మదనాతురత
మది యెఱిఁగి చేయు దురితము
కొదగక మిమ్మింకఁ గట్టికుడుపకయున్నే ?
సారం. 2. 32
సానం 2. 26 పు.
క కుత్థ్స. 1–168&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dcxsxbqg3xu2hi40ddg89e6gj3u9dkh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/191</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175633</id>
    <revision>
      <id>492608</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '188 తెలుగు జాతీయములు క. అనుమాన ముడిగి వినుమా నను మారుని బారిఁ ద్రోచి ననఁబోఁడి వెసం జనఁ జూచెద నల విధి నె క్కొను నిక్కొల నిన్నుఁ గట్టి కుడి పెడిఁజుమ్మి, తే. తిట్టితే గుద్దినట్లు...'</comment>
      <origin>492608</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1797" sha1="axhc8v57pxwewgqenivgreihuj7x92y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;188
తెలుగు జాతీయములు
క. అనుమాన ముడిగి వినుమా
నను మారుని బారిఁ ద్రోచి ననఁబోఁడి వెసం
జనఁ జూచెద నల విధి నె
క్కొను నిక్కొల నిన్నుఁ గట్టి కుడి పెడిఁజుమ్మి,
తే. తిట్టితే గుద్దినట్లును గట్టి కుడిపె
నితనికుష్కృత మని పల్కి రితరజనులు.
ఆ. చిన్నవాఁడు గొల్లకన్నెల వంచించి
వెన్నఁ దినయట్టి వెకలితనము
కట్టి కుడిపె నేఁడు కంజాత నేత్రున
కితర చోరగుతుల నెన్న నేల?
ల
చెట్టతన మరిపోవునా
ప్రాణేశ
కట్టి కుడుపక విడుచునా
రసిక. 3. 93
రంగా. 3. 36 వే
శ్రీనివా. 5. 86
వ్యాఖ్యాతల ప్రణయగీతాలు
మ. క్రమ మౌనట్టులు మూల కారణముగాఁ గల్పించి కాసంత
దోష మదోషమ్మొ • యొకం డొకానొకనిదౌ శాపమ్ము
సౌఖ్యాంత ముగ్రము కాలటి భుజింపఁజేసి జగముక్
రక్షింతు ప్రత్యక్షరూపమున గూరిమి గూరి
నృపాపా, పాండురంగేశ్వరా !
గూరి దూరిత
కవిమాయ. అంకం 3. రం. 2&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>axhc8v57pxwewgqenivgreihuj7x92y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/192</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175634</id>
    <revision>
      <id>492609</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:51:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'తెలుఁగు జాతీయములు 189 కట్టికుడుచు గట్టిగ అనుభవించు ద్వి. కట్టిడి నీ కిట్లు కాకుండ నగునె కట్టి కుడ్వక పోవె కర్మబంధంబు కట్టు తప్పు నీతి నతిక్రమించు. (స్వతంత్ర మవు) క. ఏడ౯ మీ కొల...'</comment>
      <origin>492609</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1420" sha1="idolyy4tyjuyky6mr3rjoaws60f24t3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;తెలుఁగు జాతీయములు
189
కట్టికుడుచు
గట్టిగ అనుభవించు
ద్వి. కట్టిడి నీ కిట్లు కాకుండ నగునె
కట్టి కుడ్వక పోవె కర్మబంధంబు
కట్టు తప్పు
నీతి నతిక్రమించు. (స్వతంత్ర మవు)
క. ఏడ౯ మీ కొల మింటం
సారం. 3. 172
జూడము ముంగురులఁ గూడు చుఁ గొనబున ని
బ్లీడేరి కట్టు తప్పిన
చేడియ నిఁకనైనఁ బెండ్లి సేయం దగదే?
కడి మాడ సేయు
5
అమూల్య మవు, తృప్తి గలుగు
యయాతి. 3 ఆ.
సీ. అమృతోపమానంబు లైన యన్నంబులు
కడి మాడ సేయంగఁ గుడుచువారు.
తే. శీతకాలంబు కడి మాడ సేయఁ గుడుచు
భాగ్యవంతుండు రేపాడి పల్లెపటం
గొఱ్ఱయోరంబు గిగురావకూరతోడఁ
బిచ్ఛిలం బైన నేతితోఁ బెరుగుతోడ.
00
విక్ర. 5. 124
క్రీడాభి. 1.57&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>idolyy4tyjuyky6mr3rjoaws60f24t3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:TeluguJaateeyamuluPartI.djvu/193</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175635</id>
    <revision>
      <id>492610</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:51:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A.Murali</username>
        <id>3019</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '190 తెలుఁగు జాతీయములు ద్వి. ఆ ధేనుమహిమ కత్యాశ్చర్య మొంది గాథేయుఁ డప్పుడు కడి మాడ సేయఁ గుడిచి సేనలు దాను గోర్కె దీపింపఁ గడుఁ దృప్తి నొంది...... రంగనా. బాల. 51 పే. క. కడి మాడ సేయు భోజన మ...'</comment>
      <origin>492610</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1406" sha1="0gvlrjdqihugop7cb0dca1couulhil3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;A.Murali&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;190
తెలుఁగు జాతీయములు
ద్వి. ఆ ధేనుమహిమ కత్యాశ్చర్య మొంది
గాథేయుఁ డప్పుడు కడి మాడ సేయఁ
గుడిచి సేనలు దాను గోర్కె దీపింపఁ
గడుఁ దృప్తి నొంది......
రంగనా. బాల. 51 పే.
క. కడి మాడ సేయు భోజన
మిడుఁ బిడికిట నణఁగు వలువ లిచ్చును.
కడిపెడుబిడ్డలు
కడుపునిండబిడ్డలు.
రాధా. 1 ఆ. 6 పు.
పలువురు సంతానము.
సీ. ఆ. కాకయున్న మేము కడిపెడుబిడ్డల
కడుపుబ్బు
వార మెట్లు బ్రతుకువార మనుజ !
నీ వెఱుంగకుండ నేవంకనై నను
గలుగు రశ్మి గలదె తెలుపు మాకు.
కడుపులో నిముడకుండు.
భోజ. 6. 144.
ఉ. ఎక్కడివాఁడవోయి యొక యింత యెఱుంగవు బుద్ధికౌశలం
బెక్కడ కేగె నాలుకపయిక్ ను వుగింజయు నాననట్టి బల్&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0gvlrjdqihugop7cb0dca1couulhil3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/241</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175636</id>
    <revision>
      <id>492611</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:59:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము షడ్జములు మ య ర స త భ జ గణములను గ్రమములోఁ జెందు సప్తస్వరములు కృష్ణ ! 49 84 వ. క్రమంబుగా మ య ర స త జ భ న గణమ్ములు ప్రణవాది సప్తస్వరం బులు జయ విజయ శంఖ మహాశంఖములగు పగటి నాలుగు...'</comment>
      <origin>492611</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2330" sha1="2sak4ncvsd44brj369t1rguowc456qg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
షడ్జములు మ య ర స త భ జ గణములను
గ్రమములోఁ జెందు సప్తస్వరములు కృష్ణ !
49
84
వ. క్రమంబుగా మ య ర స త జ భ న గణమ్ములు ప్రణవాది సప్తస్వరం
బులు జయ విజయ శంఖ మహాశంఖములగు పగటి నాలుగు జాములు
రామ విరామ సుప్త ప్రసుప్తంబులను రాత్రి నాలుగు జాములం గలుగు
నందు మ య ర స త జ భ న గణమ్ములకు మున్ను కొందఱు లక్షణ
కారులు.
గణ నక్షత్రములు
క. మగణంబు జ్యేష్ఠ పుష్యమి
తగణము నుత్తర జగణము తగుఁగృత్తిక దా
రగణము పూర్వాషాఢగు
యగణము దలఁపంగఁ గావ్యులను మతిచేత జా.
క. స్వాతి సగణము పునర్వసు
భూతి ప్రద ! భగణమయ్యె భువినిబ్బంగి
జ్యోతి శ్శాస్త్ర విధిజ్ఞుల
చేతన దెలియంగ వలయుఁ జేతో మహిమ.
35
36
37
వ. అన్నారు గావున మగణానకు బుధుఁడు గ్రహమైనయపుడు జ్యేష్ణా వృశ్చిక
రాసులు, కార్యాన్ని (1) మగణానకు బుధగ్రహము నిశ్చయంబనుట,
చిత్రానక్షత్ర కన్యారాశి సిద్దంది గుటఁజేసి తతమంబున మగణాదియగు
అష్టగణాధికారము,
అందు మగణము
సీ. భూమి దైవంబును బుధుఁడు గ్రహంబును
బంగరు కాంతి శుభంబు ఫలము
అగు నపుంసకలింగ మరియ ఋక్షము చిత్ర
రాక్షస గణమును రాశికన్య
38
LS-7&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2sak4ncvsd44brj369t1rguowc456qg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/242</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175637</id>
    <revision>
      <id>492612</id>
      <timestamp>2025-06-19T16:59:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '50 లక్షణశిరోమణి ద్వితీ చశ్వాసము వెలయుఁ గాస్యపగోత్రమలఁదు శ్రీగంధంబు పంచ భూషణము సంపంగి విరులు జయనామ యామంబు జననము సౌమ్య వా రంబు నాలవజాతి రౌద్ర రసము తే వ్యాఘ్ర యోనియు ఖడ్గ మాయ...'</comment>
      <origin>492612</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2023" sha1="1mui8ake365qimzi582dkyi7wesozlx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;50
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీ చశ్వాసము
వెలయుఁ గాస్యపగోత్రమలఁదు శ్రీగంధంబు
పంచ భూషణము సంపంగి విరులు
జయనామ యామంబు జననము సౌమ్య వా
రంబు నాలవజాతి రౌద్ర రసము
తే వ్యాఘ్ర యోనియు ఖడ్గ మాయాయుధంబు
పసుపు వన్నియ కోక రాజసగుణంబు
మగధ దేశంబు దనరారు మగణమునకు
భక్తజనలోల ' గోపాల బాలకృష్ణ '
గణము
సీ ధాత్రీసురాన్వయ మాత్రేయ గోత్రంబు
చందనం బలఁదు రాజసగుణంబు
కరుణారసంబును గ్రహము శుక్రుండు పూ
ర్వాషాఢ రిక్క మర్కటపుయోని
ధనురాశి జలమధి దైవంబు మానవ
గణము వజ్రంబు భూషణము విజయ
నామయామము జననము శుక్రవారము
చలువ దుప్పటములు జాజిపూలు
తే స్త్రీయు లింగంబు కాంభోజ దేశవాసి
2[తనదు కన్నియ] ధవళంబు ధనము ఫలము
నాయుధము కుంత మరయఁగా యగణమునకు
ప్రౌఢకవు లెన్నఁగాను గోపాల కృష్ణ '
రగణము
సీ క్షత్రియ కులజము కౌశిక గోత్రంబు
తామస గుణము రక్తంబు వన్నె
191
40
40 1ర సార మున కరుణరసంబు అని యుండవలయ (రా), తాను
1
గ్రహమును ధవళంబు (కా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1mui8ake365qimzi582dkyi7wesozlx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/243</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175638</id>
    <revision>
      <id>492613</id>
      <timestamp>2025-06-19T17:00:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము భౌమ గ్రహాంబును ఫలము భయంబును నది దైవమగ్ని భయా ఖ్యర సము అజయోని పుంలింగ మగరు గంధంబును రాక్షస గణమును &quot; రాశిమేఁక కావికోకలు కృత్తికయ రిక్క విద్రుమ మణి శంఖనామ యామంబు భ...'</comment>
      <origin>492613</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2042" sha1="8oarxh8m0jcz7mlohqnxaj8aq9qo0xo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
భౌమ గ్రహాంబును ఫలము భయంబును
నది దైవమగ్ని భయా ఖ్యర సము
అజయోని పుంలింగ మగరు గంధంబును
రాక్షస గణమును &quot; రాశిమేఁక
కావికోకలు కృత్తికయ రిక్క విద్రుమ
మణి శంఖనామ యామంబు భౌమ
తే, వార జననంబు తెలియంగ గౌరవాంతి
సాధనము శక్తి వింధ్య దేశంబు నెళ్ళి
పూవు లరయఁ గను, రగణంబునకు జగతి
నెల్ల కవిరాజులెన్న లక్ష్మీళ కృష్ణ!
సగణము
సీ. కాశ్యప గోత్రంబు గ్రహమర్కజుండును
కులము హీనంబును నలుపు వన్నె
స్వాతి నక్షత్రంబు వాయువు దైవంబు
ఫలము నాళంబు బీభత్సరసము
గ్రహవర్ణమపితంబు మహిష యోనియుతుఁడా
రాశి నీలంబు నిర్జరగణంబు
శనివారమును మహాశంఖయామము జన
నము తమోగుణమును నల్లగల్వ
తే. పూలు సౌరాష్ట్రదేశంబు నీలివన్నె
పుట్టములు లింగ మదియె నపుంసకంబు
తోమరము సాధనంబు కస్తూరి లేప
వంబు సగణంబునకు రమానాథ కృష్ణ !
51
41
42
41. రాశిమేష (తి), కవి, మేషశబ్దమును చరిత్రాదులలో గ్రహించి
యుండనోపును. మేషము - మేష,
42. 1. నాశనము (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8oarxh8m0jcz7mlohqnxaj8aq9qo0xo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/244</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175639</id>
    <revision>
      <id>492614</id>
      <timestamp>2025-06-19T17:00:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '52 లక్షణశిరోమణి - ద్వితీయాశ్వాసము తగణము సీ. జీవగ్రహంబు వాసిష్ఠ గోత్రంబును నభ మధి దైవంబు నలుపునన్నే భూసురాన్వయమును 'బుష్యమి ఋక్షంబు దేవగణంబును జీనవాస రంబు =కర్కాటక రాశి పుల...'</comment>
      <origin>492614</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="5acfuph0qi7kvrxyzbtf2skuygdsd8y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;52
లక్షణశిరోమణి
-
ద్వితీయాశ్వాసము
తగణము
సీ. జీవగ్రహంబు వాసిష్ఠ గోత్రంబును
నభ మధి దైవంబు నలుపునన్నే
భూసురాన్వయమును 'బుష్యమి ఋక్షంబు
దేవగణంబును జీనవాస
రంబు =కర్కాటక రాశి పులింగంబు
సత్త్వ గుణంబును శాంతరసము
తామర పూ ల్రామ నామ యామము జన
నము మేషయోని చందనము ఫలము
తే. కలిమిగ్రహ వర్ణమదియె బంగరపు కాంతి
పుష్యరాగంబు పచ్చటి పుట్టములను
సింధు దేశంబు పరశువు చేతఁ గలి
తగణ మిరవొందు సత్కవుల్ పొగడఁ గృష్ణ!
జగణము
సీ. గౌతము గోత్రంబు గ్రహము సూర్యుండును
రవియె దైవంబును రాచకులము
రక్త వర్ణము సింహరాశి యుత్తర దిక్క
మానవగణమును ధేనుయోని
ఫలమురోగంబు జపాకుసుమంబు క
శింగరాజ్యంబు పుంలింగ మగరు
గంధంబు కురువిందకాంతి సత్త్వగుణంబు
రవివాసరంబు విరామ [చామ]
48. పుష్య నక్షత్రంబు (తి), ఆకర్కటకము . సాధుకూపము, వాస
రంబును గరటరాశి' అని సవరింపనగును.
44, విరాశయాను, జననము మాణిక్యమాభరణము (కా) ఇందు ఛందో
భంగము కొన సవరింపఁబడినది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5acfuph0qi7kvrxyzbtf2skuygdsd8y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/245</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175640</id>
    <revision>
      <id>492615</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము తే యామ జననమ్ము మాణిక్యమాభరణము ఖడ్గమాయుధమును జంద్రకాని వన్నె చీర వీరరసంబు రంజిల్లు జగణ మునకు నిలలోన మనసిజజనక కృష్ణ! భగణము సీ దైవము చంద్రుండు ధవళ వర్ణంబును హాస్...'</comment>
      <origin>492615</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2126" sha1="hubb5bvzg1rb1balkf9xyj6dy9hy8y9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
తే యామ జననమ్ము మాణిక్యమాభరణము
ఖడ్గమాయుధమును జంద్రకాని వన్నె
చీర వీరరసంబు రంజిల్లు జగణ
మునకు నిలలోన మనసిజజనక కృష్ణ!
భగణము
సీ దైవము చంద్రుండు ధవళ వర్ణంబును
హాస్యరసంబు గ్రహంబు శశియె
కులము వాణిజ్యంబు గోత్ర మాంగీరస
మహిషయోనీ ఫలంబు మహి సుఖంబు
మృగశీర్షమారిక్క వృషభరాశియు సుప్త
నామ యామము జననంబు సోమ
వారము తెల్లని వల్వ దేవగణంబు
* సామంతి పువ్వులు సత్త్వగుణము
తే చందనంబును జమున దేశంబు మౌ
కంబు స్త్రీలింగ మాయాయుధంబు కత్తి
తెలుపు వన్నియ భగణాన కలరుచుండు
కవిజనంబులు పొగడ నిబ్బువిని గృష్ణ'
1 ఇది అష్టగణాధికారము నగణానకు లక్ష్యము
పే. * పరికింపఁగాఁ బరబ్రహ్మ దైవతము(ను)
సకల సంపత్కా [8] సౌఖ్య విజయ
సామ్రాజ్య (వై] భవ సంతతి శ్రీశుభ
ప్రకరంబు లోసఁగెడి భాగ్యరేఖ
దుర్గుణంగణ వర్ణదోష శోషణకారి
53
14
45
గుణములందెల్ల సద్గుణ గణంబు
* క.
**
చామంతులు చెంగలువలు జాబేలును దగ్గ౯ |
46 1 ఇది గణాధికారము (తి),
(రాధామాధవము) 4.54. సూ॥ ని,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hubb5bvzg1rb1balkf9xyj6dy9hy8y9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/246</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175641</id>
    <revision>
      <id>492616</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:51:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '54 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము లాయురారోగ్య పుత్రార్ధ ప్రదాయక మీప్సితార్థంబుల నిచ్చు టెంకి తే. నిఖిల లక్షణముల కెల్ల నెలవు పట్టు రూఢి పెంపొంది యమృత స్వరూప మెన్న నగణగుణ మె...'</comment>
      <origin>492616</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2297" sha1="488mkh5uf28mzc7gzbv7pjooy425nyt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;54
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
లాయురారోగ్య పుత్రార్ధ ప్రదాయక
మీప్సితార్థంబుల నిచ్చు టెంకి
తే. నిఖిల లక్షణముల కెల్ల నెలవు పట్టు
రూఢి పెంపొంది యమృత స్వరూప మెన్న
నగణగుణ మెన్న నలవియె సలువకైన?
సర్వశుభదాయి నగణంబు జగతిఁ గృష్ణ !
క. మున్న గ్రహమ్ముల గణములు
నేన్నుచు నగణంబు దడ వరది గావుననె
ట్లున్నను గ్రహాది దోషము
లెన్నరు దీనికిఁ గవీంద్రు లేచందమున.
[అథర్వణాచార్యులు :]
తే. పర్వతములందు మేరువు భాతియగును
* సర్వసురలందు శంకరు చందమునను
అడవి మృగములయందు సింహమ్ము కరణి
గణము లందెల్ల నగణంబె * గరిమదాల్చు.
*కవిజనాశ్రయము - సంజ్ఞ - 51 వ.]
క. ఏగణముఁగదియు నగణం
బాగణము సమస్త మంగళావాప్తం బై
రాగిల్లు నినుము పరుసము
యోగం బై పసిఁడి వన్నె నూనిన భంగిజా.
వాదాంగచూడామణి
జ. గుణముల కెల్ల నాలయమగుకు గృతులయందు డాసియుండు ద
క్షుణ గణ దోషము *ల్పరుగుఁ గోరిన వస్తువు మాత్నమైన భూ
48. 14 సర్వసురు అందు' అని డా. వ్యా, మతము, గరిమ గాంచు (తి),
'గోకర్ణ చ్ఛందస్సునందు ' అని వ్రాత ప్రతి.
50, ఇందు సరుగు ' క్రియగా ప్రయుక్తము.
46
47
49&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>488mkh5uf28mzc7gzbv7pjooy425nyt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/247</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175642</id>
    <revision>
      <id>492617</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము క్షణముల నిచ్చుఁగావ్యముల సత్కవిశేఖరులెంచ సర్వ ల క్షణములు గల్గియొప్పు బుధ సన్నుతమైన గణంబు శంకరా! మఱిన్ని నగణమునకె కవిసర్పగారుడమున మ. పరమాత్ముం డధినాయకుండు జయ...'</comment>
      <origin>492617</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2355" sha1="f3dryw8ld66vio0w0f1zlywqgpvltth" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
క్షణముల నిచ్చుఁగావ్యముల సత్కవిశేఖరులెంచ సర్వ ల
క్షణములు గల్గియొప్పు బుధ సన్నుతమైన గణంబు శంకరా!
మఱిన్ని నగణమునకె
కవిసర్పగారుడమున
మ. పరమాత్ముం డధినాయకుండు జయ సౌభాగ్యైక సామ్రాజ్య పూ
జ్యరమా సంతతులీగి లబ్ధము నిజోపాంతస్థ దుష్టాక్షరో
త్కర దోషాఢ్య గణాఘ ధూర్త గుణముల్ 1 ఇండించు నాశీలమె
వ్వరికిజా గాదనరాదు నా నగణ మవ్యాజస్థితిన్బోల్పగు
వ. అన్నారు. ఇవి పురాతన లక్ష్యములు. ఇఁకను,
తే. నగణ మొక్కటి డక్క గణమ్ము లొకరి
పజ్జఁ జేర్చిన నిచ్చు శుభాశుభములు
రూఢి నెటువలె సుగుణ దుర్గుణము లొరుల
సంగడిని గాదె గల్గుట జగతిఁ గృష్ణ !
తే. గణము గణమును వేరొక్క గణముఁజేరి
కాని తమతమ ఫలము లీఁ గలుగ వనియు
నవనినగణంబు నొరుల పొత్తైన నిచ్చు
తానే యైనను ఫలములీఁ దలఁచుఁ గృష్ణ !
క. పొసఁగేటు దామును బరులకా
51,
బొసఁగ నగు జాయ దలఁపఁ జొసఁగది లేదా
యొనఁగ సమర్థుఁడు గా కొరుఁ
బొసఁగించుట గౌణ పక్షపుంగతి కృష్ణా !
మఱియు నగణగణ ప్రయోగసరణి,
ఖండించుటల్ శీలమై (రం. ఛం. 2-99).
58. జేయుచుఁ దమకు శుభాశుభములు (కా)
54. నోరులఁ బేవయిన (కా),
55
50
51
52
5$
54
65&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f3dryw8ld66vio0w0f1zlywqgpvltth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/248</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175643</id>
    <revision>
      <id>492618</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '56 లక్షణశిరోమణి నవోదయమున 11 ద్వితీయాశ్వాసము &quot;హృదయసదేతి &quot; యనుట. శివభద్రంబున “ ప్రణమిత శిరసి ” యనుట. ప్రబంధపర మేశ్వరుండు ఆరణ్యపర్వశేష ప్రారంభమున, చ. &quot;స్ఫురదరుణాంశురాగరుచి &quot; యనుట...'</comment>
      <origin>492618</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2206" sha1="n0y3vk6agg5rz7aqrmqbr92lsf5usr7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;56
లక్షణశిరోమణి
నవోదయమున
11
ద్వితీయాశ్వాసము
&quot;హృదయసదేతి &quot; యనుట.
శివభద్రంబున “ ప్రణమిత శిరసి ” యనుట.
ప్రబంధపర మేశ్వరుండు ఆరణ్యపర్వశేష ప్రారంభమున,
చ. &quot;స్ఫురదరుణాంశురాగరుచి &quot; యనుట
ఇటు వలెనే యన్నిటఁ దెలియ వలయును.
1
ఇంక అష్టగణములకు గణపొందికలు
పీ. మగణంబు తోడుత మగణంబు నొందుట
భూ చక్రమంత పెంపొందనేలు
మగణంబు క్రిందట యగణంబు గదియింప
సామ్రాజ్యలక్ష్మి నిశ్చలతఁజెందు
మగణంబు చెంతనే సగణంబు నిడఁ గలు
సౌభాగ్య జయకీర్తి చయము లెపుడు
మగణంబు తోలుతఁ బిమ్మట నగణంబు గీ
లించినఁ బోర జయించు భ ర
తే. మగణమునఁ గూర్పఁ దగణంబు మిగుల శుభము
సగణమున డాయనిల్పిన యగణ మఖిల
శోభనంబుల నీఁ జాలుఁ జూవె పతికి
కవికి నిటువలె శుభములు గలుగుఁ గృష్ణ!
సీ. నగణంబుతో నేర్చి నగణంబు చేర్చిన
నణిమాది భోగములందు భర్త
నగణంబు సొంతఁ దా మగణంబు పొందింప
కర్త భర్తలకు సౌఖ్యములు గలుగు
సగణంబు జంటగా భగణంబు నిడఁ జెందు
వైభవ శోభన ప్రాభవంబు
రగణంబు పొంతల సగణంబు నుంచిన
ధన జయ సత్పుత్ర తతులు ప్రబలు
56
57&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n0y3vk6agg5rz7aqrmqbr92lsf5usr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/249</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175644</id>
    <revision>
      <id>492619</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:52:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము తే. తద్గణుబున యగణంబు తా ఘటింప నధిక సంతోష విభవము లలవి వెలయు రగణమునకును జోడుగా తగణ మదుక నాయురద్ధము లోనఁ గూరు నవనిఁ గృష్ణ ! సీ. తగణంబు తోడుత నగణంబు గిలింప నాయురారోగ్...'</comment>
      <origin>492619</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2120" sha1="dz0846ww4a41nx85zpgmgfu96dfy9lk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
తే. తద్గణుబున యగణంబు తా ఘటింప
నధిక సంతోష విభవము లలవి వెలయు
రగణమునకును జోడుగా తగణ మదుక
నాయురద్ధము లోనఁ గూరు నవనిఁ గృష్ణ !
సీ. తగణంబు తోడుత నగణంబు గిలింప
నాయురారోగ్య పుత్రాభివృద్ధి
తగణ సాన్నిధ్యాన సగణంబు గదియింప
భోగభాగ్యంబులు పొదలు మొదల
జగణ సాన్నిధ్యాన భగణంబు నొందింప
సకల సంపత్సౌఖ్య నికరదాయి
జగణ సంగతముగా రగణంబు నిల్చిన
ధనధాన్య సంపద ల్డనరు మిగుల
తే. జగణ యగణమ్ములందు విజయ విభూతి
వస్తు వాహన (బహు) విధ వైభవముల
నేకము లొసంగు &quot;వీ లోకమెల్ల బొగడ
...
...
క. రగణముతోఁ బద్యాదీని
449
రగణము గీలింప సుకవిరాజును బతియుజ
పగఱఁ దెగటార్చి విబుధులు
పొగడఁగ నేలుదురు నిఖిల భువనము కృష్ణా !
క. ఇనుము బరుసము దొరసినఁ
గనకంబై దనరునట్టి కైవడి గణముల్
గుణమీడు యోగవిశేషం
బునఁ దన దుర్గుణముఁ బొలిసి పొందును గృష్ణా !
57
59
81
59. మగణంబు (కా), 2వాహన వివిధ వైభవములు (శా) అక్షర
లోపము, గణభంగము, విభజల నీలోక మెల్ల (కా),
61, బొళి సెయెందును (తి),
LS-8&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dz0846ww4a41nx85zpgmgfu96dfy9lk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/250</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175645</id>
    <revision>
      <id>492620</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:52:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '58 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము ఇక నశుభగణ లక్షణములు సీ. మగణంబు గడిపిన భగణంబు చంపును మగణ రగణముల మరణమొందు మగణంబు దాసిన తగణంబు నసజయ భంగముల్ గావించుఁ బతికిఁ గవికి మగణంబు దొరపి...'</comment>
      <origin>492620</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2139" sha1="0eq6lxfyjf1bbnv7ishu6buwzmuxc42" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;58
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
ఇక నశుభగణ లక్షణములు
సీ. మగణంబు గడిపిన భగణంబు చంపును
మగణ రగణముల మరణమొందు
మగణంబు దాసిన తగణంబు నసజయ
భంగముల్ గావించుఁ బతికిఁ గవికి
మగణంబు దొరపిన జగణంబు దైన్యంబు
మతివిహీనము లలమటలు సేయు
భగణంబు దండను యగణంబు నిల్పిన
భయము లాపదలు తత్ప్రభువుఁ జెందు
తే. జగణ తగణమ్ము *లదుకఁ దక్షణమె రోగ
బాధచేఁ బొర్లుఁ జెలిమి విరోధ మొదవు
సగణ మందును వగవక యగణ మిడిన
సుభయకుల నాశనంబగు నుర్విఁ గృష్ణ !
సీ సగణంబు రగణంబు సంధాన 1 మొందింప
భస్మమౌ నగ్నిచేఁ బతి గృహంబు
యగణంబు జోడుగా భగణంబు నిల్పినఁ
దెగి నాలు నెలల బాధించి చంపు
యగణంబు వలపట రగణంబు *జంటింపఁ
*బతి వినాశనము తప్పదు దలంప
యగణంబు చేరికఁ దగణంబు ఘటియింప
నొలుగు చేబొదుగు(దవు) నప్పుల మునుంగు
తే. రగణమునఁ గూడు భగణంబు దిగులు తెగులు
నొదవు రగణంబు తగణంబు గదియనీదు
62. జగణ తగణమ్ము లునుప (తి).
68. 1300-805 (3).
* జంటించు - క్రియారూపవి శేషము .
ఆ ఫల వినాశనము (తి).
చూ, బ్రౌస్, నూ, ని.
62&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0eq6lxfyjf1bbnv7ishu6buwzmuxc42</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/251</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175646</id>
    <revision>
      <id>492621</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:52:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము దనరు పగవారికైనను తగణమంద యగణ మీడ పట్టు మానుటె తెగువ కృష్ణ ! 59 63 వ. మఱియు తగణ జగణ సగణములకు లక్ష్యములు వ్రాయలేకకాదు. గణము లన్నియు తమ స్వఫలాఫలము లియఁజాలవు. కనుక గణపొంద...'</comment>
      <origin>492621</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2714" sha1="d1i76zq53oknrrzg5ool0usgxn0tadx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
దనరు పగవారికైనను తగణమంద
యగణ మీడ పట్టు మానుటె తెగువ కృష్ణ !
59
63
వ. మఱియు తగణ జగణ సగణములకు లక్ష్యములు వ్రాయలేకకాదు. గణము
లన్నియు తమ స్వఫలాఫలము లియఁజాలవు. కనుక గణపొందికలు
ఫలాఫలము లిచ్చుఁ గనుక, నట్లగుటంజేపి లక్ష్యముల స్ప్రయోజనమేమని
గణపొందువలనె తెలియఁబడుఁ గావున గణపొందికలు చెప్పఁబడియున్నవి.
నగణము తానైనా మతోక గణమును జేరియైనా స్వాతంత్రికముగాఁ దమ
ఫల మొసఁగుఁ గావునఁ బురాతన మహాకవి ప్రయోగములు లక్ష్యములు
వ్రాసియున్నవి. గణములన్నింటికి నగణమే యుత్తమంబని తెలియవల
యును. ఇది గణలక్ష్యలక్షణ ప్రకారము లిఁక జ్యోతిషము విశేషము
లెట్టివనిన,
జ్యోతిష విశేషములు
క. పరువడి &quot;కవు [లల] ఛందము
తెరఁ గెఱుఁగక కవితఁ దలఁపఁ దివిరిన సంధుం
దురువడిఁ దురగము పరువులు
పరపినగతి జగతి హాస్యపరుఁడగుఁ గృష్ణా !
తే. జగతి షట్ఛాస్త్ర విద్యావిశారదునిని
జ్యోతిష పితామహునిని బ్రఖ్యాత యశుని
నితత షట్కర్మ నిరతు ఋగ్వేదగురుని
అప్పభట్లను మగ్గురు నభినుతింతు.
వ. అని వినుతించియు,
64
65
酯
67
65. కవులు ఛందము (కా) అక్షరతోపము _ ఛందోభంగము, నెక్కక,
పరుబారినిగదిని (కా),
66, 16 అప్పయభట్లు మద్దురు నభినుతింతు' అనునది ఆ శి. వ్రాత ప్రతి.
ఈ పాఠమున గణభంగము.
67, 1అజట్లం ప్లేని యనియు (తి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d1i76zq53oknrrzg5ool0usgxn0tadx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/252</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175647</id>
    <revision>
      <id>492622</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:52:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి 60 తే. జ్యోతిషంబు 700 ... ** ద్వితీయాశ్వాసము జోడుచూపె జ్యోతిష మెఱుంగకున్నఁ దా సుకవి కాఁడు జ్యోతిషజ్ఞుండు లక్షణ వ్రాత యుతుఁడు తద్విహీనము 'గాకవిత్వంబు] కృష్ణ ! క. కవితా...'</comment>
      <origin>492622</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2560" sha1="bxx7m5k4i3mc273qpitanagk7gotwo0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
60
తే. జ్యోతిషంబు
700 ... **
ద్వితీయాశ్వాసము
జోడుచూపె
జ్యోతిష మెఱుంగకున్నఁ దా సుకవి కాఁడు
జ్యోతిషజ్ఞుండు లక్షణ వ్రాత యుతుఁడు
తద్విహీనము 'గాకవిత్వంబు] కృష్ణ !
క. కవితా కన్యక గావున
భువి కన్యకు వరునకెటులు &quot;పొంతువు లటుల
గవి చూచి తగిన పతిగా
2 వివరించక యొసఁగఁ దగదు వెంకట కృష్ణా!
వ. అట్టి క్రమంబును దత్ఫలమ్ము లెట్టివనిన వివరించెద నవధరింపుము.
శ్లో. దినం గణంచ మాహేంద్రం స్త్రీ దీర్ఘం యోని రేవచ
రాశిరాశ్యధిపో దస్యుః రజ్జుర్వేదా స్తథా దశ.
68
69
70
71
వ. అన్నా రిందులో దినపొంతువు, గణపొంతువు, స్త్రీ దీర్ఘపొంతు
వులు క్రమంబున మూఁటికిని లక్షణము.
సీ. ప్రభువు తారాదిగా ఁ బద్యాది గణతార
లెలమి తొమ్మిది లెక్క లెంచఁగాను
సమతార లైన శాశ్వత శుభమ్ములఁ జేయు
బేసియైనను బతి వాసిఁ జెఱుచు
పతితారగణమును బద్యాదీ గణతార
గణము నొక్కటియైనఁ గలుగు శుభము
దైవమానుషములై దనరినఁ బరిపాటి ఁ
గ్రతు భుద్దితుజు లైనఁ గలుగు రణము
72
68. 1 కాకవి కవిత (ల. శి. వాత ప్రతి) ఈ పాఠమున యతిభంగము,
69. 1పొంతువులయెడ (శా), జవివరంబుగ నొసఁగ నగును (తి).
78. “గ్రతుభుక్తి తేజులై గలుగు (శా, తి) - ఈ పాఠమర్థవంతము గాదు,
కావ నించుక సవరింపఁ బడినది.
1&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bxx7m5k4i3mc273qpitanagk7gotwo0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/253</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175648</id>
    <revision>
      <id>492623</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:52:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము తే దనుజ మనుజులయైన సిద్ధంబు మృతము పద్యగణ ఋక్షమాదియై ప్రభువు తార లెన్నఁ బదు మూఁటిపై నున్న నెసఁగు జయము వైశ్యుల కవశ్యమిది యుండవలయుఁ గృష్ణ ' మఱియు శ్రీదీర్ఘ పొంతువు...'</comment>
      <origin>492623</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2369" sha1="ml04iuu94jdbwbzxm14me75ccy3jcgd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
తే దనుజ మనుజులయైన సిద్ధంబు మృతము
పద్యగణ ఋక్షమాదియై ప్రభువు తార
లెన్నఁ బదు మూఁటిపై నున్న నెసఁగు జయము
వైశ్యుల కవశ్యమిది యుండవలయుఁ గృష్ణ '
మఱియు శ్రీదీర్ఘ పొంతువు గ్రంథాంతరమున
تتو
'మొనపి యొకటి రెండు మూరు నాలెదాఱు
1 నేట్పది పదుమూళు నిర్వదేను
దనుక దనరు పొత్తు నెనిమిది తొమ్మిది
పదునొకండు భాను లొదవవు హరి '
81
73
74
5 Segår n, ±s no, no, no, 03, 02, 08,
గల్గినట్లయితే స్త్రీదీర్ఘ పొంతువులేదు గనుక కారాదు
ఇఁక &quot;మహేద్ర పొంతువులు రెంటికిన్ని
సీ కృత్యాది తారకుఁ గృతిపతి రిక్కకు
2నెంచి భావింప నార్గేశు పడియు
పదిమూరు పదియారు పందొమ్మి దిర్వది
రెండిర్వదైదునై యుండెనేని
మిగుల శుభమ్మునై మెలఁగుదు రిరువురు
నదిలేక యుండిన నశుభమగును
పతితారయోనియుఁ గృతిభంబు యోని దా
నేకమై యున్న ననేక జయము
తే నివియు
మధ్యమం బెన్న వైర
మదియె మృత్యువు పురుషులు నతివ లక్షరు
ఈ లెక్కలు
75
73. 2 మనుజుల పైన నిద్దంబమృతము (కా) - ఈ పారము సరిగాదు.
74. 1 నేడు పదియంల శి వ్రాత ప్రతి, గణభంగము, ఆనిర్వజేడు (తి),
ఆభౌను లోదవుడు హరి (కా)
76. 1 నుహేంద్ర యోని (తి), ఆనించి (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ml04iuu94jdbwbzxm14me75ccy3jcgd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/254</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175649</id>
    <revision>
      <id>492624</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:54:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '62 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము మఱియు నిరువురు స్త్రీలైన మధ్యమంబు పురుషు లిద్దఱు తమలోన నరులు కృష్ణ ' తత్పురుష స్త్రీ యోని సంజ్ఞలు తే, శ్రవణ మృగశిర రేవతి శతభిషములు ప్రోష్ఠ...'</comment>
      <origin>492624</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2444" sha1="jxqwily3gdsmupy6xmqkhhiqk292ums" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;62
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
మఱియు నిరువురు స్త్రీలైన మధ్యమంబు
పురుషు లిద్దఱు తమలోన నరులు కృష్ణ '
తత్పురుష స్త్రీ యోని సంజ్ఞలు
తే, శ్రవణ మృగశిర రేవతి శతభిషములు
ప్రోష్ఠ మనిలో త్తరాభాద్ర పుబ్బ రుద్ర
ధాత్రి మిత్ర పునర్వసు చిత్ర హస్త
లరయ నివియెల్ల స్త్రీయోను లగును గృష్ణ
76
77
అశ్విని ధనిష్ఠ భరణి పుష్య! మి) విశాఖ
జ్యేష్ఠ యుత్తర మఖలు నాశ్లేష మూల
స్వాతి ధాత్ర్యుత్తరాషాఢ సలిల భములు
పురుష యోనులు &quot;నా ధాత్రిఁ బొదలుఁ గృష్ణ '
* ఇరువై యేడు నక్షత్రముల యోని వివరములు
చ హరి గజ మేష భోగి పవనాశన కుర్కుర మార్జ వాజి మా
ర్జర ఖర మూష గో మహిష శార్దుల మాహిష *శార్దులీ మృగీ
హరిణ శకునీ వనౌక నకులాధిప మర్కట సింహ వాజి కే
సరి నవకారిణీలు వరుసందగు నశ్విని పూర్వకంబుగా
78 1నాధాత్రిఁ బొదలుచుండు (కా)
నుత్రముల
79. ఇరువై నతు త్రముల (తి), వానవకారణులో (తి)
印
78
79
“నవకారిణీల, నవకారణుల్ &quot; అను రెండు పారములును ఆర్థవంత
ములు కావు ఇందలి సుత్ర యోనులు గోవు, గజము కావలెను
ఈ నవగోగ జాలు”” అని సవరింప నగు సేమో !
'కారులము' అని కవి యో
*శార్దూలమునకు రూపాంతరముగ 'కారులము
గించెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jxqwily3gdsmupy6xmqkhhiqk292ums</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/255</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175650</id>
    <revision>
      <id>492625</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము 'కవిరాజ గజాంకుశమున [ప. 58] క. ఉరగంబును ముంగిసయును హరిణంబును గుర్కురంబు నావును బులియు కా దరుచరమును మేషంబును దురగము మహిషమును జెలిమి దొరయ(వు) మఱియు తే. వర్ణనక్షత్రయోని...'</comment>
      <origin>492625</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2347" sha1="30zr8qtx8b0x69d5en4s0uli733ju8i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
'కవిరాజ గజాంకుశమున [ప. 58]
క. ఉరగంబును ముంగిసయును
హరిణంబును గుర్కురంబు నావును బులియు కా
దరుచరమును మేషంబును
దురగము మహిషమును జెలిమి దొరయ(వు) మఱియు
తే. వర్ణనక్షత్రయోనియు వరునితార
యోనియును గూడఁ గుంటిన నొప్ప దెందు
గణము యోనీయుఁ గర్త నక్షత్ర యోని
యును మిగులఁ బొంకు లొనఁగూడి యుండవలయు, అన్నారు.
ఇఁక రాశికూట పొంతువు
సీ. సమసప్తకములైన సకల సౌభాగ్యము
లష్ట షష్ఠములైన నందు సుతులు
షష్ఠాష్టకములైన సమయించుఁ బుత్తులఁ
డొమ్మిది నైదునై తొడరుఁ గీడు
నైదు తొమ్మిదియైన నమరు నారోగ్యంబు
పదినాల్గు మిగుల శుభంబుచేయు
నాలుగు పదియునై చాల దుఃఖము నొందు
పదకొండు మూఁడును భవ్యసుఖము
తే. మూఁడు పదకొండు నయ్యును ముంచుకోక
మునను బండ్రెండు రెండు శోభన మొసంగు
రెండు పండ్రెండు నైనను మృత్యువగును
రాశికూటములవి కవిరాజు లరసి
జగతి రచియింపఁదగు నవశ్యంబు గృష్ణ !
80. 1క విXజంకుకే (తి), కాకుక్కుటంబు (క. గు ఆం.),
బొరయక (తి).
63
80
81
82
తొ చెలిమి
81. కుంటిన కుంటు మొక్కవోవు - అనఁగా &quot;మైత్రి కుంటుపడు;
1
వైరము గలిగియుండు ననుట, ఒప్పదండ్రు (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>30zr8qtx8b0x69d5en4s0uli733ju8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/256</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175651</id>
    <revision>
      <id>492626</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:54:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '64 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము విశ్వేశ్వరుండు (విశ్వేశ్వర చ్ఛందము) ఆ. మీను &quot;తూనెకోల మిథునంబు తేలును ఎద్దు విల్లు మొసలి పెద్ద మెకము కుండ యెండ్రకాయ గొఱయము గోతితోఁ గూడెనేని...'</comment>
      <origin>492626</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2176" sha1="5b4iotqlmvw6ylruumqrojxvtna4972" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;64
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
విశ్వేశ్వరుండు (విశ్వేశ్వర చ్ఛందము)
ఆ. మీను &quot;తూనెకోల మిథునంబు తేలును
ఎద్దు విల్లు మొసలి పెద్ద మెకము
కుండ యెండ్రకాయ గొఱయము గోతితోఁ
గూడెనేని మిగులఁ గూడ దండ్రు.
మఱియు &quot;కవిసర్పగారుడమున
తే. రాశియరయక పలుక నేరాళియగును
రాశికృతి పతి దుఃఖ వారాశి మునిఁగి
..
...
రాశికెక్కక పగఱ కరాపిఁ దూలు.
సీ. భువి మేష వృశ్చికంబులకుఁ గుజుండును
వృషభ తేశులకును భృగుసుతుండు
మిథున కన్యకలకు బుధుఁడును గర్కట
మునకుఁ జంద్రుఁడు సింహమునకుఁ గమల
మిత్రుండు కోదండ మీనరాసులకు గి
షృతియును మకరకుంభములకు శని
రాశ్యధిపతులు, కర్కట మీన వృశ్చిక
రాసులు భూసురుల్ కేసరి తుల
తే. ధనువు(లు) నృపకులము మేషమును ఘటంబు
మిథునమును వైశ్యులంగనా 'మృగ పశుపతి
రాసులివి ళూదు లీరీతి లక్షణంబు
వర్ణ కూటంబు దెలియఁగా వలయుఁ గృష్ణ!
88. 1' తూనిక ' శద్దమునకు 'తూనియ' రూపాంతరము కానోపును.
84. కవి సర్ప గారు (తి).
£5. వెనుృగ – మకర రాశి - (మకరస్స్యా సృగో సక్రః.
1
నిఘంటువు)
83
84
85&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5b4iotqlmvw6ylruumqrojxvtna4972</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/257</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175652</id>
    <revision>
      <id>492627</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము ఇఁక నందు గ్రహమైత్రి సీ. రవిచంద్రు లినకుజు అవిగురు ల్గురు కుజల్ సౌరి కవు ల్శుక్ర సౌమ్యు లెప్పు ర్యోన్య మిత్రము, లాదిత్య భార్గవుల్ డనో శశిరవు లన్యోన్య శత్రు లరయ స...'</comment>
      <origin>492627</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2153" sha1="2grcn4n8uc9v0ba7y3dcsdqqhyw7ep5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
ఇఁక నందు గ్రహమైత్రి
సీ. రవిచంద్రు లినకుజు అవిగురు ల్గురు కుజల్
సౌరి కవు ల్శుక్ర సౌమ్యు లెప్పు
ర్యోన్య మిత్రము, లాదిత్య భార్గవుల్
డనో
శశిరవు లన్యోన్య శత్రు లరయ
సౌమ్యరపు ల్గురు చంద్రులు కుజ శశుల్
శని బుధు ల్సమమైత్రి జరుగువారు
గురు భృగుల్గారు బుధు ల్కుజ చంద్రసూనులు
శని కుజ భార్గవు ల్సౌరీ చంద్రు
తే. లవని సమశాత్రవులు, తుషారాంకు బుధులు
శత్రు మిత్రులు, సురగురుశనులు శుక్ర
భౌము లన్యోన్య సములునై పరఁగువారు,
రుక్మిణీనాధ' హరి ' దశరూప! కృష్ణ :
కవిరాజగజాంకుశమున [ప 27]
ఆ గ్రహము &quot;పొంతు కలిమి కల గణ సంగతి
నుండి క్రూరగణము నొసఁగు శుభము
గ్రహము పొంతులేని గణముతోఁ బద్యాడిఁ
గూడి మంచి గణముఁ గీడుసేయు.
వ మఱియును,
క
87
89
[కవిరాజగజాంకుశము
తొలుత గణగ్రహ మైత్రులు
65
87
88
ప 23]
1దలపోయనియట్టి కుకవి తరమే హరుషం
13
.
1పొత్తుకలిమి (ముద్రిక క.గ ), ఐడష్ట (ముద్రిత క. గ.), విహత్తు
లేని (ముద్రిత క X )
16 అపోయని దుడుకుఁ గవుల తరమే హర్షం (ముద్రిత కగప. 28),
LS-9&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2grcn4n8uc9v0ba7y3dcsdqqhyw7ep5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/258</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175653</id>
    <revision>
      <id>492628</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:55:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '66 లక్షణశిరోమణి - ద్వితీయాశ్వాసము బొలసిన మన దీవించినఁ గలుషించినఁ బద్యమందుఁ గ్రాలఁగఁ దిట్ట [కవిరాజగజాంకుశము వ 21] క సన్నుత గణాధిదేవత కన్న గణగ్రహము సత్త్వమౌ బలిమిఁ గదా మున్ను '...'</comment>
      <origin>492628</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2113" sha1="hj5rv7kzfgm5ycxm8tog47c3j1a0ppb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;66
లక్షణశిరోమణి
-
ద్వితీయాశ్వాసము
బొలసిన మన దీవించినఁ
గలుషించినఁ బద్యమందుఁ గ్రాలఁగఁ దిట్ట
[కవిరాజగజాంకుశము వ 21]
క సన్నుత గణాధిదేవత
కన్న గణగ్రహము సత్త్వమౌ బలిమిఁ గదా
మున్ను 'గవి భానుఁడని యెడి
పన్నగము నసలి తాయి నగులం దిట్టకా
[సలక్షణసారము - ప 260)
క తలపోసి గద్య పద్యా
దులు గణముల్ గ్రహములకును దొరఁయగ మైత్రుల్
గలుగఁగఁ జెప్పిన హస్తా
మలకంబగుఁ గాదె ఫలము మహి నిర్వురకు
ఇఁక వశ్యపొంతువలు
సీ ఆరయ మేషసింహాళులు వృషతౌళి
కౌశిరములు యుగ్మ కన్యలకును
కర్కట ధను వృశ్చికములు 'కేసరి తులల్
వెలఁది మీనంబులు తుల మృగములు
వృశ్చిక కర్కట శ్రీ కోదండ మీ
నములజ మకరకుంభములు కుంభ
మత్స్యరాసులు మీన మకరము లొండొంటి
కన్యోన్య వక్ష్యంబు లగుచు జగతిఁ
తే బరఁగుఁ గృతిపతి రాశికిఁ బద్యగణము
రాశికిని వశ్యకూటంబు దాపియున్న
89 దీవింపం (ముద్రిత శ X
దిట (ముద్రిత క, గ ),
ప 23), జవ్య వహ్ని గోల్పిఁగ
90, కవి భానుఁ డని యెడం, పన్న మతిం గిణి (ముద్రిత. క. గ
89
90
91&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hj5rv7kzfgm5ycxm8tog47c3j1a0ppb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/259</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175654</id>
    <revision>
      <id>492629</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:55:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము పతియుఁ గృతియును శాశ్వత ప్రాభవములు గలిగి మనుదురు లేకున్నఁ గాదు కృష్ణ! ఇఁక రజ్జుపొంతుపు సీ. ఆశ్విని మరియు పూషా శ్లేష శక్ర మూ లలు పాదరజ్జువు 1 అణఁగఁ జేయు పుష్య మ్యన...'</comment>
      <origin>492629</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2401" sha1="ig6fv3bk6xj5yem2r1pvabqg85n1zg7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
పతియుఁ గృతియును శాశ్వత ప్రాభవములు
గలిగి మనుదురు లేకున్నఁ గాదు కృష్ణ!
ఇఁక రజ్జుపొంతుపు
సీ. ఆశ్విని మరియు పూషా శ్లేష శక్ర మూ
లలు పాదరజ్జువు 1 అణఁగఁ జేయు
పుష్య మ్యనూరాధ పుబ్బ పూర్వాషాఢ
భరణియు నుత్తరాభాద్ర లివియె
యూరులు ఫలము వియోగంబుఁ జేయుఁ బూ
ర్వాభాద్రయును బునర్వసు (విశాఖ)
యుత్తరాషాఢయు నుత్తర కృత్తికల్
నాభి రజ్జుపు పుత్ప్రనాశదంబు
తే. శతభిషంబును రోహిణి స్వాతి హస్త
శ్రవణ మార్ద్రయుఁ గంఠరజ్జువు ధనిష్ఠ'
చిత్ర మృగశిరలివి భువి శీర్షరజ్జు
వగును నివి రెండు వర్ణనీయములు కృష్ణ !
ఇఁక వేధపొంతువు.
పీ. అశ్విని జ్యేష్ఠల కనురాధ భరణుల
కగ్ని విశాఖలు కనిల రోహి
ణులకిందు చిత్రవసులు కార్ద్ర విష్ణుల
కాశ్లేష మూలలకంబు పుష్య
తారకలకు శతభిష హస్తములకు
I
ను పుట్బోత్తరాభాద్రములకు
67
92
93
93. సొగలఁజేయం (కా) అనఁగఁజేయు (తి) 'పాడే వియోగ దుఃఖంచ
అని ముహూర్త రత్నావళి - శ్లో. 118. పాదరజ్జువు దుఃఖ
ప్రదము ' గలఁజేయు' అనియు సవరింపవచ్చు.
94. * “ అనూరాధ ' అనుటకు &quot; అనురాధ &quot; అను రూపాంతరము కలదు .
(చూ. నూ, నిఘంటు), 1...... (1) అక్షరలో పము (i) ఛందో
భంగము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ig6fv3bk6xj5yem2r1pvabqg85n1zg7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/260</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175655</id>
    <revision>
      <id>492630</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:55:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '68 లక్షణశిరోమణి - ద్వితీయాశ్వాసము (2) రేవతి మఖలకు పునర్వసు విశ్వ భములకు వసుధ మేల మెలయు తే వేలయు కొండొంటి కన్యోన్య వేధ లగుచు వేధ పరిహారముగను గవీశ్వరుండు కృతు లోనర్చినఁ గల్యాణ...'</comment>
      <origin>492630</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2295" sha1="2o8pmq492nso7c9o0zg4nd4399sbd3z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;68
లక్షణశిరోమణి
-
ద్వితీయాశ్వాసము
(2)
రేవతి మఖలకు పునర్వసు విశ్వ
భములకు వసుధ మేల మెలయు
తే వేలయు కొండొంటి కన్యోన్య వేధ లగుచు
వేధ పరిహారముగను గవీశ్వరుండు
కృతు లోనర్చినఁ గల్యాణ కీర్తు లోదవు
గానిచో బాధ రెండైనఁ గలుగుఁ గృష్ణ'
ఇఁక నాడీ పొంతువు
సీ అశ్విని శతభిష మార్ద్ర మూలో త్తర
నిజ పునర్వసు జ్యేష్ఠ హస్త లివియు
పార్శ్వ వాడన నొప్పు, భరణి పుష్యమి పుబ్బ
మృగశిరంబు ధనిష్ఠ మిత్ర చిత్ర
(లు త్తరాభాద్ర (యు) నొగి మధ్యనాడి, కృ
త్తిక మఖానిల రేవతీ విశాఖ
శ్రవణో త్తరాషాఢ సార్ప రోహిణులు ద
క్షిణ పార్శ్వనాదన తిని] వెలయు
తే మధ్య నాడైనఁ గృతిపతి మరియుఁ బార్శ్వ
నాడిచేఁ గావ్యమపుడె వినాశమగును
పద్యగద్యాది గణతార ప్రభువు రెక్క
లెన్నఁగా భిన్న వాడైన నెసఁగు జయము
విర్వురభివృద్ధిఁ జెందుదు లెపుడు కృష్ణ
ఇఁక రాశికూట నక్షత్ర పొంతువ
పీ మహిమేషరాశితో మఖ వృషభంబుతో
హస్త మిథునముతో ననిల భంబు
డాసి కర్కాటక రాశితో ననురాఢ
సింహంబుతో మూల చెలువతోడు
95, కార్యనపుడె (తి), జగతి (ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి) యతీభంగనూ
9&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2o8pmq492nso7c9o0zg4nd4399sbd3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/261</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175656</id>
    <revision>
      <id>492631</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:55:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము శ్రవణము తుల తోడ శతభిషక్తారము వృశ్చికరాశితో రేవతీ భ మరయ ధనుస్సుతో భరణి మకరముతో రోహిణి ఘటముతో రుద్రతార తే. కంబు మీనంబుతోఁ బుష్యభంబు గూడె నేని మృతిఁ బొందుఁ బతియవ...'</comment>
      <origin>492631</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1993" sha1="f3bd6n1pyxgwqi5mdlp469nutfaevx5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
శ్రవణము తుల తోడ శతభిషక్తారము
వృశ్చికరాశితో రేవతీ భ
మరయ ధనుస్సుతో భరణి మకరముతో
రోహిణి ఘటముతో రుద్రతార
తే. కంబు మీనంబుతోఁ బుష్యభంబు గూడె
నేని మృతిఁ బొందుఁ బతియవమాని యగును
కలియు నీరీతి రాశినక్షత్రము లివి
దెలిసి రచియింపవలెఁ గృతుల్ చెలఁగి కృష్ణ!
[కవిరాజగజాంకుశమున
సే, అవని గణాలి గణావళి కధి దైవ
ప. 13]
తములు వన్నియలు గ్రహములు వావి
కులములు ఫలములు కూర్ములు చెలులును
జుక్క పొంతువులు నచ్చుగ నెఱింగి,
పిదప మహాభూత బీజ చింతనములు,
వర్ణ వర్గ గ్రహ నిర్ణయంబు,
నక్షత్ర వేధయు నరిమిత్ర శోధన
క్రమము తత్ఫల విచారములు తెలిపి
ఆ. తమకు నెదురులేక దర్పించి వసుమతీ
విభుల సభల బుధులు వివిధ విధులఁ
జెలఁగి పొగడఁ గవిత సెప్పెడి వారు న
త్కవులు పేరుపాటు కవులు గవులె ]
శ, అనుట. మఱియుము,
[కవిరాజగజాంకుశము
క. పతికారకుఁ బద్యముఖ
2.66]
1స్థిత తారకు మేలుఁ గీడు చింతింపక దు
99, 183 (9)
89
56
97
38&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f3bd6n1pyxgwqi5mdlp469nutfaevx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/262</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175657</id>
    <revision>
      <id>492632</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:56:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '70 లక్షణశిరోమణి - ద్వితీయాశ్వాసము ర్మతిఁ గవితఁ జెప్పఁ బూనిన నతఁడు సుమీ కనిపిశాచ మారయ ముర్వీక్షా. గోకర్ణ చ్ఛందస్సున చ. కులమధి దైవముఖ గణము కోమలకాంతియు రాశి కూటముల్ ఫలములు తార...'</comment>
      <origin>492632</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2441" sha1="9q42qk3t85jdzwvnoy9ywp7zhyal668" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;70
లక్షణశిరోమణి
-
ద్వితీయాశ్వాసము
ర్మతిఁ గవితఁ జెప్పఁ బూనిన
నతఁడు సుమీ కనిపిశాచ మారయ ముర్వీక్షా.
గోకర్ణ చ్ఛందస్సున
చ. కులమధి దైవముఖ గణము కోమలకాంతియు రాశి కూటముల్
ఫలములు తారలుగా గ్రహము పన్నుగఁ దద్గ్రహ వర్ణముల్ ముద
మ్మలరఁగ యోనికూట మిని యష్టగణమ్ములకు న్నెఱుంగఁగా
వలయును సత్కవీశ్వరు అవశ్యము (నాదీ) బ్రయోగ వేళలతా.
వ. అన్నారు. గావునను,
క. మహి నేరికి గణవర
గ్రహరాసులు కూర్పవలయుఁ గవియని యాయా
వహి సంగతి *రచియింపుడు
విహితము తా జాతి కటులు వెంకట కృష్ణా :
మఱియు దశవిధ పొంతువులకు భంగవచనములు
సీ. గణపొంతు హీనమై గ్రహమైత్రియును రాశి
పౌంతువు లుండినఁ బొసఁగి యుండు
మాహేంద్ర పొంతు సామాన్యమై గ్రహమైత్రి
రజ్జ పొంతువలున్న రహిఁ జెలంగు
శ్రీ దీర్ఘ పొంతు రంజిల్లఁగ గ్రహమైత్రి
వాళి పొంతువులున్న రమ్యమగును
యోని పొంతువు లేక యుండినవళ్య పొం
తువు రాశి కూటముల్ దొడర నేసఁగు
ఆ. రాసులేన్నకున్న రజ్జు వేధాగ్రహ
పొంతుసమితియున్నఁ గొందరెండు
100, చాడీఁ బ్రయోగ వేళలక (శా),
102. * రచియింపుడు ఆసఁగా రచియించుట. ఇందు చౌపటవరక్ష
మాఱుగా డు వర్ణకము ప్రయుక్తము,
89
100
101
102&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9q42qk3t85jdzwvnoy9ywp7zhyal668</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/263</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175658</id>
    <revision>
      <id>492633</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:56:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము గ్రహ విరోధమైన రజ్జునాడియు రాశి పొందు యుక్త కృతులఁ బొదలుఁ గృష్ణ వ, మఱియును, సీ. గోపాలబాల! నాడీపొంతు వేమధ్య మైన మహేంద్రగ్రహాదియోవి పొంతువులుండెనా పొందు సౌఖ్యమ్మ...'</comment>
      <origin>492633</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2571" sha1="jnzbj5xhx6juj80kzm5ii8nj9um1hvm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
గ్రహ విరోధమైన రజ్జునాడియు రాశి
పొందు యుక్త కృతులఁ బొదలుఁ గృష్ణ
వ, మఱియును,
సీ. గోపాలబాల! నాడీపొంతు వేమధ్య
మైన మహేంద్రగ్రహాదియోవి
పొంతువులుండెనా పొందు సౌఖ్యమ్ముల
రాశి సంసప్తక రజ్జు యోని
గణకూటములు నైదు గలుగకుండినను నే
కాధిపత్యంబైన నన్ని యొప్పు
రజ్జుపొంతువది విరహితమై శ్రీదీర్ఘ
నాడి గ్రహ గణముల్ గూడియున్న
తే. నమర నొనఁ గూర్పవచ్చుఁ ఇద్యాదులందు
గార్ల్య గురు శుక్ర వాక్య ప్రకార సరణి
పొనఁగు వివిధములగు నన్ని పొంతువులకు
భంగ వచనంబు లివియే గోపాల కృష్ణ !
71
108
104
105
వ, నమసస్తకములో ఘటసింహములు కారాదు. మిగిలినవి కావచ్చును. ఇంక
అవకహడచక్రక్రమము - చూ, చే చో, లా -
అశ్విని. ఈ ప్రకారమున
రేవతీ నక్షత్ర పర్యంతము నక్షత్ర పాదభేదములు తెలిపి రాసులేర్పఱచుట,
ఇఁక అశ్విభరణికృత్తి కాపాదం మేషం. ఈరీతిని పండ్రెండు రాసులు
క్రమంబున నేర్పరింపవలయు. మఱియును,
సీ. షడ్వర్గశుద్ధి యక్షర ఋక్ష వేధలు
చంద్ర తారాణల స్వరబలములు
గ్రహదశావస్థ లాగ్రహ దృష్టి దోషముల్
పొంతువుల్ తత్త్వము ల్పాష్కరములు
లగ్న నిర్ణయము తల్లగ్న శుద్ధుల నరుల్
దుర్ముహూర్తములు తద్దోషములును
105. నాడీపొంతు మధ్యమందైన (తి).
106&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jnzbj5xhx6juj80kzm5ii8nj9um1hvm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/264</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175659</id>
    <revision>
      <id>492634</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:56:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '72 లక్షణశిరోమణి - ద్వితీయాశ్వాసము దగ్ధ జ్వలిత ధూమిత వ్యాధి నిర్జీవ జీవ నక్షత్రముల్ క్షీణమధ్య తే. పీత సంపూర్ణ కృష్ణ సత్శ్వేత రక్త చంద్ర విధములు వేళఅంశములు పంచ కమ్ము లాదిగఁ ద...'</comment>
      <origin>492634</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2256" sha1="207yyagi8cxhr1csl516kf8sesj3ejr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;72
లక్షణశిరోమణి
-
ద్వితీయాశ్వాసము
దగ్ధ జ్వలిత ధూమిత వ్యాధి నిర్జీవ
జీవ నక్షత్రముల్ క్షీణమధ్య
తే. పీత సంపూర్ణ కృష్ణ సత్శ్వేత రక్త
చంద్ర విధములు వేళఅంశములు పంచ
కమ్ము లాదిగఁ దెలివిడిగాఁగవలయు
జగతి రచియించు తఱి నవశ్యముగఁ గృష్ణ!
107
వ. అని యెటువలె నంటేని పర్యాయంబునం వేట గావించెద నవడ
రింపుము.
అందు షడ్వర్గసంజ్ఞ
సీ. నక్షత్రములకును నాలుగు పాదము5
పాదములొమ్మిది పరఁగు రాశి
రాశి యర్ధింప హోర మఱి యారాశి భా
గత్రయంబైన ద్రేక్కాణమగును
తొమ్మిది భాగ తొడరు నవాంశనఁ
బండ్రెండు భాగతౌ ద్వాదశాంశ
త్రింశ భాగమ్ములఁ ద్రింశాంశలనఁదగు
వరుసతో నిన్ని షడ్వర్గమరయ
తే. నిందుఁ గల పుష్కరాంశలు నిరువదొక గ
ఆనయుఁ బద్నాల్గు నిర్వది నాలుగిళ్లు
లెక్క మేషాది నాల్గునాల్గేసి క్రమత
* గలుగు పండ్రెంటి యందును వఱలుఁ గృష్ణ !
109. * 'కలంకు _ జలం ? ఇందు యతి విచార్యము, 'ర అ
com
1
108
1 $
ప్రాసయతి
యి కవికి సమ్మతము గానీ 'ఆ' మైత్రి యంగీకృతము గాదు.
ఱలు'కు మాఱు చెలఁగు ' వంటి పాఠ వేడేరుఁడు నేమో !
పాఠాంతరము మృగ్యము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>207yyagi8cxhr1csl516kf8sesj3ejr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/265</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175660</id>
    <revision>
      <id>492635</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:56:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము అందు లగ్న ఘటికా ప్రమాణములు తే. మీనమేషములవి నాల్గు మిథున మకర కన్య తులలైదునుం బావు కర్కి సింహ చాపకీటములరయ పంచార్ధ వృషభ కుంభములు నాల్గు నఱగడల్ గోప గృష్ణ! 18 ఇ్యక నంద...'</comment>
      <origin>492635</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1976" sha1="sbz0rux68wmb6gy052vm61ryx4l5kut" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
అందు లగ్న ఘటికా ప్రమాణములు
తే. మీనమేషములవి నాల్గు మిథున మకర
కన్య తులలైదునుం బావు కర్కి సింహ
చాపకీటములరయ పంచార్ధ వృషభ
కుంభములు
నాల్గు
నఱగడల్ గోప గృష్ణ!
18
ఇ్యక నందు హోరాక్రమము
క. సమరాశికిఁ జెంద్రుండు వి
తే.
షమరాశికి రవియు మొదలి సగమున నడుచు
గ్రామమున హోరాధీనతుల్
సమవిషమాధిపులు హోరసంజ్ఞలు కృష్ణా !
అందు ద్రేక్కాణాధిపతిక్రమము
&quot; కడఁగి లగ్నంబు మూరు(డు) భాగములఁ జేపి
క్రమము తోడుత లగ్న భాగములు మూఁటి
కరయ ద్రేక్కాణపతులు మేషాదిగాను
దేటఁ జేపిన నవధారు దేవ కృష్ణ !
పీ. మేషంబునకుఁ గుజమిత్ర వాచస్పతుల్
వృషభానకు శనికవి బుధులు, మిథు
నానకుఁ గవి భానుసూను చంద్రులు, క
ర్కాటకమునకుఁ జంద్రకుజగురులు,
సింహరాశికిఁ గుజ చిత్రభాను గురువుల్
కన్యకు సౌరి భార్గవ శశిజులు
తులకుఁ గవి శని బుధులు, వృశ్చికమునకు
శశి భౌమ గురువులు, చాపమునకు
111. నగుచుకొ - (లీ).
俎健
112
LS-10&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sbz0rux68wmb6gy052vm61ryx4l5kut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/266</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175661</id>
    <revision>
      <id>492636</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:56:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '74 113 అనే రీతిని 114 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము తే లోహితాంగ రవి గురువు మకరమున 3* కుశని భార్గవ బుధులెన్నఁ గుంభమునకు కవిశని బుధులు మీనానకు విధు భౌమ గురు ద్రేక్కాణ పతులివి వరుసఁ...'</comment>
      <origin>492636</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2112" sha1="86mj3va9pm6tg99rtcp8ilpdd4mpwz1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;74
113
అనే రీతిని
114
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
తే లోహితాంగ రవి గురువు మకరమున
3*
కుశని భార్గవ బుధులెన్నఁ గుంభమునకు
కవిశని బుధులు మీనానకు విధు భౌమ
గురు ద్రేక్కాణ పతులివి వరుసఁ గృష్ణ!
గ్రంథాంతరంబున
స్యుర్దేక్కాణో లగ్న పంచనవ రాశీశ్వరాః క్రమాత్ ।
జూతురు ఇది ద్రేక్కాణ ప్రకారము
ఇఁక నవాంశక్రమము
తే మేషసింహ ధనువులకు మేషమాది,
తౌళి ఘట యుగ్మములకుఁ దత్తాళియాది,
మకరవృషభాంగనలకుఁ దన్మకరమాది,
కర్కి మీనాకులకును దత్కర్కటాది
గాఁగ నడచు నవాంశసంగతులు కృష్ణ '
తత్య్రమలక్షణము
సీ భువి మేష సింహ ధనువుకును బర్యాయ
మున మేష వృషభ మిధునకు శీర
సింహాంగనాస్త వృశ్చిక ధనురంశలు
*మఱి వృషకన్యకా మకరములకు
మెలఁగు మకర కుంభ మీన మేష వృషభ
మిధున కర్కాటక మృగపతి తను
కన్యాంశ సంజ్ఞలు గలుగును మిధున తు
లాఘటమ్ములకుఁ దులాళిచాప
తే మృగ ఘటీ మేష &quot;వృషభ మిధునములకుఁ
గ్రమతఁ గర్కట కాళి మీనముల కరయ
116 మఱియును వృషభ మకరములకును (కా), 2అక్షరలోపహ
115&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>86mj3va9pm6tg99rtcp8ilpdd4mpwz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/267</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175662</id>
    <revision>
      <id>492637</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:57:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము కర్కటక సింహ యువతి జూకాళి కార్ము క మకర ఘట మీన నవాంశ అమరుఁ గృష్ణ ! *ఇఁకనందు త్రింశాంశక్రమము తే. కుజశని గురుబుధ కవులకు విషమముల నైదునై దెన్మిదేళ్లైదు నమరు వరుస నవియె...'</comment>
      <origin>492637</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2077" sha1="g352vlptnataxsvqvjhoj90umzcvc0i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
కర్కటక సింహ యువతి జూకాళి కార్ము
క మకర ఘట మీన నవాంశ అమరుఁ గృష్ణ !
*ఇఁకనందు త్రింశాంశక్రమము
తే. కుజశని గురుబుధ కవులకు విషమముల
నైదునై దెన్మిదేళ్లైదు నమరు వరుస
నవియె భువి సమరాసులై యైదు నేళు
నెనిమిదైదును వీక్రమంబునఁ జనుహరి!
విషనురాసు లెవ్వియం డేవి
తే. అజమిథున తౌళి కార్ముక హారి ఘటములు
బేసిరాసులు వాఁ దగుఁ బృథ్విలోన
వృషభ కర్కటకంగనా వృశ్చిక మృగ
మీనములు సమరాసులై మెలఁగుఁ గృష్ణ!
75
116
117
118
వ. ఇవి లగ్నహోరాద్రేక్కాణ నవాంశ ద్వాదశాంశ త్రింశాంశ లనఁదగు
షడ్వర్గక్రమ మిఁక.
నక్షత్రాక్షర వేధాలక్షణముల అంశచక్రక్రమము
సీ, అశ్వినీ ప్రథమ పాదాది దేవత్యంత
మనవాక్షరాంశ లింద్రాది నిర్వ
దేశేపీ నల్గడ నిడి తొమ్మిదే నంశ
లొక్కొక్క రాశిగా నొనర మేష
రాశ్యాదిగా నన్ని రాసులు నూటెన్మి
డంళలా చక్రము నందు వరుస
నజ సింహ ధనువుల కజమాది కన్యగో
మకరమ్ములకును దన్మకరమాది
117. *ఇఁకనందు ద్వాదశాంశ క్రమము (తి).
110&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g352vlptnataxsvqvjhoj90umzcvc0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/268</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175663</id>
    <revision>
      <id>492638</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:57:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '75 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము తే, తౌశిఘటి యుగ్మములకుఁ దత్తాళియాది కర్కి మీనాళులకును దత్కర్కటాది గాఁగ నాల్లేపి రేఖలు గలయఁ దిగిచి యర్కుఁడాదిగ వంశ గ్రహములు దెలిసి రచన చేయ...'</comment>
      <origin>492638</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2399" sha1="av73rh9cgnsxu6hbcse89dzybrrekwv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;75
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
తే, తౌశిఘటి యుగ్మములకుఁ దత్తాళియాది
కర్కి మీనాళులకును దత్కర్కటాది
గాఁగ నాల్లేపి రేఖలు గలయఁ దిగిచి
యర్కుఁడాదిగ వంశ గ్రహములు దెలిసి
రచన చేయఁగఁడగుఁ గవిరాజు కృష్ణ !
తత్ఫలములు
తే. క్రూరవేధాక్షరములు సంహారకములు
-సౌమ్య వేధాక్షరములు నీఁజాలు శుభము
లిచ్చుఁ దత్ఫల సిద్ధులు నిరువురకును
కృతులొనర్చినచో నిదిరీతి కృష్ణ !
కవిసర్పగారుడమున
ఉ. వర్ణము నిర్ణయించి కృతి వక్త్రమునకా గదియింప నాయకుం
డర్ణవవేష్టితోర్విఁ గల యంతయు నేలుఁ గవీశ్వరుండు దాఁ
బూర్జమనోరథుండగుచుఁ బొల్చు సుఖస్థితిఁ గావ్యము బుధుల్
వర్ణనపేయనోపు దిశలక్షా వసుధేశసభాంతరంబులజా.
అన్నారు. ఇఁకనందు చంద్రతారాబలంబులయందు చంద్రబలక్రమము
పీ, అన్నవృద్ధియు ధనహానియు ద్రవ్యనా
శనరోగకార్య నాశనము ధనమూ
నిఖిల లాభము మృతి నృప]బాధ సౌఖ్య మా
చాయహానులివి పర్యాయమునను
జననరాశ్యాదిగాఁ జతురష్టభాను సం
గతుఁడయి బహుళపక్షమునఁ గాచు
ద్వినవ పంచస్థుఁడై తనరుచు శుక్ల ప
క్షమున వేఁజవిన చందమునఁ దోచు
121, 1సౌమ్య వేధాల నైనను జాలశుభము (తి),
120
121
122&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>av73rh9cgnsxu6hbcse89dzybrrekwv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/269</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175664</id>
    <revision>
      <id>492639</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము తే. చంద్రబలమిది శుక్లపక్షమున బలిమి బలిమి తారాబలము కృష్ణపక్షమునను చంద్రతారాబలమ్ముల సరణు లిటులు దెలియవలయును గవివరుల్ దివిరికృష్ణ! ఇఁక తారాబలక్రమము సీ. జన్మ తా...'</comment>
      <origin>492639</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2025" sha1="t4agzhpshi8zgn79o3ozljyny9t2xg9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
తే. చంద్రబలమిది శుక్లపక్షమున బలిమి
బలిమి తారాబలము కృష్ణపక్షమునను
చంద్రతారాబలమ్ముల సరణు లిటులు
దెలియవలయును గవివరుల్ దివిరికృష్ణ!
ఇఁక తారాబలక్రమము
సీ. జన్మ తారాదిగా సరవిఁ దొమ్మిది లెక్క
ఫలములు నక్షత్ర పంక్తి వరుస
వహిజన్మ సంపద్విపతేమములును బ్ర
త్యక్సాధనములు నైధనముమిత్ర
పరమ మైత్రములనఁ బరఁగు తారాబల
ములు నిల వేర్వేఱఁ గలవు ఫలము
లారయ సర్వసాధారణరీతిఁ బ్ర
త్యగ్విపజ్జన్మ నైధనము లనఁగ
నాల్గు తారలు చేయు దుర్నయము తక్కు
నట్టి తారలు మిగుల శుభావహములు
గనుకఁ దారా బలమ్ములఁ గరణి దెలియ
వలయుఁ బ్రస్తుత మిదియు నెవ్వరికిఁ గృష్ణ !
ఇఁకనందు చాలాదిస్వరపంచక లక్షణము
సీ. బాలాద్యమౌ స్వర పంచకం బుదయాది
నాజేసి గడియలు వేఱు వేఱ
మక్కువ బాల
కుమార రాజ్యస్వర
వృద్ధమృతంబులు వెలయు వరున
ప్రాద్దక్షిణమ్ముల బశ్చిమోత్తరముల
నీశాన్య దిశలందు నెలమితోడ
123. బలమ్ముల కరణి,
77
123
124&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t4agzhpshi8zgn79o3ozljyny9t2xg9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/270</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175665</id>
    <revision>
      <id>492640</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:57:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '78 లక్షణశిరోమణి Sly ద్వితీయాశ్వాసము లాభంబు ధనమును రాజ్యంబు జాడ్యము సంహార ఫలములు సరణిదెలిపి తే యట్టి వేళల నాదిక్కు లా ఫలమ్ము లరసి కూర్చుండి కవికృతు లవనిఁ గూర్చి యిచ్చెనేనియ...'</comment>
      <origin>492640</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2180" sha1="q5tgp64fisoafof9x61qwbvkdfijvcf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;78
లక్షణశిరోమణి
Sly
ద్వితీయాశ్వాసము
లాభంబు ధనమును రాజ్యంబు జాడ్యము
సంహార ఫలములు సరణిదెలిపి
తే యట్టి వేళల నాదిక్కు లా ఫలమ్ము
లరసి కూర్చుండి కవికృతు లవనిఁ గూర్చి
యిచ్చెనేనియు సంపదలేచ్చు నిచ్చ
ప్రకట గుణకోల బాలగోపాలకృష్ణ '
*ఆనంతనగారు.
-
క బాలస్వర మొకలాభము
31
పోలింపఁ గుమార రాజ్యములు ధనరాజ్య
శ్రీలతి బాల్యము వృద్ధం
బాలమ్మునఁగెడపు నైదు వది కృతికర్తజు.
కాలామృతే
అన్నాఁడిఁక గ్రహదశావస్థ లక్షణము
శ్లో దీప్తః శాంతో ముదితః స్వస్థః శక్తః ప్రపీడితో దీనః
వికలః ఖలశ్చ భీతః ఏవం దశగ్రహావస్థాః
1
12
12
వ అన్నా రట్లగుటం జేపి గ్రహములు కవస్థలు తెలియవలయు, నట్టి క్రమః
బవధరింపుము
నీ ఉచ్చ యెందుండిన నొప్పు దీనావస్థ
స్వక్షేత్రగతుఁడైన స్వస్థుఁడగును
మొనయును హృద్దేహమున ముదితావస్థ
సరవి శుభాంశను శాంతుఁడగును
125 1గుణజాలగోపాల బాలకృష్ణ ' (తి)
126 *ఈపద్యము ఆనంతన ఛందోదర్పణమునక గానరాదు
227. ఇది కాలామృతమునఁ గానరాదు, కాలామృతములోనీని శార్దూ
వృత్తములు
12&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q5tgp64fisoafof9x61qwbvkdfijvcf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/271</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175666</id>
    <revision>
      <id>492641</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:57:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము సౌమ్యాంశగతుఁడైన జగతి శక్తావస్థ తిలకింప నీచచే దీనుఁ డగును కలుషగ్రహంబుతోఁ &quot;గలియం ఖలావస్థ యర్కాంశలు ప్తుఁడై నపుడు వికలుఁ తే. ^డరి గృహ[స్థితు]ఁడై యున్న యపుడభీతుఁ డ...'</comment>
      <origin>492641</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2177" sha1="lb9po2evdl3ehus0dbebfal6gygk3hk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
సౌమ్యాంశగతుఁడైన జగతి శక్తావస్థ
తిలకింప నీచచే దీనుఁ డగును
కలుషగ్రహంబుతోఁ &quot;గలియం ఖలావస్థ
యర్కాంశలు ప్తుఁడై నపుడు వికలుఁ
తే. ^డరి గృహ[స్థితు]ఁడై యున్న యపుడభీతుఁ
డగుచునుండుఁ బరాజితుఁడైనఁ బీడి
తుం డిటుల గ్రహావస్థ(ల) త్రోవలరసి
రచన చేసిన శుభమగు రామకృష్ణ!
తదవస్థాఫల లక్షణములు ;
పీ. దీపగ్రహంబైనఁ దేజంబు లొనఁ గూర్చు
స్వస్థగ్రహంబు నిశ్చలత నిడును
ముదిత గ్రహంజైన మోదంబు సిరి విచ్చు
శాంతగ్రహమొనర్చు సౌఖ్యతతులు
శక్తగ్రహంబైన జయ విక్రమము లిచ్చు
దీన గ్రహంబు నొందించు దైన్య
మరయ ఖలగ్రహమైన నిర్ధనుఁ జేయు
వికలగ్రహము మది వికలపఱచు
తే. ధరణి భీతగ్రహంబు సాధ్వన మొనర్సు
పీడితావస్థచే బహుపీడ లడరు
తద్గ్రహావస్థ లివియు భేదంబులరసి
కవితఁ జెప్పినఁ గవి కవిగాక కృష్ణ!
కవిగజాంకుశమున - (ప. 24]
ఆ. ఏ యవస్థనుండి యేవేళ నేగ్రహ
మే శుభాశుభంబు లిచ్చుచుండు
79
128
\80
129. 1Xలియగ్రహావస్థ (శా), సరిగృహస్థుఁడైయున్న (శా) - అక్షర
లోపము,
130. సాధ్వసము నో సంగు (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lb9po2evdl3ehus0dbebfal6gygk3hk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/272</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175667</id>
    <revision>
      <id>492642</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:58:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '80 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము నా యవస్థనుండి యావేళ నా గ్రహ మా శుభాశుభంబు లందఁజేయు అన్నారు ఇఁకనందు గ్రహదుష్ట లక్షణము సీ వెలయఁగా గ్రహములు వీక్షించు లగ్నముల్ తేటగావించెద మ...'</comment>
      <origin>492642</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2297" sha1="mayf9evyjuooy9yrdwnc75vsintbbln" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;80
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
నా యవస్థనుండి యావేళ నా గ్రహ
మా శుభాశుభంబు లందఁజేయు
అన్నారు ఇఁకనందు గ్రహదుష్ట లక్షణము
సీ వెలయఁగా గ్రహములు వీక్షించు లగ్నముల్
తేటగావించెద మూఁటఁ బదిట
పాతిక దృష్టిచే భాను సూనుఁడు చూచు
దిటఁ దొమ్మిది నర్ధదృష్టి
చే బృహస్పతిఁజూచుఁ జేరి నాలుగు నెన్మి
దింట ముప్పాతిక దృష్టిచేత
సంగారకుఁడు చూచు నాదిత్యచంద్రులు
బుధ దైత్యగురులు సంపూర్ణదృ
తే చేతఁ జూతురు నేఁడింటి భూతలమున
నట్టిచూపులు బలవంత మట్టి చోట్ల
రెండునార్పదకొండు పండ్రెండు నాఁగ
నిట్టి నాలుగు రావుల నెట్టి గ్రహముఁ
జూడఁ దిటువలె గ్రహదృష్ణజ్జాడ కృష్ణ '
'
ఇఁకనందు గ్రహదోషరాహిత్య లక్షణము
సీ తొలఁగును రాహువు దోషంబు బుధునిచే
చను రాహుసౌమ్య దోషములు *కవిచె
పొలియు విధుంతుద బుధ శుక్రదోషము
లంగారకునిచేత, నణఁగురాహు
131 నాగణం (ముద్రిత కగ. ఆం పారము]
131
192
కదిసె ( శి లిఖికప్రతి) ఈ పాఠము సరి గాదు సందర్భమును బట్టి
'కవిచే' (=శుక్రునిచే) అనియుండునగు గణానురోధమున 'కవిచే ' అని
హ్రస్వాంతము గావలసివచ్చు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mayf9evyjuooy9yrdwnc75vsintbbln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/273</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175668</id>
    <revision>
      <id>492643</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:58:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము బుధశుక్రకుజ దోషములు సౌరిచేతను, క్షీణమగును సైంహికేయ సౌమ్య కవి భౌమ సౌరి దోషములు వాచస్పతి (?) చేతఁ దీఱును ఫణి సౌమ్య భాను తే. సూను గురుదోషములు చిత్రభానుచేత సమయు మును...'</comment>
      <origin>492643</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2152" sha1="jk2wx7pngzokv9thhmqiv5vvt86pk8e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
బుధశుక్రకుజ దోషములు సౌరిచేతను,
క్షీణమగును సైంహికేయ సౌమ్య
కవి భౌమ సౌరి దోషములు వాచస్పతి
(?) చేతఁ దీఱును ఫణి సౌమ్య భాను
తే. సూను గురుదోషములు చిత్రభానుచేత
సమయు మును నర్వదోషము ల్చంద్రుచేత
గార్గ్య సంయమి వచన ప్రకార సరణి
వలయుఁ దద్దోష రహితముల్ దెలియఁ గృష్ణ !
ఇఁక నందుఁ బంచతత్త్వ లక్షణము
పీ. మేదిని తత్త్వ మెన్మిది గడియలు పొందు
కాండ తత్త్వము నాల్గు గడెలు చెందు
నగ్ని తత్త్వమునకు నాలు గడియ లోప్పు
ననిల తత్త్వమునకు నైదు గడెలు
గగన తత్త్వము = కేళు గడియ లీరీతిగాఁ
గ్రామమునఁ బంచతత్త్వములు భాను
శశి కుజ బుధ, దివసమ్ముల నీల జ
లానల మరుతము ల్నడచు మొదల
తే. ప్రాతరాదిగ గురు కవి భానుసూను
వాసరమ్ముల గగన తత్త్వములు మొదలు
గాఁగ నడుచును ఫలమెన్నఁ గలిమి సుఖము
మృతము శుభమును లేమియు మిగులఁ గృష్ణ!
138
134
138. (?) చేత _ సౌమ్య ఈ పాఠమున యతిభ్రంశము కలదు. ఇందు
t
'చాత' అను వ్యావహారిక రూపమును కవి యుపయోగించియుండు
నేనె !
184. ఘడియ× (కా), పేరు (కా)
IS-11&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jk2wx7pngzokv9thhmqiv5vvt86pk8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/274</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175669</id>
    <revision>
      <id>492644</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:58:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '82 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము ఇఁక నందు *లగ్న శుద్ధి లక్షణము శ్లో॥ ప్రవేశే ద్వాదశే శుద్ధి శ్శివ స్యేకాదశ స్తథా దశమ్యాం భోజనే శుద్ధి ర్నవమ్యాం క్షారకర్మణి ॥ ఉపనయనస్యాష్ట...'</comment>
      <origin>492644</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2441" sha1="3l5y90njzm94ujtpgkyw2ks0vomhr9r" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;82
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
ఇఁక నందు *లగ్న శుద్ధి లక్షణము
శ్లో॥ ప్రవేశే ద్వాదశే శుద్ధి శ్శివ స్యేకాదశ స్తథా
దశమ్యాం భోజనే శుద్ధి ర్నవమ్యాం క్షారకర్మణి ॥
ఉపనయనస్యాష్టమే శుద్ధి ర్వివాహే ఋతు సప్తమే
షుటుదిర్నవ వస్త్రస్య జననే యాత్ర పంచమే ॥
విద్యారంభే చతుళ్శుద్ధి రౌషధం తు తృతీయకే
ద్వితీయే బీజ మాప్నోతి జన్మశుద్ధిస్తు సంగమే॥
135
వ. ఇందుకు వివాహే ఋతు సప్తమీ అన్నారు. కాఁబట్టి కృతులొసంగు
లగ్నమునకు ఆఱింటి యేడింటి యీరెండు దావులను గ్రహములు
లేనట్టుగాఁ జూచి కవితాకన్యక నీయ వలయును.
ఇఁక దుర్ముహూర్త ప్రవర్తక లక్షణము
సీ. నలినాది వారమ్మున బదునాలవ లగ్న,
ముడుప వారమ్మున నొకటి యవల
భాను సంజ్ఞలు రెండు పరఁగ అగ్నంబులు,
కుజవారమాది నాల్గో మహూర్త
ములు, బుధవాసరముగ నెన్మిదో ముహూ
ర్తము, బృహస్పతి వాసరమున సూర్య
రస సంఖ్యలనఁ దగు లగ్నముల్ రెండును,
రాక్షసగురు వాసరమున నొక్క
తే. ఖైదు నీరెండు, శనివారమాది రెండు,
దుర్ముహూర్తములని వీని త్రోవలరపి
పరఁగఁ గృతులిచ్చు వేళలు పరిహరించి
వసుధ నటు కావ్యకన్య నీవలయుఁ గృష్ణ !
185. *గ్రహశుద్ధి (శా),
136
137&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3l5y90njzm94ujtpgkyw2ks0vomhr9r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/275</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175670</id>
    <revision>
      <id>492645</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:59:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Xణాధికారము ఇఁక నందు దగ్ధ జ్వలిత ధూమిత జీవ నిర్జీవ నక్షత్ర నిర్ణయము సీ. రవిసూను కుజ భాను రాహువు వెల్చేరిన తారక “్వలితము ల్మారణములు తద్గ్రహంబు లివిరాఁ దలఁచిన రిక్కలు ధూమితమ...'</comment>
      <origin>492645</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2299" sha1="s9ngujgqanqtb7ipn7brgq90y7426e9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Xణాధికారము
ఇఁక నందు దగ్ధ జ్వలిత ధూమిత జీవ నిర్జీవ నక్షత్ర నిర్ణయము
సీ. రవిసూను కుజ భాను రాహువు వెల్చేరిన
తారక “్వలితము ల్మారణములు
తద్గ్రహంబు లివిరాఁ దలఁచిన రిక్కలు
ధూమితమ్ములివి మృత్యుభయదములు
తద్రోహ ముక్తము ర్దగ్ధ నక్షత్రము
ర్ధన ధాన్య చయము లత్తఱిన చెఱచు
రాహువున్నట్టి తారకును గ్రామంబుగాఁ
బదునాల్గు ననుభవింపంగఁ దొడరు
తే. నవియె నిర్జీవములు పుచ్చమాది యగుచుఁ
దనరుఁ =బద్మూఁడు జీవయుక్తములు వరుస
జీవయుక్తము లాయువు శ్రీ యొసంగు
మృతము లతికిన హతుఁడగుఁ బతియుఁ గృష్ణ !
*కవిరాజగజాంకుశమున
క. పతి మృతుఁడ గుఁ బద్యాదివి
మృత నక్షత్రంబు లిడిన మేదుర సౌఖ్యా
వ్వితుఁడగు &quot;నేప్పుడు జీవ
*ప్రతతములగు తారకములు పరువడి నిలువకా.
మఱియు నందె లక్ష్యము [కవిరాజగజాంకుశము. 65]
138. ల్దేరిన (కా), దనరు బద్నూరు (లీ).
జ
83
138
139
189. *ముద్రిత ప్రతిలో కానరాదు, కాని ఆనందరంగ రాట్ఛందమునందును
నీయది కవిXజంకుళములో నిదిగ నొసఁగఁబడెను.
[రం. భం. 2: 188].
ననుృతములన (రం. ఛం. 2:188), జన, ప్రతీమములగు తారక
1
ములఁ బద్యాదినిడ (రం. భం. 2:188).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s9ngujgqanqtb7ipn7brgq90y7426e9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/276</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175671</id>
    <revision>
      <id>492646</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:59:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '84 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము ఆ. *ధనముఁ గోలుపుచ్చు దగ్ధనక్షత్రంబు చాపుచేటుదెచ్చు జ్వలిత తార ధూమితంబు మారితునిఁ జేయునున్నట్లు గాన మొదల నిడఁగఁ గాదు వీని. అన్నారు. ఇఁక నందు...'</comment>
      <origin>492646</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2601" sha1="lha5nlnuknisp2wmnuvlaa7haopxdib" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;84
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
ఆ. *ధనముఁ గోలుపుచ్చు దగ్ధనక్షత్రంబు
చాపుచేటుదెచ్చు జ్వలిత తార
ధూమితంబు మారితునిఁ జేయునున్నట్లు
గాన మొదల నిడఁగఁ గాదు వీని.
అన్నారు.
ఇఁక నందు శవజీవరోగ నక్షత్ర లక్షణము
తే. ఇనుని నక్షత్ర మారంభ మేళం తార
అవియె శవములు పండ్రెండు నవియె జీవ
తా రలటు తొమ్మిదియె రోగతారకమ్ము
రెట్టివగు నట్టి ఫలమిచ్చు నెపుడు కృష్ణ!
ఇఁక నందు క్షిణ మధ్యమ పూర్ణ చంద్రుల చందంబులు
సీ. క్రమముగా క్షిణ మధ్యమ పూర్ణచంద్రుల
విధములు తేటగావింతు శుక
పక్షాది పంచమీ పర్యంతమును క్షీణ
చంద్రుండు నవలి దశమి దనుక[ను]
మధ్యమ చంద్రుండు మహిశుక్ల పక్షాంత్య
మగు పూర్ణచంద్రుండు నట్లే కృష్ణ
పక్షాది పంచమీ పర్యంతమును బూర్ణ
చంద్రుండు నవలి దశమి దనుక [ను]
తే. మధ్య చంద్రుండు మఱియు *నమాస వఱకును
క్షీణ చంద్రుండు విటుల నా చెలావు అరపి
140
141
140. *నులక్షణసారమున (ప. 257) రంగరాట్చందమున (2 : 198)
నీ పద్యము అధర్వణచ్ఛందములోనిదిగఁ బేర్కొనఁబడెను. జీవితంబు
పూరితునిఁజేయు నెప్పుడు (ఆ, శి. కా. వ్రాతప్రతి); ధూమికంబు
మానితునిఁజేయు నున్నట్లు క, గ, ముద్రిత ప్రతి).
141. అమాస * అనుపస. దీనికిఁ బ్రయోగములు
చరిత్ర, 8.861, శశాంక విజయము 2186.
శావతార&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lha5nlnuknisp2wmnuvlaa7haopxdib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/277</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175672</id>
    <revision>
      <id>492647</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:59:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము యెట్టి చంద్రుండు నైన దానట్టి ఫలము లిచ్చుఁ గావునఁ గృతులీయ నెసఁగుఁ గృష్ణ ! ఇఁక నందు ర క్త పీత శ్వేతకృష్ణచంద్రుల లక్షణము తే. రవికుజులఁ గూడి నప్పుడు రక్తచంద్రుఁ డవన...'</comment>
      <origin>492647</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2262" sha1="bejtamr78x7ntwsj7vvve2h660tsj57" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
యెట్టి చంద్రుండు నైన దానట్టి ఫలము
లిచ్చుఁ గావునఁ గృతులీయ నెసఁగుఁ గృష్ణ !
ఇఁక నందు ర క్త పీత శ్వేతకృష్ణచంద్రుల లక్షణము
తే. రవికుజులఁ గూడి నప్పుడు రక్తచంద్రుఁ
డవనిఁ గవితోన గలిపిన ధవళచంద్రుఁ
దుష్టకరసూను ఫణులతోఁ గృష్ణచంద్రుఁ
డరయఁగా గురుజ్ఞులఁ బీతుఁడగును గృష్ణ !
కవిరాజగజాంకుశ మున - (స. 51)
ఆ. శ్వేత చంద్రుఁడైన 'సేమంబు గావించు
రక్త చంద్రుఁడైన రణమొనర్చు
కృష్ణ చంద్రుఁడైనఁ గెడయించు శుభములు
పీత చంద్రుఁడైనఁ బ్రియ మొనర్చు.
85
142
!
143
అన్నాఁడు.
144
ఇక సత్త్వ రజస్తమో వేశాఫల లక్షణములు
సి. గురు శశి వారాళి కుజ కవి దినముల
శని రవి సౌమ్య వాసరములందు
సరవితో సత్త్వ రజస్తమో వేళలు
నరుణోదయాదిగా వరుస నడచు
నాల్గేసి గడెలు కన్యాధనుర్మీన క
ర్కట రాశి వారి కారయఁగ సత్త్వ
'వేళయందును రజోవేళను వృషభాజ
తౌళి వృశ్చికరాశి వారలకును
ఘటీ సింహ యుగ్మ మకరరాశి వారికి
వివరింపఁగాఁ దమోవేళ యందు
14. ప్రీతినిచ్చు (సుఖ, సా. ప. 267).
145. = గురుళళవారలకు (తి) [' వారలు '
చరిత్రాది గణమునఁ జేర్ప
నగును1.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bejtamr78x7ntwsj7vvve2h660tsj57</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/278</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175673</id>
    <revision>
      <id>492648</id>
      <timestamp>2025-06-19T21:59:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '88 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము తే. ఆకృతి యొసంగిన నార్నెలల్ మితము మృతము కవియు వారల పేరు నిక్కముగ నన్ని నెలల కాకృతి శిథిలమై నేలఁ గలియు తథ్య మింతయుఁ గవితావిధంబు కృష్ణ! ఇక 1శుభ...'</comment>
      <origin>492648</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2268" sha1="c1hvsj79kgz7fik96edx6bl29v4r0sl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;88
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
తే. ఆకృతి యొసంగిన నార్నెలల్ మితము మృతము
కవియు వారల పేరు నిక్కముగ నన్ని
నెలల కాకృతి శిథిలమై నేలఁ గలియు
తథ్య మింతయుఁ గవితావిధంబు కృష్ణ!
ఇక 1శుభ వేళలు
చ. &quot;ఘటి మృగసింహ యుగ్మములఁ గబ్బము లీయఁగ సత్త్వ వేళఁ గ
ర్కటీ తపమీన కన్యకల కావ్యములీయ రజోధి వేళఁ దాఁ
బటుగతి మేష జూక వృషభావళి తామనవేళఁ బద్య సం
145
ఘటన మొనర్చి యిచ్చినను గర్త జయంబును బొందు నెప్పుడు. 146
ఇక గణవేళలు
తే. జగతిఁ దగణంబు యగణంబు సత్త్వవేశ
రాజసపు వేళ నొగి మభరస గణములు
రవి గణంబు తమోవేళ కవిజనంబు
లొసఁగ వెసనేఁగుఁ బతియు నాకసమునకును,
ఇఁక నందు పంచక లక్షణము
సి. ఆథియు నక్షత్రంబు దినము లగ్నంబును
వేర్వేఱు రాశిగావించి పిదప
పదియేను పండ్రెండు పదియు నెమ్మిది నాల్గు
క్రమమున వానిలోఁ గలయఁ గూర్చి
147
145. ఒకృతి యొసంగిన నాణేలు మితము మృతము (కా)
146, 1 ధేనం వేళలు (కా), 2ఘట (తి), ఇతపమాన ధనుర్మీనముఅని
యుండవలెను, తపమునకు ధనురర్థములేదు. 'ధను మీన' ఆనం
పాఠముండు నేమో ! 'ధను ' సకారాంతమే కాక ఉకారాంతమును
గలదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c1hvsj79kgz7fik96edx6bl29v4r0sl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/279</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175674</id>
    <revision>
      <id>492649</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:00:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము గ్రహసంఖ్య భాగింపఁగా నెన్మిదియు రెండు 1(నట) నాల్గు నాఱు నొక్కటియు మిగుల తిరుగనల నృపచోర మృత్యువులనఁదగు పంచకంబు అవి వర్ణించి వేడ్క తే. రచన చేసిన పంచక రహితముగను శుభ...'</comment>
      <origin>492649</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2321" sha1="0ovkt1c538vsl2qy89t7oblw6x6urx7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
గ్రహసంఖ్య భాగింపఁగా నెన్మిదియు రెండు
1(నట) నాల్గు నాఱు నొక్కటియు మిగుల
తిరుగనల నృపచోర మృత్యువులనఁదగు
పంచకంబు అవి వర్ణించి వేడ్క
తే. రచన చేసిన పంచక రహితముగను
శుభము లింపౌందు నవియుఁ దాఁ జూడకెలమి
కవితఁ జెప్పిన యమదూత కాక కవియె
కామిక ప్రద' వేంకటరామ కృష్ణ '
వ ఇందు &quot; వివాహో మృత్యు పంచక ”
పంచకము పరిహరించి యీ వలయు
87
148
మన్నారు గాఁబట్టి మృత్యు
ఇంక ఉచ్చనీచస్థానగణ లక్షణము
సీ అజవృష మకర కన్యా లగ్నకంబులు
'మేదిని కర్కట మీన తౌళి
రాసులర్కాడియౌ గ్రహముల కుచ్చముక
గ్రామమునఁ దుల వృశ్చికము కుళీర
మీన మృగాంగనా మేషముల్ నీచలు
పరమోచ్చలతి నీచ లరయ వరుస
పదిమూరు పదినాల్గు పదియేను నైదీర్వ
దేశీర్వదియె భాగ లివియ యుచ్చ
తే రాశితో నెన్న పరమోచ్చ వాసి గాంచు
నీవరాసులునివె యతి నీచలగును
తావుదప్పును నీచచేఁ దద్గ్రహమ్ము
లవియే జయమిచ్చు నుచ్చఁ జెన్నలరీ కృష్ణ '
ఆ
-
149
150
148. 1నలు నాలు (కా, తి), &quot;ఋగన (7). ఇట రుగనల ఆర
పౌరమే సముచితము. రుక్ - రోగము, ఆ పారమును గ్రహించిన
ఋ' వడి యగును. ఈ వ డిని పొత్తపి పేర్కొనలేదు
13&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0ovkt1c538vsl2qy89t7oblw6x6urx7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/280</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175675</id>
    <revision>
      <id>492650</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:00:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '88 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము అథర్వణాచార్యులు క. స్థానచ్యుతియగు నీచ స్థానగణములైన మేలు దప్పించును నా సీనగణంబులు పతికి మ హానందముఁజేయు నుచ్చకమరిన గణముల్. సీ. పరమాత్మ ! యిన్...'</comment>
      <origin>492650</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2217" sha1="mth2ytpuzj0zdqv0r5689zmr94nojoa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;88
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
అథర్వణాచార్యులు
క. స్థానచ్యుతియగు నీచ
స్థానగణములైన మేలు దప్పించును నా
సీనగణంబులు పతికి మ
హానందముఁజేయు నుచ్చకమరిన గణముల్.
సీ. పరమాత్మ ! యిన్నియుఁ బరిశీలనమొనర్చి
తలమె బ్రహ్మకుఁ గవిత్వంబునుడువ
ధరణి దోష స్వల్పతయు గుణాధిక్యంబు
గాఁ జచి రచియింపఁ గలుగు శుభము
బ్రాహ్మణులకుఁ బది రాజుల కెన్మిది
వణిజులకును నాఱు వరుసతోన
నాలవజాతికి నాలుగు పొంతువల్
వాలాయముగ నుండవలయుఁ జూడ
తే. నరయ నక్షర ఋక్షము లరులు మిత్ర
ములును శుభభద్రవాచకములును బీజ
ములును గణములు గ్రహములు దెలిపి కృతుల
రచన సేయఁగఁ దగుఁ గవిరాజు కృష్ణ !
క. అకలంక స్థితి విన్నియుఁ
ఒకటర లటు గూర్పఁగఁ జా
బ్రకటింపఁగ వళమె సుకవి రాజులకైన
లకయున్నను గొదువగా దిలం గవికి హారీ !
ఈ దేవ శుభ భద్రవాచకములకు ప్రయోగలక్షణము
క. కవిసాగర గిరివా ణీ
భువిగౌరీ మేఘ విధు విబుధ కుశలారో
గ్య విజయ వాచకములు స
త్కవి మొదల న్నిలుప శుభము గలుగుళా గృష్ణా !
153. బోలకయున్నను (కా),
అన్నారు.
151
162
153
154&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mth2ytpuzj0zdqv0r5689zmr94nojoa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/281</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175676</id>
    <revision>
      <id>492651</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:00:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము ఈ దేవశుభ భద్రవాచకములకు ప్రయోగ లక్ష్యములు 89 వ. ఏకావళియందు &quot;ప్రాలేయాచల కన్యకా&quot; యనుట; కల్పవల్లియందు » &quot; హేరంబ మవలంబే &quot; యనుట; నందిపింగయ తిమ్మన త్రిస్థలీదండ కము మొదల &quot;వి...'</comment>
      <origin>492651</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2181" sha1="bhz09qbzjuqjykldq5hc5w0hddfdiyz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
ఈ దేవశుభ భద్రవాచకములకు ప్రయోగ లక్ష్యములు
89
వ. ఏకావళియందు &quot;ప్రాలేయాచల కన్యకా&quot; యనుట; కల్పవల్లియందు
»
&quot; హేరంబ మవలంబే &quot; యనుట; నందిపింగయ తిమ్మన త్రిస్థలీదండ
కము మొదల &quot;విజయనగరి హేమకూట &quot; యనుట; సోమయాజి విరాట
పర్వము &quot; శ్రీయన గౌరీనాఁబరఁగు చెల్వ &quot; &quot;కనుట -- ఇవి దేవవాచక
లక్ష్యములు.
ఇఁక శుభభద్ర వాచక లక్ష్యములు :- కాళిదాసు శ్యామలాదండకము
మొదల &quot;జయ మాతంగ తనయే ” యనుట.
*కవినర్పగారుడమున ]
1
1
తే. దేవతా వాచకముల వ ర్తిల్లే నేని
భద్ర వాచకములఁ గూడి పరఁగెనేని
నగణ సంపర్క లబ్ధితోఁ దగియెనేని
క్రూర సంయుక్త రిపురైనఁ గూడు మొదట.
వ. అన్నారు గాఁబట్టి యివి తల్లక్ష్యములు.
ఇఁక సంహారవచన లక్ష్యములు
155
156
.157
1 కూలు# గొలుకు ఢీలుకా
జాలను వచనంబు లివియే సంహారము లా
కాలుని బారికా బడుదురు
వాలాయం బగుట విడువ వలయు గృష్ణా !
158
155. మనుట (శా).
156. * అనంతనగారు' అని అక్షణశిరోమణి ప్రాతప్రతి. ఛంద. న
నిదిలేదు. రం. ఛందము దీనిని కవిసర్ప గారుడములోనిదిగ ఉద్ధ
రిం చెను (2:137).
18. 1కాలు (తి)
LS-12&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bhz09qbzjuqjykldq5hc5w0hddfdiyz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/282</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175677</id>
    <revision>
      <id>492652</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:00:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణ శిరోమణి ఇక నందు కృతు ద్వితీయాశ్వాసము సంగు లక్షణము సీ పంచాంగ శుద్ధియై పరఁగు దినంబునఁ జంద్ర తారాబల స్వరము లరసి పుష్కరయుక్తమై పొల్చు షడ్వర్గంబు గల శుభలగ్నంబుగా నెఱిం...'</comment>
      <origin>492652</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2217" sha1="4xurzni2f6pub8kmap7b4rpqjxdg10f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణ శిరోమణి
ఇక నందు కృతు
ద్వితీయాశ్వాసము
సంగు లక్షణము
సీ పంచాంగ శుద్ధియై పరఁగు దినంబునఁ
జంద్ర తారాబల స్వరము లరసి
పుష్కరయుక్తమై పొల్చు షడ్వర్గంబు
గల శుభలగ్నంబుగా నెఱింగి
మృత పంచకము సప్త ఋతు శుద్దులరసి(యు
బాలస్వరాదులు వేళఁ దెలిసి
ధారుణీ నాచంద్రతారార్కముగఁ గవి
తాకన్య నీయఁగాఁ దగున్లు సుకవి
తే తగిన వరునకుఁ దగనట్టి మగువ చనదు
తగని మగనికిఁ దగినట్టి తరుణీగాదు
ఎలమి సలరక్షణ మొనర్చి యేలఁ జాలు
వరునిగాఁ జూచి కన్య నీ వలయుఁ గృష్ణ '
Ya
వ
مد
అటుగావున,
44 మృదుపదంబులచేత మెలఁకువ విహరింప
వృత్తోరు యుగళిచే వేడ్క గాంచి
పాక స్తనా భోగ పటిమచేఁ దనరారి
వర్ణహారగుణాప్తి వరుసఁ బొదలి
భావజాలం కార భాసురంబై మించి
న వరుస విక్రుత నటన మెఱసి
రీతి శయ్యాళబ్ద రేఖచేఁ జెలువంది
నాకృతి స్ఫూర్తి యింసలర వెలిఁగి
తే సకల విద్వత్కవీశ్వర సమితి వినుతి
కలిగి వర్ధిల్లు సక్కావ్య కన్య నిఖిల
లక్షణ గుణాఢ్య నీయందపేక్షఁ బూని
విన్నవించితిఁ గరుణింప వలయు గృష్ణ '
10 100% (*).
159
1u0
161&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4xurzni2f6pub8kmap7b4rpqjxdg10f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/283</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175678</id>
    <revision>
      <id>492653</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:01:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము అద్దంకి గంగాధరయ్యగారు త్రపతీసంవరణము - 2 : 84] క. &quot;మనసా కన్యకఁ బెంచియుఁ జెనఁటైన కురూపి పాలు చేయక భునిపై ననువైన వరున కిచ్చిన 91 జననీ జనకులకుఁ గడుపు చల్లనగాదే. అన్నారు. 16....'</comment>
      <origin>492653</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2598" sha1="qloxmmj9zrak13c7s6fqm59fub4rjci" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
అద్దంకి గంగాధరయ్యగారు త్రపతీసంవరణము - 2 : 84]
క. &quot;మనసా కన్యకఁ బెంచియుఁ
జెనఁటైన కురూపి పాలు చేయక భునిపై
ననువైన వరున కిచ్చిన
91
జననీ జనకులకుఁ గడుపు చల్లనగాదే.
అన్నారు.
16.
నాచన సోముఁడు చాటుధార]
1
క. కవితా కన్యక కెందును
గని జనకుఁడు, బట్టుదాది, గణుతింపంగా
నవరస రపికుఁడె పెనిమిటి,
యవివేకియై తోడఁబుట్టు వనవేమనృపా.
168
వ. అన్నారట్లగుటం జేపి మదీయ లక్షణ కావ్యకన్యకళా జగద్విఖ్యాతిగా
భవదర్పితంబుఁ జేసి సంపూర్ణమనోరథుండను, గృతకృత్యుండనునై
వెండియు మెండగు కవితండమ్ముల డెందమ్ము (న) నుండు సంశయంబు
గల దది విశదంబుగాఁ దేటఁ జేపెద నవధరింపుము.
ఆ. లక్కణమ్ములన్ని చక్కట్లు లెక్కించి
చెప్పవచ్చు రచన 'పేయఁ బోల
దనుచు నిందునందు ననుకొందు రందుఁ బ్ర
త్యక్ష ఫణితినవి పరీక్షఁ గనుఁడు.
164
185
వ. అని వచియించి తదీయ లక్షణంబులు లక్ష్యముఖమ్ముల బరీక్షఁ
జూపెద నవి యెటువలె నంటేని పంచాగశుద్ధియైన శుభదివసమున రాజ్య
163. 1మనసార (తి) 'మనసారఁ బెంచి కన్యను జెనఁటి యగు...
పాలు చేయక నీ కంటను వగు' (ముద్రిత ప్రతి) 'మనసా'
సంస్కృతవిభక్త్యంతప్రయోగము సవరింపఁబడి నట్లున్నది.
165. ప్రత్యక్ష (కా),
163, 1కన్యకు నలుగురు, (చాటుపద్య మణిమంజరి, పుట 32)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qloxmmj9zrak13c7s6fqm59fub4rjci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/284</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175679</id>
    <revision>
      <id>492654</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:01:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '92 లక్షణశిరోమణి — ద్వితీయాశ్వాసము - స్వరంబున సత్త్వ వేళయందు వాగీశ్వరీ సరస్వతీ ధ్యానపూజలు చేసి, కావ్యమారంభించి కృతిముఖంబున నిఖిల నాందీ పద్యంబునందు, క. శ్రీరామారమణ జయ శ్రీరమ...'</comment>
      <origin>492654</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2554" sha1="8rogqcc93yllwvgwd336m7l9vngyl7h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;92
లక్షణశిరోమణి — ద్వితీయాశ్వాసము
-
స్వరంబున సత్త్వ వేళయందు వాగీశ్వరీ సరస్వతీ ధ్యానపూజలు చేసి,
కావ్యమారంభించి కృతిముఖంబున నిఖిల
నాందీ పద్యంబునందు,
క. శ్రీరామారమణ జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ శ్రీ వేంకట లో
కారాధ్య ప్రోవు మమ్ము ద
యారస సుమదామ వేంకటాచలధామా !
లక్షణములకా జెన్నొందు
167
వ. అని పద్యాదీని శ్రీకారంబు శ్రేయస్కరంబగు నట్లేను; ఆ రెండవ
వర్ణము రేఫ యీ రేఫకు గ్రహం చంద్రుఁడు మొదలిశ్రీకార మందలి
శవర్ణరేఫలకు రెండింటికి గ్రహం చంద్రుఁడే గనుక పద్యాది రెండక్షర
ములుకును గ్రహమిత్రంబు గలుగు నట్లేను; శ్రీ రామారమణ యీ
మగణము గణము అన్నింటికిన్ని మొదలి ప్రధాన గణము గనుక
మంచిదని నట్లేను; ఈ మగణ జననము సూర్యోదయాదుపరి మొదలి
జయ నామ యామము శుభమగు నట్లేను; ఈ మగణస్వరం ప్రణవం
ఫలం శుభప్రదమగు నట్లేను ; రమణ నగణం ఈ మగణ నగణములకు
రెండింటికి గ్రహవైరములు మొదలుగాఁ గల దోషాదులు లేనట్లేను ;
మఱియు
తన్న గణ లక్ష్యములు శ్రీధరుండు [శ్రీధరచ్చందము]
క. మున్ను గ్రహమ్ముల గణముల
నెన్నుచు నగణంబు దడవరిది గావునను
168
అథర్వణాచార్యులు —
తే. పర్వతములందు మేరువుభాతి యగుచు
సర్వసుర (రు) లందు శంకరు చంద మగుచు
169&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8rogqcc93yllwvgwd336m7l9vngyl7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/285</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175680</id>
    <revision>
      <id>492655</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:01:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము నరయ మృగములయందు సింహంబు కరణి] గణములందెల్ల నగణంబు గరిమఁ దాల్చు. [ * కవిజనాశ్రయము - సంజ్ఞ వ. 513 క. ఏగణముఁ గదియు నగణం బాగణము సమస్త మంగళావాప్తంబై రాగిల్లు [నినుము పరుసపు య...'</comment>
      <origin>492655</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2554" sha1="6yknekruvw06ch5a2ai7jet13dzhxyj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
నరయ మృగములయందు సింహంబు కరణి]
గణములందెల్ల నగణంబు గరిమఁ దాల్చు.
[ * కవిజనాశ్రయము - సంజ్ఞ వ. 513
క. ఏగణముఁ గదియు నగణం
బాగణము సమస్త మంగళావాప్తంబై
రాగిల్లు [నినుము పరుసపు
యోగంబునఁ బసిఁడి వన్నెనూనిన మాడ్కికా.]
వాదాంగ చూమమణియందు
చ. గుణముల కెల్ల 'నాలయమగుం గృతులందున దాపియుండు దు
రుణ గణదోషము ల్పెఱుచుఁ గోరిన వస్తువు నూత్నమైన భూ
షణము లనిచ్చుఁ గావ్యముల సత్కవిశేఖరులెంచ సర్వల
170
171
క్షణములుగల్గి యొప్పు బుధసన్నుతమై నగణమ్ముశంకరా! అన్నారు. 172
కవిసర్పగారుడమున
ళా. పరమాత్ముం డధినాయకుండు జయసౌభాగ్యైక సామ్రాజ్య పూ
జ్యరమా సంతతులీగి లబ్ధము నిజోపాంతస్థ దుష్టాక్షరో
త్కర దోషాఢ్య గణాఘ ధూర్త 'గుణ ముల్లంఘించు నాశీల మె
వ్వరికిం గాదసరాదు నా నగణ మవ్యాజస్థితిం బొల్పగుడా.
170. 1 గరిమఁ గాంచు [రం. ఛం. 2 : 107]
ణ
173
171. *లక్షణశిరోమణి వ్రాత ప్రతిలో నీపద్యము ' గోకర్ణ చ్ఛందంబునందు '
అని కలదు. రం. ఛం. దీనిని 'భీమనచ్ఛందంబున' అని పేర్కొ
నెను (2 : 104).
172. నాకరముకోరి కృతీంద్రుల దాని (రం. భం. 2 : 98),
గోరిన
వస్తు వినూత్న రత్నభూషణములనిచ్చుఁ గావున అసత్కవి శేఖరు
లెంచు (రం. ఛం. 2 : 98)
178. గుణముల్ ఖండించుటల్ ఆమె (రం, ఛం, 2 : 99)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6yknekruvw06ch5a2ai7jet13dzhxyj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/286</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175681</id>
    <revision>
      <id>492656</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '94 లక్షణళిరోమణి +-- ద్వితీయా శ్వాసము వ. అన్నారు కాఁబట్టి నగణయుతమైన మగణము సర్వశుభదాయియగు నట్లేను. 'శ్రీరామారమణ' దేవవాచకము. 'జయ' శుభవాచకము. 'శ్రీరమ్య గుణాభిరామ' భద్రవాచకము. ఈ దేవశ...'</comment>
      <origin>492656</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3678" sha1="gi58fyl1hm1nxkidxowtq7b7j26fyn6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;94
లక్షణళిరోమణి
+--
ద్వితీయా శ్వాసము
వ. అన్నారు కాఁబట్టి నగణయుతమైన మగణము సర్వశుభదాయియగు నట్లేను.
'శ్రీరామారమణ' దేవవాచకము. 'జయ' శుభవాచకము. 'శ్రీరమ్య
గుణాభిరామ' భద్రవాచకము. ఈ దేవశుభభద్రవాచకములకు
శ్రీకవిసర్పగరుడము -- ]
గి. దేవతావాచకముల వర్తిల్లే నేని
భద్రవాచకములఁ గూడి పరఁగెనేని
నగణ సంపర్క లబ్ధితోఁ దగియెనేని
[క్రూర సంయుక్త లిపులైనఁ గూడు మొదల. ]
-
174
175
వ. అన్నారు గావున నీ దేవశుభ భద్రవాచకములు జయసౌధాగ్యారోగ్యదాయి
యగు నట్లేను ;
$4
శ్రీరామా రమణ&quot; యనే మొదలి పద్యాది శబ్దవిభక్తి సంబుద్ధికి
జయపతి అధిదైవతం. ఈ ఫలం విభవమగు నట్లేను; &quot; శ్రీవేంకట
లోకారాధ్య” యనిన వాక్యమునందును వేంకటశబ్దము మొదల
శ్రీ తుద ల కారము ఈ వేంకటశబ్దాది శ్రీ శకార రేఫ ఈ కారములు
త్ర్యక్షరాన్వితమైన యీ యక్షరమ్ములలో శకార రేఫలకు గ్రహం చంద్రుడు.
ఈకారమునకు గ్రహం సూర్యుఁ డగును. వీరలిద్ద రన్యోన్యమిత్రులగు
నట్లేను ; ఈకారశకారములు రెండింటి కధిదైవతం లక్ష్మీదేవి. రేఫకధి
దైవ మగ్ని &quot; లక్ష్మీప్రదోవహ్నిః ” అనే వాక్యముననున్ను &quot;ప్రథమాం
పిబతే వహ్ని&quot; అనే వాక్యమున చంద్రుని మొదటి &quot;కళ దీసుకునె
వాడున్ను అగ్నిహోత్రుఁడే గనుక మేలగునట్లేను
వేంకటశబ్దము తుద అకారమునకు గ్రహం చంద్రుఁడు గనుక
వేంక టేశ్వరునకుభయపార్శ్వ వర్ణగ్రహ మిత్రత్వము గలిగినట్లేను ;
కృతిపతి వేంక టేశ్వరుఁడు గనుక యీ స్వామినామ నక్షత్రంబు మృగశిర
దేవగణము. పద్యాది సగణనక్షత్రం 'చిత్ర స్వాభావికమైన దైవరాక్షస
14. ' అనంతన గారు ' అని అ. శిరోమణి వ్రాతప్రతి కవి సర్ప గారు
డములోనిదిగ (రం. ఛం. 2 : 167)
176. 1 మొదటి కల యిచ్చేవాడున్ను ......... 50% (™),
మంచిదగు న ప్లేను
2 జ్యేష్ఠ ఇది రాక్షసగణం గనుక స్వాభావికమై (తీ),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gi58fyl1hm1nxkidxowtq7b7j26fyn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/287</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175682</id>
    <revision>
      <id>492657</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:02:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము 95 గణములగునట్లేను మాహేంద్ర పొంతువు గలుగు నట్లేను; చిత్రా మృగశిరా నక్షత్రములకు శ్రీ దీర్ఘపొంతువు గలుగు నట్లే ను; మృగశిర స్త్రీ సర్పయోని, చిత్ర వ్యాఘ్రయోనియుఁ గన...'</comment>
      <origin>492657</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3950" sha1="or4zv1fo3tfs8txxj3lavb1h98y030j" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
95
గణములగునట్లేను మాహేంద్ర పొంతువు గలుగు నట్లేను; చిత్రా
మృగశిరా నక్షత్రములకు శ్రీ దీర్ఘపొంతువు గలుగు నట్లే ను; మృగశిర
స్త్రీ సర్పయోని, చిత్ర వ్యాఘ్రయోనియుఁ గనుక యోని పొంతువ గలుగు
నట్లేను శ్రీ వేంకటేశ్వరుని నామనక్షత్రరాశి మృగశిరా వృషభం, పద్యాది
మగణ నక్షత్రరాశి చిత్రాకన్యారాసులకు పంచమ ననమంబు లగుటకు
ఫలము సకల సౌభాగ్యారోగ్యంబులు చేయుఁ గావున రాశి పొంతువు
గలుగు నట్లేను; కృతికర్త రాశి వృషభానకు గ్రహము శుక్రుఁడు, గణ
నక్షత్రం కన్యారాశికి గ్రహం బుధుఁడు, వీరలిద్ద రన్యోన్య మిత్రులు
గనుక గ్రహమైత్రి పొంతువలు గలుగు నట్లేను ; మృగశిరా నక్షత్రమునకు
నాడీరజ్జు పొంతువులు మధ్యమములైనను &quot;రాశీశయోని సమతో యది
చే న్నదోషః” అనే వాక్యప్రకారమున దోషరహితంబు గావున మంచివగు
నట్లేను; మృగశిరా వృషభ చిత్రారాసులకు రాశికూట నక్షత్ర పొంతువులు
గలుగు నట్లేను ; దోషస్వల్ప గుణాధిక్యంబు అగుట కావచ్చును ; మిగిలిన
వన్ని పొంతువ లున్నవి గనుక ఒకటరలు లేకయున్నను గావచ్చు గనుక
శుభకరమగునట్లేను ; శకచటహల నియ్యారు వర్ణములున్ను మొదటి
మూఁటి నై దిటి పడనొకొంటికి పరిహరించి శ్రీసంయుక్త వర్ణములు గనుక
స్త్రీలింగయోగములు మంచివిగా ప్రథమాక్షర శ్రీః జాతి వన్నె ఫలములు
నక్షత్ర సురవర తీర్య గరోముబోర్ధ్వముఖ పార్శ్వముఖ అమృత విష
అల్పప్రాణ మహాప్రాణ స్నిగ్ధ రూక్షాంతస్థ ఊష్మ లక్ష్య లక్షణములు
నిర్ణయించుటకు సహజ వర్ణముగాదు గనుక శ్రీసంయుక్తాక్షరంబు గావున
లక్ష్య మిందులకు —
-
*లింగమగుంట రామన్నగారు లక్షణతిలకంబున
క, వినఁబడు దీర్ఘము విషమగు
ననునిది నిజముగను సంయుతాక్షరమైతే
మునుపటి గుణములు విడువడి
తనరఁగ వేరొక్క గుణముఁ దాల్చుమురారీ !
176. ఆయూష్మ (అ. శి. లిఖితప్రతి),
—
177. *రం. ఛం, నిది 'భీమున' పద్యముగ ఉద్దరింపబడెను (2 : 140).
176
177&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>or4zv1fo3tfs8txxj3lavb1h98y030j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/288</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175683</id>
    <revision>
      <id>492658</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:02:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '98 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము వ. అన్నారు గావున పసుపున్ను సున్నమున్ను భిన్నవస్తువులై యున్న యపుడు తమ స్వీయగుణమ్ములచేత స్వప్రకాశంబగు నా పసుపున్ను సున్నమున్ను ఈ రెండున్న...'</comment>
      <origin>492658</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3411" sha1="irdjorioda7ysjbdtgd07fpnh4a0bos" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;98
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
వ. అన్నారు గావున పసుపున్ను సున్నమున్ను భిన్నవస్తువులై యున్న యపుడు
తమ స్వీయగుణమ్ములచేత స్వప్రకాశంబగు నా పసుపున్ను సున్నమున్ను
ఈ రెండున్ను ఏకముగాఁ గూడియున్న యపుడు తమ స్వరూప గుణంబు
విడిచి వేరొక గుణప్రకాశమై తేజరిల్లు చందంబగునట్లేగావున.
క. మొదలస్సంయు క్తాక్షర
98
మదికిన నారెంటికి నిగ్రహమ్ముల మైత్రుల్
కుదురుపవలె....
178
17)
వ. అనుట గాఁబట్టి శ్రీకార ప్రధానము గనుక తత్ఫలు నిదానములు చూడ
వలయుఁగావున తత్ఫలంబు లున్నవి యనియును మంచివగునట్లేను ;
రాహుగ్రహం ఉత్తరాషాఢ నక్షత్రమున నుండుఁ గావున కృతికర్త
నక్షత్రం మృగశిర, జీవనక్షత్రం మంచిదగు నట్లేను; సూర్యాంగారక
శశిరాహువు లుత్తరాషాఢా శ్రవణాశ్వినీ నక్షత్రముల నున్నారు గనుక
జ్యేష్ఠా మృగశిరా నక్షత్రము దగ్ధ జ్వలిత ధూమిత శపరోగ తారలుగా
నట్లుగా ఫాల్గుణ శుద్ధ శుక్రవారం పూర్ణచంద్రుఁడు కర్తరాశి గ్రహ
౦
గణగ్రహములైన శుక్రబుధులు ఉచ్చస్థానగతులై శుభావస్థల నుండఁగా
చంద్రతారాలలో పేతమై ఏకవింశన్మహాదోషములు పరిహరించి పంచక
రహితమైన సుముహూర్తాన మత్కావ్యకన్యను చతుర్దశ భువనాధీశుండై న
ఐహికాముష్మిక ఫలప్రదాతయైన శ్రీ వేంకటేశ్వరునకు సమర్పితము
చేసియున్నది. ఈ సకల లక్షణ లక్షితములు జ్యోతిషవిశేషజ్ఞులు
సుకవిరాజులు పరిశీలనముచేసి యనుగ్రహింపవలయు
లక్ష్యము.
కలక్షణ తిలకంబునందు
సీ. వినుత పద్యాది నిల్చిన వర్ణమునకు నా
థుని వర్ణమున కరి దొడరకుండ
180. 1జ్యోతీష (కా),
నిందులకు
180
181. రఇది సుబరుణసారములో నిదని (రం. ఛం॥ 2 : 263) లో మడా
హృతనూ.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>irdjorioda7ysjbdtgd07fpnh4a0bos</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/289</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175684</id>
    <revision>
      <id>492659</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:03:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము మొదలి రెండక్షరమ్ములు గణద్వంద్వంబు గ్రహవైరములు &quot;చేతఁ గదియకుండ కృతి నాయకుని పేరికిని బార్శ్వ వర్ణముల్ క్రూరగ్రహ ప్రాప్తి గూడకుండ దగ్ధజ్వలిత ధూమిత వ్యాధి నిర్...'</comment>
      <origin>492659</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2271" sha1="qkx8zpc4pzmgt3kmznk2nfzpj60njwr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
మొదలి రెండక్షరమ్ములు గణద్వంద్వంబు
గ్రహవైరములు &quot;చేతఁ గదియకుండ
కృతి నాయకుని పేరికిని బార్శ్వ వర్ణముల్
క్రూరగ్రహ ప్రాప్తి గూడకుండ
దగ్ధజ్వలిత ధూమిత వ్యాధి నిర్జీవ
తారక లాదులు చేరకుండ
తే. గణ జనన యామములు తత్త్వగతులు రనము
* లొప్పఁగా వాని పొంతువ అప్పకుండఁ
*గలుగు శబ్ద మొక్కటి చాలు గంపెఁడేల
లక్షణ విహీనము జ్జగద్రక్ష రామ !
న. అన్నారు కాబట్టి,
పీ. గ్రాస కక్కూర్తి బేగ్మాదిగా కవిచేతఁ
బద్యమందినను బ్రాభవము చెడును
కాదు నానావిధ కష్టహేతువులకు
మూలంబు కవిద్యాకి మొఱఁగి తిరుగు
లాక్షణికుఁడు గాక లాఘవం బెఱుఁగక
యొరులు దాఁజెడుటయు నెఱుఁగలేక
యల్లనఁ బడ్యంబు లందిన నుభయత్ర
నాపదవాటిల్లు టరిది మిగులఁ
తే. దెలిపి కృతులందు వలయుఁ దాఁ దెలివి కవిత
భువిని రచియింప వలయు నగ్గువ తరంబు
కవులు దాతలు గల్గుటఁ గాదె చెన్ను
మీఱుటలు దాత కవులౌట మితమె కృష్ణ!
97
181
2
188
181. తోడు (రం, ఛం.),
2లొప్పఁగాఁ బొత్తువులు తప్పకుండఁగ
ఆబలుకు కబ్బ మొక్కటియేచాలు (రం, ఛం.),
183. సరియగు పాఠము తెలియరాదు.
LS-13&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qkx8zpc4pzmgt3kmznk2nfzpj60njwr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/290</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175685</id>
    <revision>
      <id>492660</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '98 లక్షణశిరోమణి క మిడుకుచుఁ జెడుముడి పడుచుకా ద్వితీయాశ్వాసము తడఁబడుచుఁ దొడఁబడి విడిచి తడఁబడు పెదవుల్ దడుపుచు నెడనెడ సంధులు చెడ నదుకుచు మొఱఁగి తిరుగు చెనఁటి నవియే ' తే పృథి...'</comment>
      <origin>492660</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2238" sha1="qs5vcdoz1bqkvki3mmw7sc9g7w0vlzv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;98
లక్షణశిరోమణి
క మిడుకుచుఁ జెడుముడి పడుచుకా
ద్వితీయాశ్వాసము
తడఁబడుచుఁ దొడఁబడి విడిచి తడఁబడు పెదవుల్
దడుపుచు నెడనెడ సంధులు
చెడ నదుకుచు మొఱఁగి తిరుగు చెనఁటి నవియే '
తే పృథివి నెవ్వరి పెండ్లిండ్లు పెన్నఁ గలిసె
నేని తేవయ్యరూకన్న *సొమెతగను (?) 1
గ్రాస కక్కూర్తి కృతిదరిచేపి కవులు
చావ నొల్లరు “బ్రతుకు పేక్షించి కృష్ణ ! (?)*
*లక్షణతిలకము
క ధరపై గురుకుర కవితల
నరసిన శుభలక్షణంబు అబ్బవు సుమ్మీ
పరిపరి గతుల మహాకవి
వరుల కవిత్వంబు నున్న వై ఖరిరామా
వ మఱియును,
[సులక్షణ సారము]
1
క లక్షణ మెఱుగవి కవి యవ
లక్షణుఁడు తదీయ కవిత లాఘవమగుఁ బ్ర
త్యక్షముగఁ గీడుఁ జూపఁ బ
రోక్షంబున స్వర్గసౌఖ్య మబ్బదు రామా
184
185
186
187
188
[సులక్షణసారము] -
గ్రుడ్డియెద్దు జొన్నఁ బడ్డట్లు సన్మార్గ
మెఱుఁగలేక కవితలెట్లు చెప్ప
18. (?), 2 యతిభంగము 1 నానుడిగను సవరణ
పేరుగొని - సవరణ
-
186 *ఇది ' నులక్షణసారము ' లోనిడని (రం. ఛం 2 257)
188 2 ఇది ' సులక్షణసారము ' లోవిదని (రం ఛం 2 259)
189. ఇడి సులక్షణసారము లోనిదని (రం, ఛం 2 260).
2 బ్రతుక&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qs5vcdoz1bqkvki3mmw7sc9g7w0vlzv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/291</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175686</id>
    <revision>
      <id>492661</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:03:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము నగును జెప్పెనేని హాస్యాస్పదము గావ లాక్షణికుఁడు గావలయును గృష్ణ' క *తిట్టిన దీవించిన భువి గట్టిగఁ దత్ఫలము లొసఁగుఁగద కబ్బంబుల్ నెట్టన లక్షణ మర్థిగఁ బట్టుగ నేర్చ...'</comment>
      <origin>492661</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1930" sha1="s78xqijwrqxdsuoiz7x1ogld66kk4y9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
నగును జెప్పెనేని హాస్యాస్పదము గావ
లాక్షణికుఁడు గావలయును గృష్ణ'
క *తిట్టిన దీవించిన భువి
గట్టిగఁ దత్ఫలము లొసఁగుఁగద కబ్బంబుల్
నెట్టన లక్షణ మర్థిగఁ
బట్టుగ నేర్చినను దీనపాలన రామా '
శత్రువధోపాయలక్షణక్రమము
అరువడ చక్రంబు నందలి స్థానాక్ష
రములన్ని గగన బీజములు నిలిపి,
దగ్ధజ్వలిత ధూమిత వ్యాధి నిర్జీవ
శవతార లాదుల సంఘటించి,
శరసహక్షశ మృత స్వరముల సంధించి
వృద్ధమృత స్వర వేళ లరపి,
1 ఋ, ఇ, బ్రా, జ, ౠతనలశచచయ రఢ ఫ
ధ జ ట (బ) అమ్మ షతతి విధించి
923
తే మొదటి పాశ్శ్వార్ధముఖ మధోముఖ విధాక్ష
రములు విషదీర్ఘ సంగతి క్రమము దెలిపి
కటచళహలాది మూఁటనై దిట రసాద్రి
రుద్ర సంఖ్యల విడుతత్స్వరూప మెంచి
సీ మగణ భగణములు మగణ రగణములు
మగణ తగణములు జగణ సగణ
189. రామ (రం ఛం 2260).
190. *రామ సంబది గ అదనుట సులక్షణసారములోనిదిగా నోపును,
కసంబుద్ధి
191. సాధుపార మూహ్యము,
99
189
190
191&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s78xqijwrqxdsuoiz7x1ogld66kk4y9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/292</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175687</id>
    <revision>
      <id>492662</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:03:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '100 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము రగణ భగణములు మగణ జగణములు భగణ యగణములు సగణ యగణ సగణ రగణములు రగణ తరణములు యగణ తగణములు 1 యగణ (జ) గణ యగణ భగణములు పగయొక్క టొకటికిఁ గావున మగణ భగణము లందు వ...'</comment>
      <origin>492662</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2314" sha1="kej0mhnd4521m8coq0ftij36bqy0m40" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;100
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
రగణ భగణములు మగణ జగణములు
భగణ యగణములు సగణ యగణ
సగణ రగణములు రగణ తరణములు
యగణ తగణములు 1 యగణ (జ) గణ
యగణ భగణములు పగయొక్క టొకటికిఁ
గావున మగణ భగణము లందు
వెసనొప్పు భ్రమర విలసిత వృత్తము జల
ధరమాలికనెడు వృత్తంబు క్రౌంచ
పదము మందాక్రాంత విదిత వృత్తంబులు
మగణ రగణయుగమైన చంద్ర
రేఖయు స్రగ్ధరావృత్త సువదనముల్
మగణ తగణ యుక్తమైన శాలి
2నీ కుసుమితలతా వృత్తము ట్రెండిట (?)
జగణ ద్వయమ్మునఁ జనెడు పృథ్వి
తగు రభరజగణ ద్వయములఁ గల పారి
జాత వృత్తము పాంచజన్య సింహ
విక్రమ వృత్తముల్ వేనిడి యిరువది
యాలఱ ఛందమ్ముల వేఱు పఱచి
మఱియుఁ దక్కినయట్టి మజ, భయ, సయ, సర
రభ, రత, యర, యత, యభ గణములు
గల వృత్తములను నీకరణిరా నన్యోన్య
శత్రుగణగ్రహ సరణి నునిచి
అది దైన్య మృత దరిద్రావస్థ లోనఁ గూర్చి
సంహార వచనము ల్సంఘటించి
కారాని పొంతువ ల్చేరికగాఁ జేసి
వృద్ధ మృత స్వర వేళ లరసి
192. యగణ తగణ - లిఖితత్రతి ఇది పునరు కి యగణ జగణములకు
.
విరోధము గలదని లక్షణదీపిక (40) - దానింబట్టి జగణమని సవరింపక
బడెను, =యతిభంగము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kej0mhnd4521m8coq0ftij36bqy0m40</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/293</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175688</id>
    <revision>
      <id>492663</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:04:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము సత్త్వ రజస్తమస్సరణులు మృతపంచ కము అగ్ని వాయుతత్త్వములు కాక క్త శ్యామచంద్రులును నీచస్థాన గణములు ప్రథమ వర్ణద్వయ బంధకములు కృతిపతి పేరిటికిని బార్శ్వ వర్ణ ద్వి త...'</comment>
      <origin>492663</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2249" sha1="a36pvpg9sh6oz4wwxz4y840jiqrpeul" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
సత్త్వ రజస్తమస్సరణులు మృతపంచ
కము అగ్ని వాయుతత్త్వములు కాక క్త
శ్యామచంద్రులును నీచస్థాన గణములు
ప్రథమ వర్ణద్వయ బంధకములు
కృతిపతి పేరిటికిని బార్శ్వ వర్ణ ద్వి
తయమునఁ గల విరోధక్రమములు
శాపించి యీగతి సన్నిహితము గా
విరచించు వేళఁదా వెదకి మొదల
నన్నియుఁ జేరఁగా నిడఁ గూడ దనఁ గొన్ని
ముఖ్య ప్రయోగము ల్మొదటఁ గూర్చి
ప్రతినచే నొసఁగిన బ్రహ్మరుద్రాంతక
మృత్యువుల్గాచిన మృతము సతము
తే. కణఁగి యీగతి యిఁకఁ గొన్ని కంద విషయ
సీసగీతుల యందైనఁ జెప్పఁ దగును
నిటుల గణ వర్ణ విషమంబు లెన్నఁ బడిన
పద్యదోషంబు లెల్లను బరిహరంబు
మిమ్ము నుతియించు కతన నిజమ్ము కృష్ణ !
*భీమనగారు
సీ. తొలుత శత్రు గృహంబు లలవడ గాలించి
తుదమృత్యుగణముతోఁ గదియఁ గూర్చి
వైరి సక్షత్రంబు వైరి నామంబును
మృత్యు బీజంబున మేళవించి
ఆ గణం బుతఁ దా నరి గణంబును నిల్పి
విషదగ్ధ వర్ణముల్వెనుక నునిచి
192. పౌర క్త శ్యామ
గణభంగమగును.
101
192
ఇందు * * * లఘువుగా నెన్నవలెను, లేకున్న
193. ఈ పద్యము కవిజనాశ్రయమున లేదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a36pvpg9sh6oz4wwxz4y840jiqrpeul</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/294</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175689</id>
    <revision>
      <id>492664</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:04:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '102 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసః హకచటతపలై ది టాఱిట నేడింటఁ బదునొకొండింటను బదిల పఱచి తిలతైల మొక్కింత తలమీఁద నిడుకొని మూఁడు శిఖలుగాను ముళ్లు వేసి భానుదగ్ధములు కపాలంబు మోనిద...'</comment>
      <origin>492664</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2432" sha1="24owopffm85gn8sf97fymbpnr7eu54m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;102
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసః
హకచటతపలై ది టాఱిట నేడింటఁ
బదునొకొండింటను బదిల పఱచి
తిలతైల మొక్కింత తలమీఁద నిడుకొని
మూఁడు శిఖలుగాను ముళ్లు వేసి
భానుదగ్ధములు కపాలంబు మోనిది (?)
దుత్తూర కలమునఁ దూలవ్రాసి
తే. గగన మార్గంబు గనుఁగొని పగతుండఁచి
కడఁగి యేడిచి పద్యంబు గాలవేయ
నజుఁడు &quot; గాచిన హరిహరు లడ్డపడిన
చిచ్చుపడు మిడ్త కైవడిఁ జచ్చు నరుఁడు.
193
వ. అన్నారు. ఏతల్లక్షణ లక్షిత దీక్షాదక్షుండై దక్షిణైశాన్యాభిముఖంబున
రచియింపవలయు నిది బ్రహ్మస్త్రప్రయోగమనఁబడు విఁక నందు ... 194
కవిరాజగజాంకుశమున - (ప. 8)
క. నక్షత్రగ్రహ రసభూ
తాక్షర గుణదోష నిర్ణయం బొనరింపు
దక్షులుగా రిది గాదని
శిక్షించిన కన్ను లెట్ల సేతురు కుకవుల్.
అన్నారిఁక మదీయము
-
చ. గణము తుబాకి తారక చొకాటపు మందు విషాక్షరమ్ములక్షా
పెను కొడి త్రాడు రంజకము బీజము రాశి. గజంబు వర్ణ మా
యనలము వేళ బాదర గ్రహంబది సీసపు పట్టు గుండు దు
ర్జనుఁడు తదీయ లక్ష్య మటలాక్షణి కుండిల వేఁటకాఁడగుళాు.
193. గాంచిన (కా)- గాచిన (రా) ' కాపాడు' అను నర్తమున
ఇది నిర్బిందుకము.
198. (?) ' మోనిది ' _ ఆర్థము విచార్యము,
195
196&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>24owopffm85gn8sf97fymbpnr7eu54m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/295</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175690</id>
    <revision>
      <id>492665</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:04:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'గణాధికారము క. ఘటనాఘటనాద్య * (ఖిలం బటు) మత్పటు లక్ష్య లక్షణాబ్ధిగత ప్ర స్ఫుటమతి(ని) జేయు భువిన న్నిటఁ గల లక్షణము లిందు విలుపుటఁ గృష్ణా ! తే. గ్రంథ విస్తరమగును లక్ష్యముల ననుచు వ...'</comment>
      <origin>492665</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2590" sha1="h4a61u6fdsu66ywunk5dr7dr8cw50p2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;గణాధికారము
క. ఘటనాఘటనాద్య * (ఖిలం
బటు) మత్పటు లక్ష్య లక్షణాబ్ధిగత ప్ర
స్ఫుటమతి(ని) జేయు భువిన
న్నిటఁ గల లక్షణము లిందు విలుపుటఁ గృష్ణా !
తే. గ్రంథ విస్తరమగును లక్ష్యముల ననుచు
వ్రాయలేదిందు బహుగాను వసుధఁ గల్గు
లక్షణములున్న వన్ని పరీక్షఁ జూడుఁ
డఖిల లక్షణముల యందు నార్యులార !'
తే. జగతి గతి నాలవాలమై సద్వివేక
జనన గుణగణ లక్షణ స్థాన మిదియుఁ
జక్కఁగాఁ జూడుఁ డీ! కవి చక్రవర్తు
లారా ! వందనమిదె, కవిరాజులార !'
!
మ. శరణార్థీకృతమౌని నిర్జర జరాసంధాది భంగప్రదా
కరదీభూత సమస్త భూవర ! వరగ్రైవేయ కేయూర నూ
పుర సత్కంకణ కింకిణీధర! ధరాపూర్ణ ప్రజాభార సు
స్థిరతా మోచన ధిక్కృతాదర! దరస్మేరాననాంభోరుహా !
పంచచామరవృత్తము.
గద్య.
ధరాధరా వరాపహాని ధైర్యధుర్య రుగ్జరా
హరాహరాది వర్ణనీయ హర్యవార్య సంగరా
చరాచరాద్యనంత జంతు సంతతావనాదరా
పరాపరా పరాంబు రాశి బాడనీ భవత్సరా !
183
197
198
189
200
201
ఇది శ్రీమ ద్వేంకట కరుణాకటాక్ష వీక్షణ సంప్రాప్త సహజ
సారస్వతాశ్రాంత విశ్రాణన సంతత సంతోషిత, అమందానంద కందళిత
నిఖిల ధరాబృందారకబృంద నందవర వంశోత్తంస, సకలకవిరాజమిత్ర,
పొత్తపి వంశ పవిత్ర, గౌతమనగా త్రాశ్వలాయన సూత్ర, సుచరిత్ర,
197, బలంబడు (రా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h4a61u6fdsu66ywunk5dr7dr8cw50p2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/296</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175691</id>
    <revision>
      <id>492666</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:04:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '104 లక్షణశిరోమణి ద్వితీయాశ్వాసము పసిండి కొండ దుర్గరాజ వేంగనమంత్రి పౌత్ర, రామయామాత్య పుత్ర, మడూరి రఘునాథ ప్రధాన దౌహిత్ర, యశేష విద్వత్కవిజన కృతాదరణ పాత్ర, చతురుపొయధురీణ, కావ...'</comment>
      <origin>492666</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4661" sha1="skre3ni97nvawswm8vbnkqucjkfn05k" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;104
లక్షణశిరోమణి
ద్వితీయాశ్వాసము
పసిండి కొండ దుర్గరాజ వేంగనమంత్రి పౌత్ర, రామయామాత్య పుత్ర,
మడూరి రఘునాథ ప్రధాన దౌహిత్ర, యశేష విద్వత్కవిజన కృతాదరణ
పాత్ర, చతురుపొయధురీణ, కావ్యఖడ్గ ప్రవీణ, సకల కవిజనాంగీకృత
నిశ్శంకలక్షణ చక్రవర్తి బిరుదాంక, వేంకటరమణాచార్యప్రణీతంబైన
సకల లక్షణ సంయుత సుధాబ్ధి సంపూర్ణ చంద్రోదయంబగు లక్షణ
శిరోమణియందు వర్ణగణవృత్త విశ్రమాధికారమ్ము లను చతుర్విధా
శ్వాసములు విస్తరిల్లు నందు గణనిరూపణంబును, తదుద్భవలక్షణంబును,
తజ్జన్యజనక క్రమంబును, తద్గణ నియమంబును, తత్సుర్యేంద్ర చంద్ర
గణ విర్ణయంబులును, తద్గణ సంఖ్యయు, గురులఘు వర్ణ సంజ్ఞలును,
తద్గణబోధక పద్ధతియు, తజ్ఞాతిరీతులును ఉపరిగణప్రవణయు, తన్మగణాది
గణమ్ములకు ప్రణవాది సప్తస్వర ప్రకారంబును, తద్గణజనన యామ
భేదమ్ములును, తత్కులగోత్రనామ యామ సుమగుణగణమణివార వర్ణ
గ్రహ తద్గ్రహకాంతి రాశి రససాధనాధిదేవతా ఫల చందన తార యోని
రాజ్య వస్త్ర, లింగ సంగతులాదిగాఁ గలుగు వివిధ భేదమ్ముల విలపిల్లునట్టి
యష్టగణాధికార ప్రకారంబును, అందు నగణగుణగణ మహిమయు,
తల్లక్ష్య నిరీక్షణ లక్షణ విధంబును, తత్ప్రయోగ సరణి తెఱంగును,
గణ బాంధవ సందర్భ శుభాశుభ విధానమ్మును, జ్యోతిష కవితావి శేషంబు
లును, కవితా కన్యకా నాయకులకుఁ గూర్పును, దినగణ స్త్రీ, దీర్ఘ
మాహేంద్ర యోని రాశి రాశ్యధిపతద్గ్రృహమిత్ర తచ్ఛత్రు తత్సమ తత్సమ
మిత్ర శాత్రవ తత్ఛత్రు మిత్ర తదన్యోన్య సమత్వ రూపంబగు గ్రహ
మైత్రియు, వశ్యరజ్జు వేధా నాడి కూటము లనఁదగు ద్వాదశ విధ పొంతు
వుల పొందులును, రాశికూటాది నక్షత్ర సంగతులును, తద్బేదాది ప్రకా
రంబులును, తదుదాహరణమ్ములైన మహాకవి ప్రయోగములును, తద్గుణ
వర్ణగ్రహ రాశిసంధాన విధులును, అవకహడ చక్రరీతియు, రాసులేర్పఱచు
కరణీయు, మఱియు షడ్వర్గమార్గ పుష్కరగతులును, లగ్న ఘటికా
ప్రమాణంబులును, నక్షత్రాక్షర వేధా విధానమ్ములకు వంశచక్రప్రక్రియయు,
తత్ఫలమ్ములును, తల్లక్ష్యంబులును, చంద్రతారాబల నిశ్చయంబు, బాల
కుమార రాజ్యవృద్ధమృతస్వర పంచక సంచయంబులును, తల్లక్ష్యంబు
లును, తద్ధశాభిముఖ ఫలాఫలంబుల చొప్పును, తల్లక్ష్యంబులును,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>skre3ni97nvawswm8vbnkqucjkfn05k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/299</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175692</id>
    <revision>
      <id>492668</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:07:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము క. వృత్తమ్ములు కవిరచనా యత్తమ్ములు కావ్యకన్యకాలంకరణో దాత్తమ్ములు చిగురెత్త ఁగఁ జిత్తమ్ములు వరుసఁదేటఁ జేసెదఁ గృష్ణా! వ. అది యెయ్యది యంసేవి Sy bly సీ. సమవృత్తగతుల...'</comment>
      <origin>492668</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2022" sha1="s7g4n4kyu66ji44vopd4piuizxbbtzu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
క. వృత్తమ్ములు కవిరచనా
యత్తమ్ములు కావ్యకన్యకాలంకరణో
దాత్తమ్ములు చిగురెత్త ఁగఁ
జిత్తమ్ములు వరుసఁదేటఁ జేసెదఁ గృష్ణా!
వ. అది యెయ్యది యంసేవి
Sy bly
సీ. సమవృత్తగతులు, స్వస్థాన, పరస్థాన
విషమ, వృత్తో పరివృత్తములును,
షత్ప్రత్యయమ్ముల సంజ్ఞలు, గురులఘు
పరిణామములు, పంచపాదభేద
ములు, కందములు, గీతములు, సీసములు, షట్ప
ద, త్రిపద, ద్విపదములు, చౌప
దమ్ములు, రగడ పద్ధతులు, నార్యాప్రకా
రంబులు, శతక తారావళీని
తే. దానము లుదాహరణ సప్తతాళ వృత్త
గద్య తర్వోజ పద యక్షగాన తురగ
శంఖ మండూక డింకిణీ చక్రవాళ
వృత్తభేదము లాదియై వెలయు మఱియు.
క. లలినిచ్ఛా వాక్యమ్ముల
కళికగతుల్ కుఱుచబోడ కందములు భువికా
గలవైతాళీయ ‘[విధ]
మ్ములు [ను] జతుర్భద్రకాది ముఖ్యములు హరీ!
సి. వెండియు న్మంజరి ద్విపద
మంజరి, కలియుగ మంజరియును,
గణవతి గతి బిరుదావళి(?) చతురుత్త
రము జయ ఘోషయు రంగమోష
8. శరం (ఆ.) వ్రాతప్రతి),
107
5
6
7
8&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s7g4n4kyu66ji44vopd4piuizxbbtzu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/300</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175693</id>
    <revision>
      <id>492669</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:07:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '108 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము త్యాగఘోషయును జిహ్వాచల జిహ్వాచ లోష్ణ్య నిరోష్ఠ్యములు త్వకంద మును బాదగోపనమును భద్రకాళివృ త్తము వద్యగుణితంబు లటహిపటహి (?) తే. వృత్తకమ్ములు చిత...'</comment>
      <origin>492669</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2742" sha1="ocvz8u76p96wri9fzqh0l8k03subb5f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;108
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
త్యాగఘోషయును జిహ్వాచల జిహ్వాచ
లోష్ణ్య నిరోష్ఠ్యములు త్వకంద
మును బాదగోపనమును భద్రకాళివృ
త్తము వద్యగుణితంబు లటహిపటహి (?)
తే. వృత్తకమ్ములు చిత్రకవిత్వవృత్త
బంధరీతులు నల్లంట్ల పద్ధతియుఁ ద్రి
పాదసంఘట్ట నోత్కళికాదీ వివిధ
వృత్తరీతులు తేటగావింతుఁ గృష్ణ !
క. పదుమూఁడు కోటులును నలు
పది రెండగు లక్ష లనలఁ బదియేడ్వేలా
తుద [మఱియు] నేడు నూఱిరు
వదియాఱును వృత్తజాతి వర్గము శోభరా !
[సమవృత్తాధికారము]
1
10
వ. అన్నారు.] అది యెటువలెనం లేని క్రమంబుగా నీరువదాలు ఛందమ్ములం
గల సమవృత్తమ్ములు c3 కోట్ల 9-0 లక్షల 8 వే(ల) సమ
వృత్తమ్ములు నాలుగేసి పాదమ్ములై యొక్క అక్షరమ్ము మొదలుకొని
క్రమంబుగా నొక్క గణాక్షరమ్ములు సమానమై యిరువదాఱు ఛందంబులు
వేఱువేఱ &quot;విరచించియుండు నవియెయ్యని యంటేని, ఉక్త, అత్యుక్త
9. (i) అర్థము విచార్యము, యతిభంగము,
10. *ఈ పద్యము ల. శిరోమణి కారుని పద్యముకాదు. దీని యాకరము
తెలియరాదు. 'భద్ర' సంబుద్ధిగల ఛందోగ్రంథములు కూచిమంచి
తిమ్మకవి సర్వలక్షణ సార సంగ్రహము, నైషధము తిమ్మకవి గరళపురీ
చ్ఛందము, కూచిమంచికవి కృతిలో వృత్త ప్రకరణము లేదు. గరళ
పురీచ్ఛందమున వృత్తి ప్రకరణము గలదు, ఈ పద్యమా ఛందములోనిది
కానో పును,
11. వివరించి (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ocvz8u76p96wri9fzqh0l8k03subb5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/301</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175694</id>
    <revision>
      <id>492670</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:08:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 109 మధ్య, ప్రతిష్ఠ, సుప్రతిష్ఠ, గాయత్రి, ఉష్టిక్, అనుష్టప్, బృహతి, పంక్తి, త్రిష్టుప్, జగతి, అతిజగతి, శక్వరి, అతిశక్వరి, ఆష్టి, అత్యష్టి, ధృతి, అతిధృతి, కృతి, ప్రకృతి,...'</comment>
      <origin>492670</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3019" sha1="m6wqt6czp9oidhvkosen2eungm481pd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
109
మధ్య, ప్రతిష్ఠ, సుప్రతిష్ఠ, గాయత్రి, ఉష్టిక్, అనుష్టప్, బృహతి, పంక్తి,
త్రిష్టుప్, జగతి, అతిజగతి, శక్వరి, అతిశక్వరి, ఆష్టి, అత్యష్టి, ధృతి,
అతిధృతి, కృతి, ప్రకృతి, ఆకృతి, వికృతి, సంకృతి, అభికృతి, ఉత్కృతి,
యను ఛందస్సు లిరువదాణను, తదుపరి యిరువది యేడవ భూశ్చంద
స్సును, రా వ భువళ్ళందస్సును, 5 వ సువళ్చందస్సును, తెం వ
మహళ్ఛందస్సును, 30 టో జనశ్ఛందస్సును, 3వ తపశ్చందస్సును
23 వ సత్యచ్ఛందస్సును, 3 వ భూర్భువశ్చందస్సును, 33 వ స్వర
ళ్ఛందస్సును, శివ విరాట్ఛందస్సునుంగుడి శి ఛందస్సులన
ని ట్లుత్తరోత్తరముగ నూత్న ప్రయత్న వృత్తరత్నంబులు వర్తిల్లుట
కాకరంబైన ఛందస్సముద్రంబునందునొందు వృత్తరత్న ప్రవర్తకంబులు
వివిధమ్ముల వేఱువేఱ ప్రశస్తమ్మలై విస్తరితంబులై ప్రవర్తిల్లునవి
యెట్లం లేని పర్యాయంబుగా తేటగావించెద నవధరింపుము
క. ఎక్కువ తక్కువ లేకు
జక్కఁగ గణనియమ యతులు సమవృత్తములం
దొక్క సమంబుగ వచ్చుకా
11
జక్కటి యా యిరువదాలు ఛందములుహరీ !
12
అందు గురులఘు సంజ్ఞ
తే వసుధ గురులఘు సంజ్ఞ గవర్ణమునకుఁ
దెలియఁ దలకట్టు నొక గురు దీర్ఘమైన
వఱలు గురువులు రెండు అవరమటులె
గణము లీరీతి సంజ్ఞ లీకరణిఁ గృష్ణ '
[నూతన కల్పిత సమవృత్తములు]
13
వ అందు క్రమంబున మొదలి ఉకాఛందస్సునందు ఒక్కొక్క యక్షరంభై
యొక్క పాదంబుగా వృత్తమ్ములు పుట్టే నందు,
14
12, 1 లేక '
ద్రుతాంతముగఁ బ్రయుక్తము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m6wqt6czp9oidhvkosen2eungm481pd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/302</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175695</id>
    <revision>
      <id>492671</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:08:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '110 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము మొదలి శ్రీయను గురువృత్తము శ్రీ, లుం, బ్రో, పుజా అందు రెండవదియగు హరి యను లఘువృత్తము - - ము, ర, హ రి [*] 15 [] 18 వ ఆందు రెండవ ఆత్యుక్తా ఛందస్సునందు రెండేసె...'</comment>
      <origin>492671</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1729" sha1="16wv91984q0w1006i71nidonb5yijwl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;110
లక్షణశిరోమణి
-
తృతీయాశ్వాసము
మొదలి శ్రీయను గురువృత్తము
శ్రీ, లుం, బ్రో, పుజా
అందు రెండవదియగు హరి యను లఘువృత్తము -
-
ము, ర, హ రి
[*] 15
[] 18
వ ఆందు రెండవ ఆత్యుక్తా ఛందస్సునందు రెండేసె యక్షరమ్ము లోక్కక్క
పాదమ్ముగాఁ గలుగ వృత్తములు పుట్టెనందు,
17
మొదలి శ్రీ పెంపను గురువృత్తము --
శ్రీపెం, పోపుగా, ప్రాపులు, గాపుణు
[గ, గ] 18
అందు రెండవదియగు రమా యను వృత్తము.
-
రామా, యమా, నమో, నమో
[ల, గ]
19
వ అందు మూఁడవ మధ్యాఛందస్సునందు మూఁడేవి యక్షరమ్ము లొక్కోక్క
పాదమ్ముగా రా వృత్తములు పుట్టే నందు,
20
మొదలి శ్రీకారయుక్త యను గురువృత్తము
శ్రీకాంతా, లో కైకా, శ్రీకీ ర్తుల్, మాకిమ్మా
-
అందు మూఁడవదియగు భారతీ యను వృత్తము .
భారతీ, సారఠీ, వేళమే, కోరితిజ
15, 1శ్రీ, మం, బ్రో, వుకా (తి)
18. ప్రోపుజా (తి),
[మ ] 21
[ర ]
22&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>16wv91984q0w1006i71nidonb5yijwl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/303</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175696</id>
    <revision>
      <id>492672</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:08:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 111 వ. అందు నాలుగవ ప్రతిష్ఠాఛందస్సునందు నాలుగేసి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ౧౬ వృత్తములు పుట్టె నందు, నాలుగవదియగు &quot; హేయగ మను వృత్తము - జగతిళా హే, యగమయ్యె. సగమ...'</comment>
      <origin>492672</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1950" sha1="d1q5ay8gwwu0fyehpov9s74i5jo7zvu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
111
వ. అందు నాలుగవ ప్రతిష్ఠాఛందస్సునందు నాలుగేసి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౧౬ వృత్తములు పుట్టె నందు,
నాలుగవదియగు &quot; హేయగ మను వృత్తము -
జగతిళా
హే, యగమయ్యె.
సగమింపుగా, దగఁగృష్ణా !
23
అయిదవదియగు సుకాంతి యను వృత్తము
-
జకారము, గకారము
[సు గ]
24
అందు
బ్రకాశమౌ, సుకాంతికి.
[జ, గ.]
25
అయిదవ సుప్రతిష్ఠాఛందస్సునందు అయిడేపి యక్షరమ్ము
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా 3.వి వృత్తమ్ములు పుట్టే నందు,
౧౨ వదియగు కలహంస మను వృత్తము
26
సలగమ్ములగా, విలసిల్ల గా
నిలుపభువి, గలహంసగు.
అందు పదహారవదియగు మలహరి యను వృత్తము
'చెలువలరణ, నలగముల
నిలుపను, మలహరికినా.
[న, వ.]
27
[న, వ.]
28
వ. అందు ఆఅవదియగు గాయత్రీ ఛందస్సునందు ఆజేసి యక్షరము
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ౬ఆ వృత్తములు పుట్టె నందు,
౧౬ వదియగు హయపద మను వృత్తము
ప్రియగతితోడణ, నయయుత మైన
హయపదమొప్పు, జయజయకృష్ణా !
29
24. సోమగనును (తి).
[న, య.]
30&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d1q5ay8gwwu0fyehpov9s74i5jo7zvu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/304</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175697</id>
    <revision>
      <id>492673</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:08:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '112 లక్షణశిరోమణి తృతీయ శ్వాసము అందు ౨౮ వదియగు ప్రసవంబను వృత్తము - వసుధంగృతినిం, పొసఁగంటొసఁగకా ససలింపోసఁగుజ్జు, బ్రసవంబునకు. [స, స.] 31 వ. అందు ఏళప ఉష్ణక్ఛందస్సునందు ఏళేపి యక్షరమ...'</comment>
      <origin>492673</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2188" sha1="tljew0s02tr7gu58i8rd8951jlayk11" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;112
లక్షణశిరోమణి
తృతీయ శ్వాసము
అందు ౨౮ వదియగు ప్రసవంబను వృత్తము -
వసుధంగృతినిం, పొసఁగంటొసఁగకా
ససలింపోసఁగుజ్జు, బ్రసవంబునకు.
[స, స.] 31
వ. అందు ఏళప ఉష్ణక్ఛందస్సునందు ఏళేపి యక్షరము లొక్కొక్క
రా వృత్తమ్ములు పుట్టె నందు,
పాదమ్ముగా
3 5 వదియగు కుసుమశర వృత్తము
రపికవరులేన్నకా, బొసఁగుఁగృతులందుక
నసగయుతమైన, గుసుమశర ముర్వికా.
2
(న, స, గ ]
33
అందు ౪ం దవదియగు సుధాధాను యను వృత్తము
క్షితిని రంజిల్లుస, త్కృతులఁ బ్రఖ్యాతమై
నతగలింపొందుసం, తతసుధాధామకుగా.
వ. అందు
[న, త, గ.]
34
ఎనిమిదవ అనుష్టుప్ఛందస్సునందు నెనిమిదేవీ యక్షరము
35
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా 24 వృత్తములు పుట్టె నందు,
xx పదియగు షట్పద మను వృత్తము
భాగగముల్' రచియింస, బాగగు షట్పదమయ్యే.
[భ, భ, గ, గ.
36
అందు ౧ వదియగు కనక ృతిక యను వృత్తము -
ఘనకృతుల నేనయజు, బెనఁ గొనఁగ వరుస,
ననలగము లిడిన, గనకలతి కమరుకా.
[స, న, వ.]
37
వ. అందు తొమ్మిదవ బృహతీఛందస్సునందు తొమ్మిదేవి యక్షరమ్ము,
లొక్కక్క పాదమ్ముగా 30 వృత్తములు పుట్టె నండు,
38&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tljew0s02tr7gu58i8rd8951jlayk11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/305</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175698</id>
    <revision>
      <id>492674</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:09:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము ౧౮౪ గవదియగు రాజమరాళ వృత్తము నభరముల్ చెలువందు ది క్సథల రాజమరాళకుజు అందు ౨ ౨౦ దగు మంజుల వృత్తము సగణత్రయముం బొసఁగిం పఁగ మంజుల వృత్తమగుణా 113 [న, భూ ర] 39 [స, స, స ] 40 అందు...'</comment>
      <origin>492674</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2283" sha1="374z12vnn71gj4gba6biinvsnhla5ia" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
౧౮౪ గవదియగు రాజమరాళ వృత్తము
నభరముల్ చెలువందు ది
క్సథల రాజమరాళకుజు
అందు ౨ ౨౦ దగు మంజుల వృత్తము
సగణత్రయముం బొసఁగిం
పఁగ మంజుల వృత్తమగుణా
113
[న, భూ ర]
39
[స, స, స ]
40
అందు ౨౫౦ దియదు సుధారసలహరి యను వృత్తము
వాసవార్చిత ర న సలుగా
[ ఆసుధార] సలహరికి
తే ప్రానగణములు నింత పర్యంత మిఁకను
1
[ర, న, స ] 41
విశ్రమస్థాన గణప్రాస వితతి నిలుప
వలయుఁ గావున నెయ్యెడ నిలుపఁదగిన
నయ్యెడన వాని నిలిపెద నరపి కృష్ణ!
42
వ అందు పదవ పంక్తిచ్ఛందస్సునందు ౧౦ సి యక్షరమ్ములు ఒక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౧౦౨౪ వృత్తములు పుట్టె నందు,
౧౬ వదియగు ప్రియవచన మను వృత్తము
నయమగము ల్పూ - ర్ణంబైయున్న
ప్రియవచనంబఞ - పే రిద్ధాత్రిజా
41 వసుధ ప్రస (అ ? వ్రాఁతపతి)
43
[న, య, మ, గ *6+]
44
44 *సంస్కృత లక్ష్మణానుసారము ప్రాచీనులగు తెలుఁగు లాక్షణికు
లెన్నవ యక్షరము యతిస్థానమందురో, దాని తరువాతిది ప్రథమార
మత్రిక అదిగ నుండవలెనని యర్థము దానిని సూచించుటకై యిందు
యతిసంఖ్య పై '+' గుర్తుంచఁబడెను
పై
తరువాత ననఁ గా 7వ అక్షరము యతి,
ఉదా 6 + = 6 అన్ని రముల&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>374z12vnn71gj4gba6biinvsnhla5ia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/306</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175699</id>
    <revision>
      <id>492675</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:09:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '114 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము అందు 12 వదియగు భాసుర మను వృత్తము సంతత భామ గ - సంయుక్తంబై వింత[గ]భాసుర వృత్తంగొప్పుడా. mb 1 [భ, భ, మ, గ. 6+] అందు VS దియగు గంధగ జేంద్ర మను వృత్తము చేరును గంధగ...'</comment>
      <origin>492675</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1931" sha1="16qo3oudbqt5j11rveeb8sa2li8rd9a" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;114
లక్షణశిరోమణి
-
తృతీయాశ్వాసము
అందు 12 వదియగు భాసుర మను వృత్తము
సంతత భామ గ - సంయుక్తంబై
వింత[గ]భాసుర వృత్తంగొప్పుడా.
mb
1
[భ, భ, మ, గ. 6+]
అందు VS దియగు గంధగ జేంద్ర మను వృత్తము
చేరును గంధగ కేంద్రమునాఁగణా
85
సార భ భా గ గ - సంయుతమైనకా.
[భు భూ భృ గ, గ, 6+]
46
వ, అందు ౧౧ వ త్రిష్టుప్ఛందస్సునందు ౧౧ సి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౨౦౪౮ వృత్తమ్ములు పుట్టే నందు,
47
౨౦రా దవదియగు కంఠీరవ మను వృత్తము
రయమున కంఠే - రవ మిద్ధాత్రికా
నయసగగల్ చే - న్నగు శ్రీకృష్ణా!
[న, య, స, గ గ. 6t]
-
అందు ౧౯౨ ది యగు వనమాలి యను వృత్తము -
రహిఁజెందగా స భ - ర ల్లగ దగుళా
మహినెన్న న్వన మాలి కందమై.
1
48
[స, భ, ర, లగ, 6t]
49
అందు రా దియగు గజరాజ మను వృత్తము
రాజితమై గజ - రాజం బలరం
గాఁజను భా త ల గ మ్ముల్పేనఁగ.
[భ, భ, త, లగ. 64]
50
వ. అందు ౧వ జగతీ ఛందస్సునందు ౧౨ సి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ఆం౯౬ వృత్తమ్ములు పుట్టే నందు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>16qo3oudbqt5j11rveeb8sa2li8rd9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/307</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175700</id>
    <revision>
      <id>492676</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:09:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '默 వృత్తాధికారము రారాం వదియగు మృగమద మను వృత్తము - న గణము జా యగ ణం బోనఁ గూర్ప మృగమద వృత్తము - మేదిని నొప్పుకా 115 [న, జ, జ, య 7+] 52 అందు వెయిన్ని తొమ్మిదివందల డెబ్బదియేనవది యగు కోక నద మన...'</comment>
      <origin>492676</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1858" sha1="t6f18tmk23vvlxq07eu8o5c1e4ug950" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;默
వృత్తాధికారము
రారాం వదియగు మృగమద మను వృత్తము
-
న గణము జా యగ ణం బోనఁ గూర్ప
మృగమద వృత్తము - మేదిని నొప్పుకా
115
[న, జ, జ, య
7+]
52
అందు వెయిన్ని తొమ్మిదివందల డెబ్బదియేనవది యగు కోక నద మను
వృత్తము
ప్రాభవ మొప్పఁగ - భావజ జనకా
భాధసలిమ్ముగఁ - బద్మిని కలరు
[భ, భ, భ, స 6+]
53
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా రాంకా ఆ వృత్తమ్ములు పుట్టెను
అందు,
54
అందు గాన అతిజగతి యను ఛందస్సునందు ౧౩ యక్షరమ్ము
ఆ వేల ౫౨౦ దియగు మత్తమయూర మను వృత్తము
న న భ భ గురువుం - దగ నందమునకా
దనరఁగనిడ మ - త్తమయూర మగుళా
[5, 5, 5, 5, X. 7+]
అందు ఆ వే ళలా వదియగు సలలిత మను వృత్తము
జయయుత భాతి సలలిత మనఁగాజు
నయననగ ల్ది – న్నగఁదగును హరీ!
-
[స్, య, న, న, గ +1
అందు రావే * వదియగు బలభిన్మణి
యను వృత్తము.
55
56
తే. *శీర్షికతో &quot; కోకనడము &quot; అనియు, పద్యమున “పద్మిని &quot; అనియు
జే
ఛీరీ, తిన్నఁగ సారబిందుకముగ ఈ శి వ్రాతప్రతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t6f18tmk23vvlxq07eu8o5c1e4ug950</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/308</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175701</id>
    <revision>
      <id>492677</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:09:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '118 లక్షణశిరోమణి — తృతీయాశ్వాసము - గ్రక్కున భ స నా - గ యుతములిడిన భ -&gt; మక్కువ బలభి న్మణి యనఁ దనరుు. [భ, న, న, న, గ, 6+] 57 వ. అందు ౧ వ శక్వరీ ఛందస్సునందు ౧జ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ౧...'</comment>
      <origin>492677</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2479" sha1="02fjwizx30jvnipuryvm4z6f0x8fy0w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;118
లక్షణశిరోమణి — తృతీయాశ్వాసము
-
గ్రక్కున భ స నా - గ యుతములిడిన
భ
-&gt;
మక్కువ బలభి న్మణి యనఁ దనరుు.
[భ, న, న, న, గ, 6+] 57
వ. అందు ౧ వ శక్వరీ ఛందస్సునందు ౧జ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౧౬ వేల 3తాళి వృత్తములు పుట్టే నందు,
&quot; వే ౯౬. వదియగు సురతరునికరమను వృత్తము -
గరిమను నవన(న) - గగయుతమైనకా
నిరతము సురతరునికరముకృష్ణా!
58
అందు వే
౧౭౬ నదియగు విద్రుమలత
[న, న, వ, న, గ, గ, 84]
యను వృత్తము
59
-
జగతినిడంగ న జననగణములకా
.
లగమున విద్రుమ - లతయనఁదనరుజు.
[న, జ, న, న, లగ, 741
60
అందు లా వే ౧౮రా దవది యగు కలరవ మను వృత్తము
సననాంగములఁ జనునిడఁబుడమిణా
గనకాంబరధర - కలరవమునకు.
[స, న, న, న, లగ. 7+1
61
వ. అందు ౧౫వ అతిశక్వరీ ఛందస్సునందు ౧ఐ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా 85 వేల శి౬రా వత్తమ్ములు పుట్టెనందు,
62
ణం వేశా ౨౩ ది యగు పారిజాత మను వృత్తము
సారసాక్ష! 'వే[రజల్]ర - జల్రసంయుతంబుస
=
త్పారిజాతమొండు విశ్రుతం విదెన్మిదింటిపై.
[ర్, జ, ర, జ, ర. 873
63. 1&quot; విశ్రుత &quot; మనఁగా విశ్రమము
'మము = యతి. యతికి పర్యాయపదముగా
విశ్రుత పదమును పొత్తపికవి పేర్కొనెను. (అ. శి. 4-15. విశ్రంత
శబ్దమునకు &quot; విశ్రమము (యతి) ఆను వర్ణము లేదు. “విశ్రుత !” మునం&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>02fjwizx30jvnipuryvm4z6f0x8fy0w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/309</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175702</id>
    <revision>
      <id>492678</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:16:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వ వృత్తాధికారము అందు ౧౫ వే రారా వదియగు [బాల] కౌముది యను వృత్తము సదయాంతరంగ వి - సృజభా సహితమై . ముదమొందు బాలకౌ - ముది సప్తవిరతితో 117 [స, జ, భ, భ, స 7+1 64 అందు గాటు వేల రాక వదియగు కిసలయ మను వ...'</comment>
      <origin>492678</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2342" sha1="sbltq7r2aedby6degrcojh31zvwsz3p" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ
వృత్తాధికారము
అందు ౧౫ వే రారా వదియగు [బాల] కౌముది యను వృత్తము
సదయాంతరంగ వి - సృజభా సహితమై
.
ముదమొందు బాలకౌ - ముది సప్తవిరతితో
117
[స, జ, భ, భ, స 7+1
64
అందు గాటు వేల రాక వదియగు కిసలయ మను వృత్తము
సతతము నననన - సగణములిడ స
త్కృతులను వసుమతి - కిసలయమునకుజు
న, న, న, న, స 8+]
65
అందు ౧ వ అష్టిచ్ఛందస్సునందు ౧౬ పి యక్షరము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా జ వే 18౬ వృత్తములు పుట్టెనందు,
66
- వే రారా వదియగు చక్రవాక మను వృత్తము
వనజనాభకృష్ణ చక్రవాక నామధేయమై
చనునరల్జరల్జ[గల్]ర - సాఖ్య విశ్రమంబును
(న, ర, జ, ర, జ, గ 8+]
అందు ౨౧ వేయి లారాక వదియగు చంద్ర రేఖ యను వృత్తము
చంద్రరేఖ రసయతి న్ర నద్ర హేభిరామతా
13
సాంద్రమై రనజరజల్గా - సంయుతంబుగానిడ
(ర, న, జ, ర, ఱ, గ 9+1
అందు ౧౦ వే F ౨౩ వదియగు సింహవిక్రమ వృత్తము
శ్రీరమాధవా బుధేశ - పింహ విక్రమణ బెడంగై
[యా]రజల్రాజ లగల్ గ జాఖ్యవిశ్రమం (బెసంగుజు]
[ర, జ, ర, జ, ర, గ 8+]
67
68
39
యతికిఁ బర్యాయముగ లాక్షణికు లెవ్వరునుఁ బేర్కొనలేదు, ఇం దీ
రూపము యతి స్థాన ప్రయుక్తమగుటచే నిర్ధారకము అ ళి 3_168
పద్యమందున నిదీ ప్రయుక్తము,
67. 1చక్రవాళ (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sbltq7r2aedby6degrcojh31zvwsz3p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/310</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175703</id>
    <revision>
      <id>492679</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:16:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '118 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు కని వే ౨౨ వదియగు హరిహయ మను వృత్తము ఎనపి నసనల్ భనగ - లిమ్ముగను గృతుల దనరువడి పద్మజయు - తంబు హరిహయమై, [న, స, న, భ, న, గ. 9+] 70 వ. అందు ౧౩ వ అత్యష్టిచ్ఛందస...'</comment>
      <origin>492679</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2225" sha1="7aj2y2wpimq3xz99i49kc4yqlvamdw3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;118
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు కని వే ౨౨ వదియగు హరిహయ మను వృత్తము
ఎనపి నసనల్ భనగ - లిమ్ముగను గృతుల
దనరువడి పద్మజయు - తంబు హరిహయమై,
[న, స, న, భ, న, గ. 9+]
70
వ. అందు ౧౩ వ అత్యష్టిచ్ఛందస్సునందు ౧౩ సి యక్షరము లొక్కొక్క
పొదమ్ముగా ౧ ల ౩ వే ఒక వృత్తమ్ములు పుట్టేనందు,
VS వే 8 రా వదియగు మేఘరంజి యను వృత్తము -
నభనము ల్టరలగము ల్పె - నంగ విశ్రమంబుస
ద్రభసమొందుఁ బదిట మేఘ - రంజి భంజితాసురా!
[న, భ, స, జ, ర, లగ. 184 J
అందు vv వే ౨౭ నది యగు దేవద త మను వృత్తము
దేవదత్త మనఁగఁబరఁగు - దిగ్విరామమొప్పఁ గ
ల్క్యావతార, రననజల గమ్ము లిమ్ముగా విడు.
[ర, న, న, జ, ర, లగ. 10+]
అందు ఒక వే .. వేరియగు శమరివాల మను వృత్తము
నసనజనలగములఁబై - నంగీదళవడిగాకా
వనజభవనుత చమరి - వాలమనఁబరఁగుజా
71
72
78
[న, న, న, జ, న, లగ. 18+]
74
అందు ఒక వే F౯౨ వదియగు గగనమణి యను వృత్తము
గగనమణి వృత్తమనఁ - గాఁదగు నసనభనల్
అగయుతముగా నిడివి రామమిడఁ బుడమిలోగా.
=
[న, స, న, భ, న, లగ. 4+1
-
78. కల్కి + అవతార = కల్క్యవతార అనునది సాధురూపము.
సాధురూపమును గ్రహించిన గణభంగ మగును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7aj2y2wpimq3xz99i49kc4yqlvamdw3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/311</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175704</id>
    <revision>
      <id>492680</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:16:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 119 న. అందు ౧రా వధృతిచ్ఛందస్సునందు నిలా ది యక్షరమ్ము లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ౨ ల ౬౨ వే ౧18 వృత్తములు పుట్టెనందు, ౧ అవే౯౧వ పుష్పమాలిక యను వృత్తము ** పొసఁగుఁ బుష్పమాలిక...'</comment>
      <origin>492680</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2677" sha1="6e8vi7v793fgtghagx0ixi8kmzd0lvo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
119
న. అందు ౧రా వధృతిచ్ఛందస్సునందు నిలా ది యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౨ ల ౬౨ వే ౧18 వృత్తములు పుట్టెనందు,
౧ అవే౯౧వ పుష్పమాలిక యను వృత్తము
** పొసఁగుఁ బుష్పమాలికయనఁ బొందు నందు నరనజల్
భసయుతమ్ముగాఁగ నిడినఁ బద్మనాభ దశయతిశా
(న, ర, న, జ, భ, స 10+]
** అందు ౧ లక్ష ౩౦ వే ॥ ౨౭ వదియగు వేణువాద మను వృత్తము
వేణునాడ నునెడు పేర - వృత్తములరు సభలలో
జాణలెన్ననిధి విరామ సంఖ్య రనజభనసలు శా
133
77
MVHHVED
(ర, న, జ, భ, న, న 9+1 78
అందు ౧ల ౩౧ వే ఆ వదియగు కవివినుత మను వృత్తము -
భువికవులు దశవిరమ మున నననననసల్
కవివినుత మనఁదనరు - ఘనకృతుల నిడఁగాజు.
[న, న, న, మ, న, స 10+]
1111
79
80
వ. అందు ౧ వ అతిధృతిచ్ఛందస్సునందు ౧౯ సి యక్షరము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౫ ల ౨ వే వికారా వృత్తమ్ములు పుట్టెనందు,
౨౦౦౯ వేశాం వదియగు సింహనందన మను వృత్తము
నందకధ[ర]' సింహనందన - మున భసజనననగల్
పొంది విరతి తొమ్మిదింటఁ - బొసఁగుననిరి కవివరుల్.
[భ, స, జ, న, న, న, న, గ 9+1
మను వృత్తము -
అందు ౨ ల ౬౨ వే ౧౨ వదియగు పాంచజన్య
అంచ తేజినెక్కి తిరుగు నతని మితి నియతిరగుజు
పాంచజన్య వృత్తమునకుఁ బరఁగు రజననననగల్.
[ర, జ, న, న, న, న, గ తి+]
82 1' పరంగు'
-
అనునది ఆ శి వ్రాతప్రతి పాఠము
విందుక మనుట కీ లేఖన సంప్రదాయము ప్రమాణము,
81
82
శబ్దము సార్ధ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6e8vi7v793fgtghagx0ixi8kmzd0lvo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/312</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175705</id>
    <revision>
      <id>492681</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:16:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '120 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు ౨ ల ౬౨ వే ౧౪౪ వదియగు మణిని చయ మను వృత్తము మణి నిచయ మనఁదగు - మహి ననననననగల్ దనర దశ విరమణయు - తముగ నిలిపిన హరీ - [న, న, వ, న, న, న, గ 10+] 83 వ అందు ౨ం దియగు కృ...'</comment>
      <origin>492681</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2404" sha1="nklhln5myi1s089fqx899fnz118452v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;120
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు ౨ ల ౬౨ వే ౧౪౪ వదియగు మణిని చయ మను వృత్తము
మణి నిచయ మనఁదగు - మహి ననననననగల్
దనర దశ విరమణయు - తముగ నిలిపిన హరీ
-
[న, న, వ, న, న, న, గ 10+] 83
వ అందు ౨ం దియగు కృతిచ్ఛందస్సునందు ౨౦ పి యక్షరమ్ము నొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౧౦ ల రా వే ౫౭౬ వృత్తములు పుట్టెనందు,
88
౫ ల ౩ వే రాంూ దవదియగు పంచ బాణ మను వృత్తము
ద్విరదవరద' శరధిశయన 'వేదవేద్య ' మునిమనో
భరిత నననవరసలగలఁ బంచబాణ మినయతి
[న, న, వ, న, ర, న, లగ 12+1]
అందు ౫ ల ౨.౨ వే ౨౯ వదియగు మురళి యను వృత్తము
శౌరి దనుజహరణ ' భనన సల్ ననలగములను గం
సారి పదియునొకటి విరతి నందమరయ మురళికి
=
1
84
85
[భ, న, న, స, న, న, లగ 11+]
85
అందు ఆ ల ౨౨ వే &quot; 8 62 వదియ [గు] లలిత మను వృత్తము
అమరవినుత శేషనగవిహార సనభసననముల్
గ్రమతలగము రుద్రవీరతి - గల్ల లలిత మనఁదగుజు
:
[న, న, భ, స, న, న, లగ 11+]
-
87
అందు ౭ ల రా౬ వే ౧౧౯ దియగు *రతివిలసిత మను వృత్తము -
రామనామ
భవవిరామరనజనననగలములకా ఏ
రామ మబ్జభవగణాఖ్య - రతివిలసితమగును] శౌరి
ర, న, జ, న, న, న, గల 84]
88
*రతివిజనితము అఘ్వంత్ వృత్తము మఱి యే తెరుఁగు ఛందోగ్రంథము
అందును అఘ్యంత వృష్తప్రసక్తి గోచరింపదు, 'మనఁగ (జ).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nklhln5myi1s089fqx899fnz118452v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/313</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175706</id>
    <revision>
      <id>492682</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 121 89 వ. అందు ౨ణ టగు ప్రకృతిచ్ఛందస్సునందు అని సి యక్షరము లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ౨౦ ల రాజ నే ౧౫౨ వృత్తములు పుట్టె నందు, 8 ల ౨౩ వే ౫౨0 గు భూధర మను వృత్తము — శ్రీలక్ష్మీ ప్...'</comment>
      <origin>492682</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2597" sha1="kkdieasjn3wesyqs6qwb8cvev34pc5f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
121
89
వ. అందు ౨ణ టగు ప్రకృతిచ్ఛందస్సునందు అని సి యక్షరము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా ౨౦ ల రాజ నే ౧౫౨ వృత్తములు పుట్టె నందు,
8 ల ౨౩ వే ౫౨0 గు భూధర మను వృత్తము —
శ్రీలక్ష్మీ ప్రాణేశా – స్థితమమననభల్ . చెలువుమీఱ యయమ్ముల్
ఫాలాక్షాస్త్రా షట్స - స్తవీరమములభూ - ధరమన వృత్తమయ్యేశా.
[మ, మ, న, న, భ, య, య. 8+, 7+1
అందు ల రాజ వే ౧౦౪ వదియగు రతిరాజ మను వృత్తము
క్రమమున ప్రతిరాజరాజము - ఘనకృతులనిడఁగా భ్రమా
రమణ రుద్రవిరామమైన భ - రనననరయుతమై తగుజు.
[న, భ, ర, న, న, న, ర. 11+ )
అందు ణం ల ఇరా వే ఒరా వదియగు మదగజ మను వృత్తము
నలిననాభ ! సుకవివరులు నభననననసయుతమై
der
మరియు రుద్రవిరమణమున - మదగజమనిరి నృహరీ! !
న, భ, న, న, న, న, స. 11+]
9)
91
92
వ. అందు ౨౨వ ఆకృతివ్ఛందస్సునందు ఎఎ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదంబుగా ౪౦ ల ౯ళ వేల శింజ వృత్తములు పుట్టె నందు,
౯ ల౭లా వే ౩౦ డగు సుగంధి యను వృత్తము
అందు
వృత్తము
1
93
నందకకరాభజన - నమ్ములుభజర్ నగగ - (ణ]మ్ములు చెలింగళా
మందరధరా విరమ - ణమ్ములు గళాష్టగణ - నందగు సుగంధి.
[భ జ, స, న, భ, జ, స, గ 8+, 8+]
$4
దియగు హల్లకమాలిక యను
దినకరకులజ ! మౌనినుత దేవ! విరామము రుద్రసంఖ్యయుణా
ననజసససజగమ్ముల ఘ - నమ్ముగ హల్ల కమాలి కై తగులు.
[న, న, జ, స, స, స, జ, గ 11+]
95
LS -- 16&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kkdieasjn3wesyqs6qwb8cvev34pc5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/314</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175707</id>
    <revision>
      <id>492683</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:17:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '122 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు ఉం ౯౭ వేల ౧౫౨ వదియగు కుసుమవిశిఖ మను వృత్తము - సలిననయన ! తరణి విరమణము, నననననననగల్ వెలయునిడఁగఁగవులు గుసుమ - విశిఖమనిరి తగహరీ ! (న, న, న, న, న, న, న, గ, 1...'</comment>
      <origin>492683</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2491" sha1="dqy6r2jkhg4nk87p48k76tvgwl4h3kd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;122
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు ఉం ౯౭ వేల ౧౫౨ వదియగు కుసుమవిశిఖ మను
వృత్తము -
సలిననయన ! తరణి విరమణము, నననననననగల్
వెలయునిడఁగఁగవులు గుసుమ - విశిఖమనిరి తగహరీ !
(న, న, న, న, న, న, న, గ, 124]
96
న. అందు ౨3 వదియగు వికృతి చ్ఛందస్సునందు 3 పి యక్షరమ్ము
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా రాశి ల రారా వే ఓలా వృత్తంబులు పుట్టె
నందు
౪౧ ల ౨౮ వే ౭౫ దేవదియగు గజలీల యను వృత్తము
80
శౌరి హరికృష్ణని - ర్జర వంద్యభభభన - జల్నలగయుతమై
మీఱిగిరిధాతృని - ర్మిత విశ్రమములగజ - లీల యనఁబరఁగుజు.
[భ, జ, భ, భ, స, జ, న, లగ, 74, 9+]
44అందు ౪౧ ([ల] F3 [వే] ౬౮ళ వదియగు కుముద వృత్తము
తరువరార్చితచరణ సారస - తరణి! విరమము నభనభల్
వరుసనానలగములచేఁ రవి - వరులు కుముదమనఁగ్రహరీ !
[న, భ, న, భ, న, న, న, లగ. 12+]
అందు౪౧లః వే ౧౩౨ వదియగు విజయశంఖ మను వృత్తము
విజయశంఖమనంగఁదగు నిన - విరతి నలవడి జగతిలో
భజనసేయఁగఁ గావ్యముల నభ - భననననలగ యుతముగాణా.
[న, భ, భ, న, న, స, న, లగ, 12+]
97
98
99
100
93. 1ఇందు “గిరిధాతృమతి” యనఁగా 74, 9+ : మీ ర్మి - లీ. మొదటి
యతిస్థానమున (వి_ర్మి.) మకారమునకు, మకారమైత్రి సరియే
రెండవ యతిస్థానమున (రి - లీ) ర- అవ యతి.
ఇది సంయు క
యతినియతికి భంగము. ఇంద ర_అ' ప్రాసయుఁ గాననగును.
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dqy6r2jkhg4nk87p48k76tvgwl4h3kd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/315</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175708</id>
    <revision>
      <id>492684</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:17:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 123 వ. అందు 28 వ సంకృతి చ్చందస్సునందు ౨ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క కో ఒక ల 33 వే ౨౧౬ు వృత్తమ్ములు పుట్టె పాదమ్ముగా నందు, ౬ వే ఒక 8 వదియగు జగ జగద్ధిత నును వృత్తము Ill శ్రీ వేం...'</comment>
      <origin>492684</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2126" sha1="c0hqmr35ltx16wtj39gz2dyt2rk3wyp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
123
వ. అందు 28 వ సంకృతి చ్చందస్సునందు ౨ పి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
కో ఒక ల 33 వే ౨౧౬ు వృత్తమ్ములు పుట్టె
పాదమ్ముగా
నందు,
౬ వే ఒక 8 వదియగు జగ
జగద్ధిత
నును వృత్తము
Ill
శ్రీ వేంకటగిరి నిలయా - శ్రీతపోషకవిధి విధా - తృసీమల వళ్లు
నావింపనమరు [తనము - న్సపముల్ నసజయములు - న] గద్ధిత
(త, న, ప, స్త్ర, న, స, జ, య. 44, 34]
అందు YO ల ౯౩ 'వే కలాం వదియగు ఆనంద మను వృత్తము
జగదాధారా నిగ మోదారా - సతయ
భనననయ . సహితములైనజు
డగు నానందం బొగివిద్ధాత్రిం - దశవసు
విరతులఁ - దనరుచుఁ గృష్ణా!
[స, త, య, భ, న, న, న, య. 10+, 8+]
అందు రాం ల జ వే ౧౯౨ వడియగు కలకంఠ మను వృత్తము
గరుడతురంగా- కలితశుభాంగా
కలకంఠంబనఁ - గా ఋతుమతష
ద్భరిత యతులూ - ర్పనయనయర్సల్ -
భభసల్ చెల్వగు - బంధురతహరీ!
[న, య, న, య, న, భ, భ, స. 67, 6t, *]
102
103
104
అందు ౨3 న అభికృతి చ్ఛందస్సునందు 23 సి యక్షరమ్ము లొక్కొక్క
పాదమ్ముగా 18 కోట్ల 33 ల xv పే vaz వృత్తములు పుట్టే నందు, 195
102. 1ఈ వృత్తి తిని బట్టి 9+, 10+ అను యతి స్థాననియతి రమ్యతరము,
105, 13, 334, 28, 830 (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c0hqmr35ltx16wtj39gz2dyt2rk3wyp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/316</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175709</id>
    <revision>
      <id>492685</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:17:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '124 లక్షణళిరోమణి తృతీయాశ్వాసము NO ల ౭౯ వేFOR వదియగు సురభి యను వృత్తము అందు వృత్తము వనభసతనలు - నయగలిడ శ్రీ నాయక ! ముని ఋతు - నగయుక్తంబై తనరు విరతులం - దముగభువికా జం - దమ్ముల సురభనఁ - దగ...'</comment>
      <origin>492685</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1955" sha1="pvcls7011vnnpl32xnd5007apktemy9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;124
లక్షణళిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
NO ల ౭౯ వేFOR వదియగు సురభి యను వృత్తము
అందు
వృత్తము
వనభసతనలు
- నయగలిడ
శ్రీ నాయక ! ముని ఋతు - నగయుక్తంబై
తనరు విరతులం - దముగభువికా
జం - దమ్ముల సురభనఁ - దగు వృత్తం బై.
H
[న, న, భ, స, త, న, న, య, గ. 7+, 67, 7+]
106
జళ వే 200 వదియగు విభవ మను
*పన్నగశయనా పన్న శరణ్యా !
&quot;
భసభత నసనల్ - పరఁగఁగ నగలతో
జెన్నగు విభవం బెన్నఁ గవీంద్రుల్ -
శివనగముల రంజిలు పడులిడఁగాజు.
క్షోభ, స, భ, త, న, స, వ, న, గ 11+, ?+]
107
తేది వే 200 యగు జలరుహూ మను
అందు కో
వృత్తము -
పారావార విహారా కనకాంబరధర హరి మస -
భభవనననగల్
సారం బై యవతారాష్టయతుల్ - జలరుహమునకవి .
చదివిరి కృతులగా.
క్షేమ, స, భ, భ, న, వ, న, న, గ 10+, 8+] 108
వ. అందు ఆవ ఉత్కృతి చ్ఛందస్సునందు ఎమ్ సి యక్షరమ్ము
లొక్కొక్క పాదమ్ముగా ఒకో ౭౧ ల రావే రా౬ వృత్తమ్ములు
109
107. *విభవ వృత్తమునకు శివనగ యతి, అనఁగా 11+, 74 యతంలం
ఇందు క్రౌంచపదమునలె 6 మీఁద ప్రాసయతి కనఁబడుచున్నది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pvcls7011vnnpl32xnd5007apktemy9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/317</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175710</id>
    <revision>
      <id>492686</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:18:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'కో కో వృత్తము వృత్తాధికారము 125 30 వే Y౯౬ వదియగు సురభూరుహ మను * 4 పననిధిశయనా - వారిజనయనా, వరముని షడ్డిరి - వళ్ల నమరుచుకో ననతనభససల్ - [నల్గురు] యుతమై ననుసురభూరుహ - నామము వెలయుగా [న, న, త,...'</comment>
      <origin>492686</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2105" sha1="1gm56uisuuib33nuj14mrfgka0i6g5p" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;కో
కో
వృత్తము
వృత్తాధికారము
125
30 వే Y౯౬ వదియగు సురభూరుహ మను
* 4 పననిధిశయనా - వారిజనయనా,
వరముని షడ్డిరి - వళ్ల నమరుచుకో
ననతనభససల్ - [నల్గురు] యుతమై
ననుసురభూరుహ - నామము వెలయుగా
[న, న, త, న, భ, స, స, న, లగ 7+, Bt, 7+]
** అందు 3 కో 33 ల రా వే అణ౫ వదియగు దినమణి వృత్తము
పంకజ లోచన - భావజ జనకా -
భాభస భననన - భరిత లగములకా
1 సంకలితంబగు - *షడృతుమునిస -
త్సంజ్ఞల నిరతులు - దగు దినమణికి
.
[భ, భ, భ, స, భ, న, న, న, లగ 8+, 6+, 2+]
110
111
అందు 3 కో 5X ల ౫౪ వే ౪౨ ది యగు కవిజనముదిత మను
వృత్తము
ననన ననన నన అగలఁబె - నఁగ రవిమునిగ
ఇన యతులను బెం
పునను నునుపుదనరి కృతులఁ - బొసఁగఁగవిజన
ముదిత మనఁదగుళా
(న, న, న, న, న, న, న, న, లగ 12+, 2+]
న ఇవి యిరువైయాఱు ఛందస్సుల నూతన కల్పిత సమవృత్తములు
112
113
ఇంక మొదలి యుక్తచ్ఛందస్సున రెండు వృత్తము లాదిగా నిరువది
యాఱవ ఉత్కృతి చ్ఛందస్సు పర్యంతముగా నుద్భవిల్లిన,
66
&quot;
-
పట్రనుడికి
111 ×బహుయతీ నియతి భంగము, * షడృతు ”
పూర్వాక్షరము గురువను భ్రాంతిచే భగణముగ ప్రయుక్తము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1gm56uisuuib33nuj14mrfgka0i6g5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/318</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175711</id>
    <revision>
      <id>492687</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '126 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము సమవృత్త సంఖ్య క. చతు ఋతు వసు గజ నిశా పతిగిరి మతసంజ్ఞవృత్త పరిమితము క్త ద్వితయాదిగఁదగు షడ్విం శతి సమపాదాఖ్య వృత్తసంఖ్యగుఁ గృష్ణా! = [26 ఛందముల సమ...'</comment>
      <origin>492687</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1968" sha1="isjedsylo5s87j692g906vacohg7ze5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;126
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
సమవృత్త సంఖ్య
క. చతు ఋతు వసు గజ నిశా
పతిగిరి మతసంజ్ఞవృత్త పరిమితము క్త
ద్వితయాదిగఁదగు షడ్విం
శతి సమపాదాఖ్య వృత్తసంఖ్యగుఁ గృష్ణా!
=
[26 ఛందముల సమవృత్తసంఖ్య = 67103864]
114
మఱియు నుక్తాదిగా సుత్కృతి చ్ఛందస్సు పర్యంతంబైన యిరువదాజు
ఛందమ్ములంగలు
సర్వసమవృత్త సంఖ్య
కె. ధర [1 ఋతు] యుగగిరి నగళ
కరవేద కృశాను చంద్రగణనకా వృత్తా
కర షడ్వింశతి ఛందము
అరయఁగ సమవృత్తసంఖ్య నలవడుఁ గృష్ణా!
[ సర్వసమవృత్త సంఖ్య = 184217726]
116
వ. ఇఁక పురాతనమైన భీమనగారు రచియించిన సమనృత్తాధికారమునందుల
బ్రశస్తమైన వృత్తము లెవ్వియం లేని,
[భీమన ఛందమునందలి ప్రసిద్ధ సమవృత్తములు]
116
ఆందు ౧౧ వ త్రిష్టుప్ ఛందస్సునందు 338 వదియగు ఇంద్రవజ్ర
మను వృత్తము -
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 42]
ఇత్తాజగా సంగతి - నింద్రవజ్రా
వృత్తంబగు &quot;న్సన్నుత - వృత్తరేఊ!
.
115. xగజ (ఖ. శి. వాఁత ప్రతి.)
[త, త, జ, గ, గ. 1+] 117&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>isjedsylo5s87j692g906vacohg7ze5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/319</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175712</id>
    <revision>
      <id>492688</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:18:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు 3రాది యగు ఉపేంద్రవజ్ర [కవిజనాశ్రయము వృత్త. 48] స పద్మ పద్మా ! జత - జలగంబుగా ఉపేండ్ర వజ్రాఖ్యము . నొప్పుఁజెప్పడా. మను వృత్తము - 127 [es, 5, B, XX. 7+] 118 అందు ౩౫౮ ది యగు ఉపజాతి య...'</comment>
      <origin>492688</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1871" sha1="3mgta7hx8l6apv6bmljxs9mjbdyaeyo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు 3రాది యగు
ఉపేంద్రవజ్ర
[కవిజనాశ్రయము వృత్త. 48]
స పద్మ పద్మా ! జత - జలగంబుగా
ఉపేండ్ర వజ్రాఖ్యము . నొప్పుఁజెప్పడా.
మను వృత్తము
-
127
[es, 5, B, XX. 7+]
118
అందు ౩౫౮ ది యగు ఉపజాతి యను వృత్తము -
(కవిజనాశ్రయము . ప్రక్షిప్త పద్యము. 4]
ఈ రెండు వృత్తమ్ములు - నిందుఁ గూర్పజ
సరోజ నేత్రా ! యుప - జాతి యయ్యె.
[బేసి పాదములలో, త, త, జ, గగ, (ఇంద్రవజ్ర) 1+
సరిపాదములలో, జ, త, జ, గగ. (ఉపేంద్రవజ్ర) 7+1
అందు VB వదియగు తోయద మను వృత్తము -
119
శ్రీయుత భత్రయ - సేవ్యగగంబుత్
తోయజలోచన ! . &quot;తోయదమయ్యెకా-
[4, 6, 8, XX. 6+)
120
మఱియు ౧౨ వదియగు జగతీ ఛందస్సునందు
౫౮m
వదియగు
భుజంగ ప్రయాత మను వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము = వృత్త. 511
జగద్గీత కీ ర్తీ ! భు - జంగప్రయాతం
రా
బగు నేచనా ! యద్వ - య ద్వంద్వమైన .
[య, య, య, య. 7+1
121
117, 1సంగతీ (ల. శి, వ్రాతప్రతి),
120. తోటకమను వృత్తము (తీ), 2తోదరమయ్యే (తి), తోడశ
మైత్రికా (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3mgta7hx8l6apv6bmljxs9mjbdyaeyo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/320</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175713</id>
    <revision>
      <id>492689</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:18:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '128 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు ౧౧౩౦ యగు స్రగ్విణీ వృత్తము - [కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 573 వాగ్వధూ వల్లభా ! . వార్ధి రేఫా వుర్ స్రగ్విణీ వృత్త &quot;వి - శ్రాంతమున్గా మహిళా. [ర, ర, ర, ర. 6+] 122 అ...'</comment>
      <origin>492689</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1864" sha1="o9k4y60p7ta36wtbsqpxcdb5sjycmzw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;128
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు ౧౧౩౦ యగు స్రగ్విణీ వృత్తము -
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 573
వాగ్వధూ వల్లభా ! . వార్ధి రేఫా వుర్
స్రగ్విణీ వృత్త &quot;వి - శ్రాంతమున్గా మహిళా.
[ర, ర, ర, ర. 6+]
122
అందు ౧౭౫ వదియగు తోటక మను వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 52 )
తుదిదాఁక సకార చతుష్క ముూ
విదితమ్ముగఁ దోటక. వృత్తమగు.
[న, స, స, స. 8+1
123
అందు ౧జ వ శక్వరీ ఛందస్సునందు ౨౯ 33 వదియగు వసంతతిలక
మను వృత్తము
-
(కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 69)
సారమ్ముగాఁ దభజ - జంబు వసంత రాజా
కారా! వసంతతిలకంబగు గాయుతంబై.
క్షేత్ర, భ, జ, జ, గగ. 7+]
124
అందు 3 వే రా ౨౩ వదియగు వనమయూర మను వృత్తము
(కవిజనాశ్రయము . వృత్త. 71)
నందితగుణా! భజన నంబులు గగం బిం
-&gt;
పొంది చనఁగా వనమయూరమగు ధాత్రి.
[భ, జ, స, న, గగ. 8+]
125
ఆందు ౧౫ వదియగు అతిశక్వరీ ఛందస్సునందు వే 62 వదియగు
శ
మాలిని యను వృత్తము
122. విశ్రాంతి యాతింటిపై (సం. . సౌం)
&gt;.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o9k4y60p7ta36wtbsqpxcdb5sjycmzw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/321</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175714</id>
    <revision>
      <id>492690</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము [కవిజనాశ్రయము - ప్రక్షిప్త పద్యములు. 17] సనమయయ యుతంబై నాగ విశ్రాంతమై యి ట్లనుపమగుణ! మాలి - న్యాహ్వయంబయ్యె ధాత్రిజా. - [న, న, మ, య, య. 8+] 129 126 ఆందు ౧ వదియగు అష్టిచ్ఛందస్సున...'</comment>
      <origin>492690</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2331" sha1="bi9e459xky6bgkupl2ui2tjybmdk80e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
[కవిజనాశ్రయము - ప్రక్షిప్త పద్యములు. 17]
సనమయయ యుతంబై నాగ విశ్రాంతమై యి
ట్లనుపమగుణ! మాలి - న్యాహ్వయంబయ్యె ధాత్రిజా.
-
[న, న, మ, య, య. 8+]
129
126
ఆందు ౧ వదియగు అష్టిచ్ఛందస్సునందు అనంతనగారు ౨౧ వేలా గణ
వదియగు పంచచామర మను వృత్తము
[ఛందోదర్పణము, 2_76]
-
జరేఫలు జరేఫలుగా జ - సంయుకమ్ములై తగ
గురూపరిస్థితిం బొసంగి - గుంభనం బెలర్పఁగా
విరించి సంఖ్యసందమైన విశ్రమంబులంధ్రులకా
బ్రరూఢమైన పద్మనాభ - పంచచామరంబగుజు.
[జ, ర, జ, ర, జ, గ. 841
127
ఆందు ఎలా వదియగు ధృతిచ్ఛందస్సు [నందు] జూ 3 వే OF వదియగు
మత్త కోకిల యను వృత్తము
కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 521
wwww
శ్రావకాభరణాంక ! వి నస - జాభరేఫల దిగ్విరా
మావహంబుగ మత్తకోకిల - యండ్రు దీనిఁగవీశ్వరుల్.
(ర, స, జ, జ, భూ ర.10+1
128
అందు ౧౯ దవ ఆతిధృతిచ్ఛందస్సునందు ౧ ఆ కళా వే 233 వదియగు
శార్దూలవిక్రీడిత వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము . వృత్త. 95]
శి౯
సారాచారవిశారదా ! యిన యతిజ్ఞ శార్దూల విక్రీడితా
1
కారంబై మసజమ్ములిమ్ముగ సతా - గప్రాప్తమై చెల్వగుకో.
[మ, స, జ, స, త, త, గ . 12+]
అందు ౧ అ రాజ్ వే జం దియగు తరళ మను వృత్తము
=
LS - 17
129&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bi9e459xky6bgkupl2ui2tjybmdk80e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/322</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175715</id>
    <revision>
      <id>492691</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:19:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '130 లక్షణశిరోమణి (కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 97] -&gt; తృతీయాశ్వాసము ప్రవరరుద్రవీరామ యుక్తిన భమ్ములుకా రసజాగముల్ కవిజనాశ్రయ! పొందియందముగా నిడం దరశంబగుజు. (న, భ, ర, స, జ, జ, గ, 11+] అందు ౨ వదియగు క...'</comment>
      <origin>492691</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2243" sha1="bl1pduzfguzpl0mot506whteq8ocpas" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;130
లక్షణశిరోమణి
(కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 97]
-&gt;
తృతీయాశ్వాసము
ప్రవరరుద్రవీరామ యుక్తిన భమ్ములుకా రసజాగముల్
కవిజనాశ్రయ! పొందియందముగా నిడం దరశంబగుజు.
(న, భ, ర, స, జ, జ, గ, 11+]
అందు ౨ వదియగు కృతిచ్ఛందస్సునందు
యగు ను త్తేభవిక్రీడిత మను వృత్తము —
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 101]
స్మయదూరా! విలసత్ప్రయోదశయతిజా - మత్తేభవిక్రీడితా
హ్వయమయ్యెడా సభరమ్ములన్న మయన వ్రాతమ్ములం గూడినజా.
అందు 3 ల ౫౧ వే శిఖా
100%
[స, భ, ర, న, మ, య, వ, 13+]
దియగు ఉత్పలమాలికా వృత్తము
{కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 1027
భానుసమాన ! విశాభరన - భారలగమ్ములఁ గూడి విక్రమ
స్థానమునందుఁ బద్మజయు - తమ్ముగ నుక్పలమాలయైచను.
[భ, ర, న, భ, భ, ర, వ. 3+]
అ FF3
180
131
12
అందు ౨౦ దియగు ప్రకృతిచ్ఛందస్సునందు ౨ వే కా౯ 3 వదియగు
శ్రద్ధరా వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 106]
శ్రీ మన్మూర్తి ! మకారా - శ్రీత రభనయ్య - 'సేవ్యమైననుమద్వి
శ్రామంబుజా సానుమద్వి - శ్రమమునమరఁగా స్రగ్ధరావృత్తమయ్యే౯.
[మ, ర, భ, న, య, య, య. 7+, 7+1
అందు ౭ ౮ ౧౧ వే ఒ00 దియగు చంపకమాలికా వృత్తము.
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 107]
133&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bl1pduzfguzpl0mot506whteq8ocpas</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/323</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175716</id>
    <revision>
      <id>492692</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము నజభజజబ్జ రేఫలఁటె - నంగి దిశాయతితోడఁ గూడిన జు త్రిజగద 2భీష్టదా ! బుధని - ధీ! వినుచంపకమాలయైచనుళా. [న, జ, భ, జ, జ, జ, ర. 10+] 131 134 ౨౨ వదియగు ఆకృతిచ్ఛందస్సునందు ఓ ల వే రారా దియగు...'</comment>
      <origin>492692</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2592" sha1="26bpxu073zsnbyf7d6uxmqftey3mmv5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
నజభజజబ్జ రేఫలఁటె - నంగి దిశాయతితోడఁ గూడిన జు
త్రిజగద 2భీష్టదా ! బుధని - ధీ! వినుచంపకమాలయైచనుళా.
[న, జ, భ, జ, జ, జ, ర. 10+]
131
134
౨౨ వదియగు ఆకృతిచ్ఛందస్సునందు ఓ ల వే రారా దియగు
మహా శ్రద్ధ రా వృత్తము —
మహాశ్రద్ధరా
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 112]
అసదుద్యత్కీర్తి వల్లీ - లలితగుణగణాలంకృతాంగా! సతానాం
తసరాగమ్ముల్ మహాస్రగ్ధరకు వసుముని - స్థాన విశ్రాంతినొప్పుళా.
[స, త, త, న, స, ర, ర, గ +, 7+I
F
అందు ణః ల Fa వే 3జా వదియగు మానిని వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 114]
* కారకముల్ క్రియ - గల్గొననేడు భ - కారములొక్కగ కారముతో
గౌరవమైచనఁ . గాపళు లన్నియుఁ గల్గినమానిని - కామనిభా !
-
.
[భ, భ, భ, భ, భ, భ, భ, గ, 6t, 6t, 6t]
1-5
136
అందు 23 న వికృతి చ్ఛందస్సునందు 33 ల వే ౧౨౦ దియగు
కవిరాజవిరాజితము --
-
క్రమమున నొక్క న - కారము నాఱజు -
కారములుగా బరఁ - గంగ వకా
.
రమును నొడంబడి రాఁ గవిరాజ వి
-
రాజిత మన్నది రాజనిఖా !
-
ntr
ల
[న, జ, జ, జ, జ, జ, జ, వ. 7+, 6+, 6]
137
134. దళాయతీ (ఈ, శి. వ్రాతప్రతి), 2 త్రిజగదభిస్తుతా (క. జ. ఆ.)
కొనస్థ (క, జ, ఆ), శివసుమతి (అ, జి. వ్రాతప్రతి),
195. 1సతౌనస్థ
136. 1 శారభ భాల్దియగా మన్నాభభ, గణములు నొక్కగ కారముతో
(ల. శి. ప్రాతి ప్రతి), జయతీ పండెట (క. జ, ఆ.)
187. 1శామనిభా (క, జి. ఆ.) రామనిభా (సు. అ. సొ.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>26bpxu073zsnbyf7d6uxmqftey3mmv5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/324</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175717</id>
    <revision>
      <id>492693</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:19:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '182 లక్ష ణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు ౨9 వ సంకృతి చ్చందస్సునందు శణ ల౯ం వే 80 ౪ ర్ ౬ దియగు క్రౌంచపద వృత్తము [కవిజనాశ్రయము - వృత్త 113] పంచశరాభా! సంచితపుణ్యా ! - భమసభనననయ - &quot;పరివృతమైన క్రౌ...'</comment>
      <origin>492693</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2152" sha1="7mbeigpsdqv9xqhhid3vip65nznd3s4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;182
లక్ష ణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు ౨9 వ సంకృతి చ్చందస్సునందు శణ ల౯ం వే
80
౪
ర్
౬ దియగు
క్రౌంచపద వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త 113]
పంచశరాభా! సంచితపుణ్యా ! -
భమసభనననయ - &quot;పరివృతమైన
క్రౌంచపదాఖ్యం బంచిత మయ్యేకా -
*గ్రమదశవసుయతి - కవితలుసేయజ
(భ, మ, స, భ, న, న, న, య *10+, 8+1
133
అందు ౨౬వ ఉత్కృతి చ్ఛందస్సునందు కో ల లా వే 63౫
దియగు మంగళమహాశ్రీ యను వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము . వృత్త 124]
శ్రీమహిత ! &quot;లోకనుత ' - శిష్టజన సేవిత
వి . శేషగుణ! మంగళమహా శ్రీ
నామమగు నబ్బజస - నమ్ములకడగా
భజన - నంబులు గగంబులు పెనంగ
[భ, జ, స, న, భ, జ, స, న, గగ 8+, 8+, 8+]
[వృత్తరత్నాకరముసఁదలి ప్రసిద్ధ వృత్తములు]
23
139
వ ఇరువదాలఱు ఛందమ్ముల నివి భీమనగారు రచియించిన సమనృత్తములందు
ప్రసిద్ధ వృత్తములు మఱియును, 140 కేదార భట్టాచార్యుల వృత్తరత్నా
188
1 పరిమితమైనజ్ (క జ అ), గ్రమయతి దళవను కలితము
TXణా (క జ ఆ), *లక్షణమునఁ జెప్పఁబడలేదుగాని లక్ష్య
మునఁ గ్రౌంచపదమును అయిదక్షరములపైఁ బ్రాసయతి గానీ
వచ్చును.
139, 1లోక హిత (క. జ *).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7mbeigpsdqv9xqhhid3vip65nznd3s4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/325</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175718</id>
    <revision>
      <id>492694</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:19:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 138 కరమందు ౧౧ వ త్రిష్టుప్ఛందస్సునందు ౨రా౯ దియగు శాలిని యను వృత్తము. [*3_7] మ త, త, గగ లు. యతి టను. అందు 9 9 3 రియగు సా స్వాగత మను వృత్తము. [3_11] ర, న, భ, గగ లు. అందు జరా౭ వదియగు 'మా...'</comment>
      <origin>492694</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2223" sha1="68nyvmjubm2daitvrggx128wz4glm2t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
138
కరమందు ౧౧ వ త్రిష్టుప్ఛందస్సునందు ౨రా౯ దియగు శాలిని యను
వృత్తము. [*3_7]
మ త, త, గగ లు. యతి టను.
అందు 9 9 3 రియగు సా
స్వాగత
మను వృత్తము. [3_11]
ర, న, భ, గగ లు.
అందు జరా౭ వదియగు 'మా క్లికమాలా వృత్తము. [3-17]
భ, త, న, గగ లు.
అందు అరాం వదియగు సుమ ఖి యను వృత్తము. [శి_5]
న, జ, జ, లగ లు.
అందు CCC౯ యగు భ్రమరవిలసిత మను వృత్తము. (8-9)
మ, భ, న, లగ లు.
141
ఇఁక నందు ( 2 వ జగతీ ఛందస్సునందు వాని వదియగు జలధర
చలా వృత్తము. [3.18]
మ, భ, స, మ లు. యతి 2 టను.
++ ఆందు × 88 వదియగు వైశ్వ దేవి యను వృత్తము. [8-1.1
మ, య, య, య లు. యతి ౭ టను.
త యను వృత్తము.
అందు రాం దియగు * * పుష్పవిచిత్ర
త, య, త, యలు.
అందు బాణ దియగు *మణిమాలా వృత్తము. [3-13]
141. *వృత్తరత్నాకరమున 3న అధ్యాయమున 11న ఛందస్సునందు
7.వ వృత్తము. ఇట్టిందలి రెండవ సంఖ్య నా యా ఛందస్సుల క్రిందఁ
జూచుకొనవలయును, 1మౌక్తికమాల (రా) శ్రీ (తి).
=
142, 15 సూఁదనని వృత్తరత్నాకరము, “పంచాశ్వైః ” = 5+, 7+.
ఇందు రెండవది సంస్కృతి సంప్రదాయ పాదాంతీయతీ సూచకము,
పుష్పవిచిత్ర మణిమాల యను రెండు వృత్తములు నం
చొక్కటియ.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>68nyvmjubm2daitvrggx128wz4glm2t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/326</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175719</id>
    <revision>
      <id>492695</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:20:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '134 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము త, య, త, య లు యతి టను అందు ౭౭s. వదియగు కుసుమవిచిత్ర మను వృత్తము [3.8] న, య, న, య ల. అందు naa౧ యగు `ఇంద్రవంశ మను వృత్తము [8 3] తత, జ, రణ అందు ౧౩౮౨ దియగు వంశస్థ మను వృత...'</comment>
      <origin>492695</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1686" sha1="esb2nr5r96aeneb438jw23pq4eg6ugu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;134
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
త, య, త, య లు యతి టను
అందు ౭౭s. వదియగు కుసుమవిచిత్ర మను వృత్తము [3.8]
న, య, న, య ల.
అందు naa౧ యగు `ఇంద్రవంశ మను వృత్తము [8 3]
తత, జ, రణ
అందు ౧౩౮౨ దియగు వంశస్థ మను వృత్తము [8.23
జత, జ, రలు
అందు ౧౮ ౯౨ దియగు మాలతి యను వృత్తము [3-21]
న, జ, జ, ర లు
అందు ౧౩౯౭ దీయగు లలిత మను వృత్తము [31]
త, భ, జ, ర లు
అఖైదు ౧౪౦౦ దిగు ప్రియంవద యను వృత్తము [8-14]
న, భ, జ, ర లు
|ఆందు ౧౭౭౨ దియగు ప్రమితాక్షరా వృత్తము [3-15)
స॥ జ, స, స లు
ఇఁక నందు పదుమూఁడవదియగు అతిజగతిచ్ఛందస్సునందు ౧౧౫
ధియగు చంచరీకావళి యను వృత్తము [8.1]
య, మ, ర, రఁ గలు
అందు ౦౪రం వాగు ప్రహర్షి ణి యను వృత్తము [8-8]
మ, న, జ, ర, గ లు. యతి 3 టను.
అండు విశా౯ం దియగు *మత్తహాసిని యను వృత్తము
జ, త, స, జ,గలు
148 *ఈ వృత్తము నృత్తరత్నాకరమున మృగ్యము,
14Z&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>esb2nr5r96aeneb438jw23pq4eg6ugu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/327</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175720</id>
    <revision>
      <id>492696</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:20:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు ౨౭౬ దియగు మంజుభాషిణి యను వృత్తము [3-6] స, జ, స, జ, గలు 135 143 ఇఁక నందు ౧౪ గవ శక్వరీ ఛందస్సునందు ౨౯౭ వదీ రుగు *ఆలోల యను వృత్తము [3-61 మ, స, మ, భ, గగ లు యతీ జ టను అందు రా వే వృత్త...'</comment>
      <origin>492696</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2072" sha1="o331y7hnhy09yt1qv21is05qnb7yep7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు ౨౭౬ దియగు మంజుభాషిణి యను వృత్తము [3-6]
స, జ, స, జ, గలు
135
143
ఇఁక నందు ౧౪ గవ శక్వరీ ఛందస్సునందు ౨౯౭ వదీ రుగు
*ఆలోల యను వృత్తము [3-61
మ, స, మ, భ, గగ లు యతీ జ టను
అందు రా
వే
వృత్తము [3-4]
IFO
వదియగు ప్రహర్షణకలిత యను
144
న, న, భ, న, లగ లు యతి టను
ఇఁక నందు ౧౫ అతిశక్వరీ ఛందస్సునందు ౪౬3x దియగు చంద్ర రేఖ
యను వృత్తము [35]
మ, ర, మ, య, య లు యతి టను
అందు ణం
రాళి దియగు ప్రభద్రక మను వృత్తము [3-5
నాగరలిపి వృత్త - రత్న
న, జ, భ, జ,రలు
అందు ౧౬ వే ౩౮౪ డియగు మణిగణనికర మను వృత్తము [8.8 ]
న, న, న, న, స లు
145
ఇఁక నందు ౧౬ వ ఆష్టిచ్ఛందస్సునందు ౧ వే రాళ దియగు &quot; సతీ
వృత్తము [3_2]
న జ భ జ రుగు
ఇఁక నందు ౧e వ అత్యష్టిచ్ఛందస్సునందు చాలా
మందాక్రాంత మను వృత్తము [3-4]
148
కాకా దియగు
మ, భ, న, త, త, గగ యతి టను ఆ టను
ఆలోతము '
144, 130౯౬ (లీ), 2' ఆలో తము' అని వృత్త- రత్న, ఆ ప్రహర్షణ
కలిక ' యని నాగరలిపి వృత్తి - రక్న
తెనుఁగులిపి వృత్త రత్నా
t
146 1' వాణిని ' అని వృత్త రత్న.
'ప్రహరణతిలక ' యని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o331y7hnhy09yt1qv21is05qnb7yep7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/328</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175721</id>
    <revision>
      <id>492697</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:20:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '196 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు కూ వే ౭౫ం దియగు పృథ్వి యను వృత్తము. 18-21 జ, స, జ, స, య, లగ లు. యతి ణ టను. అందు ౫౬ వే ఆ80 దియగు నర్కుట మను వృత్తము. [8-63 న, జ, భ, జ, జ, లగ లు. ఇఁక నందు ౫౯ వే ౩౦ దియగ...'</comment>
      <origin>492697</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2165" sha1="hg3isk8lbzovs5qtyi78ds0md3s3vm2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;196
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు కూ
వే
౭౫ం దియగు
పృథ్వి
యను వృత్తము. 18-21
జ, స, జ, స, య, లగ లు. యతి ణ టను.
అందు ౫౬ వే ఆ80 దియగు నర్కుట మను వృత్తము. [8-63
న, జ, భ, జ, జ, లగ లు.
ఇఁక నందు ౫౯ వే ౩౦ దియగు శిఖరిణి వృత్తము, [3-1]
య, మ, న, స, భ, లగ లు, యతి ఉ టను.
అందు ఒ౪౯రారి దియగు వంశపత్రపలిత మను వృత్తము. [3.3.
నాగరలిపి వృత్త రత్న.)
భ, ర, న, భ, న, లగ లు.
ఇందు
వ ధృతిచ్ఛందస్సునందు 32028
కుసుమితలతా వృత్తము. [3-1. నాగరలిపి వృత్త - రత్న ]
ను, త, న, య, య, య ల. యతి టను, టను.
వే
అందు ౭జ వే౯౪౪ దియగు నిశా యను వృత్తము. [3-2]
వ, న, రురుర, ర లు. యతి ఎం టను.
147
వదియగు
148
ఇఁక నందు ౧౯ దవ అతిధృతిచ్ఛందస్సునందు ౩౫౩౧౪ దియగు
మేఘవి స్ఫూర్జిత మను వృత్తము. [3.1]
య, మ, న, స, ర, ర, గ లు. యతి టను, టను. 149
ఇఁక నందు ౨౦ దియగు &quot;కృతి యను ఛందస్సునందు ఆ ఆ ౬. వే
రాజ దియగు (సు) వదన మను వృత్తము. [3-1. తెలుఁగులిపి వృత్త -
రత్న. వ్యాఖ్య.]
మ, ర, భ, న, య, భ, లగ లు. యతి 8 టను, జ టను. 150
150. 1కృతియను ఛందస్సునందు రడిజలానికి పదియగు పదస మను
మ, ర, భ, న, య, భ, అగ లు (తి).
వృత్తము
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hg3isk8lbzovs5qtyi78ds0md3s3vm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/329</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175722</id>
    <revision>
      <id>492698</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 137 ఇక నందు ౨^ వదియగు ప్రకృతి చ్చందస్సునందు ౧౦ల ల లా వే 0 ౭౬. దియగు *కనకలతా వృత్తము న, న, న, న, న, న, స లు 151 ఇఁక నందు వ ఆకృతిచ్ఛందస్సునందు ణం అలా పే ౫ ౬. దియగు 'ప్రభద్రక మను వ...'</comment>
      <origin>492698</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2113" sha1="0py981mqb6rb3tzjt2eh7vpzcuiylj9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
137
ఇక నందు ౨^ వదియగు ప్రకృతి చ్చందస్సునందు ౧౦ల ల లా వే
0 ౭౬. దియగు *కనకలతా వృత్తము
న, న, న, న, న, న, స లు
151
ఇఁక నందు వ ఆకృతిచ్ఛందస్సునందు ణం అలా పే ౫ ౬. దియగు
'ప్రభద్రక మను వృత్తము [3 1]
భ, ర, న, ర, న, ర, న, గలు యతి అం టను
132
ఇఁక నందు 43 వికృతిచ్ఛందస్సునందు ఇలా ల ఒం వే 93ళ వదియగు
*అశ్వనిలసిత మను వృత్తము [3-1 నాగరలిసి వృత్త- రత్న)
న, జ భ, జ, భ, జ, భ, లగ ల
ఇంక నందు ౨ వదియగు సంకృతి చ్ఛందస్సునందు ౪౦ అ
దియగు
తన్వి యను వృత్తము [3.2]
531
భ, త, వ, స, భ, భ, న, య లు యతి ౫ టను, ౭ టను 154
ఇఁక నందు ౨౬ వ ఉక్కృతిన్ఛందస్సునందు కాతేరాల
వా౪జ రియగు భుజంగవిజృంభిత మను వృత్తము [8-11
* వే
మే, మ, తొ, వ, న, న, ర, న, లగ లా యతి ౦౧ టను 155
వ ఇవి వృత్తరత్నాకరమున కేదారభట్టాచార్యులు చేసిన ప్రసిద్ధ వృత్త
lol
ములు
* ఈ వృత్తము నేఁటి వృత్తరత్న న మృగ్యము.
15' 16
1. సుభద్రక ' మని వృత్తి రత్న
153 *ఇది వృత్త - రత్నన లేదు.
వృత్తము కంద
-
1 6
అండీగణములతో
ఆశ్వలలిత' మనూ
155 x8t, 11+ అని వృత్త - రత్న-
155 ప్రయోగ (శా).
LS-18&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0py981mqb6rb3tzjt2eh7vpzcuiylj9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/330</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175723</id>
    <revision>
      <id>492699</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:21:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '138 లక్షణశిరోమణి క. ఎక్కువ తక్కువ లేకు తృతీయాశ్వాసము జక్కఁగ గణనియమ యతులు సమవృత్తములం దొక్కసమంబుగ వచ్చుగా జక్కటి యా యిరువదాలు ఛందముల హరీ! వ. ఇది సమవృత్తాధికారము, [సనయతినియమపద...'</comment>
      <origin>492699</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2890" sha1="n9y2r8xvq3kdwozmh5t2aimxbtxrnqv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;138
లక్షణశిరోమణి
క. ఎక్కువ తక్కువ లేకు
తృతీయాశ్వాసము
జక్కఁగ గణనియమ యతులు సమవృత్తములం
దొక్కసమంబుగ వచ్చుగా
జక్కటి యా యిరువదాలు ఛందముల హరీ!
వ. ఇది సమవృత్తాధికారము, [సనయతినియమపద్ధతి]
ఈ సమసృత్తములకు యతులు నిలుచుటకు లక్షణము.
అనంతనగారు -
క. *వరగణ వర్ణము దీర్ఘ
స్వరమగుచును గణయుగంబు సనయతులు సుధా
కరకరగుణ గతి శరరుచి
గిరిగజ రంధ్రాది సంజ్ఞ కేశవనంతా!
వ. అని యీ పద్యార్ధము
157
158
గణ నిర్ణయాక్షరము దీర్ఘస్వరాలై రెండు
గణములని తెలియవలె ననుట. 1 సమయతులు సుధాకర ణకర ౨ గుణ 3
గతి ౪ శర ౫ రుచి ౬ గిరి ౭ గజలా రంధ్ర ౯ యీ సంజ్ఞప్రకారము
మొదటి ఉక్త ఛందస్సునుంచి తొమ్మిదో బృహతీ ఛందస్సుదనుక నీ
వ్రాసిన లెక్క ప్రకారము క్రమముగా యతులు చెప్పవలెననుట. మొదటి
ఛందస్సు వృత్తాన కీ మొదటి యక్షరమే యతి. రెండో ఛందస్సు వృత్త
మునకు రండో అక్షరమే యతి. ఈ ప్రకారము ఎన్నో ఛందస్సయితే
అన్నో అక్షరమే తొమ్మిదో ఛందస్సు పర్యంతము యతులని తెలియు
వలెను. ఈ లెక్కలన్ని కూడితే యెన్ని అవుచున్నవో అన్ని యతులని
యతి నిర్ణయము తెలియవలె ననుట. ఉత్తాది బృహతీ ఛందస్సు దనుక
తొమ్మిది ఛందస్సులకు యతి నియమప్రకారము లక్షణకారకులు చెప్పలేదు.
యతులు నిలుపుటకు సనహుతులు అన్నాడు గనుక సా ౭ నా గం
అనే సంకేతము.
158. *ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత చ్ఛందోదర్పణమునఁ గానరాదు.
159. సనయతులు (3).
3&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n9y2r8xvq3kdwozmh5t2aimxbtxrnqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/331</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175724</id>
    <revision>
      <id>492700</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:21:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 139 ఇంక ౧౦ పంక్తి చ్ఛందస్సునుంచి యతులు నిలుపుటకు నిర్ణయం OC న్ని అనే సంకేతము. ఆ వదో పంక్తి ఛందస్సునుంచి యెంచఁగా ఏడోది అయిన ౧౬ ఆష్టిచ్ఛందస్సుదనుక టను రా టను టను ప...'</comment>
      <origin>492700</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3968" sha1="e3k69ibcqbsile86x5kwus58g72bxdf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
139
ఇంక ౧౦ పంక్తి చ్ఛందస్సునుంచి యతులు నిలుపుటకు నిర్ణయం
OC న్ని అనే సంకేతము. ఆ వదో పంక్తి ఛందస్సునుంచి యెంచఁగా
ఏడోది అయిన ౧౬ ఆష్టిచ్ఛందస్సుదనుక టను రా టను టను
పదింట ణం టను ౧౨ టను 6 3 డింటను యతిరాఁ జెప్పవచ్చుననుట.
ఇఁక నా అనెడి అత్యష్టి అనెడి ౧జ వ ఛందసారభ్య. తక్కిన
ఉత్కృతి అనే
వ సా అనే ఛందస్సు పర్యంతము .౦ ఛందస్సులకు
ఈ క్రిందటి సా అనే సంకేతముననైన మఱియు ౧౪ ట 21 ట ౧౬ ట
టను మఱి యేళ్లు లెక్కలు హెచ్చించి
ట
GF b
అ
యతులఁ జెప్పవచ్చును. ఇరువదాలు ఛందస్సుల మీఁదటి
కన్ను ఈ సంఖ్యప్రకారము యతులు నిర్ణయము.
-
ఛందస్సుల
ఇఁక ద్వంద్వయతులు వస్తున్నవి గనుక మొదటి ఛందస్సుల
సంజ్ఞ రావచ్చుననుట. తొమ్మిదో బృహత్ ఛందస్సునుంచి సనా తక్కిన
౧౯ ఛందస్సులలో సనా ౧C ౭ వృత్తములకు ఈ యతి నియమ మనుట.
ఈ యతి నియమం చేసిన ౧౬౭ వృత్తములకు వివరము, 10 దో సంక్తి
ఛందస్సునందు మయూరసారణి యను వృత్తము - త్రిష్టుప్ఛందస్సునఁ
గల శాలిని, వాతోర్మి, ఇంద్రవజ్రము, ఉపేంద్రవజ్రము, ఉపజాతి,
తోదక, స్వాగత రధోద్ధత, చంద్రికా, కాంతా, మందారదామ అనే
వృత్తములు ౧౦. జగతీ ఛందస్సున విశ్వదేవి, జలధరమాలా, భుజంగ
ప్రయాతము, దోదక, చంద్రవర్త, హయరచిత ప్రభా, ఇంద్రవంశ, పుట,
కుసుమవిచిత్ర, ప్రియంవద, కలహంస, ప్రమితాక్షర, జలోద్ధతము
లనియెడి వృత్తములు ౧. అతి జగతీఛందస్సునందు ప్రభాత, ప్రహర్షిణి
మత్తమయూర, మంజుభాషిణి, రుచిర, జలద, ప్రీతి, క్షమా అనెడి
వృత్తములు ; శక్వరీ ఛందస్సున అసంబాధా, వసంతతిలక, పింహో
ద్ధత, మధుమాధవి, ఉద్ధర్షిణి, భూమత, వనమయూర, సుందరి, అపరాజిత
ప్రహరణకలిత, పుష్పదామము లనియెడి వృత్తములు ౧౧; ఆతిశక్వరీ
ఛందస్సున మాలిని, సుకేసరి, మణిభూషణ, మనోజ్ఞ, మణిగణనికర,
ప్రభద్రకము లనియెడి వృత్తములు ౬; అష్టిచ్ఛందస్సున చంద్రశ్రీ,
'మేదిని, ప్రియకాంత, పద్మా, పంచచామర, మదనదర్పణ, అశ్వగతి అనెడి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e3k69ibcqbsile86x5kwus58g72bxdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/332</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175725</id>
    <revision>
      <id>492701</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:21:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '149 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము వృత్తములు ; అత్యష్టిచ్ఛందస్సున మందాక్రాంత, శిఖరిణి, పృథ్వీ, ఫలసదన, త్వరిత పదగతి, హరిణి, సుగంధి, నర్కుట, వంశపత్ర, పతిత, పలాశదళ, సరవీరుహము లనియెడి వ...'</comment>
      <origin>492701</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3879" sha1="bilwnummzq1swmsfz7g9r75ql20dvml" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;149
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
వృత్తములు ; అత్యష్టిచ్ఛందస్సున మందాక్రాంత, శిఖరిణి, పృథ్వీ,
ఫలసదన, త్వరిత పదగతి, హరిణి, సుగంధి, నర్కుట, వంశపత్ర, పతిత,
పలాశదళ, సరవీరుహము లనియెడి వృత్తములు ౨; ధృతిచ్ఛందస్సున
కుసుమిత లతా వేల్లితము, మత్తకోకిల మను రెండు వృత్తములు ; అతిధృతి
చ్ఛందస్సున మేఘవిస్ఫూ[ర్జిత], శార్దూలవిక్రీడిత, భూతిలక, తరళ,
చంద్రకళ లనెడి వృత్తములు ; కృతిచ్ఛందస్సున మత్తేభవిక్రీడిత,
ఉత్పలమాలిక, అంబురుహ, ఖచరపుత, [సువదన), భుజగవృత్తము
లనెడు వృత్తములు = ను; ప్రకృతిచ్ఛందస్సున స్రగ్ధర, బాటీవిట,
చంపకమాలిక, వనమంజరి, మణిమాలిక, భ్రమర కూజిత, కరిబృంహితము
అనెడి వృత్తములు ; ఆకృతిచ్ఛందస్సున మహాస్రగ్ధర, అష్టమూర్తి'
మానిని, చంద్రిక, మృగనాభి, తురగ, విచికిలస్తబకము అనెడి
వృత్తములు a;
14 వికృతిచ్ఛందస్సున కవిరాజవిరాజిత, పద్మనాభ, అశ్వలలితము లనెడి
వృత్తములు [3];
సంకృతిచ్ఛందస్సున క్రౌంచపద, సరసిజనృత్తము అనేడి వృత్తములు కి
అభికృతిచ్ఛంచస్సున బంధుర, భాస్కరవిలసితము అనెడి వృత్తములు ;
ఉత్కృతిచ్ఛందస్సున భుజంగవిజృంభిత, మంగళమహాశ్రీ యను వృత్త
ములు ; అందు ౧౦ దో పంక్తి ఛందస్సు మొదలుగా ఇరువదాఱవది
యగు ఉత్కృతిచ్ఛందస్సు పర్యంతము ఛందస్సులు ౧౭౦ ట వృత్తములు
CO8 న్ను, సనయతి నియమప్రకారము యతులు గలుగు ననుట. మఱియు
సుంగల కవికల్పిత ప్రక్షిప్తవృత్తములు ఈ సనయతులనే వృత్తములు
రచియింపవలెననుట. మఱియు గణసమక నిబద్ధములైన వృత్తములకున్ను
మాత్రాసమక విబద్ధములైన కంద, గీత, సీస, రగడ, ద్రౌపదాదులు మొద
అయిన జాతులకున్ను ఈ సనయతి నియమప్రకారమే కృతుల యతులు
రచియింప వలయుఁగావున మూలమర్మభేదంబులు తెలిపి, యతులు నిలుప
వలయును.
159. 1 మేఘ ని స్ఫూర్తి (అ. శి. వ్రాత ప్రతి),
1c0. *ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత చ్ఛందోదర్పణమునఁ గానరాదు.
159&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bilwnummzq1swmsfz7g9r75ql20dvml</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/333</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175726</id>
    <revision>
      <id>492702</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:21:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'కారము 141 అనంతన్నగారు క. *యతికందసీసవృత్త ప్రతతికి సన సంజ్ఞ మొదలి బ్రహ్మచ్చంద స్థితి శశికర 1 {పు]ర [బ]ల శర ఋతగిరి కరి రత్నశోభ నేర్పడుఁ గృష్ణా ! ఈ సనయతులకే భీమనగారు, (కవిజనాశ్రయము - స...'</comment>
      <origin>492702</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2268" sha1="d31lr3mv20y5fj0pahrfn5as5dakuta" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;కారము
141
అనంతన్నగారు
క. *యతికందసీసవృత్త
ప్రతతికి సన సంజ్ఞ మొదలి బ్రహ్మచ్చంద
స్థితి శశికర 1 {పు]ర [బ]ల శర
ఋతగిరి కరి రత్నశోభ నేర్పడుఁ గృష్ణా !
ఈ సనయతులకే భీమనగారు,
(కవిజనాశ్రయము - సంజ్ఞ. 75]
క. హిమకరకరవై శ్వాసర
సముద్రబాణ రుముని భుజంగమనందా
ధ్యమిక గణితోక్తి సంజ్ఞా
క్రమ మెఱుఁగఁగవలయు నెన్నఁగాఁ డగునెడలు.
వ. అన్నారు. ఇది సనయతి నియమపద్ధతి. ఇఁక నందు
[ప్రాసభేద వృత్తప్రకారము]
మలహరి వృత్తము
160
161
162
వ. ధృతిచ్ఛందస్సున నాలుగు పాదములకు ప్రాసము ప్రత్యేకము వచ్చిన మ,
జ, భ, ర, భ, ర, గణములును, యతి పదింటను నిలుచును. ఇది మల
హరి వృత్తలక్షణము. ఇక,
183
160. కుర జల (అ. శి. వ్రాతప్రతి). ఈ పాఠము అర్థభంతము కాదు,
ఇందు, '3, 4' ఆను సంఖ్యల యర్థముండవలయును.
సవరణలోని
' పుర, బల ' ములకు త్రిపురములు, చతురంగబలము అని యర్థము.
'ఖర జల' అను పాఠమును సహితము గ్రహింపవచ్చును. ఖర =
అగ్ని - త్రేతాగ్నులు (ఖరారు ద్రాగ్ని గర్దభః నానార్థ రత్నమాల ]
జల . జ్యోతిశ్శాస్త్రమున అగ్నమునకు చతుర స్థానమని యర్థము
కలదు. (సూర్యరాయాంధ్రనిఘంటువు.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d31lr3mv20y5fj0pahrfn5as5dakuta</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/334</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175727</id>
    <revision>
      <id>492703</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '142 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము తురంగ వృత్తలకు ణము శే దళమునకుఁ బంచవర్ణము (ల) లల యుక్తి పరఁగునట్టి దళంబులు పదియు నాఱు గూర్చి తుద మూఁడు లఘువు (ల) గుచ్ఛము నుప ఏకప్రాసంబునఁ దురంగ...'</comment>
      <origin>492703</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2902" sha1="mawk8gpxsvow1oaqx0c52a6bryn1e3h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;142
లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము
తురంగ వృత్తలకు ణము
శే దళమునకుఁ బంచవర్ణము (ల) లల యుక్తి
పరఁగునట్టి దళంబులు పదియు నాఱు
గూర్చి తుద మూఁడు లఘువు (ల) గుచ్ఛము నుప
ఏకప్రాసంబునఁ దురంగ వృత్తమండ్రు
13
[పంచవర్ణములగు భలల గణమొక దళము అట్టి దళములు పదు నా లు
వ్రాసి, తుద మూఁడు లఘువులు గుచ్ఛముగాఁ గూర్చి యేకప్రాసముగా
వ్రాయవలెనని పై లక్షణము దెల్పుచున్నది ఇందు లక్ష్యము గొనరాదు
పై
లోషించెనేమో ఈ లక్షణ మస్పష్టము
గణపవరపు వేంకటకవిప్రణీత ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయ
విలాసమున తురంగవృత్తమొకటి కలదు
(808 వ పద్యములోని సిసగర్భితమైన తురంగవృత్తము - పుట 256)
అది యిట్లున్నది
సారస సమనేత్రయుగళ నారదరుని
కాంతి నరఘనపనిత
ధీర విశద వినతురగ భైరవ భవ క్షేత్ర భరశుభకర
హారవిసరచారణహరి సారసహితచంద్ర శరజజయనుత
వారదవరపూజితపద గౌరవకటి ఖడ్గ గరళసఖ
పై లక్షణమునకు నీలక్ష్యమున కించుక భేదమున్నది ఈ లక్ష్యమునుబట్టి
లక్షణ మిట్లుండవలెను పాదమునకు తలల గణములు నాలుగు వరుసగా
నిలిపి, తుద మూఁడు లఘువులు (నగణము) గూర్పవలెను ఇట్లు నాలుగు
పాదములు వ్రాసి, ప్రతిపాదమున రెండు సగములలో ప్రాస ఘటింప
వలెను దీనికి యతి నియతి లేదు.
ఇది ప్రాసభేద వృత్తప్రకారము
164 పంచవర్ణము తలలయుక్తి (తి)
2లఘువులు (కా), 3ఆంధ్రప్రదేశ్
ca
వర్ణము అఅలయుక్తి
సాహిత్య అకాడమీ ప్రచు
రణము - 1977.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mawk8gpxsvow1oaqx0c52a6bryn1e3h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/335</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175728</id>
    <revision>
      <id>492704</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:22:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము క. ఎక్కువ తక్కువ లేకు జక్కఁగ గణనియమగతులు సమవృత్తములం దొక్క సమంబుగ వచ్చుకా జక్కటియా యిరువదాలణ ఛందములందునా. వ, ఇది సమవృత్తాధికారము. ఇంక నందు, 143 165 165 విషమ వృత్త లక...'</comment>
      <origin>492704</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3359" sha1="pfd4knqp4wc0nzmgfit9a9n0lakptpw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
క. ఎక్కువ తక్కువ లేకు
జక్కఁగ గణనియమగతులు సమవృత్తములం
దొక్క సమంబుగ వచ్చుకా
జక్కటియా యిరువదాలణ ఛందములందునా.
వ, ఇది సమవృత్తాధికారము. ఇంక నందు,
143
165
165
విషమ వృత్త లక్షణము
క, సమసృత్తము లేతద్భే
దములందలి యతులు వ్రాయఁదప్పక క(పు) లా
క్రమమునఁ బెనఁచిన యవియ వి
షమవృత్తములయ్యెఁ గృతుల జగతిని గృష్ణా !
1
వ. అట్టి విషమ వృత్తముల లక్షణంబు లెటువలె నంటేని
167
అసమ సమ
విశేష విషమ వృత్తమ్ములు నొక్కటి మొదలుగా లెక్కింప త్రిదశసంఖ్య
లెక్కనొక్క స్థాన సంజ్ఞలకెక్కుడై, కొలందికి మిక్కుటంబులై పరిమిత
రహితంబులై వివిధ విధంబులు వర్తిల్లు ; విషమ వృత్తమ్ముల మొత్త
మ్ములు లెక్కింప నప్పరమేష్ఠికి నశక్యంబైయుండునది; యట్లుండె
వెండియు దద్విషమ వృత్తమ్ములయందు ప్రశస్తమ్ములై విస్తరిల్లు
స్వస్థాన పరస్థాన విషమ వృత్తమ్ములన రెండు విధమ్ములై పరంగునవి
యెయ్యని యంటేని, స్వస్థాన విషమ వృత్తమ్మును సరస్థాన విషమ
వృత్తమ్మును నాఁడనరు. అందు నొక్క స్వస్థానమ్మున వృత్తమ్ములు
చతుర్విధములయ్యే. అవి యెయ్యవి యంటేని స్వస్థానైకపాద విషమ
వృత్తంబును, స్వస్థానార్ధ సమ విషమ వృత్తంబును, స్వస్థానత్రిపాద
విషమ వృత్తంబును, స్వస్థాన సర్వచతుష్పాడ వృత్త విషమంది నా
దనరు. అందు ఏకపాద విషమ వృత్తంబన్నది ఉత్తాది షడ్వింశతి
ఛందస్సులలో నొక్క ఛందస్సునం దొక్క వృత్తంబున ప్రథమ తృతీయ
చతుష్పాదములును, ఆ చెప్పిన ఛందస్సునందే మఱియు నొక వృత్తంబున
రెండవ పాదంబును గలఁజెప్పిన నది స్వస్థాన ఏకపాద విషమ వృత్తం
బసం బరఁ గును,
ఆ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pfd4knqp4wc0nzmgfit9a9n0lakptpw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/336</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175729</id>
    <revision>
      <id>492705</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:22:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '144 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము మఱియు నందు స్వస్థానార్ధ సమ విషమ వృత్తంబన్నది. ఉడ్తాది షడ్వింశతి చ్చందస్సులలో నొక్క ఛందస్సునందు ప్రథమ తృతీయ పాదంబులున్ను ఆ చెప్పిన ఛందస్సున...'</comment>
      <origin>492705</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3236" sha1="gqiwc3y0ki6kjv9iknu4bgtvt2bs3jr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;144
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
మఱియు నందు స్వస్థానార్ధ సమ విషమ వృత్తంబన్నది. ఉడ్తాది
షడ్వింశతి చ్చందస్సులలో నొక్క ఛందస్సునందు ప్రథమ తృతీయ
పాదంబులున్ను ఆ చెప్పిన ఛందస్సునందె మఱియు నొక్కొక్క వృత్తం
బున ద్వితీయ చతుష్పాదంబు గలుగంజెప్పిన స్వస్థానార్ధ సమ విషమ
వృత్తంబనం బరఁగు.
మఱియు నందు స్వస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తంబన్నది ఉక్తాది
షడ్వింశతి చ్ఛందస్సులలో నొక్క ఛందస్సునందు ఒక్క వృత్తంబున
ప్రథమ ద్వితీయ తృతీయ పాదంబులును ఆ చెప్పిన ఛందస్సునందె
మణియు నొక వృత్తంబున నాలుగవ పాదంబును గలుగంజెప్పిన నది
స్వస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తంబనం బరంగు. 14
మఱియు నందు వేర్వేతి నాలుగు వృత్తముల నాలుగు పాదమ్ములు
గలగఁజెప్పిన నది స్వస్థాన సర్వ చతుష్పాద విషమ వృత్తంబనఁ
బరంగు, అట్టి తల్లక్షణంబు లక్ష్యంబునుం గ్రమంబుగా తేటఁజేసెన
నవధరింపుము.
183
అందు తొమ్మిదవ బృహతీ ఛందస్సునందు ౧రా [వ] వృత్తం
బున ప్రథమ తృతీయ చతుష్పాదముణన్ను, ఆ చెప్పిన బృహత్ ఛందస్సు
నందే ౨౫౧ (వ) వృత్తంబున రెండవ పాదంబును గలుగు చిత్ర
మను స్వస్థాన ఏకపాద విషమ వృత్తము.
చిత్రమొప్ప రనరల్ హరీ, ధాత్రియందు రనసలిడఞు
మిత్రవంశ రఘురామయే, కత్రిపాద విషమంబగు.
{పా. 1, 3, 4,
Q
పొ. 2.
8, 5. 8.
ర, న, స. J
189
అందు స్వస్థానార్ధ విషమ వృత్తంబన్నది ౧౯వ అతివృతిచ్ఛందస్సునందు
రాం వే ౨౫ం వృత్తంబున ప్రధమ తృతీయ పాదంబులున్ను
ఆ చెప్పిన అతిధృతి చ్ఛందస్సునందే ౧ ల రాహ్ వే 98 వ వృత్తంబున
ద్వితీయ చతుష్పాదంబులం గలుగు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gqiwc3y0ki6kjv9iknu4bgtvt2bs3jr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/337</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175730</id>
    <revision>
      <id>492706</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:22:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తా కారము బిరుదాంక మను స్వస్థానార్ధ విషమ వృత్తము సారసద్గుణ దిగ్వడిశా రస - జనజజల్ గురువొందిన - గారవమున భ నర్సలుగా జజ - గంబు రుద్ర విరామముశా సారసాక్షసురాధి వాసవ - సకలలోక వి...'</comment>
      <origin>492706</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2547" sha1="pfg9lli6t7ozcc2hhdizg9cdcbuymc2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తా కారము
బిరుదాంక మను స్వస్థానార్ధ విషమ వృత్తము
సారసద్గుణ దిగ్వడిశా రస - జనజజల్ గురువొందిన
-
గారవమున భ నర్సలుగా జజ - గంబు రుద్ర విరామముశా
సారసాక్షసురాధి వాసవ - సకలలోక విహార ఘో
రారి మదగజకేసరీ బిరుదాంక వృత్తమనందగుళు.
[పా. 1, 3.
.2, 4.
ర, స, జ, న, జ, జ, గ. 10+
భ, న, ర, న, జ, జ, గ, 11+]
145
17)
అందు స్వస్థాన త్రిపాద విషము వృత్తంబన్నది ఎదో వంక్తి ఛందస్సు
నందు ౧ వ వృత్తంబున ప్రథమ ద్వితీయ తృతీయ పాదంబులున్ను
ఆ చెప్పిన పంక్తి
ఛందస్సునందే రాం వృత్తంబున నాలవ పాదంబునుం
గలుగు,
మదేభక్రీడ యను స్వస్థాన త్రిపాద విషను వృత్తము
జయహరి మూఁటి - న్సాంగత్యం బై
నయ మగము న్నం - ధా నింపగా స
ల్క్రియను మధేభ - క్రీడాఖ్యం బౌ
రాయమొప్ప సభ - ర్భమొందళా.
(పా, 1, 2, 3,
పొ. 4.
న, య, మ, గ. 6+
స, భ, ర, గ 6+]
171
మఱియు నా త్రిపాద విషము వృత్తమె 2 వ అష్టిచ్చందస్సునండె
౨౧ వే రారా౩ వ వృత్తంబున ప్రథమ ద్వితీయ తృతీయ పాదంబులున్ను
ఆ చెప్పిన అప్లైచ్ఛందస్సునందే అం వే ఇంత వ వృత్తమున నాలుగవ
పాదంబునుం గలుగు.
చకోర మను స్వస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తము
శగోరివంద్య! రనజరల్ జగంబుకొందు పైరి సం
హార! విశ్రమము పితామ హాఖ్యతోఁ దగుశా (ధరజు]
172. రఇందు ర ఓటి
1
1971
ప్రాసము.
LS-19&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pfg9lli6t7ozcc2hhdizg9cdcbuymc2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/338</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175731</id>
    <revision>
      <id>492707</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:22:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '146 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము వేఱు వేఱ నిడఁ జకోర - వృత్తమండ్రు మూఁటిపై పే రజల్ రజల్ నగలవీంద్రు లష్టవిరతిలోశా. [పా. 1, 2, 3. P. 4. ర, న, జ, ర, జ, గ, 9+ ఛ, జ, ర, జ, న, గ, 8+1 172 అందు స్వస్థాన సర్వచతుష్పా...'</comment>
      <origin>492707</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2436" sha1="iqppt2mxdf4uqrybav1l4hbuicla6fg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;146
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
వేఱు వేఱ నిడఁ జకోర - వృత్తమండ్రు మూఁటిపై
పే రజల్ రజల్ నగలవీంద్రు లష్టవిరతిలోశా.
[పా. 1, 2, 3.
P. 4.
ర, న, జ, ర, జ, గ, 9+
ఛ, జ, ర, జ, న, గ, 8+1
172
అందు స్వస్థాన సర్వచతుష్పాద విషమ వృత్తంబన్నది 4 వ అష్ట
చ్ఛందస్సునందు ౨౨ నే 993 వ వృత్తంబున మొదలి చరణంబును
ఆ చెప్పిన అషివ్ఛందస్సునందే అవే 3 వ వృత్తంబున రెండవ
చరణంబును ఆ చెప్పిన యష్టిచ్చందస్సునందే అని వేదాంతి వ వృత్తం
బుక నాలుగవ పాదంబునుం గలుగు
తురంగి యను స్వస్థాన సర్వ చతుష్పాద విషమ వృత్తము
రామనాగ విశ్రమంబు - రజభసల్ జగంబులాకా
ప్రేమదంతి విశ్రుతంబు - రేఫ జరనజల్దారుల్
రామకృష్ణ నిధి విరామ రన్నజల్రజల్గవి
శ్రమ మబ్జజాఖ్య రజనరల్ జగల్ దురంగికి.
[పా. 1.
-
ర, స, భ స జ గ. 8+
2. 2.
ర, జ) ర, న, జ, గ. 8+
పా. 3.
ర, న, జ, ర, జ, గ. 94
పా, 4,
ర, జ, న, ర, జ, గ. 9+1
4) అందు ఆనుష్టుప్ఛందస్సున సర్వచతుష్పాద విషమ వృత్తంబగు
శ్లోక లక్షణము
తే. శ్లోకలక్షణ మనిరి ప్రస్తుతము కవులు
`కరయఁ దల్లక్షణంబు లేర్పఱుతు వరుస
178. 1' విరామము ” ఆనుటకు 'విరామ' ఆరు రూపము ప్రయుక్తమ
దీనిని చరిత్రాది గణమున సంగ్రహింపనగును.
174. ఒక అర (కా) ఇందు 'ర
もら
-
ఆ ప్రాసము,
17%&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iqppt2mxdf4uqrybav1l4hbuicla6fg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/339</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175732</id>
    <revision>
      <id>492708</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:29:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము నెనయ నిన్నూట యేఁబదాఱనఁగఁ గృతులఁ దనరనుష్టుపు ఛందవృత్తములు కృష్ణ ! తే. పదచతుష్టయ మందలి తుదల గురువు వరుస లఘువగు నైదవ వర్ణమెన్న తత్ప్రథమ తృతీయాంఘ్ర సప్తమము గుర...'</comment>
      <origin>492708</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2460" sha1="gaz9j9morglnbo7bs1er7j4mclk87er" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
నెనయ నిన్నూట యేఁబదాఱనఁగఁ గృతులఁ
దనరనుష్టుపు ఛందవృత్తములు కృష్ణ !
తే. పదచతుష్టయ మందలి తుదల గురువు
వరుస లఘువగు నైదవ వర్ణమెన్న
తత్ప్రథమ తృతీయాంఘ్ర సప్తమము గురువు
తద్ద్వికము చతుర్థము లఘుల్డనరుఁ గృష్ణ!
వ. వెండియు,
సీ. శ్లోకలక్షణ మనుష్టుపు ఛందమున సర్వ
వృత్తంబు లిన్నూట యేఁబదాఱు
వెలయునీ స్వస్థాన విషమ వృత్తంబులే
శ్లోక పాదంబు సుశ్లోకమయ్యె
తల్లక్షణంబు పాదాంతమ్ములను గురు
వై దవ వర్గంబులవి లఘువులు
E
ప్రథమ తృతీయ చరణము నేళింటవి
దితమౌ గురు [వుమఱి] ద్విక చతుర్థ
తే. పదయుగంబున లఘువు సప్తమమునందుఁ
దనరు నిట్లు 1 (సు)టోధాభిదాన కాళి
దాసకృత లక్ష్యలక్షణో దాహరణముల
సమరసింహాది సకల కావ్యములఁ గృష్ణ!
తే. ధరసమ విషమ వివిధ వృత్తములఁ గవిత
అమరఁ గృతులఁ దత్తల్లక్షణములఁ జేయ
నదియై బుధులు వృత్తశ్లోకమండ్రు దీని
రాజగోపాల ! గోపికారమణ! కృష్ణ!
147
174
175
176
177
178
శ్లో. శ్లోకే షష్ఠం గురుజ్ఞేయం, సర్వత్రలఘు పంచమమ్,
ద్విచతుష్పాదయోర్ద్రస్వం, నస్తమం దీర్ఘమన్యయోః,
179
177. 1సంబోధా (ల. శి. వ్రాతప్రతి). కాళిదాసకృత చ్ఛందస్సునకు
' శ్రుతబోధ ' మను పేరు ప్రసిద్ధము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gaz9j9morglnbo7bs1er7j4mclk87er</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/340</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175733</id>
    <revision>
      <id>492709</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:30:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '148 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము వ, అన్నారు. ఇది స్వస్థాన విషమవృ త్తాధికారము. [పరస్థాన విషమ వృత్తములు] మఱియు నిఁక నందు పరస్థాన విషమ వృత్తమ్ముల విధమ్ము లెటువలె నం దేని పరస్థానం...'</comment>
      <origin>492709</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3701" sha1="coqfm8uft2h9ed6byxq58hvuxys9y7y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;148
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
వ, అన్నారు. ఇది స్వస్థాన విషమవృ త్తాధికారము.
[పరస్థాన విషమ వృత్తములు]
మఱియు నిఁక నందు పరస్థాన విషమ వృత్తమ్ముల విధమ్ము లెటువలె
నం దేని పరస్థానంబు వృత్తమ్ములు నాలుగు విధములయ్యె నవి యెయ్యవి
యంటేని పరస్థాన ఏకపొద విషమ వృత్తంబును పరస్థానార్ధ సమ విషమ
వృత్తంబును, పరస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తంబును, పరసాన సర్వ
చతుష్పాద విషమ వృత్తంబనా నందు మున్ను స్వస్థాన విషమ వృత్తంబు
లకు చెప్పఁబడిన చొప్పున ఉక్తాది షడ్వింశతి చ్ఛందస్సులలో నొక్క.
ఛందస్సునందలి యొక్క వృత్తంబున ప్రథమ తృతీయ చతుష్పాదము
బున్ను ఆ చెప్పిన మీఁది ఛందస్సునందు మఱియొక్క వృత్తంబున
రెండవ చరణంబునం గలుగఁజెప్పిన యది పరస్థాన ఏకపాద విషమ
వృత్తంబన నొప్పును.
మఱియు పరస్థానార్ధ సమవిషమ వృత్తంబన్నది ఉక్తాది షడ్వింశతి
చ్ఛందస్సులలో నొక్క చందస్సునందలి యొక్క వృత్తంబున ప్రథమ
తృతీయ తరణములున్ను ఆ చెప్పిన మీఁది ఛందస్సునందలి వేరొక్క
వృత్తంబున ద్వితీయ చతుర్థ చరణమ్ములుం గలుగఁజెప్పిన నది పరస్థా
నార్ధ సమ విషమ వృత్తంబన నొప్పు,
మఱియు పరస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తంబన్నది. ఉత్తాది
షడ్వింశతి చ్ఛందస్సులలో నొక్క ఛందస్సునందలి యొక్క వృత్తంబున
ప్రథమ ద్వితీయ తృతీయ చరణమ్ములున్ను ఆ చెప్పిన మీఁది ఛందస్సు
నందలి యొక్క వృత్తంబున నాలుగవ చరణంబునుం గలుగఁజెప్పిన నది
పరస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తంబన నొప్పును.
మఱియు పరస్థాన సర్వచతుష్పాద విషమవృత్తం బన్నది ఉక్తాది
షడ్వింశతి చందస్సులలో క్రమంబుగా నాలుగు ఛందస్సులయందలి
నాలుగు వృత్తమ్ములను నాలుగు చరణమ్ములుం గలుగఁజెప్పిన నది
పరస్థాన సర్వచతుష్పాద విషమ వృత్తంబన నొప్పును.
180&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>coqfm8uft2h9ed6byxq58hvuxys9y7y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/341</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175734</id>
    <revision>
      <id>492710</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:30:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 149 మఱియు నందు క్రమంబున పరస్థాన ఏకపాద విషమ వృత్తి లక్ష్యము ౧౭ ఆత్యష్టిచ్ఛందస్సునందు 3 వే శి౬లా వ వృత్తంబున ప్రథమ తృతీయ చతుర్థ చరణమ్ములున్ను ఆమీఁదటి ౧౯ వ ఆతిధృ...'</comment>
      <origin>492710</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2736" sha1="78v6tbjmiss60nkq65z9uczaxdjtjmt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
149
మఱియు నందు క్రమంబున పరస్థాన ఏకపాద విషమ వృత్తి
లక్ష్యము ౧౭ ఆత్యష్టిచ్ఛందస్సునందు 3 వే శి౬లా వ వృత్తంబున
ప్రథమ తృతీయ చతుర్థ చరణమ్ములున్ను ఆమీఁదటి ౧౯ వ ఆతిధృతి
చ్ఛందస్సునందు క్రమంబున అ 8 వే౨వ వృత్తంబున రెండవ
చరణంబునం గలుగు.
బంధుర మను పరస్థాన ఏకపాద విషమ వృత్తము
భవవిదూర శ్రీ అలిత భాతి బంధు రాహ్వయంబనకా
రమము రజననననగల్
రావణారి ! తొమ్మిదిట వి -
దివిజవంద్యపదయుగాబ్జ ! దిగ్విరామయు క్త మై
కవిజనుల్ నభసజరల్ ల - గల్ పెనంగఁ బల్కినది.
[పా. 1, 3, 44
2.2.
న, భ, స, జ, రు లగ. 10+
ర, జ, న, న, న, న, గ, 4]
181
అందు పరిస్థానార్ధ సమ విషమ వృత్తము ఇరా వ ధృతియను ఛందస్సు
నందుల౦ వే శి విశివ వృత్తంబున ప్రథమ తృతీయ చరణము
లున్ను ఆ మీఁదటి రాజు దేవ ఆతిధృతిచ్ఛందస్సునందు ౨ ల
౬౬ వ వృత్తంబున ద్వితీయ చతుర్థ చరణమ్ములుం గలుగు.
మందర మను పరస్థానార్ధ సమ విషమ వృత్తము
=
చక్రహస్త! వడి విరించి - సంఖ్య రనజభనసలుజు
శక్రవినుత ! భనసజల్భ - నల దిగ్విరమణముని
ర్వక్ర విక్రమమున నక్ర - రాజు గళము దునిమి భూ
చక్రమునను వెలయు శేష శాయి! మందరమనఁదగుణా.
{పా. 1, 3. ర, న, జ, భ, న, స. S+
పా. 2, 4,
భ, న, స, జ, భ, న, గ, 10+1
182
అందు పరస్థాన త్రిపాద విషమ వృత్తము ౧౩ వ అతిజగతిచ్ఛందస్సు
నందు 3 వే ౫౨ వ వృత్తంబున ప్రథమ ద్వితీయ తృతీయ చరణము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>78v6tbjmiss60nkq65z9uczaxdjtjmt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/342</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175735</id>
    <revision>
      <id>492711</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:30:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '150 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము లున్ను ఆ మీఁదటి 7 వ శక్వరీచందస్సునందు రా వే ౧ వ వృత్తం బున నాలుగవ చరణమ్మును గలుగు. 1 చక్ర మను పరస్థాన త్రిపాద విషము వృత్తము ధరధరనిగమో - ద్ధరణాకరణ...'</comment>
      <origin>492711</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2172" sha1="p4z5qmge8ww7r1b64vxet9ryi0zvif0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;150
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
లున్ను ఆ మీఁదటి 7 వ శక్వరీచందస్సునందు రా వే ౧ వ వృత్తం
బున నాలుగవ చరణమ్మును గలుగు.
1 చక్ర మను పరస్థాన త్రిపాద విషము వృత్తము
ధరధరనిగమో - ద్ధరణాకరణా
కరశర[ని]ధిశ్రీ - కర చక్రమనం
బరఁగు ననభభల్ - వరుసక్షా గురువుగా
మరుజనకా! దగు నజననలగలగా.
పొ. 1, 2, 8.
పా.4.
న, న, భ, భ, గ. ఞ+
న, జ, న, న, లగ. 7+]
183
అందు సర్వపరస్థాన విషమ వృత్తము ౧౦ వ సంక్తి ఛందస్సు నందు
*౫ వ వృత్తంబున మొదలి చరణంబు ౧౧ వ త్రిష్టుప్ఛందస్సునందు
౨౦ వ వృత్తంబున రెండవ చరణంబును వ జగతీఛందస్సునందు
౧ వే ౧౫ వ వృత్తంబున మూఁడవ చరణంబును ౧3 వ అతిజగతీ
వే
ఛందస్సునందు va౨ వ వృత్తంబున నాలుగవ చరణంబునుం గలుగు.
సన్మాని
యను సర్వపరస్థాన
పూనిక భా[భ ] గ - ముల్ చె[లఁగం]
గను నయసల్ గాఁ - గలితంబై స
1
విషమ వృత్తము
న్మాని యనగా భభ - నయ గణముల్ సొం
పూచినఁదనరుజు - భువి [భ] సననగల్.
[*పా. 1. భ, భ, భ, గృ 6+
పా. 2. న, య, స, గగ, ఓ+
పా. 3. భ, భ, న, య. 6+
పా. 4. భ, స, న, న, గ, 6+3
188, 1 చక్రవాళ (తి).
184, *పొత్తపికవి పేర్కొనిన క్రొత్త వృత్తము.
184&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p4z5qmge8ww7r1b64vxet9ryi0zvif0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/343</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175736</id>
    <revision>
      <id>492712</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:30:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము వ, ఇది పరస్థాన విషమ వృత్తాధికారము. గారు 151 మఱియు స్వస్థాన పరస్థానార్ధ నను విషమ వృత్తములు భీమన రచియించిన ప్రకారము, చిత్రకవి పెద్దనగారు రచియించిన ప్రకారము. అంద...'</comment>
      <origin>492712</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2063" sha1="edmv8y5pe8khn1wppbsktetrm01ynyq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
వ, ఇది పరస్థాన విషమ వృత్తాధికారము.
గారు
151
మఱియు స్వస్థాన పరస్థానార్ధ నను విషమ వృత్తములు భీమన
రచియించిన ప్రకారము, చిత్రకవి పెద్దనగారు రచియించిన
ప్రకారము. అందు,
స్వస్థానార్ధ సమవృత్తములన్నవి
[లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 7]
తే. నిశియు, విపరీత సంజ్ఞయౌ నిశి రతిప్రి
య, మణిత ప్రతా, పోప చిత్రాఖ్యలైన
యవీయు, నారీప్లుతంబన నాఱుగతుల
జరుగుచుండు స్వస్థానార్ధ సమములగుచు.
అందు క్రమంబున నిశి యను స్వస్థానార్ధ సమ వృత్తంబు
[లక్షణసార సంగ్రహము (2 - 8]
=
చేసింద్ర వజ్రంబునఁ - బేర్చీరాఁగా
నెసంగఁగా సర్లను పేంద్రవజ్రజా
భాపిల్లఁగాఁగూర్చియు - బాగుమీఱ
న్వెనన్ని శీనామను - వృత్తమయ్యె.
185
186
పా. 1. 3.
పా. 2, ఓ.
ఇంద్రవజ్ర.
ఉపేంద్రవజ్ర.]
వ, &quot;ఇడియె ఉపజాతి యను వృత్తము. దీనికే మఱిన్ని,
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 81
ఈవింతతో బేసుల - నింద్రవజ్రం
బిపుర్పఁగా సర్లను పేంద్రవజ్రం
188. నిశిక్ ' ఉపజాతి యను నామాంతరము,
నామాంతరము
187
188&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>edmv8y5pe8khn1wppbsktetrm01ynyq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/344</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175737</id>
    <revision>
      <id>492713</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:31:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '152 లక్షణశిరోమణి 4 తృతీయాశ్వాసము బీవై ఖరిగా రెండును నిట్లు గూర్పణ సవజ్రదేహా ! యుప - జాతియయ్యెడా. విపరీతనిశి యను స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము (లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 10] ఇరస్తుతా! బేసిను...'</comment>
      <origin>492713</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" sha1="caat3v3zp0vxqwv51og7poq9zd1qrbx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;152
లక్షణశిరోమణి
4
తృతీయాశ్వాసము
బీవై ఖరిగా రెండును నిట్లు గూర్పణ
సవజ్రదేహా ! యుప - జాతియయ్యెడా.
విపరీతనిశి యను స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము
(లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 10]
ఇరస్తుతా! బేసిను పేంద్రవజ్రగా
హిరంగ సర్లిందును - నింద్రవజ్రకా
ధరాధిరాజా ! యిది . దాధరిత్రిజా
శ్రీనీతి నొప్పు న్విప - రీతపూర్వక్షా.
(ప్రా. 1, 3.
ఉపేంద్రవజ్ర.
పా. 2, 4,
ఇంద్రవజ్ర.)
అందు
రతిప్రియ
మను
స్వస్థా నార్ధ
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2. 111
అందు
స్థానార్ధ సమ వృత్తము
ఖ్యాతి న్పేసుల సంప్ర - హర్షిణిం దలిర్ప
యుక్తంబుగా రుచిరము - యుక్పదంబు ల
.
నీతిం గూర్పఁగనుజ మ నీషులైన కావ్యు
అతిప్రియ, బనుచుఁ దలంతురౌ కృతి.
పా. 1, 3.
పా. 2, 4,
ప్రహర్షిణి. 7+
8+]
అజితప్రతాప మరు స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 121
అజరస్తుతాంగ ప్రమి - తాక్షరతో
నజమతి స్ఫుట ప్రియంవదాఖ్యతో
నజిత ప్రతాపమన- నయ్యేనయా
సుజన కల్పకము - సూరులెంచఁగా జుం
189
190
191&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>caat3v3zp0vxqwv51og7poq9zd1qrbx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/345</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175738</id>
    <revision>
      <id>492714</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:31:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పొ. 1, 3. 2. 2, 4. వృత్తాధికారము ప్రమితాక్షరము. 8+ ప్రియంవద. 7+] అందు ఉపచిత్ర యను స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము [ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 131 అసమంబుల సాసవ - అంది యా - ర్యాసుత దోదక - మయ్యెను సర్ల నసిక స్త...'</comment>
      <origin>492714</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1804" sha1="3zwss2vpaxapdmju2rezgvbu1rae4qj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పొ. 1, 3.
2. 2, 4.
వృత్తాధికారము
ప్రమితాక్షరము. 8+
ప్రియంవద.
7+]
అందు ఉపచిత్ర యను స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 131
అసమంబుల సాసవ - అంది యా
-
ర్యాసుత దోదక - మయ్యెను సర్ల
నసిక స్తుత సద్గుణ - రత్న ఘో
రాసురభంజన - యాయుసచిత్ర.
153
182
(పా. 1, 3.
3, 5, 5, 5. 8-
పా. 2, 4.
భ, భ, భ, గ, 6+ (దోదకము)
238
అందు నారీఫ్లుత మను స్వస్థానార్ధ సమవృత్తము
[లక్షణసార సంగ్రహము 2 . 14]
బేసుల్ శాలిన్యాఖ్య - వృత్తంబుగాఁగా
నీసూటితో సర్లను నింద్రవజ్రం
బైసేయు న్నారీస్లు తారూఢ నామం
టో సత్యనంగా ! అస - దుజ్జ్వలాంగా !
పా. 1. 3.
పా. 2, 4.
6+
కాలిని -- మ, త, త, గర. 6+
ఇంద్రవజ్ర, - త, త, జి, గగ 7+)
శ. ఇవీ యాఱు స్వస్థానార్ధ సమవృత్తములు. ఇంక నందు,
స్వస్థాన విషమ వృత్తము లన్నవి
[లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 30]
తే. ధరణీయు, వరాంగి, యంగజాస్త్రము, నదీప్ర
ఘోషమన, నాల్గు పేరులఁ గొమరు మిగిలి
LS-20
蓋能
195&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3zwss2vpaxapdmju2rezgvbu1rae4qj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/346</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175739</id>
    <revision>
      <id>492715</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:31:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '154 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము ఛందమొక్కటఁ దగిలి ప్రశస్త మగుచుఁ దనరు స్వస్థాన విషమ వృత్తంబులనఁగ. ఆందు క్రమంబున ధరణి యను స్వస్థాన విషమ వృత్తము [లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 32] మును నిల...'</comment>
      <origin>492715</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1837" sha1="trpx9c5jecidj1re07yqv6y020t56gc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;154
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
ఛందమొక్కటఁ దగిలి ప్రశస్త మగుచుఁ
దనరు స్వస్థాన విషమ వృత్తంబులనఁగ.
ఆందు క్రమంబున ధరణి యను స్వస్థాన విషమ వృత్తము
[లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 32]
మును నిల్చును, దోటక - ముఖ మఱిపై
జానుగాఁ దర్క వి శ్రాంతిరా రసముల్
సనయతి వనస - సలో మమ సా
ట్రానేనింట న్వళ్ల నలుగు స్ధరణిజు.
-
లక్షలు
[2. 1.
స, స, స, స. 8+ (తోటకము)
పొ. 2.
ర, ర, ర, స. 6+
2. 9.
న, న, స. స, 7+
2. 4.
మ, మ, స, స. 5+3
వరాంగి యను స్వస్థాన విషమ వృత్తము
[లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 33 )
.
ఇరన్సుధుల్' మేచ్చ ను - పేంద్రవజ్ర
న్మరుత్త సూజా ! ప్రథ - మద్వితుర్యల్
&quot;హేరాళమై యుండఁగ - నింద్రవజ్రజా
వరాంగికి# త్ర్యంఘికి - వైపుచూపుగా
పా. 1, 2, 4.
ఉపేంద్రవజ్ర.
2. 3.
ఇంద్రవజ్ర.]
అంగజాస్త్ర మను
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 84]
స్వస్థాన వివరూ వృత్తమః
రూపయి మించ - న్రుగ్మవతిన్ము
దీపితమై యుం - డె యరగాఁగాల్
196
197
198&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>trpx9c5jecidj1re07yqv6y020t56gc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/347</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175740</id>
    <revision>
      <id>492716</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:31:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత కారము ప్రొపై శుద్ధ వి . రాట్టు సమ్మితం బైపై నర్ధము - సంగజాస్త్రమౌ 155 క్షేపా. 1, 2. భ, మ, స, గ. 54 (రుగ్మవతి) పా. టి, 4. మ, స, జ, గ. 5+ (శుద్ధవిరాట్టు)1 199 అందు నదీప్రఘోష యను స్వస్థాన విషమవృత్తము...'</comment>
      <origin>492716</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2142" sha1="3cx1cvstrgl2wsdvikdte4l7p6bznab" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత
కారము
ప్రొపై శుద్ధ వి . రాట్టు సమ్మితం
బైపై నర్ధము - సంగజాస్త్రమౌ
155
క్షేపా. 1, 2.
భ, మ, స, గ. 54 (రుగ్మవతి)
పా. టి, 4.
మ, స, జ, గ. 5+ (శుద్ధవిరాట్టు)1
199
అందు నదీప్రఘోష యను స్వస్థాన విషమవృత్తము
[ లక్షణసార సంగ్రహము 2 - 353
-
చాలనాద్యంఫ్రికణా – స్రగ్విణీ వృత్తముం
దలంపఁగాఁ దక్కిన - తత్ప్రయాంఘ్రులం
జెలంగ వంశస్థను - జిత్రరీతి సం
ధిలంగఁ గూర్పంగ నదీప్రఘోషమౌ
పొ. 1.
ర,ర,ర, ర. 67 (సగ్విణి)
పా. 2, 3, 4.
జ, త, జ, ర. 77 (వంశస్థము)] 200
వ. ఇవి నాలుగు స్వస్థాన విషమ వృత్తములు. ఇది స్వస్థానార్ధసమ స్వస్థాన
విషమ వృత్తాధికారము. ఇఁక నందు,
పరస్థానార్థ సమ వృత్తము లన్నవి
[*లక్షణసార సంగ్రహము 2 : 16 - 281
తే. కేతుమతి, వేగవతి, వియోగిని, పరావ
తియును, ధృతమధ్యయును, గోమలియును, మణివి
జ్ఞానకాంతి, మనోహర దనరుఁబుష్పి
శాగ్ర, భద్రవీరాట్టును, నసరవక్త్ర
క. శ్రీనాయక భృత్యపర
స్థావార్ధ సమంబులివియుఁదగుఁ బదునొకఁడై
201
20%
*ఇటనుండి (ఆ. శ. 202 - 214) అతక్షణసారసంగ్రహములోని (2 : 16 - 28)
పద్యములు సంగ్రహింపఁబడినవి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3cx1cvstrgl2wsdvikdte4l7p6bznab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/348</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175741</id>
    <revision>
      <id>492717</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:32:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '156 లక్షణశిరోమణి పూని ప్రసిద్ధములై నవి తృతీయాశ్వాసము గానెఱుఁగఁగ వలయు వీనిగతులు కవీంద్రుల్. 203 అందు క్రమంబున కేతుమతి యను పరస్థానార్థ సువృత్తము చను బేసులు న్స - జనగాప్తి 4 న్బా...'</comment>
      <origin>492717</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1770" sha1="ghbmx2tp3uvxugfh8s2xtv439224bhf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;156
లక్షణశిరోమణి
పూని ప్రసిద్ధములై నవి
తృతీయాశ్వాసము
గానెఱుఁగఁగ వలయు వీనిగతులు కవీంద్రుల్.
203
అందు క్రమంబున కేతుమతి యను పరస్థానార్థ సువృత్తము
చను బేసులు న్స - జనగాప్తి
4
న్బాను సమా ! సరిఞు - భ్రనగగంబుల్
తనరం గవీంద్ర తతి యెన్నం
-
దోసమరింపఁగే - తుమతి మించు.
{పొ. 1, 3. స, జ, స, గ, 6+
P. 2, 4.
భ, ర, న, గగ, 64]
అందు
వేగపతి యను సరస్థానార్ధ సమవృత్తము
తగు బేసులు స - త్రయగంబు
ల్బాగుగ దోదక . పాటిలుసర్లం
బొగడోందఁగ &quot;నో - ప్పునఁ గూర్ప
స్వగవతీవర - వృత్తము మించుకా.
201
[పొ. 1, 3,
స, స, హ, గ, 64
పా. 2, 4.
భ, భ, భ, గగ, 6+ (దోదకము)]
అందు
వియోగిని యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
అసమంబుల - యందు సాజగల్
సససర్లందు స . భద్రవంబులిం
పెసఁగర్రచి - యింపఁజెల్వను
య్యు సమర్థించు ఏ - యోగినిండగళా.
and
[పా. 1, 3.
స, స, జ, గ. 5f
పా. 2, 4.
ప్ర, భ, ర, వ, 6+]
205, 1 నేర్పున (అ, పా. సం. 2-19).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ghbmx2tp3uvxugfh8s2xtv439224bhf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/349</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175742</id>
    <revision>
      <id>492718</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:32:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము - - అందు *పరావతి యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము బేసులందు హంబు లాని 'పెట్టియాల చెసన్ల గుబు లాఱు గంబ - దిన్సరిం జేసి రేఁ బరావతీవ్ర - సిద్ధసంజ్ఞఁ బొసంగు పేరి వృత్తమౌను -...'</comment>
      <origin>492718</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2466" sha1="8q8q0u3hdt9ur9oebfbbaxl7ftge9xv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
- -
అందు *పరావతి యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
బేసులందు హంబు లాని 'పెట్టియాల
చెసన్ల గుబు లాఱు గంబ - దిన్సరిం
జేసి రేఁ బరావతీవ్ర - సిద్ధసంజ్ఞఁ
బొసంగు పేరి వృత్తమౌను - భూరికీ ర్తీ
పా. 1, 3.
4
ఆఱు హగణములు 8+ (12 వ ఛందస్సు)
157
పా2, 4. ఆఱు లగములు, గ. 94 (13వ ఛందస్సు ) ] 207
అందు
ధృతమధ్య
యనే పర
పరస్థానార్ధ సమువృత్తము
ఆరయ దోదక - మంటును బేసు
ల్సరులను దోదక - లక్షణమొందుగా
17
మారుతి ! యాధృతి మధ్యకునెందు
న్సరస కవీంద్రులు - సమ్మతిఁ గూర్పణ.
పా. 1, 3.
పా. 2, 4.
అందు
భ, భ, భ, గగ. 6+ (దోదకము)
న, జ, జ, య. 7+ (తోదకము)]
కోమలి యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
అనిలజ! దోదగ మౌ విషమాంధ్ర
ర్జనస్తుతా రుచిర యె - సంగు సర్లలో జు
&quot;
ఘనతరమై తగుఁ - గావ్యములందుకు
వినంగఁగోమలి యను - వృత్తమొప్పగుజు.
208
గురులందు జ, ర,
* అప్పకవి యీ పరావతికి బేసుఅందు ఈ జ, ర, జ, X
జ, ర, గ అను గణములను జెప్పెను. ఇందన్ని పాదము లేకచ్ఛందో
జాతము అగుటచే (13 వ ఛం.) నియ్యది పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
శాఁజాలదు. ఆప్పకవి అక్షణము ప్రమాదము, చిత్రకవి బేను 12, సరుల
18 ఛందస్సులను గ్రహించెను. ఇది వృత్తరత్నాకరమఠము, ఇందు బేసి
పాదములు అఘ్వంతివృత్తములు.
209. 105052-05 (0. t. No. 2. 23)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8q8q0u3hdt9ur9oebfbbaxl7ftge9xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/350</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175743</id>
    <revision>
      <id>492719</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:32:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '158 లక్షణశిరోమణి తృతీయా శ్వానము [పొ. 1, 3. న, జ, జ, య. 1+ (తోదకము) పా. 2, 4. జ, భ, స, జ, గ. 8+ (రుచిర)] అందు 209 మణీవితాన కాంతి యను పరస్థానార్థ సమవృత్తము రంగో శుద్ధ వి - రాట్టు బేసులు స్సంగతిన్సరులఁ - జా...'</comment>
      <origin>492719</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1952" sha1="evsurnhptbjhbvvzuwdqln3eumauxwj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;158
లక్షణశిరోమణి
తృతీయా శ్వానము
[పొ. 1, 3.
న, జ, జ, య. 1+ (తోదకము)
పా. 2, 4.
జ, భ, స, జ, గ. 8+ (రుచిర)]
అందు
209
మణీవితాన కాంతి యను పరస్థానార్థ సమవృత్తము
రంగో శుద్ధ వి - రాట్టు బేసులు
స్సంగతిన్సరులఁ - జాశ్ర థోద్ధత
ర
సంగత్పార ధురంధరాభ్రమా
తంగ విన్మణి వి తాన కాంతికి.
పా. 1, 3.
షా, 2, 4.
అందు
-
మ, స, జ, గ. 5+ (శుద్ధవిరాట్టు)
ర, న, ర, వ. 6+ (రథోద్ధతము)
మనోహర మను పరస్థానార్ధ [సమ] వృత్తము
1
బేసిన్గవికాంతను - బేర్చియు నిం
పెసఁగ న్సరితోటక - వృత్తముతో
భాపిల్ల నొనర్చిన - భవ్యయశో
విసరాఢ్య మనోహర - వృత్తమగుడా.
[2.
పా. 1, 3.
పా. 2, 4.
త, జ, జ, వ. 7+ (కవికాంత)
స, స, స, స, 8+ (తోటకము)]
అందు పుష్పితాగ్ర యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
* పరఁగ నసమమందు - భద్రికాగ
ల్సరులఁ ప్రభాత యె - సంగుఁ బుష్పితాగ్ర
హరికులమణి యంజ నాత్మజాతా
శరనిధిలంఘన - శౌర్యసత్యసంధా!
పా. 1, 3,
పా. 2, 4,
-
న, న, ర, య. 8+ (భద్రిక)
న, జ, జ, ర, గ, 7+ (ప్రభాతము)]
212. వరంగు (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
210
211
212&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>evsurnhptbjhbvvzuwdqln3eumauxwj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/351</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175744</id>
    <revision>
      <id>492720</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:32:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు భద్రవిరాట్టను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము తాఁజేందనమాన - తజ్రగా స్త్రీ వ్రాజిల్శుద్ధ విరాట్టుగంబు సర్లం 'దేజోవిజితార్క - తేటగాఁగళ భ్రాజద్భద్ర వి - రాడ్విధంబ...'</comment>
      <origin>492720</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1829" sha1="l8rwmcf8nmfece6fifbr8zd01rmzd39" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు భద్రవిరాట్టను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
తాఁజేందనమాన - తజ్రగా స్త్రీ
వ్రాజిల్శుద్ధ విరాట్టుగంబు సర్లం
'దేజోవిజితార్క - తేటగాఁగళ
భ్రాజద్భద్ర వి - రాడ్విధంబు మించళా.
[పా- 1, 3.
త, జ, ర, గ, 6f
పొ. 2, 4.
మ, స, జ, గగ. 5+
159
శుద్ధవిరాట్టుగంబు = శుద్ధవిరాటణములమీఁద (మ, స, జ, గ.)
ఒక గురువు.]
అందు
అపరవక్త్ర యను పరస్థానార్ధ సమవృత్తము
అనఘ! యరమ మందు భద్రిక
--
న్జనఁబడమాలిని సర్లయందు ని
ల్పనది యపర - వక్త్రవృత్తమ
ననుచును సత్కవు- ఆండ్రు మారుతీ.
213
పొ. 1, 3.
న, న, ర, వ, 6+ (భద్రిక)
పొ. 2, 4,
ను, జ, జ, ర. + (పదమాలిని) 1
214
215
ప్, ఇవి సరస్థానార్ధ సమవృత్తములా. ఇంక నందు క్రమంబున
పరస్థాన విష మవృత్తములన్నవి
[లక్షణసార సంగ్రహము 2:37. 40,42,467
క. క్షమ శరభక్రీడయు, శ్రీ
రమణ, రథగమన మనోహరమనియుడు వృ
త్తములీత్రయంబు విదళిత
విమత! పరస్థాన విషమ వృత్తములయ్యే.
210&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l8rwmcf8nmfece6fifbr8zd01rmzd39</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/352</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175745</id>
    <revision>
      <id>492721</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:33:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '160 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అందు క్రమంబున శరభ క్రీడ యను పరస్థాన విషము వృత్తము కృతీశా చంద్రశ్రీ ప్రధమమున - రెండింటి యందుక చతుర్థాంఫ్రికా రాఁగా మధనయ య - చండ్చల్ల గంబుగా చాత...'</comment>
      <origin>492721</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2247" sha1="j5zk0dqdavkmqo7nvd3b8j7i091yvcj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;160
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అందు క్రమంబున శరభ క్రీడ యను పరస్థాన విషము వృత్తము
కృతీశా చంద్రశ్రీ ప్రధమమున - రెండింటి యందుక
చతుర్థాంఫ్రికా రాఁగా మధనయ య - చండ్చల్ల గంబుగా
చాతుర్యంబొప్పఁగ సువి - శాలరీతి దృతీయాంఫ్రి
ప్రతిజ్ఞా వాక్పాలా ! వినుము శర - భక్రీడ యయ్యెకు
(1, 2, 4 య, మ, న, స, ర, గ 1+ (చంద్రశ్రీ)
పా 3
మ, భ, స, య, య, లగ 8+ (విశాల)]
అందు శ్రీరమణ మను పరస్థాన విషమ వృత్తము
(2) 1
రూపయి యాదీ - న్రుగ్మవతి నా
నావయి దోదక - ముఘులమూఁట
దీపితమైనను - ధీరులు మెచ్చకా
శ్రీపతి సేవక ! - శ్రీరమణంబౌ
భ, మ, స, గ 5+ (రుగ్మవతి)
పా 2 3, 4 భ, భ, భ, గగ + (దోదకము)
అందు
217
218
రథగమనమనోహరమను పరస్థాన విషనువృత్తము
ప్రథననరజగా ప్తిఁ - బాట్ల లంగ నయ్యెజో
ప్రథమ తృతీయ చతుర్థ - పాదముల్ జయోద్య
త్పధనజజరయల్ ద్విపాదయుక్తిఁ జెందగా
రధగమన మనోహరంబగుకాు సునీతీ'
[ పా 1 3 4
పా 2
న, న, ర, జ, గగ 8+
న, జ జ, ర, య $+1
219
220
చ ఇవి పరస్థాన విషమ వృత్తములు ఇఁక నందూ
సర్వపరస్థాన విషమవృత్తము లన్నవి
తే తనర వీణారచన, యుద్ధతంబు, మధుర
యనఁగ, మణిదీఎకయు నన, నమరు నాల్గు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j5zk0dqdavkmqo7nvd3b8j7i091yvcj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/353</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175746</id>
    <revision>
      <id>492722</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:33:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 'పేర్లు గలిగిన వృత్తముల్ వృథులశౌర్య! వినుము సర్వపరస్థాన విషమము లగు. అందు క్రమంబున వీణారచన యను సర్వపరస్థాన విషమ వృత్తము స్పారంబుగ నాదిశాతయ - సాగురువుల్రా - నా...'</comment>
      <origin>492722</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1916" sha1="jnkxj0vy89ziyvqs6seqrhabpyet025" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
'పేర్లు గలిగిన వృత్తముల్ వృథులశౌర్య!
వినుము సర్వపరస్థాన విషమము లగు.
అందు క్రమంబున వీణారచన యను సర్వపరస్థాన
విషమ వృత్తము
స్పారంబుగ నాదిశాతయ - సాగురువుల్రా
-
నా రెండవ యంఘ్ర తజన - భాప్తి గగం బై
భారంజిత మూఁట తజన - భల్ సగణము పీ
ణారచనకగు భననజ - నల్గురువు తుదళా.
త, య, స, సుగ 8 +
221
పా. 1.
పొ. 2.
త, జ, న, భ, గర. 9+
పా. 3.
త, జ, న, భ, స, 4
2. 4.
భ, న, న, జ, న, గ 10+]
అందు
ఉద్దత మను సర్వపరస్థాన విషమ వృత్తము
జగతి సృజ - జ్ఞ గణంబ
నగణసజగ - ల్నవీనధీ
నాగభనజవగ - ణంబులతో
నొగి మంజుభాషిణీగ - ముద్దతంబగుళ.
స, జ, జ. 54 (లఘ్వంతము)
222
{పొ. 1.
పా. 2.
ప, స, జ, గ. 6+
5. 3.
భ, న, జి, వ. 7
పా. ఓ
అందు
LS - 21
స, జ, స, జ, గ, 8+ (మంజుభాషిణి)]
మధుర మను సర్వపరస్థాన విషమ వృత్తము
పరఁగఁగ మున్ను ప్ర - భాత వృత్తమయ్యేకా
స్థిరమతి మఱి యుల్ల - పిల్లఁ బరాజితకా
స్మరరిపుసుత! మూఁట మాలినీ వృత్తరీతి
సరవిమధురణ నసల్జ - జ జంబుగమౌఁదుద
.
ウシネ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jnkxj0vy89ziyvqs6seqrhabpyet025</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/354</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175747</id>
    <revision>
      <id>492723</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:33:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '162 12 1 పా 2 పా పా 4 అందు 121 పా 2 పా పా 4 లక్షణ శిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము న, జ, జ, ర, గ 7+ (ప్రభాతము) న, న, ర, స, లగ 8+ (అపరాజితము) న, న, మ, య, య 8+ (మాలిని) న, స, జ, జ, గ 9+ (కల్పితము)] మణిదీపిక యను సర్వపరస్థాన విషమ వృ...'</comment>
      <origin>492723</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2237" sha1="go75ns6sbrljlhruzcj31arn1a3fons" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;162
12 1
పా 2
పా
పా 4
అందు
121
పా 2
పా
పా 4
లక్షణ శిరోమణి
-
తృతీయాశ్వాసము
న, జ, జ, ర, గ 7+ (ప్రభాతము)
న, న, ర, స, లగ 8+ (అపరాజితము)
న, న, మ, య, య 8+ (మాలిని)
న, స, జ, జ, గ 9+ (కల్పితము)]
మణిదీపిక యను సర్వపరస్థాన విషమ వృత్తము
పరఁగు నాదిపదమున - భత్రయ సగణబంధుర మయిరా
గరిమను ననసలును సజభల్స - కారము ద్విపదమగుం
బౌరిని మూఁడవ యంమ్రి నభ్రం - ము్నుసయుగముజోడును
దరళ నాల్గవ పాదమొందుచుఁ - దానగున్మణి దీపికళా
న, భ, న, భ, న, భ, స 9+
న, న, న, న, జ, భ, స 13+
న, భ ర, న, న, స, న, స 11+
న, భ, ర, స, జ, జ, గ 11+ (తరళము)]
వ ఇవి సర్వపరస్థాన విషమవృత్తములు
224
దగ్గునిడం
225
ఇది స్వస్థానార్ధసము, స్వస్థానవిషము, పరస్థానార్ధసము, పరస్థానవిషమ,
సర్వపర స్థానవిషమ వృత్తాధికారము మఱియు నందు,
ఉపరివృత్త లక్షణము
ఇల నిరువదియాఱకర
ములకెక్కువ లిడెడి వర్ణములుగల చరణ
226
మ్ముల వృత్తమునీ గతులన
నలువగు దరలలిత ఘననినదములు మొదలై
227
అందు క్రమంబున [3c యగు] ఓం మహః అనే ఛందస్సున ఆ కో
ము
3 వే ఉ ఉ ౨ ఏదియగు ధరమను ఉపరి వృత్తమ
ననస, నలామ నవ - ననలును భసలఁబే -
ది
నఁగొనఁగ వసుగజ నాగ విరమముల్&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>go75ns6sbrljlhruzcj31arn1a3fons</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/355</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175748</id>
    <revision>
      <id>492724</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:33:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము దనరిన దర మనఁ - దగు ధరదశరథ - దశరథ తనయబు - ధస్తుత సృహరీ! - [న, న, న, న, న, న, న, వ, భ, స, 8+, 8+, 8+] 163 228 అందు 3 k వదియగు విరాట్ఛందస్సున లలిత మను ఉపరివృత్తము మొదలను నెనిమిది గణ - ములు నవల న...'</comment>
      <origin>492724</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2136" sha1="gk1bbwkzupy89u7dat69je0slqhpumo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
దనరిన దర మనఁ - దగు ధరదశరథ -
దశరథ తనయబు - ధస్తుత సృహరీ!
-
[న, న, న, న, న, న, న, వ, భ, స, 8+, 8+, 8+]
163
228
అందు 3 k వదియగు విరాట్ఛందస్సున లలిత మను ఉపరివృత్తము
మొదలను నెనిమిది గణ - ములు నవల నొక నగణ -
మును తుద నగణ ద్వయ మును యగణముర్విం
గదీసి దళదిశ విధులఁ గలుగు యతుల విడిపర -
-
కవులు లలిత కందముగ నిలిపినఁ గృష్ణా!
!
[న, న, న, న, న, న, న, న, స, న, న, య, 10+, 10+, 9+] 223
అందు 3౬. విరాట్ఛందస్సున ఘననినద మను ఉపరి వృత్తము
నననన జనజనములు - ననభసల్దశ విరమ -
ణమ్ము నవనిధి యతుల - నలువొప్పఁ గవివరుల్
ఘననినదమనఁ గృతి న గణిత సత్కవి విమతి -
గల్గి చెలువలరు (నురు) - గతులందముగ హరీ!
n
న, న, న, న, జ, న, జ, న, న, న, భ, స. 10+, 3+, 3+1
మఱియు నందు [3౦ వదియగు] మహశ్ఛందస్సున భీమనగారు
లయగ్రాహి యను ఉపరి వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త. 127]
-
ఇంబడరఁగా భజన - నంబులకడగా భజన -
నంబులు భకారము నొడంబడి లయగ్రా
హింబరఁగఁ జెప్పఁగల - కం బిడినయట్ల యగ -
ణంబు కృతిమీఁద నమ రుం బరహితార్థీ 1
229. 1 సలితమను (తి).
230, రుద్ర (ఆ. శే. ప్రాతప్రతి).
28&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gk1bbwkzupy89u7dat69je0slqhpumo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/356</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175749</id>
    <revision>
      <id>492725</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:34:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '184 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము [భ, జ, స, న, భ, జ, స, న, భ, య 8+, 8+, 84 అండు ౩౪ వ భూర్భువః ఛందస్సున, ఇవి ప్రాసయతులు] లయవిభాతి యను ఉపరి వృత్తము [కవిజనాశ్రయము - వృత్త 128] ననననసనంబులును - నసననసగంబు...'</comment>
      <origin>492725</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2269" sha1="bqrb2qrpz2k7ao6q66w9w0q0nmovbir" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;184
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
[భ, జ, స, న, భ, జ, స, న, భ, య 8+, 8+, 84
అండు ౩౪ వ భూర్భువః ఛందస్సున,
ఇవి ప్రాసయతులు]
లయవిభాతి యను ఉపరి వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త 128]
ననననసనంబులును - నసననసగంబులును -
నెసఁగఁగృతి పాదముల - రసికతను జెప్పగా,
గుసుమశరవత్సుభగ - యసదృశగుణా ' వినుత -
రస' లయవిభాతి యని - రసమసుకవీంద్రుల్
G
[న, స, న, న, ప, న, న, ప, న, న, స, గ 9+, G+, 3+
అందు 37 వ భూర్భువశ్ఛందస్సున,
ఇవి ప్రాసయతులు]
త్రిభంగి యను ఉపరి వృత్తము
[కవిజనాశ్రయము - వృత్త 128]
.
వనలును సనలుమ - ననలును ససభమ - లును
సగయుక్తములైన మృదువైన బ్రస్తుతమైన
వనరుహభవ నిభ' - మనమలరఁ ద్రిభం - గిని
జెప్పుగా వడిదప్పుడా బ్రాసము చొప్పుఞ*
[న, న, న, న, న, వ, స॥ స, భ, మ, స, గ 8+, 8+
యతులు 23-27-32 అక్షరములపై అంత్యానుప్రాసము ]
23
282
ఇవి ప్రాస
233
233 *కవిజనాశ్రయము మొదలుకొని యెల్ల ఛందములందును 37 అక్షర
ములు^ ఆ ఆయహారి వృత్తలక్షణము చెప్పఁబడియున్నది. అక్షణళితో
మణి దానిని సంగ్రహింపకుండుటకు కారణము దరూహమా శిరోమణి
కారుని మతమున 36 ఛందస్సులే కలవు. 37వ దగు అయహారి నతఁ
డు పేక్షించేనేమో!&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bqrb2qrpz2k7ao6q66w9w0q0nmovbir</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/357</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175750</id>
    <revision>
      <id>492726</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:34:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు ఉపరి వృత్తమను దండకము (కవిజనాశ్రయము - వృత్త. వృత్త. 1313 .165 అమరఁగ ననహంబులం దారిగా నొందెఁ, గాదేవి యాడిగా దకారంబుగా నొండె, లోనకా దకారంబు లిమ్మై గకారావసానంబు గాఁ...'</comment>
      <origin>492726</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2776" sha1="63yn28j68840iutpolkis045ts6kqkz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు ఉపరి వృత్తమను దండకము
(కవిజనాశ్రయము - వృత్త.
వృత్త. 1313
.165
అమరఁగ ననహంబులం దారిగా నొందెఁ, గాదేవి యాడిగా దకారంబుగా
నొండె, లోనకా దకారంబు లిమ్మై గకారావసానంబు గాఁ జెప్పినవా&quot;:
దండకంబండ్రు దీనిం గవీంద్రుల్. అన్నారు.
తొలుత వరుసగా న, స, హ గణములు, తర్వాత నిచ్చవచ్చినన్ని
తగణములు, తుద గురువు నిల్పున దండక వృత్తమగును. మొదట
తగణములనుంచి, తుద గురువు నిల్పిన దానివి తగణ దండక
మందురు.]
534
వ. మఱియు నీ యుపరివృత్తమ్ములందు దండకమను సృత్తమ్ములు దశ వీధ
ములైయుండు; నవి యెయ్యనియం దేని వివరించెద నందు చండవృష్టి
యను దండకమ్మును, శంఖమను దండకంబును యగణ దండకంబును,
తగణ దండకంబును, అర్జమను దండకంబును, ఆర్జవమను దండకం
బును, వ్యాళమను దండకంబును, జీమూతమను దండకంబున, లీలాకర
మను దండకంబును, ఉద్దామమను దండకంబును, నిట్లు దండకమ్ములు
దశ విధములై సిద్ధమ్ముగా ప్రసిద్ధమ్ములై కబ్బమ్ములందు నొందు; నందుఁ
గ్రమంబున ౨౭ అక్షరమ్ములు మొదలుగా నొక్కొక్క గణంబు నెక్కువగా
నెక్కుచు తత్పర్యాయమ్మునం గలుగు దండకమ్ములందు మొదలి,
చండవృష్టి యను దండకము
మొదలను నగణ ద్వయంబావలు
రేఫలేడొందినజు జండ వృష్టిం (ద) గు శ్రీహరీ !
న న - ? రగణములు.]
[5-5
-&gt;&gt;
234. శాదీని నాటి. (క. జి ఆ)
236, 1వృష్టంబగుజూ . (ఐ. శి. వ్యాత ప్రతి)
235
236&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>63yn28j68840iutpolkis045ts6kqkz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/358</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175751</id>
    <revision>
      <id>492727</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:34:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '186 అందు లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము అర్థమను దండకము 'మొదలను నగణ ద్వయం బావల ఫలందెన్మిదో వర్ణమన్దండకాఖ్యందగు. న - న - 8 రగణములు. ] అందు ఆర్ణవమను దండకము మొదలను నగణ ద్వయం బావలశా రేఫల...'</comment>
      <origin>492727</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1711" sha1="ckskd3r6ybqzvp6q56j6528sjqunlmf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;186
అందు
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
అర్థమను దండకము
'మొదలను నగణ ద్వయం బావల ఫలందెన్మిదో
వర్ణమన్దండకాఖ్యందగు.
న - న - 8 రగణములు. ]
అందు
ఆర్ణవమను దండకము
మొదలను నగణ ద్వయం బావలశా రేఫలం దొమ్మిడా
నర్ణవాఖ్యందగుజ దండకంబుల్ తెలంగు హరీ!
వ న - శ్రీ రగణములు.)
అందు
వ్యాళమను దండక ము
మొదలను నగణ ద్వయం బావల నేఫలోప్పుండై
వ్యాళమన్దండకాఖ్య ప్రమానాథ శ్రీ గోపికావల్ల భా.
న-న- 10 రగణములు .]
అందు
జీమూతమను దండకము,
మొదలను నగణ ద్వయం బందు రేఫల్ పదొక్కింట
జీమూత మన్దండకం బొప్పు నిప్పాట లో కైకవీరా ! క్రమంబైహరీ!
[న - వ - 11 రగణములు.)
అందు
h
లీలాకరంబను దండకము
మొదలను నగణద్వయం బందుఁ బండ్రెండు రేఫల్'
క్రమంబైన లీలాకరాఖ్యన్దగులు దండకంబండ్ర
వైకుంఠ ధామా ! రమా వల్లభా!
[న - వ - 12 రగణములు,]
287
238
239
240
241&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ckskd3r6ybqzvp6q56j6528sjqunlmf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/359</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175752</id>
    <revision>
      <id>492728</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:34:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అందు వృత్తాధికారము ఉద్దామమను దండకము మొదలను సగణద్వయం బందుఁ బద్మూరు రేఫల్ గ్రామండైన నుద్దామనామంబుదా దండకంబయ్యె నో పుండరీకాయతాక్షి! క్షమాభూసమా న - న - 13 రగణములు. ] . అంగు శంఖమను...'</comment>
      <origin>492728</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2493" sha1="ei6jgdxhchof9iuomjlle3e2afv4wjf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అందు
వృత్తాధికారము
ఉద్దామమను దండకము
మొదలను సగణద్వయం బందుఁ బద్మూరు రేఫల్
గ్రామండైన నుద్దామనామంబుదా దండకంబయ్యె నో
పుండరీకాయతాక్షి! క్షమాభూసమా
న - న - 13 రగణములు. ]
.
అంగు
శంఖమను దండకము
మొదలను నగణద్వయం బందుఁ బహ్నల్గు రేఫల్
క్రమంబొప్పఁగాఁ జెప్పిన స్శంఖమన్దండకం
బండజారాతిపర్యంక వంకేరుహాక్షా నమస్తే హరీ !
న - న - 14 రగణములు.]
అందు
యగణ దండకము
మొదలను నగణద్వయంబంటి యాజంట రేఫర్
క్రమం గొప్పనేశాది యొక్కొక్క పాదంబునళా దగ్గణంబందు
నొక్కొక్క టెక్కింపఁగాఁ జండ వృష్ట్యాది యౌదండకంబుల్
చెలంగు, న్గవుల్ వీనియొక్కొక్కటిన్మాని, నూణన్మఱి
న్వేయునుం జెప్పఁగా నొప్పు నొక్కొక్క పాదానఁగా దేని
నాల్గేపి పాదమ్ముల న్నేర్సుగాఁ గూర్పఁగా వచ్చు, నీరీతి
నద్వంద్వమాది౯ ( వినిర్మించి యాపై] యకారమ్ముల
బొందుగా నొందు నందమ్ముగా నొందఁగావించి యే
శాదిగా మున్నుగావించు చందమ్మున నాద మం
దొక్క టెక్కించి యీరీతి నేకోనమైనట్టి నూఱు సృహ
ప్రాఖ్య సంఖ్యం దగం జేయఁగా నొప్పు నొక్కొక్క
పాదానఁగాదేవి నాట్లేసి పాదమ్ముల దండకంబుల్' క్రమంబై
1,
244. గుదిర్భావఅందుకో. (ల. శి. వ్రాత ప్రతి)
17
212
23&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ei6jgdxhchof9iuomjlle3e2afv4wjf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/360</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175753</id>
    <revision>
      <id>492729</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:35:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '188 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము భువిజౌ జండ వృష్ట్యాదీ నామంబులంజేసి యా నేర్పుగా గూర్పఁగా వచ్చు, నింకజా హరీ; యాదిన ద్వంద్వముల్ లేక యందుకా తకారాదిగా ఁ దద్గణంబుల్ ఘనం బొప్పఁగా...'</comment>
      <origin>492729</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2532" sha1="2xrzr7xy11xtz2y9gpcxy4dmu8xrk68" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;188
లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము
భువిజౌ జండ వృష్ట్యాదీ నామంబులంజేసి యా నేర్పుగా
గూర్పఁగా వచ్చు, నింకజా హరీ; యాదిన ద్వంద్వముల్ లేక
యందుకా తకారాదిగా ఁ దద్గణంబుల్ ఘనం బొప్పఁగా నిల్పితా
స్వేచ్ఛగా గాంత మందుం దగం జెందఁ బొందింపఁగా వచ్చు
నింకొక్కటౌ దండకంబు మహిళ; దగుహరి ననహమ్ములం
బాది యందొందఁ గీలించి యామీఁద నెన్నైన నీచ్ఛా
గతిజూ గబ్బమందుజా తకారమ్ములంతంతకు దండకాం
తంబునకా గాంతమై యుండఁగా నిట్లుగావింపఁగా వచ్చు
నో పచ్చ రాచిల్క తేజీవజీరుం దగం గన్న యాలచ్చితో
ముచ్చటతో గొన్న యో యచ్యుతా పాహిమాం పాహిమాం
పాహి లోకేశ సర్వాపరాధాలు క్షమస్వాఖిలేశా జగద్వం
ద్య గోపాలకృష్ణా నమస్తే నమస్తే నమః.
వ. ఇది ఉపరి వృత్తాధికారము. ఇఁక నందు
గుగులఘు పరిమాణసంజ్ఞ
5. గురు లఘు పరిమాణములని
ధరనంగుళ మెద్దియెంత దగునిడ మణియుజ
గురువమరు విదియ చందురు
కరణి న్లఘు వనురు నంబకముగతిఁ గృష్ణా-
ఇంక నందు
షటశ్యయ లక్షణము
తే. అరయఁ బ్రస్తారము దిష్టమధ్వవృత్త
సంఖ్య (నష్ట] లగక్రియా చక్రమనెడి
యాఖ్యలవి యాఱు షత్ప్రత్యయములనంగ
వెలయఁ గవులివి తెలియఁగా వలయుఁ గృష్ణ!
244, జిరాజిల్క (ల, శి. వ్రాతప్రతి)
Aval
241
245
247&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2xrzr7xy11xtz2y9gpcxy4dmu8xrk68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/361</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175754</id>
    <revision>
      <id>492730</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:35:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు క్రమంబునః ప్రస్తార ప్రత్యయ లక్షణము సీ. అరయఁగా గురువ్రేలు నడ్డ చాలుగ నొడ్డి నీడు చాలు లాక్రింద నిలుపవలయు నెట్లన్నఁ దగ మొదలింటి యాగురు వాది నొక్కొక్క గు...'</comment>
      <origin>492730</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3205" sha1="ac7t1hpflgmemdzbylb5qhomi1w8akj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు క్రమంబునః ప్రస్తార ప్రత్యయ లక్షణము
సీ. అరయఁగా గురువ్రేలు నడ్డ చాలుగ నొడ్డి
నీడు చాలు లాక్రింద నిలుపవలయు
నెట్లన్నఁ దగ మొదలింటి యాగురు వాది
నొక్కొక్క గుడు లఘు వొనరఁబెనఁచి
యనని రెండవ చాలునందు రెండేపి గు
రువులును రెండులఘువులు మూఁట
నా రెట్టి నాల్గోసి యమరికగాఁజేర్చి
యీరెట్టి (నార్గెట] నెనిమిదేసి
యీ
తే. వ్రాయ నిటువలెనిడు చాల వరుసలన్నీ
సర్వలఘ్వంతమైనఁ బ్రస్తారమగును
ఎన్ని చందమ్ములకు గురులన్ని యెడ్డి
ప్రస్తరించిన గోపాల బాలకృష్ణ !
169
248
ఒక ఛందమున నేయే వృత్తములు పుట్టునో విస్తరించి చెప్పుట
ప్రస్తారము. ప్రస్తారమునకు రెండు పద్ధతులు గలవు.
'మొదటిపద్దతి పై సీసమున వివరింపఁబడినది.
ఎన్నవ ఛందమునకుఁ బ్రస్తార మడుగుదురో, యన్నీ గురువుల నడ్డముగా,
వరుసగా వ్రాయవలెను. నిలువుగా మొదటి గురువు క్రింద నొక లఘువు,
నట్లే దానిక్రింద నొక గురువు, ఒక లఘు వను క్రమమున వ్రాయవలెను.
రెండవ నిలువుచాలున రెండేసి గురువులు, దానిక్రింద రెండేపి లఘువులను
క్రమమునను, మూఁడవ నిలువుచాలున దానికి రెట్టింపు అనఁగా నాలుగేసి
గురువులు, నాలుగేసి లఘువులను క్రమమునను, నాలుగవ నిలువుచాలున
దానికి రెట్టింపు అనఁగా ఎనిమిదేసి గురువులు, ఎనిమిదేసి లఘువులను
క్రమమునను, నిట్లే తరువాతి యడ్డచాలులోని గురువులక్రింద గురులఘు
వులు రెట్టింపుగ తుది యడ్డచాలు సర్వలఘ్వంతమగువఱకు ననఁగా
నన్నియు లఘువులగునంత వఱకు నిలిపినఁ బ్రసారమగును.
LS-- 22&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ac7t1hpflgmemdzbylb5qhomi1w8akj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/362</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175755</id>
    <revision>
      <id>492731</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:35:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '9 లక్షణశిరోమణి _ తృతీయాశ్వాసము - 4.వ ఛందమునకుఁ బ్రస్తారము - 1 TI U 1 1 1 PBPPI U IF TT ए U 1 I U L U } T I 1 PPPPPI. U TI I 1 U U I' U U 1 I I TJ 3 U U 1 I I IT U I I I I (*ఆనంతనగారు, ఛందోదర్పణము 3 66 ] క చాగ సర్వగురువులిడి. G లాలితముగ గురువు క్రింద ల...'</comment>
      <origin>492731</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="996" sha1="fdeebiknokekm1h2zr93wf0nca2lb4t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;9
లక్షణశిరోమణి _ తృతీయాశ్వాసము
-
4.వ ఛందమునకుఁ బ్రస్తారము -
1
TI
U
1
1
1
PBPPI
U
IF
TT
ए
U
1
I
U
L
U
}
T
I
1
PPPPPI.
U
TI
I
1
U
U
I'
U
U
1
I
I
TJ
3
U
U
1
I
I
IT
U
I
I
I
I
(*ఆనంతనగారు, ఛందోదర్పణము 3 66 ]
క చాగ సర్వగురువులిడి.
G
లాలితముగ గురువు క్రింద లఘులవు వలపటకా
ఓ సమంబై దాపలి
వ్రాలకు మణి గురువులిడినఁ బ్రాస్తారమజా! అన్నారు.
మణియును వృత్తరత్నాకరమున కేదారభట్టాచార్యులు.
[ అధ్యా 8
3
24)
2,3]
249 *భీమున గారు (తి), 1 వ్రాసివ గురువులను నిలుపఁ బ్రస్తారమున గుజ్
(50)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fdeebiknokekm1h2zr93wf0nca2lb4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/363</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175756</id>
    <revision>
      <id>492732</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:36:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము శ్లో. పాదేసర్వగురా వాద్యాల్ల ముంన్యస్య గురోరధః యథోపరి తథా శేషం భూయః కుర్యా దముం విధిమ్. ఈనే దద్యాద్గురూ నేవ యావ త్సర్వలఘుర్భవేత్ ప్రస్తారోజియం సమాఖ్యాత శ్...'</comment>
      <origin>492732</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3382" sha1="cm3mtx5v7z8ta887067vcvw79i7josl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
శ్లో. పాదేసర్వగురా వాద్యాల్ల ముంన్యస్య గురోరధః
యథోపరి తథా శేషం భూయః కుర్యా దముం విధిమ్.
ఈనే దద్యాద్గురూ నేవ యావ త్సర్వలఘుర్భవేత్
ప్రస్తారోజియం సమాఖ్యాత శ్చండో విచితి వేదిభిః. అన్నారు.
171
2.70
(ఎన్నవఛందమునకుఁ బ్రస్తారమువలయునో యన్ని గురువులు వరుసగాం
బెట్టుకొని, యావరుసలో మొదటిగురువు క్రింద లఘువువ్రాసి, దానికలపటఁ
దైవరుసలో నున్నవానినే యనఁగా దానిప్రక్క నున్న గురువుల క్రింద
గురువులే నిల్పుకొనఁగా రెండు బంతు లేర్పడును. ఆ రెండవవరుసలో
'మొదటి గురువు ఎద్దియో దానిక్రిందఁ దిరుగ లఘువుంబెట్టికొని, వలపం
నున్న గురువులక్రింద గురువులంబెట్టి, దాపలనున్న లఘువు క్రింద గురువు
వలయు. ఇట్లేర్పఱచుకొని యేవరుసలోనైనను, మొదటి గురువు క్రింద
'లఘువు పెట్టు కొని నలపలఁ బైవరుసలోనున్నవానికి సమముగా గురువు
క్రింద గురువును, లఘువు క్రింద లఘువును బెట్టుకొని దాపలనున్న లఘు
వులక్రింద గురువులు పెట్టుకొనవలయును. ఈ ప్రకారము సర్వము
లఘువులగువఱకును వ్రాయవలయును. ఇది ప్రస్తారమున 2వ పద్ధతి.)
వ. ఇది ప్రస్తార ప్రత్యయము, ఇక నంద
ఉద్దిష్ట ప్రత్యయము
సీ. ఏవృత్త మడిగిన నావృత్త చరణంబు
నొక్కటఁ గలిగిన యక్కరములు
-నడ్డచాలుగ నొడ్డి యందుఁ గ్రమ్మఱఁ ద ద
క్షరముల గురులఘు ల్సంఘటించి
గురులఘువుల యడుగులు నొక్కటాదిగా
మితిరెండు నాల్గునెన్మిది పదాలు
నలర ముప్పది రెండు నఱువదినాల్గు నూ
టిరువదెమ్మిది యిట్టి కరణి రెట్టి
తే. లెక్కలిడి యందు గురువ్రాల లెక్కలుడిపి
లఘువు క్రిందివి యా లెక్కలకును నొక్క
252&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cm3mtx5v7z8ta887067vcvw79i7josl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/364</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175757</id>
    <revision>
      <id>492733</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '172 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము 1 (టె)క్క నుద్దిష్టమిది సర్వవృత్తములకు విట్టిదియె సంజ్ఞ దేవకిపట్టి కృష్ణ! 252 (ఉదిష్టమనఁగా ఈ గణములు గల వృత్త మేధండములో నెన్న నడి యని యడుగఁగాఁ జె...'</comment>
      <origin>492733</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2694" sha1="0oji5qt6lb557nc9240ojalkpjvltxl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;172
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
1 (టె)క్క నుద్దిష్టమిది సర్వవృత్తములకు
విట్టిదియె సంజ్ఞ దేవకిపట్టి కృష్ణ!
252
(ఉదిష్టమనఁగా ఈ గణములు గల వృత్త మేధండములో నెన్న నడి
యని యడుగఁగాఁ జెప్పెడువిధము. ఆ వృత్తగణములందలి గురులఘు
వుల వరుసగా వ్రాసికొని, వానిక్రింద ఒకటి మొదలుకొని లెక్క లినుకు
డించి వ్రాసి, వానిలో లఘువులక్రింద లెక్కలన్నిటిని మాత్రము కలయఁ
గూడి, యా సంఖ్యతో నొక్కటి కలిపిన, నెన్ని యగునో యయ్యది
యన్నవ వృత్తమగును ; గురులఘువు లెన్నియిచ్చిరో యన్నవ
ఛందమగును.
ఉదా : 1 UUIUU
1 U U 1
ఇది యెన్నవఛందమున నెన్న వపృత్తము
లఘువుల క్రింద సంఖ్యలు 1+8= 8 దానితో
.
1, 2, 4, 8, 16, 32 ఒకటి కూడఁగా 9 + 1 = 0 వృత్తమః.
గురు లఘుపు లాఱుండుటచే నీవృత్తము 6వ ఛందమున 10.వ వృత్త
మనవలెను. (తె. ఛం. రీ. 1962. పుట 370 371).]
ఇంక నందు
అధ్వప్రత్యయ లక్ష ణము
సీ. ఎన్నిఛందంబుల కన్ని వర్ణాంగుళ
ద్విగుణంబు నొక్కటి దిగిచి నిలిపి
నది పరిణాహమై యలరుఁ దదుద్భవ
వృత్తాంగుళమ్ముల నినుమడించి
యొక్కటి దీవియఁగాఁ దక్కిన తత్సంఖ్య
తిలకింప నదియదా దీర్ఘ మట్టి
పరిణాహమున దీర్ఘ పదము గుణింపఁగా
వచ్చు లబ్ధం బది వరుసతోన
తే. వెడలుపు నిడుపు వృత్తనివేశనంబు
లలిత ప్రస్తార మార్గాంగుళములసంఖ్య
252, 1లెక్క. (అ, శి. వ్రాత ప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0oji5qt6lb557nc9240ojalkpjvltxl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/365</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175758</id>
    <revision>
      <id>492734</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:36:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము తేటపడు సిద్ధమార్గంబు ధీరమతులు తెలియనిది యధ్వయోగమై వెలయుఁ గృష్ణ ! (* * అనంతనగారు. ఛందోదర్పణము. 3–78] క. తిరముగ ఛందోక్షరములు నురుతరముగ వృత్తసంఖ్యయును ద్విగణములై ప...'</comment>
      <origin>492734</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3180" sha1="5k7s8vbzzahktpxvdoxee1pfegdzpx5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
తేటపడు సిద్ధమార్గంబు ధీరమతులు
తెలియనిది యధ్వయోగమై వెలయుఁ గృష్ణ !
(* * అనంతనగారు. ఛందోదర్పణము. 3–78]
క. తిరముగ ఛందోక్షరములు
నురుతరముగ వృత్తసంఖ్యయును ద్విగణములై
పొరి నొక్కఁడు దొలఁగినచోఁ
ఒరిశిష్టాంగుళము లధ్వభాగము 'హనుమా!
వృత్తరత్నాకరమున కేదారభట్టాచార్యులు (లధ్యా. 6. . 9.4
శ్లో. సంభ్యైవ ద్విగుణై కోనా సద్భిరధ్వా ప్రకీర్తితః
వృత్తస్యాంగుళికీ వ్యాప్తి రఢ కుర్యా ర్తథాంగుళిమ్.
2 $
201
255
వ. అన్నారు. సంఖ్యాన ప్రమాణంచేత అబ్ధమయినసంఖ్య ద్విగుణించిన
లెక్కలో ఒకటి దివిచిన నది యధ్వ సంఖ్య వృత్తాక్షరముల తడింక
రాళ మొక్కొక్క యంగుళమున్ను కూడ కూడిన నందు ఒక్కటి తీసి
వేయఁగా వృత్తాక్షరాంగుళ ద్విగుణమగును. ఇది అధ్యయోగ ప్రత్యయము.
ఇఁక నందు,
256
'[ అధ్వమనఁగా నిన్నవఛందము ప్రస్తరించుట కెన్నియంగుళముల పొడవు
వెడల్పు గల భూమి కావలె నని యడిగినఁ జెప్పిడి విధము, ఆడిగిన
ఛందోక్షర సంఖ్యను రెట్టించి యొకటి తీసివేయఁగా నెంతయైనదో యన్ని
యంగుళముల వెడల్పును, ఆ ఛందమునందు జనించు వృత్తసంఖ్యను
రెట్టించి యొకటి తీపివేయఁగా వచ్చినన్ని యంగుళముల పొడవునుగల
భూమి తచ్ఛందఃప్రస్తారమునకుఁ గావలయునని చెప్పవలెను.
25 4. * చిత్రకవి పెద్దన గారు ' అని అ. శి. వ్రాత ప్రతి,
చిత్రకవి పెద్దన
&quot;ఉ పేంద్ర &quot; కు
1 భాగము పేంద్రా : (ఛం. ద.) &quot; హనుమ &quot; అనునది
లక్ష్మణసార సంగ్రహమందలి సంబోధనము. ఇట
బదులు &quot;హనును &quot; అనునది పొతపికవి కల్పిత మేమో!
256, సంజ్ఞ, (ల, శి. వ్రాతప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5k7s8vbzzahktpxvdoxee1pfegdzpx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/366</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175759</id>
    <revision>
      <id>492735</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:37:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '174 ఉదా లక్షణళిలో మళ్లీ తృకీయా శ్వాసము 4 వ ఛందము ప్రస్తరింప నెంత భూమి కావలెను ? =8_1 ఛందస్సంఖ్య 4x 2 - 8 - 1 = 7 అం వెడల్పు = = వృత్తిసంఖ్య 162 - 32 - 1 - 31 అం పొడవు (3 So 8 1962 376)] వృత్తసంఖ్యాప్రత్యయ లక్షణము...'</comment>
      <origin>492735</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2587" sha1="pdocemhtr3tl10cqtr08dfkpakydfxu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;174
ఉదా
లక్షణళిలో మళ్లీ తృకీయా శ్వాసము
4 వ ఛందము ప్రస్తరింప నెంత భూమి కావలెను ?
=8_1
ఛందస్సంఖ్య 4x 2 - 8 - 1 = 7 అం వెడల్పు
=
=
వృత్తిసంఖ్య 162 - 32 - 1 - 31 అం పొడవు
(3 So 8 1962 376)]
వృత్తసంఖ్యాప్రత్యయ లక్షణము
సీ సరవి నిర్వదియాలు ఛందాలతోఁ దన
కిష్టమౌ చందాన కిందుకెన్ని
వృత్తము లిపుడు తెల్విడి వేయుమాయని
యడిగినఁ దోడిఁబడ కప్పు డెకడఁగి
1 ఇరువదాఱనఁ గల్గు నిట్టి ఛందముల దా
రడిగిన ఛంద మెయ్యదియే యన్ని
గురువక్కరము లిడికొని యొండురెండు నా
లుగునెన్మిది పదాలు జగతినిటుల
తే నొక్కటాదిగ రెట్టించి లెక్కలిడియు
* నందు రెద్దైనఁ దుదగుర్వు క్రింది లెక్క
నినుమడించిన లబ్ధంబు వృత్తసంఖ్య
యనెడు ప్రత్యయ మవధారు వినుకకృష్ణ '
257
వృత్తసంఖ్య యనఁగా ఇన్నవ ఛందమున ఎన్నివృత్తములుపుట్టె నని
యడుగఁగా సరిచెప్పెడి విధము ఎన్నవ మందమడుగుచున్నాడో యన్ని
గురువులు వరుసగా నిలిపి వానిక్రింద నొకటి మొదలుగా రెట్టించుచు వ్రాస
తుది గురువు క్రింది లెక్కను రెట్టింపఁగా నెన్నియగునో యన్నివృత్తము
లాఛందమునఁ బుట్టినవని చెప్పవలెను
ఉదా
6 వ భందమునఁ బుట్టిన వృత్తము తెన్ని
U U U UUUU
1
2 A 8 16 2 X 2 = 64 వృత్తములు
257 1 ఇరువదాఱును (తి), నందు రెంటైన (తి), తెవినుఁడు (త్రి)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pdocemhtr3tl10cqtr08dfkpakydfxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/367</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175760</id>
    <revision>
      <id>492736</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:38:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 175 ఆంగ్ల గణిత పద్ధతిలో దీనిఁ గనుఁగొనుట కీ క్రింది సులభమార్గ మొకటి గలదు మొదటి ఛందములో 2 వృత్తములు పుట్టును రెండవ ఛందము నుండి యెన్ని ఛందములకుఁ గావలయునో యన్నిస...'</comment>
      <origin>492736</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2524" sha1="qnd6o6pdiuw2h9v9ndnjr7ahwohtum3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
175
ఆంగ్ల గణిత పద్ధతిలో దీనిఁ గనుఁగొనుట కీ క్రింది సులభమార్గ మొకటి
గలదు మొదటి ఛందములో 2 వృత్తములు పుట్టును రెండవ ఛందము
నుండి యెన్ని ఛందములకుఁ గావలయునో యన్నిసార్లు రెంటిని గుణిం
పఁగా నెంతవచ్చునో యన్నివృత్తములని చెప్పవలెను
6వ ఛందములోఁ బుట్టెడు వృత్తముల సంఖ్య
X2 X2 X2 X2
=
2 X 2 X 2 X 2 X 2 X 2 ( = 26 ) = 64
ఇట్లే 262వ ఛందములోఁ బుట్టెడు వృత్తముల సంఖ్య - 228
(రెంటికి 26-వ ఘాతము)
సీ, అవధరింపుమ* యిర్వదాలు ఛందములలో
నిష్టమౌ ఛందాన నింతవఱకు
67108864
తే ఛం రీ 1962 వుట 371 1
మొదటి ఛందము వృత్తములు రెండు మొదలుగా
నన్నియిందుల కెన్నియయ్యెననిన
అడిగిన చందాన నామిఁది ఛందంబు
వృత్తసంఖ్యను రెండు వీడఁదిగిచి
మిగిలిన విన్నని తగనొప్పుఁగాఁ జెప్పు
కాదేని యిఁక నొక క్రమము గలదు
తే. అడిగి నందలి వృత్త సంఖ్యలును ప్రాసి
యవియు రెట్టించి మునుపటియట్ల రెండు
దిగీచి నిలిచిన నిన్నని తేటనేయ
మహీనదియె వృత్త సంఖ్యాక్రమమ్ము కృష్ణ !
వ మఱియును,
క కడపటి వృత్తంబుల యిను
మడిలొపలఁ బ్రథమ వృత్తమండలీఁ దీర్పణ
258 అవధరింపుము నిర్వదాజు (ఆ ? వ్రాతప్రతీ)
260 వృత్తము రెట్టినం, మడిలోన ప్రడమవృత్తమందలి దింపక్ (ల
వ్రాఁత ప్రతి)
200&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qnd6o6pdiuw2h9v9ndnjr7ahwohtum3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/368</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175761</id>
    <revision>
      <id>492737</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '176 లక్షణళి గోమణి వడి నిష్టచ్చందంబులఁ తృతీయాశ్వాసము బొడమిన వృత్తముల నెరసు పొపగుఁ గృష్ణా ! 260 [ మొదటి ఛందము మొదుకొని యిరువదాఱు ఛందములలోఁగోరిక ఛందమునకు ఎన్నివృత్తములని యడిగిన...'</comment>
      <origin>492737</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2532" sha1="nm5p4mk2um5yy3i64n5p3mhx8z23wx1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;176
లక్షణళి గోమణి
వడి నిష్టచ్చందంబులఁ
తృతీయాశ్వాసము
బొడమిన వృత్తముల నెరసు పొపగుఁ గృష్ణా !
260
[ మొదటి ఛందము మొదుకొని యిరువదాఱు ఛందములలోఁగోరిక
ఛందమునకు ఎన్నివృత్తములని యడిగిన సరిజెప్పేడి విధము వృత్తసంఖ్య
ఎన్నవఛంద మడుగుదురొ యా ఛందమునఁబుట్టిన వృత్తసంఖ్య వినును
డించి యా వచ్చిన సంఖ్యలో రెండు దీసివేయఁగా నెంత లెక్క యేర్ప
యన్నివృత్తము పుట్టేనని చెప్పలెను
డునో
ఉదా మొదటి ఛందమునుండి యాఱవ ఛందమునకుఁ బుట్టిన వృత్త
ముల మొత్తమెంత ?
6.వ ఛందమునఁ బుట్టిన సృత్తిసంఖ్య - 26 = 64
64 X 2 = 128 అగును
అగును
=
దీనిని రెట్టింపఁగా
అంద రెండు దీంవేయఁగా 128 - 2 = 126
ఛందము లిరువదాలు మాత్రమే గ్రహింపఁబడును ఇది
వృత్తసంఖ్య
మొదటి ఛందమునుండి 28 వఱకుఁగల ఛందముుకోఁ బుట్టిన సర్వనము
వృత్తసంఖ్య మొత్తమును ఉక్తావేజ వృత్తసంఖ్య యుమరు
ఆ సంఖ్య = 13,42, 17, 726
- తే ఫం రీ పుట 121
ఇంక నందు నష్టలబ్ధి ప్రశ్యయ లక్షణము
సీ ఈఛందమందున నిన్న వయది గల్గు
శిష్టవృత్తం బది నష్టమొందే
[నా] వృత్తమెటుయిండు నదియు నెప్పటి యట్లు
సుద్దరింపుమటన్న, సుర్వివార
అడిగిన వృత్తంబునది బేఎయైనచో
నొక్కటి కలిపి యా లెక్కన గము
260 బొఱ్పగుశౌరి (తి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nm5p4mk2um5yy3i64n5p3mhx8z23wx1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/369</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175762</id>
    <revision>
      <id>492738</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:38:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము చేయుచు గురువునుంచి సరియే నర్థించి లఘువు నిల్పుచు నిట్టులనే మజెన్ని తే. లెక్క లొక్కటి పర్యంత మక్కజముగ వ్రాపీ యటుమీఁద నావృత్తవర్ణ సంఖ్య లెన్ని రాన్నియు గుర...'</comment>
      <origin>492738</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2146" sha1="47ezrr15tikac7v7h2nex9tfe98vb9h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
చేయుచు గురువునుంచి సరియే నర్థించి
లఘువు నిల్పుచు నిట్టులనే మజెన్ని
తే. లెక్క లొక్కటి పర్యంత మక్కజముగ
వ్రాపీ యటుమీఁద నావృత్తవర్ణ సంఖ్య
లెన్ని రాన్నియు గురుసంజ్ఞలేర్చి నిల్పి
నదియే నష్టలబ్ధియను ప్రత్యయము కృష్ణ!
177
261
[నష్టలబ్ధి ప్రత్యయమనఁగా ఇన్నవ ఛందమున ఇన్నవ వృత్తమునకే
యే గణంబులని యడుగఁగాఁ జెప్పెడి విధము. ఎన్నవ వృత్తమడిగెదరో
యా లెక్క నర్థింపవలయును. సరిసంఖ్య నిర్దించుచో లఘువును, బేసిగా
నుండిన నొకటి గూడికొని యర్ధించి గురువును వ్రాసికొనునది. ఎన్నవ
ఛందములోని వృత్తమడుగఁబడునో యన్ని యగునట్లు గురులఘువులు
వ్రాసి యని గణములుచేసి (త్రికములుగా విభజించి) చెప్పవలయును.
ఉదా : 6వ ఛందమునఁ బుట్టిన 10వ వృత్తమునకు గణములేవీ :
2 | 10
5_1 (ల)
1
2
6
ఆఱవ ఛండము లోని వృత్తమున
కా అక్షరము లుండునుగాన నందలి పది
2
2
2.
2__U (K)
1_1 (©)
3_ U (X)
యవ వృత్తము లక్షణము (గణములు)
√ 1 0 0
10 0,1 U U
}
ఈరీతిగా నుండును.
ప్రస్తరించి సరి
1
2
చూచుకొనునది.
A
1_U (K)
ES - 23&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>47ezrr15tikac7v7h2nex9tfe98vb9h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/370</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175763</id>
    <revision>
      <id>492739</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:39:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '178 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము 2 | I 1_U (8) -తె ఛం రీ పుట 370] అందు లగక్రియా చక్రప్రత్యయ లక్షణమూ సీ అతినైపుణి విచిత్ర మనధాన మనకారు, చక్రి ' లగక్రియా చక్రమార్గ మర్థ మేరువు పేరువనఁ గల్గు...'</comment>
      <origin>492739</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2085" sha1="nigzt52fziwe4a3xltsrdzzk81a9hyf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;178
లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము
2 |
I
1_U (8)
-తె ఛం రీ పుట 370]
అందు లగక్రియా చక్రప్రత్యయ లక్షణమూ
సీ అతినైపుణి విచిత్ర మనధాన మనకారు,
చక్రి ' లగక్రియా చక్రమార్గ
మర్థ మేరువు పేరువనఁ గల్గుచక్రంబు
లాది నొక్కటిఁ బెట్టియందుఁ గ్రిండ
రెట్టించి లెక్కలు రెండు నాలేన్మిది
పదియాఱిటుల నిడి పం క్షి (నిడుపు
టిండ్లను) ద్విగుణంబులెల్ల నొక్కటిచేసి
నిలిచిన యొద్ది పంక్తులు లిఖించి
తే మొదలినిడ్ పంక్తితుదలెక్క కధికమైన
నిలిచి కడమకుఁ బైపంక్తిఁ గలుగు కుఱుచ
లెక్క లినుమడు లిడిమఱులెక్క మునుపు
టట్ల నొక్కటి తిగిచి వ్రాయఁగను. గృష్ణ
పీ క్రమముతోఁ జక్రాదిఁ గల యడ్డపంక్తిలో
సర్వ 1గురుల వృత్తిసంజ్ఞ గలవి
యాక్రిందియోలియం దమరిన లెక్క న
అరిన వృత్తము లొక్కలఘువు గలవి
యా (వెన్కచాలి ] లో నందిన వృత్తము
అవియే రెండేసి లఘువులు గలవి
యా నాలుగవ వీధియందుండు వృత్తము.
లవియ మూఁడేసి లఘువులు గల
2.3. గురువుల వృత్త (ల, శి. వ్రాతప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nigzt52fziwe4a3xltsrdzzk81a9hyf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/371</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175764</id>
    <revision>
      <id>492740</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:39:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము తే. ఇటులఁ గల పంక్తులన్నిటి కిట్టి కరణి సంజ్ఞ తుదపంక్తి వృత్తముల్ సర్వలఘుపు లవి అగక్రియాప్రక్రియ యనఁగఁ బరఁగు ప్రత్యయములీల బాలగోపాలకృష్ణ ! 179 [ఇన్నవ ఛందమునందు...'</comment>
      <origin>492740</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4041" sha1="pyrb4gslmxe85ava678wgra10lsdm6d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
తే. ఇటులఁ గల పంక్తులన్నిటి కిట్టి కరణి
సంజ్ఞ తుదపంక్తి వృత్తముల్ సర్వలఘుపు
లవి అగక్రియాప్రక్రియ యనఁగఁ బరఁగు
ప్రత్యయములీల బాలగోపాలకృష్ణ !
179
[ఇన్నవ ఛందమునందు ఒక లఘువాదిగాను ఎన్నేసి లఘువుల వృత్తములు
ఎన్నవ యెన్న వయని యడిగిన తెలుపునట్టి చక్రము లగక్రియా చక్ర
ప్రత్యయము,
ఈ చక్రము నిర్మించు పద్ధతి :
అడిగిన ఛందము వృత్తసంఖ్య నిర్ణయించుకొని ముందుగా నొకయిల్లు
వ్రాపి యాయింట నొకటి (సంఖ్య) నుంచి దానిక్రింద నిలువుగా నిట్లు వాసి
యందుఁ డైసంఖ్యను రెట్టించివచ్చిన యంకెను (రెండు) నిలిపి,
యా రెండవయింటి కడ్డముగా నిండ్లు వ్రాసికొంచు నందు ఆ చాలులోని
మొదటియింటిలోని యంకెను (రెండు) ఇనుమడించుచు నొక్కటీ త్రోసి
మిగిలిన లెక్కను సారెసారెకు వేయుచుండవలెను. ఆ ఛందములోని
వృత్తసంఖ్య కాలెక్క మించునేని మానవలెను. వుల విలువుడఁ గ్రింది
బై లెక్కను రెట్టించివచ్చిన సంఖ్యను బెట్టి యడ్డముగానున్న
యిండ్లలో దానిని రెట్టించుచు నొక్కటొక్కటి తీసివైచి మిగిలిన లెక్కను
మునుపటివలె వ్రాయచు, వృత్తసంఖ్యకు మించునేని యజమాని పై చాలులో
రెండవయిల్లు మొదలుకొని యున్న వానిలోని లెక్క నొక్కొక్కటిని
రెట్టించి తొలుత వ్రాసి తరువాత రెట్టించి యొకటితీసి వ్రాయవలయు.
ఆ లెక్క వృత్త సంఖ్య కెక్కువ యగునపుడు విడిచిపెట్టవలయు. పై బాలు
లోని యంకెలలో దేనినైనను దొలుత నినుమడించునపు డెంతవచ్చునో
యట్లే వ్రాయుచు నటనుండి మఱల ఆయంకెల నెన్నిమాఱులు రెట్టించినను
ఒక్కటొక్కటి తీసివేసి మిగిలిన లెక్క వ్రాయవలెను. పై చాలులోని
యంకెలన్ని రెట్టించిన మీఁదట నా క్రిందటి చాలులోని యంకెల మునుపటి
యట్లే గుణించి లెక్క దానిక్రింది చాలున నిలుపునది. ఎన్న వఛంద
మడుగుదురో యా ఛందస్సంఖ్యకన్న నొకటి యెక్కవ యిండ్లునిలువున
-నుండును. ఇందొకయింట వచ్చిన యంకె మజల నెందును రాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pyrb4gslmxe85ava678wgra10lsdm6d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/372</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175765</id>
    <revision>
      <id>492741</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:40:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '180 1 4 00 16 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము ఈ చక్రమున మొదటిబంతిది సర్వగురు వృత్తము. రెండపబంతి ండ్లలోనివి యొంటిలఘు వృత్తములు. మూఁడవచాలుననున్నవి రెండేసి లఘువుల వృత్తములు. నాల్గవచాల...'</comment>
      <origin>492741</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3367" sha1="8e7mtx8pmrcefi8ipm5ommlcdgiz7sa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;180
1
4
00
16
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
ఈ చక్రమున మొదటిబంతిది సర్వగురు వృత్తము. రెండపబంతి
ండ్లలోనివి యొంటిలఘు వృత్తములు. మూఁడవచాలుననున్నవి రెండేసి
లఘువుల వృత్తములు. నాల్గవచాలుననున్నవి మూఁడేసి లఘువుల వృత్త
ములు. ఇట్లే తక్కినవి. కడబంతిలోనిది సర్వలఘు వృత్తము.
-సర్వగురుపృక్తము (1)
7
5 9 17
-ఒంటిలఘువుగల వృత్తములు (5)
13 25 6 11 21 10 | 19 18 -రెండేసిలఘువులవి (10)
15 |29|14 27 |26|12|23 22 | 20 |__మూఁడేసిలఘువులవి (10)
31 | 30 | 28 | 24 | - నాల్గేసి లఘువులవి (5)
32 సర్వలఘువృత్తము (1)
లగక్రియాప్రత్యయములో మేరువు, అర్థమేరువు, శకటమేరువు అని
మూఁడురకముల చక్రములను శిరోమణికారుఁడు పేర్కొనెను. కాని
యొక్క లక్షణమునే చెప్పెను. ఆ చెప్పిన లక్షణము శకటమేరువునకు
సంబంధించినది. అప్పకవి దీవినే శకటచక్రమని పేర్కొన్నాఁడు. శిరోమణి
కారుఁడు వివరింపని మేరుచక్ర నిర్మాణ పద్ధతి అప్పకవీయమునఁ గలదు.
మేరుచక్రము వేయుపద్ధతి :
మొదలనడ్డవీధిగా రెండిండ్లువ్రాసి యాక్రింద 3 ఇండ్లు అడ్డముగా నేర్పఱచి
యాక్రింద 4 ఇండ్లు ఈ విధముగా నొక్కొక్క యి అధికముగాఁ గ్రిందఁ
గ్రింద వ్రాయవలెను. మొదటిబంతి మొదటిఛందమును దెల్పును. రెండవు
బంతి రెండవఛందమును దెల్పును. ఇట్లే యిరువదాఱుబంతు లిరువదాలు
ఛందములకని యెఱుంగునది. ఏఛందమున కడుగుదురో యా ఛంద
స్పంఖ్యకు నొకటి యెక్కువయగు నిండ్లు ఆ ఛందమును దెలుపు బంతిలో
ఉభయపార్శ్వములందలి కడపటియిండ్లు రెంటియందును
ప్రతిచాలున ఒకటి సంఖ్య వ్రాయవలెను. అట్లు వ్రాయఁగా మొదటి
వరుసలోఁగల రెండిండ్లలో ఒక్కట్ల సంఖ్య లండును, రెండవవరుసలో 6
మండుసు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8e7mtx8pmrcefi8ipm5ommlcdgiz7sa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/373</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175766</id>
    <revision>
      <id>492742</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:41:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృ ధికారము 181 గడ యిండ్లలో నొక్కట్ల సంఖ్యయుండును. తరువాత మొదటివరుసలో 'రెండిండ్లలోని సంఖ్యలఁ గూడిన మొత్తమును రెండవవరుసలో రెండవ యింట వ్రాయవలెను. తరువాత మూఁడవ వరుసలో నీవలాకలఁ...'</comment>
      <origin>492742</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3177" sha1="84nmnry707eccdcxlqweocqoc3goqet" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృ ధికారము
181
గడ యిండ్లలో నొక్కట్ల సంఖ్యయుండును. తరువాత మొదటివరుసలో
'రెండిండ్లలోని సంఖ్యలఁ గూడిన మొత్తమును రెండవవరుసలో రెండవ
యింట వ్రాయవలెను. తరువాత మూఁడవ వరుసలో నీవలాకలఁగడ
యిండ్లలో కొక్కట్ల సంఖ్యలు వ్రాసి, రెండవ వరుసలోని మొదటి
రెండిండ్ల సంఖ్యలఁగూడిన మొత్తమును, రెండు మూడిండ్ల సంఖ్యలం
గూడిన మొత్తమును మూఁడవ వరుసలోని రెండవ మూఁడవ యిండ్లలో
వ్రాయవలెను. ఇట్లే క్రిందివరుసలలో డ్రైవరుసలలోని రెండేసి సంఖ్యలం
గూడఁగా వచ్చిన మొత్తమును వరుసగా నిలువవలయును. ఈ పేరు
చక్రమందుఁ బ్రతి వరుసలో మొదటి యిండ్లనున్న య్కొటొక్కటి
సర్వగురు వృత్తములు ; తుది యిండ్లనున్న యొక్కొక్కటి సర్వలఘు
వృత్తములు. రెండవయిండ్ల నెన్నియుండిన అన్ని ఒంటిలఘు వృత్త
ములు; మూఁడడయిండ్లవి రెండేసి లఘువుల వృత్తములు; నాల్గవ
యిండ్లని మూఁడేపి లఘువుల వృత్తములు. ఈ ప్రకారమే తక్కిన
యిండ్ల కరయునది. మఱి యా బంతిలోనున్న యంకేల నన్నిటిఁ గలయఁ
గూడిన ఆఛందమునఁబుట్టిన వృత్తసంఖ్య వచ్చును.
So. 1
2
3
A
ఈ క్రింది చక్రమున నిది స్పష్టమగును.
5_వ ఛందమునకు మేరుచక్రోద్ధారము :
CO
2
3
3
1
4
6
5
1510 10
11| 101 1
5
ఇందుఁ గడసటిబంతి యైదవ ఛందమును తెల్పును. ఈ బంతి మొదటి
యింటిలోని యొకటి సర్వగురు వృత్తము, రెండవయింట్ 5 ఒంటి
లఘువుల వృత్తములు (ఒంటి లఘువనుటచే 4 గురువులు గల వృత్తము
లని ప్రకారాంతరమున నెన్ననగును), మూఁడవయింట్ 10 రెండేసి
అఘువుల వృత్తములు, నాలుగవయింటి 10 మూఁడేసి లఘువుల వృత్త&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>84nmnry707eccdcxlqweocqoc3goqet</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/374</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175767</id>
    <revision>
      <id>492743</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:41:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '182 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము ములు, అయిదవయింటి 5 నాలుగేసి లఘువుల వృత్తములు. కడపటి యింటి యొకటి యయిదు లఘువుల వృత్తములు అనఁగా సర్వలఘు వృత్తము 5–వ బంతిలోని యంకెలఁ గూడఁగా 5-వ ఛందమ...'</comment>
      <origin>492743</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2508" sha1="c0c9odw8k7nl47896whg2an154lgziz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;182
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
ములు, అయిదవయింటి 5 నాలుగేసి లఘువుల వృత్తములు. కడపటి
యింటి యొకటి యయిదు లఘువుల వృత్తములు అనఁగా సర్వలఘు
వృత్తము 5–వ బంతిలోని యంకెలఁ గూడఁగా 5-వ ఛందములోని వృత్త
సంఖ్య 32 అగును.
తె. ఛం. రీ. 1962 పుట. 378 34)
వృత్తరత్నాకరమున కేదారభట్టాచార్యులు. (అధ్యా. 6. శ్లో. 4-7]
శ్లో. వర్ణాజు వృత్తభవానైకా నౌత్తరాధర్య తస్థ్సితాణా
ఏకాదిక్రమశః శ్చైతా నుపర్యుపరి నిక్షి పేత్.
ఉపాంత్యేతో నివృత్తేతాజా త్యజన్నే కైక మూర్ధ్వతః
ఉపర్యాద్యాదురో రేవమేకద్వ్యాది లగక్రియా
లగక్రియాంక సందేహో భవేత్సంఖ్యా విమిత్రిణే.
264
వ. ఇది షత్ప్రత్యయాధికారము. ఈ లగక్రియా చక్రమున మేరువు అక
మేరువు శకటమేరువు వ్రాసి ఉన్నవి. సరిచూచుకొనేది.
ఛందస్సులకు గురులఘువులు గల క్రమము
వరకవి వెంకట్రామన్నగారు. లక్ష్యము
1
2
3
సీ. &quot;సోములు, వేదము, ల్పూర్యులు, రాగముల్
7
5
6
గ[గ]నేభములు, కరగ్రహవసుమతు,
8
లష్టాబ్ది సింధుపు, లబ్ధి లోచన శూన్య
10
9
వసుమతు, లతి (శూన్య) వహ్నియుగము,
A
11
గగనాక్షి శశిసాయకములు, నంబుని]ధి శా
12
స్త్రీకరచంద్రమశశుల్, దర్శనాద్రి
13
శర వేదనేత్రముల్, కర వేదలోచన
14
పావకబాణముల్, వసు భుజంగ
265&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c0c9odw8k7nl47896whg2an154lgziz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/375</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175768</id>
    <revision>
      <id>492744</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:41:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 15 ఆ శాస్త్రవేద చంద్రశశులు నంబరఋతు 16 తురగ వంచ వేదకరము అప్ 17 కరికరాబ్ధి బాహు శరములు నయనాబ్జ చంద్రగతి ధరాబ్జళకులు దనరు వ మఱియు 18 సీ శిషణ్ణవకర రంధ్రశరవహ్నికరములు...'</comment>
      <origin>492744</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1725" sha1="3i4p2k2lwgm143o65qle4dffqqdu28v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
15
ఆ శాస్త్రవేద చంద్రశశులు నంబరఋతు
16
తురగ వంచ వేదకరము అప్
17
కరికరాబ్ధి బాహు శరములు నయనాబ్జ
చంద్రగతి ధరాబ్జళకులు దనరు
వ మఱియు
18
సీ శిషణ్ణవకర రంధ్రశరవహ్నికరములు
20
19
రసరామగిరిశూన్యవసునిధిగతు
*అంబరాంగాగా స్త్రయహి వేదగగనాబ్జు (?)
21
లింగ పద్మ[భవ] శూన్యాం[ంబ]రాఠీ.
22
గగనాక్షి కరములు నిగమాబ్ధిలో కాళ్వ
23
వహ్ని మేదిని శాస్త్ర వార్డు లక్షి
24
నిధిరంధ్ర గజశాస్త్ర నిగమాంగ నిధులక్ష్మీ
గ్రహ (శర) ఋతు నేత్రకాలచంద్ర
5
తే. గగన బాహులు శూన్యగగనగతిన [భ]
26
పుర జల [ధి]నిధి శశిగతుల్, కరగుణాక్షి
183
266
267
1 అంత రాజాగౌ (కా)
28 (2) సిద్ధ సమాసమధ్యమున యడాగమము.
ఆంబరాంగాశా స్త్రయహి వేదగగనాల, అంగ పద్మజశూన్యయంబూక్షి (ఆ శ
వాత ప్రతి),
206 &amp; 268 *మీఁది సంఖ్యలు ఆయా ఛందస్సంఖ్యల సూచించును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3i4p2k2lwgm143o65qle4dffqqdu28v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/376</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175769</id>
    <revision>
      <id>492745</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:45:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '184 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము బాణ శశివర్ణ నేత్రాది ఫణులు నిరువ దాఱు ఛందముల గురువులమరు [చుండు] సీ. అమరఁగా నిరువదియాలు ఛందమ్ముల సర్వగురువులు ప్రస్తార ఫణితి కమలారి గగన (రు) హి...'</comment>
      <origin>492745</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2114" sha1="qrxzrx3h43aljzotprqa7g1ccyj6ox7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;184
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
బాణ శశివర్ణ నేత్రాది ఫణులు నిరువ
దాఱు ఛందముల గురువులమరు [చుండు]
సీ. అమరఁగా నిరువదియాలు ఛందమ్ముల
సర్వగురువులు ప్రస్తార ఫణితి
కమలారి గగన (రు) హిమకర కరవాజీ
శైలాద్రి దర్శన శశులఁ దనరు.
నన్నియే లఘువులో నన్ని గురులఘుల
లోచనాంబర * * * శోక జలధి
వర్ణశ్రీ, రర లోకవహ్నుల సంఖ్యను
సర(ణి) లగక్రియాచక్రమునను
తే. తెలిపి యీ రీతిఁ జేసితిఁ దేటపడఁగ
చందములకెన్ని గుర్వుల సంఖ్యగలదో
లఘువు లన్నియుఁ గలవందు లాలితముగ
వేంకటాచలభామ! పవిత్రనామ!
}
వ. అన్నారు. ఇది గురు లఘు సంఖ్య. మఱియును ఛందస్సులకు,
I
* గురులఘు సంఖ్యాశ్రవ
మమ
268
269
270
కె. ఎన్నన ఛందంబడిగిన
నన్నీటి చారన్ని
మాబు లవి రేట్టిడఁగా
నెన్నగు నన్నియె గురువులు
నన్నియె లఘువులగు నిరువదాఱిటికి హాకీ క్
271
269, 1Xగనాద్రి, (అ. కాతప్రతి) (?) సాధుపాఠము తెలియకున్నది.
*
270. మదీయ ఛందస్సులకు (అ. శి. ప్రాతప్రతి).
271. 1 (i) గురు లఘు సంజ్ఞాసంఖ్య, (ii) గురు లఘు సంజ్ఞా సంఖ్యాక
(3. 31. 32.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qrxzrx3h43aljzotprqa7g1ccyj6ox7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/377</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175770</id>
    <revision>
      <id>492746</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:45:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము సీ. ఒకటికి సౌండు, రెంటికి నాల్గు, మూఁటికిఁ డెండ్రెండు, ముప్పదిరెండును &quot;నేను బదియును, నూట తొంబదిరెండు, నన్నూట జనలుబదెన్మిది, చేయి నిరువదియును నాలుగా, ద(ట) రెండు...'</comment>
      <origin>492746</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3176" sha1="kd044ow5zypkpyo4mmg44d7mope7xvw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
సీ. ఒకటికి సౌండు, రెంటికి నాల్గు, మూఁటికిఁ
డెండ్రెండు, ముప్పదిరెండును &quot;నేను
బదియును, నూట తొంబదిరెండు, నన్నూట
జనలుబదెన్మిది, చేయి నిరువదియును
నాలుగా, ద(ట) రెండువేలు మున్నూట నా,
నేను వేలును నూట యిరువదియు మ
ఱియుఁ బదకొండు వేలిస్నూట యరువది
నాలు గిర్వది నాల్గు వేలు నైదు
నూఱులు డెబ్బది దూఱు, నేఁబదిమూఁడు
వేలు నిన్నూటిపై వెలయు (నలువ)
తే. దెనిమి దీరీతి పదుమూఁటి కెన్నఁ దగును.
గురువు లెన్నియొ లఘువులన్ని రువదాలు
ఛందములకెల్లఁ దెలియఁ దత్సంఖ్యలిటులే,
రాజగోపాల ! రాధికారమణ కృష్ణ 1
185
2.2
వ, (1) మఱియు నా క్రమంబున నడిగిన ఛందో(దృ)న సర్వవృత్త సంఖ్య
అర్ధింపఁగా నిలిచిన లెక్క ఆ యడిగిన ఛందస్సంఖ్య ఎన్నోదో
అన్నిటను గుణింపగా వచ్చిన లబ్ధసంఖ్య గురువులు, అన్ని లఘువులని
తెలిసేది.
(2) మఱియు నొకక్రమము అడిగిన ఛందస్సు ఎన్నోదో ఆ ఛందస్సు
క్రిందటి ఛందస్సునఁ బుట్టిన సర్వ వృత్త సంఖ్య చెట్టుక
వృత్త సంఖ్య చెట్టుకు ఆ అడిగిన
ఎన్నో ఛందస్సో [అన్నిటి] చేత హెచ్చింపఁగా వచ్చిన లబ్ధి సంఖ్య
అన్ని గురువులు, [అన్ని లఘువులు అని తెలిసేది).
(3) [మఱియొక క్రమము, అడిగిన ఛందస్సు ఎన్నోదో అన్ని గురువులు]
&quot;పెట్టి ప్రస్తరింపఁగా నెన్ని నిడిపంక్తులగుచున్నవో ఆ
విడిపంక్తుల
యాదట నిడిపంక్తిగల గురువులెంచి ఆ గురువుల ప్రకారం నిడి
పంక్తు లెన్నియగునో అన్నిటిచేత ఆ మొదటి (అడ్డ) పంక్తి గురువులు
272. 1 నెనబది (అ. . వ్రాతప్రతి). &quot;= ఇందు ర
&gt;
౭' ప్రాసయతి,
LS 24&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kd044ow5zypkpyo4mmg44d7mope7xvw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/378</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175771</id>
    <revision>
      <id>492747</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '196 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము హెచ్చింపఁగా వచ్చిన లబ్ధసంఖ్య అన్ని గురువులున్ను అన్ని లఘువులని తెలిసేది. ఇదియొక ఛందస్సునఁగల గురులఘు సంఖ్యాక్రమము. ఇంక. 273 [న్యాసము, (1) 4. వ. ఛందస్...'</comment>
      <origin>492747</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2371" sha1="7soofneutwyyj22nte0egbkfamimng8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;196
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
హెచ్చింపఁగా వచ్చిన లబ్ధసంఖ్య అన్ని గురువులున్ను అన్ని లఘువులని
తెలిసేది. ఇదియొక ఛందస్సునఁగల గురులఘు సంఖ్యాక్రమము. ఇంక. 273
[న్యాసము,
(1)
4. వ. ఛందస్సునకు న్యాసము-
4-వ. ఛందస్సు సర్వవృత్త సంఖ్య
ఛందస్సంఖ్య
వృత్తసంఖ్య సర్దింపఁగా
BI
అర్ధించిన వృత్త
సంఖ్యను ఛందస్సంఖ్యచే గుణింపఁగా
=
16
4
16
8.
2
8 x 4 - 3 2.
.. 4. వ. ఛందమున 32 గురువులు + 32 లఘువు లుండును.
(2) అడిగిన ఛందస్సు
దాని క్రిందటి ఛందస్సు
ఆ 3.వ. ఛందస్సులోని సర్వవృత్త సంఖ్య
3
8
అడిగిన ఛందస్సంఖ్యను పై సర్వవృత్త సంఖ్యచే హెచ్చింపఁగా
4×8 32
.&quot;. 4-వ. ఛందమున 32 గురువులు + 32 లఘువులు.
(3)
4-వ. ఛందః ప్రస్తారమున మొదటి అడ్డపంక్తిలోని
గురువుల సంఖ్య
ప్రసరింపఁగా వచ్చు విడి పంక్తులు
ప్రతి నిడిపం-క్తి లోఁగల గురువులు
నిడి పంక్తిలోని గురువుల సంఖ్య X మొదటి అడ్డ
పంక్తిలోని గురువుల సంఖ్య
8
8 x 4 - 32.
ఎ. 4. వ. చందమున 32 గురువులు + 32 లఘువులు. ఈ లెక్కక
4 వ ఛందపుఁ బ్రస్తారము నందు సరిచూచుకొనునది. ],
అర్ధశము విషమవృత్త సంఖ్య
ఆ. వసుధ వృత్తసంఖ్య వర్ణించి యందుఁ ద
ద్వృత్తసంఖ్య దీపివేయ నదియో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7soofneutwyyj22nte0egbkfamimng8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/379</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175772</id>
    <revision>
      <id>492748</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:46:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము క్రమతఁ దనరు నర్ధసమవృత్త సంఖ్యయౌ నిరువదాఱిటికిని నిటులె కృష్ణ! ఇఁక నందు విషమవృత్త సంఖ్య “ఆ. జగతి నిట్టి యర్భసమవృత్త సంఖ్యచే వర్గు చేయఁగాను వచ్చు సంఖ్య నమరు...'</comment>
      <origin>492748</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2515" sha1="408a2129rzpts64qbhfikkg7epjoms3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
క్రమతఁ దనరు నర్ధసమవృత్త సంఖ్యయౌ
నిరువదాఱిటికిని నిటులె కృష్ణ!
ఇఁక నందు విషమవృత్త సంఖ్య
“ఆ. జగతి నిట్టి యర్భసమవృత్త సంఖ్యచే
వర్గు చేయఁగాను వచ్చు సంఖ్య
నమరు నందు నర్ధసమవృత్త సంఖ్య దిం
చఁగను విషమవృత్తసంఖ్య కృష్ణ 1
187
274
275
వ. ఏ ఛందస్సుకు అడిగితే ఆ ఛందస్సునఁ బుట్టిన సర్వవృత్తి సంఖ్యచే
వర్గింపఁగా ఆయిన వృత్త సంఖ్యలో ఆ అడిదిన ఛందస్సు[న] పుట్టిన
సర్వవృత్త సంఖ్య తీసివేయగా మిగిలిన సంఖ్య అవి అన్నీ అర్ధ సగు
వృత్తములని తెలిసేది. ఆ ఆడిగిన ఛందస్సునఁ బుట్టిన వృత్త సంఖ్యా
వర్గమును వర్గింపఁగా వచ్చిన వృత్త సంఖ్యలో ఆ మొదటి సమవృత్త
సంఖ్యా వర్గమును] తేసివేయఁగా నిలిచిన వృత్తసంఖ్య ఆ ఛందస్సునఁ
బుట్టిన విషమ వృత్తములని తెలిసేది.
ఇందుకు భాస్కరాచార్య విరచిత లీలావతీ గణితపత్రము
త్తర శ్రేడి. సూ. 11].
276
గణో
శ్లో. పాదాక్షరమితే గచ్ఛే
గణవర్గఫలంచయే ద్విగు,
సమవృత్తానాం సంఖ్యా
తద్వర్గో వర్గవర్గళ్చ
స్వన్వపదో నౌ స్యాతా
మర్ధసమానాంచ విషమాణామ్,
{అత్రోదాహరణమ్]
సమానా మర్థతుల్యానాం విషమాణాం పృథక్పృథక్,
-వృత్తానాం వీదమే సంఖ్యామనుష్టుప్ఛందపి ద్రుతమ్.
277
278&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>408a2129rzpts64qbhfikkg7epjoms3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/380</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175773</id>
    <revision>
      <id>492749</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:46:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '188 లక్షణశిరోమణి తృతీయ శ్వాసము ఇందుకు సూత్రము లీలావతి గణితము. గుణోత్తర శ్రేఢి. సూ. 10] విషమే గచ్ఛేప్యేకే గుణకస్థ్పాప్యస్సమే ఒరితే వర్గః గచ్ఛ క్షమాంతమాంత్యా ద్వ్యస్తం గుణ వర్...'</comment>
      <origin>492749</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3322" sha1="248a5rbe8vi6v23mfhyd34n68erv54u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;188
లక్షణశిరోమణి
తృతీయ శ్వాసము
ఇందుకు సూత్రము లీలావతి గణితము. గుణోత్తర శ్రేఢి. సూ. 10]
విషమే గచ్ఛేప్యేకే గుణకస్థ్పాప్యస్సమే ఒరితే వర్గః
గచ్ఛ క్షమాంతమాంత్యా ద్వ్యస్తం గుణ వర్గజం ఫలం యత్తత్,
'వ్యేకం ప్యేక గుణోద్ధృత, మాది గుణం స్యాద్గుణోత్తరే గణితమ్. 270
[సమవృత్త సంఖ్య]
వ. గచ్ఛక్ష్యంత మనఁగా నిలిచిన అనుట. గచ్ఛ అంటే యిష్టమైన
లెక్క సంఖ్య అనుట. ద్విగుణోత్తరం అంటే రెండెట్టి గుణించు
టనుట. తొమ్మిదో బృహతీ ఛందస్సు గచ్ఛ. తొమ్మిది విషమ సంఖ్య
గనుక నకటి తీసివేస్తే నన్ని గచ్ఛ గుణకమని వ్రాసేది. పిమ్మట లా ఆ లా
గచ్ఛసమము గనుక ఆది అర్థించగా ఆ సమము గనుక ఆ గుణము
క్రింద వర్గము అని వ్రాసేది. ఆ అన్ను సమము గనుక అది అర్ధించగా
న్ను సమము గనుక ఆ క్రింద తిరిగి వర్గమని వ్రాసేది. ఆ నిలిచిన
సమము గనుక అర్ధించగా - నిలిచే గనుక ఆ క్రింద వర్గమని వ్రాసేది.
ఆ నిలిచిన ౧టిన్ని గుణోత్తరము. రెంటిచేత గుణించి వానిచేత ఆ వర్గ
ములసంఖ్య వర్ణించగా శ్రీ వి. వర్గము - వర్గము - వర్గము
గనుక ఆ వ్రాసిన ప్రకారము వగ్గించగా ఆ. ఆ జ వరిపే
ఆ ఆ
పదహారు వరిస్తే వి**. ఆ విxన్ను గుణము ఆ గనుక ఆ గుణమునే
ఆ చేతను గుణించంగా ఇం ఇది తొమ్మిదో బృహతీ ఛందస్సునఁ
బుట్టిన సమవృత్త సంఖ్య - 37౨.
4
[వృత్త సంఖ్యను గనుకొను విధానము:
I సమవృత్త సంఖ్య - న్యాసము :
A
గుణము
28U
ఇందు అర్ధించునపుడు బేసి సంఖ్య అయినచో నొకటి తీసివేయవలయును.
బేపి సంఖ్యను గుణమని, సరిసంఖ్యను వర్గమని గుర్తించుకొనవలెను.
గచ్ఛ యనగా ఇష్టసంఖ్య.
1
ఉదా ॥ (i) బృహతీ ఛందస్సు - 3 వ. ఛందస్సు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>248a5rbe8vi6v23mfhyd34n68erv54u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/381</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175774</id>
    <revision>
      <id>492750</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:46:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 9 - గచ్ఛ. ఇది గుణము. 9 ļ 1 286 X 2 513 2 8 16 X 16 2256 ask 2 4 వర్గ 414 1i, 2 2x2 = 4 వర్గ 1 2 శ్రీ వ. ఛందస్సున సమవృత్తి సంఖ్య 512 (ii) 13 వ. ఛందము గచ్ఛ. ఇది గుణుడు. 18 1 4606 X 2 = 189 ఈ M 2 1 12 - వర్గ 2. 6 - వర్గ 2 2 3 1 1 గుణము వర x 2 శ్రీ వ,...'</comment>
      <origin>492750</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1414" sha1="id7gpu3eu8ga4e2gvvwqqqep48bas0h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
9 - గచ్ఛ. ఇది గుణము.
9
ļ
1
286 X 2
513
2
8
16 X 16
2256
ask
2
4
వర్గ
414
1i,
2
2x2 = 4
వర్గ
1 2
శ్రీ వ. ఛందస్సున సమవృత్తి సంఖ్య
512
(ii) 13 వ. ఛందము గచ్ఛ. ఇది గుణుడు.
18
1
4606 X 2 =
189
ఈ
M
2 1 12 - వర్గ
2. 6 - వర్గ
2
2
3
1
1
గుణము
వర
x 2
శ్రీ వ, ఛందస్సున సమవృత్త సంఖ్య
€192
64 x 64 = 4094
[ అర్ధసమవృత్త సంఖ్య ]
8 X 8 = 64
4X2
2 X 2
8192]
వరిస్తే వచ్చిన ఎల అవే ౧ళళన్ను ఈ అయిన లెక్కలో
బృహతీ ఛందస్సునఁ బుట్టిన ౫౧౨ సమవృత్త సంఖ్య తీసివేయగా
నిలిచిన జల ఒంవే అన్ను అర్ధసమ వృత్తములని తెలిపేది.
[అర్ధసమవృత్త సంఖ్య:
281
సమవృత్త సంఖ్యను వర్ణించి, వచ్చిన లెక్కలో ఆ సమృత్త సంఖ్యను
తీసివేయగా లభించు సంఖ్య ఆ ఛందస్సునఁ బుట్టిన అర్ధసమవృత్త సంఖ్య,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>id7gpu3eu8ga4e2gvvwqqqep48bas0h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/382</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175775</id>
    <revision>
      <id>492751</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:47:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '190 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము Ya ఉదా॥ ౩వ ఛందస్సు సమవృత్త సంఖ్య = 512 దానిని వర్ణింపఁగా = 512 X 512 = 2, 62, 144 ఆ ఛందస్సునఁ బుట్టిన సమవృత్త సంఖ్యను తీసివేయఁగా =2,6 2, 114 512 = 2, 61, 682 పై గణన పద్ధతికి సూత్ర...'</comment>
      <origin>492751</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2715" sha1="acx1g4prr014l6weapup4koxg0f2bso" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;190
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
Ya
ఉదా॥ ౩వ ఛందస్సు సమవృత్త సంఖ్య = 512
దానిని వర్ణింపఁగా = 512 X 512 = 2, 62, 144
ఆ ఛందస్సునఁ బుట్టిన సమవృత్త సంఖ్యను తీసివేయఁగా
=2,6 2, 114 512 = 2, 61, 682
పై గణన పద్ధతికి సూత్రము = (512)2 5 2 = 2, 61, 632
1977
9వ ఛందస్సున అర్ధసమనృత్త సంఖ్య
1
[ విషమవృత్త సంఖ్య ]
2, 61, 632
ఆ మొదటి ల ఒఅవే ౧ళన్ను వరిస్తే అయిన లెక్క = అర్బుద రా
శంఖ ౭౧ కో౯ జల శివే శింది ఈ లెక్కలో ఆ మునుపటి అల
మనివే గాజు తీసివేస్తే నిలిచిన
+
అర్బుద ద శంఖ ec కో
౫౯→న్ను, ఇవి విషమవృత్తసంఖ్య అని తెలిసేది
[ విషమవృత్త సంఖ్య
282
సమవృత్త సంఖ్యయొక్క వర్గమును వర్ణించి దానిలోనుండి సమవృత్త
సంఖ్య వర్గమును తీసివేయగా లభించు సంఖ్య విషమ వృత్తసంఖ్య 9వ
ఛందస్సునందలి విషమవృత్త సంఖ్యావర్గము = 512 × 512
= 2, 62, 144.
పై సంఖ్యను వర్ణింపఁగా 2,62, 144 X 2, 62, 144 = 6,8, 71, 94 76736
పై సంఖ్యనుండి సమవృత్త సంఖ్యావర్గమును తీపివేయగా
= 6,8,71,94,76 736 2,82,144 = 6,8,71,92,14,592
-4
-- 8వ ఛందస్సున విషమవృత్త సంఖ్య = 6, 8, 71, 82, 14, 5 2 |
14,5 2 |
వ ఈ ప్రకారమే ఇరువదాలు ఛందస్సులకు సమవృత్త [అర్ధ సమవృత్త]
విషమ[వృత్త] సంఖ్యలు తెలియవలెను ఇది షత్ప్రత్యయాధికార అగ
క్రియాచక్ర మేరువు, శకట మేరువు, సవ్యాసపవ్య అర్ధ మేరువులు గురు
లము ప్రకార నిర్ణయములున్ను ఇందుఁగల సమ విషమవృత్త సంఖ్యా
ప్రకార లక్షణములు సమాప్తము .&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>acx1g4prr014l6weapup4koxg0f2bso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/383</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175776</id>
    <revision>
      <id>492752</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:47:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము ఇఁక నందు పంచపాద నృత్త లక్షణము క. సమవృత్తమ: సీసము గి తము భీమూఁటందుఁ జెప్పఁదగుఁ గవితల బ్బములందుఁ బంచ పాదము లమరాధిప విబుధనుత పదాంబుజ ! కృష్ణా! పంచపాదికి లక్ష్యమ...'</comment>
      <origin>492752</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2388" sha1="4lfbmjk3elplcn464v6lry1zznjau5f" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
ఇఁక నందు పంచపాద నృత్త లక్షణము
క. సమవృత్తమ: సీసము గి
తము భీమూఁటందుఁ జెప్పఁదగుఁ గవితల
బ్బములందుఁ బంచ పాదము
లమరాధిప విబుధనుత పదాంబుజ ! కృష్ణా!
పంచపాదికి లక్ష్యము .
-
ఉ. వారక నారకర్ణి (?) కవి వల్లభులెంచఁగఁ బంచపాదికల్
వేరచియింతు రేర్చి సమవృత్తము సీసము గీత మెందు శృం
గార రసోక్తియుక్తి నవకంబుగఁ గూర్చుతటిన్ మనంబులో
నీరసమూని యన్యు నిరపించు నెడన్నతి సేయు చోటనా
రీరతి రాజవైఖరీ వృత్త కాంతి ఝరీ హరీ. (?)
దీపికయందు వార్తాకవి *రఘునాథయ్య గారు
క. స్తుతి యెడ శృంగారరస
స్థితి పట్టునఁ దివిరియేరులఁ దెగడెడు చోటన్
చతుర కవు ఆచియింతురు
వితతంబుగఁ బంచపొదవృత్తము పేర్మిన్.
మఱియు నందే లక్ష్యముగా
-
ఉ. శ్రీసతిఁ వేరురమ్మున ధరించిన భోగి చతుర్ముఖుండు నా
భీ సరసీరుహంబునకు బిడ్డఁడుగా విలపిల్లు మేటికై
లాసనగాన నుండు జడల న్సవరించినయట్టి పట్టియిల్
ఖాసుర పాదపద్మమని బల్లిదుఁడే విభుఁడంచు సన్నుతుల్
191
284
285
281
చేసిరి సన్మునీంద్రులనఁ జెన్నగు వృత్తము పంచపాదియై. అన్నారు. 287
285. (?) గణభంగము, అర్ధము విచార్యము,
286. 1 రామయ్య, (కా),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4lfbmjk3elplcn464v6lry1zznjau5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/384</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175777</id>
    <revision>
      <id>492753</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:47:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '152 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము మఱియు లక్ష్యము పెద్దనగారు విష్ణుచిత్తీయము. పాం(డ్య) రాజు కొలువు వర్ణనము. పంచపాది సీసము. లక్ష్యము. [ఆముక్త 4-581. సీ. పసిఁడిగ చ్చమర సోపానముల్ మూఁటఁ ద...'</comment>
      <origin>492753</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3117" sha1="a0bmxbndf3h51ulp50nu0tb3xozfzl5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;152
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
మఱియు లక్ష్యము పెద్దనగారు విష్ణుచిత్తీయము. పాం(డ్య) రాజు కొలువు
వర్ణనము. పంచపాది సీసము. లక్ష్యము. [ఆముక్త 4-581.
సీ. పసిఁడిగ చ్చమర సోపానముల్ మూఁటఁ దుం
గిత విశాలికయుఁ జిత్రితయునైన
[ సభమహాకుథముపై శార్దూల చర్మకం
ధావృతుల్ జటిలులు నైన జరఠ
మాహేశ్వరులు చుట్టిరా హర సంధీరు
ద్రాక్షాయుతముఁ దాల్చి యళిక భూతి
సురటిగాడ్పులరాల నరుణాయతాక్షుఁడై
కుఱు గద్దె బిల్లఁ బ్రకోష్ఠ మునిచి
నంది ముద్రిత పాణియందుఁ జెక్కూఁడి యా
గమములు విమచు హేమము పొదివిన
తే. యంఁతి రుదురాకడమి కుట్టులందు మెఱయ
వెలిదపారంబు మించ దువ్వలవ గప్పి
యడపమును వాఁడివా లొక్క యతివ దాల్ప
భార్య
వింజామరీడ నొప్పు పాండ్యుఁ గనియె ]
.
వ. అనే సీసము పంచపాది లక్ష్యము. ఇవి పంచసాసినృత్త లక్షణ లక్ష్య
ములు.
ఇంక నందు మఱియు కందపద్య లక్షణంబును, గీతపద్య విధం
బును, సీసపద్యరీతియు, ద్విపద ఖాతియు, చౌ పదంబుల యొప్పును,
మంజరుల చొప్పును, రగడలవగలును, కందగీత వృత్త సీసమాలికలు
తెగలును, ఉదాహరణ కళికోత్కళికల తెఱంగును, తారావళి కొలందులను,
చాటు ప్రబంధ నిబంధన గతియును, ఆర్యాప్రసిద్ధ పద్ధతీయును, నవ్య:
గతియును, యక్షగానాష్టక నానావిధ సద విధానంబును, తర్వోజయందం
బును, ఉపజాతి వృత్తంబుల చందంబును, తరంగ శంఖ మండూక
డింకిణీ లటహ పటహ్వా తమ్మట భద్రక వృత్తాది విశేష వృత్త్య వృత్తులును
సూళాదీ సప్త తాళ వృత్తముల గతియు, రంగఘోష, జయఘోష, త్యాగు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a0bmxbndf3h51ulp50nu0tb3xozfzl5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/385</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175778</id>
    <revision>
      <id>492754</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 193 ఘోష విశేషంబులును భోగావళియు, గుణావళి, బిరుదావళి, త్రికయ జతులును, మఱియు చతురుత్తరంబును, చక్రవాళంబును, చతుర్భద్రిక మొదలైన కవికల్పిత వృత్త విధంబును, మఱియు వైత...'</comment>
      <origin>492754</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3063" sha1="iknc807s6d746ljok6679w2gybdoj9a" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
193
ఘోష విశేషంబులును భోగావళియు, గుణావళి, బిరుదావళి, త్రికయ
జతులును, మఱియు చతురుత్తరంబును, చక్రవాళంబును, చతుర్భద్రిక
మొదలైన కవికల్పిత వృత్త విధంబును, మఱియు వైతాళీయ వక్త్ర
వృత్త భేదంబులును ఇవి మొదలుగా నొడవు వాని వాని లక్షణ లక్ష్యంబు
లును, విశదంబుగా వివరించెద నవధరింపుము.
[కంవ భావములు]
అది యేట్లండేవి
అందు క్రమంబున కందంబులు పదునాల్గ
-
విధంబులఁ బ్రసిద్ధమ్ములై వెలయు
లై
నవి యెయ్యవి యందేని సమ
కందంబును, విషమ కందంబును, ఆర్యా కందంబును, కుఱుచ కందం
బును, నిడుద కందంబును. ద్వివిధ కందంబును, చతుర్విధ కందంబును,
నల చతుష్కందమును, జగణ చతుష్కందంబును, వృత్త గర్భిక కందం
బును, భాస్కర విలసిత కండక్వయంబును, క్రౌంచపద కందద్వయం
ప్రమితాక్షర కందద్వయంబునా నిట్లు పదునాల్గు విధమ్ము ల
విలసిల్లు; నందు క్రమంబున.
సభకంద లక్షణము
ఆ. భనల జగాసలు కందము
లను మూఁడెదు గణముల నలజములు నాటిం
టను దుదగురువును వడిమూఁ
టను దగు బేసుల జగణమిడఁ జనదు కృష్ణా !
28J
290
[సమకందమున గగ, భ, జ, స, నల అను చతుర్మాత్రా గణములే
ప్రయోగ్యములు. బేసి పొదములందు మూఁడు గణములు, సరిపాదము
అందు అయిదు గణములు, రెండు నగములందును 6 వ గణము నలమో,
జగణమో కావలయును. తుదలందు గురు వుండవలయు, బేసి గణము
లందు జగణము రాదు. 2 వ, 4వ పాదములందు మ్యూటిపై యతి.]
విషమ కంద లక్షణము
అందు
క. సమకంద కుఱుచ పదముల్ I
క్రమముననిడి [యవల] నార్యకంద విడుద పొ
1.5-25&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iknc807s6d746ljok6679w2gybdoj9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/386</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175779</id>
    <revision>
      <id>492755</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:48:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '94 లక్షణశిరోమణి [దములను నిలువంగఁ దగును] తృతీయాశ్వాసము గమలాధిప యదియె విషమ కందము కృష్ణా ! [సమ కందముయొక్క కుఱంచ పాదము లోకవరుసగఁ దరువాత నిడుద పాదము లోకవరుసగఁ గూర్చిన విషమకందము. 1,...'</comment>
      <origin>492755</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2277" sha1="f8l0dzem0ilgcy0n0rupedyntzfzajo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;94
లక్షణశిరోమణి
[దములను నిలువంగఁ దగును]
తృతీయాశ్వాసము
గమలాధిప యదియె విషమ కందము కృష్ణా !
[సమ కందముయొక్క కుఱంచ పాదము లోకవరుసగఁ దరువాత నిడుద
పాదము లోకవరుసగఁ గూర్చిన విషమకందము. 1, 2, కఱుచ పాద
ములు. 3, 4, నిడుద పాదములు.]
29
అందు
ఆర్యా
కంద లక్షణము
క. కందము నిడుద పదమ్ముల
యందుల తద లఘువులిడిన నది భువి నార్యా
కందంబగుఁ [సమ కందము
నందుం] గల లక్షణముల నమరున్ గృష్ణా!
292
కందము విడుద పాదముల తుదలందు లఘువు లిడినచో నార్యాకందము. ]
లక్ష్యము -
క. *యదుకుల పావన రావా
హృదయ వ్యాకోచజలజ భృంగర మాధవ
సదయాంతరంగ చీతిజా
మదభంగా దళతరంగ మహినార్యయగును.
అందు
కుంచ కంద లక్షణము
క. ఈ క్షితిఁ గృతి ముప్పది నా
లక్షరములఁ గుఱుచ కందమగు నఱువది రెం
దక్షరములు గలిగినఁ గమ
లాక్షా! యది నిడుదకంద మనఁదగుఁ గృష్ణా!
288
[కుబచ కందమునందలి యక్షరము లన్నియు గురువులు. 8 వ. చోట
మాత్రము జగణముండును. దీనికి మొత్తము 34 అక్షరములు.],
293. *ల. శరోనుణీ లక్ష్య లక్షణములలో ఆర్యాకందము అఘ్వంతముగ
అన్నది గుర్వంతనాగు నితర లాక్షణికులు ని
నిర్దేశించిరి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f8l0dzem0ilgcy0n0rupedyntzfzajo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/387</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175780</id>
    <revision>
      <id>492756</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:48:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 195 అక్ష్యము, - చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసార సంగ్రహము. 2-87] లంకాగ్రావప్రోద్య ట్టంకా, రక్షోవ నీ కుఠారా, జేజే 'శంకాదూరా, దుష్టా తంకాంభోదాకుగా యుదంచ తీర్తీ ! అందు నిడ...'</comment>
      <origin>492756</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2054" sha1="r6opihypthjuqqc558alkqpxazk3d99" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
195
అక్ష్యము, - చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసార సంగ్రహము. 2-87]
లంకాగ్రావప్రోద్య
ట్టంకా, రక్షోవ నీ కుఠారా, జేజే
'శంకాదూరా, దుష్టా
తంకాంభోదాకుగా యుదంచ తీర్తీ !
అందు
నిడుద కందము
[లక్షణసార సంగ్రహము. 2-88]
కపిమసఁగి మెసవఁ దలఁచిన
మొసలివి డునిమితవి బళిర మునినుత చరితా
బిపరుహభవముఖరులకు
న
వసమగు భవదసమ బలము; వసుమతిఁ బోగడన్.
296
[విడుద కందమునందు నక్షరములన్నియు లఘువులు, నిరుదపాదముల
తుదలందు గురువులుండును. దీనికి మొత్తము 62 అక్షరములు].
[ ద్వివిధ కంద లక్షణము
లక్షణసార సంగ్రహము. 2-89
9. చదువఁగ నేయర్ధమువలె
నది మొదలుగఁ జదువఁ గ్రియకు నమరెడు క్రియ కై
తుదయర్ధము మొదలర్ధము
కదియక వేటైన ద్వివిధ కందమనఁదాగున్,]
287
[పూర్వోత్తరార్ధములు విడివిడిగనుండి, ముందువెనుకలు చేపి చదువుట
కనువుగ నుండునది ద్వివిధ కందము ]
296. ను (అ. సా. సం.) అం శి: ఆవ సము
దుష్ట సమాసము,
ళుగు ” నన్నచో సాధు సమాసమా; కాని &quot; సళ &quot; ప్రాసయగువం,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r6opihypthjuqqc558alkqpxazk3d99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/388</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175781</id>
    <revision>
      <id>492757</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:48:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '196 లక్షణశిరోమణి తృతీయా శ్వాసము అందున చతుష్కంద లక్షణము కసలజములం దొక్కటి వ రిలీ కుఱఱుచరుగలను గగము రెండవయదిగా వెలయఁ జతుష్కందం బది యలఘు పదము పంచమగణమాదిగఁ జదువన్ ] 234 [ ఒక కందమున...'</comment>
      <origin>492757</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2276" sha1="ogjni47cd9bjnwuivx1g5nbe5phg5ij" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;196
లక్షణశిరోమణి
తృతీయా శ్వాసము
అందున చతుష్కంద లక్షణము
కసలజములం దొక్కటి వ
రిలీ కుఱఱుచరుగలను గగము రెండవయదిగా
వెలయఁ జతుష్కందం బది
యలఘు పదము పంచమగణమాదిగఁ జదువన్ ]
234
[ ఒక కందమునే నాలుగు కందములుగాఁ జదువ మీగుంది చతుష్యం
దము ఉన్నదున్నట్లు చదువుట మొదటి కందము ఉత్తరార్ధముకో నారం
భించి చదువుట రెండవ కందము పూర్వోత్తరార్ధములందలి పంచమ
గణములాదిగాఁ జదువ నేర్పడునవి 3వ, 4వ కందములు
ఇది గర్భ
కవితావిశేషము &quot;గగము రెండవ యదిగా వెలయ&quot; అని లక్షణమన
నున్నది కాని యీ 'గగ' గణ ప్రసక్తి యనవసరము ఈ నియతీ
లక్ష్యములందును కనిపించుటలేదు ]
[నల చతుష్కందమును, జగణ చతుమ్మందమును లక్షణము
[లక్షణసార సంగ్రహము 2-91]
నలమది రెండవ గణమై
తొలఁగక యఱనున్న నలచతుష్కందమగుకు
వెలయఁగ నటువలె జగణము
తొలఁగక యుండిన జగణ చతుష్కందమగు ]
29)
కుఱువ పాదములందు 2 వ గణమున నలము గలది వల చతుష్క ంధము
జగము కలది జగణ చతుష్కందము]
[ అందు
నల చతుష్కంద లక్ష్యము
లక్షణసారసంగ్రహము 2-92
క తనర వ్వినుతులు చేసెద
ఘనునిగా బలసహిత వజ్రకాయు న్నందుతో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ogjni47cd9bjnwuivx1g5nbe5phg5ij</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/389</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175782</id>
    <revision>
      <id>492758</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము వినయు జయనయ భద్రు హనుమజ&quot; దళితాసురేంద్రు నధిపుం జెలువుగా.] [దీనిని చతుష్కందములుగా విడఁదీయు విధానము:-- పై పద్యము ప్రథమ కందము. ద్వితీయ కందము : వినయకా జయనయభద్రుక హన...'</comment>
      <origin>492758</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1847" sha1="36a22x1rg91dviqy8e2w34fqp52gs4s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
వినయు జయనయ భద్రు
హనుమజ&quot; దళితాసురేంద్రు నధిపుం జెలువుగా.]
[దీనిని చతుష్కందములుగా విడఁదీయు విధానము:--
పై పద్యము ప్రథమ కందము.
ద్వితీయ కందము :
వినయకా జయనయభద్రుక
హనుసుతా దళితాను కేంద్రు నధిపుంజెలువుల
తనర న్వినుతులు చేపెద
ఘనునికా బలసహిత వజ్రకాయు న్నలదు.
తృతీయ కందము:
బల సహిత వజ్రకాయుగా
ఫలదుకా వినయుకా జయనయభద్రుజా హనుమ
దళితాసురేంద్రు నదీపుం
జెలువులు దనర వ్విమతులు చేసెద ఘనునికా.
చతుర్థ కందము :
దళితాసురేంద్రు నరిపుం
జెలువుగా దనర వ్వినుతులు చేసెద ఘనునిశా
'బలసహిత వజ్రకాయుక
ఫలదుగా వినయు జయనయ భద్రుకా హనుమతా. ]
ఆందు జగణ చతుష్కంద లక్ష్యము
[ లక్షణసారసంగ్రహము, 2-93]
'క. కౌలుతుం గవీంద్రు సొంపునఁ
దలఁతుజు శ్రీరామభ క్తి ధనుని స్ధిరుజు
నలినాప్తకోటి తేజః
కలితునే రూపమానకాయుజు భూరుజు.
197
おしゃ
301&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>36a22x1rg91dviqy8e2w34fqp52gs4s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/390</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175783</id>
    <revision>
      <id>492759</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:49:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '193 లక్షణశిరోమణి [ఇందలి చతుష్కందములు : పై లక్ష్యమే మొదటి కందము. 2 వ. కందము : 25. నలినాప్తకోటి తేజః తృతీయం - శ్వాసము కలితు న్మేరూపమాన కాయులు శూరు కొలుతుం గవీంద్రు సొంపునఁ దలఁతుజా శ్...'</comment>
      <origin>492759</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1849" sha1="0qrwvkkmbvnlvl8s2phy2pad4phf5w6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;193
లక్షణశిరోమణి
[ఇందలి చతుష్కందములు :
పై లక్ష్యమే మొదటి కందము.
2 వ. కందము :
25.
నలినాప్తకోటి తేజః
తృతీయం - శ్వాసము
కలితు న్మేరూపమాన కాయులు శూరు
కొలుతుం గవీంద్రు సొంపునఁ
దలఁతుజా శ్రీరామభక్తి ధనుని నీరుకా.
3 వ. కందము :
శ్రీరామ భక్తి ధనునిజా
ధీరుజు నలినా స కోటి తేజఃకలితుజూ
మేరూపమానకాయుకా
శూరుణా గొలుతుం గవీంద్రు సొంపునఁ దలఁతుకా
4 వ. కందము ;
మేరూపమాన కాయుజు
శూరుజు గొలుతుం గపీంద్రు సొంపునఁ దలఁకుళా
శ్రీరామభక్తి ధనునిజా
ధీరుజు నలినా ప కోటితేజ కలితుశా.]
[లక్షణసారసంగ్రహము, 2-84]
క. కందంబులు బహుగతులను
నందంబగుఁ గుఱుచకందమన నీడుదయనే
కందంబు ద్వివిధకందము
నందుఁ జతుష్క ందమాడియైనవి పెక్కుల్.
వ. అన్నాఁడు. మఱియు నందు ద్వివిధ కందంబును, చతుర్విధ కందంబుము,
వృత్త గర్భిత కందంబును, భాస్కర విలసిత కంద ద్వయంబును: క్రౌంచ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0qrwvkkmbvnlvl8s2phy2pad4phf5w6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/391</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175784</id>
    <revision>
      <id>492760</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:49:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 199 పద కంద ధ్వయమును, మణిగణనికర కందంబును, బ్రమితాక్షర కందం బును నానివి చిత్రకవిత్వంబునం బ్రవర్తిల్లు. అవి విశ్రమాధికారంబునం జిత్ర విధంబునం దేటపఱుతు. ఇది యార్య...'</comment>
      <origin>492760</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3156" sha1="g3jnl953cv6an82ekcvrvtwqzaf26cu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
199
పద కంద ధ్వయమును, మణిగణనికర కందంబును, బ్రమితాక్షర కందం
బును నానివి చిత్రకవిత్వంబునం బ్రవర్తిల్లు. అవి విశ్రమాధికారంబునం
జిత్ర విధంబునం దేటపఱుతు.
ఇది యార్యాకంద భేదము లాదిగాఁ గల్గు కదంబులు పదునాల్గు
విధమ్ముల విలపిల్లును.
[కంద గురు లఘు సంజ్ఞాక్రమము]
803
వ. అందు సమకందాది కందముల గురు లఘువుల సంజ్ఞా క్రమంబెటువలెం
దెలియునం లేని కందపద్య ధ్రువము కి కందపద్యాక్షరము లెన్నఁగ
ఆధ్రువానకు తక్కువైన సంఖ్య గురువులు, ఆ పద్యాక్షర సంఖ్యలో
గురు సంఖ్యాక్షరము - పోఁగా నిలిచి)న యక్షరములు. ఈ గురు లఘు
వర్ణములు కలియఁ గూడఁగా ఆ కందాక్షర సంఖ్యలఁ గూర్చునది.
[కందపద్యమునకు 64 మాత్రలు. అనఁగా 64 లఘ్వక్షరములు. ఈ 64 ను
కంద పద్యమునకు ధ్రువమగును. కంద పద్యమునందలి అక్షర సంఖ్యను
ధ్రువమున తీసివేయఁగా మిగిలినసంఖ్య గురువులు.
ఉదా ॥ కం. &quot;ఈ క్షితిఁ గృతి ముప్పది నా &quot;. [ల. శి. 3-294]
ఈ పద్యమునందలి యక్షర సంఖ్య
ధ్రువసంఖ్య
ధ్రువ సంఖ్యలో నక్షర సంఖ్యపోఁగా
52
= 84
=
6462 = 12.
ఈ శేషమ: గురువులు. పై పద్యమునందు గుర్వక్షరములు 12. కలవు.
పద్యాక్షర సంఖ్యలో గుర్వక్షరసంఖ్య పోగా = 52 - 12 = 40. ఈ శేషము
లఘ్వక్షరములు. పై పద్యమునందు అఘ్వక్షరములు 40 కలవు. ఈ గురు
లఘు సంఖ్యాక్షరములు కలియఁగూడఁగా పద్యాక్షరసంఖ్య వచ్చును.
12 + 40 52.]
[సీప గీతంబుల విధంబులు]
వ. మఱియు నిఁక నందు సీన గీతమ్ముల విధమ్ములు వివరించెద నవధరిం
పుము. ఉపరివృత్తంబులు ఇరువది యేళాదిగా భూ భువః సువః- మహు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g3jnl953cv6an82ekcvrvtwqzaf26cu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/392</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175785</id>
    <revision>
      <id>492761</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:49:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '300 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము జనః, తపః, సత్య, భూర్భువః స్వరః అనియెడి ఉపరిచ్ఛందస్సులు తొమ్మిదియును గూడి 8 ఛందస్సులలో *లయగ్రాహి యను వృత్తంబు. 30 వ. మహశ్చందస్సునందును, లయవిభాతి, త...'</comment>
      <origin>492761</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3344" sha1="5i3tcn0szh8y6dhtze6bidnxoz3dxoh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;300
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
జనః, తపః, సత్య, భూర్భువః స్వరః అనియెడి ఉపరిచ్ఛందస్సులు
తొమ్మిదియును గూడి 8 ఛందస్సులలో *లయగ్రాహి యను వృత్తంబు.
30 వ. మహశ్చందస్సునందును, లయవిభాతి, త్రిభంగి యను వృత్తంబులు
౨౪ వ. భూర్భువశ్ఛందస్సు [U]ను; లలిత దండకాదులవి కొన్ని తదుపరి
వృత్తముల సంబరఁగు; నందు తదుపరి విరాట్భందోద్భవంబగు సీస
గీతుల లక్షణము.
ఋగ్వేద బ్రాహ్మణమునను :
విచ్ఛేదంగౌ | ప్రాసంద్విః | దివస్పతి షడార్క యుగౌ ॥
చత్వారింశోత్తరశతలశ్చతు ప్రసన్నవద్యుతా సమా !
I
చతుః పంచాధికో లః విషమా | జాతిరిత్యాహ !
మహర్షి | స్పీసావదేతి : విరాట్యందో భవేత్ | నాగాకలత్రపు
మనోజ్ఞాపకలి భేవాః పంచాశత్ ॥
304
విచ్ఛేదమ్మనే యతి ఏదో గణాననుప్రాసము. ద్విః - రెండో గణము
మీఁద ప్రాసయతి రావలెను. ద్వివస్పతి షడార్క యుగే - ఇంద్రగణము
లాఱున్ను అర్క గణము రెండున్ను ఒక చరణాన కనుట. చత్వారిం
శోత్తర శతలశ్చతుః - చతుః - నాలుగు చరణాలకున్ను చత్వారింశోత్తర
శతలః - నూట నలభై లఘువులనుట, ప్రసన్నవద్యుతా సమా - ప్రసన్న,
వతి అనేపేరు గలిగిన ఆటవెలఁది గీతితో కూడినదై, సమా సమసీసు
మనిపించును. చతుః పంచాధికో లో విషమజాతిరిత్యాహ- నూట నలభై
లఘువులు మీఁద నాలుగైదు లఘువులెక్కువైనది విషమ సీసమనిపించు
కొనును. ఈ సీనము పేర్లు జాతులనిన్ని, మహర్షిః సీసావదేతి - సీసములని
మహర్షులు పలుకుదురు. విరాట్ఛందోభవేతి ఈ సీసములు విరాట్భందో
.
304. &quot;అ. శి. అందు 37. అక్షరముల ' జయహారి' పరిగ్రహింపఁబడి లేదు.
చూ. తీరిక,
=
:
1 ఛందస్ + ఉద్భవము = ఛూదోద్భవము అని కాజాలదు. ఛందోభవనురుట&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5i3tcn0szh8y6dhtze6bidnxoz3dxoh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/393</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175786</id>
    <revision>
      <id>492762</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:49:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 1 201 ద్భవములు, నాగ కల త్రపు మనో జ్ఞాపశలి భేదాః పంచాశత్ ఈ సీసములు 'నాగ' అనిన్ని 'కల' అనిన్ని 'త్రపు ' అనిన్ని 'మనోజ్ఞ' అవిన్ని 'అపళలి' యనిన్నియు అయిదు భేదములు. ఈ అయిదున...'</comment>
      <origin>492762</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3763" sha1="s5ait80h2n8ltl6utez1d41yfrdeda8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
1
201
ద్భవములు, నాగ కల త్రపు మనో జ్ఞాపశలి భేదాః పంచాశత్ ఈ సీసములు
'నాగ' అనిన్ని 'కల' అనిన్ని 'త్రపు ' అనిన్ని 'మనోజ్ఞ' అవిన్ని
'అపళలి' యనిన్నియు అయిదు భేదములు. ఈ అయిదున్ను ఒక్క
బొక్కటి పదేపి భేదములై యేఁబడి సీసంబులయ్యెను. ఇది సీనజాత్యధి
కారము.
ఇందు
గీతా నిర్ణయము
305
గభస్తిస్త్రి: ద్వేంద్ర పంచార్కార్ధ ద్ర్యర్ణ విచ్ఛేదః షట్ సమానటీ
ప్రసన్నవదాహం సేంద్ర గభస్త్యేక ద్వౌ ద్వౌ శుభ్రగీతా సీసాన్వితా లేచి
ద్గాగ [యతిః పవళిః ఇంద్రాదిత్య గణేశ్యతాః మనోజ్ఞాయుతేతి బ్రహ్మ
వాడినో గీయతాం గీతాభవన్తి.
టీక II జగ ద్వేంద్ర పంచ్యా విచ్ఛేరషట్.
సమానటీ ప్రసన్నపదా 'ప్రసన్నది ' అనే పేరు.
.
గలిగిన సమగీతికి 'నటి' అనే పేరుగలదు. కావున నటి యనఁగా తెలుఁ
గున ఆటవెలఁది గీతియనుట. ఆగీతికి గభస్తి - సూర్యగణములు
పన్ను, ర్వేండ్ర - ఇంద్ర గణములు - న్ను, పంచార్కార్ధా- సూర్యగణ
ములు న్ను కూడా పద్యార్ధనకు అనఁగా రెండు చరణములు కనుట.
మొదటి చరిణానకు సూర్యగణములు 2, ఇంద్రగణములు అన్ను, రెండో
చరణానకు సూర్యగణములనుట. ఆద్ర్యర్థ విచ్ఛేదః అంటేను ఏడో
-
-
గ
అక్షరం యతి యనుట. మూఁడవ గణము మీఁద నాలుగో గణము
మొదలి వర్ణము యతి గనుక అద్ర్యర్ణ విచ్ఛేదః అన్నాఁడు. సూర్యగణ
ములు నగణ హగణములు రెంటిలో హగణమే శాస్త్ర సమ్మతమనుట.
ఈ ప్రసన్న పది అనేది గీతిక షట్-ఆఱు భేదములని తెలియఁదగినది.
హంసేంద్ర గభస్త్యేక ద్వౌ ద్వౌ శుభ్రగీతా సీసాన్వితా కేచిద్దా [య]తిః
స వళిః - పవళి యనే గీతిక, శుభ్రగీతా శుభ్రగీత అనేపేరు గలుగుట
చేతను తెలుఁగున తేటగీతి యనఁబడెను. సీసాన్వితా కేచిత్ - ఈ పవళి
యనే గీతికి, కేడెత్ - కొన్ని మతముల సీసంతో కూడుననుట. ఆ పవళి
గీతికి హంసేంద్ర గభస్త్యేక ద్వౌ ర్వే - హంస-సూర్యగణము, ఏక -
LS -- 26&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s5ait80h2n8ltl6utez1d41yfrdeda8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/394</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175787</id>
    <revision>
      <id>492763</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:49:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '272 లక్షణశిరోమణి వృతీయాశ్వాసము SO ఒకటిన్ని, ఇంద్ర - ఇంద్రగణములు, ద్వి - రెండున్ను, గభస్తి - సూర్య గణములు, ద్వా - రెండున్ను కూడ ౫ గణములు చరణమున కనుట గాగ [య]తి - గా మూఁడు గురువులు, ఆఱు లఘ...'</comment>
      <origin>492763</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3748" sha1="rj6jdpo3efa4kmckzvf3qi4rvihratn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;272
లక్షణశిరోమణి
వృతీయాశ్వాసము
SO
ఒకటిన్ని, ఇంద్ర - ఇంద్రగణములు, ద్వి - రెండున్ను, గభస్తి - సూర్య
గణములు, ద్వా - రెండున్ను కూడ ౫ గణములు చరణమున కనుట గాగ
[య]తి - గా మూఁడు గురువులు, ఆఱు లఘువులు గనుక ఏదో అక్షరము
యతి యగుననుట ఏడు గురువు లనఁగా సూర్యగణానికి మూఁడు లఘు
వులున్ను, ఇంద్రగణములు - కిన్ని లఘువులు కూడ ౧౩ లఘువు
లాయెఁ గనుక రెండు లఘువులు గురువు గనుక లఘువులు
గురువులు గనుక లక్కిన ౧8 లఘువులు యతి నిలువవలెను గావున
&quot;గాగయతిః” అన్నాఁడు. గ - అంటే గురువున్ను, అగ అంటే
ఏడనుట ఇంద్రగణములలో నగ, నలర గణ, త గణములు అయిదేసి
లఘువులు గలవి గనుక నీ గీతికి ఈ శాస్త్ర ఎద్ధతి సంకేతము ఇంద్రగణ
మరే కూర్చవలెను ఇంద్రాదిత్య గణైక్యతాః మనోజ్ఞాయుతేతి బ్రహ్మ
వాదినో గీయతాం గీతా భవంతి - సీప గీతులయందు వచ్చే గణములు
సూర్యేంద్ర గణముూ వినాగా మణి యితర గణములు రావు గనుక యీ
సంబంధమున గీతుల యందు వచ్చే గణములు సూర్యేంద్ర గణములు.
మనోజ్ఞాయులేతి &quot; ' మనోజ్ఞ '
' అనే గీతి సీస భేదము గనుక సీసపద్యముల
తోనే గీతులు గూర్చవలె ననుట బ్రహ్మ వాదినః - వేదాంత వేత్తల చేత
గీయతాం - పలుకఁబడినది గనుక, గీతా భవన్తి - గీతమనే పేరు గలిగినది
ఈ సీస గీతులకు మాత్రలతోఁ గూడిన నియమములున్నవి గనుక వివి
మాత్రా సమః నిబద్ధములయిన జాతి భేదములని జ్ఞాపకము చేయుట కాఁబట్టి
వృత్త గీత కంద సీసములకు సరయతులనే వాక్యముచేత, సా - యేడిం
టనే యతి సిద్దమగుననుట ఇవి సీస గీత లక్షణ ప్రకారములు
గీతులు
తేరవు, మూఁ(డి)ంద్ర యుగ భాస్కర శర గణము
లెన్న 'గిరి వర్ణయుతులు ప్రసన్న పదికి
28రిగురులు వడియొక దివాకరుఁడు నింద్రు
లిరుగు నేను లిర్వురై పవడినగుఁ గృష్ణ '
307. 1 36 గిరివర, కరి గురులం &quot;
గిరివర్ణ, కరి గురులం ” ఇందు వీరి యర్థము దురూహము
-
306
307&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rj6jdpo3efa4kmckzvf3qi4rvihratn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/395</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175788</id>
    <revision>
      <id>492764</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:50:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రతి వృత్తాధికారము 203 చ. ఆటవెలఁది గీతము ప్రసన్నపడి, నటి యనఁబడును. తేటగీతియె పడుడి+ శుభ్రగీతి యనఁబడును. ఇవి గిత సీక జాత్యధికార లక్షణములు. సీనక్రమము వరకవి వెంకటరామన్నగారి లక...'</comment>
      <origin>492764</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2668" sha1="b6l8eepe2r1kwdhctwm90vmyb2rpye7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రతి
వృత్తాధికారము
203
చ. ఆటవెలఁది గీతము ప్రసన్నపడి, నటి యనఁబడును. తేటగీతియె పడుడి+
శుభ్రగీతి యనఁబడును. ఇవి గిత సీక జాత్యధికార లక్షణములు.
సీనక్రమము
వరకవి వెంకటరామన్నగారి లక్షణమునసు
సీ, దివిజేంద్ర షట్కంటు రవి యుగ్మమును గూడి
యష్టగణంబు *లొక్కర్తు కము
నలుపదంబులు నూట నలువది మాత్ర
యలరాకు నాలుగై దధికమైన
లేకున్న (ను) సమాంఘ్ర గాకున్న విషయమౌ
యతి సప్తగణముల నతిశయిల్లు
రెండో గణంబుపై నుండుఁ బ్రాసము తుద
పడి నాఁగఁ బ్రసన్న పదియు నాఁగఁ
తే. జెలఁగు గీకుల నొకటున్న సీనమగును
జాతులగు సీసములు 3విరాట్ఛందజనిత
భేదముల నేఁబడై యొప్పు విషమ సీన
మవని నృపతికిఁ జెప్పరాదహిగిరీశ !
న. అన్నా రిది విషమసీ జాత్యధికారము.
31.8
30')
మఱియు నందు గీతుల లక్షణము లవధరింపుము. విరా ట్ఛందోద
వంబులగు ప్రసన్న పది, నటి యని ఆటవెలఁది రెండుపేరుల విలపిల్లు
పవళి, శుభ్రగీతి అని రెండు పేర్ల తగు తేటగీతిన్ని; యీ రెండు గీతులను
తడ్బేదంబులేళ విధంబులుం గూడి గీతులు తొమ్మిది భేదంబులఁ
బ్రవర్తించు ననియెయ్యని యంటేని. సమగీతి ద్వయంబును, విషమగీతా
309. *యతి భంగము,
809, 1 నలుబది (అ. శి. వ్రాతప్రతి), * సమయం ఫ్రీ (ఆ. శి. ప్రాంత
3 ' ఛందోజినిక్ ' ఆను సాధురూపమును గ్రహించిన గణభంగమగును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b6l8eepe2r1kwdhctwm90vmyb2rpye7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/396</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175789</id>
    <revision>
      <id>492765</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:50:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '204 లక్షణ శిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము త్రయంబును ఆర్యాగీతి చతుష్కంబును అని యిట్లు గీతులు తొమ్మిది రీతుల విలసిల్లు; నవి యెయ్యని యండేని ఆటవెలఁదియు, తేటగీతియు నానివి సమగీతిద్వయంబు...'</comment>
      <origin>492765</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2871" sha1="4w1zoetga9pg98n1hd36vgtvxyh6pqu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;204
లక్షణ శిరోమణి
-
తృతీయాశ్వాసము
త్రయంబును ఆర్యాగీతి చతుష్కంబును అని యిట్లు గీతులు తొమ్మిది
రీతుల విలసిల్లు; నవి యెయ్యని యండేని ఆటవెలఁదియు, తేటగీతియు
నానివి సమగీతిద్వయంబునఁ దనరు; మఱియు ఎత్తుగీతీయు, పవడ
గీతియు, మలయగీతియన నిని విషమ గీతిత్రయం బన వెలయు;
వెండియు గీతియు, ఉపగీతియు, ఉద్గీతియు, ఆర్యాగీతియునన నివి ఆర్యా
గీతి చతుష్టయంబనఁ బరఁగును. ఇట్టి గీతులు తొమ్మిది విధమ్ములఁ బ్రసి
ద్ధంబులయ్యేం గావున నట్టి గీతుల రీతులు క్రమంబునఁ డేట చేసేద i
నందు సమగీతులగు ఆటవెలఁది తేటగీతు అన్నింటికిన్ని అర్థ అర్ధంబున
లక్షణంబును లక్ష్యంబును గానుపింప వివరించెద నవధరింపుము.
[సమగీతి ద్వయ లక్షణము]
గీ. *రవి గణత్రికయము దివపతి ద్వయమును
నర్కులైదుగు రగు నాటవెలఁది
310
కనువిపై నిద్దఱింద్రులు నిరువురీనులు
తేటగీతికి వడిమూఁటఁ దెలియఁ గృష్ణ!
వ. ఇది సమగీతి ద్వయ లక్షణము. ఇఁక నందుః
విషమగీతత్రయ లక్షణము, ఆ విషమగీతి త్రయంబునందు మొదలి
ఎత్తుగీతి లక్షణము
యతి రెంటఁ బ్రాస - మమరు
శతమన్యు గణము - జలజ
హితులిర్వుర నిడ- నిటుల
కృతి నేత్తుగీతి - కృష్ణ !
ఉత్తరార్ధము
311
312
3183
311. *ఇందు పూర్వార్ధము ఆటవెలఁది.
'ము ఆటవెలఁది. ఉత రారము తేటగీతి. కానీ నిధి
గీతద్వయ సమ్మేళనము,
1
318. * గణోర్ధ్వ (ల. శి. ప్రాతప్రతి). ఈ పాఠమును గ్రహించిన గణ
రంగమా -&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4w1zoetga9pg98n1hd36vgtvxyh6pqu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/397</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175790</id>
    <revision>
      <id>492766</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:50:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 205 ఎత్తుగీతి - 1 ఇం + 2 సూ; రెండు గణములపై యతి; ఇట్లు నాలుగు పాదాలు]. అందు పవడగీయ, మలయ గీతియు నను నీ విషమ గీతులు రెండిటికిన్ని అర్ధార్ధంబున లక్షణంబును, లక్ష్యంబును - ఆ....'</comment>
      <origin>492766</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2449" sha1="0jz7i35ryjxfdwsrmfu4czfms36ot4a" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
205
ఎత్తుగీతి - 1 ఇం + 2 సూ; రెండు గణములపై యతి; ఇట్లు నాలుగు
పాదాలు].
అందు పవడగీయ, మలయ గీతియు నను నీ విషమ గీతులు
రెండిటికిన్ని అర్ధార్ధంబున లక్షణంబును, లక్ష్యంబును -
ఆ. ఆటవెలఁది పదము
లందుఁ బ్రాసములు న
ప్పాట నిలుపనదియె - పవడ గీతి,
నగణ యంగళ మొకటి - నలయుగమిడ వరు
లడరు గతుల మలయ మలరుఁ గృతులహరి!
ప్రాన సహితమైన ఆఁటవెలఁది పపడగీతి.
1
314
మలయగీతి - 3 నగణములు + 2 నలలు. మూఁటిపై యతి. ప్రాస నిర్బం
ధము లేదు. ఈ గీతి యితరచ్చందములలోఁ జెప్పఁబడలేదు.
విషమగీతి త్ర యమున నితర
లాక్షణికులు 'మేలనగీతి 'వి
జెప్పిరి. శిరోమణికారుఁ డద్దానిని సంగ్రహింపఁ డయ్యెను. మేలనగీతికి
మారు మలయగీతిని చెప్పఁగా వలయు].
స. ఇది విషమగీతిత్రయ విధమ్ము. ఇంక నందు,
ఆర్యాగీతి చతుష్టయరీతులందు, గీతి లక్షణము
తగఁబథ్యార్యా పూర్వా
ర్థగరిమ రెండర్ధములును దారంజి
ల్లఁగఁ జెప్పిన గీతియ నా
315
జగతిందగుఁ గృతుల నిధియెశా
శార్ణధరా !
313
పథ్యార్య పూర్వార్ధ లక్షణమే పూర్వోత్తరార్ధములందుఁ గలిగినది గీతి,
-గీతి. ఇందు పథ్యార్యాపూర్వార్ధ లక్షణ ప్రకారము 6 వ. గణము నలు
జగణములలో నొక్కటిగా నుండును].&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0jz7i35ryjxfdwsrmfu4czfms36ot4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/398</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175791</id>
    <revision>
      <id>492767</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:50:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '206 అందు లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము ఉపగీతి లక్షణము తగఁబథ్యార్యా చరమా రెండగల రారంజి ల్లఁగఁ జెప్పిన నుపగీతియ నఁగఁ బరఁగులు గృష్ణ ' నలినా ' 317 [పద్యార్య ఉత్తరార్ధ లక్షణమే పూర్వోత...'</comment>
      <origin>492767</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2007" sha1="dljy7ntd39pl3kbyk34bty48e5kgfjm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;206
అందు
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
ఉపగీతి లక్షణము
తగఁబథ్యార్యా చరమా
రెండగల రారంజి
ల్లఁగఁ జెప్పిన నుపగీతియ
నఁగఁ బరఁగులు గృష్ణ ' నలినా '
317
[పద్యార్య ఉత్తరార్ధ లక్షణమే పూర్వోత్తరార్ధములందుఁ గిలిగినది ఉప
గీతి ఇందు 6 వ గణ మేక లఘువు మాత్రమే]
అందు
ఉద్దీతి లక్షణము
మొదలి (టి) పధ్యార్యార్ధము
తుద తుదయర మొదట దోవసినచో
నదియుద్దీతీయ నాఁదగు
యదుకుల జల (నిధి సుధాంశు) హరికృష్ణా?
[పధ్యార్యాపూరార్ధమునను గలది ఉద్గీతి]
అందు
ఆర్యగీతి లక్షణము
క మొదటరపైఁ దుద యరపై
వదలక నొక్కొక్క గురువు వాలాయము(గో)
గదియించి పద్యక
318
నది యార్యాగీతి కంద [మగు] హరి కృష్ణా !
319
[రెండు సగములందును సథ్యార్యపూర్వార్ధ లక్షణము కలిగి తుదనొక
గురువధికముగాఁ గలది యార్యాగీతి ఇదియే తెలుఁగు సహజకండ
మగును]
వ ఇది ఆర్యాగీతిచతుష్టయ లక్షణ లక్ష్యము, లిది గీతి జాత్యధికారము.
ఇక నందు
318 1. జలధి సుధాకర (ల శివాత ప్రతి)
020&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dljy7ntd39pl3kbyk34bty48e5kgfjm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/399</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175792</id>
    <revision>
      <id>492768</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:51:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము సీని లక్షణములు 207 వ. అందు విరాట్చందోద్భవంబులైన ఉపరివృత్తములందు ఋగ్వేద బ్రాహ్మణ మున గీత సీస విధమ్ముల లక్షణములు తేఁటజేసియుండు నందు సీసమ్ము లేడింటికి నాంధ్రక...'</comment>
      <origin>492768</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2451" sha1="6z26f4tey2xkpn1sot8lkbrmtycmhm2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
సీని లక్షణములు
207
వ. అందు విరాట్చందోద్భవంబులైన ఉపరివృత్తములందు ఋగ్వేద బ్రాహ్మణ
మున గీత సీస విధమ్ముల లక్షణములు తేఁటజేసియుండు నందు సీసమ్ము
లేడింటికి నాంధ్రకృతులందు సీసములు ద్వాదశవిధమ్ములఁ జెలఁగు
నవియెయ్యవి యనిన తల్లక్షణంబులును లక్ష్యంబులును దేటఁ జేస్సె
నవధరింపుము.
క. సురపతి గణషట్కంబును
బరువడి రవి గణయుగంబుఁ బదపదము (న) కీ
కరణిఁ దుదగీతి కృతులన్
బరఁగన్ రచియింప సీసపద్యము కృష్ణా !
321
322
[సీసమునకుఁ బ్రతిపాదమున 620+2 సూ. గణములుండును. ఇట్టి నాలుగు
పాదములఁ దుద గీతియొకటి (ఆటవెలఁది, తేటగీతి) చేర్పవలయును.
పాదముయొక్క రెండు ఖండములందు రెండేసి గణములపైఁ బ్రత్యేక
యతులుండును. యతిగాని, ప్రాస యతిగాని చెల్లును. పాదాది ప్రాస
నియతి లేదు.]
ఆటి
ద్వాదశవిధ సీసము లెవ్వియం లేని,
సీ దైత్యసంహార! వృత్త ప్రాస సీపంబు,
సర్వతః ప్రాససీనంబు, సర్ద
సమసీస, మవకలి సమసీప, మవకలి
వడిసీస, మనకతి ప్రాస సీస,
మురు సర్వలఘు సీస, ముత్సాహ వేదంగ
విషమ సీసంబు, భువి సమనామ
ప్రాససీసము, సమనీసంబు, గీత ర
828. 1
హీత 'చతుష్ఠాన సహిత సుసీస
చతుః ప్రాస (ల. శి. వ్రాతప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6z26f4tey2xkpn1sot8lkbrmtycmhm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/400</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175793</id>
    <revision>
      <id>492769</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '208 లక్షణశిరోమణి _ తృతీయాశ్వాసము తే ము, వడి సీసంబు నా ద్వాదశవిధ సీస ములును రంజిల్లఁ గృతులందు మోదములక వాటి వాటికి వేర్వేఱఁ దేట పేరు తగ సుదాహణంబు లందముగఁ గృష్ణ' చ అందు క్రమంబున, (...'</comment>
      <origin>492769</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2057" sha1="12o5q5mh4r2rzolhfqlpssa65qsrdbm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;208
లక్షణశిరోమణి _ తృతీయాశ్వాసము
తే ము, వడి సీసంబు నా ద్వాదశవిధ సీస
ములును రంజిల్లఁ గృతులందు మోదములక
వాటి వాటికి వేర్వేఱఁ దేట పేరు
తగ సుదాహణంబు లందముగఁ గృష్ణ'
చ అందు క్రమంబున,
(1) వృత్తప్రాస సీస లక్షణవరూ
సీ శ్రీ క్షేమ శుభనామ, సింధు బంధన రామ
జితదానవస్తోమ, శిష్టనామ।
రాక్షసకులనాశ రాజిత భువనేశ,
రవికోటి సంకాశ, రహితపాఠ
పక్షిరాజ తురంగ, పావన రుచిరాంగ,
భరిత కృపాపాంగ భవ విభంగం
దాక్షాయణీస్తోత్ర, ధరణీ వరకళత్ర,
తతధర్మ చారిత్ర, ధవళ నేత్ర,
తే. పంచకరవేష, సంతత భ క్త పోష,
هي
దనరు ప్రాసమ్ము నాల్గు పాదముల విటులఁ
జేరనిడిన వృత్త ప్రాస సీరమనఁగఁ
బరఁగు జయశీల బాలగోపాలకృష్ణ '
329
824
825
[సీసము పెద్దపాదము నాల్గింట నాదిలో వృత్తమునకు వలెఁ వ్రాసము గలడి
వృత్తప్రాససీసము ]
అందు (II) సర్వతఃప్రొస్ సీసము
సీ నిరుపమ చారిత్ర, సరసిజదళ నేత్ర,
పురహర సన్మిత్ర, తరణిగోత్ర,
శరనిధిబంధన, శరణాగత త్రాణ,
నిరతభక్తాధీన, గరుడగమన&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>12o5q5mh4r2rzolhfqlpssa65qsrdbm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/401</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175794</id>
    <revision>
      <id>492770</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:51:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము వరకౌస్తుభ విభూష, పరిచితా క్రిత పోష, పరమాత్మదశ వేష, పరమపురుష, పురుహూత నందిత, పురుషోత్తమ ఖ్యాత, ధరణీసుతానేత, సురసమేత, తే. విరచితాచర కిన్నర గరుడ ఖచర (?) నరవరావన ! యిట...'</comment>
      <origin>492770</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="s8owx7h1of1lj643vj4hkv4gyiu2y7o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
వరకౌస్తుభ విభూష, పరిచితా క్రిత పోష,
పరమాత్మదశ వేష, పరమపురుష,
పురుహూత నందిత, పురుషోత్తమ ఖ్యాత,
ధరణీసుతానేత, సురసమేత,
తే. విరచితాచర కిన్నర గరుడ ఖచర (?)
నరవరావన ! యిట్లన్ని చరణములను
జరపఁదగు సర్వతః ప్రాససరస సీన
మరయ జయతృష్ణ, కంస సంహరణ కృష్ణ !
గీత సహితముగ సీసము నన్ని పాదములయందుఁ బ్రాసయతి నియమము
గల సీసము సర్వతః ప్రాససీసము. ఇందు 24 చోటులం డొకడే
ప్రాసాక్షరము.]
అందు (iii) గీతరహిత చతుష్ఠాస సీరము
సీ, శతపత్ర దళనేత్ర, శతపత్ర హితగోత్ర,
శతపత్ప్ర భవపుత్ర, తతచరిత్ర,
దశరథనందన, దశవరస్యందన,
దశకంఠలంఠన, కుశధికయన్,
శతకోటి రవితేజ, శ్రితకోటి సురభూజ,
తతరూపతిరాజ, నతవిడౌజ
చిహిత చతుష్ప్రప సహిత చరణగీత
రహిత సీసమ్మిది మహిని గృష్ణ !
327
[గీతములేని సీసము గీతరహిత చతుష్ఠాన సీసము. ఇందు సీరము
'పెద్దపాదములు నాల్గుమాత్రముండును. మఱియందుఁ బ్రతిపాదములో
వేర్వేఱ నేకప్రాస నియతి గలదు. ]
326. (శ్రీ) అర్థము దురూహ్యము.
LS-27&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s8owx7h1of1lj643vj4hkv4gyiu2y7o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/402</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175795</id>
    <revision>
      <id>492771</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:51:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '210 అందు లక్షణశిరోమణి తృతీయ శ్వాసవం (IV) సర్వవడి సీసము సీ॥ కమలామనోహర, కనకాద్రిసమధీర, కారుణ్యరసపూర, కంసహార, చలితమేఘశరీర, కర్బుర లయకార కౌసభమణీధర, కలుషదూర కమలాసనాధార, కంజా ప్తకులవ...'</comment>
      <origin>492771</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2024" sha1="a9cdc4gdhd8gtjuln083qhumbihrtsp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;210
అందు
లక్షణశిరోమణి
తృతీయ శ్వాసవం
(IV) సర్వవడి సీసము
సీ॥ కమలామనోహర, కనకాద్రిసమధీర,
కారుణ్యరసపూర, కంసహార,
చలితమేఘశరీర, కర్బుర లయకార
కౌసభమణీధర, కలుషదూర
కమలాసనాధార, కంజా ప్తకులవర
కనకాక్ష సంహార, కదనకూర
కంధిసర్గంభీర, కమనీయగుణహార,
కంబుకంధర, త్రిలో కైకవీర,
తే కమలలోచన యదువీర, కాంతిసార,
కపటనాటక సంచార, కవులు దనర
కవిత లిట్లన్ని పదములకడల (వడులు)
గలుగ వడిసీసమగు శుభాకార కృష్ణ '
సర్వత్ర ఏకాక్షర వడినియతిగలది సర్వవడి సీసము 1
అందు (F) ఉత్సాహ వేదండవిషమసీసము
శ్రీహరీ రమాంక ' హనూఁజైన్లు నేళ్ళు నొకగురుజా
మోహనాంగ పదపదమున ముదముతో నిరంతరో
త్సాహ విరతి నాలుగింటఁ జనునిడంగఁ దనరును
త్సాహమనఁగ రుక్మిణీశ చక్రపాణి పాహిగో
పాలబాల (శౌరి) ప్రౌఢకవుల్ దుదం
దాటవెలఁది గీతమమర విలువు
నుర్వియందుఁ గృతులు నుత్సాహవేదండ
విషమసీసమనఁగ వెలయుఁ గృష్ణ '
¥25
+
829
328 కంసకహర (కా), 2తనరులు సంతసించు, పడగ (ఆ శి. వ్రాత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a9cdc4gdhd8gtjuln083qhumbihrtsp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/403</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175796</id>
    <revision>
      <id>492772</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:51:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 211 [ఉత్సాహపై గీతముచేర్చి వ్రాసినది ఉత్సాహవేదండ సీసము. ఇందు సీసము 'పెద్ద పాదములకుమాఱు ఉత్సాహపద్యపాదములు నాలుగుండును.] (vi) అర్ధ సమసీసము అందు సీ. కమలా మనోహార, కనకా...'</comment>
      <origin>492772</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2217" sha1="0np0ivoh7d0ab9mut0n9ocib2oz8ymi" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
211
[ఉత్సాహపై గీతముచేర్చి వ్రాసినది ఉత్సాహవేదండ సీసము. ఇందు
సీసము 'పెద్ద పాదములకుమాఱు ఉత్సాహపద్యపాదములు నాలుగుండును.]
(vi) అర్ధ సమసీసము
అందు
సీ. కమలా మనోహార, కనకాద్రి సమధీర,
కారుణ్య రసపూర, కంసకహర,
కలిత మేఘశరీర, కర్బురలయకర
కౌ శుథమణిధర, కలుషదూర,
నిరుపమచారిత్ర, సరసిజదళనేత్ర,
పురుహూత సన్మిత్ర, తరణిగోత్ర,
శరనిధి బంధన, శరణాగత త్రాణ,
నిరతభక్తాధీన, గరుడగమన,
గి. కమలనయన, మోక్షకారణ యీరీతిఁ
జెలఁగి కృతుల విధిత సీసగీతు
అర్ధమొకటందు నర్ధమొక్కండు నునుప
నవియ చా యర్ధసమసీసమగును గృష్ణ !
330
[సీసము తొలిరెండు పాదముల యతి, మలిరెండు పాదముల ప్రాసయతి
నియమము, మఱియు నెత్తుగేతియందుఁ బూర్వార్ధమున ఆటవెలఁది,
ఉత్తరార్ధమున తేటగీతి లక్షణముగలది అర్ధసనుసీసము. )
అందు
(vii) సర్వలఘుసీసము
సే వనచర కమఠ కిటి నరహరి వటు ద
శశతకరమథన దశరథసుత
హలధర జినముని హయతనుధర, తర
ణి శశినయన, జలధిశయన, హరీ
330. * ఇందు పూర్వార్ధమున ఆటవెలఁది, ఉత్తరార్ధము తేటగీతి, ఇది
ఉభయగీతి సమ్మేళనము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0np0ivoh7d0ab9mut0n9ocib2oz8ymi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/404</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175797</id>
    <revision>
      <id>492773</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:52:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '212 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము శుచి తరణి జరజని చర వరుణపవ వ నవనిధిప గిరిశ నుతచరణ, నగధర, మదనజనక, యదుకులతిల క, మురదనుజహర, గరుడగమన, తే. వరవితరణ, కరివరద, పరమపురుష, కపట నటన విహరణ, సకనకప...'</comment>
      <origin>492773</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2063" sha1="g2gf12l4jxmeq5t0k7gz29val3hg21w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;212
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
శుచి తరణి జరజని చర వరుణపవ
వ నవనిధిప గిరిశ నుతచరణ,
నగధర, మదనజనక, యదుకులతిల
క, మురదనుజహర, గరుడగమన,
తే. వరవితరణ, కరివరద, పరమపురుష,
కపట నటన విహరణ, సకనకపట, వి
లసీత గుణగణ, జలజ సదృశముఖ (యిది)
సకల లఘుగతికృతిఁ జను జగతినిహరి!
331
గీతసహితముగ పీసపాదములన్నియు లఘువులతోఁ గూర్పఁబడినది
సర్వలఘుసీసము. ]
అందు (viii), (ix) సమసీస, అవకలిసమసీసము
రెంటికిన్ని భీమనగారు [కవిజనాశ్రయము. జాతి. 15.]
సీ. పాదముల్ నాలుగు పాదముల్ గాఁజేపీ
మొదటి మూఁటను లోకవిదితమైన
నలనామ గణములు నిలనిరుమూరిడి
మానుగాఁ దక్కిన వానియందు
నగణముల్ రెండిడి తగఁగూడ పాదముల్
నాలుగు నిప్పాట లీలనిలిపి
నమసీసములు చెప్పుఁడమరంగ రెంటికిఁ
బ్రాసముల్ వేఱుగాఁ జేసియొనడ
గీ. సలలితమ్ముఁగ విలసత్పదంబుల
తెరపికమైన రచన లెసఁగి యుండఁ
332. 1రశిక మైన రేచ! ంపఁగియుండు
కవిజనాశ్రయంకుఁ డవకవి సమసిస
పాటికిదియె కృతులఁ దేటపడఁగ. (ఆ. శ. ప్రాతప్రతి):&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g2gf12l4jxmeq5t0k7gz29val3hg21w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/405</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175798</id>
    <revision>
      <id>492774</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:52:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము గవిజనాశ్రయంకుఁ డవకలిసిన మి ప్పాటఁజెప్పఁ బనిచెఁ దేటపడఁగ. 213 332 [సామాన్య సీసము సమపీసము. అన్ని చోట్లనుఁ బ్రాసయతి నియమముగలది అక్షరలిపమసీసము.] అందు (X) సమనామప్రాససీ...'</comment>
      <origin>492774</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2232" sha1="d6wx94vnm2hp9299lpxxmsc74xexz7t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
గవిజనాశ్రయంకుఁ డవకలిసిన మి
ప్పాటఁజెప్పఁ బనిచెఁ దేటపడఁగ.
213
332
[సామాన్య సీసము సమపీసము.
అన్ని చోట్లనుఁ బ్రాసయతి నియమముగలది అక్షరలిపమసీసము.]
అందు (X) సమనామప్రాససీసము
అనంతన్నగారు. [ఛందోదర్పణము, 3-27]
*
సీ. భామిని చేనున్న పట్టు తోరము చూచి
ప్రల్లదమ్మునఁ దెంచి పాటవైప
నామహాద్రోహ మత్యంతమై కనుపట్ట
యతిదరిద్రునిఁ జేయ నార్తినొంది
భూమి వెల్వడి పోయి పురపురఁ డొక్కుచు
పుండరీకాక్ష యో భువనవంద్య
స్వామి! నాయపరాధశత సహస్రంబులు
సైరింపవే కృపా జలధియనుచు
&quot;అ. ప్రేముడించు కౌండిన్యుని భీతిఁచాపి
పృథుల సౌఖ్యంబు లొసఁగు గాంభీర్యమమర
పాముపై ఁ బవ్వడించిన ప్రభుఁడవనినఁ
బ్రాససీసంబు విలసిల్లుఁ బద్మనాభ!
353
[ సీపము నాల్గు పెద్దపాదములలోను గీతి బేసి పాదములలోను నేకప్రాసా
క్షరముగలది సమనామసీసము.]
'అందు
(xi) *అవక లిప్రాససీసము
(ఛందోదర్పణము, 3.30]
సీ, ఉరగతల్పునిఁగాని యుల్లంబులోఁ గొల్వ
శరధియల్లునిఁగాని సంస్కరింప
333, దారము (అ. శి. వ్రాత ప్రతి),
* అక్కిలి &quot; అని అనంతుఁడు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d6wx94vnm2hp9299lpxxmsc74xexz7t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/406</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175799</id>
    <revision>
      <id>492775</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '214 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము మురఘస్మరునిఁగాని మ్రొక్కుల గుఱిచేయ నరమృగేంద్రునిఁగాని నమ్మికొల్వ గరుడవాహను పేరెగాని వీనులఁ జొనఁ బురుషో త మునిగాని పూజసేయ هيه హరిప్రసాదమెక...'</comment>
      <origin>492775</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2433" sha1="4h1300x72f82h48v5798dbxafbz2gdm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;214
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
మురఘస్మరునిఁగాని మ్రొక్కుల గుఱిచేయ
నరమృగేంద్రునిఁగాని నమ్మికొల్వ
గరుడవాహను పేరెగాని వీనులఁ జొనఁ
బురుషో త మునిగాని పూజసేయ
هيه
హరిప్రసాదమెకాని యర్థిఁ గైకొన నొల్లఁ
బరమాత్ము పనిఁగాని భక్తిఁబూన
తే. ధరణి నివియెల్ల నియతవర్తనములనుచుఁ
బరఁగు ప్రతిఁగాని నీవు చేపట్టననిన
జరగు నవకలి ప్రాససీసంబు కృతుల
పరభృతా తసి పుష్పాభ! పద్మనాభ!
334
[సీనపాదముల రెండు ఖండములలోను గీతి నాల్గు పాదములలోను
అనఁగా 12 చోట్ల నొకటే ప్రాసాక్షరముగలది అవకలీ ప్రాససీసము.]
అందు
(xii) అనక లివడిసీసము
(ఛందోదర్పణము. 3.32]
సీ. పద్మాక్షి ! యీతఁడే బలి రసాతలమేలు
మని పంపనేర్చిన యధిక బలుఁడు
హరిణాక్షి! యీతఁడే యల విభీషణ అంక
పట్టంబుగట్టిన బల్లిదుండు
తొయ్యలి ! యీతఁడే ధ్రువుని నున్నతపదం
బునఁ బ్రతిష్ఠించిన భూరి యశుఁడు
» ధవళాక్షి ! యీతఁడే ధనువు ద్రుంచిన యట్టి
రఘువంశ తిలకుండు రాఘవుండు
తే, బాణబాహావిఖండన ప్రౌఢుఁ డితఁడు
నీలగళను ప్తికరబాణ నిపుణుఁ డితఁడు
825. తనుర్త్యస్వర్ణపాతాళలోకంబులు, నితఁడిచ్చిన ఫ్లెవ్వఁ డీయనో వు !
(అ, శి, వ్రాతప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4h1300x72f82h48v5798dbxafbz2gdm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/407</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175800</id>
    <revision>
      <id>492776</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:52:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము ననుచు నవకలివడి &quot;సీసము ననువేల్పు పడఁతులు నుతింతురౌ నిన్నుఁ బద్మనాభ! [అన్నిచోట్లను వడినియమముగలది అవకలివడిసీసము.] 355 215 3:5 న. ఇది సీసజాత్యధికారము. మఱియు నందు ద్విప...'</comment>
      <origin>492776</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2346" sha1="muukdd9wuyly8nrf038onogyko4dlo6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
ననుచు నవకలివడి &quot;సీసము ననువేల్పు
పడఁతులు నుతింతురౌ నిన్నుఁ బద్మనాభ!
[అన్నిచోట్లను వడినియమముగలది అవకలివడిసీసము.]
355
215
3:5
న. ఇది సీసజాత్యధికారము. మఱియు నందు ద్విపద లక్షణములు వివరించెద
నందు ద్విపదలు నాల్గురీతుల విలసిల్లు నవి యెయ్యవి యం లేని షట్పదము,
త్రిపదము (ద్విపదము], ఏకపదమంజరీ ద్విపదయు నన నాల్గు రీతుల వర్తిల్లు
నందు క్రమంబున
వాసవులాగ్గురి
షట్పద లక్షణము
పై (సుధాంశుఁ] డొకండు
[చేసిన] యద్ధపదంబునకు
ప్రాసమ్ముకొందు రెం
డేసి గణమ్ముల
భాసిల్లు షట్పదనా శ్రీకృష్ణ !
33
337
[ ఇంద్రగణములు + 1 చంద్రగణము గలది సగము షట్పది పద్యము.
ఈ 7 గణములు, 3 పాదములుగఁ గూర్పఁబడును. 1, 2, 4, 5 పాదము
లలో రెండేసి ఇంద్రగణములుండును. 3, 6 పాదములలో 2 ఇండ్ర
గణములపై నోకచంద్రగణముండును. మొత్తము పాదము లాలు.
ఆఱింటికి ప్రానముగలదు. దీనికి యతిలేదు.]
అందు
*త్రిపద లక్షణము
1. సరవి మొదల పురందర గణములు నా
పరఁగ రెండవ మూరు పదము
అ రచియింపఁదగు నిండ్రులీరు,
935, జన సమమర. (ఛం. ర.)
* త్రిపద అక్ష్యమును లక్షణకర్త త్రిపద త్రికయమున సమకూర్చెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>muukdd9wuyly8nrf038onogyko4dlo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/408</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175801</id>
    <revision>
      <id>492777</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:53:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '218 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము 2 వురు రవియొక్క రుం డిరవుగా నొక్కొక - చరణంబునకును బ్రాసములు జరుగుపడు5 లేకకృతులు, శ్రీ మొదలి పదమునకుఁ - గుదురుపవలె రెండు ముదమునఁ బ్రాసము లీలఁ గద...'</comment>
      <origin>492777</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2271" sha1="56nosidaowit6031l2f1srzg3e872jt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;218
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
2 వురు రవియొక్క రుం డిరవుగా నొక్కొక
-
చరణంబునకును బ్రాసములు
జరుగుపడు5 లేకకృతులు,
శ్రీ మొదలి పదమునకుఁ - గుదురుపవలె రెండు
ముదమునఁ బ్రాసము లీలఁ
గదియింపఁ ద్రిపద శ్రీకృష్ణ '
[త్రిపదమునకు మూఁడు పాదములు ఇందలి గణము లిట్లుండును
పా 1 - 4 ఇంద్రగణములు రెంటిపై ప్రాసయతి
-
+
పా 2, 3 — 2 ఇంద్రగణములు + 1 సూర్యగణము యతిలేదు.
దీనికి పాదాది ప్రాసగలదు 1
ఆందు
ద్విపద లక్షణము
శ్రీ వేంకటేశ ల క్ష్మీహృదయేశ
lad
దేవకీ నందన - దేవాధిదేవ
అవితమై నవరసా - లంకారముగను
జలజాక్ష యొక్కొక్క - చరణంబునకుఁ బ
.
రందరుల్ మువ్వురు రవి గణంలోకటి
-
సందర్భముగను బ్రా - సంబులు రెండు
పదములఁ గల ద్వి - పదనామ మొకటే
విదితముగా జగద్విఖ్యాత చరణ
చరణమ్ములందు విశ్రమము రెంటి
తెరఁ గొప్పనిడఁగఁదా ద్విపద శ్రీకృష్ణ
338
[ద్విపదకు రెండేసి పాదములు పాదమునకు 3 ఇంద్రగణములు +
1 సూర్యగణము రెండు గణములపై యతి ప్రాసకలదు )
అందు ఏక పదమంజరీ
ద్విపద లక్షణము
శ్రీ విలసిత వక్షత్రిభువనాధ్యక్ష '
సారనద్గుణ హర ' జగదేకవీర !&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>56nosidaowit6031l2f1srzg3e872jt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/409</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175802</id>
    <revision>
      <id>492778</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:53:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము వాసవుల్మువ్వురు వనజా ప్తుఁడొకరుఁ డొక్కొక్క పదమున నొనరి ద్వివిధమున కవివరుల్ 1(నడి) రెండు గణములయందు తగనిడిప్రాసముల్ దప్పించి కృతుల నటు ప్రతిపదము క్రియాపదాం...'</comment>
      <origin>492778</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2566" sha1="6u12gqp0wea4o7m44qukfxlk4ua02c1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
వాసవుల్మువ్వురు వనజా ప్తుఁడొకరుఁ
డొక్కొక్క పదమున నొనరి ద్వివిధమున
కవివరుల్ 1(నడి) రెండు గణములయందు
తగనిడిప్రాసముల్ దప్పించి కృతుల
నటు ప్రతిపదము క్రియాపదాంతముగ
నలరించి యందు నంత్యప్రాసమొంది
సమసంఖ్య పదములు జరుగు నీరీతి
దీపింప మంజరీ ద్విపదయై పరఁగె
బంధుర పదనిగుంఫనల రంజిల్లు
చరణమ్ములందుఁ బ్రాసమ్ములు నిడని
దొక్కటి తక్కగా నుర్వి (ని) ద్విపద
తిలకింప మంజరీ ద్విపద శ్రీకృష్ణ !
217
330
[ ప్రాసములేని ద్విపద ఏకపదమంజరీ ద్విపద. ఏపాదమున కాపాదము
విడివిడిగా నుండును. ]
వ. ఇది ద్విపద జాత్యధికారము. ఇఁక నందు పదలక్షణము. మఱియు నందు
చౌపడమ్ములు త్రివిధమ్ములై పరఁగు; నవియే మహానవమి పద్యమ్ములన
వెలయు, నవియెయ్యవియం లేని శుద్ధచౌపదంబును, కర్ణాట చౌవదంబును
వితాశచౌపదంబును నాఁ ద్రివిధంబులయ్యె, నందు క్రమంబున,
శుద్ధ ద్రౌపద లక్షణము
నలగగభసం గణమ్ములఁ జెందుకో
సలలితముగ చౌక చరణమునందుగా
విరమము రెంటతో వేసఁ బ్రాలొందుకో
ధరఁ జౌపదములఁ దగఁ గృతులందుఁ.
840. పది (అ. శి. ప్రాతి ప్రతి),
341. కర్నాట . అని అ, శి. వ్రాతప్రతి,
1
#11
842
842. బ్రా సమొందుకో ఆను అ॥ శి. వ్రాత ప్రతి పాఠమును గ్రహించిన
గభంగమగురు
LS-28&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6u12gqp0wea4o7m44qukfxlk4ua02c1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/410</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175803</id>
    <revision>
      <id>492779</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:53:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '218 లక్షణళిరో మణి తృతీయాశ్వాసము [శుద్ధచౌపదమునకుఁ బ్రతిపొదమున చతుర్మాత్రాగణములు (నల, గగ, భ, స) నాలుగుండును. రెంటిపై యతి. అంత్యానుప్రాసగలదు.] అందు కర్ణాట చౌపద లక్షణము జరుగు నగ నల...'</comment>
      <origin>492779</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2326" sha1="k4glzt6dxn9nc5jh047pgyzwyky7anx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;218
లక్షణళిరో మణి
తృతీయాశ్వాసము
[శుద్ధచౌపదమునకుఁ బ్రతిపొదమున చతుర్మాత్రాగణములు (నల, గగ,
భ, స) నాలుగుండును. రెంటిపై యతి. అంత్యానుప్రాసగలదు.]
అందు
కర్ణాట చౌపద లక్షణము
జరుగు నగ నలల తల- సంభలర లొందుళు
దురితహర! చరణంబు తుదగగముఁజెందుళా
J
ధరఁబ్రాసములు; (రెంటఁ) దగియతి 'సహిష్ణా
పరఁగుఁ గర్ణాట చౌ - పదమిదియె కృష్ణా !
348
[ప్రతిపాదమున పంచమాత్రాగణములు (నగ, నలం, తల, సల, భల, ర)
మూఁటిపై రెండు గురువులుండును. రెంటిపై యతి.]
అందు
వితాళ చేపేద లక్షణము
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసార సంగ్రహము. 2-122).
రవియుగము చతు - రము గణయుగము.
నవలను నొక లఘు - వై పదపదము
దవిలిన నదియె వి తాళము క్రమము
జవరనౌను వి
శ్రమమీవిధము.
344
[వితాళ ద్రౌపదమున పాదమునకు 2 సూర్యగణములు 2 చతుర్మాత్రా
గణములు + 1 లఘువుండును. 8 మాత్రలపై యతి.]
వ. ఇది చౌపదాధికారము.
345
ఇకనందు
మంజరీ లక్షణము
వ. మంజరులు రెండు విధములై పరఁగు, నవి యెయ్యవి. యంటేని శుద్ధ
మంజరియు, కలియుగమంజరియు నాగ రెండు విధములై వెలయు,
346
4
343. 12 సహిషూ అని
సహిష్ణూ. యుండవలెను.
అప్పుడది' యనుప్రాసనియతికి
భంగవసార&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k4glzt6dxn9nc5jh047pgyzwyky7anx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/411</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175804</id>
    <revision>
      <id>492780</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '847 వృత్తాధికారము శుద్ధ మంజరీ లక్షణము శ్రీ యదుకుల వర - సింధు సుధాకర! మాయా మృగహర 1 . మందర గిరిధర ! * గగనల భ స జ ల - గణములు నాల్గడం జ దగ ప్రానములు స - దమ్ముల నలవడ చతుర *(గతి౯) వి - శ్రమములు వ...'</comment>
      <origin>492780</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2089" sha1="98qccpcub6kr2lt6k58kri2nbx2gty0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;847
వృత్తాధికారము
శుద్ధ మంజరీ లక్షణము
శ్రీ యదుకుల వర - సింధు సుధాకర!
మాయా మృగహర 1 . మందర గిరిధర !
* గగనల భ స జ ల - గణములు నాల్గడం
జ
దగ ప్రానములు స - దమ్ముల నలవడ
చతుర *(గతి౯) వి - శ్రమములు వెంటను
వితత దయాంది - వెలయును జంటను
రంజిలు మంజరి క్షవిపక్షా
*
కింజదళాక్ష స - కౌప్తేభవక్షా !
219
347
[శుద్ధమంజరి యందు పాదపాదమునకు చతుర్మాత్రాగణములు (గగ, నల,
భ, స జ) నాలుగుంటును రెంటిపై యతి రెండు పాదముల రేకప్రాస,
లక్ష్యమున సంత్యానుప్రాస గలదు ]
అందు
కలియుగ మంజరీ లక్షణము
శ్రీవల్లభ ! రంజిత వరకౌస్తుభ
దామ ' దయారస - ధామ ' హనలు నల
గగన గ భ న ర జ - గణముల నొక్కొక
చరణం బందును
T
జను నాల్గవిడం
దనరు విక్రమములు - దగు రెంటను గృతి
ప్రాసములు నుపక - పరిపరి విధముల
ధరిత్రియందు మో - దంబుగఁ జెప్పిన
మలయును గలియుగ - మంజరి వృహరీ
1XX నగ భస నల గల నగణముని (శివ్రాతప్రతి)
* గణమ్ములు (ఆ శి వ్రాతప్రతి)
348
ఆరలోనిఫష్ - అనునది సాధురూపము అట్లు గ్రహించిన నింగు
గణభంగమగసు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>98qccpcub6kr2lt6k58kri2nbx2gty0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/412</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175805</id>
    <revision>
      <id>492781</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:54:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '220 లక్షణ శిరోమణి తృతీయాశ్వాసము [కలియుగమంజరి యందు గగ, నగ, భ, స, ర, జ అను గణములలో ప్రతిపాదమున నాలుగు గణములుండును. రెండు గణములపై యతి. దీనికి ప్రాసనియతి లేదు.] వ. ఇది మంజరి లక్షణము, ఇం...'</comment>
      <origin>492781</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2332" sha1="o5rlrl2mzk2n4im490j2beahvtpuhek" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;220
లక్షణ శిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
[కలియుగమంజరి యందు గగ, నగ, భ, స, ర, జ అను గణములలో
ప్రతిపాదమున నాలుగు గణములుండును. రెండు గణములపై యతి.
దీనికి ప్రాసనియతి లేదు.]
వ. ఇది మంజరి లక్షణము, ఇంక నందు,
రగడ జాత్యధికారము - రగడ లక్షణములు
349
వ. మఱియు నందు రగడలు వైతాళీయ భేదంబులఁ బెక్కురీతులు గల, వవి
యెయ్యవి యండేవి - హయ ప్రచార రగడము, తురగవల్గనంబను రగ
డయు, విజయమంగళయను రగడము, ద్విరదగతి రగడము, జయభద్ర
రగడయు, మధురగతి రగడము, హరిగతి రగడయు, వృషభగతి రగ
గయు, హరిణగతి రగడయు. నన రగడలు తొమ్మిది విధమ్ములఁ బ్రసిద్ధ
ములై యుదాహరణాది చాటుప్రబంధంబులఁ బ్రవర్తిల్లు (చు నుండు
నందు క్రమంబున
351
[రెండేసి పొదములకు ఆడిప్రాసయు సంత్యప్రానయుఁ గలిగియుండుట
రగడ సామాన్య లక్షణము. ]
(i) హయప్రచార రగడ లక్షణము
సురవరేణ్య సుజనమాన్య
నిరత పుణ్య - నిగమ గణ్య
పాహి గోప - బాల రూప
పాహి భగ్న - భర్తచాప
అమరు `రె(ంట) - యతులు ప్రతి స
దమున నాలు
.
- దనరు నగణ
హగణములు హ - యప్రచార
రగడ పొగడ - రచన మీఱ
భాసురముగఁ - బ్రాసమొందు
వాసుదేవ - వాటియందు
351, 1రెట్టి, (ఆ. శి వ్రాతప్రతి.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o5rlrl2mzk2n4im490j2beahvtpuhek</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/413</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175806</id>
    <revision>
      <id>492782</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:54:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము నటులఁబటు హ - య ప్రచార ఘటన పటిమ - కలుషదూర . 221 351 [ఇందు పాదమునకు 4 సూర్యగణములు శ్రీ మాత్రల గణములు). ఓ మాత్రలపై యతి. ] 'అందు (ii) తురగవల్గన రగడ లక్షణము శరదనిభ శరీర ! హనలు - జరగు...'</comment>
      <origin>492782</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2593" sha1="k420y8k68f0whgcxijgbj0fj3la7g4o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
నటులఁబటు హ - య ప్రచార
ఘటన పటిమ - కలుషదూర .
221
351
[ఇందు పాదమునకు 4 సూర్యగణములు శ్రీ మాత్రల గణములు).
ఓ మాత్రలపై యతి. ]
'అందు (ii) తురగవల్గన రగడ లక్షణము
శరదనిభ శరీర ! హనలు - జరగుఁ జరణ చరణములకు
చిరతి శరధి సంఖ్యమీద - వెలయుఁద పాదమునకు
నా సురారి శౌరి కేళ - వాష్టగణ విరాజితంబు
ప్రాసముల్బదంబులందుఁ - బరఁగుఁ చురగ వల్లనంబు.
.
[హయప్రచారమునకు రెట్టింపు. అనఁగా 8 సూర్యగణములు ; 4 గణము
లపై యతి.]
అందు (iii) విజయమంగళంబను రగడ లక్షణము
1
* శ్రీధరా (ధరా) ధరాబ్జ - చిత్రభాను నేత్రదేవ !
దేవరుక్మిణీ ధవాది . దేవసత్ప్రభావభవను
రాధిపస్తవాంఫ్రీ నీర జాద్రి జాత పరిత లురిత -
TYPE
యాహవోగ్ర జాగ్రదాసు - రాగ చక్రపాణిగోస;
రమణ తరణి హనగణములు - గ్రమతఁకెల్లు జలధియుగళ -
రధుల విరమణములు దగుతు - రంగవల్గన (ద్వయీస)
దముల నొక పదమ్ము సమ్మ - దమ్ము లిమ్ముగా నిడంగఁ -
352
దనరు విజయ మంగళాఖి - ధనమొందుఁ గృతులయందు.
[ తురగవల్గనమునకు రెట్టింపు. పాదమునకు 16 సూర్యగణములు. నాల్గేపి
గణములపై మూఁడుచోట్ల యతులు,]
అందు (iv)
తి రగడ లక్షణము
ద్విరదగతి
శ్రీరమణ సుర శరణ - సేవింతు మీ చరణ
నీరేజముల రుక్మి - ణీధవ ! కృపావరణ
తరలి. ఇందు మొదటిపొదము ఏకాక్షర యతి నియతికి భంగము •
--
358&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k420y8k68f0whgcxijgbj0fj3la7g4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/414</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175807</id>
    <revision>
      <id>492783</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:55:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము విరతి రెండిట డాసి - వెలయు యతినాల్లేపి చరణమున గణములిడఁ జనుఁబ్రాసములు సల, ర, - త, న, గ, భల, నలల, ములఁ దనరు నీ ద్విరదగతి - యనఁ బరఁగు రగడ కావ్యముల మృదురచనగత...'</comment>
      <origin>492783</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2325" sha1="r4xm4lntb3e5ufcruv7wurvlspwo49o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
విరతి రెండిట డాసి - వెలయు యతినాల్లేపి
చరణమున గణములిడఁ జనుఁబ్రాసములు సల, ర,
-
త, న, గ, భల, నలల, ములఁ దనరు నీ ద్విరదగతి
-
యనఁ బరఁగు రగడ కావ్యముల మృదురచనగతి.
854
(పాదమునకు పంచలము గణములు (సల, ర, త, నగ భల, నలల)
నాల్గు. రెంటిపై యతి. 1
అందు
(V) జయభద్రరగడ లక్షణము
జయభద్ర రగడ (యది) - చను నలల, త, నగ, భల,
109
నల, రగణముల నొక్క - చరణమునకె(మ్మి) దతి
నియతి యతి రెండింట నిలుచు నా ద్విరదగతి -
p
నెళపుగా 'జంటింప నెగడు జయభద్రగతి.
4
355
[ద్విరదగతి రెట్టింపు. పాదమునకు 8 పంచమాత్రాగణములుండును.
'రెండేసి గణములపై మూఁడుచోట్ల యతులు. ఏ
అందు
(vi) మధురగతి రగడ
సిరి యురమున రం జిలు యదునందన
-
కరుణాకర వర - కంధి నిబంధన
నల, గగ, భ, సముల - నాలుగు ముదమున
.
చెలువడరఁగ నిడఁ - జెశ్లోక పదమునఁ
జమ పదములు ప్రా - సంబులు రెంటను
దనరు విరతి యం దంబుగఁ జెప్పను
తిరముగ మధురగ - తిరగడ వినుతిఞు
బరఁగు గనకాంబర మధుర గతిజ్ఞు.
[చతుర్మాత్రాగణములు నాలుగు. రెంటిపై యతి. ఇందు గా, భ, స, నల
గణముల వాడురురు. జగణము లక్షణమున నిషిద్ధము.1
355. జంటించు
=
జోడించు, కూర్చు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r4xm4lntb3e5ufcruv7wurvlspwo49o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/415</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175808</id>
    <revision>
      <id>492784</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:55:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము అందు (vii) హరిగతిరగడ లక్షణము శ్రీ కాంతా హృదయాజ్ఞేందిందిర - చెలువగు నల, గగ, భ, స గణముల లో కైకగుణాకర ! వడినాలిటీపై నిడఁజెల్లాక్కొక పదమున కీలనెవి - మీది గణములు ప్రాసమ...'</comment>
      <origin>492784</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" sha1="3i9n0ct471d13y3e240vmb3ionb5k4b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
అందు (vii) హరిగతిరగడ లక్షణము
శ్రీ కాంతా హృదయాజ్ఞేందిందిర - చెలువగు నల, గగ, భ, స గణముల లో
కైకగుణాకర ! వడినాలిటీపై నిడఁజెల్లాక్కొక పదమున కీలనెవి
-
మీది గణములు ప్రాసములొందును గా - మిత ఫలదాయక! రాధానాయక !
యదుకులభూషణ ! క్రతుభుక్పోషణ! హరిగతి రగడజగతి హరికృష్ణా !
( మమరగతి రెట్టింపు. అనఁగా నాలుగుమాత్రల గణము లేనిమీదుండును.
4 గణములపై యతి.]
అందు (viii) వృషభగతిరగడ లక్షణము
శ్రీరమాధవకృష్ణ ! యాదవ - సింహగా భ స నలల దారిడి
-
సారెసారెకు నినగణముపైఁ - జనువిడంగను గణములెన్మిది
క్రమము తోడుతఁ బదపదమ్మునఁ - గలుగ నిడి వడి నాల్గుగణముల
నమరఁజేపిన నొప్పు వృషగతి - నార్యులెన్నఁ గలటులఁ గృతులగా.
.
357
(1 సూర్యగణము + 1 చతుర్మాత్రాగణము. (వెరసి 7 మాత్రలు) ఇట్టి
గణద్వయ మొకపాదమున నాలుగేపియుండును. అనఁగా పాదమున
కెన్మిది గణములండును. నాలుగు గణములమీఁద యతి.]
అందు
.
(ix) *హరిణగతి రగడ
విషధి కన్యా! వినుత సార్ధము
వృషభ గతిలో - వెలయు సర్దము
నినునితోడను - నిర్వురిర్వురుఁ
దనరుఁ గ్రమమునఁ - దాము సల్వురు
పదపదమునకుఁ - బ్రాసమొందును
విదితయుగమున విరతిఁ జెందును
=
338
* హరిణగతి గణములకు రెట్టింపు వృషభగతి రగడ, శాన హరిణగతి
తరువాత వృషభగతిని చెప్పుట యితరచ్ఛందో గ్రంథకర్త.
చిన క్రమము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3i9n0ct471d13y3e240vmb3ionb5k4b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/416</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175809</id>
    <revision>
      <id>492785</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '224 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము న, ల, భ, స గగ గణములు చెల్వగు సలభికమ్ముగ జగతిఁ బొల్పగు 1 హరిణగతి కృతి - యందమై (హరీ) ఛరణిఁదగు యా ... దవ నృకేసరి 359 [వృషభగతిలో సగము హరిణగతి అనఁగా 1 సూర్యగణమ...'</comment>
      <origin>492785</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2241" sha1="mcmtjq9irclsk2anolf2oyy0xkeirpk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;224
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
న, ల, భ, స గగ గణములు చెల్వగు
సలభికమ్ముగ జగతిఁ బొల్పగు
1
హరిణగతి కృతి - యందమై (హరీ)
ఛరణిఁదగు యా ... దవ నృకేసరి
359
[వృషభగతిలో సగము హరిణగతి
అనఁగా 1 సూర్యగణము + 1 చతు
రాత్రాగణము చేరిన గణద్వయము పాదమునకు రెండేసి యుండును
రెండు గణములమీఁద యతి ]
వ ఇది రగడ జాత్యధికారము మఱియు,
రిగగ చౌపదతాళ భేద చాటు ప్రబంధ లక్షణము
సీ ప్రబలు హయప్రచారంబును దురగవ
లనము విజయమంగళ రగడలని
రూపకంబునఁ జెందు రూఢినే మధుర గ
తిరగడ * యెకతాళి దీవీరే నడుచు
రహిమించఁ గాంచు ద్విరదగతి జయభద్ర
రగడలు ఝంప తాళమున మెలఁగు
హరిగతి రగడయు నటతాళమునఁ బొందు
వృషభ హరిణగతుల్ వెలయుఁద్రిపుట
తే ద్రౌపదమ్ములు మూరును ఝంపదరువు
మంజరులరెండు శేకతాళి మార్గమిటుల
భవ్యకావ్యాది చాటు ప్రబంధ యక్ష,
గాన కృతులందు నిడినను గవులు గృష్ణ '
మఱియు పెద్దనగారు, [లక్షణసారసంగ్రహము 2-141]
సీ పృషభగతి త్రిపుటరే కంప్రియుగమగు
361
దుదనేడు లఘువులు తొలఁగఁజేయా
1' ఎం తాళి, ఏక తా ళి ' అని జ్వైరూప్యము కలదు
3.60
301
' ఏక తాళి * ?
.
362&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mcmtjq9irclsk2anolf2oyy0xkeirpk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/417</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175810</id>
    <revision>
      <id>492786</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:55:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము ఝంపరేకునకు లక్షణము ద్విరదగతి యగుఁగొన నౌకలము నందుమాస రచ్చరేకగును దురగవల్గనము గతి మఱి యేకతాళియౌ మధుర గతిని ఆటతాళమున మాత్ర లంమ్రి కిర్వదినాల్గు నాల్గిట విర...'</comment>
      <origin>492786</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2443" sha1="gu263qhgnixmel4exbytj354wh7hn01" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
ఝంపరేకునకు లక్షణము ద్విరదగతి
యగుఁగొన నౌకలము నందుమాస
రచ్చరేకగును దురగవల్గనము గతి
మఱి యేకతాళియౌ మధుర గతిని
ఆటతాళమున మాత్ర లంమ్రి కిర్వదినాల్గు
నాల్గిట విరతి పద్నాలుగింట
తే, నిలుచు నర్ధంబు నర్ధ చంద్రికలు దీన
యక్షగానాది కృతులలో నార్యులేన్న
రగడ భేకంబులివి యౌను రమ్యచర్య :
యవిత నిజదాససముదాయ! యాంజనేయ !
అందు
మహానవమి పద్యలక్షణము
శ్రీధరచ్ఛందస్సున
r
క. సురుచిరముగ ద్విరద (గతిజు)
జరణము పందొమ్మి దేపి సరసపుమాత్రల్
పరఁగిన డిండిమ వృత్తమె
యదయ మహానవమి పద్యమదియే ధరిత్రిజా.
22.
363
జరణమునకుఁ బందొమ్మిదేసి మాత్రలుగలది
[ద్విరదగతిచ్ఛాయలో
మహాసవమీ, ద్విరదగతికి 20 మాత్రలు.]
వ. ఇవి లక్షణములు. గణక సమనిబద్ధములుగాఁ జెప్పినారు. గనుక నీరీతి
గణబద్ధములని చెప్పినవి యీ రగడలు సూళారులఁ గూడిన మాత్రాసమక
నిబద్ధములని కవిరాక్షస యక్షగానాది కృతినిర్ణయములు చేసిరి గనుక
ఆరీతిన్ని తెలిసేది అన్నారు.
ఇఁకనందు కందవృత్త సీసమాలిక లక్షణము
364
వ. మఱియు నంచు కందమాలికయు, వృత్తమాలికయు, సీసమాలికయు
త్రివిధమ్ములై వెలయు నీ మూఁటికిని లక్షణము,
385&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gu263qhgnixmel4exbytj354wh7hn01</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/418</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175811</id>
    <revision>
      <id>492787</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:55:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '226 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము [సీసమాలిక లక్షణము] క. పది, పది రెండును, ఐదునేని మీది సీసములందు గీతిమితి సరిపదముల్ గుదురుపఁదగు నవి దితిసుత మదగజ హర్యక్ష సీసమాలిక కృష్ణా ! 365 [10, 12, 18....'</comment>
      <origin>492787</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2393" sha1="fs14h2fkdgo5nkdz5ihpi7zbsbxeyt4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;226
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
[సీసమాలిక లక్షణము]
క. పది, పది రెండును, ఐదునేని
మీది సీసములందు గీతిమితి సరిపదముల్
గుదురుపఁదగు నవి దితిసుత
మదగజ హర్యక్ష సీసమాలిక కృష్ణా !
365
[10, 12, 18. ఇంకను నిచ్చవచ్చినన్ని పాదములతో మాలికగా రచింపఁ
బడినది సీసమాలిక. పాదములు సరిసంఖ్యలో నుండవలెనను నియమము
గలదు.}
మఱియు శతకతారావళి చాటుప్రబంధ సంధానాభిధాన లక్షణము .
ఆ. శశికరపుర శరగజ విధాతృ సంఖ్యసం
జ్ఞలవి ముక్తక ద్వికత్రికములు
పంచరత్నము లనఁబరఁగు గజావళి
రత్నమాలికలన రామకృష్ణ !
తే. తరణ్ తారక పన్న శతాష్టయుతళ
తాఖ్య నామావళియనఁ దారావళియన
జరుగుఁ బంచశతాభిఖ్య శతకమనఁగ
నలరు నష్టోత్తర శతకమనఁగఁ గృష్ణ!
367
$83
వ. మఱియు నుదాహరణంబును, చక్రవాళంబును, చతుర్పద్రికయు, రంగ
ఘోషయు, త్యాగఘోషము, భోగావళియు, గుణావళియు, బిరుదావళియు,
నివి మొదలగు కృతులు కవి కల్పితములు. లక్ష్యముఖమ్మున విశదంబుగా
బ్రసిద్ధమ్ములై యుండు నవి యట్లుండె ; వెండియునందు
ఉదాహరణ లక్షణము
పెద్దనగారు, [లక్షణసారసంగ్రహము, పుట 73. 2 వ ఆ. ]
క. వీరావళి మొదలైనవి
యారయఁగాఁ గలవు పెక్కుదాహరణంబుల్
36J&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fs14h2fkdgo5nkdz5ihpi7zbsbxeyt4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/419</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175812</id>
    <revision>
      <id>492788</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము ధీరులివి దెలిపి పేతురు సారాలంకార శాస్త్ర సరణి ధరణి- [లక్షణసారసంగ్రహము. 2: 142,143) సీ, సప్తవిభక్తులు సంబోధనంబునఁ గలుగు నెన్మిది విభక్తులఁ గ్రమమున బతి పేరితోఁ గూడఁ...'</comment>
      <origin>492788</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2825" sha1="45xwsfzl6wmett011txv95wo7epqc0i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
ధీరులివి దెలిపి పేతురు
సారాలంకార శాస్త్ర సరణి ధరణి-
[లక్షణసారసంగ్రహము. 2: 142,143)
సీ, సప్తవిభక్తులు సంబోధనంబునఁ
గలుగు నెన్మిది విభక్తులఁ గ్రమమున
బతి పేరితోఁ గూడఁ బద్యమొక్కొక్కొటి
రచియింది రగడమార్గముల జూడఁ
గళికకు వెనిమిది దశనులుగాఁ జెప్పి
తత్పదార్థమున నుత్కళికఁజెప్పి
యడియు నేక సమాసమై యేళుదళముల
కొన విభక్త్యర్థంబు గనఁగఁజేసి
తే. దానికెనగాఁగ నెన్మిదో దళముఁ గూర్చి
పద్యమొక్కటి సార్వవిభ క్తి కముగ
నందు తుదఁ గూర్ప నది యుదాహరణమగును
ధీర! యోయాంజనేయ! సుధీవిధేయ !
227
$70
371
[ఉదాహరణమనఁగా సంబుద్ధితోఁదూడ నెమ్మిది విభక్తులతో నెనిమిదేసి
పద్యములును, రగడ భేదములగు కళికలను, ఉత్కళికలును గలుగునట్లు
చెప్పఁబడిన ప్రబంధభేదము.
దీని వివరణము - సంబోధనముతోఁగలిపి యెన్మిది విభ క్తులు
గలవు. ప్రథమావిభక్తి క్రమమున నొక్కొక్క విభక్తి తుదిలో వచ్చునట్లు
మొదట నౌక పద్యము (వృత్తము) తరువాత రగడ చ్చాయలో నెమ్మిది
పాదములుగల యొక కళికయు, దదనంతరము కాళిక పాదము సగము
మాత్రాసంఖ్యలోఁ గూర్పఁబడిన పాదము లెన్మిది గల యుత్కళికయు
రచింపవలెను. ఇట్లే ప్రతివిభక్తికి మూఁడు పద్యములు వ్రాసి, తర్వాత
సార్వవిభక్తికమగు వృత్తమొకటియుఁ, దుదిలోఁ గవిపేరు, కృతిపేరు
370. 1 లెఱిఁగి రచియింతురు, (ఆ. సా. సం॥)
fo&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>45xwsfzl6wmett011txv95wo7epqc0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/420</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175813</id>
    <revision>
      <id>492789</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:56:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '228 లక్షణళిరోమణి . తృతీయాశ్వాసము లేదా కృతిపతిపేరు దెల్పు పద్యము చేర్చవలెను. ఇట్లు వ్రాసిన, మొత్తము 26 పద్యములగును. ఇదియే మధురకవితాభేదమగు ముదాహరణకృతి. నీ అన్నియుత్కళికల నటు వ...'</comment>
      <origin>492789</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2352" sha1="avq2t51ic3hc5p6y9gldcby4cnah51y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;228
లక్షణళిరోమణి . తృతీయాశ్వాసము
లేదా కృతిపతిపేరు దెల్పు పద్యము చేర్చవలెను. ఇట్లు వ్రాసిన, మొత్తము
26 పద్యములగును. ఇదియే మధురకవితాభేదమగు ముదాహరణకృతి.
నీ అన్నియుత్కళికల నటు విభక్త్యాభాస
2,
రాఁజేపి చెప్పిన రహివహించుఁ
గా దేని షష్ఠి సుత్కళిక నేనిఁ జతుర్థి
నేని రాఁజెప్పిన నెసఁగియుండుఁ
బ్రథను వీరావళి ప్రబల ద్వితీయఁ గీ
మతిరా సుభగ తృతీయ నలర
మజీ చతుర్థికి భోగమాలినియును బంచ
మికి గళావతియు షష్ఠికిని గాంతి
ఆ. మరియు సప్తమికిఁ గమలయును సంబోధ
నమునకు జయవతియు నమరఁ గూర్ప
ఫల ముదాహరణ విభ క్త్యధి దేవతల్
కరుణ నిడుదురయ్య కపికులాడ్య !
తె. భా. డం. పుట. 1853
వ. అన్నాఁడు గాఁబట్టి యుదాహరణలక్షణ మిఁక నందు
ఆర్యాప్రకార లక్షణము
అనంతనగారు, [ఛందోదర్పణము. 3.5]
872
873
అ, *సరవిఁ బథ్య, విపుల, చవలార్య, ముఖ, జఘా
374
నాఖ్యచపల లనఁగ నార్యలేదు.
పెద్దనగారు, (లక్షణసారసంగ్రహము. 2-73}
క. కపివర ! పథ్యము, విపులయుఁ,
జపలయు, ముఖచపల, జఘనచహం, లివైదు
చ్చపుటార్యలు
*
378, 374. *ఈ పద్యములందు ఉత్తరార్థమున గీతి భేదములు
బడేను, భేదములు ముందే చెప్పఁబడెను.
375
(.. 8-815-818),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>avq2t51ic3hc5p6y9gldcby4cnah51y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/421</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175814</id>
    <revision>
      <id>492790</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:56:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము వ అన్నా రందు లక్షణ లక్ష్యమ్ములు తేటఁజేసెద నందు క్రమంబున, పథ్యార్యా ఆది పదంబున రెండవ లక్షణము పాదమ్మున రెంట నా జఱపై గురువుల ఆదట సాఱవ గణమునఁ బాదుకలము విడినఁ బత...'</comment>
      <origin>492790</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2255" sha1="7c263hy711zsd0r0xo7zks91oia7jx0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
వ అన్నా రందు లక్షణ లక్ష్యమ్ములు తేటఁజేసెద నందు క్రమంబున,
పథ్యార్యా
ఆది పదంబున రెండవ
లక్షణము
పాదమ్మున రెంట నా జఱపై గురువుల
ఆదట సాఱవ గణమునఁ
బాదుకలము విడినఁ బత్యయగులు
వ మఱియును,
3
3
కందగణమ్ము రే పథ్యకుం
బొందగు నటులుండు నదులు పూర్వార్ధం
బందునఁ జరమార్ధంబునఁ
* జెం[దును యతులిప్లై ] శ్రీకృష్ణా !
క ఆదిపదంబున ( నేడిటి}
377
పైఁదగు నిడనొక్క గురువు [పరికింప
ఆదటఁ జరమార్ధమునం
డై[దిటిపై లఘువునగుఁ అథ్యకా
229
376
378
5579
$80
[ఆర్యలు కందపద్యముల వంటివి ఆర్యల కన్నింటికి సామాన్యముగా
-పూర్వోత్తరార్ధములందును నేడు చతుర్మాత్రాగణములపై (గా. భ
స, నల) నొక గురువుండును
పథ్యార్యకు పూర్వార్ధమున 6 వ గణమున నలముగాని, జగణముగాని
యుండును
యుండును
ఉత్తరార్ధము 6 వ గణముని నొక్క లఘువు మాత్రమే
నాలుగు పాదములందును నాదిప్రాసము సమపాదములందు
మూఁటిపై యతి ]
1 విడిన నదియే పథ్యయగుణా (లవ్రాతప్రతి)
379. జెండా నిట్టే యతులు
గ్రహించిన గణభంగము
* వ్రాతప్రతి), ఈ పాఠమును
380 కో
17పై గణము (ఆ ప్రాతప్రతి),
+
*&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7c263hy711zsd0r0xo7zks91oia7jx0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/422</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175815</id>
    <revision>
      <id>492791</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:56:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '290 అందు లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము విపులార్యా లక్షణము క అమరఁగఁ బధ్యను జొరు ప్రా సములును సమపదముల ప్రభ (న) సేయక కమలాధిప విపులార్యా క్రమమిదియగునండ్రు కవులు హరీ! 381 [పధ్యార్యాలక...'</comment>
      <origin>492791</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2103" sha1="529b3b419yj7mr3b9zhcwon0a9vrsgb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;290
అందు
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
విపులార్యా
లక్షణము
క అమరఁగఁ బధ్యను జొరు ప్రా
సములును సమపదముల ప్రభ (న) సేయక
కమలాధిప విపులార్యా
క్రమమిదియగునండ్రు కవులు హరీ!
381
[పధ్యార్యాలక్షణముగలదై బేసి పాదము కడిపటిపదము సరిపాదమున
జోచ్చియుండును 1-2, 3 4, పాదముల సంధిలో నేకపదముండవలెనని
భావము ]
అందు
చనలార్యా లక్షణము
క సమపద మాదం జగణం
దిమర్చి రెండరులను విపులార్యా రూ
పమునన్నిడఁ జపలార్యా
ఖ్యమాధవ ' దగుభువి హరికృష్ణా?
&gt;
[ఆర్యయొక్క సమపాదములలోఁ దొల్తటి గణము జగణముగా నుండ
వలయు ]
అందు ముఖచపలార్యా లక్షణము
క చపలార్యా రూపమును
గృపాబ్ధి' ప్రథమార్ధమున నృకేసరి ప
వ్యపరార్ధంబుఁ దుదముఖ
చపలార్యకు నిటులఁ జనుఁ గృష్ణా
383
[మొదటి సగమున ననఁగా ముఖమందు చపలార్యా లక్షణము, రెండవ
సగమునఁ బథ్యార్యా లక్షణముగలది ముఖచపలార్య ]
అందు
జఘన చపలార్యా లక్షణము
పెద్దనగారు, [లక్షణసారసంగ్రహము 2-79]
మును పథ్యా పూర్వార్ధము
గమ మొదలర్ధమయి చపలగలతుదయం&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>529b3b419yj7mr3b9zhcwon0a9vrsgb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/423</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175816</id>
    <revision>
      <id>492792</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:57:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము టును జఘన చపలకుఁదుడం *గన ద్వచో(వి)జిత కద్రూజా! 231 384 [పూర్వార్ధమునఁ బథ్యాలక్షణము, ఉత్తరార్ధమునఁ జపలా లక్షణము కలది జఘనచపలార్య.] వ. ఇది ఆర్యాజాత్యధికారము, ఇంక, అక్కర...'</comment>
      <origin>492792</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2116" sha1="4b5wcbi2s1fpk1zwte9clc9l4xkigfp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
టును జఘన చపలకుఁదుడం
*గన ద్వచో(వి)జిత కద్రూజా!
231
384
[పూర్వార్ధమునఁ బథ్యాలక్షణము, ఉత్తరార్ధమునఁ జపలా లక్షణము కలది
జఘనచపలార్య.]
వ. ఇది ఆర్యాజాత్యధికారము, ఇంక,
అక్కరజాతి వృత్తలక్షణము
వ. మఱియు అక్కరజాతి వృత్తమ్ము లైదువిధమ్ములై వెలయు 5
యెయ్యని యంటేని,
పెద్దనగారు, [లక్షణసారసంగ్రహము, 2-102]
335
386
క. అక్కర లనఁదగు నైదు మ
, హాక్కర, మధ్యాక్కర, మధురాక్కర, మఱియ
ల్పాక్కర (యు, సంతరాక్కర,
యెక్కువ సత్కవులు కృతుల నిడుదురు వీనిశా.]
387
వ. అన్నాఁడు. క్రమంబున వివరించెద,
388
మొదలి
మహాక్కర లక్షణము
మొదల సూర్యుండు పిమ్మటనే గురు-
పురుహూతు అందుపైఁ జంద్రుఁడొందు
పదపదమ్మున కీరీతి నాల్గిటి -
పై యతి దగుఁ బ్రానములు దనరుఁ
గదియు నొక్కొక తఱి రెండు నాలుగు -
గణములు చోట్లను నినగణంబు
ముదముతో నేడపొచ్చు మహాక్కర -
=
మొనసి కావ్యములందు విడ(గ) గృష్ణ!
$89
334. 1గనద్వచో జితకద్రూజా (ల. సా. సం.) ఈ పాఠమున లక్ష్మణాను
సొరము 6 వ గణమగు అఘువు లోపించెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4b5wcbi2s1fpk1zwte9clc9l4xkigfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/424</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175817</id>
    <revision>
      <id>492793</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:57:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '232 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము = 4. గణములపై [1 సూర్య + 5 ఇంద్ర + 1 చంద్ర = 7 గణములు, యతి ] అందు మధ్యాక్కర లక్షణము సుర (పతి) ద్వయముపై నొక్క సూర్యుండు పిమ్మట నిటల వరుసతో 'ఁ జెప్పింపఁగఁ గవి -...'</comment>
      <origin>492793</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2320" sha1="3p0j12hcpls94burx2qg3ex7sc42kru" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;232
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
=
4. గణములపై
[1 సూర్య + 5 ఇంద్ర + 1 చంద్ర = 7 గణములు,
యతి ]
అందు
మధ్యాక్కర లక్షణము
సుర (పతి) ద్వయముపై నొక్క సూర్యుండు పిమ్మట నిటల
వరుసతో 'ఁ జెప్పింపఁగఁ గవి - వరులిట్లు పాదపాదమున
కిరవుగా నా జేపి గణము - లెసఁగించి మూఁటిపై విరతి
(వి) రచించి ప్రారము లనుప - వెలయు మధ్యాక్కరముహరి !
=
3 0
[2 ఇంద్ర + 1 సూర్య + 2 ఇంద్ర + 1 సూర్య = 6 గణములు, 3 గణ
+
ములపై యతి.]
అందు
మధురాక్కర (లక్షణము)
1
రవిగణమొకటి పిదప పురందరుల్ మువురు హిమ
-
రవి యట నొకఁడు నిటులఁ జ రణముకు గణములై దు
భువిఁ దగుజ్జు మూఁటిపై వడిఁ - బొసఁగించి ప్రాసమున్ స
రవి నీడఁ గృతులు మధురాక్కర దనరు రామకృష్ణ!
391
[1 సూర్య + 3 ఇంద్ర + 1 చంద్ర = 5 గణములు . 3 గణములపై
యతి.]
అంతరాక్కర లక్షణము
అనంతనగారు, [ఛందోచర్పణము, 3. 48 ]
ఇనుఁ డొకండును నింద్రు - లిద్దఱు నొక్క
వనజవై రియుఁ గూడి - వై భవ మొనర్ప
గనకవస్తుని గృత్త - కైటభుని గొలుతు
రనుచుఁ జెప్పుడు రంత - రాక్కర బుధులు.
(1 సూర్య + 2 ఇంద్ర + 1 చంద్ర • 4 గణములు,
పటి వర్ణము యతి.]
391, హిమరవి - చంద్రుఁడు, ఇందిది చంద్రగణరునుట.
3 వ గణము కడ
2&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3p0j12hcpls94burx2qg3ex7sc42kru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/425</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175818</id>
    <revision>
      <id>492794</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:57:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అందు వృత్తాధికారము అల్పాక్కర లక్షణము - వాసవద్వయము జై - వాతృకుండు భాసిల్లుపడి రెంటి - పైఁ బాదాన కేసూటి మూరేసి – యెసఁగుఁ గృష్ణ ప్రాసమ్ము చొప్పున - ల్పాక్కరకుజు. {అనంతనగారు, ఛంద...'</comment>
      <origin>492794</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2284" sha1="tjafjv5wg8hg8qlalhd214lnan4f3ub" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అందు
వృత్తాధికారము
అల్పాక్కర లక్షణము
-
వాసవద్వయము జై - వాతృకుండు
భాసిల్లుపడి రెంటి - పైఁ బాదాన
కేసూటి మూరేసి – యెసఁగుఁ గృష్ణ
ప్రాసమ్ము చొప్పున - ల్పాక్కరకుజు.
{అనంతనగారు, ఛందోదర్పణము. 3-44]
ఒకరిద్య్రటింద్రులు - నొకవిధుండు
233
381
జగతీధరుని పదా - ఙ్ఞములు గొల్తు
రగణిత భక్తి నం - చభినుతింప
నెగడు సల్పాక్కర - నియతితోడ.
394
[2 ఇంద్ర + 1 చంద్ర 3 గణముణ. 3 గణములపై యతి. j
న. ఇది అక్కరజాత్యధికారము. మఱియు నందు,
తరువోజ లక్షణము
-
హరిహయ త్రయముపై నాదిత్యుఁడొకరుఁ -
డరయఁగా నీరు ట)ర - అందులఁ గూడి
చరణం బనా నొప్పు( జరణంబునకును -
జరుగును రెండు వి - శ్రమములు విట్టి
కరణీఁ జెందును రెండు - గణముల మీఁదఁ -
-
&quot;గ్రమమున వడినొప్పుఁ - బ్రాసంబులొనరు
ధరణిఁ దర్వోజప - ద్ధతి యిది కృతులఁ -
దగియుండుఁ గృష్ణ ! యాదవవంశతిలక,
395
206
[ప్రతిపాదమున 2 ఇంద్ర + 1 సూర్య + 2 ఇంద్ర + 1 సూర్య గణము
లుండును. రెండేసి గణములపై యతులు.]
G
896. x ( ఇనుమగలు' (అ. శి. వ్రాతప్రతి.) ఇందు యడాగమము అని
ధువు, 2 ఆనన్'' ఆనుటకు 'అనా' అని ప్రయోగము.
'
మున బహుయతి నియతిభంగము,
LS - 30
-
ఈ పాఠ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tjafjv5wg8hg8qlalhd214lnan4f3ub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/426</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175819</id>
    <revision>
      <id>492795</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:58:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '284 303. లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము ఇఁకనందు వైతాళీయ వృత్తలక్షణము వ. వెండియు వైతాళీయ భేదంబులు పెక్కురీతుల విలపిల్లునందు, వైతాళీయం బను ఔపచ్చాందనంబును, ఆ పాతళికయు, దక్షిణాంతికయ...'</comment>
      <origin>492795</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3420" sha1="s9qs29yo9ykmc7b50dxbnhgu2lzb1o5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;284
303.
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
ఇఁకనందు వైతాళీయ వృత్తలక్షణము
వ. వెండియు వైతాళీయ భేదంబులు పెక్కురీతుల విలపిల్లునందు, వైతాళీయం
బను ఔపచ్చాందనంబును, ఆ పాతళికయు, దక్షిణాంతికయు, ఉడిచ్య
వృత్తియు, ప్రాచ్యవృత్తియు, ప్రవర్తకంబును, పరాంతికము, చారుహాసిక
యననిట్లు తొమ్మిది విధమ్ములై ప్రవర్తిల్లు నందు క్రమంబున తద్భేదంబులు
వివరించెద నవధరింపుము..
శ్లో॥
వృత్తరత్నాకరమున. [2 అధ్యా. వైతాళీయ ప్రకరణము. శ్లో. 1.]
الكيبي
షడ్విషమేష్లో స మేకలా, సాళ్చ
సమేస్యుర్నో నిరంతరాః
నసమాత్ర పరాశ్రితా కలా
వైతాళీయే ఒంతేరలౌగురుః .
397
39%
వ, ఇది వైతాళీయ వృత్తము. వైతాళీయమునకు చేసిన చరణములకు ఆట
మాత్రలమీఁదటనున్ను సరిచరణములకు ఎనిమిది మాత్రల మీఁదటనున్ను
రగణ వగణములు రావలెను. విచ్ఛేదమున్ను ఈ రీతిగానే రావలెను.
తెలుఁగునకైతే బేసి చరణములకు ఆణమాత్రలమీఁదట సరిచరణములకూ
ఎనిమిది మాత్రలమీఁదటను యతి గలిగి రగణ నగణము లుండవలెను.
నాలుగు చరణములను ప్రాసల న్నిలపవలెను. ఇవి మాత్రాసమక నిబద్ద
ములు. 'కశా’అట్టి మాత్రయనుట. తెలుఁగు సంస్కృతములకు
నాలుగు చరణంబులకు గురు లఘువులు గలిసియుండఁ జెప్పవలెఁగాని
అన్నిన్ని గురువులున్ను అన్నిన్ని లఘువులుగాను జెప్పరాదు. రెండు
నాలుగు ఆటో అక్షరములు గురువులై అవలి యక్షరాన కలియరాదు. అవి
లఘు పక్షరములై తే కలియడనుట. ఇవి వైతాశీయ వృత్త లక్షణములు.
ఇందులకు చిత్రకవి పెద్దనగారు చేసిన వైతాళీయ వృత్తములు.
* [లక్షణసార సంగ్రహము. 2 : 109 - 120.]
399
*ఇటనుండి. (అ. శి. 400 - 418) లక్షణ సారసంగ్రహములోని (2: 109 -
120) పద్యములు సంగ్రహింపఁబడినవి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s9qs29yo9ykmc7b50dxbnhgu2lzb1o5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/427</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175820</id>
    <revision>
      <id>492796</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము తే. జరగుఁ గృతుల వైతాళీయ జాతులందు రగడ భేదంబులం స్పాటచియున్న గురులు రెండేసి అములుగాఁ గూర్పవలయు లక్షణజ్ఞుల సంజ్ఞచే నక్ష (హారి!) తే అసమ పదముల లఘుషట్కమైన మీఁద సమప...'</comment>
      <origin>492796</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2215" sha1="0z4qopc81d5licn5pllpexqgis267rh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
తే. జరగుఁ గృతుల వైతాళీయ జాతులందు
రగడ భేదంబులం స్పాటచియున్న
గురులు రెండేసి అములుగాఁ గూర్పవలయు
లక్షణజ్ఞుల సంజ్ఞచే నక్ష (హారి!)
తే అసమ పదముల లఘుషట్కమైన మీఁద
సమపదంబుల లఘ్వష్టకమున కవలం
బెనుపనలయు వై తాకీయనను వెళ్లు
ప్రకటకరుణానివాస' శ్రీరామదాస
తెలుఁగుణ వైతాళీయ వృత్తి క్రమ
* ఋతుగజయతి _ రేఖపండు లా
యతమై యసమస - మాంధ్రులంది న
-O
మ్మితమైలలు - యిఁద రాక పా
జాలితయళ వైతా - శీయ వృత్తమౌ
100
102
[బేసి పా 6 అఘువులు + ర, వగణము లఘువులపై యతి
సరి పా 8 లఘువులు 46, వగణము 8 లఘువులపై యతి )
వ ఈ మొదట వ్రాసిన గ్లాక్కాము ఈ వైతాళీయ కృషము సరిచూచు
కొనేది ఇక నందు,
ఔవచ్ఛందసి యను వృత్తము
ధర లఘువుల్ దప్పకు రయంబుల్
చరణంబులపై - సంధిల గవీంద్రుల్
విరచింపఁగ వింత తై తలిర్ప
-
* సరవి(ని) నౌప - చ్ఛందసంబు మించుగా
403
104
401 నవీష్ పౌరి (లవ్రాతప్రతి ) నక్షయారి (అ సొ సం) ఇవి
రెండును నపపాఠములు
402 ఋతు లక్షా రేఫనంబు లా (ల సా సం), 2 పాలితమే (తి)
404 1సరవితో (అ శి వ్రాత ప్రతి) దీనిని గ్రహించిన మాధిక్య&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0z4qopc81d5licn5pllpexqgis267rh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/428</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175821</id>
    <revision>
      <id>492797</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:58:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '236 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము [బేపి పా. 6 లఘువులు + ర, యగణము. 6 లఘువులపై యతి. సరి పా. 8 లఘువులు + ర, యగణము. 8 లఘువులపై యతి.] వ. ఈ ఔపచ్ఛందసవృత్తానకు వైతాళీయ వృత్తంవలెనే యతులు ప్రాసము నుం...'</comment>
      <origin>492797</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3040" sha1="1whoqehul18btglrnbcx7xhjtpw5img" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;236
లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము
[బేపి పా. 6 లఘువులు + ర, యగణము. 6 లఘువులపై యతి.
సరి పా. 8 లఘువులు + ర, యగణము. 8 లఘువులపై యతి.]
వ. ఈ ఔపచ్ఛందసవృత్తానకు వైతాళీయ వృత్తంవలెనే యతులు ప్రాసము
నుండి ఆ వృత్తంనలెనే లఘువుల సంకేతములన్ని గలిగియుండి రగణ
వగణములు వచ్చేచోట రగణ యగణములు నాలుగు చరణములకువ స్తే
అది ఔపచ్చందపి వృత్తము. ఈ పద్యాననే సరిమాడేది. ఇక
నందు
* ఆపాతళిక వృత్తల క్ష్మ ణము
అవుఁ దల్లము - అట్లు భకారం
బవలణా గాతో - నంటుకొనకా ద
రవిరతి నా - గస్థయతుల్ రా
405
భువి =నాసాతళి - పోల్చగు హన్మా !
406
[బేసి పా. 6 లఘువులు + భ, గగ. 6 లఘువులపై యతి.
సరి పా, 8 లఘువులు + భ. గగ. 8 లఘువులపై యతి ]
వ. దీనికి వైతాశీయ వృత్తమునకు వలెనే యతులు ప్రాసములు లఘువులుఁడి
రగణ నగణములు వచ్చేచోట భగణ గగములుంటే అది ఆపాత ళిక
వృత్తము. ఈ పద్యాననే లక్ష్యము సరిచూచేది, ఇఁక నందు,
దక్షిణాంతిక వృత్తలక్షణము
వళుల్ లముల్ - వచ్చుటట్ల నై
రలక్షా గముల్ పై - రాజా =ద్వితీయల
మ్ములు 3ద్రిలజు - బూన్చునం ఘ్రులతో
రలిర్చు మారుతి - దక్షిణాంతికళా.
406. ఆపతాళిక (అ. శి. ప్రాత ప్రతి).
407
408
ఉభునినాపతాళి, (లం te
వ్రాత ప్రతి), పవనసంతో యాపాతళిశాఖ్యన్. (ల. సా॥ సం.)
408, × లఘుల్ (v. శి. వ్రాతప్రతి). ద్వితీయంబులం. (ల. సా. సం).
ఇందు మాత్రాధిక్యము,
3 ద్రిలము (ల. సో. సం.) 2-వ. 3వ,
మాత్రలుచేరి గురువై యుండవలయును, ఈ పాఠమున నట్లు లేదు
ఉదక్షిణాంతిశాఖ్యన్, (ల, సా, సం.) ఈ పాఠమునమాత్రాధిక్యమరో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1whoqehul18btglrnbcx7xhjtpw5img</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/429</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175822</id>
    <revision>
      <id>492798</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:58:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము [జేపి పా. 6 లఘువులు + 8, వగణము. 6 లఘువులపై యతి. 237 నరి పా॥ 8 లఘువులు + 6, వగణము. 8 లఘువులపై యతి. వైతాళీయ లక్షణము గలిగి ద్వితీయ, తృతీయ సూత్రల సంయోగము గలది దక్షిణాంతికము, ] వ. వై...'</comment>
      <origin>492798</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2438" sha1="5eyua1qna0z1x7h4sosjo09t3jdgv20" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
[జేపి పా. 6 లఘువులు + 8, వగణము. 6 లఘువులపై యతి.
237
నరి పా॥ 8 లఘువులు + 6, వగణము. 8 లఘువులపై యతి.
వైతాళీయ లక్షణము గలిగి ద్వితీయ, తృతీయ సూత్రల సంయోగము
గలది దక్షిణాంతికము, ]
వ. వైతాళీయ వృత్తిరీతిని యతులు, ప్రాసములు, గణములు, లఘువులు
నుండి రెండోచరణమున నాలుగో పాదాన నక్కరనైనా మూరేసి లఘువు
లుండఁ జెప్పితే దక్షిణాంతిక వృత్తము. ఈ పద్యాననే లక్ష్యము సరిచూచు
కొనేది. ఇంక నందు,
ఉదీచ్యవృత్త లక్షణము
తగణా మును - దక్షిణాంతికా
ఖ్యగ యుక్పద మది యంటకుండు రీ
-
తిగా నగు ను - దీచ్యవృత్తి మె
చ్చుగ వాతాత్మజ ! - సూరి సన్నుతా !
49
410
[వైతాళీయ లక్షణముతో విషమపాదములందు మాత్రము ద్వితీయ,
తృతీయ మాత్రా సంయోగము గలది, ]
వ. ఇందుకు దక్షిణాంతిక వృత్తమువలెనే సరిచూచుకొనేది. ఇంక నందు, 411
ప్రాచ్యనృత్తెలక్షణము
అయిదవ లఘు - వంటి క్రిందమా
త్రయెనఁగ న్సరులఁ - బ్రాచ్యవృత్తిఁ బొ
ల్చియు వైతా - ళీయ జాతి నొం
ది యిదీ యొప్పగుజ్జు - దేవమారుతీ !
L
412
[వైతాళీయ లక్షణముతో సనుపాదములందుఁ జతుర్థ పంచమమాత్రా
సంయోగము గలది ప్రాచ్యనృత్తి.1
410.12
410. యంటుకున్న (ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి.) ఇది యప పాఠము -&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5eyua1qna0z1x7h4sosjo09t3jdgv20</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/430</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175823</id>
    <revision>
      <id>492799</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:58:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '228 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము వ ఇది వైతాళీయ వృత్తమువలెనే యతిప్రాసగణలఘు సంకేతములుండి సరిచరణములు అయిదు మాత్రలమీఁద నొక లఘువుండఁ ప్పెనది (2) ప్రాచ్యవృత్తి ఇక నందు, ప్రవర్తకము...'</comment>
      <origin>492799</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2424" sha1="mmbhbcsz60k52n6t8wa0fluy9lmzfvp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;228
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
వ ఇది వైతాళీయ వృత్తమువలెనే యతిప్రాసగణలఘు సంకేతములుండి
సరిచరణములు అయిదు మాత్రలమీఁద నొక లఘువుండఁ ప్పెనది (2)
ప్రాచ్యవృత్తి ఇక నందు,
ప్రవర్తకము
స్థిర న్మొద - దీచ్యవృత్తియుం
* బరఁగ సరఁదగఁ - బ్రాచ్యవృత్తియు
జొరంగ యతిఁ - జూడ నిట్లయై
వరుసతో నీడఁ బ్ర. వర్తకంబగుణా
413
414
[బెసులందు ఉదీచ్యవృత్తిలక్షణము, సరులందు ప్రాత్యవృత్త లక్షణము
కలది ప్రవర్తికము ]
వ చేసే చరణము లుదీచ్యవృత్తివలెనే, సరిచరణములు ప్రాచ్యవృత్తివలెనే
యుంటే అది ప్రవర్తక మనఁబడును ఇక నందు
పరాంతిక వృత్తలక్షణము
వన్నె మీఱఁగఁ బ్ర - వర్తకాఖ్యతో
నున్నదాజు పర్ల నుండు లక్షణం
-
&quot; బన్ని యంఘ్రులను - నంటఁ గూర్పఁ దా
నెన్నఁగాఁ దనకు - నీ పరాంతిక
B
[ప్రవర్తక సమపాదలక్షణము నాల్గు పాదములం గలది
115
416
ఇల్లునుటచే
నాల్గు పాదములలోను దొలుత ఎన్మిది మాత్రలుండుపని యరయనగు ]
413 2 అయిదు మాత్ర అమీఁద నౌక అఘువనుట సరిజూడు 4, 5 మాత్రల
యోగముండవలయును
414 xపరంగ (అ. శీ వ్రాత ప్రతి.)
416 1వన్నె గాఁ బ్రవర్తశాఖ్యతో (అ శి వ్రాతప్రతి
2 బన్ని యంధ్రులంటే గూర్పఁడా (ఆ శి, వ్యాత ప్రతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mmbhbcsz60k52n6t8wa0fluy9lmzfvp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/431</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175824</id>
    <revision>
      <id>492800</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:59:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 233 వ. ప్రవర్తక వృత్తము సరివరణములవలెనే నాలుగు చరణములకు నుంటే యది పరాంతిక వృత్తము. ఇంక నందు, 'చారుహాసిని యను వృత్తము కవుల్పోగడఁ - గాఁ బ్రవర్తకా ఖ్య వృత్తమునఁ గల్...'</comment>
      <origin>492800</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2792" sha1="e0qlro7azvtl3imxdc24d38ppc6dcwj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
233
వ. ప్రవర్తక వృత్తము సరివరణములవలెనే నాలుగు చరణములకు నుంటే
యది పరాంతిక వృత్తము. ఇంక నందు,
'చారుహాసిని యను వృత్తము
కవుల్పోగడఁ - గాఁ బ్రవర్తకా
ఖ్య వృత్తమునఁ గల్గుచేసి పా
దవై ఖరు - లాల్చు సంఘ్రలగా
జవాంచితా - చారుహాసిని.
A
417
418
[ప్రవర్తక విషమపాదలక్షణమే నాల్గు పాదములం గలది చారుహాసిని.]
చ. ప్రవర్తక వృత్తము చేసి చరణములవలె నాలుగు చరణములు సమముగా
యతులు ప్రాససులు గణలఘు సంకేతములు ఉంటే అది చారుహాసినీ
వృత్తమనఁబడును. (ఇవి) తొమ్మిది వైతాళీయ వృత్తభేదముల లక్షణ
లక్ష్యప్రకారములు. ఇఁక నందు,
వక్త్రవృత్తములు
419
అనుష్టుపులయిన వస్త్రవృత్తములందు వక్త్రయు, సథ్యావక్త్రయు భవిపు
లయు, మవిపులయు, రవిపులయు, యవిపులయు నవిపులయు, తవిపు
లయు ననఁదగు వస్త్రావృత్తమ్ము లెన్మిదియు లక్ష్యముఖంబునం దెలియ
వలయు నవీ యెట్లుండె నిఁక నందు,
గద్యలక్షణము
420
మఱియు నందు గద్యయు నైదు భేదమ్ముల విహరించునవి యెయ్యవి
యంలేని - గద్యయు, బిరుద గద్యయు, చూర్ణికము, వచనంబును,
* విన్నపంబు నన గద్యభేదమ్ము లైదును బ్రమోదమ్మున వివిధ విధమ్ము అ
నొందించునందు గడ్యక్రమం బైటు వలేనం దేని
what
418, * చారుహాసిన్ని చారుహాసిక పర్యాయనామములు. (చూ. చ_396).
421. *విన్న పంబులన (అ. శి. వ్రాత ప్రతి.)
2బెట్టు, (ల, శి. వ్రాత ప్రత్ని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e0qlro7azvtl3imxdc24d38ppc6dcwj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/432</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175825</id>
    <revision>
      <id>492801</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:59:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '240 లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము గద్యయను కరణశబ్ద యుక్తంబైయొప్పు, నందు బిరుద గద్యసంబోధ నాంత పదబంధురంబై వర్తిల్లు, నందు చూర్ణిక లేక వచన ద్వివచన బహువచన సందర్భంబులుగ విభక్త్యా...'</comment>
      <origin>492801</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3296" sha1="d3o00p882yawiodz5x1r5pa279pv07c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;240
లక్షణశిరోమణి - తృతీయాశ్వాసము
గద్యయను కరణశబ్ద యుక్తంబైయొప్పు, నందు బిరుద గద్యసంబోధ
నాంత పదబంధురంబై వర్తిల్లు, నందు చూర్ణిక లేక వచన ద్వివచన
బహువచన సందర్భంబులుగ విభక్త్యానుశాసనిక సమాసాదిత కల్పనానల్ప
జల్పితంబై వెలయు, నందు వచనంబులు బహుప్రకార రచనావిదయ
ప్రాచుర్యమ్ములై సంచరించు, నందు విన్నపంబులెన్నఁ దిన్న నై ఋజు
మార్గంబుల ననుగమించు, నీ పంచవిధమ్ములు మితరహితమ్ములై స్వేచ్ఛా
కల్పనా గౌరవమ్ముల కొలందుల విలపిల్లు; నందు -
క్రమంబున గద్యలక్షణాదు లనంతనగారు, [ఛందోదర్పణము 2 : 2)
క. కనుఁగొనఁ బాదరహితమై
పనుపడి హరిగద్దెవోలె బహుముఖ రచనం
బున మెఱయు 'గద్యయది దా
బున మెఱయు గద్యయది దాఁ
దెనుఁగు కృతుల వచనమనఁగు దీపించు 'హరీ!
అందు బిరుదు గద్దె లక్షణము - భోజరాజీయము.
421
422
చూర్ణిక. శ్రీమదఖిల జగజ్జేగీయమాన నిజకథాసుధాధార సారస వాహినీ మానస
సరోవర విహారహార హీర పటీర ప్రహాసన పటుయశః పూర పూరిత భువన
భువనైక భవ భవ నళిన భవశతమఖముఖ సురవరనికర మకుటతటఘట్
తవిజ కిరణ విఘటిత గరిమ తరుణకరణ్ కిరణ వికచదరుణ చరణాంభో
రుహ భోజరాజా పర్వశార్వరీ పనితాను కృత లీలామదనగోపాలాది జై భవ
వి జై భవా.
అందు మదీయ
చూర్ణిక లక్షణము
423
శ్రీమదఖిలసుర వరనికరమకుటతట ఘటిత చటుల మణిఘృణి పరికల్పితా
నల్పాలంకృత పరిష్కృత నిజచరణ సరసిజ యుగయుగయుగ తత్తద్విహి
తమహిత రూపాటోపా పాదానశీల గోపాలబాల రమణీయ రుక్మిణీర మణి
రమణ పాహిపాహిత్వాం వందే.
4224 1గద్యమది. (ఛక. ద. కడున్ . (ఛం. ద.)
428. * ఈ చూర్ణిక నేఁటి ముద్రిత ప్రతియండు గానరాదు.
424&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d3o00p882yawiodz5x1r5pa279pv07c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/433</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175826</id>
    <revision>
      <id>492802</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 241 మఱియుఁ బ్రబంధమ్ములఁ గలుగు వచనంబులును, విన్నపంబులును, నెల్ల వారికిం దెల్లందిగు నవి, యట్టిరై వెండియు యక్షగా నాష్టక పదాష్టపదు లివి నాలుగు విధములు నొక్కొక్క...'</comment>
      <origin>492802</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4001" sha1="idc2chnyayar9e0znn6sewetdxq1ggk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
241
మఱియుఁ బ్రబంధమ్ములఁ గలుగు వచనంబులును, విన్నపంబులును,
నెల్ల వారికిం దెల్లందిగు నవి, యట్టిరై వెండియు యక్షగా నాష్టక పదాష్టపదు
లివి నాలుగు విధములు నొక్కొక్కటి పెక్కు విధమ్ములై యష్టకంబులు,
పదంబులు అష్టపదులును వివిధరీతులు నానానామమ్ముల విహరించు, నివి
సంగీత తాళనిర్ణయముల గీతనష్టి గీత పుష్టి మాత్రాధిక్యమాత్రాలో వమ్ముల
రాగతాళమ్ముల, పదమ్ముల (స)ర్జున భరతమ్మున ఏలలని వాని లక్ష
ణమ్ములు చెప్పఁబడియుండు. నందు,
స్. కార్ణాట లాట గౌ శాంధ్ర ద్రవిశానాంతు భాషితం
ఏళా స్పప్తవిధా జ్ఞేయా ప్రోక్తా మ(ఠ్యా)ది తాళతః.
425
426
వ. అన్నారు గావున వీదేశభాషల పదములు చెప్పవచ్చుననిన్ని, ఏళలనఁగా
పదములనిన్నీ, మూఁడు చరణములకు ఖండికాత్రయము అని పేరుగల
దనిన్ని, పల్లవము, ఉపపల్లవము అవిన్ని, వి మాత్రాసమక విబద్దము లైన
షగణాదులతోఁ గూర్చవలెననిన్ని సూశాదుల (క)నుగు (ణ)ముగా నుండ
వలేసనిన్ని, సంగీతరత్నాకరము మొదలయిన గ్రంథము(లు) అర్జున
భరతాది వేళాప్రకారంబున షగణాదుల రాగతాళమ్ముల సంగీతరీతిని తేట
నీ సాహిత్యమార్గంబున లక్షణంబునఁ జోర పవి
యట్లుండే, మఱియు తురంగవృత్తంబును, శంఖవృత్తంబును, మండూక
వృత్తంబును, డింకిణీవృత్తంబును, లటహపటహవృత్తంబును, తమ్మట
వృత్తంబును, భద్రకాళివృత్తంబును, నివిమొదలుగాఁ గలుగు విశేషవృత్త
భేదమ్ములును,
పడియుండుఁగాన
(చిత్రకవి తాని ర్దేశము]
వెండియుం చిత్రకవిత్వంబును, పాదభ్రమకంబును, సౌగంధికకుసుమ
మంజరీ గర్భితోత్పలమాలికావృత్తంబును, కందగర్భిత చంపకమాలికా
వృత్తంబును, వృత్తకందబడ్డ గర్భిత సీసంబును, వృత్తకందగర్భిత సీసం
బును, మంగళమహాశ్రీ వనమయూర గర్భిత లయగ్రాహియు, మణిగణనికర
నవాక్షరకందత్రయషడ్విధగర్భిత సరసిజవృత్తంబును, గీత గర్భితవృత్తం
బును, ఖడ్గగర్భితసుగంధివృత్తంబును, హ్రస్వకందంబును, [అత్వకందం
LS - 31&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>idc2chnyayar9e0znn6sewetdxq1ggk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/434</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175827</id>
    <revision>
      <id>492803</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:59:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '212 లక్షణశిరోమణి తృతీయాశ్వాసము బును, ఇత్వకందంబును ఉత్వకందంబును, ఏత్వకందంబును, ఔత్వ కందంబును, పద్యగుణీకంబును, ఓష్ఠ్యనిరోష్ఠ్యంబును, జిహ్వాచల జిహ్వం బును, శంఖబంధంబును, చక్రబ...'</comment>
      <origin>492803</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3385" sha1="p5optax9hexuut5u3z4xmmq7ijpvut1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;212
లక్షణశిరోమణి
తృతీయాశ్వాసము
బును, ఇత్వకందంబును ఉత్వకందంబును, ఏత్వకందంబును, ఔత్వ
కందంబును, పద్యగుణీకంబును, ఓష్ఠ్యనిరోష్ఠ్యంబును, జిహ్వాచల జిహ్వం
బును, శంఖబంధంబును, చక్రబంధంబును, గదాబంధంబును, ఖడ్గబంధం
బుసు, శారబంధంబును, ఛత్రబంధంబును, చామర బంధంబును, యక్ష
యంత్రబంధంబును, గోమూత్రికాబంధంబును, మఱియు నొక ఖడ్గబంధం
బును, కంకణబంధంబును, నాగబంధంబును, ఎద్మబంధంబును, కాలచక్ర
బంధంబును, హరిబంధంబును, మహాబంధంబును, హలబంధంబును,
మణిబంధంబును, పుష్పమాలికాబంధంబును, పుష్ప గుచ్ఛబంధంబును,
పంచావరణచ్ఛత్ర బంధంబును, రధబంధంబును, మహామేరువచిత్ర బంధం
బును, క్షురికాబంధంబును, దశావరణచక్ర బంధంబును, పాదగోపనంబును
ఇవి 'మొదలగు బంధపద్ధతులను, ఇచ్ఛావాక్యరీతియు, నల్లంటి విధంబును,
త్రిపాద సంఘటన, ద్విపాద సంఘటన ఏకపాద సంఘట్టనలను సంఘటన
త్రితయ చమత్కృతి మార్గంబులును కల్పిత కల్పవల్లియనా నివి
మొదలుగాఁగల చిత్రకవితా ప్రకారమ్ముల సుకవిరాజానుమతంబున వాని
వాని మతమ్ముల లక్షణంబులును లక్ష్యమ్ములును విశదమ్ముగా విశ్ర
మాధికారమను నాలుగవ యాశ్వాసంబునఁ జిత్ర విచిత్ర రీతులఁ దేటఁజేఎ
యుండుదు నవధరింపుము
అందు
అష్టపది లక్ష్యము
జయదేవుఁడు [అష్టపది దశమసర్గము - 183
ఇతి చటుల చాటుపటు చారు మురవైరిణో
రాధికా మధువచన జాతమ్
జయతు పద్మావతీ రమణ
జయదేవకవి భారతి భణిత మితిగీతమ్
చారు శీలే ప్రియే చారు శీలే
[అష్టపది లక్షణము గీతగోవింద కార్యమున
4
427
428
అష్టపదులు 4 మాత్రలు, 5 మాత్రలు, 7 మాత్రలు గల గణములనే వివిధ
రీతులఁ గూర్పఁబడియున్నవి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p5optax9hexuut5u3z4xmmq7ijpvut1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/435</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175828</id>
    <revision>
      <id>492804</id>
      <timestamp>2025-06-19T22:59:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 243 శిరోమణికారుఁ డుదాహరించిన అష్టపదిలో నాబు పంచమాత్రాగణముల పై నొక గగము కల పాదములు రెండున్నవి.] వ. ఇటువలెనె అన్నింటికి తెలియవలెను. భీమనగారు (కవిజనాశ్రయము. సంజ్...'</comment>
      <origin>492804</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2052" sha1="me34ynctym1lalm2z5eonewxb0biyzs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
243
శిరోమణికారుఁ డుదాహరించిన అష్టపదిలో నాబు పంచమాత్రాగణముల పై
నొక గగము కల పాదములు రెండున్నవి.]
వ. ఇటువలెనె అన్నింటికి తెలియవలెను.
భీమనగారు (కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ,
క. కమనీయ సమన కళా
జ. 8 1
గమములకును జన్మభూమి కావ్యము, కావ్యా
గమనిదుఁడు సర్వవిమఁడని
సమయ చతుష్టయమునందుఁ జదివిరి మొదలకా.
(కవిజనాశ్రయము. పంజ్ఞ. 8.]
శ. కావునఁ గవిత్వతత్త్వము
భూపలయమునందుఁ వద్ద పూజ్యం (బగు) న
ద్భావమునఁ జెప్ప (గొవ్యక
వేదులు పొగడఁ గావ్యలక్షణ మహిమ.
[కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 6.1
క. ఆతిశయముగఁ జెప్పిన స
త్కృతి కవుల కుదా త్తఫలముఁ గీర్తియుఁ జేయు;
మతిఁ దెలియక చెప్పిన దు
ష్కృతి కవుల కుదాత్తఫలముఁ గీర్తినిఁ జెఱుచుజు.
వ. అన్నారు గావున,
క. అరుదొక్కొక కవి యివు ఊరు
A
గురు మువ్వురు నలుగురైదుగురు నార్వు(రు) నే
431. 1క, ళా వేదులు పొగడఁ గావ్య లక్షణము మహిన్. క్ర. జ. ఆ.)
4:9
433
432. మతి నెఱుఁగక, (క్ర. జ. ఆ సా) మతి మఱ చిఁ జెప్సిజన్. (9)
*. 1257).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>me34ynctym1lalm2z5eonewxb0biyzs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/436</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175829</id>
    <revision>
      <id>492805</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:00:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '434 అన్నారు. 485 244 లక్షణశిరోమణి డురు తొమ్మండ్రు పదుగురై తృతీయాశ్వాసము ధర 1 కైతరులింట నింటఁ దఱగుఁ గృష్ణా! వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు, క. క్షితి కవులిరువుర రోచికి, సత్మణాభ్యవహారి నా...'</comment>
      <origin>492805</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2216" sha1="gz5fptb4uka5f4qw8m6k0ae4ezjjva2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;434
అన్నారు.
485
244
లక్షణశిరోమణి
డురు తొమ్మండ్రు పదుగురై
తృతీయాశ్వాసము
ధర 1 కైతరులింట నింటఁ దఱగుఁ గృష్ణా!
వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు,
క. క్షితి కవులిరువుర రోచికి,
సత్మణాభ్యవహారి నాఁగ జరుగుదురు కవుల్
మతిరుచి వెదుకు నరోచికి
సతృణాభ్యవహారి పశువుచాటున మెలఁగుజు.
చిత్రకవి పెద్దనగారు, (లక్షణసారసంగ్రహము, 1-4.)
క. లక్షణ మెణుఁగక కావ్యము
రీక్షణమునఁ గూర్తుమనుచు నెగిరాడు కుక
వ్యక్షకుమారులు నదలిచి
లాక్షణికులు మెచ్చ వారి లా పణగింతుడా.
క. &quot;కవితా కన్యక గుణములు
కవికున్నత సంజ్ఞుఁ డెఱుగుఁ గామిని సురతో
త్సవము పసతండ్రితెలియునె
చవిఁ గొనుపతి తెలియుఁగాక సౌజన్యనిధీ!
వ. అన్నార గుటంజేసి,
తే, జగతి గతి నాలపొలమై సకల వృత్త
జనన లక్షణ అని కవిసార్వభౌము
లార! చాతుర్యలక్షిత లక్షణజ్ఞు
లార ! రతిఁజూడుఁడిది కవిరాజు లార !
వ. అని విన్నవించి,
484. రైతగు. (ల. శి. వ్రాత ప్రతి), కైత+అరి- కెతిరి = శ్రవిశ
436, 1 మెదిచి, (ల, సా. సం,)
487. *ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత లక్షణసారసంగ్రహమున కానరాదు.
486
467
438
439
440&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gz5fptb4uka5f4qw8m6k0ae4ezjjva2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/437</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175830</id>
    <revision>
      <id>492806</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:00:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 243 క 1 దెనగురు నిడుకొని మన్మా నసమున మీకృపను గృతియొనర్చితిఁగాకీ యసహాయ సాహసంబిది వసమగునే యొకని కెంత వానికిఁ గృష్ణా ! మ కనకక్ష్మధర ధీర ' ధీరవాతరక్షః శిక్షణాననచ క...'</comment>
      <origin>492806</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2783" sha1="po8isjqggimrcj1rfh9cv4h6v39wmlp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
243
క
1 దెనగురు నిడుకొని మన్మా
నసమున మీకృపను గృతియొనర్చితిఁగాకీ
యసహాయ సాహసంబిది
వసమగునే యొకని కెంత వానికిఁ గృష్ణా !
మ కనకక్ష్మధర ధీర ' ధీరవాతరక్షః శిక్షణాననచ
క్రనిశాతాత తధార ! ధారణ గుణద్రాఘిష్ఠ సన్మౌని రా
డన(ఘ) స్వాంత విహార హార మకుటద్యాబద్ధ భూషాకన
దనగోభా సుకుమార ' మారశిత రాకాచంద్ర సాంద్రద్యుతీ 1
చక్రవాళ వృత్తము
ఉ. కైరవ మిత్రమిత్రయుగ గౌరవినేత్ర వినేత్ర (విత్ర) సం
చారణచైత్ర (జైత్ర) కృత సమ్మత పుత్రవపుత్రయాతనూ
కారణ చిత్రచిత్ర కళికాయిత విత్ర సువేత్ర కౌస్తుభ
శ్రీరత గోత్రగోత్రధర చిత్రపవిత్ర విశేషవిత్రకా
* కంధర సుతస్ఫురణ కంధిశయనా జంజకంధర ఖగేంద్ర
స్కంధలగితా నిధృతగంధవహసంభవ సుగంధి వదనాన్జా
సైంధవ వధాకలితసంధ విజయార్ధ సరిసంధిత సముద్య
AL
442
443
ద్బంధుర రథాంగహిత (బం)ధిత హరి(ద్వజస్రు) బాంధవముకుందా 444
గద్య ఇతిశ్రీమద్వేంకట రమణ కరుణాకటాక్షవీక్షణ సంప్రాప్త సహజసారస్వత
విశ్రుతాశ్రాంత విశ్రాణన సంతక సంతోషితామందానంద కందలిత నిఖిల
ధరాబృందారక బృంద నందవర వంశోత్తంస, సకల కవిరాజమిత్ర,
* పొత్త పినంశ పవిత్ర,
గౌతమగో త్రాశ్వలాయన సూత్ర, సుచరిత్ర
441 వేన (కా)
444 *&quot; సుగంధి ” పొత్తపికని 22వ ఛందమున నూతిన కల్పిత వృత్తము
(3-
1 పరిపథిత (ఆ వ్రాత ప్రతి)
గద్య పొత్తపు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>po8isjqggimrcj1rfh9cv4h6v39wmlp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/438</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175831</id>
    <revision>
      <id>492807</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:00:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '246 లక్షణశిరోమణి తృతీయా శ్వాసము పసిండికొండ దుగ్గరాజు వెంగనమంత్రిపౌత్ర, రామయామాత్యపుత్ర+ మడూరి రఘునాథయ్య ప్రధానదౌహిత్ర యశేషవిద్వత్కవిజనకృతాదరణ పాత్ర, చతురుపాయ ధురీణ, కార...'</comment>
      <origin>492807</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4644" sha1="pt1ynadu8jod3oh6a5gx2984kk0zf4j" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;246
లక్షణశిరోమణి
తృతీయా శ్వాసము
పసిండికొండ దుగ్గరాజు వెంగనమంత్రిపౌత్ర, రామయామాత్యపుత్ర+
మడూరి రఘునాథయ్య ప్రధానదౌహిత్ర యశేషవిద్వత్కవిజనకృతాదరణ
పాత్ర, చతురుపాయ ధురీణ, కార్యఖడ్గ ప్రవీణ, సకల సుకవిజనాంగీకృత
దత్త విశ్శంకలక్షణవక్రవర్తి బిరుదాంక, వేంకటరమణార్య ప్రణీతం వైన
సకల లక్షణ సంయుత సుధాబ్ధి సంపూర్ణ చంద్రోదయంబగు లక్షణ
శిరోమణియందు వర్ణగణవృత్త విశ్రమాధికారమ్ము లను చతుర్థాశ్వాసమ్ము
లను విస్తరిల్లుచునుండు, నందు క్రమంబున ఇష్టదేవతా ప్రార్ధనంబును
మదీయ గురువందనంబును కార్యసంవిధానంబు నాపాదించి వెండియు
సకల వృత్త వివిధనామధేయంబుల జాడ చూపుటయు తద్వృత్త నియమో
పాయంబును గురులఘు పరిమాణసంజ్ఞలును, మఱి నిరువదాలు ఛందంబు
లందుఁగలుగు సమవృత్త సంఖ్యయు, ఛందోనామభేదంబులం బ్రత్యేకానేక
ప్రకారంబులం ప్రకాశించు తచ్చంద స్సందోహంబులం గ్రమముగా నుద్భ
విల్లు వివిధ వృత్తభేదంబుల వెలయు నూతన వృత్తంబుల మొత్తంబుల
వృత్తులను, ఇరువదాలబ ఛందంబుల నొందు సర్వవృత్త సంఖ్యాపరంబును,
అందు భీమనగారు మొదలగు మహాకవులచే విస్తరింపఁబడిన ప్రశస్త
వృత్త లక్ష్యంబు లను స్వస్థాన పరస్థాన విషమవృత్త భేదశోధన ప్రకారంబు
లకు తదుపరి వృత్తంబుల తెరంగును, అందు చండవృష్ట్యాది దండకంబు
లుండు పర్యాయంబులును, షత్ప్రత్యయ ప్రవణలును, పంచపాదంబులం
బొంకింపందగు పద్యంబుల సంకేతంబులును, మఱియు వివిధ నామధేయం
బులం బ్రవర్తిల్లు వృత్తంబు లుగడింపుటయు నందు క్రమంబున కంచం
బుల చందంబేర్పరించుటయు, గీత జాతి రీతులును, సీసవిశేషకౌశలంబును,
ద్విపదమార్గంబులును, చౌపదలక్షణంబును, మంజరుల యందంబును,
రగడతెగ లలితములును, తద్రగడ చౌపదతాళభేద విధానంబులును, కంద
వృత్త సీసమాలికల కొలందులును, శతకతారావళి చాటుప్రబంధ సంధా
నంబులును, ఉదాహరణ లక్ష్యంబులును, చతురుత్తరంబును. చక్రవాళం
బును, ఆర్యామర్యాదలును, అక్కరజాతి వృత్తంబుల వృత్తులును,
తరువోజయు, వైతాళీయ వైఖరులును, వక్త్ర వృత్తవృత్తులును. గద్య
గతియును, తద్భేదంబులగు బిరుదగద్య, చూర్ణిక, వచన విన్నపంబుల
మార్గంబులును, యక్షగా నాష్టక ప దాష్టపదుల పథంబులును, తురంగళంఖ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pt1ynadu8jod3oh6a5gx2984kk0zf4j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/439</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175832</id>
    <revision>
      <id>492808</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:00:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వృత్తాధికారము 247 మండూకాది విశేషవృత్తములును, చిత్రకవిత్వంబునంగల పద్యపాద భ్రమకగానాది వృత్తంబులును, తద్గర్భిత వృత్తంబులును, శంఖచక్ర బంధాది చిత్రకవితారీతు లేర్పఱచుటయు, కా...'</comment>
      <origin>492808</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1533" sha1="b1dwbfykqvjhlilxewuv5649mzbqkdt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వృత్తాధికారము
247
మండూకాది విశేషవృత్తములును, చిత్రకవిత్వంబునంగల పద్యపాద
భ్రమకగానాది వృత్తంబులును, తద్గర్భిత వృత్తంబులును, శంఖచక్ర
బంధాది చిత్రకవితారీతు లేర్పఱచుటయు, కావ్యకవిత్వమహత్త్వంబును,
కవిసంజ్ఞలును, లక్షణ విహీన కవిలక్ష్యంబులును లక్షణపరీక్షకుఁగాను
సుకవి లక్షణ లాక్షణికుల వేఁడుటయుంగలుగు వృత్తాధికారమను
నిది తృతీయాశ్వాసము.
మంగళమహత్ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ -
శ్రీ శ్రీ శ్రీ.
2ఈ చిత్ర కవితారీతులను చతుర్థాశ్వాసమున విశదీకరింతునని కవి
పేర్కొ నేను. (అ. శి. 8. 424). కాని చతుర్థాశ్వాసము తుది భాగము
లు ప్తము. అయిదాఱు పద్యములు మాత్రమే అభ్యములు, వాని
యాశ్వాసమునఁ జూచు నది,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b1dwbfykqvjhlilxewuv5649mzbqkdt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492809</id>
      <parentid>492808</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T23:06:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492809</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1734" sha1="fyj4mn2fkwnmdlij840mzaetb1vnbi7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Telugu poem|type=|lines=&lt;poem&gt;మండూకాదివిశేషవృత్తములును, &lt;ref&gt;చిత్రకవితారీతులను చతుర్థాశ్వాసమున విశదీకరింతునని కవి పేర్కొనెను. (ల. శి. 3-424). కాని చతుర్థాశ్వాసము తుదిభాగము లుప్తము. అయిదాఱు పద్యములు మాత్రమే లభ్యములు, వాని నాయాశ్వాసమునఁ జూచునది.&lt;/ref&gt;చిత్రకవిత్వంబునంగల పద్యపాద
భ్రమకగానాదివృత్తంబులును, తద్గర్భితవృత్తంబులును, శంఖచక్ర
బంధాదిచిత్రకవితారీతు లేర్పఱచుటయు, కావ్యకవిత్వమహత్త్వంబును,
కవిసంజ్ఞలును, లక్షణవిహీనకవిలక్ష్యంబులును లక్షణపరీక్షకుఁగాను
సుకవి లక్షణ లాక్షణికుల వేఁడుటయుంగలుగు వృత్తాధికారమను
నిది తృతీయాశ్వాసము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Center|మంగళమహత్ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ}}
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 439
|bSize = 422
|cWidth = 84
|cHeight = 18
|oTop = 257
|oLeft = 153
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fyj4mn2fkwnmdlij840mzaetb1vnbi7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/18</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175833</id>
    <revision>
      <id>492810</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:06:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492810</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1813" sha1="1k8u368ls3gfhr7t8y6x7suahf07sgq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 18
|bSize = 392
|cWidth = 347
|cHeight = 221
|oTop = 32
|oLeft = 24
|Location = center
|Description = 
}}

{{ఉయ్యక్కొండా రానతిచ్చిన తనియన్ పావురములు}}
&lt;poem&gt;
{{left margin|5em}}
అన్నవయల్‌పుదువై యాణ్డా ళరఙ్గఱ్కు,
ప్పన్ను తిరుప్పావై ప్పల్‌పదియమ్, ఇన్నిశైయాల్
పాడిక్కొడుత్తాళ్ నఱ్పామాలై, పూమాలై
శూడిక్కొడుత్తాళై చ్చోల్.
&lt;/poem&gt;


అన్నవయల్ పుదువై యాణ్డాళ్ = హంసలతోనున్న చేలుగల శ్రీవిల్లిపుత్తూరి గోదాదేవిని, అరఙ్గఱ్కు = శ్రీరంగనాథునకు, పన్ను = విమర్శింపదగిన, తిరుప్పావై = తిరుప్పావై యను ప్రబంధమును, పల్ పదియమ్ = పెక్కు పాశురములుగా, ఇన్నిశైయాల్ = మధురగానమున, పాడి = పాడి, కొడుత్తాళ్ = సమర్పించిన యాబిడను, నఱ్పామాలై
పూమాలై = మంచి పాశురములమాలిక యను పూలదండను, శూడిక్కొడుత్తాళై = అలంకరించికొని సమర్పించిన యాబిడను, శొల్ = స్తుతింపుమా.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|ix}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1k8u368ls3gfhr7t8y6x7suahf07sgq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492811</id>
      <parentid>492810</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T23:06:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <origin>492811</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1815" sha1="7s9v20lzr2chish80mdchfuqjatu7f4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 18
|bSize = 392
|cWidth = 347
|cHeight = 221
|oTop = 32
|oLeft = 24
|Location = center
|Description = 
}}

{{c|ఉయ్యక్కొండా రానతిచ్చిన తనియన్ పావురములు}}
&lt;poem&gt;
{{left margin|5em}}
అన్నవయల్‌పుదువై యాణ్డా ళరఙ్గఱ్కు,
ప్పన్ను తిరుప్పావై ప్పల్‌పదియమ్, ఇన్నిశైయాల్
పాడిక్కొడుత్తాళ్ నఱ్పామాలై, పూమాలై
శూడిక్కొడుత్తాళై చ్చోల్.
&lt;/poem&gt;


అన్నవయల్ పుదువై యాణ్డాళ్ = హంసలతోనున్న చేలుగల శ్రీవిల్లిపుత్తూరి గోదాదేవిని, అరఙ్గఱ్కు = శ్రీరంగనాథునకు, పన్ను = విమర్శింపదగిన, తిరుప్పావై = తిరుప్పావై యను ప్రబంధమును, పల్ పదియమ్ = పెక్కు పాశురములుగా, ఇన్నిశైయాల్ = మధురగానమున, పాడి = పాడి, కొడుత్తాళ్ = సమర్పించిన యాబిడను, నఱ్పామాలై
పూమాలై = మంచి పాశురములమాలిక యను పూలదండను, శూడిక్కొడుత్తాళై = అలంకరించికొని సమర్పించిన యాబిడను, శొల్ = స్తుతింపుమా.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;

{{c|ix}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7s9v20lzr2chish80mdchfuqjatu7f4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/440</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175834</id>
    <revision>
      <id>492812</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:07:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'Ꭷ శ్రీ కార శ్రీరస్త శారదాంబాయై నమః ణశిరోమణి కణ చతుర్థాశ్వాసము విశ్రమాధికారము క. శ్రీరామారమణ, జయ శ్రీ రమ్య గుణాభిరామ! శ్రితభక్త మునీం ద్రారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము ద యారస సుమదామ, '...'</comment>
      <origin>492812</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1598" sha1="ekv5paww7eja0agh9frqja7gjefxfjz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Ꭷ
శ్రీ కార
శ్రీరస్త
శారదాంబాయై నమః
ణశిరోమణి
కణ
చతుర్థాశ్వాసము
విశ్రమాధికారము
క. శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీ రమ్య గుణాభిరామ! శ్రితభక్త మునీం
ద్రారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము ద
యారస సుమదామ, 'వేంకటాచలధామా !
క- శ్రీధర ! రాధాదివ్య హ
యోధర యుత గంధహృదయ, హుతభుఙ్నయనా
రాధిత పదసాధితపడ,
వేధోముఖ విబుధభరణ, వేంకటరమణా !
తే. తరణివాయాన్వయాబ్ధి సుధాంశుఁడనఁగు
వెలయు మద్గురుఁ జాతుర్య వితత కలిత
శబ్దతర్కాది సకలశాస్త్ర ప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ, సరసింహకవిఁ దలంతు,
3
వ. అని యిట్లు మదీయ గురువందనం కాచరించి వేండియుజ్జు భవదీయకృతి'
విధానంబు సావధానంబుగా విధించెద నవధరింపుము.
సి. జగతి విరతులు ప్రానస్థాన సంజ్ఞలు
వడులు ప్రాసములుఁ దత్ప్రసవిధులు/&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ekv5paww7eja0agh9frqja7gjefxfjz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492813</id>
      <parentid>492812</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T23:15:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492813</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1887" sha1="11iegiumtncsne1z4kql5qs2z18hj8x" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}చతుర్థాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}విశ్రమాధికారము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ! శ్రితభక్తమునీం
ద్రారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము ద
యారససుమదామ, వేంకటాచలధామా !&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీధర! రాధాదివ్యప
యోధరయుతగంధహృదయ, హుతభుఙ్నయనా
రాధితపదసాధితపద,
వేధోముఖ విబుధభరణ, వేంకటరమణా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=తే.|lines=&lt;poem&gt;తరణివాయాన్వయాబ్ధిసుధాంశుఁ డనఁగ
వెలయు మద్గురుఁజాతుర్యవితతకలిత
శబ్దతర్కాదిసకలశాస్త్రప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ, నరసింహకవిఁ దలంతు.&lt;/poem&gt;|ref=3}} 
{{Telugu poem|type=వ.|lines=&lt;poem&gt;అని యిట్లు మదీయగురువందనం బాచరించి వెండియున్ భవదీయకృతి
విధానంబు సావధానంబుగా విధించెద నవధరింపుము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Telugu poem|type=సీ.|lines=&lt;poem&gt;జగతి విరతులు ప్రానస్థానసంజ్ఞలు
                  వడులు ప్రాసములుఁ దత్ప్రాసవిధులు&lt;/poem&gt;|ref=}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>11iegiumtncsne1z4kql5qs2z18hj8x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492815</id>
      <parentid>492813</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T23:21:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>492815</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1887" sha1="jdj44d30m4zkolbcei25ekysv3g1nkt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{Center|శ్రీ శారదాంబాయై నమః}}
{{p|ac|fs150}}లక్షణశిరోమణి&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}చతుర్థాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fwb}}విశ్రమాధికారము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారమణ, జయ
శ్రీరమ్యగుణాభిరామ! శ్రితభక్తమునీం
ద్రారాధ్య, ప్రోవు మమ్ము ద
యారససుమదామ, వేంకటాచలధామా !&lt;/poem&gt;|ref=1}} 
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీధర! రాధాదివ్యప
యోధరయుతగంధహృదయ, హుతభుఙ్నయనా
రాధితపదసాధితపద,
వేధోముఖ విబుధభరణ, వేంకటరమణా!&lt;/poem&gt;|ref=2}} 
{{Telugu poem|type=తే.|lines=&lt;poem&gt;తరణివాయాన్వయాబ్ధిసుధాంశుఁ డనఁగ
వెలయు మద్గురుఁజాతుర్యవితతకలిత
శబ్దతర్కాదిసకలశాస్త్రప్రవీణుఁ
గవిజనబ్రహ్మ, నరసింహకవిఁ దలంతు.&lt;/poem&gt;|ref=3}} 
{{Telugu poem|type=వ.|lines=&lt;poem&gt;అని యిట్లు మదీయగురువందనం బాచరించి వెండియున్ భవదీయకృతి
విధానంబు సావధానంబుగా విధించెద నవధరింపుము.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Telugu poem|type=సీ.|lines=&lt;poem&gt;జగతి విరతులు ప్రాసస్థానసంజ్ఞలు
                  వడులు ప్రాసములుఁ దత్ప్రాసవిధులు&lt;/poem&gt;|ref=}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jdj44d30m4zkolbcei25ekysv3g1nkt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/441</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175835</id>
    <revision>
      <id>492816</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:22:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము *రే భ) అకారముల్ 2వైభక్తి కక్రము సంధి సమాస విచారములును దశవిధదోషభేదంబులు నవరస సంగతుల్ చజయవసర అనియెడి వర్ణ సంకేతముల్ వట్రువల్ క్రారలు కవికల్పితములైన కవులకృత...'</comment>
      <origin>492816</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2361" sha1="tsw6hjhaahlypz21xm17e9lyn27spx4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
*రే భ) అకారముల్ 2వైభక్తి కక్రము
సంధి సమాస విచారములును
దశవిధదోషభేదంబులు నవరస
సంగతుల్ చజయవసర అనియెడి
వర్ణ సంకేతముల్ వట్రువల్ క్రారలు
కవికల్పితములైన కవులకృతులఁ
. జిత్ర లక్షణ కవితా విశేషములును
మఱియు రచనలఁగల యన్నిమార్గములును
కవుల కృపచేత నిత్యాదికంబులన్ని
తేటఁ జేసెద నవధారు దేవ! కృష్ణ !
క్ష. వివిధగతి నవ్యకావ్య
ప్రవిమల హృద్యానవద్య పద్యమ్ముల న
త్కవితలు నుడివెడు (ప్రా) వడు
లివి మున్నుగఁ దెలియవలయు నెంతయుఁ గృష్ణా !
క. గాథలు ద్రవ్వక మిక్కిలి
మాధురిగాఁ బూర్వసుకవి మతములు పెక్కుల్'
శోధించి &quot; తేలియఁ జెప్పెద
సాధనముగ సకల యతుల సంజ్ఞలు కృష్ణా !
తే. అమర మున్నుగ యతి లక్షణములు నోడివి
జత పురాతన కవుల సమ్మతులు వ్రాసి
లాక్షణిక దక్షులెల్ల &quot;భళాయనంగ
రచన చేసెద యతులేను రామకృష్ణ!
73
లీ. I రేఫఱకారముల్ (శా.) ప్రాసయతి నిర్వహణ కొఱకు 'రేభ' అను
రూపము గ్రహింపఁ బడినది. రేఫ శబ్దమును గూర్చిన సమీక్షకు చూ
పీఠిక,
2 ఋభ కీక (కా).
7. 1 తెలియఁ జేసెద (తి).
8. 16 భళా ! అనురూపము, యతిస్థానఘుటి నీ మగుటచే నిర్ధారక ప్రయోగము
IS-32
7&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tsw6hjhaahlypz21xm17e9lyn27spx4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/442</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175836</id>
    <revision>
      <id>492817</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:22:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '250 లక్షణ శిరో మణి చతుర్థాశ్వాసము వ అట్టిక్రమం బెట్టిదనిన నెఱింగించెద నవధరింపుము విశ్రమస్థాన సంజ్ఞల తే జరగుఁ జరణాది విశ్రమస్థాన మనఁగ పరఁగు రెండవ వర్ణంబు ప్రాసమనఁగఁ దనరుఁ...'</comment>
      <origin>492817</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2277" sha1="e5utc0dtvgjijgymec4lykks76469d4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;250
లక్షణ శిరో మణి
చతుర్థాశ్వాసము
వ అట్టిక్రమం బెట్టిదనిన నెఱింగించెద నవధరింపుము
విశ్రమస్థాన సంజ్ఞల
తే జరగుఁ జరణాది విశ్రమస్థాన మనఁగ
పరఁగు రెండవ వర్ణంబు ప్రాసమనఁగఁ
దనరుఁ బ్రాసంబు నాల్గుపాదములఁ బెనుప
వలయు యతులన్ని పదముల న్నిలువఁ గృష్ణ '
క గురులిడి రేనియు నా
నాల్గుం
జరణాదులనెల్ల గురులే చను నిడ, మొదలణా
ధర లఘు విడి రేనియుఁ ద
చ్చరణాదుల నెల్ల లఘువె చనునిడఁ గృష్ణా '
[*అనంతుని ఛందోదర్పణము 1 129 పై
క ఎన్నిట యతిరావలెనని
-
రన్నిట సంస్కృతమునందునగు విచ్ఛేదం,
బెన్నిట యతి రావలెనని
రన్నిటఁ దెలుఁగునకు మొదటి యక్షర మమరు
అన్నా
గుణిత ప్రకారంబున
g
10
11
12
నక్షరంబునకు
యతులు
13
నిలుచునట్టి లక్షణము,
తే అరయఁ దలకట్టు దీర్ఘంబు నైత్య మౌత్వ
మొనరు నొండొంటికిం గొమ్ము నోత్వమునకుఁ
దనరుఁ దమలోన గుడుసు కేత్వంబు సుడులు
తమతమకు నిల్పఁదగు విస్తృతముగఁ గృష్ణ'
యతుల పేళ్ళు
క యతి విశ్రాంతి విధమము వి
రతి విశ్రమ విరమణము విరామము వడి వి
12 *వార్తాకని రఘురామయ్య గారి దీపిక యందు అని వ్రాతప్రతి.
14&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e5utc0dtvgjijgymec4lykks76469d4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/443</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175837</id>
    <revision>
      <id>492818</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:22:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము శ్రుత విశ్రామము లనునివి యతులకుఁ బది పేళ్ళుఁ జెల్లు నారయఁ గృష్ణా ! 251 15 వ. అట్టి యతుల నామధేయంబులను &quot;నక్కొలఁదుల తెఱంగును వివరించెద నది యెట్టంటేనియు సంస్కృతంబు...'</comment>
      <origin>492818</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3907" sha1="b6z9snkiez14rds3o3g5tbxlpbje9d3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
శ్రుత విశ్రామము లనునివి
యతులకుఁ బది పేళ్ళుఁ జెల్లు నారయఁ గృష్ణా !
251
15
వ. అట్టి యతుల నామధేయంబులను &quot;నక్కొలఁదుల తెఱంగును వివరించెద
నది యెట్టంటేనియు
సంస్కృతంబునకు యతి పాదచ్ఛేదసంజ్ఞఁ దనరు, నాంధ్రభాషా
కవనంబున వర్ణోత్పత్తి స్థాన ప్రయత్నంబున ప్రత్యాహార ప్రయుక్త
సూత్రంబున నాంధ్రప్రాకృత శాస్త్రోద్భవ తద్భవ తత్సమ వర్ణ నిరూపణ
సామ్యంబునంజేసి వర్ణంబుల కన్యోన్య సంబంధంబులగుటచేత నాదిమ
కవులు వివరించిన యతులలోఁ దెలుఁగున మొదటి యక్షరంబునకు
విచ్ఛేదస్థానంబున రావలయుఁ గావునఁ దద్వర్ణోత్పత్తి క్రమంబు వివరిం
చెద నవధరింపుము. అప్పరమేశ్వరు వలన వాయువును నా వాయువు
వలన నాదంబును సంపన్నంబయ్యె; నన్నాదంబు హృత్కంఠ ముఖాంచి
తంబై కంఠతాలవ్యాద్యష్టస్థానజనితంబై య క్షర స్వరూపంబయ్యె;
నయ్యషస్ధానములెయ్యవి యనిన వివరించెద; నందు
నందు కంఠంబునందు
అ ఆ లును కవర్గంబును హకారంబును విసర్జనీయంబులుం బోడమే
తాలువులను ఇ ఈ లును చవర్గంబును యళలుం గడంగె ; ఓష్ఠంబున
ఉ ఊ లును పవర్గంబును ఉపధ్మానీయంబులుం బొడమె; మూర్ధంబున
ఋ ౠ లను టవర్గంబును రషలును జేలంగె; దంతమున ఇ లా లును
తవర్గ సలలును మెలంగె; కంఠతాలువుల ఏ ఐ లును, కంఠోష్ఠముల
ఓ ఔ లును దంతోష్ఠముల ప్రకారంబును, జిహ్వామూలంబున జిహ్వా
మూలీయమును, నాసిక నమస్వారంబు నుద్భవించె; నందు తెలుంగున
స్వరములతోఁ గూడిన స్వరయతుల యందలి ఆకార ఆకార
ఔకారములు కంఠస్థాన జనంబులు కావునను, ఇకార ఈకార ఏకారములు
తాలుస్థాన జననంబులు కావునను ఉకార ఉకారంబులు ఓష్ఠస్థానజననంబులు
గావునను ఏకస్థాన సామ్యంబు గలిగి అకార ఆకార ఐకార ఔకారములు
కున్ను ఇకార ఋకార ఇకార (ఏకారము) లకున్ను, ఉకార ఓకారములు
కున్ను ఇవి యొండొంటి కన్యోన్యంబులగుట స్వరయతి యనవలసి
16, 1 ఆక్కె కదుల (అ. శి. వ్రాతప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b6z9snkiez14rds3o3g5tbxlpbje9d3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/444</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175838</id>
    <revision>
      <id>492819</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:23:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '252 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము 19 వచ్చుటఁజేసి యివి స్వరయుక్తంబైనవి; గనుక స్వరయతి యనఁబరఁగు ఈ స్వరములు బహుభేదంబులఁ బ్రవర్తిల్లు; నవి యెయ్యని యంటేని— స్వరయతి[యన],గూఢస్వర యతి (...'</comment>
      <origin>492819</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4316" sha1="jxhp9nqmh4uxsdmsdttg3m9yeq1848d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;252
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
19
వచ్చుటఁజేసి యివి స్వరయుక్తంబైనవి; గనుక స్వరయతి యనఁబరఁగు
ఈ స్వరములు బహుభేదంబులఁ బ్రవర్తిల్లు; నవి యెయ్యని యంటేని—
స్వరయతి[యన],గూఢస్వర యతి (యన), కాకుస్వర యతియన, ఋకార స్వర
యతీయన, శకంధ్వాదియతియన, భిన్న యతియన. అఖండయతియన, నిత్య
సమాసయతియన, దేశ్యయతీయన, విభాగయతియన, ప్రభునామాంత యతి
యన, ఆదేశయతియన, ప్రాదియతియన, ప్లుతయతియన, వృద్ధియతియన’
తవల్కారయతీయన, స్వర వీరామయతి యన, ఘం యతియన, నఞ సమాన
యతియన, అలుగ్విరతియన నిన్ని భేదముల స్వరయతులయందు నంతర్భా
వమేయని ప్రౌఢకవులు వాడుదురు. మన్మతంబున నందుఁ గొన్ని గ్రహించి,
స్వరయతియే ముఖ్యముగా నెంచినార ; మిఁక నందు
వర్గయతికి
కంఠమున కవరువున్ను, తాలువున చవర్ణువున్ను, మూర్ధంబున టవర్లు
వున్ను, దంతమ్ముల తవర్గువున్ను, ఓష్ఠంబుల పవరువున్ను జనించెఁ
గావున ఆయావర్గ చతురక్షరమ్ములకు నన్యోన్య సంబంధమ్మున వర్గయతి
యనం బరఁగే. ఇఁక నందు సరసయతి - శకార చ వర్గులు తాలుస్థాన
కమ్ములుగావునఁ బ్రాకృతాంధ్ర సూత్రముల శవర్ణసామ్యంబు సవర్ణంబు
నకుఁ గావున శకార షకార సకారమ్ములు ఏక ప్రత్యాహార సూత్రప్రయుక్త
మ్ములై సరసమగుటయున్ను, ఆకార హకారమ్ములు కంఠస్థాన జననమ్ము,
లగుటను, హకార(యకార)మ్ములు ఏకప్రత్యాహార యుక్తములగుటకు
అయహలన్యోన్య సరసంబులయ్యే. ఇకార నకారమ్ములకుఁ బ్రాకృత
సూత్రాదులచేత సారూప్యంబున సరసంబయ్యెఁ గావున శషనలకు చఛ(జ)
ఝలును, అయహలును, నణలును, అన్యోన్య సంబంధంబులగుట సరస
ఁగె. అభేదయతి - పవర్గ వకారమ్ములు, ఓష్ఠస్థాన జని
తమ్ములు గావున పఫబభలకు వకారము అభేదయతియనఁ బరఁగె .
సంయుక్త యతి - ఈ యతులు వర్ణంబుల కియ్యక్రారవత్తు గిలక వట్రు
వలవలన సంయుక్తంభైయున్నకతన సంయుక్త యతియనఁ బరఁగె. ఇవి
కారణంబులుగా వర్ణంబులకు సారూప్య సామీప్య ప్రత్యాహార ఏకస్థాన
సంబంధబాంధవంబులు విచారించి యతులు నిర్ణయించి నిలువవలయు.
ఈ సంబంధ వివరణంబులు పూర్వకవివరులు నిగూఢంబు చేపిడి గావున
కవి వివరించి తేటఁ జేసితి నవధరింపుము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jxhp9nqmh4uxsdmsdttg3m9yeq1848d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/445</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175839</id>
    <revision>
      <id>492820</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 253 యతులు కవితామాహాత్మ్యంబునందాది భీమన్న గారి మతంబున దశవిధము లనఁబడియె. తదనంతరంబ యనంతన్న శ్రీధరాథర్వణాచార్యాదు లైన లాక్షణిక దక్షుల లక్షణమ్ముల 2పదియే నిరువ...'</comment>
      <origin>492820</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3674" sha1="99r8k8h9np26a7odwgnfiyigadmt89h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
253
యతులు కవితామాహాత్మ్యంబునందాది భీమన్న గారి మతంబున
దశవిధము లనఁబడియె. తదనంతరంబ యనంతన్న శ్రీధరాథర్వణాచార్యాదు
లైన లాక్షణిక దక్షుల లక్షణమ్ముల 2పదియే నిరువది నాలుగన నెన్నం
జెన్ను వహించె వెండియు వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారి దీపికయందును,
ఛందస్సార సంగ్రహాది మహాకవుల లక్షణమ్ముల నిరువదేశ (డ) నగా
జాలప్రసిద్ధిచే గణనకెక్కె మఱియు నుభయకవి అక్కాభట్లు, తాతంభట్లు
గారు రచింపజు వెలయు ఛందమ్ముల అనేఁబదైదనఁ దగిలి యతులు
కృతులం బ్రకాశముగాక నిగూఢం బైయుండె నిన్ని మతంబులం బ్రబంధం
బులం బ్రసిద్ధమ్ములై ప్రకాశించునట్టి యతులు ముప్పదెన్మిదనంగలిగి
వెలయు ; నవి యెయ్యనియం టేని తల్లక్షణమ్ములను నన్నయభట్టు,
సోమయాజి, యెఱ్ఱాప్రెగ్గడనందగు ప్రబంధపర మేశ్వరుండును, భాస్క
రుండును, సూరపరాజు, ఆంధ్రకవితాపితామహుండగు ఆలసాని
పెద్దనాది మహాకవి ప్రయోగలక్ష్యమ్ములును విశదంబుగాఁ దేటతెల్లమై
యుండు; నట్లు ముప్పదెన్మిదగు నతులు యతుల నామధేయమ్ములును
దల్లక్షణమ్ములును లక్ష్యమ్ములును వివరించి ప్రపంచమ్మున సంచరింపఁ
గల వన్నియుఁ గ్రమంబుగ వివరించెద నవధరింపుము.
16
16, 2 ఆనంటిన ఛందోదర్పణమున 24 యతులున్నవి. శ్రీధరా థర్వణ
చ్ఛందము లుపఙబ్దములు కావు. ఆధర్వణచ్ఛందమున 29 యతులు,
శ్రీధర చ్చందమున 30 యతులున్నట్లు రంగరాట్ఛందమునఁ జెప్పఁ
బ డెను. (3-11, 14).
* రఘునాథయ్య చీపికలో 36 యతులున్నవి. (మదరాసు ప్రాచ్య
లిఖిత గ్రంథాలయములోని వ్రాతప్రతి. D. No. 1829). ఛందప్పార
సంగ్రహము, ఆలభ్యము.
అక్కాభట్ల ఛందము అలభ్యము. శాతంభట్ల కవిచింతామణీయందు
15 యకులే కలవు.
'అ' అలసాని' అని లక్షణశిరోమణి వ్రాతప్రతి,
1 అని ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి,
'ఈ' ముంబచెన్మిది' అని ఆ. శి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>99r8k8h9np26a7odwgnfiyigadmt89h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/446</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175840</id>
    <revision>
      <id>492821</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:23:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '254 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము పీ. స్వర, వర్గ, సరస, దేశ్య, జో, భయా, ఖండ, బిందు, భిన్న, ప్రా, ద్యభేద, వృద్ధి, మా, ప్లుత, నిత్యసమాస, గూఢస్వర, వ్యంజన, ఋత్వ, విభాగ, కాకు, సావర్ణ్యములు, ననుస్...'</comment>
      <origin>492821</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2467" sha1="5y0oc7js489ey2d04votc2co2pz47h8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;254
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
పీ. స్వర, వర్గ, సరస, దేశ్య, జో, భయా, ఖండ,
బిందు, భిన్న, ప్రా, ద్యభేద, వృద్ధి,
మా, ప్లుత, నిత్యసమాస, గూఢస్వర,
వ్యంజన, ఋత్వ, విభాగ, కాకు,
సావర్ణ్యములు, ననుస్వారోష్మ, &quot;చుత్వాను
నాసికా, దేశముల్ ప్రాస విరమ
ణము, ఏకల్ప, ప్రభునామ, సంయుక్త, శ
కందులును, యశవర్గ ద్వయంబు,
తే. చక్క, టెక్కటి, పోలికల్, సర విరివడి,
యన మఱియు సవర్ణప్రాసయతి, యలుక్స
మాసయతి(యును) ఘ, నల్&quot; సమాసము లవ్య
యతులు *ముప్పదియెన్మిదౌ నన్ని సుకవి
రాజు లెన్న నొనర్తు (ను) రామకృష్ణ !
క. భువి యతి ప్రాసము లెఱుఁ గని
కవి కవితలు వితలు, వెతలుగాక కవితలా ?
భువి యతుల ప్రాస (ము)లగతి
కవి డెలిసి రచింపవలయుఁ గబ్బము కృష్ణా!
క. తెలియని వన్ని యబద్ధ
మ్ములని(యుఁ) గని పదరి దిద్దఁబోకుఁడు కవితా
కలనాపరులగు లాక్షణి
1 కులవలన దెలియవలయుఁ గుమతులు కృష్ణా ?
17. ఋత్వాను (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
అని
17
19
*ఇందు “ ముప్పది తోమ్మిదౌ&quot;
కాని 16 వ. వచనమున, 23వ
శి. వ్రాత ప్రతి పాఠము.
పద్యమున “ ముప్పది యెనిమిది &quot; అను పాఠమేం కలదు. ఈ గ్రంథమును
వివరింపఁబడిన యతి భేదములు ముప్పదియెనిమిదే.
19. కుబవలనం దారు తెలిసికోఁదగఁ గృష్ణా ! (తి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5y0oc7js489ey2d04votc2co2pz47h8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/447</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175841</id>
    <revision>
      <id>492822</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:23:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'YO విశ్రమాధికారము మార్జాల మొకటి నెమ్మదిఁ దెచ్చి యందిడ నాలుగు పాదాలు నడచుఁ గడఁగి తుదనెత్తుగీతనఁ దోఁక లేవఁగఁ బట్టి పరువడిఁ బరువడిఁ దఱుమాఁదఱు మ వడి నీవు మీతాత వచ్చిన యంటినా ప...'</comment>
      <origin>492822</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2735" sha1="icn6zwejqfxhg1rhfdr0s9n45wn16c6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;YO
విశ్రమాధికారము
మార్జాల మొకటి నెమ్మదిఁ దెచ్చి యందిడ
నాలుగు పాదాలు నడచుఁ గడఁగి
తుదనెత్తుగీతనఁ దోఁక లేవఁగఁ బట్టి
పరువడిఁ బరువడిఁ దఱుమాఁదఱు మ
వడి నీవు మీతాత వచ్చిన యంటినా
పొమ్మని యదలింపఁ బోవ యతులు
మునులు, సన్యాసులు పనుపఁ బద్యంబు స
ద్యస్య లక్షణమనునదియె కాక
వడిగలుగ రాట్నమున నాలుగడుగులందు
ప్రాసములు గల్గునే క్రిందఁ బైనఁ గలవం
టనుచుఁ బలికెడు సర్వజ్ఞులైన కవుల
కిట్టి లక్షణ లక్ష్యము లేల కృష్ణ '
ఆంధ్రభాషాభూషణము - (ప 10)
క గుణదోషంబు 1 లెఱింగిది
EX
21
గుణ మది దోషమని పూజఁ గొందురు సుకవులొ
* గుణములు దోషములని దు
రుణములు గుణములని పూజఁ గొందురు కుకవుల్
28
21
అనినా రటుగావున లక్షణహీనుండయ్యును లక్షణజ్ఞుండైన విధంబున
మేధావిహీనుండయ్యును క్షుద్బాధార్థ నిమిత్తంబుగా డాంబికాడంబర నామ
ధేయం లిడికొని వేషంబులు గైకొని సంచరించు కించిజ్ఞుల కిందలిలక్ష
ణంబుం జవులు సౌరపు వదన గహ్వరంబులం జోచ్చి వెడల వవి
యట్లుండె వెండియు లక్షణ కవితా విశేషజ్ఞులకు వలయుఁ గావునఁ దద్వీ
శ్రమ బోధకంబులు తేటగా నిరూపించేదను సావధానంబుగా (నవ)ధ
రింపుయిు
I
1 టెఱిఁగి యి: గుణమిది శి గుదోషము లెఱుఁగక దారుణ ము
గుణమ్ముని పూజిఁ గొందరు కుకవుల్ (ముద్రిత ప్రతీ పౌరములు)
22, 1నౌధరింపుము (శా)
28&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>icn6zwejqfxhg1rhfdr0s9n45wn16c6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/448</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175842</id>
    <revision>
      <id>492823</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:23:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '256 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము తే. అచ్చులనఁగా స్వరములను నాదులొప్పు హల్లులు వ్యంజనములనఁ గాదులొప్పు నమరు ననునాసికలసఁగ ఞ మ ఙణన భువిని నంతస్థలన యకలవలు చెలఁగు నూష్మలనఁ జెల్ల...'</comment>
      <origin>492823</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2213" sha1="dhbnqd6znr5ku5vfse2xhabt1l9l8jd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;256
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
తే. అచ్చులనఁగా స్వరములను నాదులొప్పు
హల్లులు వ్యంజనములనఁ గాదులొప్పు
నమరు ననునాసికలసఁగ ఞ మ ఙణన
భువిని నంతస్థలన యకలవలు చెలఁగు
నూష్మలనఁ జెల్లు శషసహ లొనరఁ గృష్ణ!
వ. మఱియు,
యతుల నామ ధేయముల
సీ. స్వర వర్గ సరసదేశ్యజ్ఞోభయాఖండ
బిందు భిన్న ప్రా ద్యభేద వృద్ధి
మా ప్లుత నిత్యసమాన గూఢస్వర
వ్యంజన ఋత్వ విభాగ కాకు
సావర్ణ్యములు ననుస్వారోష్మ చుత్వాను
నాసికాదేశముల్ ప్రాసవిరమ
ణము వికల్ప ప్రభునామ సంయుక్త శ
కంధులును యశవర్గ ద్వయంబు
తే. చక్కడెక్కటి పోలికల్ సరవి రివడి
యన మఱియు సవర్ణప్రాసయతి యలుక్స
మాస యతియును ఘ న సమాసములన
యతులు ముప్పది యెన్నిదే నన్ని సుకవి
రాజు లెన్న నొనర్తు (ను) రామకృష్ణ
క. శ్రీశ్రీధర సహజ స్వర గూఢ
స్వరకాకు వ్యంజనములు చను నెల్లెడలకా
స్వరయతులు నాలు తెఱఁగులు
పరువడి తద్విధము తేట 'పఱపెదఁ గృష్ణా !
23. ఒనరు (అ. ళి. వ్రాతప్రతి పాఠము).
25. 1 ఋత్వాను (ల. శి. వ్రాత ప్రతి),
26. 1 తేట బఱ పెద (అ. శి. ప్రాత ప్రతి పాఠము).
28
24
26&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dhbnqd6znr5ku5vfse2xhabt1l9l8jd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/449</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175843</id>
    <revision>
      <id>492824</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 238 వ. అట్టి, స్వరయతులు చతుర్విధము, లందు మొదలి (1) సహజ స్వర యతి లక్షణము. తే. పద్యచరణాది నచ్చు(లు) పరఁగ నిలిచి యచ్చు హల్లులపై స్వరమందు సంధి యదియె సహజస్వర విరామ మండ్ర...'</comment>
      <origin>492824</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2039" sha1="9n35c2rjizpc8uk2ljasfpqgh4ck5jq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
238
వ. అట్టి, స్వరయతులు చతుర్విధము, లందు మొదలి (1) సహజ స్వర
యతి లక్షణము.
తే. పద్యచరణాది నచ్చు(లు) పరఁగ నిలిచి
యచ్చు హల్లులపై స్వరమందు సంధి
యదియె సహజస్వర విరామ మండ్రు సుకవి
వరులు స్వరయతుల(ందు గోపాల) కృష్ణ !
*(అనంతుని ఛందోదర్పణము - 1.92)
తే ప్రాది నిత్యసమాస శబ్దములు గాక
పెఱ పదంబులపై నచ్చు బేర సినప్పు
డన్నియును స్వరయతులగు సాంబగురుఁడు
శ్రీశుఁ డమరాన్వయాబ్ధి పూర్ణేందుఁ డనఁగ.
[కవిజనాశ్రయము . సంజ్ఞ - ప. 68]
క. అఆఐ ఔలకు మఱి
.
ఇఈలు ఋకార సహిత మే ఏలకు నై
ఊఊల్ దమలో నొడఁబడి
ఓఓలకు వెళ్ళగు న్నయోన్నత చరితా!
అనంతనగారు – (ఛందోదర్పణము - 1.82]
ఆ. అగు సకారమునకు నైత్వాత్వములు వడి
ఈకీ ఋత్వమునకు నేత్వ మమరు
నుత్వమునకుఁ దనరు నోత్వ మీగతి స్వర
యతులు విస్తరిల్లు సజ్జనాభ !
తత్ప్రయోగ లక్ష్యములు - [* కావ్యాలంకారచూడామణి - 7.38]
”
ball
27
28
29
.30
31
29. *ఇయ్యది “రఘునాథయ్య గారి దీపికయందు ” అని అ. శి. వ్రాత
ప్రతి (కా).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9n35c2rjizpc8uk2ljasfpqgh4ck5jq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/450</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175844</id>
    <revision>
      <id>492825</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:24:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '258 లక్షణశిరోమణి - చతుర్థాశ్వాసము తే అవని ధర్మజుఁ బోలు నిత్యార్య చర్య నాదిరాజుల దొరయు ని తె నిత్యైంద్రభూతి అరులఁ బ్రహసించు బాహు దండౌమమునను, విధుకులా గ్రణి చాళుక్య విశ్వవిభ...'</comment>
      <origin>492825</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2395" sha1="laqs4r9l931lw271lwrxk274qy63xqf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;258
లక్షణశిరోమణి
-
చతుర్థాశ్వాసము
తే అవని ధర్మజుఁ బోలు నిత్యార్య చర్య
నాదిరాజుల దొరయు ని తె
నిత్యైంద్రభూతి
అరులఁ బ్రహసించు బాహు దండౌమమునను,
విధుకులా గ్రణి చాళుక్య విశ్వవిభుఁడు
వ మఱియును
3
[కావ్యాలంకారచూడామణి _ 1_34]
ఇనజుఁడిగి భారతీశుండు చతురత
నేకవీరుఁ డాజి ఋజుతయందు
బూజరిపుఁడు సిరి, నహీనుండు భూపహ
నమున విశ్వమనుజనాధ విధుఁడు
చిత్రపు భీమన సీసములో గీతి
తే భృగు పసిష్ఠాది (ముని) మనోభీష్టఫలద
ఋగ్యజుస్సామ నుక పద యీశ భక్త
సమితి రక్షింపు మనియెడి సంజ్ఞలెల్లఁ
గూడఁ జెప్పిన నీగతి గుణక మైత్రి
32
* భాస్కరుఁడు
-
ఉర్వీ నగ్రజభ క్తుఁడై యోర్పు గలిగి
ఊర్మిళానాధువలె మఱియొక్క పురుషుఁ
శ్రీధరుఁడు '' అని ల శివాఁత ప్రతి
34 16 ఈగి పారబిందుకముగా
*
ధ
ప్రతి
ృపేంద్రుఁడు భూవహు (వ్రాధిపతి పారము)
B
33
34
85
తెఋక్ష విభుఁడు సీరి
ఆవిశ్వనాథనృప
భాస్కర
వకుండు (వ్రాత ప్రతి పొరము దీనిని గ్రహించిన యతిభంగమగును)
36 ఈ పద్యము భాస్కర రామాయణమువఁ గాన రాదు.
చ్ఛందములోనిది కానోపును గణపవరపు వేంకటకవిగారి ఆంధ్ర
ప్రయోగరత్నాకరమునందు భాస్కరచ్ఛంద ముదాహృతహ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>laqs4r9l931lw271lwrxk274qy63xqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/451</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175845</id>
    <revision>
      <id>492826</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:24:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము తురు శరముఁ బూన నేర్చునే యొనరననుచు సన్నుతించిరి సాకేత జనము లెల్ల. 259 36 శబ్దశాసనుఁడు . ఆదిపర్వము చంపకము ౧వ పాదమున సహజస్వర యతి ప్రయోగ లక్ష్యము [1-15] చ. అమల సువర్ణశృ...'</comment>
      <origin>492826</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2615" sha1="t3lou7gxc07csinutahb2hzcioh5fzb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
తురు శరముఁ బూన నేర్చునే యొనరననుచు
సన్నుతించిరి సాకేత జనము లెల్ల.
259
36
శబ్దశాసనుఁడు . ఆదిపర్వము చంపకము ౧వ పాదమున సహజస్వర
యతి ప్రయోగ లక్ష్యము
[1-15]
చ. అమల సువర్ణశృంగఖురమై కపిలంబగు గోళతంబు ను
త్తమ బహువేద విప్రులకు దానముఁ జేసినఁ దత్ఫలంబు త
థ్యమ సమకూరు భారతకథాశ్రవణాభిరతి స్మదీయ చి
త్తము ననిశంబు భారత కథాశ్రవణ ప్రవణంబు గావునఁ.
సంకుసాల నరసన్న కవికర్ణ రసాయనము చం.
లక్ష్యము (5_122)
37
నాలుగు పాదాల
చ. అడుగని యండజాడులకు నాకలి దీఱక యున్నె, దీనుఁడై
యడిగెడివాఁడు నెంత ఘనుఁడైనను హీనుఁడు గాఁడె, హీనుఁడై
యడిగెడివాఁడు తృప్తిపరుఁడౌనె, యతృప్తుఁడు సౌఖ్యమొందునే,
యడుగుట యెన్ని జన్మముల కాఱడి నెవ్వరవో తలంపఁగ.
*అచ్చవెల్లి రంగన్నగారు రామాయణము ద్విపద ణ
涵
పాదార్ధమున సహజ
స్వరయతి లక్ష్యము
ద్విపద, ఎసఁగి దివ్యులఁ బెంప ఋషుల మన్నింప
నసురులు శిక్షింప నవనిఁ బాలింప,
అన్నారు
39
వ. ఇవి సహజస్వరయతికి లక్షణప్రయోగలక్ష్యములు. ఇంక నందు
37. 1. థాశ్రవణంబు గావురిజ్ (లీ).
39, *ఈ ఆశ్వాసమునందలి 220 పద్య
నాధుఁడు ' అని లిఖితమై యున్నది.
సుభయరూపములు గొనవచ్చెడు.
40
11
శీర్షిక యందు 'అచ్చవెల్ల రంగ
ఇందు &quot;అచ్చవెల్ల - వెల్లి ” అశ్వ
66&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t3lou7gxc07csinutahb2hzcioh5fzb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/452</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175846</id>
    <revision>
      <id>492827</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:24:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '20 లక్షణళి రోమణి చతుర్థాశ్వాసము (2) వర్గయతి లక్షణము సీ కరతలాంచిత దర గాంభీర్య సాగర ఖగరాజ(సు)తు రంగ ఘన నిభాంగ చక్ర నందక పాంచజన్యాది సాధన ఛత్ర గోవర్ధన ఝష శరీర రార శోభితకర డంభప్రప...'</comment>
      <origin>492827</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1910" sha1="mz49hviikttr8pwgddpvq3p7nptpnac" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;20
లక్షణళి రోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
(2) వర్గయతి లక్షణము
సీ కరతలాంచిత దర గాంభీర్య సాగర
ఖగరాజ(సు)తు రంగ ఘన నిభాంగ
చక్ర నందక పాంచజన్యాది సాధన
ఛత్ర గోవర్ధన ఝష శరీర
రార శోభితకర
డంభప్రపంచనాటక విహార
తలఁప నన్నియును మిధ్యయు
మిధ్యయు వీవ తథ్యంబు
దక్షారి వినుత సంధా విధాన
తే పరమ కరుణాలవాల వైభవ విశాల
ఫాలలోచన సఖి గోపబాల యిటులఁ
జను కచటతప వర్గు లణ నబఞములు
దక్కఁ దక్కిన యా నాలుగక్కరముల
యందు నిలిపిన నది వర్గయతులు కృష్ణ '
భీమనగారు [కవిజనాశ్రయము - సంజ్ఞ వ 65]
క ఎక్కు వమయ్యె వర్గుల
యక్కరముల వళ్లు నిలుపనగు జఞుణనమల్
దక్కఁ బెఱ నాలుగింటను
దిక్కరి సన్నిభుఁడ'రేచ ధీజన వినుతా !
అనంతనగారు - [ఛందోదర్పణము - 1_105)
క నెలకొని కచటతపంబుల
తలకొక్కొక వ్రాయి దొలఁగఁ దమ తమ నాల్గుగా
విలసిల్లు వర్గయతులనఁ
గలికల్మషతిమిరహరణ ఘననిభ వర్ణా
41
42
అన్నారు
43
43 తలకొని (ఛంద పా )&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mz49hviikttr8pwgddpvq3p7nptpnac</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/453</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175847</id>
    <revision>
      <id>492828</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:25:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శ్రమాధికారము ఇందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము లక్ష్యము [1-22] 261 శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఉ. 8 వ పాదమున ఉ. భారతభారతీ శుభగభస్తిచయంబులఁ జేసి ఘోర సం సారవీకార సంతమనజాల విజృంభమ...'</comment>
      <origin>492828</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2076" sha1="ckxmr18c7vswrczivt95kjfp9zhnsu7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శ్రమాధికారము
ఇందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము
లక్ష్యము [1-22]
261
శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఉ. 8 వ పాదమున
ఉ. భారతభారతీ శుభగభస్తిచయంబులఁ జేసి ఘోర సం
సారవీకార సంతమనజాల విజృంభముద్రోచి సూరిచే
తో రుచిరాబ్జ బోధన రతుండగు దివ్యపరాశరాత్మజాం
భోరుహ మిత్రుఁగొల్తు మునిపూజితు భూరియకో విరాజితుజు.
వ. అన్నారు. ఇది వర్గయతికి ప్రయోగ లక్ష్యము. ఇఁక 'నందు
(3) సరసయతి లక్షణము
సీ. అయహ లొండొంటితో నమరును, మఱి ణనల్
చను నొక్కొటొకటితో సరవితోన
చ ఛ జ ఝ ములుఁ జెందు శషసలు దమలోన
నవియెట్టులన నుదాహరణ లివియె
ఆశ్రితామరభూజ యాదవకులరాజ
యమిత సంతతభోగ హరియనాఁగ
నవనీతచోర గుణాఢ్య సర్వే(శ్వర)
నకలలోకాధీశ జానకీశ
44
45
శాశ్వతోదార ధీర
కచ్ఛప
శరీర
చక్రధర నక్రహర సుభాషావిశేష
సర్వ కారుణ్య రస వినిరర సమూహ
oop
యనఁగ నీరీతి సరసవ ళ్లు మరుఁ గృష్ణ
3
అనంతనగారు [ఛందోదర్పణము 1_107]
ఆ. ణనలు చెల్లుఁ గమలనాభ యొండొంటికి
వయహ లొనరి యుండు హప్తి వరద
40&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ckxmr18c7vswrczivt95kjfp9zhnsu7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/454</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175848</id>
    <revision>
      <id>492829</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:25:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '262 లక్ష్మణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము శషస లొనరి యుండు &quot; చఛజఝమ్ములతోడ సరస వళ్ల సంగ జలధి శయన ' 43 ఇందుకు ప్రయోగ లక్ష్యము - శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము 9-వ పాదమున యకారహకారములకు లక్ష్య...'</comment>
      <origin>492829</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2738" sha1="imaairua6jl520usrcvq4mgryy0bxj9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;262
లక్ష్మణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
శషస లొనరి యుండు &quot; చఛజఝమ్ములతోడ
సరస వళ్ల సంగ జలధి శయన '
43
ఇందుకు ప్రయోగ లక్ష్యము - శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము 9-వ
పాదమున యకారహకారములకు లక్ష్యము - (1_16]
క జననుత కృష్ణద్వైపా
యనముని వృషభాభివాత మహాభారత బ
ద నిరూపితార్ధ మేర్పడఁ
దెనుఁగున రచియింపు మధిక ధీయుక్తి మెయి తో
మఱియు నందే యీ వడికే అకార హకారములు యతి నిల్చినందుకు ఉత్ప
లము ౪.వ చరణమునను నన్నయభట్టు ప్రయోగ లక్ష్యము [ఆది 6.1113
ఉ ఇమ్ముల నాత్మరక్ష విధియించు విధమ్మున మంత్రరక్ష య
త్నమ్మునఁ జేయఁగా వలయుఁ దత్పరిరక్షణశక్తి నెల్ల కా
ర్యమ్ములు సిద్ధిఁబొందుఁ బరమార్థము మంత్రవిభేద మెన్నఁ గా
ర్యమ్ములు నిర్వహింపఁగ బృహస్పతికైనను నేరఁ బోలునే
49
మఱియు నందే జకార సవర్ణంబులకు కం 2వ పాదము లక్ష్యము.
(ఆది 6.112]
క పలుమఱు శపథమ్ములు నం
జలియును నభివాదములును సామప్రియ భో
షలు మిథ్యావినయంబులు
గలయని దుష్టస్వభావ కాపురుషులకు
50
మఱియు ఆకార హకారములకున్ను, ణకార నకారములకున్ను కృష్ణ
గోపికాలంకారమున - ఉత్పలము ౧-వ పాదమున -వ యడుగున -వ
చరణంబున ప్రయోగ లక్ష్యము .
-
47 ఒనరియుండుఁ జఛజఝ అని ద్రుతముపై సరళాదేశము చేయవలె.
లిఖిత ప్రతిలో సరళాదేశము లేదు స్పష్టార్థము ఇందును జకారాదేశము
చేయఁబడ లేదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>imaairua6jl520usrcvq4mgryy0bxj9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/455</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175849</id>
    <revision>
      <id>492830</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:25:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశౌమాధికారము ఉ. హారము లున్నత స్తనములం దొడఁ గూర్చు రచించుఁ బె క్కలం కారముల గరమ్ములఁ దగళా దనలీలల నింపొనర్చు క్షీ ణారుచిఁ జూపు నూత్నరతి నైపుణ భేదములం బెనంగు నీ శౌరీ లతాంగీ య...'</comment>
      <origin>492830</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2452" sha1="k5c2h6seabyouaknw0wi7vo9cbcjypo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశౌమాధికారము
ఉ. హారము లున్నత స్తనములం దొడఁ గూర్చు రచించుఁ బె క్కలం
కారముల గరమ్ములఁ దగళా దనలీలల నింపొనర్చు క్షీ
ణారుచిఁ జూపు నూత్నరతి నైపుణ భేదములం బెనంగు నీ
శౌరీ లతాంగీ యౌవనము సర్వము నీవిభుచేతఁ జిక్కదే.
వ. ఇవి సరసయతికి ప్రయోగలక్ష్యములు. ఇఁక నందు -
(4) దేశీయయతి లక్షణము
తే. అ ఇ ఉఏఓలు మొదలైన యచ్చులందు
హల్లులొక్కొక్క యెడఁ జెల్లు యతులు కృతుల
ఓషధీశార్క నేత్ర ! భాసుర చరిత్ర !
యనఁగ దేశీయ సంజ్ఞలఁ
దనరి కృష్ణ
t
తే. అవని దేశీయ నదగత హల్లులకును
ఆ ఇ ఉ ఏ ఓ లు మొద లై యచ్చులకును
నెలమి దేశీయ సంజ్ఞలై కృతులఁ, జెల్లు
నెలమి రాణించి వీచె తె తెమ్మెరలు
ఇలను సుకవులు మెచ్చఁ క్రిక్కిఱిసెఁ గృష్ణకి
వ, మఱియును,
తే. అలకంతయుఁ బ్రియము నెత్తమ్ము అనఁగ
నీశ్వరుఁడు మౌళిదాల్చేఁ త్రొన్నెల యనంగ
నచ్యుతు భజింపు మీవు గ్రన్నన యనంగ
సమరు నీరీతి దేశీయ యతులు కృష్ణ!
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము - 1-193
తే, అచ్చుతోఁ గూడి దేశీయ మనెడి విరతి
యెన్న నొక్కొకచోటఁ క్రిక్కిఱియుఁ గృతుల
సరస్థ లక్షణ కవులు గ్రచ్చఱ నొనర్ప
భంజితాసుర సముదాయ! యాంజనేయ!
-
253
51
52
遊篇
55
అన్నారు.
57&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k5c2h6seabyouaknw0wi7vo9cbcjypo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/456</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175850</id>
    <revision>
      <id>492831</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:25:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '284 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము ఇట్టి దేశీయపదంబు లెట్టి కంటేని సీ *మక్కువ, యెక్కటి, చక్కటి, సూడిద, మే డెఱ, పుయిలోట, యెల్లి దంబు, గ్రచ్చఱ, మచ్చిక, పుచ్చడీక, బిడారు, (మొతురు), రవణము వ...'</comment>
      <origin>492831</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2525" sha1="eqe4s3lfqwm6kyom45oglit5w64y5ro" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;284
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
ఇట్టి దేశీయపదంబు లెట్టి కంటేని
సీ *మక్కువ, యెక్కటి, చక్కటి, సూడిద,
మే డెఱ, పుయిలోట, యెల్లి దంబు,
గ్రచ్చఱ, మచ్చిక, పుచ్చడీక, బిడారు,
(మొతురు), రవణము వెరవు, నెమ్మి,
గారడము, వేడ, వెక్కసమును, వేద, వెన్ను,
వీనులు, (సా)మే(ను), వీసె, లగ్గు,
అలుక, రజ్జులు, వంత, యావిడ, యీబిడ,
నీరు, (డో) గిరంబును, నింగి, కడిఁది,
ఎఱుకువ, యెసకము, నఱిముఱి, కఱకటి,
యోహరిసాహరి, యుల్ల, మలఁతిః
బమ్మెర, నెమ్మోము, ప్రబ్బ, కట్టిఁడి, టక్కు,
కైలాటమును, లలి, గాలి, కడిమి,
ఆకు, విలాతి, సయ్యాట, ముంగడ, యెల్లి,
చిదురుట, వదరుట, ఎదరు, లులివు,
పొలాయ, మక్కటి, వరకువ, వేనలి,
వాఁగు, పొక్కుడు, మేటి, వాఁక, తోఁట,
తే కసలు గదురుట, తివురుట, కసవు, శ్రేణి,
పొలఁతి, కోరలు, వి(సుగు), వందురి, రఘుబు,
(చేసు), మన్నన, చొప్పు, లోచ్చెము లనంగ
నవని దేశీయభాషలై యలరుఁ గృష్ణ'
వ (దీనికి వివరము) మక్కువ, ఎక్కటి, చక్కటి, సూడిద, ఏఱ
భయము, పుయికోట, ఎల్లిదము - జాగ్రత్త,
గ్రచ్చఱ, మచ్చిక
58
58 *ఇది వ్రాఁతఁ బద్యరూపమున లేదు క్రింది పదచ్ఛేదరూ పమునను
నటనటఁ డీ&quot; లతోను నున్నది తేటగీతి తుదిపొదము గలదు
పదక్రమము కూర్చి సీసపద్యము రూపొందింపఁబడినది
ఇందలి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eqe4s3lfqwm6kyom45oglit5w64y5ro</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/457</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175851</id>
    <revision>
      <id>492832</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:26:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 265 పరిచితి ; పుచ్చడీక, బిడారు గని, 1 వెణుతురు - కాంతి, రవణము - ఒరుసుకొనేది, వెరవు, నెమ్మి, గారడ, వెక్కసము, వెడ = దూరము, వెద, వెన్ను, వీనులు, హరమేరు, లఘున, వీశ, వెర, లగ్గు, య...'</comment>
      <origin>492832</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2968" sha1="m0p4vg13g6wz6xbilmliia7tg4kt6ym" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
265
పరిచితి ; పుచ్చడీక, బిడారు గని, 1 వెణుతురు - కాంతి, రవణము -
ఒరుసుకొనేది, వెరవు, నెమ్మి, గారడ, వెక్కసము, వెడ = దూరము,
వెద, వెన్ను, వీనులు, హరమేరు, లఘున, వీశ, వెర, లగ్గు, యోగి,
మాగి, వేసలు, అలుక, రజ్జులు, వంత = దుఃఖము, సొగసు, ఆబిడ,
ఈబిడ, నీరుఓగిరంబు = అన్నము, నింగి - ఆకసము, కడింది, ఎఱుకున -
తెలివి, ఎసకము - హేళనము, మాడ్కి, అరిముర్తి, కఱకటి, ఓహరి
సొహరి పోవుట వచ్చుట, ఉల్ల = తక్కువ,
మలంతి, బమ్మెర
=
=
ఇంటిపేరు, నెమ్మోము, తగుల్నది, ప్రబ్బ, కట్టిఁడి, టక్కు = చేతిదుడుకు,
కైలాటము, లలి, గాలి, కడిమి, ఆకె, విలాతి, సయ్యాట, ముంగడ జ
సామీప్యము, ఎల్లి, చిదరుట, వదరులు, ఉలివు మణిగేది, వాలాయము,
అక్కటిక, వరకువ = కోపము, 'వేరలి, వాఁగు, పొక్కుడు, మేటి, వాఁక,
తోఁట, కనలు, గదురుట, తివురుట, కసువు, శ్రేణి = సమూహము,
పొలఁతి, కోరలు, విసుగు, వందుర్తి, రపంబు, ఆలమన్నన, చొప్పు
లొచ్చెము
వ. (ఇవి) దేశీయ యతికి లక్షణ లక్ష్యములు,
(5)
జ్ఞయ లక్షణము
యజ్ఞంబునకు జన్న మాజ్ఞ ప్తి కానతి
యాజ్ఞ కానయు సంజ్ఞకరయ సన్న
విజ్ఞాపనమునకు విన్నపంబను నివి
జ్ఞాకు నాతెలుఁగుల జరుగు తద్భ
వములనఁ గలిగిన వానిలో జయతినాఁ
జను నిల్పిన జనలు బ్లాకు వడులు
క్రమమున, దదుదాహరణలు దెల్పెదను సు
జ్ఞానాధికులు సర్వసములు నాఁగ
తే. జ్ఞానహీనులు దుష్టమానవు లనంగ
జ్ఞాతి హితుఁ డనరాని నిజంబు నాఁగ
59. 1 నాతిరి, (ల, శి. వ్రాతప్రతి.)
LS -34
-
59
60&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m0p4vg13g6wz6xbilmliia7tg4kt6ym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/458</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175852</id>
    <revision>
      <id>492833</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:26:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '206 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము నళిన నాభుఁడు వచ్చె యజ్ఞమున కనఁగ యతు లీగతిఁ జెల్లును తగతిఁ గృష్ణ ' అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-118] అప్రసిద్దముల్ బ ఇ లు శబ్దాదులందు 1 భోజ సంయుక్తి తద...'</comment>
      <origin>492833</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2557" sha1="2itwaud39k6qtmgifiqqjoyydgkomv6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;206
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
నళిన నాభుఁడు వచ్చె యజ్ఞమున కనఁగ
యతు లీగతిఁ జెల్లును తగతిఁ గృష్ణ '
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-118]
అప్రసిద్దముల్ బ ఇ లు శబ్దాదులందు
1 భోజ సంయుక్తి తద్భవ వ్యాజమునను
నజలతో నొంది వీరతి యాజ్ఞ స్త్రీ యనఁగ
జలరుహోదరాశ్రితులు &quot;సంజ్ఞాను లనఁగ
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1-22]
తే. బ్లాకుఁ దెనుఁగు తద్భవమయ్యు నా దలిర్చు
దాన భువి నావడి జ్ఞాకుఁ దగు నిడంగ
సేవ యశోజిత చంద్ర' ప్రజ్ఞా ఫణీంద్ర'
భంజితాసుర సముదాయ యాంజ నేయ !
SZ
భీమన ప్రార్ధనాపంచకము - ఉత్పలము 3 వ పాదాన నశారజ్ఞకారములకు
జ్ఞయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
* శ్రీ లలనా తనూభవ (విశేష) జగజ్జయ మూల మన్మధా
జ్ఞాంతికాలవాల, రతినాధ. * కరాళ మదాంధ గంధ పం
డాల విలో(ల) బాహు విలురత్కరవాల, విశాల, మంచవా
తూల, మదీయ కాంత ధృతి దూలఁగ నేపునవీవకుండుమీ.
67, 1 జ్ఞాకు సంయుక్తి (ల శివ్రాతప్రతి)
ఉ
2 సుజాసులనఁగ (ఛంద )
63 1 నావడిజారు
64
ఈ పాఠమేల సో సం ముద్రిత ప్రతీలోను సున్నది.
ఇందు వడిలోని 'డి గురువు కావలసివచ్చును భిన్న పదములు గాన
గురువు శాఁజాలదు. అప్పట్టును గణభంగమగును
జాకు' అని సవరింపనగును.
64, 1 మరాళ (సులక్షణసార పారము ..
దానభువిని నావడి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2itwaud39k6qtmgifiqqjoyydgkomv6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/459</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175853</id>
    <revision>
      <id>492834</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:26:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మఱియు విశ్రమాధికారము 267 సోమయాజి ప్రయోగము - శాంతిపర్వము కందము ఇ-వ పాదమున న వర్ణమునకు జ్ఞాయతి లక్ష్యము [5_90]. 3. జ్ఞానంబు వడయుటకు వా ఙ్మనసములను నియతములు గావింతురు స న్మానిత శాంతి...'</comment>
      <origin>492834</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2730" sha1="8zdh03typgt7vnv015hevqg14rp4bd3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మఱియు
విశ్రమాధికారము
267
సోమయాజి ప్రయోగము - శాంతిపర్వము కందము ఇ-వ
పాదమున న వర్ణమునకు జ్ఞాయతి లక్ష్యము [5_90].
3. జ్ఞానంబు వడయుటకు వా
ఙ్మనసములను నియతములు గావింతురు స
న్మానిత శాంతి కొఱకు వి
జ్ఞానంబున నాత్మనియతి నిలుపుదురు బుధుల్.
మఱియు వరాహము ఉ. శివ పాదమున నకారమునకు జయతి ప్రయోగ
లక్ష్యము [1-95].
ఉ. ఆనలినాక్షి నవ్వుటయు నంతన నామహిమంబు దూలెనో
కాని వసుంధరాధిప! వకావకలై పడిపోయి బ్రహ్మ వి
జ్ఞానము, వేదశాస్త్ర పఠన ప్రతిభా విభవంబు గానవి
ద్యా నిపుణత్వములు, దపము, ధర్మ విధిజ్ఞత యు, వివేకముఖు.
66
జ్ఞకారమునకు అల్లసాని పెద్దనగారు సత్యావధూప్రణయప్రబంధమున మత్తే
భము ౧వ పాదము లక్ష్యము.
మ. కనువిందై యభిషిక్తుఁడైన విభునాజ్ఞం గొల్వులో సీత యి
చ్చిన ముక్తామణిహార మెవ్వఁడు ధరించెకా మేరుకూటంబుఁ జు
ట్టిన మిన్నేఅనఁగా మెడకా బెడఁగుఁ బుట్టింపంగ నయ్యాంజనే
యు నజేయులు గరుణానిధేయు నిరపాయుం గొల్తు వాంఛరతిజ్ఞు-
-వ. ఇది జ్ఞయతి లక్షణము. ఇఁక నందు,
(6) ఉభయయతి లక్షణము
తే. వెలయు యుష్మదస్మచ్ఛబ్దముల దకార
&quot;హల్లుతో నచ్చు యుతములై చెల్లు విశ్రు
-
69. హల్లులతో నచ్చు
ప్రత్యయము' 'తో' జీరాంతము,
67
68
ఆని లిఖితప్రతిపాఠము తృతీయా విభక్తి
ఈ హ్రస్వాంతరూపము అసాధువు.
శాన సవరింపఁబడినది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8zdh03typgt7vnv015hevqg14rp4bd3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/460</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175854</id>
    <revision>
      <id>492835</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:26:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '268 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము త మ్ముభయయతియన యుష్మదంమ్రియుగళ మాశ్రయించెద మతి నస్మదవన కృష్ణ ! *అనంతనగారు_- ఆ. యుష్మదస్మదనెడి యుభయంబునకుఁ 2 బౌల్ల నచ్చుగూడి ద్వివిధమయ్యె విరత...'</comment>
      <origin>492835</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2275" sha1="jcp4jw4a0jh54e1sudbp20yugelutm8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;268
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
త మ్ముభయయతియన యుష్మదంమ్రియుగళ
మాశ్రయించెద మతి నస్మదవన కృష్ణ !
*అనంతనగారు_-
ఆ. యుష్మదస్మదనెడి యుభయంబునకుఁ 2 బౌల్ల
నచ్చుగూడి ద్వివిధమయ్యె విరతి,
తరమే కృష్ణ ! యుష్మ దవతార కథనమ్ము
లభినుతింప నస్మదాదులకును.
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 1-15]
తే. జగతి యుష్మదస్మచ్ఛబ్ద యుగళముననె
తగునుభయరూపయతి యస్మదలఘు సుకృతి
యనవి వెలయుటయది యుష్మదతిశయమన
భంజితాసుర సముదాయ! యాంజనేయ!
ఇది లక్షణ; మిఁక నన్నయభట్టు ఆదిపర్వము సర్పయాగము పట్టు
క. ౨-వ పాదమున ఉభయయతి ప్రయోగము లక్ష్యము (2-216..
క. ప్రస్తుత ఫణి &quot;సత్ప్రభయ
త్రస్తాత్ములమైన యస్మ దాదుల కెల్ల
స్వస్తియొనర్పఁగ నవసర
మస్తీకునకయ్యె నిప్పు డంబుజనేత్రా !
69
70
71
72
వ. ఒక్కొక్కదిక్కున వికల్పయతిన్ని ఈ ఉభయయతిన్ని ఒకతీరై కన
బడును. ఇది ఉభయయతి లక్షణము. ఇఁక నందు,
70. * ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత ఛం. ద. న కొనరాదు.
I
1 యుమ్మదస్మద నెడి - యుమ్మదస్మత్త నెడి
-
ఆని యుండవలెన
మూల పాఠములోని అనుకరణసంధి విలక్షణమైనది.
పొల్చు (పా),
78&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jcp4jw4a0jh54e1sudbp20yugelutm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/461</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175855</id>
    <revision>
      <id>492836</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:26:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాధికారము విశ్రమా (7) అఖండయతి లక్షణము తే ఉక్కఱన గ్రచ్చఱన నేపతోలమాన గ్రక్కదల తెమ్మెరసఁగ నారాయణాఖ్య నాకలో కైకము లఖండనామయతుల కిరవు హల్లులపై స్వరమిడినఁ గృష్ణ' ఆధర్వణాచార్యుల...'</comment>
      <origin>492836</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1935" sha1="5cyk4g2dedg5x7uxt2lpy5asmjl21dz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మాధికారము
విశ్రమా
(7) అఖండయతి లక్షణము
తే ఉక్కఱన గ్రచ్చఱన నేపతోలమాన
గ్రక్కదల తెమ్మెరసఁగ నారాయణాఖ్య
నాకలో కైకము లఖండనామయతుల
కిరవు హల్లులపై స్వరమిడినఁ గృష్ణ'
ఆధర్వణాచార్యులు (అధర్వణచ్ఛందము
క ఆనారాయణ లోకే
శానేక పదమ్ము లచ్చు అక్షరములు రూ
పైన తదక్షర మేపడి
గానిడిన నఖండ నామకంబగుఁ గృతుల
దీపికయందు వార్తాకవి రఘునాధయ్యగారు
తే ద్వీపనాక నిత్యప్రభు దేశ్యయతులు
వ్యంజన స్వర గూఢస్వరాది యతులు
వృద్ధియతులు నిజాఖ్యల వెలయు నివియె
నగు నఖండముల్ యతులకు హల్లులిడఁగ
మఱియు రఘునాధయ్యగారు .
క అలనిత్యసమాసములో
పలఁజుమ్మీ దేశ్యయతులు ప్రభునామయతుల్
తలఁపఁగ నిత్యసమాసమే
యలరు నఖండంబనంగ నయ్యైయెడల.
చిత్రపు భీమనగారు
* ఉక్కఱనాఁగఁ దెమ్మెరన నొప్పుగ నేపఱ నోలమాన నా
గ్రక్క దలంగనా మఱియు గ్రచ్చఅనాఁ జనునిట్టివన్నియ
72, 1భయాయ (సంతో భా పాఠాంతరము)
77 1005 (8)
239
24
26
71&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5cyk4g2dedg5x7uxt2lpy5asmjl21dz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/462</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175856</id>
    <revision>
      <id>492837</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:27:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '270 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము నెక్కొను దేశ్యపున్యతులు నిత్యసమాసములు వచించినా రొక్కమతంబునం దీవియు నుర్వి నఖండములండ్రు సత్కవుల్. వ. మఱియును, థక, *ఉక్కఱ దెమ్మెర లేపఱ గ్రక్క...'</comment>
      <origin>492837</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2571" sha1="d1c1897e22mho57209pvqhq6ice6e79" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;270
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
నెక్కొను దేశ్యపున్యతులు నిత్యసమాసములు వచించినా
రొక్కమతంబునం దీవియు నుర్వి నఖండములండ్రు సత్కవుల్.
వ. మఱియును,
థక, *ఉక్కఱ దెమ్మెర లేపఱ
గ్రక్కద లన నోలమాస గచ్చఱ అనఁగా
పెక్కు పదము లిరు దెఱఁగుల
నిక్కమని యఖండయతి గణించిరి సుకవుల్.
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము
తే. ఒక్క వర్ణంటే స్వరమూఁద నొకట స్వరము
గలియకుండఁగఁ గూరు రఖండయతుల
* రామపదపద్మ సేవా వరాళియనుచు
భంజితాసురసముదాయ ! యాంజనేయ !
[*కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 68]
ఉ. మానుగ విశ్రమాక్షర సమన్వితమై స్వరమూఁదినం దదీ
యానుగుణాక్షరంబె కొనియైనను జెప్పఁగనొప్పు నీక్రియజా
భానుసహస్రభాషి వృషభాధిపుఁ డన్నట్లు అర్థయుక్తమై
&quot;పూనికతో నఖండవడి పొల్పగు నాదికవి ప్రణీతమై.
వ, మఱియుఁ బాఠాంతరమున
ఉ. *మానుగ నింద్రచంద్రగణ మధ్యమునందు యతి ప్రయుక్తమై
కానఁగఁ బిడ్డఁ దత్స్వర వికల్పముపేయక యక్షరంబకా
80. * ఇది యేఅక్షణగ్రంథము లోనిదో?
81. 1 రామ పదపద్మలో ఆ వరాళి. (తి; అ. సా. సం)
82. * ' పాలంకురికి సోమేశ్వరుఁడు ' అని అ. శి. వ్రాతప్రతి.
'
1 పూనినచో నఖండయతి (క. జ. ఆ.)
84. * ఆంధ్రప్రయోగరత్నాకరము దీనిని భైరవచ్ఛందములోనిదిగ
చేర్కొ నెను,
78
79
80
81
82
83&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d1c1897e22mho57209pvqhq6ice6e79</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/463</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175857</id>
    <revision>
      <id>492838</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము టూన నఖండనామవడి పొల్పగు నాదికవి ప్రణీతమై భాను సహస్రథాసి వృషభాధిపుఁడన్నట్లు అర్థయుక్తమై కవిలోకసంజీవనియందు ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు [1.89] మ సుకవిస్తుత్యము...'</comment>
      <origin>492838</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2665" sha1="965y2kifswz8rfov8nvtk5l6qks05i6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
టూన నఖండనామవడి పొల్పగు నాదికవి ప్రణీతమై
భాను సహస్రథాసి వృషభాధిపుఁడన్నట్లు అర్థయుక్తమై
కవిలోకసంజీవనియందు ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు [1.89]
మ సుకవిస్తుత్యముగా నఖండవడి నిల్చు న్వితంబై యొకా
నొకచోట౯ జలజాతజాతశతి మన్యుల్ సన్నుతుల్సేయఁగా
సకలోర్వీవలయంబుఁ గాచుటకుఁ గంసాది ప్రను త్తాభియా
తికులంబెల్ల నడంచినాఁడు జీతదైత్యేంద్రుండుపేంద్రుండిల
వ అన్నారు మఱియును
క ఛందస్సూత్రంబులలో ని
క
బొందైన యఖండయతులు బుధనుతముగఁ ణేం
పొంద లిఖించితి నింకొక
ఛందంబున న ళ్ల ఖండసంజ్ఞను జెల్లుగా
అవి కొందఱు మెచ్చరు మే
అవునని కృతులందు సుకవులయ్యై యెడలకా
దీవికి రచించిరి గావున
వివరింతులు దత్తనంబు విశ్రుతఫణితిజ్
ఆ. ఈయఖండయతి మహితబుద్ధిఁ దెలియని
వారు చెల్లదనుట కారణమునఁ
చ
జతురబుద్ధిఁ డెలియ సమ్మతుల వ్రాయుడు
నిచ్చ సుకవి వరులు మెచ్చుగాఁగ.
271
84
85
88
సోమయాజి కర్ణపర్వము చం 22వ పాదమున 'అక్కఱ' యేనుటకు
అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [8_304]
మఱియు నతండు సూరసుతు మర్మవిభేదన &quot;మాచరింపఁగ
నెఱుఁగులు గ్రమ్మ నమ్ముల వినిశ్చల ధైర్యము పేర్మి నాతఁడు
90 1 వరుండు సూతసుకు (సంతో భా)
# చరింపఁ గ్రోమ్మెఱుఁగులు, (అ. శి. వ్రాతప్రతి) ఇందు యతి చెల్లద&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>965y2kifswz8rfov8nvtk5l6qks05i6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/464</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175858</id>
    <revision>
      <id>492839</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:27:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '272 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము క్క అగఁ బెనంగినట్టియెడ నగ్గలికళా వెన నమ్మహాభుజుం డఱిముఱి చీఁకటిం గవియునట్లుగ రోదసినించే నమ్ములు. 90 'గ్రచ్చఱ ' యనుటకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము చ...'</comment>
      <origin>492839</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3085" sha1="871nc2nk5onjx744mtzffueuqpswfwe" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;272
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
క్క అగఁ బెనంగినట్టియెడ నగ్గలికళా వెన నమ్మహాభుజుం
డఱిముఱి చీఁకటిం గవియునట్లుగ రోదసినించే నమ్ములు.
90
'గ్రచ్చఱ ' యనుటకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము చం. ౪-వ పాదమున
అఖండయతి ప్రయోగము. లక్ష్యము [1_178]
చ. తఱియగునంతకుజౌ రిపునుదగ్రత సైఁచుట నీతి, నీవు నా
కఱపినయట్లు చేయుము తగం జనియాతనిఁ గాంచినన్ను
తెఱఁగుననైనఁ బొందఁగ మదిం దలఁ తేనియు వింకనేల గ్ర
చ్చఱ మునివర్గవాహనుఁడవై చనుదె మ్మనునంత దీవేడుకా.
91
' ఓలమాస' యనుటకు సోమయాజి ఆనుశాసనికము కందము విన
పాదమ్మున అఖండయతి ప్రయోగము. లక్ష్యము (1.68]
క. ఆతిథి నినుఁగో రెనేనియు
మతిఁగింకిరిపడక యోలమాసగొనక నీ
పతనికిఁ బ్రియంబు సలుపుము
సతికిళా బతిపనుపుచేత సద్గతి గల్గుజ.
'గ్రక్కదల' యనుటకు [ఎఱ్ఱన] నారసింహపురాణము, చం.
పాదమున అఖండయతి ప్రయోగము. లక్ష్యము [8-34]
చ. చదువులు గోలుపోయి యొకజాడ యుఁగానక బమ్మరించు న
మ్ముదుసలివేల్పుదేర్చి వెసమ్రుచ్చుబడి బ్రళయాబ్ధినీట గ్ర
క్కదలకదాడి పెట్టిన = సగర్వభవత్తిమిరూప మస్తు న
మ్మద మలరారియుండు మునిమానస పూరముల నగన్నిధీ.
92
ఇ-వ
'తెమ్మెర' యనుటకు సర్వదేవుని ఆదిపురాణము, చంపకము, 12వ
పాదమున అఖండయతిప్రయోగము లక్ష్యము
చ. మరువముఁ బొందిపొంది విరిమల్లి యపూవులఁ జెంది చెంది 'వే
సరములు గ్రోలిక్రోలి జలజాత పరాగము దోలితోలి క
93, 1 యఖర్వ (ముద్రిత వృనం. పురా.)
* మిప్పుడున్ మదరుచి గ్రోలుచుండు (ముద్రిత నృసి, పురా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>871nc2nk5onjx744mtzffueuqpswfwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/465</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175859</id>
    <revision>
      <id>492840</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:27:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ప్పురముల నెంచియెంచి సురపొన్నల తావులు నందియంది తె 'మ్మెరలు నిరంతరంబును భ్రమించుచునుండు వనాంతరంబుల౯. 273 91 'నారాయణ' శబ్దమునకు ఎఱ్ఱాప్రెగడ ఆరణ్యపర్వ ఉత్పలము ౪....'</comment>
      <origin>492840</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2908" sha1="nre1sr5y0cbgw75fp4tp52t4lnnmips" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ప్పురముల నెంచియెంచి సురపొన్నల తావులు నందియంది తె
'మ్మెరలు నిరంతరంబును భ్రమించుచునుండు వనాంతరంబుల౯.
273
91
'నారాయణ' శబ్దమునకు ఎఱ్ఱాప్రెగడ ఆరణ్యపర్వ ఉత్పలము ౪.న
పాదమున అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [7.072]
ఉ. నీయభిలాషయేను మదినిక్క మెఱుంగుచు ముగ్రశౌర్యుఁదే
జోయుతుఁ బాన్ధు నోర్తునని చూచెను నీకటులేల తీఱు, రా
ధేయ దయావిధేయుఁడు విధేయజగత్ప్రముఁ డవ్యయుండు నా
రాయణుఁ డమ్మహాత్మునకు రక్షకుఁడేరికి వాఁడు సామ్యఁడే ?
95
'నాక' శబ్దమునకు సోమయాజి విరాట పర్వము కందము 2-వ పాఠమున
ఆఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [5.124]
క. మును వెఱతునేయ మీరలు
f
నను నేసినఁగాని యనుడు నాకేశసుతు
ధనురాచార్యుఁడు నిరువది
సునిశితబాణములనేసెఁ జూపఱు పొగడగా,
96
'లోకైక' శబ్దమునకు వృద్ధియరియన్యును అఖండయతియైనందులకు
లక్ష్యము భాస్కరరామాయణము విభీషణవాక్యము ఉత్పలము ౨-వ
పాదము ప్రయోగ లక్ష్యము [యుద్ధకాం. 185]
ఈ. ఓకపివీరులార ! కరుణోదధి నీ రఘురాము సర్వలో
కైక శరణ్యునిజా గొలువఁగా నిటువచ్చితి నొండుగాదు నా
రాక, మహాపరాధియగు రావణు తమ్ముఁడ, నే విభీషణా
ఖ్యాకుఁడ, వీరు నాసచివు అర్కకులాగ్రణి! చిత్తగింపవే.
97
ఇంకా 'ఏక' శబ్దమునకు ఏకభీమనగారు కందము 24వ పాదమున
అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
క, 1భీమకరకామక్రోధా
నేకానల విస్ఫులింగ నిర్ఘాతహతి
98. 1 భీకర భీమ క్రోధా. (తీ.)
LS-35&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nre1sr5y0cbgw75fp4tp52t4lnnmips</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/466</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175860</id>
    <revision>
      <id>492841</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:28:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '274 లక్షణశిరోమణి గా కపకారాగారము చతుర్థాశ్వాసము ప్రొకటధూమాగ్నివట పరావృతమయ్యు- ఇంక సహజ హల్లులకు అఖండయతి ప్రయోగలక్ష్యము. 98 శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము జ-న పాదమున అఖండయతి ప్...'</comment>
      <origin>492841</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2705" sha1="4e6a2yx5usciu9ecsx5a8o5y6081zie" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;274
లక్షణశిరోమణి
గా కపకారాగారము
చతుర్థాశ్వాసము
ప్రొకటధూమాగ్నివట పరావృతమయ్యు-
ఇంక సహజ హల్లులకు అఖండయతి ప్రయోగలక్ష్యము.
98
శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము జ-న పాదమున అఖండయతి
ప్రయోగము, [5_181]
క. నావచనమున సపత్యము
గావించుఁ గుంతి నీకుఁ గడు నెయ్యముతో
నీ వగచిన యీ యర్థముఁ
1 జూవె మనంబునను దలఁచుచుండేద నేనుజు.
99
భీమనగారి చంపకము మూఁడవ పాదమున హల్లుకు ఆఖండయతి ప్రయో
గము లక్ష్యము.
చ. వెలవెలఁబాణి తాల్మి గడు వేగెద వగ్గిముడింగి దీధితుల్
1 పొలుపటికుందికంది ననుకోటియబోలెను వాసినూచి చం
చలగతినొంది చిక్కితిఁ గృశాంగుఁడనైతి శశాంక ! నీవునులు
గళిత సురంగమంగళ వికాస విభాసిని కుందభాషి. (?)
100
భాస్కరుఁడు రామాయణము విభీషణ వాక్యము ఉత్పలము 2వ పాదమున
అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [యుద్ధకాం. 142]
చ. అన్నవు తండ్రియట్ల విను మంతియకా దటమీఁద రాజ వే
మన్నను లెస్సయౌను 'మణిమండనముఖ్యములైన కానుకల్
మున్నుగ సీతనిచ్చి జనలోకహితుంగని మమ్ముఁబ్రోవుమీ
సన్నపుకార్యముల్ వలదు సంధియ మే లటుగాక తక్కిన౯.
101
99. 1 నూనె మనంబునఁ దలంతు సుందరి యెపుడున్ . (అప్ప. 3 - 204)
99. 101 పద్యములలో అప్పకవి అఖండవడి పాఠమును దొలఁగిం చెను •
100. 1 పొలుపరికందికుంది. (తి.)
101. 1 మణిహారములాదిగఁ బెక్కు కానుకల్. (ఆప్ప, 3207).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4e6a2yx5usciu9ecsx5a8o5y6081zie</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/467</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175861</id>
    <revision>
      <id>492842</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:28:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 275 క్షేమేంద్రుఁడు కందము 22వ పాదమున హల్లుకు అఖండయతి ప్రయోగ లక్ష్యము క. ఒక మతమున మ ధ్యానా మికలను విరు వేల సవ్యమిడి మఱియసన వ్యకరముగ నిడఁ ద్రిపుండ్రము ప్రకటమహాపా...'</comment>
      <origin>492842</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2399" sha1="aup92uy6jtgyob9cat23rnsfrpb0dxr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
275
క్షేమేంద్రుఁడు కందము 22వ పాదమున హల్లుకు అఖండయతి ప్రయోగ
లక్ష్యము
క. ఒక మతమున మ ధ్యానా
మికలను విరు వేల సవ్యమిడి మఱియసన
వ్యకరముగ నిడఁ ద్రిపుండ్రము
ప్రకటమహాపాతక ప్రపంచముఁ జెఱుచుజు .
102
సూరపరాజుగారు రాఘవపాండవీయము ద్వితీయాశ్వాసమందు కందము
12వ పాదమున హల్లుకు అఖండయతి ప్రయోగ లక్ష్యము [4 133]
క. 'ప్రేమఱు మన గుర్వశ్వ
త్థామలకీ ఘోరవీరతరుబాణకదం
బామిత వర్షము దుస్తర
మై మెఱసెఁ దదప్రభేద్యుఁడయ్యె నితండు.
103
శబ్దశాసనుఁడు ఆరణ్యపర్వము చంపకము 7-వ పాదమున హల్లుకు
అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [6.3571
చ. ఉరమునయందుఁ గన్నులు పృథూదరదేశమునందు నోరుల
స్ఫురిత భుజద్వయంబునను భూమి ధరోన్నతభావముఠా గరం
బరుదుగ ముగ్రమైన వికృతాకృతితోడ నశేషసత్వ' ఘ
స్మరుఁడగుచున్నవాని ఇదివిజారిఁ గబంధునిఁ గాంచి రచ్చటగా.
104
సోమయాజి భీష్మపర్వము ప్రథమాశ్వాసము మొదలు కందము ౪-వన
పాదమున అఖండయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [1-631
క, కాలం బగుటయు నృపులకు
నాలము సమకూరె దీని కడలకు మదిలో
204. సంహరుఁడగు *..... దివిజారి, (అఖండపడికాని పౌరము, అస్ప,
8_210).
*బటు సత్త్వు. (సంతో, భా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aup92uy6jtgyob9cat23rnsfrpb0dxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/468</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175862</id>
    <revision>
      <id>492843</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:28:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '276 లక్షణశిరోమణి నాలోకింపఁగ వలసిన చతుర్థాశ్వాసము 1నీలోనికి దివ్యదృష్టి నిచ్చెదఁ బుత్రా ! 105 సోమయాజి విరాటపర్వము ధర్మరాజు వాక్యము. ఆయుధ నిక్షేప సమ యము. చంపకము జ-వ పాదమున అఖండయ...'</comment>
      <origin>492843</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2584" sha1="5m4zhiwm9qjxv5dqvik9btulq7d49lh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;276
లక్షణశిరోమణి
నాలోకింపఁగ వలసిన
చతుర్థాశ్వాసము
1నీలోనికి దివ్యదృష్టి నిచ్చెదఁ బుత్రా !
105
సోమయాజి విరాటపర్వము ధర్మరాజు వాక్యము. ఆయుధ నిక్షేప సమ
యము. చంపకము జ-వ పాదమున అఖండయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము. (1.160]
చ. ఇది పెనుపాముచందమున నెంతయు భీషణమై జనంబులతో
బెదరఁగఁజేయు నట్లగుటఁ బెట్టిచనన్వలయుం దలంచి నా
హృదయము దీనిఁబాయుటకు నియ్యకోనంజన దెట్లు చెప్పిన కా
దుదినొకచోట 1 వైచుట యధోచిత కార్యము నయ్యెడుంగదా.
106
వ. అన్నారు. ఇటువలె మహాకవి ప్రయోగములు అఖండవడికి వెదకి వ్రాసి
యున్నది. ఇఁక నందు
-
(8) బిందుయతి యనఁబడు అనుస్వారయతి లక్ష్యలక్షణములు
సీ. వరుసఁ గచటతప వర్గువులేనింటి
తుద ఙ ఞ ణ న మ ల దొడరు ఙ ఞలు
నప్రసిద్ధములు శబ్దాదుల యందలి
తక్కిన ణనమలు దనరు మూఁడు
తమతమ పూర్వోత్తరముల నాల్గోసి య
క్కరములు బిందువుల్ గదియ నిడినఁ
జన బిందుయతులన స్వరయతులన నీరు
విధములై కృతులలో వెలయు విరమ
తే. ణములు బొజ్జను గమలకొండములు నిలిపి
నాటకముఁ బూని నందనందనుఁడవయ్యు
మహినివర్తిల్లు నిను నుతింపన్వశంబె
యనఁగఁజెల్లు మనుస్వారయతులు కృష్ణ!
105. 1 నేలోనికి (సంతో, భా.)
106
108
100, 1 వైచుటయ తోఁచిన కార్యము (సంతో. భా.) ఇది యఖండవడి లేని
పాఠము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5m4zhiwm9qjxv5dqvik9btulq7d49lh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/469</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175863</id>
    <revision>
      <id>492844</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:28:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-116] తే భువి ననుస్వారయతి బిందుపూర్వకముగ ణాకునిట నాల్గుఁ జెల్లుఁ బాండవసహాయ' నాకు నిట నాల్గుఁ జెల్లఁ గందర్పజనక మాకు నిట నాల్గుఁడ్ల సంప...'</comment>
      <origin>492844</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2780" sha1="kq9pe575t20nwemh83axx2h73xjkb1e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-116]
తే భువి ననుస్వారయతి బిందుపూర్వకముగ
ణాకునిట నాల్గుఁ జెల్లుఁ బాండవసహాయ'
నాకు నిట నాల్గుఁ జెల్లఁ గందర్పజనక
మాకు నిట నాల్గుఁడ్ల సంపదలరాజ '
277
109
భాస్కరుఁడు రామాయణము శార్దూలము -వ పాదమున విందుయతి
ప్రయోగము లక్ష్యము (యుద్ధకాం 148]
శా త్యాఘోషంబు నిరంతరం (బగురు) మ్రోయం* బెల్లుదంభోళిడా
రాఘోరాస్త్ర పరంపరల్ తరఁగలై 2రంజిల్ల నాపూరితా
మోఘావృష్టిఁ దనర్చు రామధనురంభోరాశిడోర్విక్రమ
శ్లాఘా పుంజము నేఁడు ముంచుఁ బెలుచగా లంక పురీద్విపము కా
చ
110
మఱియు నందే భాస్కరుఁడు పవరునకు బిందుయతి చంపకము 9 ఏ
పాదమున ప్రయోగ లక్ష్యము [యుద్ధకాం 372]
కనియెద' రెల్లరక్కసులు కన్నులపండువుగాఁగఁ బైప
కనదురురత్నపుంఖ కలికారుచిజాల నిరంతరంబులై
కనలుచు లంకపైఁ *దొరుఁగఁగా దశకంరి కఠోరకంరఖం
ఉనచణ చండ మార్గణగణ స్ఫురణస్ఫుట విస్ఫులింగముల్
111
భీమనగారు చాటుధార, తవర్లు, చంపకము ౨-వ పాదమున బిందుయతి
ప్రయోగ లక్ష్యము
మనసిజ మాఱుమామ యభిమాన మణించిన మేటిమామ నం
దనుని విరోధి నందనుని సందని సుందరి మేనమామఁ ద్రుం
1101 Bex (F)
2 రాజిల్ల వారి పూరితే మోఘావృత్త (ముత్రిత భా. రామా.)
కెళ్లామాగాథము (తి, ముద్రిత భాస్క రామా )
111 కనియెద రెల్లి (ముద్రిత
రామా )
ఆనిగుడఁగా (ముద్రిక భా రామా )&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kq9pe575t20nwemh83axx2h73xjkb1e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/470</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175864</id>
    <revision>
      <id>492845</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:29:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '278 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము చిన జగజెట్టిపట్టి పడనేపిన శూరుని తండ్రి తండ్రి సూ నుని నిజనాథుఁ డొక్కిలి తనూభవునాయువు మీకు నయ్యేడు. 112 విన్నకోట పెద్దన కావ్యాలంకారచూడామణియ...'</comment>
      <origin>492845</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2902" sha1="guzqsoioavritek0ds21dxw6ur5pwip" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;278
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
చిన జగజెట్టిపట్టి పడనేపిన శూరుని తండ్రి తండ్రి సూ
నుని నిజనాథుఁ డొక్కిలి తనూభవునాయువు మీకు నయ్యేడు. 112
విన్నకోట పెద్దన కావ్యాలంకారచూడామణియందు టతప వర్ణువులు
మూఁటికి చంపకము 3 వ పాదమున 3వ చరణమన -న యడుగున
విశ్రమంబుగా బిందు లక్ష్యము. [7_58]
చ. కినుకఁ జళుక్యవిశ్వనృపకేసరి చేసిన సత్కృపాణ దం
డనమున నబ్బుఁబో సురగణత్వము, తత్పదపారిజాత ఏం
ధనమున సబ్బుఁటో మనుజనా థపదత్వము, దర్శనావలం
బనమున నబ్బుఁదో గహన మధ్యగృహత్వము వైరికోటికి౯.
119
వ. మఱియు నీబిందుయతియంచే విశేషము. 'జ్ఞా'కు 'నా' తద్భనంగనుక
'జ్ఞా' కల తవర్గునకు బిందుయతి ప్రయోగము.
వరాహపురాణము మ త్తేభము 9-వ పాదమున లక్ష్యము.
మ. *అని గౌరీపతికిజా భవానికిని నాహ్లాదంబుగాఁ బల్కి వే
చని లో కైక పితామహం న్నలువ నాస్థానంబులో నుండఁగాఁ
గని దేవా శశిఖండమౌళికి సుమం గల్యాణి నా కూర్మినం
దన నీనాత్మఁ దలంచి దేవరకు విజ్ఞాపింప నేతెంచితిడా.
వ. అన్నాఁడు. ఇది విశేషము.
శ్రీధరుఁడు
తే. అరయ ననునాసికా పూర్వమగుచు వర్గ
114
115
110
పంచకములాది తత్తద్విభాతినున్న
చెల్లు ననునాపికల మీఁదఁ జేర్చి రేని
వినుతి కెన్నంగఁ చిన్న భూవరుని సోమ.
ప్రయోగము లక్ష్యము
అన్నాఁడు.
[17
సోమయాజి *ఉద్యోగపర్వము ఉత్పలము 3 వ పాదము బిందుయతి
115. * ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత వరాహపురాణమును నానరాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>guzqsoioavritek0ds21dxw6ur5pwip</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/471</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175865</id>
    <revision>
      <id>492846</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:29:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఆలము వేసి న న్గెలువ నన్నలినాక్షునకైనఁగాని కు త్కీలవిభేదనందనునితోఁ జనునే లఘువృత్తిదాల్చి మా * పాలికి వచ్చిలేని వినుమావనమాలి కొసంగువాఁడ నేఁ బోల సమస్త వస్త...'</comment>
      <origin>492846</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2970" sha1="j4mv4frtxpzfrjeqes2to3bpg4ma1ju" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఆలము వేసి న న్గెలువ నన్నలినాక్షునకైనఁగాని కు
త్కీలవిభేదనందనునితోఁ జనునే లఘువృత్తిదాల్చి మా
* పాలికి వచ్చిలేని వినుమావనమాలి కొసంగువాఁడ నేఁ
బోల సమస్త వస్తువులు ముందుగ ధర్మజు యజ్ఞవాహముజు
వ ఇది నిర్బిందుయతి విశేషము మఱియు
సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము [1_226]
క సవరణల నొప్పి యనిఁ దాం
డవ బలముల మార్కొనంగ నడచుచు నత్యు
త్సవమునఁ బేర్చిన సేనల
నవకాశము లేదు విడియ హప్తిపురమున జ
£79
118
119
120
విష్ణుచిత్తీయము శార్దూలము 32వ పాదమున లక్ష్యము (ఆముక్తమాల్యద
1_84]
శా ఆనిష్ఠానిధిగేహసీమ నడురే యాలించిననోయు నెం
తేనాగేంద్రళయాను పుణ్యకథలుం దివ్యప్రబంధానుసం
ధాన ధ్వానము ' నాస్తిశాక బహునా, నాస్త్యుష్ణతా, నాస్త్యపూ
పో, నాస్తోందన సౌష్ఠవంచ, కృషయాభోక్తవ్య' మన్పల్కులు
మనుచరిత్ర మత్తేభము 9-వ పాదమున లక్ష్యము [1-7]
మ వనజాక్షోపము వామలూరు తనయుజు ద్వైపాయనుజు భట్టబా
ణుని భానుజా భవభూతి భారవి సుబంధు న్బిల్హణుకా గాళీదా
సుని మాఘుఞ శిభద్రు మల్హణకవి జోరు న్మురారి న్మయూ
రుని సౌమిల్లిని దండిఁ బ్రస్తుతులఁ బేర్కొందు వచస్సిద్ధికై
118 * భారతము సంశోధిత ముద్రణమున నిది కానరాదు
121
122
1 ఇందు కేవల పకారమునకు మకారముతో యతి గలదు బిందుపూర్వక
పకారము మకారముతోఁ జెయిట అక్షణ వింతము, అక్షణకారుఁ డే దీనిని
నిర్బిందుయతివి శేష మనుచున్నాఁడు
120. * గడంగుచు, (సంతో, భా,)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j4mv4frtxpzfrjeqes2to3bpg4ma1ju</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/472</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175866</id>
    <revision>
      <id>492847</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:29:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '280 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము పరాకృతము అప్పన బృందాసంభవము ఉత్పలము వి-న పాదమున లక్ష్యము - ఉ. లేజవరాండ్ర చూపు చితికి నెఱుఁగెక్కిన కల్కి రేకు జం డా జలిపించి తత్కుపిత నాథుల తాల...'</comment>
      <origin>492847</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2408" sha1="ig2ewpn04f0mx5vxbdkvjjtg5xurl3d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;280
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
పరాకృతము అప్పన బృందాసంభవము ఉత్పలము వి-న పాదమున
లక్ష్యము -
ఉ. లేజవరాండ్ర చూపు చితికి నెఱుఁగెక్కిన కల్కి రేకు జం
డా జలిపించి తత్కుపిత నాథుల తాల్మి చిరాలు పచ్చతే
జీ జగరౌతుకంఘె వడిఁజించి హళ్లాహళిసేయఁగాని యం.
దే జగడంబులేదు భటులెన్న నలంకరణార్థ సాధకుల్ .
రాఘవపాండవీయము మత్తేభము లక్ష్యము. (1_113
మ. జననచోటకపాటిక క్షితిరజస్సంక్రాంతిచే నింకు సిం
ధువులం గ్రమ్మఱ నుర్వికి దివికిఁ దోడ్తోనించెఁ దన్నాగముల్
నవనిర్యన్మద నిర్ఘ రోఘమున కుండాశీకరోర్ధ ప్రవ
9.23
ర్షవిధిం దాననుకేసి సింఘనములకు ప్రఖ్యాతిగాంచెంగరుణ్.
వ. అన్నారు. ఇవి బిందుమతి ప్రయోగ లక్ష్యములు, ఇంక నంద
(i) భిన్నయతి లక్షణము.
తే. ఇలను హరిధరించేను ధరియించె, గిరిభ
రించె భరియించే ననియెడి రీతి జగణ
మధ్యయతినగు, వడి యట్టి మధ్య రేఫ
విరళమై యిత్వమౌ భిన్న విరతిఁ గృష్ణ !
అనంతన్నగారు (ఛందోదర్పణము 1-122]
కంచి తిలకము శౌరి ధ
రించెననగా జగణమధ్య రేఫ విరతి యౌ
నంచిత తిలకము హరివరి
యించెనన భిన్న విరతి కిత్వమువచ్చుగా?
మఱియు
[ఛందోదర్పణము 1.128].
123
124
125
126
127
128&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ig2ewpn04f0mx5vxbdkvjjtg5xurl3d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/473</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175867</id>
    <revision>
      <id>492848</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:30:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము అట ఇకారాంతపదము మీఁదటిదికార మది యనంగ నవ్వల భిన్నయతికిఁజెల్ల దివిజ విభవంబు శౌరిచేది యనంగ నసుర నాళంబు హరిచే యదియనంగ 44 మ &quot;ఘనతం దర్వినలేఖ నిల్పిశత సంఖ్యంబెంచి...'</comment>
      <origin>492848</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2811" sha1="02v3moq28zxs9y73skkmponvuhdghck" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
అట ఇకారాంతపదము మీఁదటిదికార
మది యనంగ నవ్వల భిన్నయతికిఁజెల్ల
దివిజ విభవంబు శౌరిచేది యనంగ
నసుర నాళంబు హరిచే యదియనంగ
44 మ &quot;ఘనతం దర్వినలేఖ నిల్పిశత సంఖ్యంబెంచి యిచ్ఛార్థముకా
వనధికా హెచ్చ గుణించి రాశి భజియింప గల్గు లబ్ధంబు
*** లేదా *** పంబుఁజేయనగు సుస్త్రీయూధనాధుండు మీ
వినయంందగ నిచ్చుఁగాత (శుభ) సౌధ్యావాప్తి భాగ్యోన్నతుల్
చిత్రకవి పెద్దనగారు లక్షణ సారసంగ్రహము 1-12]
ప్రేమచే నీవు మమ్ము భరింతువనిన
జగణ మధ్యంబు భిన్న విశ్రమము దినరు
వీపనిత్వంబు విరళమై వూనుఁగనుక
భంజితాసురసముదాయ యాంజనేయ !
అన్నారు
129
180
131
శ్రీరంగమాహాత్మ్యము ఉత్పలము 22వ పాదమున భిన్నయతి ప్రయో
గము లక్ష్యము .
ఉ గంధపుఁ గొండనెత్తములఁ గందువ నేలకి తీవయిండ్ల లో
గెందలిరాకు పాన్పున స్కుంచి నితాంత రతిశ్రమంబునుం
జెందిన చెంచుగుబ్బెతల చెక్కులఁజిమ్ము జవాదివాసనల్
విందులు సేయుచు న్మెలఁగె వేఁకువఁ గోమలగంధవాహముల్
వ ఇవి భిన్న యతిప్రయోగ లక్ష్యములు ఇఁక నందు,
137
లేదు
182
133
* ఈ పద్యమున శాకరము దెలియరాదు ఈ పద్యపారము సరిగా
అరముకూడ దురూహము మఱి యింగు భిన్నవాతి అక్యుమును
గౌసరాదు ' గుణించి, భుజియించు' శబ్దములున్నవిగాని యవి యతి
సొనసితము గావు.
నస్థితము . ఈ పద్యమున కిందఁగల ప్రయోజన మనగతీహ
స్థానస్థి
LS — 36&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>02v3moq28zxs9y73skkmponvuhdghck</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/474</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175868</id>
    <revision>
      <id>492849</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '282 లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము (II) ప్రాదియతి లక్షణము తే. ప్రొదులిరువదిలోనన ప్యాజ్ఞులనఁగ వెలయును పసర్గలివి రెండు తెలుఁగుకృతులు జొరవు మిగిలిన వానిపై స్వరములూన అచ్చులకు హల...'</comment>
      <origin>492849</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2163" sha1="tjbrt11jiu5sz62jj3adhmibwf0zcht" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;282
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
(II) ప్రాదియతి లక్షణము
తే. ప్రొదులిరువదిలోనన ప్యాజ్ఞులనఁగ
వెలయును పసర్గలివి రెండు తెలుఁగుకృతులు
జొరవు మిగిలిన వానిపై స్వరములూన
అచ్చులకు హల్లులకుఁ దెయకులు కృష్ణ!
134
వ. ప్ర, ఉప, ఉత్, అభి, నిక్, (మక్), సమ్, వి, అను, ఆప, అతి, అనఁ
బడిన
యీ ఉపసర్గలకు క్రమంబుగా ప్రాదియతులకు ఉదాహరణ
లక్ష్యము
సీ, ఆంభోజ భవముఖ ప్రార్థిత చరణాబ్ది
యిందిరాకౌస్తుభో మేత వక్ష
దానవ భీకరోదగ్ర చక్రాయువ
యిహపరముఖ సుఖాభీష్టఫలదు.
అణుమహత్పూర్ణ నిరంతర వైభవ
రావణాద్యఖిల దురాత్మదూర
ముచికుంద వరద సముల్ల సద్య్రహ్మరు
ద్రేంద్రాది సురబృంద (వీడ్య) చరణ
తే. ఆమిక సద్భోగమౌని మనోనురాగ
భక్త లో కైకపోష యస్తదోష.
అసమగుణ సీమరాజితా త్యధికమహిమ
యనఁగఁ బ్రాదుల కివి యుదాహరణలు హరి !
భీమన్న గారు [కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 671.
క. ప్రపరావసమనుసుప్ర
త్యపి నిర్దురధిన్యుసాభ్యుదా స్వ్యత్యవస
ర్యుపసర్గ వింశతికి వ
క్లుపరి స్వరయుక్తమైన నుభయముచెల్లుగా.
135
190
187&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tjbrt11jiu5sz62jj3adhmibwf0zcht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/475</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175869</id>
    <revision>
      <id>492850</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:30:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము - - 288 ప్ర - పరా - ఆప - సమ్ - ఆను సు- ప్రతి - ఆపి - సిర్ ద్వర్ ఆధి .. and ని - ఉప - ఆఖి ఉత్ ఆజ్ వి - అతి - అవ - పరి ఇవి యిరువది - యువసర్గలు] - - - ఆనంతన్నగారు [ఛందోదర్పణము 1.33] కె. ధర నుపసర్గల...'</comment>
      <origin>492850</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2759" sha1="5g3agrpslcgbgyh6hy6zis5io19g13u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
- -
288
ప్ర - పరా - ఆప - సమ్ - ఆను సు- ప్రతి - ఆపి - సిర్ ద్వర్ ఆధి ..
and
ని - ఉప - ఆఖి ఉత్ ఆజ్ వి - అతి - అవ - పరి ఇవి యిరువది
-
యువసర్గలు]
- -
-
ఆనంతన్నగారు [ఛందోదర్పణము 1.33]
కె. ధర నుపసర్గలు ప్రాన్వవ
దురపొభిప్రతి సువిన్యుదుప పర్యధినమ్
నిరతపరాజపు చిరువది,
పరాజుపులు చొరవు తొలుఁగు &quot; బాసను నెందుకు.
చిత్రకవి పెద్దన్నగారు (లక్షణసార సంగ్రహము 1.8]
తే. ప్రాదు లిరువదిలోఁ బరాబపులు దక్క
నన్నియుపసర్గలు స్వరసమన్వితముగఁ
బ్రాదియతులగుఁ గీర్తి వైభవుఁడనంగ
భంజితాసుర సముదాయ ! యాంజనేయ !
138
139
వ. భీమన్నగారు ఇరువది ఉపసర్గలకున్ను ఉపరిస్వరయుక్తమైన సుభయముఁ
జెల్లునన్నారు. అనంతన్నగారు, పెద్దన్నగారు, పరా, ఆల్, ఆపి యనఁ
బడు ఈ మూఁడు ఉపసర్గలు తెలుఁగునఁ జొరపు. మిగిలిన ౧౭ ఉపవర్గలు
జెల్లునన్నారు గాఁబట్టి అందులకుఁ గ్రమంబున ప్ర అవ సమ్ - అను
సు - ప్రతి నిర్ - దుర్ - అభిని ఉప - ఆథి ఆత్ - వి అతి ఆప -
-
చి - -
పరి - యనంబడు పదునేడు ఉపసర్గలకు శబ్దశాసన సోషయాజులు మొద
లగు మహాకవి ప్రయోగంబులు వివరంబులుగాఁ దెలియ లక్ష్యంబులు
వ్రాసెద నవధరింపుము.
S
-
వి.
140
అందు మొడలి 'ప్ర' అనే ఉపసర్గకు [భాస్కరుఁడు, రామాయణము]
కందము ౨.వ పాదమున ప్రాదియతి ప్రయోగ లక్ష్యము [భాస్కర
రామాయణము. బాల. లీ18]
138. 1 బాసకు (ల. శి. వ్రాత ప్రతి.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5g3agrpslcgbgyh6hy6zis5io19g13u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/476</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175870</id>
    <revision>
      <id>492851</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:30:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '284 లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము * ఈ పుణ్యాశ్రమ వనమును బ్రాపించి యనేక శతసహస్రాబ్దము లు దీపిత తప మంచిత వి ద్యాపరుఁడై గౌతముం డహల్యయుఁ జలుపళా 141 'సమ్ ' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు,...'</comment>
      <origin>492851</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2223" sha1="igh71kw1jw8vtdnpd4zweppd7wwf1ky" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;284
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
* ఈ పుణ్యాశ్రమ వనమును
బ్రాపించి యనేక శతసహస్రాబ్దము లు
దీపిత తప మంచిత వి
ద్యాపరుఁడై గౌతముం డహల్యయుఁ జలుపళా
141
'సమ్ ' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు, ఆదిపర్వము కంద 8న పాదమున
ప్రాదియతి ప్రయోగము హల్లులకు లక్ష్యము [4.40]
క చల్లని దక్షిణ మారుత
మల్లన వీతెంచి తగిలి యాలలనాధ
మ్మిల్ల కుసుమాంగ రాగ స
ము సన సుగంధి యగుచు మునివరు మీఁదకా
12
అను' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము అ-వ
పాదమున ప్రాదియతి ప్రయోగము లక్ష్యము [468]
క గురువాశ్రమంబునను &quot;న
న్నరుదుగఁ బతి పిల్వఁగనిన *యనురాగము నా
దరణము ననుగ్రహంబును
గరుణను సంభ్రమము నపుడు గానక యుంటికా
143
'సు ' అనే ఉపసర్గకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము చతుర్థాశ్వాసము
చంపకము v_వ పొదమున ప్రయోగము లక్ష్యము (4_426]
141 *శబ్దశాసనుఁడు, ఆదిపర్వము అని అ శి వ్రాతప్రతి
మంత్రతి (అ శి వ్రాతప్రతి)
2 అహత్యంజొని పెన్ (ల. శి వ్రాతప్రతి)
143 * ఇది ప్రాదియతికి లక్ష్యముకాదు చూ పీఠిక
1 మున్న రుదుగ (సంతో భా)
* యెడలోన్, (సంతో భా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>igh71kw1jw8vtdnpd4zweppd7wwf1ky</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/477</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175871</id>
    <revision>
      <id>492852</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:30:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శ్ర మాధికారము చ కమలభవాండ దైవతముఖస్ఫుట నిర్దేశిత ప్రశస్తవా గమృత రసప్రసార కవితాంచిత శేఖర విప్రకర్ణసం గమనము దీక్షితోల్లసిన కందళిత ప్రహసిద్దయాలతా *సుమహదుపాశ్రయా ప్రమదశోభ...'</comment>
      <origin>492852</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2401" sha1="mdokawdsi8rdl7bgn6zksefffyhfpkj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శ్ర
మాధికారము
చ కమలభవాండ దైవతముఖస్ఫుట నిర్దేశిత ప్రశస్తవా
గమృత రసప్రసార కవితాంచిత శేఖర విప్రకర్ణసం
గమనము దీక్షితోల్లసిన కందళిత ప్రహసిద్దయాలతా
*సుమహదుపాశ్రయా ప్రమదశోభిత విశ్వజగన్మధుని ప్రతా
285
144
'నిర్' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము సౌపర్ణోపాఖ్యానము
వ పాదమున ప్రొదీయతి ప్రయోగము హల్లుకు
కందము
లక్ష్యమ [2122]
క
ఈ సౌపర్ణాఖ్యానము
భాసురముగ వినినఁ బుణ్యపరులకు నధిక
శ్రీ సంపదలగు దురిత ని
రాసంబుగఁ బాయనురగ రక్షోభయముల్
145
మఱియును ' నిర్' అనే ఉపసర్గకు సోమయాజి విరాటపర్వము భీముని
వాక్యము సీసములో గీతి రెండవపాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము [2_204]
తే వారు ప్రేరణచేసే దుర్వారమైన
*నిరశ్రయ దుఃఖభారంబు 2నిసరించి
సౌఖ్యమొందరె నీవు నాచందమునను
నాపదలకోర్చి సంపద లనుభవింపు
146
'దుర్' అనే ఉపసర్లకు భీమనగారు శివస్తుతి కందము 2వ పాదమున
ప్రాదియతి ప్రయోగము హల్లుకు లక్ష్యము
144 * సేక విధిప్రకర్ష (సంతో భా)
2వజ్రా (అ శి వ్రాతప్రతీ)
146 1 సైరణసేసి (సంతో భా )
-
విస్మరింప (ఆ
వ్రాతప్రతి) ఇందు ప్రతిభంగ ము
144, 146 * ఇవి ప్రాదయతికి అత్యములు క్యాజాలవు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mdokawdsi8rdl7bgn6zksefffyhfpkj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/478</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175872</id>
    <revision>
      <id>492853</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:31:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '288 లక్షణశిరోమణి క. ఎంతయును దుస్తరంబు దు చతుర్థాశ్వాసము రంతము సంసారవారిరాశియిది వెసజా గంతుకొన మాపు కొండక యింత శివస్మరణ చేసి యేచిన భక్తి కా. 147 ' అభి' అనే ఉపసర్గకు విజయసేనము నాం...'</comment>
      <origin>492853</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2646" sha1="3vzztl70mkix3ki5l8l5hpqnb8sin42" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;288
లక్షణశిరోమణి
క. ఎంతయును దుస్తరంబు దు
చతుర్థాశ్వాసము
రంతము సంసారవారిరాశియిది వెసజా
గంతుకొన మాపు కొండక
యింత శివస్మరణ చేసి యేచిన భక్తి కా.
147
' అభి' అనే ఉపసర్గకు విజయసేనము నాంది విఘ్నేశ్వరస్తుతి ఉత్పలము
v-వ పాదమున ప్రాదియతి ప్రయోగము హల్లుకు లక్ష్యము.
ఉ, అల్లనఁ దుండమెత్తి శివునౌఁదల యేటి జలంబువుచ్చి సం
ఫుల్లతఁ బాదపీఠకము పొంతనయున్న సహస్రనేత్రుపైఁ
జల్లి శివార్చనా కమలసంహతిఁ బ్రోక్షణ సేయునట్లు శో
కెల్లు గజాసనుండు మదభీప్సిత సిద్ధికరుండు గావుతు.
148
'ఉప' అనే ఉపసర్గకు సోమయాజి భీష్మపర్వము కందము v..వ పాదము
ప్రాదీయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. 11-298]
క. శాంతనవుఁడు తేజో దు
ద్దాంతుండై వెలుఁగ బ్రహ్మధర కెల్లను జా
లింతు వినుఁద్రస్తశైలో
సొంతమునకుఁ జనిన నేమియనినట్లుందెళ్లా.
149
మఱియు నందే కందము ౪ వ పాదమున హల్లుకు లక్ష్యము.
[సభా. 2-155]
క. ఇంద్రప్రస్థంబునకు సు
రేంద్ర గురుప్రతిముఁ డరిగే యింద్రసమానుజ
రుంద్రయకు ననుజ సహితు ను
పేంద్రుఁడు ధర్మజునిఁగాంచి యెంతయుఁ బ్రీతిజ్ఞు.
150
'పరా' అనే ఉపసర్గకు పురుషార్థసారము, ఉత్పలము ౨-వ పాదమున
ప్రాదియతి ప్రయోగము లక్ష్యము.
150. *ఇది భీష్మపర్వములోనిదని ల, శి. జ్యాత ప్రతి,
చంద్ర, (సంతో, భా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3vzztl70mkix3ki5l8l5hpqnb8sin42</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/479</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175873</id>
    <revision>
      <id>492854</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:31:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఉ. రాజుల సమ్మతిం దరతరమ్మును భ్రాతల భక్తియుక్తులతో&quot; రాజీత శస్త్రపాణులఁ బరాక్రమవంతుల నప్రమత్తులకా భోజన హేమన స్త్ర, పరిపుష్టులు తుష్టులు నైనవారిఁగా నోజ నొన...'</comment>
      <origin>492854</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2523" sha1="l5vbrc59m4bdygasfka7ggdz0mrksa1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఉ. రాజుల సమ్మతిం దరతరమ్మును భ్రాతల భక్తియుక్తులతో&quot;
రాజీత శస్త్రపాణులఁ బరాక్రమవంతుల నప్రమత్తులకా
భోజన హేమన స్త్ర, పరిపుష్టులు తుష్టులు నైనవారిఁగా
నోజ నొనర్పఁగావలయు నొద్దన పాయకయుండ భృత్యులుకా.
అన్నారు.
28T
151
ఇఁక 'ఆజ్ ' అనే ఉపసర్గకు వీరభద్రారెడ్డికిఁ జేసిన కంద శతకములో
భాస్కరుఁడు చెప్పిన కందము లక్ష్యము,
క. పేకేటి మృగాంకుఁడు జడి
* సాకులపాటోండఁ గల్పమాదికి నొందకా
కాకోదరపతి నీయశ
*మాకలిత ద్యుతులుమీఱ నల్లయ వేమా!
అన్నారు.
152
' అవ' అనే ఉపసర్గకు భీమన్న గారు మిత్రపద్ధతి. కండము ౪-వ పాదమున
ప్రాడియతి ప్రయోగము అచ్చుకు లక్ష్యము.
క. భువిలో మిత్రుండగు వా
డవిరతమును వేఱులేక యాత్మీయ మహో
త్సవ ముఖకృత్యమ్ములన
* వ్యవసాయం బెఱుక వరుసనగు సుప్రీతిశా
153
'ఉత్' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు .. ఆరణ్యపర్వము. ఈశ్వరార్జు
నుల వెంట పట్టున, చంపకము 2వ పాదమున ప్రాదియతి ప్రయోగము
హల్లుకు లక్ష్యము. [1-305]
44చ. వటు విశిఖంబునం ద్రిదళపాలతనూజుఁడు పందినేసె తో
నట పరమేశ్వరుండును రయంబున దానినయేసె విట్టు లో
152. 1 వేంకటి (తి),
ఇసాకుల పాట్చెందే (తి),
152, 153. *ఇవి ప్రాదిపతికి అక్యములు కానేరవు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l5vbrc59m4bdygasfka7ggdz0mrksa1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/480</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175874</id>
    <revision>
      <id>492855</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:31:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '288 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము క్కొటఁ బడియ౯ హరార్జునుల ఘోరశరంబులు వందిపైఁగుభ్య త్తటముపయిళా వడింబడు నుదగ్రమహాశనులట్లు మ్రోయుచుకా. 154 ** 'వి' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు సభాపర...'</comment>
      <origin>492855</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2666" sha1="nzbkt16f8htasf8quk22xkg3e4ulp6s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;288
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
క్కొటఁ బడియ౯ హరార్జునుల ఘోరశరంబులు వందిపైఁగుభ్య
త్తటముపయిళా వడింబడు నుదగ్రమహాశనులట్లు మ్రోయుచుకా. 154
** 'వి' అనే ఉపసర్గకు శబ్దశాసనుఁడు సభాపర్వము, కందము ౨-వ
పాదమున ప్రాదియతి ప్రయోగమున హల్లుకు లక్ష్యము. (1.36)
**క. ఉపథా శుద్ధులఁ బాప
వ్యపగత బుద్ధుల వినీతివర్తుల సములు
సుపరీక్ష నియోగించితె
నిపుణుల నర్థార్థనాది నృపకార్యములకా
155
**'అతి' అనే ఉపసర్గకు సోమయాజి భీష్మపర్వము ఉత్పలము -వ
పాదము ప్రాదియతి ప్రయోగము హల్లుకు లక్ష్యము. [3-246]
ఉ. శాంతనవుం డనేకబల సంతతి నుద్భట శౌర్యసారదు
ర్ధాంత పరాక్రమస్ఫురణఁదాఁకి సముజ్జ్వలశాతసాయకా
క్రాంత పరీత -నిర్మధిత కంపితపాతిత మూర్తి ఁజేసి య
త్యంత రయంబునం దనరథంబు గతుల్ మెఱయం బ్రదీప్తుఁడై.
ఈ
1 -
156
వ. ఇవి ప్రాదియతులు. ఈ తక్కినవి, ప్రతి - నీ - అవ - పరి - అనే యీయీ
ఉపసర్గలకు విట్లు వలయు. ఇవి ప్రాదియతి ప్రయోగ లక్ష్యములు.
ఇక నందు
(11) అభేదయతి లక్షణమూ
నీ, రలయోరభేదంబు రళయోరభేదంబు
లగయోరభేదంబు లడలభేద
వర్ణములనఁజెల్లు వపయోర భేవాఖ్యఁ
దనరు నిందులకు నుదాహరణలు
* రల రళ (లశ) లడల్ వవలు నొండొంటికిఁ
జనునిడ వడులు ప్రాసములు గృతులు
156. 1నిర్మిత వికంపిత (కా).
157. &quot; ఆక- పర -పరి ఆనెడి (తి)
1
167&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nzbkt16f8htasf8quk22xkg3e4ulp6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/481</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175875</id>
    <revision>
      <id>492856</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:31:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వీశ్రమాధికారము రాజిల్లు సప్తతాళములు దెవ్వఁగనేసి లలితమౌ లవణ వారాశిఁగట్టి లంకశోధించి వైళమె రావణునిజంఎ లక్ష్మణార్కజ కపుల్ డాసికొలువ తే వనితతోఁజేరె సాకేత పట్టణంబు ప్రేమ...'</comment>
      <origin>492856</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2281" sha1="ahxlnah2e3qudhy53rrfobzppn8hnmd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వీశ్రమాధికారము
రాజిల్లు సప్తతాళములు దెవ్వఁగనేసి
లలితమౌ లవణ వారాశిఁగట్టి
లంకశోధించి వైళమె రావణునిజంఎ
లక్ష్మణార్కజ కపుల్ డాసికొలువ
తే వనితతోఁజేరె సాకేత పట్టణంబు
ప్రేమ రఘువీరుఁడనఁగ నభేదయతులు
క
దళము దడమన జలధినా జడదినాఁగ
జరుగు నిటువలె నన్నీ ప్రాసములు కృష్ణ!
చిత్రపు భీమన ఉత్తమగండచ్ఛందస్సునందు
'అడయోరభేద ' యనుచును
నుడివేడి వవనంబు గలుగ నూతన భంగి
వడి నిట్టిటిదే కృతులు
దొడఁబడి ప్రానములుఁ జెల్లుచుండుట గలుగుశా
159
వ మఱియు నందే
160
తే లలిత వీణారవంబుతో 'ఢక్క సరియై
రమ్యమణిరాజ రాజితో లక్క సరియె
భరిత భువనార్ణవంబుతో వంకసరియె
యనఁగఁజెల్లు నభేదసామాదియతు
161
258 *రల రళ అడ శడ నప లొండొంటికి (ఆ వ్రాతప్రతి) ఈ పార
మున యతీగణభంగములు శావనగును
*
పొత్తపికవి మతమున దీనిని
యశవర్గ ద్వయ యతీ (ర - వ) యాని సమర్థింపవచ్చును కాని యీ
యతికిఁ బ్రామాణిక లక్ష్యలక్షణములు చూపట్టవు శాన సవరింపఁ
బడినగి
సవరణ పౌరహుస ర - ల యతి కలదు.
ప్రభృతి లాక్షణిక సమ్మతము.
161 డక్క సరియే (సు. అ. సా॥ 130).
అయ్యది పొత్త ఫీ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ahxlnah2e3qudhy53rrfobzppn8hnmd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/482</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175876</id>
    <revision>
      <id>492857</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '290 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము ''వ . భ ' లకు నన్నయభట్టు ఆదిపర్వము మత్తకోకిల 82వ పాదమున అభేదయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [8-28] మత్తకోకిల. ధీరుని ధృతరాష్ట్రపాండు అతి ప్రసిద్ధగుణుల్ ప్రశ...'</comment>
      <origin>492857</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2700" sha1="lt9cgauuig3g7gncq86xp4iour8fzq3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;290
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
''వ . భ ' లకు నన్నయభట్టు ఆదిపర్వము మత్తకోకిల 82వ పాదమున
అభేదయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [8-28]
మత్తకోకిల. ధీరుని ధృతరాష్ట్రపాండు అతి ప్రసిద్ధగుణుల్ ప్రశ
స్తోరు కీర్తులు నాకు నందను లొక్క రూప తలంపఁగా
వీరు వార నునట్టి బుద్ధి తెవిభేదమెన్నఁడు లేదుగాం
ధారి పుత్రశతంబునందుఁ బృధాతనూభవు లందిరి.
162
మఱియు సోమయాజి ద్రోణపర్వము కందము ?-వ పాదమువ వ బ
లకు అభేదయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (5_513
క. తురగము తురగముఁ గరికరి
నరునరునిగా దేరుతేరు నలిఁదాకినయ
ప్పరుసఁ దనమేమి పెప్పుడుఁ
బొరి మిడుఁగుఱు లెగసెఁగైదువులు పొడిరాలేజు,
163
మఱియు శ డ లకు ప్రాసము నిలుచుటకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము
కందము ౨-వ పాదమున అభేదప్రాస ప్రయోగ లక్ష్యము. [1.220]
క. కొడుకును దానును గుఱ్ఱపు
&gt; దళములు కరిఘటలు భటరథ వ్రాతములుజు
పుడమి చలింపఁగ ద్రుపదుఁడు
కడువేగము తోడు సూపెఁ గౌంతేయులకుడు.
184
మఱియు ల - డ లకే సోమయాజి భీష్మపర్వము కందము 94వ పాదమును
ప్రయోగము లక్ష్యము. [1-93]
క. కొడుకులుఁ దమ్ములు గుఱ్ఱపు
దడములు పెక్కైన బలవితానము తగుమైల
162. ఒక ప • కప (ల. శి. ప్రాతప్రతి).
**
2నిద్దఱు (సంశో, భా.)
తెవి వేశ మెన్నఁడు (కొన్ని ప్రతులని సంతో, భా.),
168, 1నరుఁడు నరుఁడు (సంతో. భా.)
164, 1దడముల (సంతో. భాఎ)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lt9cgauuig3g7gncq86xp4iour8fzq3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/483</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175877</id>
    <revision>
      <id>492858</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:32:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము దలపింపుచు మేలపు సం గడములతో నడుచు శకునికడు నొప్పారెకా 291 165 ల - ళ లకు భాస్కరుఁడు తోటక వృత్తము వివ పాదమున అభేదప్రాస ప్రయోగము లక్ష్యము కోటకము చెలువార గజాజిన చేలమ...'</comment>
      <origin>492858</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2078" sha1="5mtzb33zqk2966cd71ub14jyhr8e5nc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
దలపింపుచు మేలపు సం
గడములతో నడుచు శకునికడు నొప్పారెకా
291
165
ల - ళ లకు భాస్కరుఁడు తోటక వృత్తము వివ పాదమున అభేదప్రాస
ప్రయోగము లక్ష్యము
కోటకము చెలువార గజాజిన చేలముతో
గళ నీలిమతో నహికంఠఁణుడై
తల చంద్రకళం గలదైవము మా
కులదైవము దైవతకోటులలో కా
177
186
మఱియు ల డ లకు ప్రబంధపర మేశ్వరుఁడు ఆరణ్యపర్వము దారువన
క్రీడ పట్ట తోదకవృత్తము రెండవ పాదమున అభేదప్రాస ప్రయోగము
లక్ష్యము
కోదకము తాలిమి చూలిన తాపస పత్నుల్
క్రీడవసంబుల వీడ్కొని చేరకా
లోల మదాలస లోచన సంక్షి
చాలఁగ నొప్పేను శంకరు లీల
AAP
మఱియు ల - డ లకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము ౧-
పాదమున ఆభేదప్రాసము ప్రయోగము లక్ష్యము (1-126]
క వెడలె బలరిపుఁడు చలమునఁ
*గలహమునకుఁ జొచ్చె వృత్రు ఘనబాహుబలం
బలవికి మీ తెను దండ్రివి
మల తపమునఁజేపి సురల మనములు దలఁక
165 1నడపించుచు (సంతో భా)
167 నేఁటి ముద్రిత భారత ప్రతం అందుఁ గానరాదు
168 1వెలలి (సంతో భా)
కలహము బోరగ (తి)
188&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5mtzb33zqk2966cd71ub14jyhr8e5nc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/484</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175878</id>
    <revision>
      <id>492859</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:32:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '102 లక్షణశిరోమణి - చతుర్థాశ్వాసము మఱియు ద డ లకు నందే కందము 3 వ పాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము [1.287] క గాండీవధరుని యాహవ పాండిత్యముఁ దలఁప నతని భండనమున మా *ర్కొందునని యొకఁడు గడఁగుట కొండంగ...'</comment>
      <origin>492859</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2489" sha1="0w8azhf7fuqi2u30s4sadxshxngu2np" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;102
లక్షణశిరోమణి
-
చతుర్థాశ్వాసము
మఱియు ద డ లకు నందే కందము 3 వ పాదమున ప్రయోగము
లక్ష్యము [1.287]
క గాండీవధరుని యాహవ
పాండిత్యముఁ దలఁప నతని భండనమున మా
*ర్కొందునని యొకఁడు గడఁగుట
కొండంగని తగరు దాఁకఁ గోరుటగాదే'
160
మఱియు ర శ లకు కేతరాజు గౌరన్న హరిశ్చంద్రకథ ద్విపద ౨-వ
పాదము అభేదయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
ద్వి చీఁకటి విరియించుఁ జిఖనవ్వు పసిఁడి
* రేకులతో మురాళించు చెక్కిళ్లు
170
మఱియు బ లకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము ఉత్పలము ౨..వ
పాదమున అభేదయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [4-201]
ఉ మాయలు నింద్రజాలములు మాధవుఁడిందును గొన్ని పన్నిన
బాయక రజ్జులెప్పుడు నవారణ నీవిటులాడితేనియుకా
వేయునునేల పార్ధులును విష్ణుని వెంబడి వీటవచ్చిన
జేయుదుమేము కయ్యమొక చీరికి సంపదఁ బంచియిత్తుమే
177
మఱియు వ - బ లకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము - వ
పాదమున అభేదయతి ప్రయోగ లక్ష్యము [2.245]
క పరిజనులకు నీకును ని
ద్దరలోన సగంబె చాలుఁ దక్కిన సగము
కర ముచితమ్ముగఁ బాండవ
వరుఁడగు ధర్మజునకిచ్చి బ్రతుకుము పుత్తా '
169 మార్కొండునని (పంతో భా)
ఇకీడఁగుటకాదే (కా)
170 1పోతరాజు గౌరన్న (తి)
లేకులతో నెదిరించు చెక్కలును (అప్పు)
172&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0w8azhf7fuqi2u30s4sadxshxngu2np</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/485</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175879</id>
    <revision>
      <id>492860</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:32:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '- విశ్రమాధికారము 299 మఱియు ప వ లకు శబ్దశాసనుఁడు ఆరణ్యపర్వము చంపకము అవ పాదమున అభేదయతిప్రయోగము లక్ష్యము (3-78] చ సతత &quot;కృతోపవాసముల శాకఫలోదక మూలపారణ వ్రతముల దేవపూజల నపొర జపంబులఁజేస...'</comment>
      <origin>492860</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2653" sha1="g64t0omks1gf7kbi4iho94cx1y00zy5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;-
విశ్రమాధికారము
299
మఱియు ప వ లకు శబ్దశాసనుఁడు ఆరణ్యపర్వము చంపకము అవ
పాదమున అభేదయతిప్రయోగము లక్ష్యము (3-78]
చ సతత &quot;కృతోపవాసముల శాకఫలోదక మూలపారణ
వ్రతముల దేవపూజల నపొర జపంబులఁజేసి నిష్ఠతో
నతుల తపంబుచేసె నమరాపగనుర్వికిఁ దేర వేడ్కతో
ధృతియుతుఁడై దిలీ ఎకులదీపుఁడు దిసహస్రవర్షముల్
哈
173
మఱియు ప వ లకు [*శబ్దశాననుఁడు ఆది] పర్వము కందము వ
-
పాదమున అభేదయ ప్రయోగము లక్ష్యము [7-138]
1 వీరుండగు నరుఁడేయు న
పారశరావకుల నడుమ వారింపంగా
నేరక యేటుడిగి మహా
కూరుఁడు రాధేయుఁ డింద్రజున కిట్లనియెజ
-
174
మఱియు ప వ లకు ఆంధ్రకవితాపితామహుండు ఆముక్తమాల్యదయందు
చంపకము -వ పాదమున నభేదయతిప్రయోగము లక్ష్యము [4.853
చ ఎడపకమున్ను మింటిపయి నే తగులంబును లేక మూర్ఖత
వెడలెడుచోఁ గరోరఘన బృందము అడ్డమువడ్డ, వానిమే
యిడియె జవోర్మిఁ బారెడు రవీందుల దట్టపు బండికండ్ల చ
ప్పుడుగతిమ్రోసె `రేవగలు భూరిభయంకర గర్జలత్త ఱిజా
వ ఇవి యభేద యతిప్రాస ప్రయోగ లక్ష్యములు ఇఁక నందు,
178 కృతోపచారముల (కా)
2 దేవపూజల నపారజిఅంబులనిల్చి నిష్ఠతో (కా)
174 *సోమయాజి విరాటపర్వమని ఆ శి వ్రాతప్రతి
1 వీరుఁడగు నరుని యేయు (సంతో భా)
175 -1 రేఁబగలు అని శి వ్రాతప్రతి..
477 నియమము అని శివ్రాతప్రతి
176
176&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g64t0omks1gf7kbi4iho94cx1y00zy5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/486</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175880</id>
    <revision>
      <id>492861</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:33:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '29 4 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము (12) వృద్ధియతి ప్రయోగ లక్ష్యములు క. లో కైకపద బిడౌజో నాకేకశ్శబ్దములకు &quot;నయముగవృద్ధులో చేకుఱును నకారేకా రోకారములెనయు యతుల నొక్కొకటహరీ! వ. మఱియున...'</comment>
      <origin>492861</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1990" sha1="bsy06wqdxxzhiw3ikjp0ehowa66jh5v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;29 4
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
(12) వృద్ధియతి ప్రయోగ లక్ష్యములు
క. లో కైకపద బిడౌజో
నాకేకశ్శబ్దములకు &quot;నయముగవృద్ధులో
చేకుఱును నకారేకా
రోకారములెనయు యతుల నొక్కొకటహరీ!
వ. మఱియును,
సి. ఉగ్రారిశైల బిడౌజుఁడా
శ్రీహరి
యనుజుఁడై కలిగె బిడౌజునకని
యుత్సుకులగుచు నాకౌకసుల్ వినుతింప
నభయంబులిచ్చె నాకసులకు
నింద్రోపమాన భో గైక పరాయణుం
డక్రూరుఁబ్రోచె లో కేక నుతుఁడు.
ఈశజన్మళతార్జి తె నోహరణ యన్న
నతఁడు హరించు జనై నసములు
తే. ఉదధిశయనుండు వాంఛితారా
Foఛితార్థామదాయి
యస్మదీయ మనోవాంఛితౌఘ మెలమీ
నిచ్చుశరవహ్ని దగ్ధాసు రైధసుఁడన
నవవి నీగతి వృద్ధినళ్ల మరుఁ గృష్ణ!
* అనంతన్నగారు
క. లోకైక ముఖ్యపదములు
నాకౌకః ప్రభృతులును జనస్తుత ! వృద్ధుల్
జోక వికారము కారము
గైకొనఁదగు వరుసయతి నకారము చెల్లు .
180. * ఇది నేఁటి ముద్రిత ఛం, ద. నలేదు.
జోకకా ఇకారము ఉకారము, కొన... యతిజ్ఞ ఆశాదము..
177
372
17
¥8C&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bsy06wqdxxzhiw3ikjp0ehowa66jh5v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/487</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175881</id>
    <revision>
      <id>492862</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:33:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు కవిసంజీవనియందు, [1.69] ఈ ఏకృతులయందు నేకా శ్రీకారంబులును వృద్ధియతి యిడఁజెల్లు కాకోల ధురంధర విది తెక పరాక్రముఁడు హలధరానుజుఁ డనఁగళా. చ...'</comment>
      <origin>492862</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2558" sha1="dv7etk3q5349wsiy9800nm95hzhkdw0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు కవిసంజీవనియందు, [1.69]
ఈ ఏకృతులయందు నేకా
శ్రీకారంబులును వృద్ధియతి యిడఁజెల్లు
కాకోల ధురంధర విది
తెక పరాక్రముఁడు హలధరానుజుఁ డనఁగళా.
చిత్రకవి పెద్దనగారు (ల. సం. యతులు. 1.9]
తే. ఏకమోజంబు మొదలుగా నెనఁగు సంధి
వృద్ధియతులగు దేవలో కైక మాన్య
యున్నతాహిత శైల బిడౌజ యనఁగ
భంజితాసుర సముదాయ ! యాంజనేయ!
295
181
182
రఘునాథయ్యగారు దీపికయందు ఆంధ్రకవితాపితామహుని అలంకారమున
గీతి లక్షణముగా ప్రయోగము వ్రాసినది. (ల. డి. ప. 339]
'తే, ఇందురేఖాకలాప లో కైక సేవ్య
ఉరగకంకణనుత విబుధౌఘ యనిన
నెఱుఁగ నివి వృద్ధియతులయ్యె నరయవీని
నెలవున నకారమైనను నిలుపవచ్చు. అన్నారు.
189
ఇఁక సోమయాజి విరాటపర్వము ఉత్పలము ౨-వ పాదమున వృద్ధియతి
ప్రయోగము లక్ష్యము. [9-33]
. ఆకమలాక్షి రూపమహిమాతిశయంబు మనోహరంబు
క వరాయణుల్పురుషు లంగజుఁ డప్రతికార చేష్టిత
స్వీకృతసర్వలోకు డటు చేటు పురంబున వారికి మ్మెయి
గా కెటులుండు నిట్టియవగాఢపుపొత్తు మనంగవచ్చునే?
184
భాస్కరుఁడు రామాయణము విభీషణవాక్యము శార్దూలవృత్తము 2-వ
పాదమున ఓకళ్ళబ్దమునకున్ను వృద్ధియతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (సుందర
Jo. 5. 4491
181. 1శిథిలైక. (క. జ. సిం.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dv7etk3q5349wsiy9800nm95hzhkdw0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/488</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175882</id>
    <revision>
      <id>492863</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:33:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '#96 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము శా నీకంరార్పిత కాలపాళము శిరో నిర్ఘాతపాతమ్ము లం కౌకన్సంచయ కాలరాత్రి 'కరబద్ధోదగ్ర కాలాహిక న్యాకారాగతమృత్యు వి జనకకన్యన్వేగ మొప్పించి లో 2 క...'</comment>
      <origin>492863</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2346" sha1="i4mx42tt9ii79qvvwbx3oinfkj2cn4t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;#96
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
శా నీకంరార్పిత కాలపాళము శిరో నిర్ఘాతపాతమ్ము లం
కౌకన్సంచయ కాలరాత్రి 'కరబద్ధోదగ్ర కాలాహిక
న్యాకారాగతమృత్యు వి జనకకన్యన్వేగ మొప్పించి లో
2 కై కత్రాణుని రామునింగనుము ని కీబుద్ధిగా కుండిన
83
185
కందము
సూరపరాజుగారు రాఘవపాండవీయము తృతీయాశ్వాసము
4-వ పాదమున ఏకశబ్దమునకు వృద్ధియతి ప్రయోగము లక్ష్యము [8-9)
క జనులందఱు నీయం ద
త్యనురాగము కలిమి నెఱపెదరు &quot;సత్యమహ
త్త్వ నిరూఢఁ జొస్పసఁగు నీ
యనుజులు భవదీయ శాసనై కాయక్తుర్
ఇది వృద్ధియతి ప్రయోగ లక్ష్యము ఇఁక నందు,
(13) మకార బిందుమతి లక్షణము
తే యరలవల యందు శషసహాక్షరములందు
నాదిబిందు 'యుతము నైమయతి (యెసంగు)
య ర ల వ శ ష సహల బిందులందుఁ గడియ
నిడకయుండిన యశ వర్గవడులు కృష్ణ '
ఈ మకారయతి కుదాహరణము మదీయము
సీ మదన గోపాల' సంయమిజులనుతశీల
మదగజత్రాణ సంరంభ నిపుణ '
మారుక్మిణీ స్వయంవర విశేషామోద
మదనారివంద్య సంశ్లాయ్యిపాద
185 గళ (భాస్క రామా)
188
187
www
188
లోక + ఎక - నీవ + ఈ ఇందు సహితము వృద్ధియతి యున్నది.
186 155 (σ 2000)
188. 1యు తిమ్మానై మయతీ యగును. (అ. శి వ్రాతప్రతి)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i4mx42tt9ii79qvvwbx3oinfkj2cn4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/489</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175883</id>
    <revision>
      <id>492864</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:33:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము మధు విరోధి ! యమవంశ పవిత్ర! హరమిత్ర మహిత భూభరణ దంష్ట్రాధురీణ ! మాధవ ! దుష్టకంసహర! దైత్యాంతక! మానినీ కలుషసంహరణ చరణ ! వశష తే. యనిన సిరీతిఁ గృతులందు య ర ల వ శ ష సహ ల కొం...'</comment>
      <origin>492864</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2270" sha1="t3qletetxzmyspewzzhrarlkowb5ymv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
మధు విరోధి ! యమవంశ పవిత్ర! హరమిత్ర
మహిత భూభరణ దంష్ట్రాధురీణ !
మాధవ ! దుష్టకంసహర! దైత్యాంతక!
మానినీ కలుషసంహరణ చరణ !
వశష
తే. యనిన సిరీతిఁ గృతులందు య ర ల వ శ ష
సహ ల కొండొంటి తోఁ దదక్షరములందుఁ
గదీయబిందువులిడిన మకారబిందు
యతులనఁగఁజెల్లు సుకవిసమ్మతిని గృష్ణ 1
అనంతనగారు (ఛం. ద. 1-117)
.
య ర ల వ ల శ ష స హ లును నాదిబిందు
యుతములై మకార విరామయుక్తిఁదనరు
మారుతాత్మజుఁ డరి3సంయమి యనంగ
297
189
మదనజనకుఁడు దనుజసంపూరుఁ డనంగ
190
భీమనగారు చంపకము Vవ పాదమున మకారయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము [చాటుధార)
చ. గరళపుముద్ద లోహ, మనగాఢ మహాశనికోట్లు సమ్మెటల్,
హరునయనాగ్నికొల్మి, యురగాధిపుకోటలు పట్టుకార్లు, ది
క్కరటి శిరంబు దాయి, లయకాలుఁడు కమ్మరి, పైరివీరసం
హరణ గుణాభిరాముఁడగు మైలమభీమన ఖడ్గవృష్టికి,
న. అన్నారు. ఇవి మకార యతిప్రయోగ లక్షణములు, ఇఁక నందు,
(14) ప్లుతయతి లక్షణము
క. ప్లుతయతుల గతులు తెలియఁ గ
నతులిత కృతులందు నాలుగనఁబడుఁ గవిస
మ్మతముగ దూరాహ్వానం
బతిరోదన గీత సంశయములనఁ గృష్ణా !
LS -- 38
-
191
192
189&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t3qletetxzmyspewzzhrarlkowb5ymv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/490</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175884</id>
    <revision>
      <id>492865</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:34:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '208 లక్షణళి లో ముణి చతుర్థాశ్వాసము ఈ నాలుగు తెరఁగుల కుదాహరణములు సీ, సరవి దూరాహ్వాన సంగీత సంశయ రోదనమ్ముల నాఁగ రూఢి నాల్గు తెరఁగులై ప్లుకముు దీపించు సంగీత మున ... గాన సాహిత్యమార...'</comment>
      <origin>492865</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2432" sha1="5cywu4rd6mxqjo1trbq2lh2hlze2o23" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;208
లక్షణళి లో ముణి
చతుర్థాశ్వాసము
ఈ నాలుగు తెరఁగుల కుదాహరణములు
సీ, సరవి దూరాహ్వాన సంగీత సంశయ
రోదనమ్ముల నాఁగ రూఢి నాల్గు
తెరఁగులై ప్లుకముు దీపించు సంగీత
మున
...
గాన సాహిత్యమార్గములలేదు నిజంబు
తక్కిన మూఁటి &quot;ఇదాహరణలు
ఏమినాస్వామి రా చేయన నొప్పు చూ
రాహ్వాన మనెడి పతాహ్వయంబు
తే. ఆశ్రితుల నేఁవ నీకు మేం మురారి
యనఁగ రోదన ప్లుత గు సంబుజాక్ష !
ఎటులఁ బ్రోచెద వానతీయటన్న
సంశయపక మన్వజను జగతిఁ గృష్ణ !
భీమునగారు (క. జ. ఆ. సంజ్ఞ. పుట. 21. అధస్సూచి. 18171
థ. ప్లుత మనఁబర ఁగుఁ ద్రిమాత్రా
వ్విత వర్ణము దానిమీఁద వితతస్వరముల్
గృతిపై యక్షరమునఁ జను ని
జతురానన 'సదృశ వళ్లు చక్కటిఁ జెల్లుజా.
అన్నారు.
194
195
దూరాహ్వాన ప్లుతారకు సోమయాజ్ అనుశాసనికము ఉత్పలము ౪.వ
పాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము. [1-53]
ఉ. ఆనరనాయకుండొక మహాధ్వర మెంతయు వేడ్క ఁజేయఁగా
బూని మహీసురావళికిఁ బూజయొనరఁగఁ దాను బ్రాహ్మణుం
డై నయమారఁగా ననలుఁ డాతని పాలికివచ్చి నాకు వీ
వే నృపనీదు పుత్రి ప్రియ మేర్పడ దానముగాఁగ నావుడుకా.
196
194. 1 ఉదాహరణలు - చరిత్రోది గణమున ంహింపనును
193. 1 జతురానన చతుర (యతులు) (క. జ. అ.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5cywu4rd6mxqjo1trbq2lh2hlze2o23</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/491</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175885</id>
    <revision>
      <id>492866</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:34:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాధికారము 299 రోదనపుశానకు భాస్కరరామాయణము ఉత్పలము 22వ పాదమున ప్లుత యతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (యుద్ధ కాం.ప. 413 ఉ. ఏజనకాత్మజశా దశరథేశ్వరు కోడల రాముభార్యఁ జుం డో జనులార ! యడ్డపడరో సురలా...'</comment>
      <origin>492866</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3213" sha1="1vqkfrk6d7epruxouv4ib9zyg3u4c3z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మాధికారము
299
రోదనపుశానకు భాస్కరరామాయణము ఉత్పలము 22వ పాదమున ప్లుత
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (యుద్ధ కాం.ప. 413
ఉ. ఏజనకాత్మజశా దశరథేశ్వరు కోడల రాముభార్యఁ జుం
డో జనులార ! యడ్డపడరో సురలార ! సురారి కంచు నం
భోజదళాక్షి తెలవని భూములు దాఁటుచు భీతినేఁగుచో
వీజలరాశిఁజూచి మదినెంత దలంకెనౌ యేమిసేయుదు.
197
సంశయప్లుతమునకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము ఉత్పలము 8-వ పొడ
మున ప్లుతయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (2-162]
ఉ. ఒక్కఁడొకం డనేక విధ యుద్ధజయంబులు గొన్నవారు దా
రెక్కడ నేమి సేసెనితఁ డీతని తమ్ముని నాజిఁ గూల్చి యు
క్కెక్కిన పార్థుపైఁ గవిసే నేపపి నాతఁడు గ్రమ్మఱింపఁగా
నక్కడలేఁడె వీడు భవదాత్మజుఁగోల్పడె ఘోషయాత్రలో.
198
మఱియు సంశయప్లుతమునకు సోమయాజి ద్రోణపర్వము 1-వ ఆశ్వాస
మందు ఆశ్వత్థామ వాక్యము ఉత్పలము 2వ పాదమున ప్లుతయతికిన్ని,
౨-వ పాదమున వన్డేది ల అభేదియ తికిన్ని ప్రయోగము లక్ష్యము. [6.386]
2
ఉ చావులు లేవెయందు ననిఁజచ్చుట యొప్పదె యిట్లు లోకసం
భావితు నమ్మహాత్ముఁ దలనట్టి నొకండను వాఁడ్రిమాట య
మ్మైవడి దాఁకి చిత్తమునకార్తి యొనర్ప సహింపరాదుగా
కేవిన నున్కి వాఁడెఱఁగఁడే నను నిమ్మెయి భంగపెట్టునే.
180
మఱియు సంశయప్లుతము సోమయాజి కర్ణపర్వము 3వ ఆశ్వాసము
చంపకము ౨-వ పాదమున ప్లుతయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [3-1881
చ, హయములఁజంపి, ముప్పది శితాస్త్రములం దెగటార్పఁజూచి, తం
క్రియముని చందమై 'తెగితినేని వీరుఁడనంచు వేయుడులు
I
198. 1 వారిమాట. (అ. శి. వ్రాత ప్రతి),
200. 1 జగితి రే. (సంతో, భా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1vqkfrk6d7epruxouv4ib9zyg3u4c3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/492</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175886</id>
    <revision>
      <id>492867</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:34:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము భయదమహోగ్రత నిగుడ నారనముజు సదుము శిలీముఖ త్రయమునఁద్రుంచి మేనఁ బ్రదర త్రితయంబు శిఖండి గ్రుచ్చిన.. 290 వ, ఒక్కొకదిక్కున ఈప్లుతయతిన్ని కాకుస్వరయత...'</comment>
      <origin>492867</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2519" sha1="mrqa0zut07bqoe5lt7j8oo3bki6xkfd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
భయదమహోగ్రత నిగుడ నారనముజు సదుము శిలీముఖ
త్రయమునఁద్రుంచి మేనఁ బ్రదర త్రితయంబు శిఖండి గ్రుచ్చిన..
290
వ, ఒక్కొకదిక్కున ఈప్లుతయతిన్ని కాకుస్వరయతిన్ని ఒక్కరీతిగా కనఁ
బడును. ఇవి ప్లుతయతి లక్షణ లక్ష్యములు. ఇంక నందుఁ
(15) నిత్యసమాసయతి లక్షణము
సీ. శబ్దముల్ విభజింపఁ జనరాక నన్యశ
బ్దంబుఁజేకొని చెప్పఁబడిన యక్ష,
రమ లు సమాస మధ్యమమునఁ గనుపట్టి
నాస్తి నారాయణానంత పదము
లేపఱ నుక్కలు లెన్నఁగఁ భిన్నది
రూపఱ చూపఱ కాపదియనఁ
గ్రిక్కిఱించేను ధిక్కరించెఁ దెమ్మెర ప్రస
లించెఁ గట్టిఁడి యలరించే ననెడీ
తే. శబ్దములు పోల్కి గలయన్ని శబ్దములకు
వచ్చుహల్లైన సంధిసేయంగఁ గృతుల
మహిని రంజిల్లు నిత్యసమాసయతులు
సకల లక్షణములు దీనిజాడకృష్ణ !
తే. మఱియుఁ బ్రభునామ నిత్యసమాసవిరతూ
లొక్క విధముననుండు నొక్కొక్క యెడల
సట్టి తద్భేద వాదము లరసి నిశ్చ
యింపవలెఁ జూవె యని విభజించికృష్ణ !
వార్తాకవి రమనాథయ్యగారి దీపికయందు
తే. ఒరుల నమ్మయ్యయనుచోట నూఁడఁబడక
ద్వివిధమైనట్టి ప్రభునామ విరమణంబె
యూఁదినను రెంట నూఁదక యున్న రెంట
దాసి యతులొంద నిక ్యసమాసమల్యే.
201
20%
20$
204&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mrqa0zut07bqoe5lt7j8oo3bki6xkfd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/493</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175887</id>
    <revision>
      <id>492868</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:34:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారమ గోకర్ణచ్ఛందంబునందు - క [సుకవుల్] పిన్నక్కను బి న్నకయనగా రన్నగార (నన్) గృతుల (ను) నొ క్కొకచో నిత్యసమాసము లకు నీ గతి వళ్లుఁ జెల్లు లక్షణమహిమళా *మఱియు నంద, (కావ్యాల...'</comment>
      <origin>492868</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2203" sha1="2ohaio37wta8h2rw65t4ws7np6bt2fa" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారమ
గోకర్ణచ్ఛందంబునందు
-
క [సుకవుల్] పిన్నక్కను బి
న్నకయనగా రన్నగార (నన్) గృతుల (ను) నొ
క్కొకచో నిత్యసమాసము
లకు నీ గతి వళ్లుఁ జెల్లు లక్షణమహిమళా
*మఱియు నంద, (కావ్యాలంకారచూడామణి 7.70]
క చెన్నక్కకుఁ జెన్నకమా
చన్నన మాచన యనంగ నచ్చట వళియై
చెన్నగు నకారమార్యుల
మన్నన హల్లేని గలుగు మఱియొక్కొక చో
301
205
206
అనంతన - ఉక్కఱ - ఏపడా లను నీరెంటికి లక్షణ లక్ష్యములు [వందో
దర్పణము 1_1017
తే అఱషనుట పోవుటయె యర్థవరయ నట్టి
సంధి నిత్యసమాసోక్తి జరుగు రెండు
నసుర వీరుల నెల్ల నుక్కఱ వధించె
భానుకులుఁడు రావణుని నేషఱిచె ననఁగ
మఱియు ననంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-103]
ఏనియను పదంబుతో నాది పదమంది
207
సంధి నిత్యయతులు జరుగు రెంట
నెట్టి క్రూరకర్ముఁడేని సద్గతి నొందు
నిన్ను నాత్మఁ దలఁచె నేని కృష్ణ '
205 వెనుక లా పిన్నక్కను బి
న్నక యనగా రన్న గౌరన యనఁగృతుల (ఆ శి వ్రాతప్రతి)
206 *ఇది గోకర్ణ చ్ఛందములో నిదిగ
రచ్ఛందములోనిదిగ అ శి వ్రాఁతప్రతి,
207, 1ఆఱయనంగను బోవుటకర్థమైన (ఛం. జ.)
208
-tyin&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2ohaio37wta8h2rw65t4ws7np6bt2fa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/494</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175888</id>
    <revision>
      <id>492869</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '802 లక్షణశిరోమణి చతు తుర్థాశ్వాసము చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము. 1.5] తే. పదము లేర్పాటుగాఁ జేయ బాగుగాని సంధి నిత్యసమాస విశ్రమము దనరు. నవ్య సద్గుణరత్న రత్నాకరయన భంజిత...'</comment>
      <origin>492869</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2347" sha1="5chqcyd2xv6zvcdecktkafmqhh8umkx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;802
లక్షణశిరోమణి చతు
తుర్థాశ్వాసము
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము. 1.5]
తే. పదము లేర్పాటుగాఁ జేయ బాగుగాని
సంధి నిత్యసమాస విశ్రమము దనరు.
నవ్య సద్గుణరత్న రత్నాకరయన
భంజితాసుర సముదాయ ! యాంజనేయ
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారి కవిలోకసంజీవనియందు. 1.98)
క. చను నాపోశన వాతా
శన వాతాయనములను వేసం గృతి రామా
యణము పరాయణ నారా
యణ నిత్యసమానములకు యతులిరు దెఱఁగై.
* విక్రమార్క చరిత్ర (సింహాసన ద్వాత్రింశిక. 4,208)
క. ఇది చేతిది పోచకఫి
న్నది కట్టిఁడి దానికంటే నల్లన యను నీ
పదములు నుభయము గొనను
న్నది #విత్యసమాసమగును నరలోకేంద్రా!
200
210
211
వ. ఇవి [విత్యసమాసయతి] లక్షణములు. ఇక నందుకు లక్ష్యములు. 212
గోకర్ణచ్ఛందస్సునందు ----
తే. ఇనుఁడు పూర్వాచలం బలరింపఁజేసె
మించే వనరాజి కమ్మఁ దెమ్మెరల
చేత
211. *ఇయ్యది జక్కన విక్రమార్క చరిత్రలోనిది కాదు. కౌఱవి గోపరాజు
సింహాసన ద్వాత్రింశికకు విక్రమార్క చరిత్ర యన్నది రామాంతిక ముని
యెన్ననగును. [సింహా, ద్వా. 1-59]
ఒకట్టెఁడు. (సింహాఁ ద్వాం)
జివల్ల అ, (సింహా, ద్వా.)
3
కాంక్షకు ననుమతంబు, (సింహా. ద్వా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5chqcyd2xv6zvcdecktkafmqhh8umkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/495</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175889</id>
    <revision>
      <id>492870</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:39:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఇంతి చనుదోయి దాఁగ్రిక్కిఱించె ననఁగ మనుజవర! యొప్పు నిత్యసమాసయతులు. 809 219 నాస్తి. నారాయణ, అనుక, రసాముగ శబ్దములు. నిత్యసమాసయతికి లక్షణమున్ను లక్ష్యమున్ను. (*వందో...'</comment>
      <origin>492870</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2390" sha1="0cpbn0n33tfwc8or25073fnu0m4hsjl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఇంతి చనుదోయి దాఁగ్రిక్కిఱించె ననఁగ
మనుజవర! యొప్పు నిత్యసమాసయతులు.
809
219
నాస్తి. నారాయణ, అనుక, రసాముగ శబ్దములు. నిత్యసమాసయతికి
లక్షణమున్ను లక్ష్యమున్ను. (*వందోదర్పణము. 1_97]
ఆ. నాస్తియనక మహిళనంత సంపకు నా
రాయణుం డోసుగు రమ్యమగు ర
సాయనంబు బుధుల కతఁడన్ని నిత్యప
మాసయతులు రెట వంటియుండు
214
మఱియు వొమనచరిత్ర నాస్తి శబ్దంబునకు కందము ఆయన పాదమును
అచ్చునకు నిత్యరమాసయతి ప్రయోగ
క. స్వప్తియని పలుకుచు, గమ
లాస్తన కస్తూరికానే లాంఛన సుగు
హస్తంబు సాఁచి వేఁడిన
లక్ష్యము.
నా స్త్రీ యనం బలుకనగునె యాదిమ పురుషుల్.
215
మఱియు నారాయణ, పరాయణ శబ్దములకు ప్రబంధపరమేశ్వరుఁడు
ఆరణ్యపర్వం నాంది కంఠమున 9_ వ పాదమున వ చరణంబున
హల్లుకు నిత్యసమాసయతి ప్రయోగము లక్ష్యము, (5-1]
శ. శ్రీయువతీ ప్రియనృప నా
రాయణ బిరుదాంక భీమ! రమణీయ గుణ
శ్రీయుత! నిర్మలధర్మ వ
రామ ! రవితేజ! రాజరాజ నరేంద్రా!
216
మఱియు నేకాంత శబ్దమునకు శబ్దశాసనుఁడు ఆది సర్వము గీతి ఇవన
పాడమున నిత్యసమాసయతి ప్రయోగము. హల్లుకు లక్ష్యము. [8.747
214, *లక్షణసారము అని అ. శి. ప్రాఁత ప్రతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0cpbn0n33tfwc8or25073fnu0m4hsjl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/496</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175890</id>
    <revision>
      <id>492871</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:39:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '304 లక్షణశిరోమణి చతు తుర్థాశ్వాసము తే. కామదేహంబులకును నేకాంత గృహము పొలిచెఁటో మోక్ష ధర్మార్థములకు నిదియే యాస్పదంబన వర్గత్రయానిరుద్ధు లైన జనులకెంతయు నొప్పు నప్పురంబు. 217 జన...'</comment>
      <origin>492871</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3160" sha1="auxtr30mgt6kulivjvtwktj52rjkftj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;304
లక్షణశిరోమణి చతు
తుర్థాశ్వాసము
తే. కామదేహంబులకును నేకాంత గృహము
పొలిచెఁటో మోక్ష ధర్మార్థములకు నిదియే
యాస్పదంబన వర్గత్రయానిరుద్ధు
లైన జనులకెంతయు నొప్పు నప్పురంబు.
217
జనార్దన శబ్దమునకు ప్రబంధ పరమేశ్వరుఁడు ఆరణ్యపర్వము చంపకము
౧.న పాదమున నిత్యసమాసయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [4.398]
చ. సగినగియేనియుకా విను జనార్దన యెన్నఁడు బొంకుఁబల్క- మ
త్యగణిక విక్రమోరు బల ధైర్య సమగ్రుల మట్లుగాక కా
లగతి తొలంగఁద్రోవఁగఁ దలంబగు నే యగుఁగాక నీకు మె
చ్చుగ నిదెప్రాణ మిచ్చెదము స్రుక్కము చావున కాత్మనేమియు. 218
వార్తాకవి రఘునాథయగారి దీపికయందు
తే. సరవిమించు విశ్వామిత్ర శబ్దమునకు
అచ్చుహల్లైన యతియయ్యెనాది కృతుల
నదియే నిత్యసమారంబయండ్రు బుధులు
దీనిధులు దీనిలెప్పగాఁ దెలియవలయు.
అన్నారు.
219
విశ్వామిత్ర శబ్దమునకు భాస్కరుఁడు రామాయణము మత్తేభము ౨-క
పాదమున నిత్యసమాసయతి ప్రయోగము హల్లుకు లక్ష్యము. (సుందర.
కాం. 2637
మ. హరకోదండ విఖండనుండు జనకమ్మధీశ జామాత భా
స్కరవంశాగ్రణి జానకీప్రియుఁడు విశ్వామిత్రం
విశ్వామిత్రయాగాహితా
సురసంహారి వీరాధకాలుఁడు ఖరాసుధ్వంసి మారీచ సం
హరుఁ డన్యప్రమదాపరాజ్ముఖుఁ డయోధ్యానాయకుండాదట..
220
అచ్చవెల్ల రంగనాథుఁడు రామాయణము, ద్విపద, విశ్వామిత్ర శబ్దమునకు
రెండవ యద్ధచరణాది అచ్చుకు నిత్యసమాసయతి ప్రయోగలక్ష్యము.
ద్వి. ఎక్కడా గురుఁడని యెఱుఁగని నీకు
అక్కటా, గురుఁడు విశా
విశ్వామిత్రుఁడయ్యె.
22X&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>auxtr30mgt6kulivjvtwktj52rjkftj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/497</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175891</id>
    <revision>
      <id>492872</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము నే. అనుట నివి నిత్యసమాసయతి లక్షణ ప్రయోగములు. ఇంక నందు, 222 (18) గూఢస్వరయతి లక్షణము తే. తగు విసర్గలు దొలఁగు నోత్వంబుతోడ హల్లుపై స్వరమందిన యట్టి సంధి యదియె గూఢస్వర...'</comment>
      <origin>492872</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2376" sha1="l24qvpo20np372ci6x8sbwkmf2yg84n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
నే. అనుట నివి నిత్యసమాసయతి లక్షణ ప్రయోగములు. ఇంక నందు, 222
(18) గూఢస్వరయతి లక్షణము
తే. తగు విసర్గలు దొలఁగు నోత్వంబుతోడ
హల్లుపై స్వరమందిన యట్టి సంధి
యదియె గూఢస్వరయతినాఁ బొదలుఁ గృతుల
నెన్న గూఢస్వర విభేద మిటులఁ గృష్ణ ?
[ఛందోదర్పణము. 2–86]
తే. స్వరము తుదనుండ లుప్త విసర్గ కోత్వ
మైన స్వర విరామంబు దాసోహమనఁగ
అచ్యుతాశ్రితు లుర్వి నన్యోన్య మిత్రు
లనఁగ న మ్ముకుందుండు యశో ఒర్థి యనఁగ.
(*అథర్వణవ్చందంబున - రం. ఛం. 3.118)
తే. అరయ నన్యోన్య శబ్దపరోక్షములకు
న్యోరు వర్ణంబులగు ముర్వీసుత చరిత్ర
వినుము గూఢస్వరములగు వీనియందు
అచ్చులకు హల్లులకు వళులగునటండ్రు.
225
224
225
సర్వదేవుఁడు ఆదిపురాణము కందము ఆ-వ పాదమున పరోక్ష శబ్దమునకు
అచ్చుకు గూఢస్వరయతి ప్రయోగము లక్ష్యము.
9. శిక్షణను ధృతియు నాస
ద్రక్షణమును జేయు తల్లిదండ్రులు నను ప్ర
త్యక్షపు దైవములుండఁ బ
రోక్షపు దెశములఁ గొలుచు నలజడి యేలా ?
228
225. *మఱియు రఘు రాథయ్యగారి దీపికయం అని అశి. వ్రాత ప్రతి.
ఇది దీపిక వ్రాతప్రతిలోఁ గానరాము.
లైబ్రరీ. డి. 1829)
(చువరాను ఓరియంటల
LS - 39&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l24qvpo20np372ci6x8sbwkmf2yg84n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/498</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175892</id>
    <revision>
      <id>492873</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:40:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '306 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము అన్యోన్య శబ్దమునకు పెద్దిరాజు అలంకారము ఉత్పలము 3-వ చరణమున ౪-వ అడుగునను, గూఢస్వరయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [కావ్య. చూడా. 7.68] ఉ. ధన్యుఁడు విశ్వభూవిభుఁ...'</comment>
      <origin>492873</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2661" sha1="1xcuplmef3wgwjv9unis10a6ym2vd6h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;306
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
అన్యోన్య శబ్దమునకు పెద్దిరాజు అలంకారము ఉత్పలము 3-వ చరణమున
౪-వ అడుగునను, గూఢస్వరయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [కావ్య.
చూడా. 7.68]
ఉ. ధన్యుఁడు విశ్వభూవిభుఁడు ధారుణి నేలఁగ భూజనంబా అ
న్యోన్య హితత్వ సంపదల నొందిరి, దంపతులింపునింప న
న్యోన్య సుఖానుకూలతలకోమిరి, విప్రులు వేల్పుఁబిండు న
న్యోన్య సుపుష్టి తుష్టికుళ లాదులఁ జెందిరి నాఁడు నాఁటికిజా.
ఇంక నందు, (17) వ్యంజనస్వరయతి లక్షణము
తే, వ్యంజన స్వరమున నధికాదు లైన
హల్లులందులఁ బైస్వరమందెనేని
యదయదా వ్యంజన స్వరయతి యనఁజును
వ్యంజన స్వరయతిభేద మరియు కృష్ణ !
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము. 1-913
క. స్వరములు కాదుల నొందిన
నరయఁగ స్వరయతులే నిలుచుఁ బ్రాదుల ఁగాకు
స్వరములు నిత్యసమాసా
క్షరసంధులు రెండునగు భుజంగమ శయనా !
227
228
భీమనగారు, కందము 22వ పాదమున వ్యంజన స్వరయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము.
(సోమయాజి భీష్మపర్వము ఉత్పలము 2వ పాదమున వ్యంజన స్వర
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము.) [1_71]
ఉ. ప్రాంశుపయోదనీలతనుభాసితు నుజ్జ్వల దండధారుఁ బిం
గాంకు జటాచ్ఛటాభరణు నాగమపుంజ పదార్ధతత్త్వని
స్సంశయకారుఁ గృష్ణమృగచర్మకృతాంబరకృత్యు భారతీ
వంశ వివర్ధనుం ద్రిదశవందితు సాత్యవతేయుఁ గొల్చెదళా.
230&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1xcuplmef3wgwjv9unis10a6ym2vd6h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/499</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175893</id>
    <revision>
      <id>492874</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:40:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 307 *భాస్కరుఁడు రామాయణము కందము -వ పాదమున వ్యంజన స్వర యతి ప్రయోగము లక్ష్యము. క. ఓ కాకుత్పపతీ నీ కాకపివరుతోడి సఖ్యమర్హము సుమ్మా నాకుం దోఁచిన విధమిది నీ కార్యంబత...'</comment>
      <origin>492874</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2370" sha1="7mwxt5ni1k1scr73org5qd8jxz1e5ob" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
307
*భాస్కరుఁడు రామాయణము కందము -వ పాదమున వ్యంజన స్వర
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము.
క. ఓ కాకుత్పపతీ నీ
కాకపివరుతోడి సఖ్యమర్హము సుమ్మా
నాకుం దోఁచిన విధమిది
నీ కార్యంబతఁదె తీర్చు నిక్కము కడిమిశా.
అన్నారు.
291
282
వ. ఇది వ్యంజన స్వరయతి ప్రయోగ లక్ష్యములు, ఇఁక నందు,
(18) ఋత
ఋత్వయతి లక్షణము
తే. గరిమ స్వరరూపమైన ఋకారమునకు
'రేఫతోఁగూడ నడి యొనరించిరేని
ఋత్వయతియన నదియొప్పుఁ గృతులయందు
ఋషిమనోంబుజ మత్తద్విరేష కృష్ణ !
చిత్రపు భీమన్న గారు
క. అచ్చులలోని ఋకారం
బచ్చుపడకా రేఫతోడ ననువైన యెడ
చెచ్చెర వడిగా నిలుపుట
పొచ్చెము గా దావికావ్యముల మున్నునికి,
అనంతన్నగారు. [ఛందోదర్పణము, 1,87]
తే. క్షితి ఋకార రూప స్వరయతులు జరుగు
ఋగ్యజుస్సామ వినుతుండు కృష్ణుఁడనఁగ
233
284
వృష్టికులజుండు కరుణాసమృద్ధుఁడనఁగ
హేమపీతాంబరుఁడు దేవ వృషభుఁడనఁగ.
235
కవికంఠపాశమున చంపకము ౧వ పాదమున రెండవ చరణమునను
ఋత్వయతిన్ని నాల్గవ పాదమున రివడికిన్ని ప్రయోగము లక్ష్యము.
231. *ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత భాస్కరరామాయణమున మృగ్యము,
285. ఋషభ (అ, శి. వ్రాత ప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7mwxt5ni1k1scr73org5qd8jxz1e5ob</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/500</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175894</id>
    <revision>
      <id>492875</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:40:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '308 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము చ. *కృతిపతి నామ తార (గణ) ఋక్షములంగల రెంటియందుఁ డ త్కృతిముఖవద్య ముఖ్యగణ ఋక్షమున మెలఁగంగఁజూచు త్కృతి ముఖమైన పద్యమునఁ గిలితవర్ణము తారఁ బొందుత త...'</comment>
      <origin>492875</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2661" sha1="4cwvuehncjvo7nu64l6860di5t7lovm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;308
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
చ. *కృతిపతి నామ తార (గణ) ఋక్షములంగల రెంటియందుఁ డ
త్కృతిముఖవద్య ముఖ్యగణ ఋక్షమున మెలఁగంగఁజూచు
త్కృతి ముఖమైన పద్యమునఁ గిలితవర్ణము తారఁ బొందుత
త్కృతిపతినామఋక్ష ముర రీకృత భంగి గఁజెప్పు పెంపుగళా,
236
శబ్దశాసనుఁడు సభాపర్వము రాజసూయ యాగము పట్టున సీసము 3-వ
పాదమున ఋత్వయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (2-11]
పీ, ఈతని వృద్ధని యెఱిఁగి పూజించితే
వసుదేవుఁడుండంగ వసువ తీశ
ఋత్విజుండని విచారించి పూజించితే
ద్వైపాయనుండుండ ధర్మనియతి
سسية
[యాచార్యుఁడని వినయమునఁ బూజించితే
కృతమతుల్ ద్రోణుండుఁ గృపుఁడునుండ
భూనాథుఁడనియెడు బుద్ధిఁ బూజించితే
యాదవుల్ రాజులే యవనిమీఁదఁ
ఆ. బూజనీయులైన పురుషులలోవల
నెవ్వఁడయ్యెఁ గృష్ణుఁ డిట్టులేల
పూజ్యులయిన వారిఁ బూజింప నొల్లక
భీష్ముపనుపుఁజేసి బేలవయితి. ]
297
వరాహపురాణము గీతి ౧వ పాదమున ఋత్వయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము. [5_10}
జే. ఋషికులైక వతంస నిస్పృహుఁడనైన
నిను విచారించుకొని మేదినీజనావ
నానుభావ ధురంధరుఁడైన దుర్ఘ
యుని విచారించి దయతోడ నేనయవలయు.
288
286. * ఇందు ఋత్వయతికి, రివడికి రెంటికి అశ్యములు గలవు. ఋత్వయతి
రివడి - ఇవి వేర్వేఱు యతిభేదములు, చూ, రివడి,
*భారతిని, (ల, ౪. వ్రాతప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4cwvuehncjvo7nu64l6860di5t7lovm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/501</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175895</id>
    <revision>
      <id>492876</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:41:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 309 మఱియు నందే కందము ౨.వ పాదమున ఋత్వయతి ప్రయోగము లక్ష్యము, [1_1387 క. మీరెఱిఁగినంత యెఱుఁగుదు 1 నేరాజీవాక్షుమహిమ - ఋషులార! వినం గారా దిదిగో శ్రీమ న్నారాయణుఁబోల వచ్చు...'</comment>
      <origin>492876</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2241" sha1="ey2izfdsyuhsf1koqn24qzyknhf32f0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
309
మఱియు నందే కందము ౨.వ పాదమున ఋత్వయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము, [1_1387
క. మీరెఱిఁగినంత యెఱుఁగుదు
1 నేరాజీవాక్షుమహిమ - ఋషులార! వినం
గారా దిదిగో శ్రీమ
న్నారాయణుఁబోల వచ్చునా యెవ్వరికిజా.
వ. ఇవి ఋత్వయతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇఁక నందు,
(19) విభాగయతి లక్షణము
తే. సంఖ్య కొలఁదులు నొడివెడి శబ్దవితతి
పై విభాగోక్తి పరఁగు శబ్దముల తుద వి
ధించిన విభాగయతులు రెండేసి కృష్ణుఁ
డిదె కలికి మాడలిడు జాళ్యెడేపి యనఁగ.
మఱియు (అనంతన్నగారు. ఛందోదర్పణము. 1.1213
తే. సంఖ్యకును బరిమాణ సంజ్ఞలఁ దనర్చు
శబ్దములపై విభాగోక్తి సరణి సంఘ
టించు నప్పుడు యతులు రెండేసియగు ను
పేంద్రుఁడిచ్చు నరము మోపెఁడేసి యనఁగ,
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము. యతులు. 1-2]
-
239
240
241
242
289, x ఇది (ఏ ఋలకు మైత్రి) ల. శిరోమణి మఠమున సహజస్వరయతి
యగును, ఋత్వయతి క్రిందఁ జెప్పుట పరిగాదు.
241. విధించిన
రెండేసి ఇందు ఇంచులోని ఇకారమునకు యతిలోని
ఏశారమునకు మైత్రి,
-&gt;
జూలె - వలవంటి నాణెములుంచు సంచి అని నూ-
జాలె + ఎడు = -లేఁడు,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ey2izfdsyuhsf1koqn24qzyknhf32f0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/502</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175896</id>
    <revision>
      <id>492877</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:43:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '3:0 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసమం తే. సంఖ్యయందును బరిమాణసంజ్ఞసంఘ టీల విభాగాఖ్య యతులు రెండేసి యగుఁ గ వీశ్వరుల కర్థమీ గంపెఁ డోపి యనఁగ భంజితాసుర సముదాయ! యాంజనేయ ! వ. ఇవి విభాగయతి...'</comment>
      <origin>492877</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2696" sha1="tcyb3xjvr7wdbzmfdr7c7w6rv4mj6u9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;3:0
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసమం
తే. సంఖ్యయందును బరిమాణసంజ్ఞసంఘ
టీల విభాగాఖ్య యతులు రెండేసి యగుఁ గ
వీశ్వరుల కర్థమీ గంపెఁ డోపి యనఁగ
భంజితాసుర సముదాయ! యాంజనేయ !
వ. ఇవి విభాగయతి ప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు. ఇఁక నందు
(20) కాకుస్వర యతి లక్షణము
243
244
వ. కాకుస్వర యతియును వ్యంజన స్వరయతియును నొకవిధంబునై కానఁ
బడును గావున తద్భేదంబులు వివరించేద; నందు కాకుస్వరయతి సంబోధ
నాంత పరమయ్యును దీర్ఘవర్ణంబై స్వరముగాన్పించు నదియే కాకుస్వర
యతి యగుఁగాని కాదులైన హల్లులపై స్వరమందిన అదియు కాకుస్వర
యతి యనఁబడు, కాదులపై స్వరమందిన యది వ్యంజనస్వర యతియై
సిద్ధంబగుఁ గావున నట్టి కాకుస్వరయతికి లక్షణము,
అనంతనగారు, (ఛందోదర్పణము. 1-371
తే. వరుస దీర్ఘాంత సంబుద్ధి వచన రచన
కమరుఁ గాకుస్వర “విరామమై సహస్ర
నామశోభిత గోపకృష్ణాయనంగ
(సమద వందిత గోప కృష్ణాయనంగ.)
మణ
వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు దీపికయందు (లక్షణదీపిక. 821]
తే. 1 తుదల దీరంబు అందినఁ దోఁచు నిడుడ
لله
*యచ్చు ప్రశ్న కాకుస్వరయతికి రెండు
వర్ణములు చెల్లు హరిఁ జూడ వాలతాంగి
యతివ చూచితే లెస్సవాఁడా యనంగ.
245
2J0
247
246, యతులు (ఛం, ద.)
2స్వరంబు పరమసహస్ర. (ఛం. డ॥)
247, 1తొలుత, (అ, శి వ్రాతప్రతి),
§.
2అచ్చు హల్లు కాకుస్వర. (అ. శి. వ్రాత ప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tcyb3xjvr7wdbzmfdr7c7w6rv4mj6u9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/503</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175897</id>
    <revision>
      <id>492878</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:44:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము (*అనంతన్నగారు ఛందోదర్పణము 1-96] ఐ ఐదు కృష్ణయేఱుఁగవా నన్ను నిది తగ 811 వా విరుద్ధ భాషలాడ వేల లోననెట్టి యలుకలో నాఁగఁగాకుస్వ రోక్తి రెంటఁజెల్ల నొగిధరిత్రి వెండియు...'</comment>
      <origin>492878</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2265" sha1="9w8c3b2cnk6pw1yj1wr0f4351xjxukq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
(*అనంతన్నగారు ఛందోదర్పణము 1-96]
ఐ ఐదు కృష్ణయేఱుఁగవా నన్ను నిది తగ
811
వా విరుద్ధ భాషలాడ వేల
లోననెట్టి యలుకలో నాఁగఁగాకుస్వ
రోక్తి రెంటఁజెల్ల నొగిధరిత్రి
వెండియు ననంతనగారు (ఛందోదర్పణము 1-96]
క కాకుస్వరయతి యగు నితఁ
డేకద జలనిధిని బవ్వడించె ననం బ్ర
న్నా కలిత దీర్ఘమున నితఁ
డేకవ్వడి రథము గడపె నిమ్ముల ననఁగ
248
249
ఇందుకు ప్రయోగము సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము -వ పాడ
మున కాకుస్వరయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [2.250]
క నీచెప్పిన వీరులు ద్రో
ణాచార్యులు మొదలుగాఁగ నని కొల్లని వా
రైచన్నవారలం గని
యే చక్కంబెట్టు వాఁడ నే పాండవులతో
250
భాస్కరరామాయణము కైకసి వాక్యము గీతి ౪-వ పాదమున కాకుస్వర
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము [యుద్ధ కాం 1561
ఆ అన్న నీవు బుద్ధులన్నకుఁ జెప్పుచు
నున్నమాట నేను విన్నఁ గోలె
పొగులుచున్నదాన మొగ మొప్పకున్నడి
యేమి తెఱఁగుఁ జెప్ప వే కుమార'
251
శ్రీనాధుఁడు నైషథము శార్దూలము v2వ పాదమున కాకుస్వరయతి
ప్రయోగము లక్ష్యము [2_32]
243. *నుంటియణ రఘునాథమ్భ గారు, (లశి వ్రాతప్రతి).&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9w8c3b2cnk6pw1yj1wr0f4351xjxukq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/504</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175898</id>
    <revision>
      <id>492879</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:44:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '312 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము శా. కాలాంతఃపుర కామినీ కుచతటీ కస్తూరికా సౌరభ శ్రీలుంటాకము చందనాచలతటి శ్రీగంధసం పుష్పిత వ్యాళ స్ఫార ఫణాక ఠోర విష నిశ్వాసాగ్ని పాణింధమం బేలా...'</comment>
      <origin>492879</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3521" sha1="e5ejq6b08izf684kooqyk0p5d1370zj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;312
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
శా. కాలాంతఃపుర కామినీ కుచతటీ కస్తూరికా సౌరభ
శ్రీలుంటాకము చందనాచలతటి శ్రీగంధసం పుష్పిత
వ్యాళ స్ఫార ఫణాక ఠోర విష నిశ్వాసాగ్ని పాణింధమం
బేలా నాపయి దక్షిణాలము వక్రీ చేయు దాక్షిణ్యము.
252
వ, ఒక్కొక్క దిక్కున ఈ కాకుస్వరయతిన్ని ప్లుతయతిన్ని ఒక్కతీరుగాఁ
గానఁబడు ; నివి కాకుస్వరయతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇంక నందు, 253
(21) సావర్ణయతి లక్షణము - అందు సమయతులు
ఇందుకు సమ్మతులు - ఆంధ్రకవితాపితామహుఁడు ఆముక్తమాల్యద
ఉత్పలము ౧వ పాదమున ట త వర్గులకు సావర్ణయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము. (5_122]
1
ఉ. డిగ్గిన యంచదూఁడు కొని తీర వనేక్షువు వంకమీఁదుగా
A
నగ్గెడ పుల్ల కేసరము (నందు వపింపఁగ నెక్కు నూలిను
నగ్గమునం దనారత మరంద సర స్యరవిందగోష్ఠికిళా
వెగ్గలమాడుతేంట్లు మరువింటికిఁబూనె గుణద్వయక్వముగా.]
సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము ఉత్పలము ౧వ పాదమున తట
సావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [2-52]
254
ట వర్గులకు
255
ఉ. దక్కెను రాజ్యమంచు నకటా యిటు దమ్మునిభాగమీక నీ
వెక్కడ మ్రింగఁజూచెద వదేటికి (దక్కును మీనులోలతళా
గ్రక్కున నామిషంబునవి గాలము మ్రింగిన చాడ్పునూ
వె యి
ట్లుక్కివుఁడైన చీకొడుకు నుల్లమునున్నటు లాడఁగూడునే.)
మఱియు సోమయాజి ద్రోణపర్వము, అభిమన్యువాక్యము, చంపకము
౪-వ పాదమున లక్ష్యము ద ట లకు ప్రయోగము లక్ష్యము. [2-11)
చ. ఇదియొక పిన్నవాఁ డడరి యెక్కుడు మూఁకల క్రందుదోలెడుజు
గదుపుల వెల్చు గోవకునికై వడినంచు జనుల్నుతింపఁ (జే
పెద వినిమామప్రీతి విలపిల్లఁగఁ దండ్రియు సంతపిల్లఁ) బె
ట్టిదుఁడగు కౌర వేంద్రునకు దెప్పరమయ్యేడు భంగిఁబేర్చెదు.
256, 1 డిప్పరు (సంతో భా.)
.
256&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e5ejq6b08izf684kooqyk0p5d1370zj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/505</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175899</id>
    <revision>
      <id>492880</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:44:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '3వ విశ్రమాధికారము 313 257 మఱియును సోమయాజి ద్రోణపర్వము ద - దష్టాలకు సావర్ణయతి ప్రయో గము చంపకము 3 వ పాదమున లక్ష్యము. (1-109) చ. అకట యజాతశత్రుఁడను నప్పులు కిప్పుడు నిక్కమయ్యేవా నీకిఁ గుర...'</comment>
      <origin>492880</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" sha1="542uz0zw6dbyzehvfca3wysbk3s3p3r" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;3వ
విశ్రమాధికారము
313
257
మఱియును సోమయాజి ద్రోణపర్వము ద - దష్టాలకు సావర్ణయతి ప్రయో
గము చంపకము 3 వ పాదమున లక్ష్యము. (1-109)
చ. అకట యజాతశత్రుఁడను నప్పులు కిప్పుడు నిక్కమయ్యేవా
నీకిఁ గురునాథ ! యిట్టులకనిం దెగఁజూచుట 'గోరకాజి నొ
డి కొనఁగఁ గోరి తీ విధము చెప్పర మెంతయు నీతెఱంగు గో
ర్కికిఁ గతమేమొ పొండవులగెల్చి ధర సృగమీఁ దలంచితే.
మఱియు సోమయాజి విరాటపర్వము ధర్మరాజ వాక్యము, ఉత్పలము
౩ వ పాదమున ద . డ లకు యతిప్రయోగము లక్ష్యము. (1.921
d. ఒప్పెడు మేనుఁ బెంపుగల యుల్లము నాగరికంపుఁ జందముం
జెప్పక చూపగీతని విశేషముఁ డెల్పేడుఁ గొల్చుటెంతయు
దెప్పర మేమిసేయుముఁ గడింది విచారము పుట్టె, నెట్లితం
డప్పురి సంచరించునొక యన్యులెఱుంగక యుండునట్లుగ.
ప్రబంధ పరమేశ్వరుఁడు ఆరణ్యపర్వము మత్తేభము 22వ పాదముళ
కవర్గ తవర్గులకు బిందు సావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము,
చు. * వెలఁదింగానక చోటులయ్యెడల నన్వేషించు రారాజు మం
జుల కుంజంబులఁ గమ్మపుప్పొడుల సంక్షోభించి కల్హార జోం
గల దేశంబుల మాధురీ ఘుసృణకాంతారాటవీ క్షోణుల కా
గల సు ...డిత చక్రచక్రముల సత్కా సాఠాంతరాంతమ్ములతో.
258
259
మఱియు నాంధ్రకవితాపితామహుఁడు మనుచరిత్ర శా. 9-వ పాదమున
బిందుసావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము, [1_55]
౪. శీలంబుం గులముజు శమంబు దమముగా జెల్వంబు లేఁబ్రాయము
బోలంజూచి యికండు పాత్రుఁడని యేభూసాలుఁడి వచ్చినకా
సాలగ్రామము మున్నుగాఁ గొనఁడు మాన్యక్షేత్రముల్ పేక్కు చం
దాలంబండు నొకప్పుడుం దఱఁగదింటం బాఁడియు బంటయు. 260
237, 1సొరశాంతి, (అ. శి. వ్రాతప్రతి)
డెప్పర. (సంతో. భా.)
259. *ఈ పద్యము నేఁటి మాద్రిత భారతమున మృగ్యము,
LS-40&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>542uz0zw6dbyzehvfca3wysbk3s3p3r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/506</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175900</id>
    <revision>
      <id>492881</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:45:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '31% లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము రాయన భాస్కకుని చాటువార మత్తేభము ...వ - పాదమున టవర్ల తవర్గులకు బిందు సావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము మ సరిచే సైరిపుడేం భాస్కరులు భాషారాధ' పుత్రా! వ...'</comment>
      <origin>492881</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2915" sha1="pwx86k70fdzc5yz615c827rnwi7z0ji" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;31%
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
రాయన భాస్కకుని చాటువార మత్తేభము ...వ - పాదమున టవర్ల
తవర్గులకు బిందు సావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
మ సరిచే సైరిపుడేం భాస్కరులు భాషారాధ' పుత్రా! వసుం
ధర నందొక్కఁడు మంత్రియయ్యె వినుకొండళా రాయనామాత్య భా
స్కరుఁడో? యౌ, నయితే సహస్రకరశాఖల్లే, వదే యున్న వే
తిరమై దానముసేయుచో, రిపులహేతినేయుచో, వ్రాయుచో
281
శ్రీనాధుఁడు నైషధము, ఉత్పలము 22వ పాదమున టవర్లు తవర్గువుల
కున్ను సావర్ణయతి ప్రయోగము లక్ష్యము 2-137)
రాకసువాంకు మండలము రాజా నునూరు మొగంబుఁ బట్టు దో
ఢీకొని వచ్చు దండధర దిక్పవసూర మదక్షిణంబవుం
గాక వి యోగికితా గురుమమ్మ కళృంగము వంగఁజేయునీ
కీకరసంకజాతము రతీశ్వర ' దక్షిణమైన నాఁటికి
*సారసంగ్రహము
క వర్గాక్షర విపరీత మ
-
నర్గళ బిందు ప్రశస్త మదికిన తగువో
వర్గములకు సావర్ణము
భర్గ ప్రణిపాతచరణ పంకజనాభా |
262
263
వ అన్నారు. డిగ్గి (దిగ్గి], డకెను దక్కెను, డీని దీవి, అవి
యిట్లు రెండు ప్రయోగములు గలవని యందురు. రూఢి పదములు డిగ్గిం
దక్కెను, డీకొని యమునిని ప్రశస్తముగా వాడికి పదములు ముఖ్యముగా
దెలియు నట్లగుటంజేసిన నిది సావర్ణ్యయతి ప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు 4
Q5,
(22) అరుస్వామ్మయతి లక్షణములు
తే కషసహలునాఁగ నవని నూష్మలు దనర్చు
బిందుయుక్తమైన శషసలఁ బెనఁచి యిడిన
ఒరిగి *ఛందస్సార సంగ్రహము కానోపును,
264&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pwx86k70fdzc5yz615c827rnwi7z0ji</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/507</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175901</id>
    <revision>
      <id>492882</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము నవి గృతుల ననుస్వారోష్మయతులనంగఁ దనరు నూష్మల నాల్గింటఁ బెనుపఁగృష్ణ ! ఉదాహరణము -- తే. *శరధి నిభగాత్ర వినుత సంగత చరిత్ర సర్వగీర్వాణ మిత్ర పంకజ (ని) నేత్ర' హంస వంశ ప...'</comment>
      <origin>492882</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2700" sha1="1qb751i5rs06onknpqb6uomyksb23yy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
నవి గృతుల ననుస్వారోష్మయతులనంగఁ
దనరు నూష్మల నాల్గింటఁ బెనుపఁగృష్ణ !
ఉదాహరణము --
తే. *శరధి నిభగాత్ర వినుత సంగత చరిత్ర
సర్వగీర్వాణ మిత్ర పంకజ (ని) నేత్ర'
హంస వంశ పవిత్ర సంభరిత గోత్ర
యనఁగఁదగు ననుస్వారోష్మయతులు కృష్ణ
ఛందస్సార సంగ్రహమున
క. మిగుల ననుస్వారోష్మల
కగువళ్లు ఘటింప శషసహలు మాలతుకణా
బిగిగొని బిందువు గూర్పం
దగునది మవిరామ మసుర సమర వీరామా ! అన్నారు.
315
265
2E7
లక్ష్యము రామాయణము 3 వ పాదమున సవర్ణమునకు అనుస్వారోష్మ
యతి ప్రయోగము.
మ. సమరాగ్రమ్మున రాముఁ డమ్ముఁ దొడిగేజు జాపంబునన్నూటిగా
సమరారిద్రుమరాజ దావదహన వ్యాల్లోల కీలచ్చటా
సమరోషోగ్రకషాయి తేక్షణము *లం ధ్వస్తదిక్పాలు ఁ బం
క్తిముఖుజు దుర్విరసాభిదానమదసంకేతంబు లక్షించుచుజా.
266. *ఈ యను స్వాదయతి మైత్రీ విశేష మును గూర్చి పీఠికను చూచునది.
1 సంకత (ఐ. శి. వ్రాత ప్రతి),
కవినేద్రి. (అ. శి. వ్రాత ప్రతి).
268. ఆశధ్వస్త. (ఆ. శి. వ్రాతప్రతి),
268
*ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత భాస్కరరామాయణమున మృగ్యము,
లక్షణశిరోమణికిఁ బూర్వికములైన కవిచింతామణి, లక్షణదీపిక, ఆంధ్ర
ప్రయోగ రత్నాకరము పై పద్యమును రామాయణములో నిడిగ నుదాహ
రించినవి. అందలి పాఠములెల్ల భిన్న భిన్నములై పొంది పొసగకున్న వి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1qb751i5rs06onknpqb6uomyksb23yy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/508</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175902</id>
    <revision>
      <id>492883</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:54:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '316 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వ. అన్నారు. నందు, ఇవి అనుస్వారోష్మయతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇక 269 (23) కచుత్వానునాసిక యతిలక్షణము తే. మత్ త్వత్ భవత్ యుష్యదస్మద్యత్ తత్ ( ఇవియు యుష్మద...'</comment>
      <origin>492883</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2493" sha1="nh3wqg5sdti0mgwqynqyvnam1tmpk2e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;316
లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము
వ. అన్నారు.
నందు,
ఇవి అనుస్వారోష్మయతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇక
269
(23) కచుత్వానునాసిక యతిలక్షణము
తే. మత్ త్వత్ భవత్ యుష్యదస్మద్యత్ తత్ (
ఇవియు యుష్మదస్మ ద్విధములను గృతుల (?)
చజల ననునాసికల సంధి సంఘటింప
నవియే చుత్వానునాసిక యతులు కృష్ణ !
ఉదాహరణము
తే. తలమే బ్రహ్మాదులకు నుద్వచ్చరణ మహిమ
దలఁప నేరికిఁ దీఱు మజ్జనక! సంత
తమును భజింయింతునే భవచ్చరిత అని న
నటులు చుత్వానునాపిక యతులు కృష్ణ !
చుత్వాను నాపిక యతిప్రయోగము లక్ష్యము, ఛందస్సారసంగ్రహమున
తే. యుష్మదస్మత్ప్రకారమై యొనరు విరతి
చుత్వమనునాసికము పూనుచో ఘటింప
ధాత్రి నుభయము కృష్ణు మన్మానపార్టీ
ధామమున విల్పీకొల్తుఁ ద్వచ్చరణమనఁగ.
270
271
అన్నారు.
272
ఇందుకు శాకుంతలము కందము ౨-వ పాదమున లక్ష్యము,
(24) ఆ దేశయతి
మఱియు నాక శబ్దమునకు గౌరన ఉత్పలము ౪ వ పాదమున ఆదేశయతి
ప్రయోగము హల్లులకు లక్ష్యము.
611
గ్లఋత్వాను నాసిక (ల. శి. వ్యాత ప్రతి) 270, 271, 272. పద్యముల
లోను వ్రాత ప్రతులందు ' ఋత్వ ' అనియే లిఖితమై యాన్నది.
(చూ. పీఠిక)
(?) ప్రథమపాదమున గణభంగము ద్వితీ మపాదమున యతిభంగము
278, *ఇది గౌర చాటుధార, (ఆప్ప. 3-158).
み&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nh3wqg5sdti0mgwqynqyvnam1tmpk2e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/509</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175903</id>
    <revision>
      <id>492884</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:54:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'వి శమాధికారము ఉ ప్రాకటదర్పులై సకలరాయని లక్కనృపాలు నాజీలోఁ దాఁకు విరోధి సైన్యము మదంబోదవ స్వరియింప వచ్చుచొ నాకనిమెల్ల నందుకొను నంచిత దివ్యవిమాన సంచర న్నాక విలాసినీ చరణ హ...'</comment>
      <origin>492884</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2954" sha1="j7953gwdaoy6s3zkwbhmowr3syq8z5h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వి
శమాధికారము
ఉ ప్రాకటదర్పులై సకలరాయని లక్కనృపాలు నాజీలోఁ
దాఁకు విరోధి సైన్యము మదంబోదవ స్వరియింప వచ్చుచొ
నాకనిమెల్ల నందుకొను నంచిత దివ్యవిమాన సంచర
న్నాక విలాసినీ చరణ హంసక భూరి ఝణంఝణధ్వనుల్
317
273
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు కపిలోకి సంజీవని యందు ఆదేశయతి
ప్రయోగము
మ *కృతులం గల్గఓఁజేసీ ద్వ్యన్తరు పసరేభ్యోప ఈత్ప్రక్రియా
న్వితులౌటణా యతు లచ్చు హల్లులుఁగుళా ద్వీపాంతరీసంబుల
హీతుఁడై ధర్మజు(బ్రోచి జాంబవమహాద్వీపంబొసంగెం గురు
క్షితిపవ్రాతము నెవడంచె గుణరోచిష్ణుండు కృష్ణుండనకా
274
వ ఒక్కొక్కడిక్కన ఈ ఆదేశయతి నిత్యసమాసయతి అఖండయతిన్ని
ఈ మూఁడున్ను ఒక్కరీతిగా కనఁబడును రఘునాథయ్యగారు ఆదేశయత
నిత్యసమాసయతిలో భేదష గుఁ గనక నాకశబ్దము ఆఖండయతి యనవచ్చు
నన్నారు. ఇవి ఆదేశయతి ప్రయోగలక్షణ లక్ష్యములు ఇఁక నందు, 273
(25) ప్రాసయతి లక్షణప్రయోగ లక్ష్యములు
తే పదములను సీసముల గీత పద్యములను
వృత్తములలోన నొక కొన్ని వృత్తి భేద
ముల లయగ్రావా రగడల నిలుచుఁగాని
యితరములఁ జెల్లదిడఁ బ్రాసయతులు కృష్ణ '
们
వ ప్రాసయతి యనునది - యిరువది ప్రాసభేదము(లు)
276
సమనామ విషమ
మొదలుగాఁ బ్రాసమ్ములు పదగీత సీసమ్ములయందును ఉపరివృత్తాదు
లలో లయగ్రావా మొదలగు కొన్నివృత్తములను రగడ భేదములను,
శి
2 ప్రాకటవరులై (అ వ్రాతప్రతి)
27%. * ఈ పద్యము నేటి ముద్రిత క జి, సం
అందు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j7953gwdaoy6s3zkwbhmowr3syq8z5h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/510</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175904</id>
    <revision>
      <id>492885</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:54:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '318 లక్ష్ణళిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము మఱియు సమవృత్త భేదములలోఁ గొన్ని వృత్తంబులను బ్రాసయతి చెల్ల నింతియేకాని తక్కినవానియందు ప్రాసయతులు చెల్లకుండుటను ప్రసిద్ధంబు లగు నిది ప్ర...'</comment>
      <origin>492885</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2348" sha1="l9jxv82eou2w85co6av9x6eu3pyz57l" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;318
లక్ష్ణళిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
మఱియు సమవృత్త
భేదములలోఁ గొన్ని వృత్తంబులను బ్రాసయతి చెల్ల
నింతియేకాని తక్కినవానియందు ప్రాసయతులు చెల్లకుండుటను ప్రసిద్ధంబు
లగు నిది ప్రాసయతి లక్షణము. ఇంక నందు,
(28) వికల్పయతి లతకుణము
తే. హల్లులందు 'హకారంబునందు సంధి
జేపిన వికల్పయతి (మనఁ) జెల్లు జ ఞ ణ
నమలనఁగ గలు ననునాసికములు గూర్ప
నదియె యను నాపిక వికల్పమయ్యె గృష్ణ
వ. మఱియును,
తే. హాయుతమైనట్టి హల్లులయందు మఱియుం
గాకు బిందువుతోడి జకారమునకు ల
గలిపి యొక్కొక తఱిని వికల్పయతులు
దనరు నాదిమకవి సమ్మతమునఁ గృష్ణ!
అనంతనగారు (ఛందోదర్పణము, 1_1243
తే, హయుత వర్గహల్లు వికల్పయతులు జరుగు
దేవకీనందనుఁడు జగదితుఁ డనంగ
జగద్ధితుఁ
హలధరుఁడు సంగరాంగణోద తుఁ డనంగ
Q
నవనిమోచినయవి కకుబ్బస్తులనఁగ.
చిత్రకవి పెద్దనగారు. [లక్షణసారగ్రహము. యతులు, 1-11}
తే, సంధులను రెండు రూపముల్ జరుగు వర్ణ
మున వికల్పాక్షర యతులు దనరుఁ గృతుల
త్రివి యనిమ
తలఁపు హరిపైన విడిన సన్మతివి
భంజితాసురసముదాయ ! యాంజనేయ !
278, 1వకారంబు (జి. శి. వ్రాఁత ప్రతి),
low
277
278
279
280
281
282&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l9jxv82eou2w85co6av9x6eu3pyz57l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/511</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175905</id>
    <revision>
      <id>492886</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:55:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము జకారమునకు వికల్పయతి లక్షణము [*ఛందోదర్పణము. 1.125] తే. నలిఙకార హ ల్లితరానునాసికాఖ్యమ గదిపి తత్పంచమముగా వికల్పయతులఁ గలుగుఁ జక్రి వల్లనసుదృఙ్మదనుఁడనఁగఁ గమలనేత్...'</comment>
      <origin>492886</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2510" sha1="k83vs0pfnzalsxeia9aq6c5390dw7k9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
జకారమునకు వికల్పయతి లక్షణము
[*ఛందోదర్పణము. 1.125]
తే. నలిఙకార హ ల్లితరానునాసికాఖ్యమ
గదిపి తత్పంచమముగా వికల్పయతులఁ
గలుగుఁ జక్రి వల్లనసుదృఙ్మదనుఁడనఁగఁ
గమలనేత్రుఁడు సకల దిఙ్మహితుఁడనఁగ.
319
283
ఇందుకు సోమయాజి శాంతిపర్వము, కందము ౨.వ పాదమున అకారము
నకు వికల్పయతి ప్రయోగము లక్ష్యము. [5-90]
క. జ్ఞానంబు వడయుటకు వా
జ్ఙానసములు సునియతములు గావింతు రోగి
న్మానితశాంతికొఱకు సు
జ్ఞానంబున నాత్మనియతి సలుపుదురు బుధుల్.
284
న. ఈ వికల్పయతిన్ని, ఉభయయతిన్ని, జ్ఞయతిన్ని ఒక్కొక్క దిక్కున ఒక
రీతిగాఁ గనఁబడును. ఇవి వికల్పయతి ప్రయోగ లక్ష్యము. ఇఁక
నందు,
(27) ప్రభునామయతి లక్షణము
తే. ఏకశబ్దంబె ద్వితిఢమై యూఁదఁబడక
యూఁదఁబడి యున్న తెరఁగున నొనరుఁగృతుల
విరతి పదములఁ బ్రభునామ విరమణంబు ;
వీనిలక్ష్యంబు తేట గావింతుఁ గృష్ణ :
తే. అవనినాథుఁడు గోపకృష్ణయ యనంగ
జలజనేత్రుఁడు గోపకృష్ణయ యనంగ
అతనిసామెను రామ, * మాయము యనంగ
హరికి గారావురాణి * మా యమ్మయరఁగు
283. * వార్తాకవి రము నాథయ్యగారు దీపిక ముందు (ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి),
287. *ఈ చూకు, నాడి హనముల లోనిని ప్రభువారు పతికి అక్యడు
క్యాజాలవు.
285
284
287&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k83vs0pfnzalsxeia9aq6c5390dw7k9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/512</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175906</id>
    <revision>
      <id>492887</id>
      <timestamp>2025-06-19T23:55:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి 320 వ. మఱియును, చతుర్థాశ్వాసము తే. అహిగిరి నివాసుఁడవని వెంగన్న యనఁగ గరుడగమనుఁడు పుడమి వెంగన యనంగ కలిమి కల యలమేలు మంగమ్మ యనఁగు ఆరయ సిరి యలమేలా మంగమ యనంగ అనంతన్నగ...'</comment>
      <origin>492887</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2157" sha1="6h1h9c9ps9xoloslwqo32n42o6s0w5p" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
320
వ. మఱియును,
చతుర్థాశ్వాసము
తే. అహిగిరి నివాసుఁడవని వెంగన్న యనఁగ
గరుడగమనుఁడు పుడమి వెంగన యనంగ
కలిమి కల యలమేలు మంగమ్మ యనఁగు
ఆరయ సిరి యలమేలా మంగమ యనంగ
అనంతన్నగారు, [ఛందోదర్పణము. 1.12[F]
తే. ఒరులు నన్నమయనుకోట న్యూదఁబడక
ద్వివిధముగఁజెల్లుఁ బ్రమరామ విరమణంబు
మహీన యోధ్యకు రాజు రామున యరంగ
నతని పట్టపుదేవి సీతను యనంగ.
వ. ఇది ప్రభూమయతి లక్షణము.
(28) [సంయుక్త మతి లక్షణమూ]
తే. (క) షల సంయు క్తి కాక్షర గణన స్తోంది.
1 (చచజఝుల కణగఘలు శషసలనందు)
కియ్యవట్రుషుక్రారయు గిలక పలుకఁ
బడిన సంయుక్తయతుల కాస్పదము కృష్ణ!
భీమనగామ (కవిజనాశ్రయము సంజ్ఞ. 71. అనస్సూని)
క. వెలయఁగ సంయుక్తాక్షర
ములలో నేవానినైన మునుకొని వడిగా
నిలుపఁదగుం బాదమ్ముల
నలఘుపరాక్రముఁడ! రేవ! యకదృశ విధనా !
వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు దీపికయందు
-
288
289
290
298
292
అన్నాఁడు;
20%
క. వసుమతి కషయోగజమై
యెసఁగిన షోతోడి యతికి నెనయును శషసల్
292. &quot;నజం కబలాలి గా హల్లులనందువోతు, (అ. శి. వ్రాతప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6h1h9c9ps9xoloslwqo32n42o6s0w5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/513</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175907</id>
    <revision>
      <id>492888</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:07:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పనగల కథగఘ చ ఛ జ ఝ (అ) స దృశ గతి నాదికవుల యనుమతి వలనగా చ మఱియును, క [*ఛందోదర్పణము 1.110] వడి నెలవులలోఁ జేరువ యెడ నొకసంయుతమునౌలయెడ నొకటినిఁ దా రిడిరేవి కవులు తప్పుట యెడఁబడదు పృథగ్యతి...'</comment>
      <origin>492888</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2135" sha1="ov1w0ul6oj0ruqggypapgpm6zo1toen" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పనగల కథగఘ చ ఛ జ ఝ
(అ) స దృశ గతి నాదికవుల యనుమతి వలనగా
చ మఱియును,
క
[*ఛందోదర్పణము 1.110]
వడి నెలవులలోఁ జేరువ
యెడ నొకసంయుతమునౌలయెడ నొకటినిఁ దా
రిడిరేవి కవులు తప్పుట
యెడఁబడదు పృథగ్యతి ప్రయోగములు హరీ!
[ఛందోదర్పణము 1_1091
ఆ ఒక్కడుగున విశ్రాంతులు
పెక్కిడుచో సంయుకములు 'పెనుపకమును జ
డ్డక్కరమునఁ దానెత్తిన
యక్కరమే యునుపవలయు నన్నిటను హారీ !
284
205
296
237
'లక్ష్యము శ్రీరంగమహత్త్వము రగడ సంయుక్తమైన క్షకారమునకు
ప్రయోగము (ఛందోదర్పణము 1.111]
హ్మవలయమంతయు విషాణముననెత్తు కిటి
మూములపోయ నక్క జి మనుచు నిట్లిడక
ట్మెవలయమంతయు విషాణముననెత్తుకిటి
సత్త్వమరుదన నొప్పు సంయుక్తవడి చెడక,
296, * దీపికయండే (ల వ్రాతప్రతి)
298
298 ద్విరదగతిరగడ కుదాహరణముగ ఛందోదర్పణమున నీపద్యము
ఆనంకుఁడు స్వీయలక్ష్యములనే యొసఁగాను కాని
కలగు [1_111]
యితరులని గ్రహింపలేదు మఱి యీ పద్యము సంయుక్త యతి అ
అక్షణములఁ దెలుపుతున్నది
అధ్య
నిది శ్రీరంగమహత్త్వములోనిది
కా నేరదు,
LS -41&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ov1w0ul6oj0ruqggypapgpm6zo1toen</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/514</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175908</id>
    <revision>
      <id>492889</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '+923 లక్షణళితో మణి చతుర్థాశ్వాసము *మఱియు నొకరగడ లక్ష్యము [ఛందోదర్పణము 12112. రంపముల ప్రచ్చుగతి వచ్చె నఖముల రిపుని వక్షము నృసింహుడన రావడియుఁ 1 జోరదుకృతి ఆంపముల ప్రచ్చుగతి ప్రచ్చ...'</comment>
      <origin>492889</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2645" sha1="gqq3831bf7vzsn3yf81ebnv23mzriu0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;+923
లక్షణళితో మణి
చతుర్థాశ్వాసము
*మఱియు నొకరగడ లక్ష్యము [ఛందోదర్పణము 12112.
రంపముల ప్రచ్చుగతి వచ్చె నఖముల రిపుని
వక్షము నృసింహుడన రావడియుఁ 1 జోరదుకృతి
ఆంపముల ప్రచ్చుగతి ప్రచ్చెనఖములు రిపును
రమ్ము నరసింహుఁ డనవి వ్రాయ సంయు క్త
యతి
299
భాస్కరుఁడు రామాయణము శా. 4 వ పాదమున సంయు క్షయతి
ప్రయోగము లక్ష్యము [యుద్ధకాం. 79]
శా. రక్షోనాయక మమ్ముమిమ్ము సచిపవ్రాతంబు నీసేనల
ప్రక్షింప స్వలకేని పుచ్చుముకల నైదేహి నీవెన్ననా
జిక్షోణి స్థలినల్పుఁడే ఒఖరుఁడు ప్రస్ఫేతో గ్ర ఇకీలాదురు
త్ప్రేక్షంబైన రఘుక్షితీకు శరవహ్నం ద్రోపు గంటేగదా !
వ ఇవి సంయుక్త యతి లక్షణప్రయోగ లక్ష్యములు ఇఁక నందు,
299 C
300
301
'అటు మఱియొక విధంగు రగడ &quot; అని అనంతుఁడు దీని నా దాహం
రిం చెను (ఛం.
1.112).
సొంపగుఁగృతి (ల వ్రాతప్రతి),
గ్రాలు. (ఛంద )
300 ఇందు నాలుగు పాదములందును సంయుక్తయతులు గలవు.
800 అపకుఁడు (ల ? వ్రాతప్రతి)
తెకీలానల, పేక్షంబైన (అశ. వ్యాత ప్రతీ) ఈ పారమును గ్రహిం
చిన &quot; పేక్ష్యంబైన ” అను రూప ముండవలసి వచ్చును. అప్పట్టువు
&quot; వ
ప్రాసభంగమగును ను, దుస్సులకు పరమైన ధాతువునకు యప్రత్య
యము రాదు. దుర్ + ఉత్ప్రేక్ష్య = దురు
= త్ప్రేక్ష, శాన దురు
త్ప్రేక్షనును పారము సమీచీనము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gqq3831bf7vzsn3yf81ebnv23mzriu0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/515</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175909</id>
    <revision>
      <id>492890</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:08:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్ర శ్రమాధికారము (29) శకంధుయతి లక్షణము తే ప్రౌఢకవు ల(చ్చు) హల్లులు భవ్యకావ్య ములఁ బ్రయోగింతు రొకతఱి ముఖ్యకృతుల యతులు చెల్లుటఁజేపి వేదఁడ వరద (* యవి శకంధ్వాది గణయతులగును గృష...'</comment>
      <origin>492890</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2162" sha1="l147nm6dmfhkq0kyvjnpheixw7vjmsz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్ర
శ్రమాధికారము
(29) శకంధుయతి లక్షణము
తే ప్రౌఢకవు ల(చ్చు) హల్లులు భవ్యకావ్య
ములఁ బ్రయోగింతు రొకతఱి ముఖ్యకృతుల
యతులు చెల్లుటఁజేపి వేదఁడ వరద
(* యవి శకంధ్వాది గణయతులగును గృష్ణ )
వ అట్టి శకంధు గణశబ్దంబులెట్టి వంటేని,
సీ గణతింపఁగ శకంధు కర్కంధు లాంగలీ
షాహలీ షా (మనీషలు నలక్త)
కులటాపతంజలి కుద్దాలక్కుల
సారంగసీమంత నారికేళ
మందార వేదండ మార్తాండ కర్పటి
ద్వీపాంతరీప ప్రతీప నాక
మంజీర కోష్ఠిష మస్తిష్క ముఖములో
శబ్దంబులు శకంధు సంజ్ఞకములు
తే తనరునిందులఁ గొన్నిశబ్దము లఖండ
యతులు నిత్యసమాసంబు లండ్రుగృతుల
విరతు లొనరించుచోటఁ గవీంద్రులరయ
ధరళకంధ్వాది గణముల కరణిఁగృష్ణ !
మఱియు నిందు కుదాహరణము
పీ అరయంగా సిరికి మందారదామముచేత
దయమీఱభక్త మందారుఁడనఁగ
ఇందిరారమణు మనీషనర్చింతురు
నిరతంబు భక్తి మనీషులసఁగ
ఇష్టసిద్ధికి నారి కేళ్లార్పణం బా(ఖు)
కేత(నున కు నారి కేళమనఁగ
323
802, 1యను శశంధ్వాది గణయతు అనఁగఁ గృష్ణ' (అ, శి. ప్రాతప్రతి),
302
304&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l147nm6dmfhkq0kyvjnpheixw7vjmsz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/516</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175910</id>
    <revision>
      <id>492891</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:08:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '324 లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము అభవుఁడు వితత సారంగ చర్మాంబర రతుఁడన భరితసారంగుఁడనఁగ తే. ఈశ్వరుఁడు దాల్పెమంజు మంజీరమొకటి జితదితిసుతుండు వేదమంజీరుఁడనఁగ నవని నిట్లు శకంధ్వ...'</comment>
      <origin>492891</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2352" sha1="6gg2vp0r0weil9yhcd5psvq2jm62guy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;324
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
అభవుఁడు వితత సారంగ చర్మాంబర
రతుఁడన భరితసారంగుఁడనఁగ
తే. ఈశ్వరుఁడు దాల్పెమంజు మంజీరమొకటి
జితదితిసుతుండు వేదమంజీరుఁడనఁగ
నవని నిట్లు శకంధ్వాది యతులు కృతులు
నచ్చునకు హల్లునకుఁ జెల్లునండ్రు కృష్ణ !
[*కవిచింతామణి 3-24]
సీ. అరయ శకందు కర్కంధు సీమంత మ
నీషలు బెరసి హలీషలవటా
కుక్కీల లాంగలీ షోష్ఠీషకులటలు
తెలియమంజీర మస్తిష్కములునూ
పరఁగంగఁ గుద్దాల =ప(ర్కటా) లక్తకం
బాదిగా నివి శకంధ్యాది గణము
మఱియు వేదండమ్ముళా మందార నాకముల్
ద్వీపాంతరీప ప్రతీపములును
తే. నారికేళము లివియాదిగా రసజ్ఞు
అన్వితములును, నిత్యసమాసములు, న
ఖండములునన వడులోప్పుఁ గావ్యవశత
డగ్గరించిన స్వరమఖండంబుగాదు.
800
మఱియు సండే శకంధుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము, [కవిచింతామణి 3.287
806. * అక్షణసారము . లింగ ముగుంట రామన్న గారు అని ఆ. శే. వ్రాత
ప్రతి. 303, 307 కవిచింతామణీలోనివి.
&quot; నీన పతంజలి హాలీష అవం' అను ఈ శి పాదమున గణ భంగమా .
*పక్కగా అర్హకము (కా)
జిగాఁగ సంజ్ఞ (ఆ, శి. వ్రాతప్రతి, యతీభంగము).
* కావ్య మమర, (అ, శి, వాత, పతి)
* గార్యమమర,
|&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6gg2vp0r0weil9yhcd5psvq2jm62guy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/517</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175911</id>
    <revision>
      <id>492892</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:08:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'మాధికారము -కల్కీల కన్యక క్షుడురాజధరుఁడిచ్చెఁ గుత్కీల మంజులకుంజ విహృతి హిమభూమి భర్త కుప్లీషంబు గంగ న్నెలపువ్వు పన్నగోష్ఠీష(“తల)రు (నిర్జరాచార్య మనీషమించిన యామ నీషి వాగ్...'</comment>
      <origin>492892</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2015" sha1="dh4moespfr8u73v1kbc6h2my889g0pr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;మాధికారము
-కల్కీల కన్యక క్షుడురాజధరుఁడిచ్చెఁ
గుత్కీల మంజులకుంజ విహృతి
హిమభూమి భర్త కుప్లీషంబు గంగ
న్నెలపువ్వు పన్నగోష్ఠీష(“తల)రు
(నిర్జరాచార్య మనీషమించిన యామ
నీషి వాగ్వైఖరు లెన్న నేల)
హరిరాణి పదము సీమంతినీ నివహ సీ
మం(త రేఖాధార్య మణి విశేష
మెద్ది సరివచ్చు జాంబవద్వీపమునకు
వ
వివిధ వస్తుభయంబు లీద్వీపమందె
సాకపతి తమ్మునిం దనయాత్మఁదలఁచు
నరులు కబ్బును గొబ్బున నాకసుఖము
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు కవిలోకసంజీవనియందు, [1-55]
తే స్వాంత వేదండ మార్తాండ శబ్దములకు
యతులు సుభయంబునగు బుధస్వాంతములకు
అతిసుఖావహుఁడెపుడు వేదండ పరదుఁ
డనఁగ హరిదైత్య తిమిర మార్తాండుఁడనఁగ
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము యతులు 1.24]
తే అలశకంధ్వాది గణమున కచ్చుహల్లు
యతులొనర్తురు సుకవి వేదండ రచిత
నిఖిల కృతులను జూచి మనీషిపరులు
భంజితాసుర సముదాయ ! యాంజనేయ !
307 అతకు
(వ్రాతప్రతి)
325
307
308&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dh4moespfr8u73v1kbc6h2my889g0pr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/518</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175912</id>
    <revision>
      <id>492893</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:08:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '320 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఆశ్వాసగర్భము మత్తకోకిలలో 8.వ పాదమున వేదండ శబ్దమునకు శకంధుయతి హల్లుకు ప్రయోగము లక్ష్యము [3 228] మత్తకోకిల దండితాహిత వీర...'</comment>
      <origin>492893</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2741" sha1="26exuvntimeuvo1k3x146ne6x9jyel6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;320
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఆశ్వాసగర్భము మత్తకోకిలలో 8.వ
పాదమున వేదండ శబ్దమునకు శకంధుయతి హల్లుకు ప్రయోగము
లక్ష్యము [3 228]
మత్తకోకిల దండితాహిత వీర సూరినిధాన! దానవినోద' కో
దండపార్థ పరాక్రమప్రియధామ ! దిక్పరిపూరితా
ఖండ పాండుయకోనిధి' పరగండభైరవ' వైరివే
దంద గండ విదారీ ఘోరత రాపి భూరిభుజారళా
310
సోమయాజీ విరాట పర్వము స్వాంత శబ్దమునకు ఉదాహరణము
ఉత్పలము ౧-వ పాదమునను హల్లులకు శకంధుయతి ప్రయోగ
లక్ష్యము [2-331]
స్వాంతము బాహుగర్వఘనసంతమసాంధముగాఁగ శంకయా
వంతయులేక కీచకుఁడ హంకృతి ముంగలిగాఁగ మండపా
భ్యంతరసీమఁజొచ్చి తఱియంజని యాదపి సెజ్జఁగాంచి య
త్యంతముదావహంబగుడు నంతరయంబునఁ గేలు సాఁపఁగ
310
ఈ స్వాంత శబ్ధమునకు శ్రీనాధుఁడు నైషధము గీతి 4వ పాదమున
అచ్చునకు శకంధుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [2.82]
తే అధికరోషకషాయిత స్వాంతుఁడైన
నరపతికి విన్నవింపకు నాయవస్థ
పైత్యదోషోచ్చయంబునఁ బరుసనైన
జిహ్వకును బంచదారయుఁ జేఁదుగాదే
812
మఱియు నీ స్వాంత శబ్దమునకే షష్ఠంలో ఉత్పలము 34వ పాదమున
అచ్చుకు శకందుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
810. ఆశ్వాసగర్భమున ఆశ్వాసొంతమని కవి భావము శానోపును
813 శృంగారమష్ఠమని స. అ. సాసం. 2-262 దీనినే కవుల వష్టమని
భాషణికులు వ్యవహరించిరి.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>26exuvntimeuvo1k3x146ne6x9jyel6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/519</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175913</id>
    <revision>
      <id>492894</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:09:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఉ సంతత భక్తియుక్తి కొనసాఁగకయుండిననుండ నిమ్ము దై - త్యాంతక పాదపద్మముల(యందు) నొకానొకయప్పుడే విజ స్వాంతము తద్గుణాభి కొనుకుఁడై నరుఁడెప్పుడు గీలుకొల్పువాఁ ఆడ...'</comment>
      <origin>492894</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2965" sha1="mdqfq9kr0xkc5yk2deksjar44jcf3xg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఉ సంతత భక్తియుక్తి కొనసాఁగకయుండిననుండ నిమ్ము దై -
త్యాంతక పాదపద్మముల(యందు) నొకానొకయప్పుడే విజ
స్వాంతము తద్గుణాభి కొనుకుఁడై నరుఁడెప్పుడు గీలుకొల్పువాఁ
ఆడంతక తద్భటాకలననైనను జూడఁడు భూవరోత్తమా!
327
313
మఱియు నందే మత్తేభము, 9-వ పాదమున శకంధుయతి ప్రయోగము
'స్వాంత' శబ్దమునకు అచ్చుకు లక్ష్యము
మ అని యీ విద్యగురు ప్రసన్నుఁడు పృధు స్వాంతుండునే చిత్రకే
తు నృపాలాగ్రణికిచ్చి నారదమునీంద్రుం డంగిరోయుక్తుఁడై
చనియెజ బంకజ గర్భగేహమున కాసర్వంసహాభర్త దా
6
(నినుపాపించి) చరించే నేడహములకా విద్యాధరా దక్షత.
814
మార్తాండ' శబ్దమునకు సోమయాజి ద్రోణపర్వము మత్తేభము ౧.వ
పాదమున హల్లుకు శకంధుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [5-378]
మ ధరణీచక్రము దిద్దిరందిరిగే మార్తాండుండు కుంరీభవ
త్కిరణుండయ్యె దిశావితానము వడంకె న్విన్న దల్చెన్మహీ
ధర సంతానములోలి గ్రక్కదలె నుద్రాంతంబులై యంబుధుల్
వొరలేం గట్టులమీఁదఁ జేబడుగుల్ మ్రోసె న్మహోగ్రంబుగ
315
మఱియు నీమార్తాండ శబ్దమునకే షష్ఠంలో గీతి -వ పాదమున అచ్చుకు
శకంధుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము
తే వలవదు భయంబు వారెంత వారలైన
నట్టివారలు మనకర్షమైనవారు
8 13 జరతుఁడై నరుఁ డెవ్వఁడు (సు. అ
అ 5. No)
ల
సా. సం)
౩డంతీసఁద్భటాలిఁగల నైనను (స. ల సా.
814 1 నినుభావించి (ల ? వ్రాత ప్రతి)
315 మిన్న దిర్చిక్ (సం తో భా!?
2బిట్ట పిడుగు (సం శో భా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mdqfq9kr0xkc5yk2deksjar44jcf3xg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/520</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175914</id>
    <revision>
      <id>492895</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:09:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '328 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వారు నిర్ణయంబునకుఁ గాపునచ్చువార లనుచు బుద్ధిగఁజెప్పె మార్తాండ (సుతుఁడు 316 మఱియు వేదండ శబ్దమునకు సోమయాజి భీష్మపర్వము - ఉత్పలము ౪-ప పాదమున హల్...'</comment>
      <origin>492895</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2718" sha1="cvucxle56xr4tdaiscpn08beyvksi5l" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;328
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
వారు నిర్ణయంబునకుఁ గాపునచ్చువార
లనుచు బుద్ధిగఁజెప్పె మార్తాండ (సుతుఁడు
316
మఱియు వేదండ శబ్దమునకు సోమయాజి భీష్మపర్వము - ఉత్పలము ౪-ప
పాదమున హల్లుకు శకంధుయతి ప్రయోగము లక్ష్యము [1_234]
ఉ పాండు నృపాలనందనులుపావని మున్నుగ నేచియిట్లు భీ
ష్ముండు కడంకమై నడచుచోటికిఁ జక్కటిగాఁగఁ ద్రోచియెం
డొండకడంగి సేనకన యబ్బునకుబ్బఁగ నన్యసైన్య వే
దండముఖాంగముల్ తృణని తానముగాఁగొని నిర్వికారు లై
Ya
వ అన్నారు
ఇవి శకంధుయతి లక్షణప్రయోగ లక్ష్యము(లు)
(30) యశవర్ణద్వయయతి
తి లక్షణము
తే య ర ల వ శ ష సహలు బిందులాదిని క
యున్న యశవర్గ యుతయతు చొప్పుఁ గృతులు
యరలవలయందు శషసహాక్షరములందు
నాది నిందుయుక్తము లై మయతియుఁ గృష్ణ !
శ్రీధరుఁడు
క యశవర్గద్వయ యతికి
విశదముగఁ దదక్షరములు వెలయఁగ వశుకో
కుశలత లమరును సంపద
శశినౌఁదలఁ దాల్చనతఁడు హరుఁడను మాడ్కికా
317
ఇక
818
$19
820
ఎఱ్ఱాప్రగడ ఆరణ్యపర్వము గీతి -వ పాదమునకు యశవర్గద్వయ
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము,
తే యతులకోఁగూడి యకులిక శ్రమముకోడ
లలితమైపోల్చు నొకసరోవరమదెంత
616 1నిభుఁడు (అ
వ్రాతప్రతి).
321. *ఈపద్యము నేఁటి ముద్రితి భారత ప్రతులందుఁ గానరాదు
నరయనిది యొక అక్షిణ గ్రంథములోనిదిగా ఁ దోఁచుచున్నది.
దీని తీర&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cvucxle56xr4tdaiscpn08beyvksi5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/521</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175915</id>
    <revision>
      <id>492896</id>
      <timestamp>2025-06-20T00:09:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్ర శ్రమాధికారము రమణఁజూపుట విశ్రమస్థలమునందు ... 333 321 శబ్దశాసనుఁడు నన్నయభట్టు చంపకము 2వ పాదమున యశ వర్గద్వయ యతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (ఆది. 8.282] చ. జలరుహనాభ రమ్యగిరి సానువనమ్ముల వే...'</comment>
      <origin>492896</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2355" sha1="jmvujfuirrohoi3ht4cptf76b1x5aso" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్ర శ్రమాధికారము
రమణఁజూపుట విశ్రమస్థలమునందు
...
333
321
శబ్దశాసనుఁడు నన్నయభట్టు చంపకము 2వ పాదమున యశ వర్గద్వయ
యతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (ఆది. 8.282]
చ. జలరుహనాభ రమ్యగిరి సానువనమ్ముల వేఁటలాడుచుకా
* సలుపుడు మీ నిదాఘ సమయమ్ముల నీవును నేను నెమ్మది
(నలినరజస్సుగంధియమునా హ్రడతుంగ తరంగసంగతా
నిలశిశిరస్థలాంతర వినిర్మితనిర్మల హర్మ్యరేఖలకా.)
822
వ. అన్నారు. ఇటువలెనే తెలియవలెను. ఇవి యశవర్గద్వయయతి ప్రయోగ
లక్ష్యములు. ఇఁక నందు,
(31) చక్కటి యతి లక్షణము
తే. మునుల కభయంబులిడు పూర్వ పురుషుఁడనఁగ
మోక్షమీఁజాలు నీచతుర్భుజుఁడనంగ
మూఁడు మూర్తులు నీవండ్రు బుధులనంగ
323
మొనయుఁ జక్కటి యతు బతి
స్ఫురణఁగృష్ణ !
324
[*సులక్షణసారము, ప. 101]
క. నిక్కంబుగ పుఫుబుభులకుఁ
జక్కటి వడి యయ్యె శృంగ సహితమకారం
బక్కమల జాది దివిజుల
మొక్కులు గైకొను సమస్త భువనాధీశా.
322. *జలుపుదమీ నిదాఘ దివసంబుల నీవును నేను నున్మిష
భా. పాఠముఖ
―
326
ఇది సమయతి పాఠమగును. ఇందు అ. శి. లో
యశవర్తిద్వయయతి పాఠము కానరాదు. (చూ, పీఠిక),
825. #&quot; అవంతన గారు &quot; అని ఆ శే వ్రాత ప్రతి పాఠము.
LS - 42
&quot;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jmvujfuirrohoi3ht4cptf76b1x5aso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/522</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175916</id>
    <revision>
      <id>492898</id>
      <timestamp>2025-06-20T01:41:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '330 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వసంతవిలాసము - కందము ఆవ పాదమున చక్కటియతి ప్రయోగము లక్ష్యము. క. అత్తఱి వీటనాగరికుల చిత్తముల వసంతకేళి చిగురొత్తంగా మొత్తముగఁ గట్టి తెచ్చిరి ము...'</comment>
      <origin>492898</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2342" sha1="5aoinyy0awttv6vrv1ahzej82wndv2d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;330
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
వసంతవిలాసము - కందము ఆవ పాదమున చక్కటియతి ప్రయోగము
లక్ష్యము.
క. అత్తఱి వీటనాగరికుల
చిత్తముల వసంతకేళి చిగురొత్తంగా
మొత్తముగఁ గట్టి తెచ్చిరి
ముత్తెపు ఝల్లరులతోడి బుట్టిట కొమ్ముల్.
వ. ఇవి చక్కటియతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇఁక నందు,
(32) ఎక్కటి యతీ లక్షణము
తే. మహిత మాయాచరిత్రుఁ డీ మాధవుండు
రక్కసులఁద్రుంచు యాదవరాజనంగ
లవణజలనిధి లోనుండు లంకనంగ
వఱలుఁజన నిట్టు లెక్కటినడులు కృష్ణ !
అనంతనగారు. (ఛందోదర్పణము, 1.1182
క. ధర నెక్కటి వళ్లై తగు
శరమఱవలు వానిలో &quot;తెలంగును) లాకుకా
సరి శాయన విశ్రమవే
ళ రమాధిప రెండునుం గలసి వర్తించుకో-
326
327
328
329
సోమయాజి ఆనుశాసనికము మత్తేభము ౧-క పాదమున మకారమున
కున్ను ఈ మూఁడింటికిన్ని ఎక్కటియతి ప్రయోగము లక్ష్యము. (1_44]
మ. మనువంశంబునఁబుట్టి సర్వజనతా మందారమైనేల యె
ల్లను బాలించి జగత్ప్రయీప్రణుక అలంబొల్చె దుర్యోధనుం
డను రాజద్విపుఁడోపు నర్మదకుఁ గామా వేళ ముఠా జేసినవా
వవితారూపముదాల్చి పుచ్చెనతనికా వధ్వర్థ మూహింపఁగతా.
329, 1చలంగక, (అ వ్రాతప్రతి),
330&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5aoinyy0awttv6vrv1ahzej82wndv2d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/523</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175917</id>
    <revision>
      <id>492899</id>
      <timestamp>2025-06-20T01:41:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'చ &amp; విశ్రమాధికారము 331 మకారమునకుఁ బరతత్త ్వరసాయనము చంపకము ౧-వ పాదమున ౨వ చరణమున 9-వ యడుగునను ఈ మూఁడంఘులను మకార యొక్కటియతి ప్రయోగ లక్ష్యము *మ దుసలి గద్దియక్షరము మక్షము వేల్పులలా...'</comment>
      <origin>492899</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2365" sha1="b7crmljfzlj76519ao9slunmtvr7u60" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;చ
&amp;
విశ్రమాధికారము
331
మకారమునకుఁ బరతత్త ్వరసాయనము చంపకము ౧-వ
పాదమున ౨వ చరణమున 9-వ యడుగునను ఈ మూఁడంఘులను
మకార యొక్కటియతి ప్రయోగ లక్ష్యము
*మ దుసలి గద్దియక్షరము మక్షము వేల్పులలావు మేనిలో
మొదలి వెలుంగునెత్తి తుద మోవఁగుఁజేయుటచేర్చు జంత్ర మ
భ్యుదిత తనూసరోజము లనూనిన గాడ్పులయాటపట్టు నం
మదమలధారఁగా ప్రణవమంత్రము మాకుఁ బ్రసన్నమయ్యెడు
331
భీమనగారు కవిజనాశ్రయమను ఛందంబున కందము ఆ-వ చరణమున
రేఫకు ఎక్కటియతి ప్రయోగ లక్ష్యము [సంజ్ఞ వ 5]
క కడుఁ గవితా మహిమకుఁ దీవి
* రెడుకవి కిచ్చదువు తెఱఁగెఱింగినఁగాకే
క్కడనుండి వచ్చు బెడఁగడ
&quot;రెడు కబ్బము సెప్ప నురు పరిజ్ఞానమిల
$32
అన్నాఁడు ఇవి యొక్కటియతి లక్షణ ప్రయోగ లక్ష్యములు
ఇంక
నందు,
333
(B) పోలిక యతి లక్షణము
తే పోలు దేవర లీ దైవమునకు సరియై
పోలు పురములు వైకుంఠమునకు సమమె
భువిని మఱి విద్యలు కవిత్వమనకు సరియె
యనెడి పోలిక పోలికయతులు కృష్ణ '
334
881 *ఈ పద్యము నేఁటి ముద్రిత పరతత్త్వరసాయనమునఁ గానరాదు
(1941 Madras University Publication)
తి
82 ఇందు ర అ ' యతి మైత్రి కానవచ్చుచున్నది. పాఠాంతరమణ
మృగ్యము.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b7crmljfzlj76519ao9slunmtvr7u60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/524</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175918</id>
    <revision>
      <id>492900</id>
      <timestamp>2025-06-20T01:41:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '332 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము [*భీమన కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. ప. 731 క, పోలుజా పుఫులుభులకు మూ పోలికవడి శీలముల్లమున మోతురనజ శీలమ్మ మలమ్మనఁగా భూలోకంబమర లోకమున (కు) సమమనళా. 835 శబ్దశాసన...'</comment>
      <origin>492900</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2233" sha1="ov3ogz3d4fo4g0q1sn546pzfpe2ofvf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;332
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
[*భీమన కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. ప. 731
క, పోలుజా పుఫులుభులకు మూ
పోలికవడి శీలముల్లమున మోతురనజ
శీలమ్మ మలమ్మనఁగా
భూలోకంబమర లోకమున (కు) సమమనళా.
835
శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము కందము ౪-వ పాదమున పోలికయతి
ప్రయోగము లక్ష్యము. [2.38]
క. దారుణ కల్పాంత మరు
త్ప్రేరిత హన్యవహశిఖల పెల్లిదియని బృం
దారక ముని బృందస్తుతి
బోరనఁగా నగ్నిసూక్తములతో నెగసెజు.
386
మఱియు నందే కందము ౨-వ పాదమున పోలికయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము. (ఆది. 5_53]
క. ఎట్టి విశిష్టకులంబునఁ
బుట్టిన సదసద్వివేకములు గలిగియు ముకా
గట్టిన కర్మఫలమ్ములు
నెట్టన చొప్పడకయుండ నేర్తురె మనుజుల్.
387
మఱియు నందే కందము -వ పాదమున పోలికయతి ప్రయోగము
లక్ష్యము. [శాంతిపర్వము. 4.3]
క. రాజోచిత ధర్మంబుల
1 యోజవిశదభ భంగిఁజెప్పి తుజ్జ్వల విలస
335, *&quot; అనంతన గారు &quot; అనిల, శి. ప్రాఁతప్రతి.
ఆని
386. 1హవ్యవహ శిఖాకలాప మిదియే యని బృం.
ప్రతి. ఈ పాఠమును గ్రహించిన గణాధిక్యమగును.
$38, 1యోజనుదగు విశదభంగిముజ్జ్వల. (అ. జి. వ్రాతప్రతి),
8.
వ్రాత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ov3ogz3d4fo4g0q1sn546pzfpe2ofvf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/525</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175919</id>
    <revision>
      <id>492901</id>
      <timestamp>2025-06-20T01:41:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము త్తేజోధన నాకు సకల భూజన వరమహిత ధర్మములు సెప్పు గృప౯. 8:3 338 [*కావ్యాలంకార చూడామణి] గీతి పాదములను పోలికయతి ప్రయో గము లక్ష్యము. (7_46) తే. పుడమి విశ్వవిభుని భుజమునకుఁ ద...'</comment>
      <origin>492901</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="rch7bxy4vft28uc7whgpk13bq9xabkt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
త్తేజోధన నాకు సకల
భూజన వరమహిత ధర్మములు సెప్పు గృప౯.
8:3
338
[*కావ్యాలంకార చూడామణి] గీతి పాదములను పోలికయతి ప్రయో
గము లక్ష్యము. (7_46)
తే. పుడమి విశ్వవిభుని భుజమునకుఁ దొడవు
ఫుల్ల పద్మాలయ వికీర్ణమునకు బోటి
బుధులు విద్యావివేచనమునకు సాక్షి
భువనములు కీర్తికి నివాసములు దలంప.
వ. ఇవి పోలికయతి ప్రయోగము లక్ష్యములు. ఇఁక నందు,
(34) రివడి లక్షణము
తే. ఋత్వమును వట్రువల్ వడిగ్రీకినిడిన
గృతమహాకవి మతముల రివడి యదియు
...
840
వలయేలు ఋత్వమునకు
నిడినవడి ఋత్వ (యతి) యమనిదియె కృష్ణ !
వ. మఱియును,
తే.
4-&gt;
వట్రువ లొండొంటి రీకి వీరతి
గృతుల నిడఁజెల్లుఁ గవివ(రుల్) రివడి యనఁగ్ర
మృతుల ధారాళియు మురారియే యనంగ (?)
ఋక్షనాథార్క నేత్రుఁడీ కృష్ణుఁడనఁగ.
ఆనంతనగారు (ఛందోదర్పణము. 1.871
క. 1 వెలయంగ ఋకారము వ
టీలు రీవిరమణము శౌరి ఋషులకు శశ్వ
339, *ఆంధ్రభాషాభూషణమని అ. శి. వ్రాతప్రతి.
344, 1 విలసద్రికారమును వ, ట్రి. రీవిరమంబు (ఛం, ద.)
369
340
342
343&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rch7bxy4vft28uc7whgpk13bq9xabkt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/526</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175920</id>
    <revision>
      <id>492902</id>
      <timestamp>2025-06-20T01:42:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '934 లక్షణశిరోమణీ త్సులభుండనఁగ ఇ, ఈ లకు చతుర్థాశ్వాసము దలపఁగ రీతోడి విరతి 2దలకొనదెందుకా. *వరాహపురాణము లక్ష్యము. 3 44 గీతిపాదమున వటువకు రివడి ప్రయోగము గీ. పృథివి యిట్లను యజ్ఞమూర్...'</comment>
      <origin>492902</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2632" sha1="d41pi3oirx9yhslm6jmkx46x1qck1jw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;934
లక్షణశిరోమణీ
త్సులభుండనఁగ ఇ, ఈ లకు
చతుర్థాశ్వాసము
దలపఁగ రీతోడి విరతి 2దలకొనదెందుకా.
*వరాహపురాణము
లక్ష్యము.
3 44
గీతిపాదమున వటువకు రివడి ప్రయోగము
గీ. పృథివి యిట్లను యజ్ఞమూర్తీ స్తుతి ప్ర
కారమానతియిమ్ము భూదార వర్య
వినఁగవలెనన్న దేవుండు ఘనఘనా ఘ
నార్బటీ విస్ఫుటో క్తి నిట్లని వచించె.
845
అథర్వణాచార్యులు శార్దూలము 22వ పాదమున రివడి ప్రయోగము
లక్ష్యము.
8
శా. తృష్ణాతంకు నిబద్ధబుద్ధులగు రాధేయాదులన్మించి శ్రీ
కృష్ణుఁగేవల మర్త్యుఁగాఁ దలఁచి మర్దింపంగ నుత్సాహ వ
రిష్ణుఁడయ్యె * భవత్తమాజుఁడటు ధాత్రీనాథ యూహింపుమా
యుష్ఠీషంబునఁగట్ట వచ్చునె మదప్యూడో గ్ర శుండాలముజు.
[*మనుచరిత్రము సీస.] 1 వ పాదమున ఋకారమునకు రివడి ప్రయో
గము లక్ష్యము. [236]
సీ. (వదనప్రభూత
..
-&gt;
&quot;తలకోను నెందున్. (ల. శి. వ్రాత ప్రతి).
348
345. *ఈ పద్యము ముద్రిక వరాహపురాణమునఁ గానరాదు. ఆ శి. వ్రాత
ప్రతియం దడపాఠములతో వసమగ్రముగనున్నది. తిరుపతి ప్రా. వ॥
సంస్థలో హనుమచ్ఛందస్సునను సాధుపాఠ ముపలబము,
1వట్రువునకు (అ. శి. వ్రాతప్రతి).
846, రాధేయాదులు స్వచ్చి (స. అ. సొ నం. 2.224) రాధేయాదులున్
గూడి (రం. ఛం. 3_294).
* సుయోధనుండకటం (స. అ. స్వా సం ; రం. ఛం.)
847. *వారాహపురాణము, (అ. శి. వ్రాతప్రతి)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d41pi3oirx9yhslm6jmkx46x1qck1jw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/527</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175921</id>
    <revision>
      <id>492904</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:47:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ప్రతిఘటించు చిగుళ్ల పై నెఱఁబారిన రీతి నున్నవి వీని మృదుపదములు. 335 347 ఉభయకవి అక్కాభట్లు శతపక్షి సంవాదము శార్దూలము ౨-వ పాదమున రివడి ప్రయోగము లక్ష్యము. శా. నీవీ...'</comment>
      <origin>492904</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2542" sha1="qp2m4juav9p9j7drh45oyj34qie7rlg" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ప్రతిఘటించు చిగుళ్ల పై నెఱఁబారిన
రీతి నున్నవి వీని మృదుపదములు.
335
347
ఉభయకవి అక్కాభట్లు శతపక్షి సంవాదము శార్దూలము ౨-వ పాదమున
రివడి ప్రయోగము లక్ష్యము.
శా. నీవీ బంధము వీడుమోవియదురుగా నేత్రంబు అల్లాడు చజా
గ్రేవర్ గానఁగవచ్చుఁ గ్రోమ్ముడి విరుల్ పృథ్వీస్థలిజా జెందు స
ద్భావాగారములోను చెమ్మగొనుఁ జిత్తంబుత్త లంబొందు నా
నావిభ్రాంతులు పుట్టు నింతులకుఁ జెంతన్వింత వారుండిన.
వ. ఇవి రివడి లక్షణ ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇక నందు
(35) సవర్ణ ప్రాసయతి లక్షణము
తే. చనఁగ వర్గాది వర్గ సంచకము అందు
దొరపి వర్గ ద్వితీయ చతుర్థ వర్ణ
విరతి నిర్బిందులెన్న సబిందులైన
ప్రాస మొనరింపఁ గృతుల భూభరణకృష్ణ !
చ. మఱియును,
తే. కవులు వర్గువులైదగు కచటతపలఁ
గూడియున్నట్టి తద్వర్గ ఘోష వర్ణ
యమళములు సవర్ణప్రాసయతికిఁ గృతుల
నిడుదు రొక్కొక్కచోట(ను నెలమీఁ) గృష్ణ ?
వ. మఱియును,
శే. రఘుకులుఁడు ద్రుంచే నాదశముఖుని నాఁగ
(*స్వచ్ఛ) దైత్యారి పది లూవి (య)జ్ఞరియన
దృఢ మనోభీష్టములు భవత్పఠన చేత
సఫలమగు (2నందఱ)కు యమప్రభవ కృష్ణ !
354. 1వచ్చె దైత్యారి. (అ. శి. వ్రాతప్రతి).
జె వెనదకు. (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
348
349
351
352
-258
354&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qp2m4juav9p9j7drh45oyj34qie7rlg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/528</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175922</id>
    <revision>
      <id>492905</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:47:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '336 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము తే. ఘోషవర్ణ ద్వితీయాప్తి కొమరు మిగుల ప్రాసవడి గూర్ప రిపుజనప్రాణ హరణ వైఖరిఁ తెలంగు వితని యమోఘ బాణ సాధు వనఁగ నీతఁడు ప్రజానాథుఁ డనఁగ. 355 ఇందుకు స...'</comment>
      <origin>492905</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2825" sha1="046gpp3dbn97yy48b04uvgks7qhz3e8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;336
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
తే. ఘోషవర్ణ ద్వితీయాప్తి కొమరు మిగుల
ప్రాసవడి గూర్ప రిపుజనప్రాణ హరణ
వైఖరిఁ తెలంగు వితని యమోఘ బాణ
సాధు వనఁగ నీతఁడు ప్రజానాథుఁ డనఁగ.
355
ఇందుకు సోమయాజి ప్రయోగము విరాటపర్వము మత్తేభము 3 వ పాద
మున తవర్గ ద్వితీయ చతుర్థ వర్ణములగు ధకార ధకారములకు సవర్ణ
ప్రాసయతి లక్ష్యము. (3_155]
ము. రథముల్ మంచివిగాఁగ నాలు గతిశీఘ్రవ్యాప్తి సత్త్వంబులుకా
ప్రథితంబైన తురంగమోత్కరము సంగ్రామార్ఘ చాపంబుల
1ళ్ల థవర్మంబులు వీరికిమ్మురణలీలాదక్షత న్మన్మనో
రథముల్ దీర్పఁగ వీరలో పుదురు దోర్గర్వంబఖర్వంబుగళా.
356
మఱియు సందే కందము, 3-వ పాదమున థ - ధ లకు సవర్ణ [ ప్రాస]
ప్రయోగము లక్ష్యము. [4.148]
క. *వృధయను పేరు మదంబకుఁ
బ్రథికంబై యునికిఁజేసి పార్థుఁడనైతిశా
వృధయనఁ బలుకుదునే యవి
తథ వచనుండైన ధర్మతనయు ననుజుఁడు.
*ముద్దురాజు రామభద్రయ్యగారు కవిలోకసంజీవనియందు. [1-5]
తే. ప్రాసమొనరింప బిందు పూర్వకముగాఁగఁ
గలుగఁజెల్లు ధకార థకారములకు
356. 1'ళ్లత' పాఠము ధ - ధ ప్రాసకు లక్ష్యము శాఁజూలేదు.
దీనిని 'శ్రద్ధ' గా గ్రహించుట ప్రమాదము,
ఇవీరలొ ప్పుదురు, (ల. శి. వ్రాతప్రతి).
357
857. *ఈ పద్యమునందలిది ధకార సముప్రాసమగు సేకాని థృ థ ప్రానము
858. * ముద్దరాజు ' అనుటకు ' ముద్దురాజు ' అనునది యిప్పట్టున ప్రాఁక
ప్రతి పాఠము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>046gpp3dbn97yy48b04uvgks7qhz3e8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/529</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175923</id>
    <revision>
      <id>492906</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:47:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము సింధు మథన శిలోచ్ఛయ స్యందునకు ధు రంధర పదంబు మామక గ్రంథమనఁగ. 337 358 మఱియు (ఎఱ్ఱాప్రెగ్గడ) ఉత్పలము 8-వ పాదమున థకార సవర్ణప్రాప ప్రయోగము లక్ష్యము. (ఆరణ్య. 1-159] ఉ. అంధక వృష...'</comment>
      <origin>492906</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2689" sha1="eu90avpwqhpyg3o9jr9t0puz58wurs2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
సింధు మథన శిలోచ్ఛయ స్యందునకు ధు
రంధర పదంబు మామక గ్రంథమనఁగ.
337
358
మఱియు (ఎఱ్ఱాప్రెగ్గడ) ఉత్పలము 8-వ పాదమున థకార సవర్ణప్రాప
ప్రయోగము లక్ష్యము. (ఆరణ్య. 1-159]
ఉ. అంధక వృష్టి భోజకుకురాన్వయ భూపతులెల్ల నీదెన
బాంధవ సౌహృదప్రణయ భవ్య విశేషములొప్పవీ మనో
గ్రంథి యడంగఁజేయ నెనకంబునఁ బూనినవారు లోభమో
హాంధులు ధార్తరాష్ట్రులు నయంబు మెయిళా మనకుర్వియిత్తురే.
859
వ. రామభద్రయ్యగారు బిందుపూర్వకము చెల్లునన్నారు. అయినను సబిందు
నిర్బిందువులకు సవర్ణ ప్రాస ప్రయోగములు చెల్లుటకు మహాకవి ప్రయోగ
ములు లక్ష్యములు వ్రాసియున్నవి. ఇవి సవర్ణ ప్రాసయతి లక్షణ లక్ష్య
ములు, ఇక నందు
(3l) అలుక్సమాస యతి లక్షణము
తే, రహినీ సప్తమికిని లుక్కు రాక యొకట
మహిని సమపించిన నలుక్సమానమయ్యె
సరవి యతిచెల్లు నయ్యలుత్థానమునకు
అచ్చుహల్లు (ల)కును గృతులందుఁ గృష్ణ!
ఇందుకు లక్ష్యము
-
క, పొకారి వంద్యుఁడని కం
ఠేకాల సహాయుఁడని సు రేశ్వరుఁ డనిన
360
381
లోకులు వర్ణింతురు పొ
ణాకృత కమలుఁడని (నిను) జనార్దన ! కృష్ణా !
382
ఈ యలుక్సమాసయతి కుదాహరణ సూరపరాజు రాఘవపాండవీయము
షష్ఠ్యంతములలో కండము, 8.వ పాదమున అలుక్సమాసయతి
లక్ష్యము. [పీఠిక, 41]
359. *శబ్దశా సనుఁడని అ. శే. వ్రాతప్రతి,
LS 43&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eu90avpwqhpyg3o9jr9t0puz58wurs2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/530</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175924</id>
    <revision>
      <id>492907</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:47:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '338 లక్షణశిరోమణి క లోకైక స్తుత్యునకు ని చతుర్థాశ్వాసము 1. రాజకృతనతజన జనుర్ధరామృత్యునకు ట్రైకాల్య సత్యునకుఁ ణే కృతగిరిరాడపత్యునకు నిత్యునకుగా 369 వ ఇందె ఋకారప్రాసమున్ను ఈ రె...'</comment>
      <origin>492907</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2113" sha1="soqgcjd358x9w4ehziaeo2llfk3i14e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;338
లక్షణశిరోమణి
క లోకైక స్తుత్యునకు ని
చతుర్థాశ్వాసము
1. రాజకృతనతజన జనుర్ధరామృత్యునకు
ట్రైకాల్య సత్యునకుఁ
ణే కృతగిరిరాడపత్యునకు నిత్యునకుగా
369
వ ఇందె ఋకారప్రాసమున్ను ఈ రెండవ పాదమున ప్రాదియతిన్ని ఇంక
నందు,
కతోఁచు '
(17) ఘ యతి లక్షణము
వాచి' యనే ధాతువునను (వచ్చు) ఘఠ్యాంతం
చెలఁగిన యాలాసం
బౌచితి ఘల్ స్పూర్తి యతికి నంబుజనేత్రా'
1
364
285
ఇందుకు ప్రయోగము విష్ణుచిత్తీయము, ఉత్పలము 3-వ పొదమున ఘఞ
యతి లక్ష్యము [ఆముక్తమాల్యద 6-95]
ఉ, గోపురకందరాళికడకు నృశిపుష్కరిణీ కణార్ద్ర సం
తావహరానిలంబు వితార రణర్మణి కింకిణీ కలా
లాపముల న్సుఖంబడుగ నాఱిటఁ జొచ్చి యకాండగాహనా
చాపల కృన్మరుద్గణముఁ జండుఁడదల్చెడులోని వాకిటతో
366
మూర్తి వసుచరిత్ర ఘ యతి ప్రయోగము గీతి 22వ పాదమును
లక్ష్యము
తే *అంచితంబైన కోకిలాలాపనంబు
అన్నాఁడు.
367
363 - ప్రాదియతి,
2ఋక్వప్రాసము
“ఆలుక్సమాసయతి
365 వసువు (7)
866 1పతాక (వావిళ్ల ప్రతి)
367 *వసం చరిత్రలో నీది మృగ్యము&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>soqgcjd358x9w4ehziaeo2llfk3i14e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/531</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175925</id>
    <revision>
      <id>492908</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:48:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము వ. ఇవి ఘఞ యతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇంక నందు (38) ఇ యతి లక్షణము క. నసమాన నఇ సమాసము లసమంబున (న)చ్చు హల్లులన్వడిఁ జెల్లుకా లసదుదర సరోరుహమధు రసజల కేళీ ధురంధర మరాళహయా! 339 368...'</comment>
      <origin>492908</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2491" sha1="c3xycak1yd8amn55rcj462es0wzgj5o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
వ. ఇవి ఘఞ యతి ప్రయోగ లక్ష్యములు. ఇంక నందు
(38) ఇ యతి లక్షణము
క. నసమాన నఇ సమాసము
లసమంబున (న)చ్చు హల్లులన్వడిఁ జెల్లుకా
లసదుదర సరోరుహమధు
రసజల కేళీ ధురంధర మరాళహయా!
339
368
396
ఇందు నఞ సమానయతికి సూరపరాజు రాఘవపాండవీయము మహా
శ్రద్ధరావృత్తము ౪ వ పాదమున లక్ష్యము. [2_13]
మహాస్రగ్ధర తలపిట్లుత్సాహమొందం దనయజనపరిత్రాణమర్థించియక్కం
దళితాపత్యానురక్తి
మహిపుననుగతిం దానురాఁబూనకుండ,
వలనొప్ప &quot;న్మార్చిస్వస్థానమునకుఁ జనియె రామునాక్మేకుఁబ్రేమా
త్యలఘు శ్రేయస్సుమిత్రా నవరతనయయోగాఢ్యుఁ దోడ్కొంచు
వ. అన్నారు. ఇది న యతి లక్షణము. ఇఁక నందు,
ససమాస యతి లక్షణము
ఆ వెంటగా,
370
371
విష్ణుచిత్తీయము, పురవర్ణనము, చంపకము ౪-వ పాదమున నసమాన
యతీ లక్ష్యము. [1–62]
చ. (మలఁచి పయోజ కోశములమాడ్కి నొనర్చిన పద్మరాగపుం
గలశపు పెఱ్ఱడాల్బొమిడికంబులతో నపరంజియోడు బి
ల్లలు నలవైజయంతముఁ జలంబునఁ గెల్వఁగ దంశితంబులై)
&quot;నిలిచినయట్లమాడుగు అనేకములుండుఁ బురంబు లెన్నఁగ.
870. మాన్చి. (వావిళ్ల రా. పాం. ప్రతీ).
2 వేడ్కన్. (వావిళ్ల).
872
372. వెనిలిచినయట్లు మాడువుల సేకము లుల్లసిలున్ బురంబునన్. (వావిళ్ల&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c3xycak1yd8amn55rcj462es0wzgj5o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/532</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175926</id>
    <revision>
      <id>492909</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:48:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '340 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వ. అన్నాఁడు. ఇది నసమాసయతి లక్షణము. ఈ యతులకున్ను మహాకవీ ప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు వ్రాసియున్నవి. తే. తెలిపినంతయు యతులన్ని తేర్చి యేర్చి కూర్చి వ...'</comment>
      <origin>492909</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2736" sha1="4csbv207lei5q6avjhubveanv70k88u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;340
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
వ. అన్నాఁడు. ఇది నసమాసయతి లక్షణము. ఈ యతులకున్ను మహాకవీ
ప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు వ్రాసియున్నవి.
తే. తెలిపినంతయు యతులన్ని తేర్చి యేర్చి
కూర్చి వ్రాసితినే నేర్చుకొలఁది నవియు
( సురుచిరంబుగఁ గైకొని చూచి తీర్ప
వలయు నీది విన్నపము కవివర్యులార
యతులు పుట్టుటకు *వార్తాకవి రఘురామయ్యగారు దీపికయందు
శా॥ శ్రీదేవా స్వరసంధిభేదమొదవక్షా రీ యెక్కటి న్బుట్టే కా
క్వాదేశ ప్రభునామముల్ ప్లుతము నిత్యాఖండ భిన్నోభయ
1
ప్రాదుల్ వృద్ధి విభాగముల్ స్వరజముల్ మానుస్వరంబుల్ విక
379
374
ల్పాదుల్ సంయుతజాతి వర్గమహలాద్యా పోల్కి చక్కట్లన౯. (9) 376
వ. మంగళం మహత్ శ్రీశ్రీశ్రీశ్రీశ్రీం జేయు. శుభమస్తు.
ఇంక నందు,
ప్రాస లక్షణము
తే. *జరుగుఁ జరణాది విశ్రమస్థానమనఁగ
పరఁగు రెండవ వర్ణంబు ప్రాసమనఁగఁ
దనరు యతులన్ని పదములఁ జొనుప నిలుప
నమరుఁ బ్రాసంబు నాల్గు పాదములఁ గృష్ణ!
వ. అట్టి ప్రానంబు లెట్టివనిన,
376
377
378
374, నురుతరంబుగ. (*)
375. *ఈ పద్యము నార్తాకవి అక్షణదీపికయందు కానరాదు. అందుకు
మాఱుగ వేరొక సీసపద్యమున్నది (528) ఈ పద్యపాఠము సరిలేదు.
సవరింప ననువుగాకున్నది.
1భిన్నోదయ, (ల, శి. వ్రాతప్రతి).
877. *ఈ యాశ్వాసాది 10 వ పద్యమే యిం దించుక మార్పుతోఁ గూర్పథ
బడినది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4csbv207lei5q6avjhubveanv70k88u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/533</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175927</id>
    <revision>
      <id>492910</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:48:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము క. ద్వాదశ విధములు షడ్విధ భేదమ్ములు మఱియు రెండుఁ జెప్పఁగఁ దత్త ద్భేదములు పూర్వ సత్కవి వాదమ్ముల లక్ష్యములును వ్రాసెదఁ గృష్ణా ! ಅಲ್ಲಿ ప్రాసనామ ధేయమ్ములు *అనం...'</comment>
      <origin>492910</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2242" sha1="33wfm3y0zilfvzsxqbcf39p9a7pu2q1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
క. ద్వాదశ విధములు షడ్విధ
భేదమ్ములు మఱియు రెండుఁ జెప్పఁగఁ దత్త
ద్భేదములు పూర్వ సత్కవి
వాదమ్ముల లక్ష్యములును వ్రాసెదఁ గృష్ణా !
ಅಲ್ಲಿ
ప్రాసనామ ధేయమ్ములు
*అనంతనగారు. ఛందోదర్పణము. 1-35]
క. సమనామ ప్రాసము ప్రా
సమైత్రి ఋత్రిలును బ్రాదిసమలఘువు విక
ల్పము బిందువర్ధ బింద్వా
.
ఖ్య ముభయ సంయుక్త సంధిగత సంజ్ఞకముల్ .
వ. అనఁగలగు ప్రానంబులు ద్వాదశ విధంబులయ్యె నందు మొదలి,
(1) సమనామప్రాస లక్షణము
క. *అరసున్నలు నెఱసున్నలు
నొరసిన వర్ణములు జడ్డయును బ్రాసములై
బెరసినచో సమవర్ణము
లరసి తగన్ని లుపవలయు నంబుధిశయనా !
ఆనంతనగారు, (ఛందోదర్పణము. 1.877
కె. పరువడిఁ బ్రాసములు సమా
క్షర సంశోభితములయినఁ, జాలును మఱి త
త్స్వర వైసాదృశ్యంబులు
పరిహరణీయంబులందుఁ బంకజనాభా !
*
830. * వార్తాకవి రఘునాథయ్యగారు అని ఆ. శి. వ్రాతప్రతి,
379
380
881
482
882. * ఈ పద్యమునకును ఛందోదర్పణమునందలి పద్యమునకును (1.36)
ఇంచుక భేదము కలదు.
4.
తిరిగి, ‘1 పరిహరణీయములు గావు' అను అ ళి, వ్రాతప్రతి పాఠము అర్థ
వ్యతిక్రమము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>33wfm3y0zilfvzsxqbcf39p9a7pu2q1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/534</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175928</id>
    <revision>
      <id>492911</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:49:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '342 లక్ష ణళిరోమణి చతుర్థాశ్వాసమణ లక్ష్యము. [ఛందోదర్పణము. 1-81] ఆ. కుటిల కుంతలములు నిటలంబుపై వ్రాల నోటలేక ధేనువాటమునకు నదె యశోద పట్టి గదలెఁ బొమ్మనినఁ బ్రా సాది తేటపడును మోదమెసఁగ....'</comment>
      <origin>492911</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2681" sha1="bm6tsaqsbm1lazz87mc0ww4d1fqq4mq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;342
లక్ష ణళిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసమణ
లక్ష్యము. [ఛందోదర్పణము. 1-81]
ఆ. కుటిల కుంతలములు నిటలంబుపై వ్రాల
నోటలేక ధేనువాటమునకు
నదె యశోద పట్టి గదలెఁ బొమ్మనినఁ బ్రా
సాది తేటపడును మోదమెసఁగ.
381
**మఱియు కంకంటి పాపరాజు ఉత్తరరామాయణము సప్తమాశ్వాస
ములో లవణాసురవధ అయిన వెనుక వాల్మీకులు శత్రుఘ్నుని స్తోత్రము
చేసిన తావున కకారాన్కు బిందుయతి ప్రయోగము. [7.158]
14ఉ. ఇంకొక నాఁటికి లవణుఁడీల్గునే లోకులబాధ దీఱు నే,
శంక దొరంగి వీని నవిఁ జంపెడి శూరుఁడు భూమిఁబుట్టునే,
యంకలి లేకయుండుదురె యంచుఁ దలంపుదు మాతలంపునీ
వంక ఫలించె నేఁడు బుధవత్సల! నిన్ను నుతింప శక్యమే.
385
** మఱియు [శంబు] కాఖ్యుని వధచేసిన తావున పకార అకారమునకు
ఉత్పల ౪ పాదముల లక్ష్యము. [ఉత్తరరామాయణ. 7--218]
1* ఉ. విప్లవముల్ హరించి పృథివీభర మీవుభరింప శోక పా
రిప్లవతా వికారములు రీణములయ్యె భవత్కృపాణధా
రాష్ట్రవపూతుఁడై వృషలుఁ డంగముతో దివికేఁగెడిజు సురా
నుప్లవవృత్తి వాఁడడె కనుంగొనుమయ్య దశాననాంతకా,
14 మఱియు నందె ఖ - ఖ లక్ష్యము. (ఉత్తరరామాయణము, 7,216]
ఖ
44చ. శిఖికడుఁ జల్లనైన నుడుశేఖరుఁ డుష్టగుణంబుఁ బొందిన
*నిఖిల శరణ్య ! మీర నెడు నిశ్చయవాక్కుల బొంకు సెందునే
385, 2 పాపిరాజు (కా).
387. 1నఖిల (అ. శి. వ్రాతప్రతి).
386&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bm6tsaqsbm1lazz87mc0ww4d1fqq4mq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/535</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175929</id>
    <revision>
      <id>492912</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:49:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము స్వఖరకరాసి శంబుకునిఁ జంపినయప్పుడె ప్రాణవంతుఁడై సుఖముననున్నవాఁడు ద్విజసూనుఁడు సూనుఁడుగాక జభూవరా ! వ. ఇది సమనామప్రాస లక్షణము. ఇఁక నందు, (2) ప్రాసమైత్రిప్రాస...'</comment>
      <origin>492912</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2417" sha1="hup7ueuprzl1kwtlqf7pc7csmxz5u3g" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
స్వఖరకరాసి శంబుకునిఁ జంపినయప్పుడె ప్రాణవంతుఁడై
సుఖముననున్నవాఁడు ద్విజసూనుఁడు సూనుఁడుగాక జభూవరా !
వ. ఇది సమనామప్రాస లక్షణము. ఇఁక నందు,
(2) ప్రాసమైత్రిప్రాస లక్షణము
[ అనంతుఁడు. ఛందోదర్పణము. 1_40]
తే. లళలు రెండును నొండొంటఁ గలసివచ్చు
*నమరు [ఋణయుతాయుతము లన్యోన్యముగను]
బిందు పూర్వమై తమలోనఁ బొందు బయలు
ప్రాసమైత్రికి నీది స్వరూపంబు కృతుల.
343
387
388
389
ఈ పద్య(ము) క్రమంబుగా ల - ళ, బ - మ, × ఋ - యుతము 3 కి,
గీతి మూఁడవ పాదమున లక్ష్యము (ఛందోదర్పణము. 1-41]
ఆ. * నీలవర్ణు గర్భగోళంబు నందు లో
కంబు బెల్లనుండు నెమ్మితోడ
శ్రీకి నొడయఁడుజ్జ్వలాకృతి యితఁడన్నఁ
బ్రాసమైత్రి యిట్లు పరఁగుఁ గృతుల.
మఱియును. [ఛందోదర్పణము. 1-423
తే. తగ ఋకారాన్వితంబు ద్విత్వంబు గాఁగఁ
బరఁగు నచ్చపు జడ్డతోఁ బ్రాసమైత్రి
887, 2వేడుకన్, (ల, శి. వ్రాతప్రతి),
$90
889. 1నమరు నన్యోన్యమును ఋ యు తా యుతములు (ముద్రిత, ఛం. జ.)
2నమరు నన్యోన్యముగను ఋ గా యతిములు (ల. శి. వ్రాత ప్రతి
ఇందు అక్షరలో పము, యతి భంగము).
890. ఈ పద్యమున 3వ
మున్నది. గాని
పాదమున ఋ యు తాయుత ప్రాసకు అక్ష్య
బు
ఋ గా యుకమునకు లేదు.
1&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hup7ueuprzl1kwtlqf7pc7csmxz5u3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/536</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175930</id>
    <revision>
      <id>492913</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:49:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '344 లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము యక్కృపానిధి హరిఁగని మ్రొక్కి రనఁగ సంభృతాశ్రితుఁ డతిశయోజ్జృంభుఁడనఁగ. 591 సోమయాజి (భీష్మపర్వము 2-246) కందము 3 వ పాదమున బ మ యీ రెండు వర్ణములకు ప్రాసమ...'</comment>
      <origin>492913</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2598" sha1="c6wi41xem1jpv4qvn7jqwtenmb1vsax" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;344
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
యక్కృపానిధి హరిఁగని మ్రొక్కి రనఁగ
సంభృతాశ్రితుఁ డతిశయోజ్జృంభుఁడనఁగ.
591
సోమయాజి (భీష్మపర్వము 2-246) కందము 3 వ పాదమున బ మ
యీ రెండు వర్ణములకు ప్రాసమైత్రి ప్రాసప్రయోగము లక్ష్యము.
5.
అమ్ముల
నేనుఁగు కొమ్ముల
సై
నమ్మత్త గజంబు నొంప నఱిముఱి మన సై
న్యం బెల్ల జడియఁఱచే భ
యమ్మున 'మొనవిఱిగే దిక్కులద్రువ నొరులుచుడా.
392
మఱియు ఋకారాన్విత ప్రాసమునకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందా
నను లక్ష్యము. [3.351)
క. ఈకృష్ణుని సారథ్యము
కృష్ణుని గాండివంబునై తోఁచక ము
న్నీ కొలఁదిం జక్కంబడి
యీకురువంశంబు గావు మిభపురనాథా !
మఱియు
సౌవర్ణ్యప్రాసము
383
ఋణ వర్ణయో ర్మిథ స్సావర్ణ్యం వాచ్యమ్ &quot; అనే శబ్దసూత్రము చేతను
ఋకారసంయు క్త ప్రాసము వలెనే ఇకార సంయుక్త ప్రాసము గలుగుటకు
సూరసరాజు రాఘవపాండవీయము ప్రథమాశ్వాసము శార్దూలవృత్తము
౨ వ పాదమున లక్ష్యము. [పీఠిక, 3]
శా. లోకత్రాణరతిం దదాదిమ మహీలోక ప్రవేశోత్క భా
షాళ్ల ప్త ప్రథమ ద్వితీయపదగుంజన్మంజు మంజీర గ
ర్ణాకల్పాముల రామం భారతకథా సర్గంబుల మించు వా
ల్మీకి వ్యాసులఁ గొల్చెదం దదుభయ శ్లేషార్థ సంసిద్ధిక
393. 1న్నీ కొలఁదిఁ జక్కఁబడి నీ, వీకురు. (సంతో. భా.)
394&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c6wi41xem1jpv4qvn7jqwtenmb1vsax</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/537</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175931</id>
    <revision>
      <id>492914</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఇంక నందు (B) 2000 ఋప్రాస లక్షణము [ఛందోదర్పణము. 1-43] క. ఆరయ స్వరగణమయ్యు ఋ కారము ఋప్రాస మనఁగఁ గదియును రేఫ జేరి తనయురముఁ దన్నిన యాఋషిపాదంబుఁబిపికే నచ్యుతుఁ డనఁగ౯- మఱియ...'</comment>
      <origin>492914</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2016" sha1="8ztc1mtfdcznhzsxwnlgquobinng85h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఇంక నందు (B) 2000
ఋప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1-43]
క. ఆరయ స్వరగణమయ్యు ఋ
కారము ఋప్రాస మనఁగఁ గదియును రేఫ
జేరి తనయురముఁ దన్నిన
యాఋషిపాదంబుఁబిపికే నచ్యుతుఁ డనఁగ౯-
మఱియును, ఛందోదర్పణము. 1,443
తే. తెల్ల మిగ ఋకారము యణాదేశవశత
రేఫ యగుటఁ బ్రాసంబయ్యె రేఫకిట్టు
లిదియె పరవర్ణయుత మయ్యెనేని ప్రాస
మైత్రియగుఁగాని రేఫసంబంధిగాదు.
895
398
శబ్దశాసనుఁడు ఆరణ్యపర్వము కందము ౧.వ పాదమునసు ప్రయోగము
లక్ష్యము. (3–104]
క. ఆ ఋషి కుమారు కట్టిన
చీరలు మృదులములు నవ్యచిత్రములు మనో
హారములు నతని పృథుకటి
భారంబున నొక్క కనక పటముల వ్రాలు.
లక్షణము
తే. తగు ఋకారాంత శబ్దముల్ ద్వంద్వమైన
యపుడు మీఁదటి ఋత్వంబు లణఁగి రేష
లగును దద్వర్ణ మిత్రంబులగు మహేంద్ర
ధాత్ర కంకరనుత పద్మనేత్ర కృష్ణ !
397
398
శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము, ఉత్పల ౪-వ పాదమున ద్వంద్వసమాసం
బగుట ఋకారాంతము రేఫయగుటకు ప్రయోగము లక్ష్యము. (2-175)
LS 44&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8ztc1mtfdcznhzsxwnlgquobinng85h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/538</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175932</id>
    <revision>
      <id>492915</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:50:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '346 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము ఉ. క్షత్రియ వంశ్యులై ధరణిఁ గావఁగఁ బుట్టినవారు బ్రాహ్మణ క్షత్రియ వైశ్య శూద్రులనఁగాఁ దగు నాలుగు జాతులకా సువా రిత్రము దప్పకుండఁగఁ బరీక్షితుగ...'</comment>
      <origin>492915</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2594" sha1="q5e99gp5w4yis2t63o0w3xdl0mcy1o1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;346
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
ఉ. క్షత్రియ వంశ్యులై ధరణిఁ గావఁగఁ బుట్టినవారు బ్రాహ్మణ
క్షత్రియ వైశ్య శూద్రులనఁగాఁ దగు నాలుగు జాతులకా సువా
రిత్రము దప్పకుండఁగఁ బరీక్షితుగా చినయట్లు రామ మాం
'ధాత్ర రఘుక్షితీకులు ముదంబునఁగా చీరె యే యుగంబునకా.
వ. ఇవి ఋకార ప్రాస లక్షణ లక్ష్యప్రయోగములు. ఇంక నందు;
(4) త్రికారప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1-45]
తే. సంఖ్యఁ బలుకు త్రికారంబుఁ జనుఁ దకార
సదృశమై త్రికారప్రాస సంజ్ఞ గలిగి
ఆత్రివిక్రముఁ డభయప్రదాత యనఁగ
వాక్త్ర పథగోజ్జ్వలులు విష్ణుభక్తు లనఁగ.
మఱియును [ఛందోదర్పణము. 1-47)
తే. ఇ ఉ ఋ ల కచ్చు పరమయ్యెనేని సంధి
యవర లాదేశమగునట్టి యనరలకును
నగరీ ఇ ఉ ఋ ఇ లాదేశమయ్యెనేని
ఆదిగృతుల సంప్రసారణ మండ్రు బుధులు.
మఱియును [ఛందోదర్పణము. 1.46]
తే. ఈత్రికారంబునకుఁ దీయ యెసఁగఁ గ్రిందు
రేఫ సంప్రసారణమున ఋక్వముగఁ దృ
1 తీయ యగు నీ త్రికారశ క్తికిని జూడ
నాత్రికారంబునకుఁ
బ్రాసమైత్రి
తి నీచట.
399
400
402
403
899, 1మాంధాతృ, (అ. శి. వ్రాతప్రతి.) ఇట అక్షణ ప్రకారము
ఋుత్వము రేఫ కావలయును. కాన ' ధాతృ' అను పాఠము సరికాదు.
408, 1తీయయగు నీ త్రికారమర్థించి చూడ, నాత కారంబునకుఁ బ్రౌసమయ్యె
వచట, (ముద్రిత, ఛం. ద.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q5e99gp5w4yis2t63o0w3xdl0mcy1o1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/539</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175933</id>
    <revision>
      <id>492916</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:50:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఇఁక నందు, (5) ప్రాది ప్రాస లక్షణము [ఛందోదర్పణము. 1 48] తే. ప్రాదియై యనశబ్దంబు ప్రాణమగుటఁ బరఁగు ణనలకు వేర్వేఱఁ బ్రాసమగుట క్షోణిధరుఁ డె తె నేనుఁగు ప్రాణమనఁగ దానవార...'</comment>
      <origin>492916</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1804" sha1="17t1k7h6serj0a2niqd0cfmv90s12sm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఇఁక నందు, (5) ప్రాది ప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1 48]
తే. ప్రాదియై యనశబ్దంబు ప్రాణమగుటఁ
బరఁగు ణనలకు వేర్వేఱఁ బ్రాసమగుట
క్షోణిధరుఁ డె తె నేనుఁగు ప్రాణమనఁగ
దానవారాతి వ్రేతలప్రాణ మనఁగ.
మఱియును [కాశీఖండము, 5-2963
క. ప్రా ణాపాన వ్యానో
దానసమానములు దృప్తి దలకొనఁ జేయం
గానో పెడునది యన్నమ
ప్రాణంబన నన్నమనఁగఁ బర్యాయంబుల్,
రామభద్రయగారు [కవిజనసంజీవని. 1-49]
క. చెను ఇత్వ విధాయక సూ
త్రనిమి త్రాగత ణకారరాణి నకారం
బునకు ట్రాసముగా నిడఁ
బ్రణుతి యొనర్చెద మురారి పదముల కనఁగ.
347
4(5
106
' ణ న ' లకు ప్రాసము *త్రికవుల షష్ఠము కందము 8వ పాదమున
లక్ష్యము.
క. అనుటయుఁ గృష్ణద్వైపా
యనతనయుం డిట్టులనియె నవహితపతియై
వినుమతి గుహ్యము నారా
యణ కవచము భక్తవాంఛితార్థ ప్రదములు.
407, *శృంగార షష్టమని క, జ, సం, (1_51), అప్ప, (3.388).
407&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>17t1k7h6serj0a2niqd0cfmv90s12sm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/540</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175934</id>
    <revision>
      <id>492917</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:50:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '348 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము *మదన సేనము కందము ౨ వ పాదము ప్రాధిప్రాస ప్రయోగము లక్ష్యము. శ. పోనుద్యోగముఁ జేసిన ప్రాణంతా యింక నీకుఁ బాథేయండి మానిని మందస్మిత మధు రానన చంద్రిక...'</comment>
      <origin>492917</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2836" sha1="i7cal6cpdyfeu8rna74gyhaqmo51ylp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;348
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
*మదన సేనము కందము ౨ వ పాదము ప్రాధిప్రాస ప్రయోగము
లక్ష్యము.
శ. పోనుద్యోగముఁ జేసిన
ప్రాణంతా యింక నీకుఁ బాథేయండి
మానిని మందస్మిత మధు
రానన చంద్రికలుగ్రోలి యరుగుము పిదపడ్డా&quot;.
వ. ఇవి ప్రాసలక్షణ ప్రయోగ లక్ష్యములు.
403
409
లఘువుల మీఁద అర్ధబిందుప్రాస ప్రయోగము. ద్రోణపర్వము మత్తేభము
౪.వ పాదమున లక్ష్యము. [5-114]
మ. కడకన్నెఱ్ఱని చెల్వుదాల్ప నరుఁ డుగ్రస్ఫూర్తి విభుంచి యే
క్కుడు కోపంబున సూత మస్తకముతోఁగూడ దురంగంబుల
కడిఖండంబులుచేసి యారథికుపై గాఁడంగఁ చెక్కమ్ములే
1 యుఁడు నట్లే పఱిపాటి యెక్కెఁ గృపుతే రుర్వీశ నిర్లజ్ఞుఁడై.
410
మఱియు నందుకే పాఠాహము కందము 8 వ పాదాన లక్ష్యము. [8,66);
క. నృగుఁడ ధాత్రీపతి మృగ
మృగయార్థము వాహినీ సమేతుండై పో
408. *ఈ పద్యము 'మదన సేనము ' నందలిదని అప్ప. (8_387). స. అ. సా
సం. (2.64) పేర్కొన, రం. ఛం. లో, నిది 'పరాంతము అప్పన్న
బృందాసంభవము' లోనిదిగ ఉదాహృతము. (8_87).
ఉ
ధ
410. ఇందు నాలుగవ పాదము ఆర బిందు ప్రాసమునకు లక్ష్యముగ
కొసఁగఁబడెను. అందలి &quot; ఏయుడు నేను నాసంత
తర్యార్థక 'డు'
ప్రత్యయము సబిందుకముగ పొత్తపికవి భావించెఁగానో పును, ఆనంత
ర్యార్థక &quot; డున్ &quot;&quot; ప్రత్యయము నబిందుకముగ ప్రాచీన వ్యాకర్తలు
ప్రదర్శించలేదు. కాని వైకృత చంద్రికలో దీని కాకరము లభించు
చున్నది. (చూ, పీఠిక)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i7cal6cpdyfeu8rna74gyhaqmo51ylp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/541</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175935</id>
    <revision>
      <id>492918</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:50:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము యి గహన భాగంబునఁ జం పె *గవయ శార్దూల సింహ భేరుండములక్షా ఇంక (6) వికల్ప ప్రాస లక్షణము [ఛందోదర్పణము 1–50] తే సానునాసికలో వర్గహల్లులకుఁ దృ తీయలగు వికల్ప ప్రాసమై యెలర...'</comment>
      <origin>492918</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2364" sha1="scgaygxq5xmp5km203z95tsz12yua94" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
యి గహన భాగంబునఁ జం
పె *గవయ శార్దూల సింహ భేరుండములక్షా
ఇంక (6) వికల్ప ప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము 1–50]
తే సానునాసికలో వర్గహల్లులకుఁ దృ
తీయలగు వికల్ప ప్రాసమై యెలర్చు
బ్రాఙ్న గంబుపై రవి దోఁచె నగ్నివోలె
ప్రాఙ్ముఖుండయి
'బు)ఖుండయి వినుతించె వాగి
వాగ్మియనఁగ
249
అన్నారు
4.1
* క్షేమేంద్రుఁడు కందము 3 వ పాదమున వికల్ప ప్రాస లక్ష్యము
క పద్మాసమానయగు మన
పద్మావతిఁ జూచి ధరణిపాలసుతుండు
ద్యన్మోదంబునఁ దనముఖ
412
పద్మము
నలరించె ననుచుఁ బరిజను అలరణా
413
414
వ ఇది వికల్ప ప్రాస లక్షణము
ఇఁక నందు, (7) సమలఘుప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము 1_49]
'తే ఓలిరేఫతోఁగూడియు మాఁదఁబడక
తేలి తెనుఁగులఁ దమయట్టి వ్రాలతోన
411 1ఇందు నాలుగవ పాదమున్న 'చంపెగ భయ' అనుచోట అర బిందు
వుండుట కదళాశము లేదు ఈ పొరమే ముద్రిత వరాహపురాణము
అట్లేని యీయది లక్ష్యము కాఁజాలేదు దీనిని
నందును
&quot; చెం పెఁగనియు (= చంపెన్ +కనియం) అని సవరించుట అ లక్ష్యాను
తచ్ఛందము లోనిదిగ రం ఛం (8-110) ఉదాహ
-113. *దీనిని 'అనంతచ్ఛందము లోనిదిగ రం
దించెను, కానీ యిది ఆనంతచ్ఛందమునఁ గనఁబడదు&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>scgaygxq5xmp5km203z95tsz12yua94</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/542</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175936</id>
    <revision>
      <id>492919</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:50:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '350 లక్షణశిరోమణి - చతుర్థాశ్వాసము సమలఘుప్రాసమగు చెక్క అమర ఁబట్టి విద్రిచె నసురఁ గృష్ణుఁడు దిక్కులద్రువ ననఁగ. (8) బిందుప్రాస లక్షణము [ఛందోదర్పణము. 1.5‡] తే. పేర్చి పొల్లనకారంబు బ...'</comment>
      <origin>492919</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2359" sha1="pkpsr42si1k9f1qx94w0k4loe1j7svd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;350
లక్షణశిరోమణి
-
చతుర్థాశ్వాసము
సమలఘుప్రాసమగు చెక్క అమర ఁబట్టి
విద్రిచె నసురఁ గృష్ణుఁడు దిక్కులద్రువ ననఁగ.
(8) బిందుప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1.5‡]
తే. పేర్చి పొల్లనకారంబు బిందు నగుచు
మీఁదనున్న ఢాకారంబునూఁది ప్రాస
బంధమగుఁ గృష్ణుఁడుదయించినంధరిత్రి
యంతయును నిరుపద్రవంబయ్యే ననఁగ,
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు [కవిజనసంజీవని. 1-827
తే. అమరఁ గృతులందు సొంతపదములమీఁద
క చ ట త ప వర్గ వర్ణముల్ గలయఁ బలుక
పిఱుఁదనున్న నకారంబు బిందువగుచు
కచటతప లెవ్వియైనను గ జ డ ద బ బా.
416
417
కచటతప వర్గువులకు మఱియు నందే లక్ష్యము, [కవిజనసంజీవని. 1.38]
తే. ఆంగజగురుండు కరుణఁగా చెంగజంబు
కంజదళలోచనుండుప్రోచుం జగంబు
هير
ఆండజహయుండు దనుజళ కిం డిగించు
ననఁ బ్రయోగింపఁదగుఁ గాల్జియాహిదమస
మఱియును [కవిజనసంజీవని. 1-3 + ]
తే. నందనందనుఁ డారగించెందవంబు
నంబుజాక్షుండు మదమడంచెం బలీంద్రు
తమ్మియిమ్మగు కొమ్మ చాల్చు 'మ్ము రారి
యనఁగ వర్తిల్లు నంబుదశ్యామ! రామ!
418
419
419. ఇందలి అక్షణ ప్రకారము &quot; దాల్చుంమురారి” అని పొల్లున కారమునకు
బిందురూప ముండవలెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pkpsr42si1k9f1qx94w0k4loe1j7svd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/543</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175937</id>
    <revision>
      <id>492920</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:51:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము నాచనసోముఁడు చకారంబు జకారమైనందుకు కందము 3వ. పాదాదులను బిందుప్రాసప్రయోగము లక్ష్యము. [ఉత్తర హరివంశము 1.751. క. అంజెదవుగాక ననుఁ జెం B తంజేరఁగనీక యెంత తడిపిన మిరియా...'</comment>
      <origin>492920</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2403" sha1="afqrrew4jcfurqgang1pyctuh7xp7nq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
నాచనసోముఁడు చకారంబు జకారమైనందుకు కందము 3వ. పాదాదులను
బిందుప్రాసప్రయోగము లక్ష్యము. [ఉత్తర హరివంశము 1.751.
క. అంజెదవుగాక ననుఁ జెం
B
తంజేరఁగనీక యెంత తడిపిన మిరియా
లుంజొన్నల సరిపోవే
లంజెతనములందుఁ గోమరెలన్ గెలువ వస్తే.
420
ఆంధ్రకవితాపితామహుఁడు అముక్తమాల్యద చకారము జకారమై ప్రాత
నిలుచుటకు ఉత్పలము [44వ పాదాన] నకారము బిందువై నందుకు
3 పాదాల ప్రయోగము లక్ష్యము [2.287
ఉ. అంజనమాన వాయుగణమంతయు ఖంజతఁ జిక్క నజ్జవో
మ్మంజనియించు చిక్కని సమానపు వాయువులో నొకండుగ
ల్మింజనియించు దుర్యళమ మేల్కని లేహన వేళ వాజు లూ
ర్పం జెడుమాణిబంధముకురంబులు కాశిమపేరఁ గార్కొను.
421
మఱియు నకారము బిందుపై నిలిచినందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము
లయగ్రాహి ౧వ పాదమున
పాదమున రెండవ ప్రాసము ప్రయోగము
లక్ష్యము. [5_138]
గ్రాహి. కమ్మని లతాంతములకు
*
మ్మొనసివచ్చు మధు
పమ్ముల సుగీతనినడమ్ము లెసఁగ జూ
తమ్ముల లసత్కిసలయమ్ముల సుగంధి కుసు
నుమ్ములను నానుచుముదమ్మొ నర వాచా
420. గెలువ గౌరో. (ల. శి. ప్రాంత ప్రతి.)
422. 1 ఇందు అక్షణప్రకారము 'అకులమొన '
,
బిందురూప ముండ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>afqrrew4jcfurqgang1pyctuh7xp7nq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/544</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175938</id>
    <revision>
      <id>492921</id>
      <timestamp>2025-06-20T02:51:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '352 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము అమ్ములగు కోకిలకులమ్ములును భాసుర ర వంబుగను 2వీచెననిశంబు సుమనో భా రంబున నశోక నికరమ్ములును టంపక చ యంబులును గింకుకవనమ్ములును నొప్పే. 422 న. ఇదియే...'</comment>
      <origin>492921</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" sha1="qsaugipc0po61xw6z571sz71oueczb7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;352
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
అమ్ములగు కోకిలకులమ్ములును భాసుర ర
వంబుగను 2వీచెననిశంబు సుమనో భా
రంబున నశోక నికరమ్ములును టంపక చ
యంబులును గింకుకవనమ్ములును నొప్పే. 422
న. ఇదియే బమలకు ప్రాసమైతిప్రాస లక్ష్యము. ఇవి బిందుప్రాస ప్రయోగ
లక్షణ లక్ష్యములు. ఇఁక నందు,
(9) అర్ధబిందు ప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1.52]
తే, సార్ధబిందువై తేలినయట్టి పటల
కరయఁ బ్రాసంబు నిర్బిందువైనఁ జెలం
వీఁపు మూఁపులు మఱి తలమోపులయ్యే
మాట లేఁటికి ధాత్రి తామేఁటి కనఁగ.
మఱియును [కవిజనసంజీవని. 1-9]
తే. అర్ధబిందువు నిర్బిందువగు పదముల
ప్రాసములు దీర్ఘములమీఁదఁ బలుకఁ జెల్లు
మూఁడు మూర్తులు నేకమై కూడె ననఁగ
సోఁకు మూఁకల నణఁచే నిక్ష్వాకుఁడనఁగ.
మఱియుఁ గుఱుచలమీఁద సున్నలకు, [ఛందోదర్పణము. 1.84]
ఆ, కుఱుచమీఁది సున్న మఱి తేలవ్రాయఁ బ్రా
సద్వయావే నిట్లు జరుగు నచ్యు
-
428
$25
422. 2రవంబు - అనిశంబు - భారంబు - చేయంబు ఆనం శబ్దములందు ద్విత్వ
మకార రూపములే _ రవమ్ము ఇత్యాదిగా ముద్రిత భారత ప్రతుల
దెల్లఁ జూపట్టుచున్నవి. అట్టిచో 'బమ ' ప్రొస ప్రసక్తి యనో
వ సరము -
ఇవిచ్చె. (సంతో, భా)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qsaugipc0po61xw6z571sz71oueczb7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/545</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175939</id>
    <revision>
      <id>492922</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:00:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము తుఁడు సమస్త వల్లభుఁడు నాఁగ నయ్యచ్యు తుండు సకలవల్లభుం డనంగ. మఱియును (ఛందోదర్పణము. 1-33] తే. ఆయు వేంద్రుని బొడఁగాంచుటే యుపాయ మనెడి దీర్ఘాదు లచట హ్రస్వాదు అయిన అయ...'</comment>
      <origin>492922</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2439" sha1="qobxegtmfujj32yfwswvnqac72n2add" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
తుఁడు సమస్త వల్లభుఁడు నాఁగ నయ్యచ్యు
తుండు సకలవల్లభుం డనంగ.
మఱియును (ఛందోదర్పణము. 1-33]
తే. ఆయు వేంద్రుని బొడఁగాంచుటే యుపాయ
మనెడి దీర్ఘాదు లచట హ్రస్వాదు అయిన
అయ్యు పేంద్రుని బొడఁగాంచు బెయ్యుపాయ
మన సమప్రానమగు నూఁదఁజనదు రహాల.
354
426
427
అరసున్నలు, నెఱసున్నలు, జడ్డలు, అర్ధబిందు నిర్బిందులకు గీతి గు
చరణములను ప్రయోగము లక్ష్యము, అనంతనగారు. [ఛందోదర్ప
ణము. 1-387
అ. వీఁ డుపేంద్రుఁ డల్లవాఁడె ప్రలంబాఠి
కొండయెత్తె నితఁ డతండు ద్రవ్వె
నడ్డగెడవు పడఁగ దొడ్డరా జేలెడి
వీడనంగఁ బ్రాస మీడు వచ్చు.
428
శబ్దశాసనుండు ఆదిపర్వము కందము ౨.వ పాడమున అర్ధబిందు నిర్బిందు
వులకు ప్రయోగము లక్ష్యము. [2.447
క. ఆ పన్నగముఖ్యులఁ దన
వీఁపునఁబెట్టుకొని పఱచి విపినములు మహా
ద్వీపములు గిరులు సకల ది
శాపతిపురములను జూపెఁ జని వారలకుడా.
429
మఱియు నందే కందము ౪-వ పాదమున అర్ధబిందు నిర్బిందువులకు
ప్రయోగము లక్ష్యము. (ఆది. 8-200]
క. వీఁకఁ బఱతెంచి నలుగడం
దాఁకినఁ గడు నలిగి ఘోరతరశరహతి న
427. ప్రాసాదులైన, (అ. శి, వ్రాతప్రతి),
430. 1 వీంళఁ బఱ తెంచి
...
...
దాంకిన, (౪, శి. వ్రాతప్రతి),
LS 45&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qobxegtmfujj32yfwswvnqac72n2add</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/546</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175940</id>
    <revision>
      <id>492923</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:00:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '354 లక్షణశిరోమణి జమ్మూఁకలు విరియఁగ నర్జునుఁ చతుర్థాశ్వాసము డాక్టరముగ నేనె నుగ్రుఁడై రణభూమి. $30 వ. ఇవి అర్ధబిందు నిర్బిందు ప్రారప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు. ఇంక నందు, (10) ఉభయప్రాస...'</comment>
      <origin>492923</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2224" sha1="7gwf3oromdzot3m962qp0t603p3moyp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;354
లక్షణశిరోమణి
జమ్మూఁకలు విరియఁగ నర్జునుఁ
చతుర్థాశ్వాసము
డాక్టరముగ నేనె నుగ్రుఁడై రణభూమి.
$30
వ. ఇవి అర్ధబిందు నిర్బిందు ప్రారప్రయోగ లక్షణ లక్ష్యములు. ఇంక
నందు,
(10) ఉభయప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము, 1-58)
క. చూడఁగ లకార రేఫలఁ
గూడియు వేర్వేఱఁదా నకుంఠిత గతితోఁ
దోడన యుభయప్రాసము
జాడఁబడును సంయుత ప్రసంగతిఁ గృష్ణా !
లక్ష్యము. (ఛందోదర్పణము. 1-54)
ఆ. పాఁడి మరణి బ్రతుకువాం డ్రిల వ్రేతలు
వాండ్ర వెన్నలేల తండ్రి
1 నీకు
మీడ్ర కొఱకు నొరుల యిండ్లకుఁటోకు కృ
ష్ణుడ నీకు బ్రాఁతె పండ్లు లిచట.
మఱియు నొక ప్రకారము, [ఛందోదర్పణము. 1-55]
తే. రలయు తాయుత ప్రాసమార్గము దలంప
వాండ్ల లేఁజూపుమోములఁ దీడ్రలను రె
481
489
430. * మూకలు ” అని 3 పాదమున నిర్బిందుకముగా అ. శి. వ్రాత ప్రతిలో
నున్నది. దీనికిచ్చిన నిర్దేశ వచనములో 4 పాదమున నిర్బిందువని
సూచితము. కొన ‘మూఁక'లో అరసున్న యుండవలెను,
432, 1 జూడఁబడును అనువది
గ్రహించిన యతిభంగ మగును.
ప్రాతప్రతి, ఈ పాఠమును
488. వేయనఁటి, పండం రోజన వింతయిండ్లకు (ఛం. ద )&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7gwf3oromdzot3m962qp0t603p3moyp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/547</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175941</id>
    <revision>
      <id>492924</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:01:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము సనుచు రెండును గూర్చిన ననువు దప్పు నండ్రు నిఖిలార్థ విదులైన దండికవులు. చ. ఇది ఉభయప్రాస లక్షణము, ఇఁక నందు, (11) సంయుక్త ప్రాస లక్షణము (ఛందోదర్పణము. 1.56] ఆ. పాడునూరుఁ...'</comment>
      <origin>492924</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1944" sha1="eub24z0zxy40cko9z00anpz5labmwoj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
సనుచు రెండును గూర్చిన ననువు దప్పు
నండ్రు నిఖిలార్థ విదులైన దండికవులు.
చ. ఇది ఉభయప్రాస లక్షణము, ఇఁక నందు,
(11) సంయుక్త ప్రాస లక్షణము
(ఛందోదర్పణము. 1.56]
ఆ. పాడునూరుఁబ్రోలు బహువచనమ్ములై
(* పరఁగు) చుండ నూఁదఁబలికినపుడ
తేలఁ బలికినపుడు దీపించు సంయుత
ప్రాస మీరు దెఱఁగులఁ బద్మనాభ !
లక్ష్యము (ఛందోదర్పణము. 1-57)
ఆ. పాళ్లు మనుజులెక్క నూళ్లుగాఁ 1 దోఊగిన
నూళ్లు మిగుల బలసీ ప్రోళ్లుగాఁగ
*భాగ్యవంతులేలు పాళులు నూులు
ప్రొళులయ్యే బ్రాఁతె కూళులిచట.
ఆ.
మఱియు (ఛందోదర్పణము. 1.58]
1 తెనుఁగునందులేదు మును క్రిందసుడి, గ్రుచ్చె
గ్రుమ్మెననఁగఁ *గ్రారకొమ్ము గాని
ప్రాసమైత్రి చొరదు, దాసంయుత ప్రాస
మగును రేఫయుతము ననుసరించి.
436. 1 పలుకు (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
437. 1 దొడఁగెన. (ఛం. జ.)
భాగ్యనంతుఁ డేలు. (ఛం. ఓ.)
488. 1 తెలుఁగునందు లేదు అవి. (ఛం. ద.)
*రేఫ కొమ్ముగాని (ఛం. ద.)
ww
$55
431
435
136
437
488&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eub24z0zxy40cko9z00anpz5labmwoj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/548</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175942</id>
    <revision>
      <id>492925</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:01:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '258 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము లక్ష్యము [ఛందోదర్పణము. 1-59] క. ఈక్రిందటి రేఫలు సమ మైకాలుచుఁ దేలిప్రాసమగు సంయుక్తం గ్రూర నభయమున వాక్రువ్వదే గజము భక్తవత్సలు ననఁగ. వ. ఇది సంయుక్త...'</comment>
      <origin>492925</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2066" sha1="awm8tqs5robwj7iaudtv8clua75q22j" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;258
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
లక్ష్యము [ఛందోదర్పణము. 1-59]
క. ఈక్రిందటి రేఫలు సమ
మైకాలుచుఁ దేలిప్రాసమగు సంయుక్తం
గ్రూర నభయమున
వాక్రువ్వదే గజము భక్తవత్సలు ననఁగ.
వ. ఇది సంయుక్త ప్రాస లక్షణము. ఇంక నందు,
(12) సంధిగత ప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1.′0, 61].
క. ధ్రువముగ సంధి జనిత రూ
పవిశేష ప్రాసమగుచుఁ బరఁగు ప్రకారం
బవిరళ వకారమగు, న
య్యపదాఱవ పాలెఱుంగ ననఁగ ముకుందా !
వ. ఆది యెట్లంటేని,
[ఛందోదర్పణము. 1_12)
క. ప్రథమాంత విభ క్తులపైఁ
గరితములగు కచటతపలు గసడదవలగుణా
439
440
441
442
పృథివి నవి గ జ డ ద బ లగుఁ
బ్రథమపు సున్న లగు నాంతపదముల మీఁదగా,
లక్ష్యము [ఛందోదర్పణము. 1_88]
తే. వాఁడు గనువాఁడు సేకొనువ్వాడు డెక్కు
లాడువాఁడు &quot;దపోనిధి వాఁడు పెద్ద
443
439. = బైకార సశ్రభ యమున, వాక్రువ్వఁడె గజము భక్త వత్సలుఁడనఁగన్
(అ, శి. వ్రాతప్రతి),
444 1వాఁడు తపోనిధి = వాఁడు దపోనిధి - ఇందు సంధియందుఁ దెలుఁగో
మీల్యాది సాంస్కృతిక తకారమునకు దళారాదేశము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>awm8tqs5robwj7iaudtv8clua75q22j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/549</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175943</id>
    <revision>
      <id>492926</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:02:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము చిక్కెఁ గరిమ్రొక్కెఁ జెలిచాక్కుఁ డక్కు వెట్టే శౌరిఁ దలఁచేనికా లిబిచె నాసంధు లిట్లు. 357 444 వ. ఇది సంధిగత ప్రాస లక్షణము. ఇవి ద్వాదశవిధప్రాసలక్షణ ప్రయోగ లక్ష్య...'</comment>
      <origin>492926</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2063" sha1="2kp291qyd4wnio0klei8llqu508m1q8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
చిక్కెఁ గరిమ్రొక్కెఁ జెలిచాక్కుఁ డక్కు వెట్టే
శౌరిఁ దలఁచేనికా లిబిచె నాసంధు లిట్లు.
357
444
వ. ఇది సంధిగత ప్రాస లక్షణము. ఇవి ద్వాదశవిధప్రాసలక్షణ ప్రయోగ
లక్ష్యములు. ఇఁక నందు శబ్దాలంకారములంగల షడ్విధప్రాసవిశేషమ్ము
లెట్టివనిన,
శబ్దాలంకార ప్రాసములు]
(ఛందోదర్పణము. 1-76]
క. అమరఁగ దుష్కరమును ద్వం
ద్వము త్రి చతుష్ఠాసములును దగనంత్యప్రా
సమును ననుప్రాసము ననఁ
గ్రమమున షడ్విధములయ్యెఁ గంసారాతీ !
ఈషడ్విధములందు మొదటి (1) దుష్కర ప్రాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. !_71]
క. దోశికీలిత మణికటక, యు
రః కేళి రమాభిరామ, రంజితసు జనాం
తఃకరణ, ఖండితారి శీ
రకందుక యనిన దుష్కర ప్రాస మగుగా.
మఱియును (కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 80]
క. స్వఃకాంతాసమయోషిదు
రకృతరతి చిహ్న దుష్కర ప్రాసంబా
వికృతముగ నిట్లు సుపు
త్రః కులదీపక యనంగఁదగును మహాత్మా!
444. వీనింబిలిచె అని ఛం, ద, పాఠాంతరము,
446, 1 చతుః ప్రాస. (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
445
446
447
438&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2kp291qyd4wnio0klei8llqu508m1q8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/550</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175944</id>
    <revision>
      <id>492927</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:02:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము అందు (2) ద్వంద్వ ప్రాస లక్షణమం [కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 827 క. దోసంబులేక వస్తు నీ వాసం బై వేలయఁ జెప్పవలయును ద్వంద్వ ప్రాసంబు చితాక్షర వి వ్యాసంబుగఁ గృ...'</comment>
      <origin>492927</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1622" sha1="b4zcpct37de9djp264z6huetd43x4gk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము
అందు
(2) ద్వంద్వ ప్రాస లక్షణమం
[కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 827
క. దోసంబులేక వస్తు నీ
వాసం బై వేలయఁ జెప్పవలయును ద్వంద్వ
ప్రాసంబు చితాక్షర వి
వ్యాసంబుగఁ గృతుల రేచ! నయతత్త్వనిధీ!
[ఛందోదర్పణము. 1.72}
9. కంజనయన భవభీతి వి
భంజన శుకతోనకాది బహుముని చేతో
రంజన ద్వంద్వప్రాస మ
నంజను నిప్పాటఁ బల్కినం గృతులందుకా.
అందు (3) త్రిపాస లక్షణము
[కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 841
క. దానమున సత్యమున నభి
మానమునం బోల్ప నీసమానులు ధరణిం
గాన మనం ద్రిప్రాసము
వానమనోహరమగును బుధస్తుత చరితా !
మఱియును [ఛందోదర్పణము. 1-731
క. తా నవనీత ప్రియుఁడన
450
దానవ నిర్మూలనైక తత్పరుఁడన స
న్మౌని వినుతుఁడన శ్రిత సుర
ధేను వనఁగఁ గృతులయందుఁ డ్రిపాసనుగుళా.
452&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b4zcpct37de9djp264z6huetd43x4gk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/551</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175945</id>
    <revision>
      <id>492928</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:02:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అందు విశ్రమాధికారము (4) 'చతుపాస లక్షణము [ఛందోదర్పణము. 1–78} క. వారణ వరద నిశాట వి దారణ వీరావతార ధరణీ వలయో ధారణ విరచిత సత్యవ ధూరణవరవిజయ యనఁ జతు సమగుజు. అందు (5) అంత్యప్రాస లక్షణము '(కవి...'</comment>
      <origin>492928</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1790" sha1="9tm0ec5p9gyzc7jrvdtae0pyx28c07x" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అందు
విశ్రమాధికారము
(4) 'చతుపాస లక్షణము
[ఛందోదర్పణము. 1–78}
క. వారణ వరద నిశాట వి
దారణ వీరావతార ధరణీ వలయో
ధారణ విరచిత సత్యవ
ధూరణవరవిజయ యనఁ జతు సమగుజు.
అందు
(5) అంత్యప్రాస లక్షణము
'(కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 381
ఆ. జననత భీమతనూజా !
సునయార్ణీత విభవ ! రేచ! సుభగమనోజా !
వినుత విశిష్టసమాజా!
యన సంత్యప్రాస మి ట్లుడంచత్కర్తి!
అందు
(6) అనుప్రాసము
[కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 861
క. విత్రస్తాఘ పవిత్ర చ
359
458
-451
రిత్రజిత త్రిదశ వరధరిత్రినుత స
న్మిత్రాంబుజ మిత్రాలయ
మాత్రయనుప్రాస మదియ మల్లియరేచా !
456
వ. ఇవి షడ్విధప్రాస లక్షణ లక్ష్యములు. మఱియు నిఁక సుకర ప్రాసంబును
అర్ధబిందు ప్రాసంబన నిరువిధమ్ము లందు,
సుకర ప్రాసము
[కవిజనాశ్రయము. సంజ్ఞ. 783
క. పర మోపకార ధరణీ
సురవర సురభూజ సుగుణసుందర తరుణీ
458. 1చతుః ప్రాన (ల, శి, వ్రాఁతపతి),
458&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9tm0ec5p9gyzc7jrvdtae0pyx28c07x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/552</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175946</id>
    <revision>
      <id>492929</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ': 60 లక్షణశిరోమణి &quot;స్మరనిభ సుకరప్రాసం తుర్థాశ్వాసము బరుదుగఁ గృతులందుఁజెందు నభినుతచరితా ! అందు అర్ధ బిందుప్రాసము క. తొలఁకుచునుండిన తామర కొలఁకులకడ కరిగి హంసకులమెల్లను నా కొల...'</comment>
      <origin>492929</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2372" sha1="p0z1bsrw62eqt8hi9hll8tumg4mbevj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;: 60
లక్షణశిరోమణి
&quot;స్మరనిభ సుకరప్రాసం
తుర్థాశ్వాసము
బరుదుగఁ గృతులందుఁజెందు నభినుతచరితా !
అందు
అర్ధ బిందుప్రాసము
క. తొలఁకుచునుండిన తామర
కొలఁకులకడ కరిగి హంసకులమెల్లను నా
కొలఁకుల నాడుచునున్నను
దలఁక్షక యన నర్ధబిందు తగుప్రాసమగు.
457
458
న. మఱియు నందు విశేషమ్ములగు లాటానుప్రాస ఛేకానుప్రాస, వృత్త్యను
ప్రాస, సమపదప్రాసమ్ము లనందగు చతుర్విధమ్ములయందు.
లాటానుప్రాస లక్షణము
[కావ్యాలంకారచూడామణి. 6.17 ]
క. పాటిగఁ జెప్పిన శబ్దమ
చాటు గతిః సొరిది ఁబల్కు చక్కద మర్థా
ఘటోత్కర్షము చేసిన
లాటానుప్రాస మనఁగ లలితంబయ్యెజు.
లక్ష్యము, కావ్యాలంకారచూడామణి, *విన్నకోట పది 8]
చ. ధరణిఁ జళుక్య విశ్వవిభుదానము దానము, కీర్తి
కరమగు వాలువాలు, రణగర్వము గర్వము, గాక; కల్పితే
తరనృపనామధారకుల దానము దానమె, కీ రికీర్తియే,
45%
కరమున వాలువాలె, రణగర్వము గర్వమే పౌరుషక్రియజా. అన్నారు. 463
457. మరు, (ల, శి. వ్రాత ప్రతి).
458. అరబిందు ప్రాసమన అర్ధబిందువు ప్రాసాక్షరమునకుఁ బూర్వ ముండో
Q
Q
వలయును. ఇట పరముననున్నది.
461, *వీర్లకోట పెద్దిరాజు (అ. శి. వ్రాతప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p0z1bsrw62eqt8hi9hll8tumg4mbevj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/553</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175947</id>
    <revision>
      <id>492930</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:03:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఇక నందు విశ్రమాధికారము ఛేకానుప్రాస లక్షణము నరసభూపాలీయము, మూర్తి - 14-70] తే. అం దనుప్రాస భేదంబులైన శబ్ద భవదలంకారముల మున్ను ప్రస్తుతింతు; నడర నెడలేక రెండు రెండక్షరంబు లెనయు నియ...'</comment>
      <origin>492930</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2730" sha1="pdrylgt29w019teo9bbsm8phtfy2a4z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఇక నందు
విశ్రమాధికారము
ఛేకానుప్రాస లక్షణము
నరసభూపాలీయము, మూర్తి - 14-70]
తే. అం దనుప్రాస భేదంబులైన శబ్ద
భవదలంకారముల మున్ను ప్రస్తుతింతు;
నడర నెడలేక రెండు రెండక్షరంబు
లెనయు నియమంబు ఛేకమౌ నెట్లటన్న.
[నరసభూపాలీయము. 475)
చచామరము. స్ఫురత్కృపా బలప్రతాప భూతిదైర్య భూభరా
ర్చి రంగదాన బుద్ధి వై ఖరి మారి రెన్సుధా
అందు
హరున్దరు నిరిన్గిరీ స్మహానలు న్నలున్రమా
గురున్గురు స్టయింతువౌఁ ; దగు న్నృసింహ భూవరా.
వృత్త్యనుప్రాస
[నరసభూపాలీయము. 4.76, 77)
తే. ఒక్క వర్ణంబు కడదాఁక నుద్ధరింపఁ
బరఁగు జృంభణ వృత్త్యను ప్రాసమయ్యెఁ ;
దలఁపఁ బునరుక్తి యయ్యుఁ దాత్పర్యభేద
మెనయు నియమంబు *లాటమౌ ; నెట్లఁటన్న,
చ. సమద విపక్ష శిక్షణ విచక్షణ దక్షిణదోరనుక్షణ
భ్రమదపిదుర్ణి రీక్ష సమర క్షపిత క్షిత పక్షతక్షర
త్సమధిక శోణితక్షర కృతక్షణరక్షిత పక్షిలోక నిజా
గమలదళాక్షుఁడేలు బలగౌరవసింహ ! నృసింహభూవరా!
361
462
469
4984
465
వ. అన్నారు. మఱియు సమపదప్రాసంబును యమకంబును పాదాంతపాదాది
ము క్త పదగ్ర స్తమ్ము లనఁదగు నివి ప్రాసభేదమ్ముల ప్రకారమ్ములు. మఱియు
నిఁక తత్య్రాస పద్ధతి. అందు,
468
434. *ఈ క్రింది 465 పద్యమ వ్యక్త్యనుప్రాసకు అక్ష్యము. లాటాను ప్రాస
ములకు లక్ష్యము ఇందు కానరాదు. గ్రంథ పాఠమేమో !
LS -- 46
-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pdrylgt29w019teo9bbsm8phtfy2a4z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/554</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175948</id>
    <revision>
      <id>492931</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:03:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '362 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వర్గప్రాస లక్షణము తే. వర్గములు ప్రాసములఁ గూర్పవచ్చునండ్రు స్నిగ్దరూక్షాక్షరములఁ బ్రసిద్ధకృతుల బుధులు గొలుతురు కాంచన రథనివాసు నాదితేయుల...'</comment>
      <origin>492931</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2439" sha1="ohblm1rigcyq4domxe7tiyi8b66a2tu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;362
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
వర్గప్రాస లక్షణము
తే. వర్గములు ప్రాసములఁ గూర్పవచ్చునండ్రు
స్నిగ్దరూక్షాక్షరములఁ బ్రసిద్ధకృతుల
బుధులు గొలుతురు కాంచన రథనివాసు
నాదితేయులు పద్మినీ నాధులనఁగ.
467
లక్ష్యము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఉత్పలము ౨.వ పాదమున ద - ధ
లకు ప్రయోగము లక్ష్యము, [1_124]
ఉ. కాదన కిట్టిపొటి యపకారము తక్షకుఁ డేకవిప్రసం
బోధనఁజేసి చేసె నృపపుంగవ ! నీవు ననేక భూసురా
పాదిత సర్పయాగమున భస్మము సేయుము తక్షకాది కా
కోదర సంహతిజ హుతవహోగ్ర సమగ్ర శిఖాదయమ్ము లక్షా. 48%
వెన్నెలగంటి సూరప్పగారు విష్ణుపురాణము, కందము ౪-వ పాదమున
ద - ధ లకు ప్రాసప్రయోగము లక్ష్యము. [3.85]
క. ఆదీవిఁ దిరిగియుండును
స్వారూచక జలధి దాని సమవిస్తృతమై
భూదేవ యిట్లు సప్తవ
యోధుల యందొక్క కొలఁది &quot; నుండు జలంబుల్.
[శబ్దరూప భేదములు]
అన్నాఁడు. 469
మఱియు ఐ . ఔ లకు, హ్రస్వదీర్ఘ పదములకు లక్షణ లక్ష్యములు రెంటి
కిన్ని కందము. (ఛందోదర్పణము 1.5]
క. క్రియనై ఔలకు హ్రస్వ
ద్వయము నమరు నాంధ్రభాషిత ప్రకరములో
నయిదనఁ దగు నైదనుచో
జయకీ
ర్తులు నవుననంగఁ జను నాననుచోజు.
469, 1 నొనరు (విష్ణు. పురా.)
470&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ohblm1rigcyq4domxe7tiyi8b66a2tu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/555</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175949</id>
    <revision>
      <id>492932</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 'వసియించు - వసించు ' (ఉద్యోగ. 2-326] 363 న ను ట కు భారతము, సోమయాజి. తే. ఎల్లయందును దాన *వసించుటెల్ల యదియుఁ దనయందు వసియిందు (నండ్రు) వాసు దేవుఁడను పేరి యర్థంబు దెల్లమింత య...'</comment>
      <origin>492932</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2357" sha1="0lo30ftloxia7hrbeg4fm8f6doq1vkj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
'వసియించు - వసించు '
(ఉద్యోగ. 2-326]
363
న ను ట కు భారతము, సోమయాజి.
తే. ఎల్లయందును దాన *వసించుటెల్ల
యదియుఁ దనయందు వసియిందు (నండ్రు) వాసు
దేవుఁడను పేరి యర్థంబు దెల్లమింత
యెఱుఁగు జనులందుఁ దగ వసియించు శుభము.
471
'ర - ల' లకు ప్రాసము నిల్చుట సోమయాజి శల్యపర్వము ఉత్పలము
౧.వ పాదమున రేఖకున్ను కడమ మూఁడు చరణమ్ములను లకారములు
గల లక్ష్యము. [1_822)
ఈ వారి యెలుంగు చూచి కృతవర్ముఁడు సైన్యము నిల్వరించి యు
న్మీలిత విక్రముండగుచు మేమెయి నాతనిఁ దాఁకె నస్త్రవి
ద్యాలసితుండు సాత్యకి యుదగ్రత వారలు వారివారి దో
2
లలు చూచిరోటు పడి రెండు బలంబుల యొద్ద వీరులు.
472
అన్నారు. ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు కవిలోకసంజీవనియందు. [1_12]
తే. సంధిఁ గూర్పంగఁ బ్రథమాంత శబ్దవిత
పైఁ గచటతపలకు వికల్పంబు చెల్లు
కాకు సంబోధనావ్యయ కర్మధార
యమ్ముల నచేతనమ్ముల నబ్జనాభ!
మఱియును (ఛందోదర్పణము. 1-841
ఆ. ఆయచేతన ద్వితీయతానిజరూప
మయ్యునుండుఁ బ్రథమయట్ల నుండు
471, 1వనీయించు, (సం, శో. భా.)
472, 1వాలి (సంశో. భా.) ఈ పాఠమున ర - ల ప్రాసకుఁ బ్రసక్తియుండరు.
జియోధ, (సంతో, భా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0lo30ftloxia7hrbeg4fm8f6doq1vkj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/556</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175950</id>
    <revision>
      <id>492933</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:04:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము * క్రతువుగా చె దాశరధి క్రతువుంగా చె నసఁగ నిట్లు రెండు నమరుఁ గృష్ణ ' అందుకు లక్ష్యము [కవిజనసంజీవని 1-18] సీ నుతిసేతుమనగూడునె త లంప వశమగు నెదమోవిదూర...'</comment>
      <origin>492933</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2328" sha1="j835wfgqcqq0537pk9qlaf4wf9h8d6b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
* క్రతువుగా చె దాశరధి క్రతువుంగా చె
నసఁగ నిట్లు రెండు నమరుఁ గృష్ణ '
అందుకు లక్ష్యము [కవిజనసంజీవని 1-18]
సీ నుతిసేతుమనగూడునె త లంప వశమగు
నెదమోవిదూరనీ పదయుగంబు
రచియింతుఁ గృతులు కృష్ణ చరాచరాది దే
వసిరంత నో( క్తి) నీకసదృశముగ
అపరాధి నగుదునైన పదాశ్రితుఁడఁగావు
న వవిత్రుఁ జేయునళా భువన వినుత
మక రేంద్ర చకితుఁడైన కరీంద్రుఁ బాలించి
న &quot;గృపానిధివి నీవు జగదజేయ
తే కోవిదులు నీదు పదభక్తిచే వడినను
పాకశాసనుపదమైనఁ జేకొనంగఁ
గోరుదురే వారు నారద శారదాభ్ర
చంద్రనిభకీర్తి ' దేవతా చక్రవర్తి'
అన్నారు.
470
మఱియు నవు - నగవు పువు పూవు అన్నందుకు లక్ష్యము
క నవు నవ్వు నగవు నగునా
పువు పువ్వనఁ బూవనంగఁ బూదగుఁ దిగిచేశా
474 గ్రతువు కాచె దాశరథి కృష్ణుఁడొక పర్వ,
తమును గొడుగుభoగిఁ దాల్చెననఁగ (ఛంద )
475 *నోద్రె (ఆ శి వ్రాతప్రతి)
కావున + పవిత్రం _ అవ్యయముపై గుడద వాదేశమని క జ సంతో
వని మతము కావునన్ - ద్రుతప్రకృతికమని కొందఱు
ఆపాలించిన + కృష్ణా - తత్సమ క్రియపైఁ దత్సమ పరువమును గపడడు
వారేకము,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j835wfgqcqq0537pk9qlaf4wf9h8d6b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/557</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175951</id>
    <revision>
      <id>492934</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:04:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము దీవీచెను బగడము పవడము దగిలిఁ చెఁ దగిల్చె నాఁగఁ దగునిడఁగృష్ణా ! ! క. పువు పువ్వు పూలనంగాఁ బువుఁదీఁగనఁ బువ్వుఁదీఁగ పూఁదీఁగనఁగా దవు దవ్వనఁగాఁ దగు స త్కవి సమ్మతి...'</comment>
      <origin>492934</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1997" sha1="g4l2psqdamh87jth5pfb120vv7ud9xv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
దీవీచెను బగడము పవడము
దగిలిఁ చెఁ దగిల్చె నాఁగఁ దగునిడఁగృష్ణా !
!
క. పువు పువ్వు పూలనంగాఁ
బువుఁదీఁగనఁ బువ్వుఁదీఁగ పూఁదీఁగనఁగా
దవు దవ్వనఁగాఁ దగు స
త్కవి సమ్మతి యతులు ప్రాసగతులిడఁ గృష్ణా !
[*కవిచింతామణి, 2,13]
ఆ. ఆదిలఘులమీఁద నర్ధబిందువునిల్వ
దొండె పైఁ డకారమున్నఁ గలుగు ;
నరయఁ దఱుచుగా ననాది వకారంబు
కవిత (నొ)ప్పఁగా గకారమగును.
ఆది యెట్లం లేని,
కవిచింతామణి 2.143
క. పవడము పగడము వేకువ
నివతాశించును జలంబు లిగతాళించుకో
దివిచెను దిగిచెను చేతం
(దవిలిచెఁ దగిలించె) నన నుదాహరణంబుల్.
365
476
479
లక్ష్యము - సోమయాజి శాంతిపర్వము రెండవాశ్వాసము పురోహిత పద్ధతి.
కందము ౨ వ పాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము. (2-308]
క. వివిధోత్పాతంబులకును
నవళ్లలోఁ దోఁచు కీడునకుఁ దోడ్తో శాం
తివిధానంబున నిరసన
మవును బురోహితుని చేత ననవద్యముగా జు.
అన్నారు.
487
478. * రామభద్రయ్య గారు అని ఆశి వ్రాతప్రతి,
1&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g4l2psqdamh87jth5pfb120vv7ud9xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/558</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175952</id>
    <revision>
      <id>492935</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:04:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '306 లక్ష్మణ శీ రోమణి చతుర్థాశ్వాసము ఇఁక 'పువు' అన్నందుకు నైషధము కందము 8 వ పాదమున లక్ష్యము, [శృంగార నైషధము. 1.80] క. శ్రవణావతంసమయ్యేతో ధవలాక్షి గుణంబు లపుడు ధరణీంద్రునకు శ్రవణా పతం...'</comment>
      <origin>492935</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3175" sha1="30gr56ynwc4mf9dkr15rxcx0mo1p7ob" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;306
లక్ష్మణ శీ రోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
ఇఁక 'పువు' అన్నందుకు నైషధము కందము 8 వ పాదమున లక్ష్యము,
[శృంగార నైషధము. 1.80]
క. శ్రవణావతంసమయ్యేతో
ధవలాక్షి గుణంబు లపుడు ధరణీంద్రునకు
శ్రవణా పతంసమయ్యేకా
బువునింటి గుణంబులపుడు పుష్పాస్త్రునకుజు.
481
'పూవు' అన్నందుకు ఆముక్తమాల్యద ఉత్పలము 24వ పాదమున
లక్ష్యము. [1_62]
ఉ. వేవిన మేడపైవలని వేణికజంట రహించియింపుగాఁ
బూవులు గోటమీఁటుతఱిఁ బోయఁడు తీఁటులమ్రోఁతగామి శం
కావహమౌఁ గృతాభ్యసనలౌటను దంతపుమెట్ల వెంబడి జా
జేవడివీణమీఁటుటలు చిక్కెడలించుటలు సరింబడగా.
మఱియు రెట్టనగారు. [* రెట్టమతశాస్త్రము. ఆ. 1. పుట. 103
ఉ. పూవులు నక్షతంబులును బొందుగదోయిటఁబట్టి వానకై
భావములోన మానవుఁడు ప్రశ్నయొనర్పఁగఁ బక్షి యయ్యెడు
1 వావిరి బేసిగాఁ బలికిన బహుళంబుగ వచ్చువాన, గో
త్రావలయంబునం దొకమతం బిది వేంకటరాజ శేఖరా.
482
483
'దపు' అన్నందుకు సూరపరాజుగారు రాఘవపాండవీయము 34వ పాద
మున సమాసమధ్యంబునను లక్ష్యము. [2.68]
మ. అనయంబుజా మదనామితాస్త్రకలనాత్యంతార్తి రాకుండఁ జ
య్యనమౌనిత్వకృతేష్టసిద్ధితఁ దిరం బైపోయె దేదీప్యమా
488. *కన్నడమున రెట్టన రచించిన శకున శాస్త్రమును ఆయ్య భాస్కర
కవులు ఆంధ్రీకరించిరి, ఈ జంటవులు క్రీ. శ. 16వ శతాబ్దాంతమున
నుండినవారు, ఈ గ్రంథము కనకరాయ మొదలారి వారి జీవరత్షామృత
ముద్రాక్షరశాలయందు, చెన్న పట్టణమున క్రీ. శ. 1906వ, సం. న
ముద్రితము.
తెవావిరి బేసిగాఁ బలుక వారిద వృష్టియుఁ గల్గునండ్రు (ముద్రిత ప్రతి.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>30gr56ynwc4mf9dkr15rxcx0mo1p7ob</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/559</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175953</id>
    <revision>
      <id>492936</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము న నిరూఢం బయిఁబడ్డ యాదవులు నానా వీరధర్మప్రవృ త్తినిరర్థం బనిపించి యాత్మపురికిం దేవేరితోఁ గూడఁగళా. [*కవిచింతామణి. 2.103 ళ. భిన్న పదప్రథమలపై నున్న పకారంబు వత్వమొ...'</comment>
      <origin>492936</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2653" sha1="py1udxufsa2nqugwzx0zo5mu8d4hn88" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
న నిరూఢం బయిఁబడ్డ యాదవులు నానా వీరధర్మప్రవృ
త్తినిరర్థం బనిపించి యాత్మపురికిం దేవేరితోఁ గూడఁగళా.
[*కవిచింతామణి. 2.103
ళ. భిన్న పదప్రథమలపై
నున్న పకారంబు వత్వమొందును వళికిళా
మున్న (న్ని)టి రూపముప్రాసము
నన్నవ రూపముననుండు నాళీకాక్షా!
387
481
485
అన్నారు. పకారము వకార ప్రాసమైనందుకు (*శృంగారశాకుంతలము)
శార్దూల వృత్తము v-వ పాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము. [2-188]
శా. ఆ వాలుంగనుదోయి యానగుమొగం బాగుబ్బపాలిండ్ల పెం
పావేణీరుచి యాతనూవిలసనం బొయొప్పు లేచూచినకా
గై వారంబగుఁగాని యెయ్యెడ శిరఃకంపంబుతో ఁగూడ నా
హావుట్టింపదె యిక్షుధన్వునకు నయ్యబాక్షి నీక్షించిన ళా.
ఇక 'కర్మువు - ధర్మువు' లనుటకు
కె. కర్మువు కర్మమనంజను
-
ధర్మువు ధర్మంబునాఁగఁ దగు నీకృతులక
కర్మువులు గలఁచి మీకృప
ధర్మువు లొనఁగూర్చు భక్తతతికనఁ గృష్ణా !
488
487
'కర్మువు' అన్నందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము చంపకము -వ
పాదంబున ప్రయోగము లక్ష్యము. [4-250]
చ. అకని యరాజకంబయినయత్తఱి భూప్రజలందు సర్వ క
ర్మువులు దొలంగు దేవముని ముఖ్యులు వాయుదు రోలి వృష్టిలే
485. *రామభద్రయ్య గారు అని . శి. వ్రాత ప్రతీతి.
1 మున్నిటీ, (ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి,)
4:6. *భాస్కరరామాయణము అని అ. శి. వ్రాతప్రతి,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>py1udxufsa2nqugwzx0zo5mu8d4hn88</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/560</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175954</id>
    <revision>
      <id>492937</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:05:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '368 లక్షణ శిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము దవు, మఱి 1 యర ముక్తా దఱుఁగునందురు గావునఁ గాలయాపనం బవితథవాక్య ! చేయక నయంబున నిల్పుము రాజ్యమిత్తఱిశా. 488 'ధర్మువు' అన్నందుకు సోమయాజి శాంతిపర్వము...'</comment>
      <origin>492937</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2241" sha1="m243h736kmxno6v25g57v6hdhxpuh1u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;368
లక్షణ శిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
దవు, మఱి 1 యర ముక్తా దఱుఁగునందురు గావునఁ గాలయాపనం
బవితథవాక్య ! చేయక నయంబున నిల్పుము రాజ్యమిత్తఱిశా.
488
'ధర్మువు' అన్నందుకు సోమయాజి శాంతిపర్వము చంపకము a ప
పాదమున ప్రయోగము లక్ష్యము. [1-5]
చ. భువనభయంకరమ్ములగు పోరులఁదమ్ములతోడఁగూడ నీ
వువెడలుటొప్పు లెస్స యలవుగాు బలము వెలయించుచోట
ర్మువున కొకింతయుగా దొలఁగఁ ద్రొక్కమి యెంతయు మేలు దీనఁ గౌ
రవకులముఖ్య! యుమ్మలిక' చితె చిత్తము శాంతిఁబొందెనే ?
వ. మఱియును,
క. కనుకన్ను కన్నుఁగవ నా
గనుఁగవ కన్గవ యనంగఁ గన్నుంగవనవా
489
430
కనుదోయి కన్నుదోయ
జనుఁ గందో యనఁగ సుకవిసమ్మతిఁ గృష్ణా!
491
492
వ. మఱియును,
క. చివురనఁగఁ జిగురనంగను,
నెవమన నేపమనఁగ, నేతు నేర్తునసంగజు,
భువిఁ దగుఁ దీవనఁ దీఁగనఁ
గ వెలలే వెడలే ననిచెప్పఁగాఁ జనుఁ గృష్ణా !
మఱియు చను - కను- చివు రనేందుకు లక్షణము
క. చను చన్ను చన్నుఁగవనా
జనుఁగవ చన్దవ యనంగఁ జన్నుంగవనకా
498
గను చందోయి యనంగను
చనుదోయనఁ జన్నుదోయి చనునిడఁ గృష్ణా !
494
488, 1యర ఫుల్ (సంతో. భా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m243h736kmxno6v25g57v6hdhxpuh1u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/561</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175955</id>
    <revision>
      <id>492938</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:05:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 369 'పువు- పువ్వు' అన్నందుకు ప్రయోగము *(సు) భద్రాపరిణయము ౧_వ పాదమున, చివురన్నందుకు ఆరెండవ పాదమునను లక్ష్యము [1-84] ఆ నువ్వుఁ బువ్వు నవ్వు జవ్వని నాసిక, చివురు సవురు జ...'</comment>
      <origin>492938</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2524" sha1="2co1l1ds9nf56giws3oldjrcqkvln42" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
369
'పువు- పువ్వు' అన్నందుకు ప్రయోగము *(సు) భద్రాపరిణయము ౧_వ
పాదమున, చివురన్నందుకు ఆరెండవ పాదమునను లక్ష్యము [1-84]
ఆ నువ్వుఁ బువ్వు నవ్వు జవ్వని నాసిక,
చివురు సవురు జవురు నువిదమోవి,
మబ్బు నుబ్బు గేబ్బు బిట్బోకవతివేణి,
(మెఱపు నొఱపుఁ బఱపుఁ బెఱవమేను ) అనుట.
485
'నెపము' అన్నందుకు శబ్దశాసనుఁడు (*అదిపర్వము) కందము ఆ-వ
పాదమున లక్ష్యము [8,112]
క విపరీతగతిని ముందుఁడు
నుపసుందుఁడు దాఁకి పోరి రొండొరులు మహా
కుపితాత్ములై తిలోత్తమ
నెపమున దృఢ ఘోరముష్ట నిర్ఘాతముల
' నేతు ”
-
49$
అన్నందుకు సోమయాజి విరాటపర్వము కండము --వ
పాదమున లక్ష్యము [1.196]
క ద్యూత క్రీడకుఁ గొండొక
నేతుఁ గపటమునకు నోపని జనమ్ములు నా
చేతి ధనమెల్లఁ గొని పరి
భూతి యొనర్చిన వీర క్తి పుట్టి వెడలితిగా
రక్తి
497
'చివు ' రన్నందుకు మఱియును ప్రయోగము, శ్రీనాథుఁడు, నైషధము
మ త్తేభము ౧వ పాదమున లక్ష్యము [శృంగార నైషధము 3-81]
మ పనిసంగంబునఁ దాపమొందిన శచీప్రాణేశు కెంగేలికిం
జివురుం గైదువుజోదు వైద్యముపదేశించెశా రహస్యంబుగా
495 *చేసుకూర వేంకటకవి విజయనీలో సమునకు 'సుభ ద్రాపరిణయ ' మని
నామాంతరము
496 *సభాపర్వమని ల వ్రాతప్రతి,
LS-47&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2co1l1ds9nf56giws3oldjrcqkvln42</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/562</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175956</id>
    <revision>
      <id>492939</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:05:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '370 6 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము నీవనీహారసయోమిళన్మలయజ స్నానార్ద్రపర్యంతమై యివతాశించు విదర్భరాజతనయా హృద్యస్తన ద్వంద్వము. 198 'వెలలే' నన్నందుకును మఱియు నందే శ్రీనాథుఁడు చంప...'</comment>
      <origin>492939</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2766" sha1="jcv2bue12i5wffcp2n2btiywxx1aci4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;370
6
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
నీవనీహారసయోమిళన్మలయజ స్నానార్ద్రపర్యంతమై
యివతాశించు విదర్భరాజతనయా హృద్యస్తన ద్వంద్వము.
198
'వెలలే' నన్నందుకును మఱియు నందే శ్రీనాథుఁడు చంపకము ౨-వ
పాదమున లక్ష్యము. [శృంగార నైషధము. 4-24]
చ. చిలుకలు గూయునో చెవులు చిల్లులు వోవఁగనంచు నెన్నఁడు
వెలలఁడు నందనో పవన వీథుల కై; యటు మౌళిభాగని
ర్మలశశిరేఖ సేయు నపరాధము నంగజ దైత్యశాసనం
గొలుపఁడు పాకశాససుఁడు కోమలి, నీదెర' గూర్మి యెట్టిదో !
' '
' జలజాత ' శబ్దము 'జడజాత ' మనినందులకు ప్రౌఢకవి
499
మల్లనగారు
రుక్మాంగద చరిత్ర సంధ్యావళి వాక్యము పంచమాశ్వాసము కందము,
౩-వ పాదమున 'జడజాత ' శబ్దప్రయోగ లక్ష్యము. [5.47]
క. *పడఁతీ, నీతలిదండ్రుల
కడకుతా గొనిపోదునిన్నుఁ, గలఁగకుమని యా
జడజాత నేత్రిఁ బద్మినీ
నొడఁబడఁగా గారవించి యుచిత ప్రీతిశా.
500
'చన్నుఁగవ' అన్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి విరాటపర్వము
కందము ౪.వ పాదమున లక్ష్యము. [1-294]
క. వలపలి నొక్కు నొకించుక
మలఁగంగాఁ దుఱిమి తుఱుము మాపుడుపుట్టు
బలవడఁ గట్టి జరఠవ
ల్కలముల నెఱిదుల్కి చన్ను ఁగవఁ గప్పితగళా.
ST
501
500. *వావిళ్ల ప్రతిలో 'జఱజాత నేత్ర అని అ -డ ప్రొసమున్నది. ఇది
పరిష్కర్తల కార్యము కానోపును.
మున్నది.
అశ. లో ' క్షేత్రి' ఆను రూపు
7.
501. 1 నెవ్వీఁగుఁ జన్నుఁగవ (సంశో, థాం)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jcv2bue12i5wffcp2n2btiywxx1aci4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/563</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175957</id>
    <revision>
      <id>492940</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:05:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 371 'కన్ను ఁగవ' అన్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి *శల్యపర్వము గీతి అవ పాదమున లక్ష్యము. [1-200] తే. నెరయు కినుక పెన్వెడఁదయై నిప్పులురల కన్ను ఁగస శల్యుఁ జూచిన యున్నయునికి నత...'</comment>
      <origin>492940</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2420" sha1="eftg87b4j6c6o6iu00r6j6slhzs76js" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
371
'కన్ను ఁగవ' అన్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి *శల్యపర్వము గీతి
అవ పాదమున లక్ష్యము. [1-200]
తే. నెరయు కినుక పెన్వెడఁదయై నిప్పులురల
కన్ను ఁగస శల్యుఁ జూచిన యున్నయునికి
నతఁడు నీఱుగాకుండుట యరిది యయ్యె
మాకుఁ జూడంగ నప్పుడు మనుజనాథ!
[ శ ష స ప్రాస ]
502
మఱియు శ ష స లు ప్రానము చెల్లుటకు కౌస్తుభాభరణాంకుఁడు లక్షణము.
క. ఆసదృశ శషసలు సాతో
సుషమంబుగఁ బ్రాసమా&quot; శషోస్సషయనఁగా
విశదముగ సూత్రసమ్మతి
నసమాయుధ జనక కౌస్తుభాభరణాంకా!
503
అన్నాఁడు. ఇందుకు ప్రయోగము [*వేములవాడ భీనుకవి చాటుధార)
చంపకము ౧.వ పాదమున శ - స లకు ప్రాస ప్రయోగము,
-
చ. బిసరుహగర్భువ్రాఁతయును విష్ణువు చక్రము వజ్రవజ్రము
మనకపుఁబాము కాటును గుమారుని శక్తియు మౌని కోపముకా
దశరథసూను బాణమును ధర్మజు వాక్యము కర్ణునీతియుగా
పశుపతి కంటి మంటయును &quot;బ్రహ్మణశాపము రిత్తవోవునే?
502. *కర్ణ పర్వమని
ణ
ఆ. శి. వ్రాత ప్రతి,
504. &quot;శబ్దశా
సనుఁడు ఆదిపర్వము అని ఆ శి. వ్రాతప్రతి,
మౌని రోషమస్ కాలుదండము, (అప్ప, 3 _91).
2మౌనిశాపము, (అప్ప. 3.91).
504
ఇపండిత వాక్యము, (అప్ప) 'బ్రాహ్మణ' అనుటకు 'బ్రహ్మణ' అని
ప్రయోగించెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eftg87b4j6c6o6iu00r6j6slhzs76js</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/564</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175958</id>
    <revision>
      <id>492941</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:06:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణళిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము 'బీభత్స' శబ్దము 'బీబచ్చుం ' డన్నందుకు బ - భ లుప్రాసము చెల్లుటకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము ౧-వ పాదమున లక్ష్యము. [1_238] క. * ఆ బీబచ్చుని భూరి భు జాబలమును...'</comment>
      <origin>492941</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2285" sha1="97yoawmor2ehho0e2o4xhmskww3unb5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణళిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము
'బీభత్స' శబ్దము 'బీబచ్చుం ' డన్నందుకు
బ - భ లుప్రాసము
చెల్లుటకు సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము కందము ౧-వ పాదమున
లక్ష్యము. [1_238]
క. * ఆ బీబచ్చుని భూరి భు
జాబలమును దుర్నివారశౌర్యము శరవి
ద్యా బహులతయును బందికి
నై బవరము సేసినట్టి హరుఁడ యెఱుంగుళా.
-
505
డ - ఢ లుప్రాసము చెల్లుటకు ప్రయోగము సోమయాజి కర్ణపర్వము)
ప్రథమాశ్వాసము గీతి -వ పాదమున లక్ష్యము. [1.80]
తే. శక్తులను దోమరమ్ముల సరభసముగఁ
బోరుచో భీమసేనుని పేరురమున
క్షేమధూర్తి సముజ్జ్వలతో మరమ్ము
లేడు నాటించే దర్పమ్ము రూఢికెక్క.
అన్నారు.
606
ఇఁక రామభద్రయ్యగారు. [కవిజనసంజీవని. 1-40]
క, ఏవాఁడెవ్వాఁ డెవ్వఁడు
నావర్తిలుఁ గృతులయందు నళినాక్షు గుణ
శ్రీ వర్ణింపఁగ సురలం
దేవాఁడు గలాఁడు ననఖగోళ తురంగా.
507
'ఏవాఁడ' న్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి (*శాంతి) పర్వము కందము
౧ వ పాదమున లక్ష్యము. [1.52]
503. ఆ బీభత్సుని (సంతో. భా.) కవి నిర్దేశించిన ట్లేందు బ - భ ప్రాస
లక్ష్యము గౌసరాదు.
506. 1 రూడి కెక్క. (భార. వావిళ్ల)
508. *విరాట పర్వమని అ. శి. వ్రాత ప్రతి,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>97yoawmor2ehho0e2o4xhmskww3unb5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/565</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175959</id>
    <revision>
      <id>492942</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము క. ఏవాని బంధుమిత్రులు జీవధనంబులను నొంపఁ జెందుదురు గృశుం గా వాని నెన్నఁగాఁ దగుఁ గేవల తనుకార్శ్యయుతుఁడు కృశుఁడే తలఁపజ్జు. మఱియు నందేకందము v వ పాదమున లక్ష్యమ...'</comment>
      <origin>492942</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2267" sha1="hz40hg0yno4iqwsnsdx3iqkkzbozgl8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
క. ఏవాని బంధుమిత్రులు
జీవధనంబులను నొంపఁ జెందుదురు గృశుం
గా వాని నెన్నఁగాఁ దగుఁ
గేవల తనుకార్శ్యయుతుఁడు కృశుఁడే తలఁపజ్జు.
మఱియు నందేకందము v వ పాదమున లక్ష్యము. (విరాట, 2-256]
కె. నీవొకతేల మఱిం బది
'వేపురనే 2 వెదకి పట్టి వేఁడిన నడ్డం
బై వచ్చిన వలదన నిం
దేవాఁడు గలాఁడు వీవు నెఱుఁగవు గంటే.
ముద్దరాజు రామభద్రయ్యగారు, [కవిజనసంజీవని. 1_45]
క. &quot; పూంచే మంచెజా బంచె న
టంచుఁ బ్రయోగింపఁ జెల్లు నమరశ్రేణి
మంచె మనోరథసుకరము
2పూంచె రమాధవుఁడు భ క్త పోషణుఁడనఁగః”.
373
508
50$
510
1 పూంచే ' ననుటకు ప్రయోగము సోమయాజి విరాటపర్వము 3.వ
పాదమున లక్ష్యము. [4_15]
క. కాంచనమాలాలంకృత
చంచత్త నులీల మెఱయ జననాళ్వములతో
*బూంచి రథమ్మున మణిమయ
పంచానన కేతువె తె బంధురభంగి.
1 నీకొకత వేల యిల. (సంతో, భా.)
2నలచీ పట వెదకిన (సంతో. భా.)
పట్ట
తామగండు దీని. (సంతో, భా.)
1
510. పూంచెం బూని చేఁ బూన్చె. (క. జ. సం.)
2 ' పూర్చె' అని ల. శి.
' అని ల. శి. వ్రాతప్రతి,
511
-511, 1, 2 ' పూస్చె ' అని అ. శి. వ్రాతప్రతి, ఈ సంయు క్తరూపమును
గ్రహించిన ప్రాగభంగమగును.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hz40hg0yno4iqwsnsdx3iqkkzbozgl8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/566</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175960</id>
    <revision>
      <id>492943</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:06:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '374 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము 1. మంచితి ' నన్నందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఉత్పలము ౨-వ పాదమున లక్ష్యము. [2.200] ఉ. పెంచితి ధర్మమార్గములఁ బ్రీతియొనర్చుచు ధారుణీప్రజజా- మంచి తనేక...'</comment>
      <origin>492943</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3152" sha1="t4o740dw3i1uaheoen9zr68kbhv7q4e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;374
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
1. మంచితి ' నన్నందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము ఉత్పలము ౨-వ
పాదమున లక్ష్యము. [2.200]
ఉ. పెంచితి ధర్మమార్గములఁ బ్రీతియొనర్చుచు ధారుణీప్రజజా-
మంచి తనేకయాగముల మానుగ దక్షిణలిచ్చి విప్రులక్షా
నించితి సజ్జనస్తుతుల నిర్మలమైన యశంబు దిక్కులతో
సంచితపుణ్య సర్వగుణసంపద నెవ్వఁడు నీసమానులే ? అన్నారు. 512
సోమయాజి శల్యపర్వము చంపకము 3-వ పాదమున లక్ష్యము; శల్య
పదార్థము ధర్మరాజు పర మేశ్వరుని వేఁడుట. (1-285]
చ. స్ఫురితషడర్ధనేత్రునిఁ ద్రిశూల సముజ్జ్వలు నిర్గుణుల గుణా
దర సముదాత్త మూర్తి ' గలిత ప్రభవస్థితి సంహతిక్రియా
నిరత వివర్తిత త్రిభువనీ మహనీయుని దైత్యమర్దిన
ప్పురుషవరు జౌ జతుర్భుజు విభుత్వమహోజ్జ్వలు నాశ్రయించెను.
అన్నారు.
[ అగస్త్య వ్యాకరణ విషయము]
519
వ. మఱియు నందు నిఁక నగస్త్యవ్యాకరణంబున అగస్త్యప్రోక్తంబైన
వికృతివ్యాకరణంబునందు ఆంధ్ర మైదువిధంబుల వర్తిల్లు ; నవియెయ్యవి
యం లేని - తత్సమంబనియు, తద్భవంబనియు, శుద్ధాంధ్రంబనియు, అప
భ్రంశమనియు నైచు(?) విధంబులఁ బ్రవర్తిల్లు. అందు తత్సమంబనునది
సంస్కృత ప్రాకృత శబ్దములతో సమానంబైయుండు, నదియెట్లం దీని
యందులకు వికృతి వ్యాకరణ సూత్రములు.
సూ. మహతో ఒక ఉత్ వృ. మహతః అతః ఉత్.
512. 1' మన్చితి ' అని అ. శి. వ్రాతప్రతి. ఈ రూపము గ్రహించిన ప్రాస
భంగమగును.
514 (9) ఆయిదవ విధము పేర్కొవఁబడలేదు. ప్రతిలో ఆదళము లు ప
యుండును. ఇచట దేశ్యమను విభాగముండవలయును,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t4o740dw3i1uaheoen9zr68kbhv7q4e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/567</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175961</id>
    <revision>
      <id>492944</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:07:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 375 సూ, మహతస్సోర్డుజ్ 1 వృ. మహత స్సుప్రత్యయపరే డుజ్స్యాత్. అన్నారు. ఇందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆంధ్రశబ్దచింతామణియందు క్యావృత్తము, ' స్త్రీపశుజడాన్వినాన్యేమహదాఖ్యా...'</comment>
      <origin>492944</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4071" sha1="b3r5uxzya4az84y5j98zaeeoxo4eh0q" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
375
సూ, మహతస్సోర్డుజ్ 1 వృ. మహత స్సుప్రత్యయపరే డుజ్స్యాత్. అన్నారు.
ఇందుకు శబ్దశాసనుఁడు ఆంధ్రశబ్దచింతామణియందు
క్యావృత్తము, ' స్త్రీపశుజడాన్వినాన్యేమహదాఖ్యా
।
స్త ద్విశ్లేషణా శ్చాపి ।
మహతో ఒత ఉద్విభ క్తో
క్తో
మహతస్సోర్డుజనితో భవేత్పుంది. ”
(అజంత. శ్లో. 33)
అన్నాఁ డిందుకు శ్రీవాచక పశువాచక జడవాచకములైన శబ్దములు వినాగా ఁ
గల పురుషవాచక శబ్దములున్ను వాటికి విశేషణములున్ను మహత్తులనే
సంకేతము కొఁబట్టి ‘మహతో ఒక ఉత్' అనే సూత్రంచేతను మహత్తైన
పురుష వాచక శబ్దము యొక్క, అతః అత్తుకు, ఉత్ ఉత్వము వచ్చును.
ఎటువలెనం లేని - రామః అనే శబ్దము పురుషవాచకము గనుక మహత్తైన
పురుషవాచకశబ్దము తుదనుండే విసర్గలకు లోపము వచ్చి ఆ మకారము
మీఁదనుండే అత్తుకు ఉత్తువచ్చును. 'రాము' అని యుండును. 'మహత
స్సోర్టుజ్ ' అనే సూత్రముచేత ఆ మహత్తైన 'రాము' అనే శబ్దము
యొక్క సోః - సు ప్రత్యయమైన ప్రథమైక వచనమునకు డుజ్ వచ్చును.
'రాము డుజ్ ' అని యుండును. ‘అనుక్త మన్యతః' అను శబ్దాను
శాసనము అనుటచేత శబ్దశాస్త్రమున 'హలస్త్యం' అను సూత్రముచేత
జిత్తుకు లోపము వచ్చును గనుక డుకారముమీఁద ఉండే జాకు లోపము
వచ్చి ' రాముఁడని' ఉండును. ఈ ప్రకారంగానే కృష్ణుఁడు, పురుషుఁడు,
ఇవి మొదలైన పురుషవాచక శబ్దముల కన్నిటికిని సరిచూచుకొనేది.
“సువర్ణదం డైక పితాత పత్తిత జ్వలత్ప్రతాపావళి కీర్తిమండలః”
అనే నైషధ కావ్యమందు (1 - 1) నుండే ' మండలః - మండలుండు
అని తెలుఁగున తత్సమమేలాగయ్యెనంటేని - యీ రీతి కీర్తి ప్రతాపములు
గల నలునికి విశేషణం గనుక, అనల శబ్దము పురుష వాచక మహత్తు
గనుక ఆ పురుషవాచక శబ్దానకు విశేషణము గనుక 'మండల' అనే
విసర్గకు లోపము వచ్చి అకారము మీఁద అత్తుకు ఉత్తువచ్చి ఆ ప్రత్యయ
మైన ప్రథమైక వచనానకు దుజాదేశము వచ్చి జిత్తుకు లోపము వచ్చి
* మండలుఁడు' అని అర్ధానుస్వారంతో నిలచెను. పూర్ణానుస్వార అర్ధాను
'&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b3r5uxzya4az84y5j98zaeeoxo4eh0q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/568</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175962</id>
    <revision>
      <id>492945</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:07:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '976 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము స్వారములు తెలుఁగున ముఖ్యముగా వచ్చును గనుక 'మండలుండు ' మండలుఁడు' అని యుండును, &quot; హ్రస్వోవా ఖండః పూర్ణోవాఖండః. ఖండఏవ దీర్ఘం స్యాత్.” అనుటచేత నీలా...'</comment>
      <origin>492945</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4007" sha1="5b1tlmrl1r5js024g0fh738u7yjspff" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;976
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
స్వారములు తెలుఁగున ముఖ్యముగా వచ్చును గనుక 'మండలుండు '
మండలుఁడు' అని యుండును, &quot; హ్రస్వోవా ఖండః పూర్ణోవాఖండః.
ఖండఏవ దీర్ఘం స్యాత్.” అనుటచేత నీలాగ తత్సమశబ్దములకు వాటి
విశేషణములకున్ను సరిచూచుకోవలయును.
EX
تو
ఇఁక నందు తద్భవ శబ్దములకు
-
తద్భవమనఁగా సంస్కృత ప్రాకృత శబ్దములంబుట్టిన తెలుంగు అనుట.
'త్రిలింగ' శబ్దమున 'తెలుఁగు' అనే శబ్దము నటువలెనె పుట్టె. అది
యెట్లంటేనియు
శ్రీ పర్వత కాళేశ్వర ద్రాక్షారామ మధ్య దేశం
త్రిలింగాకారమ్ గనుక, ఆంధ్రదేశానకు సంస్కృతాన త్రిలింగరాజ్యం
అనే పేరుగలది. ఆ త్రిలింగ అనే పేరు ఒక 'త్రి' అను మొదల
వర్ణమునకు “రవలామధశ్చ - అధో వర్తమానానాం రేఫ వకార
లకారాణాం లోపస్స్యాత్ &quot; అనే అగస్త్య వ్యాకరణసూత్రం చేత తకారం
క్రిందగా నుండే రేఫకు లోపం వచ్చును. 'త్రిలింగా ' అనేటప్పుడు
'త్రిలింగ' అని యుండును. 'ఇనైచావన్యోన్యం' అనే సూత్రంచేత
' ఇన్ను' కల 'ఏచ్చు 'కు 'ఉన్ను 'ను, కావలసినచోట తేనుఁగుల
కూడివచ్చును గనుక తకారంమీఁద ఇనైన ఇకారానకు ఏజైన ఏకారం
వచ్చెఁ గనుక తెలింగా అని ఉంటేను 'ఉదితశ్చ' అనే సూత్రంచేత
ఇకారానకు ఉకారం, ఉకారానకు ఇకారం వచ్చెఁ గనుక ఆకారం మీఁద
ఉండే ఇకారానకు ఉత్వము వచ్చు గనుక ' తెలుఁగా ' అని యుండెను.
' అచః ప్రతిపదం కాత్యాయనశ్చ' అనే సూత్రంచేత తెలుఁగున అచ్చునకు
ప్రతిపదం కద్దు గనుక 'తెలుగు' అని ఉండెను. హ్రస్వాక్షరం మీఁద
పూర్ణానుస్వారం వికల్పంగనుక 'తెలుంగు' అని ఉండెను. ' తెలుఁగు
అవి అనవచ్చును.
$9
&quot; నణ డలా మహా న్యాన్యం
అనే సూత్రంచేత యీ
తెలుఁగులో నకార ణకార కారకారములకు అన్యోన్యం కద్దు గనుక
'తెలుగు' అనే పదములో ఉండే అవర్ణమునకు నకారం వచ్చి 'తెనుగు&quot;
అని యుండును. త్రిలింగ శబ్దముమీఁద తద్భవమై పుట్టిన తెనుఁగుళబ్దం.
ఇది సుశబ్దం ఆ తెలుఁగు శబ్దానకు అభేదముగాఁబుట్టిన శబ్దం 'తెనుఁగు”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5b1tlmrl1r5js024g0fh738u7yjspff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/569</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175963</id>
    <revision>
      <id>492946</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:07:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 877 అనే శబ్దం కాఁబట్టి 'తెలుఁగు' అనే మాట ముఖ్యమైన తద్భవమనుట. 'తెనుఁగు' అనే శబ్దం కేచిత్పడం. 6 మఱియు, “మనయా మధోవర్తమానానాం - అధోవ ర్త మానానాం మకార, నకార యకారాణాం లోప...'</comment>
      <origin>492946</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2878" sha1="iezaddtfc6jabng7s5pdithbnglawsq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
877
అనే శబ్దం కాఁబట్టి 'తెలుఁగు' అనే మాట ముఖ్యమైన తద్భవమనుట.
'తెనుఁగు' అనే శబ్దం కేచిత్పడం.
6
మఱియు, “మనయా మధోవర్తమానానాం - అధోవ ర్త మానానాం
మకార, నకార యకారాణాం లోపస్స్యాత్&quot; అనే సూత్రంచేత నీ తెనుఁ
గున ద్విత్వములైన మకార నకార యకారములకు లోపము వచ్చును.
అది యేప్రకారమున నంటేని 'ముత్యం' అనేటప్పుడు ఆ క్రిందనుండే
ద్విత్వయకారమునకు లోపంవచ్చి ' ముత్తెం' అని యుండును. 'కన్య'
అనేటప్పుడు యకారానకు లోపంవచ్చి 'కన్న' అని యుండును.
'భగ్నం' అనేటప్పుడు ద్విత్వనకారమునకు లోపంవస్తే చతుర్థ భకారం
తృతీయ వర్ణం ఇకారంవచ్చి 'బంగ' అని యుండెను. 'బంగపాటు ’
నటువలెను. ఈరీతి సకల శబ్దములకు తెలియవలెను. ఇది అగస్త్య
వ్యాకరణసూత్రప్రకారము. *అధర్వణాచార్యులు, 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి
వ్యాఖ్యానం మొదటను)
&quot;వాచా మాంధ్రమయీ నాం యః
ప్రవక్తా ప్రథమో భవత్
ఆచార్యం తం కవీంద్రాణామ్
వందే వాగనుశాసనమ్. ”
అన్నాఁడు. కొఁబట్టి ఆంధ్రకవనమునకు శబ్దశాసనుఁడే ముఖ్యుం డనుట.
మఱియు నిఁక నందు,
రేఫ టికార లక్షణములు
తే. పరఁగు రేఫకు రేఫయే ప్రాసమగు (అ)
కారమైన ఆకారంణ (గఱుగు)ఁ గృతుల
కవిత శేప ఆకార సం కలితముగను
చెల్లవిడ, మూఁటి కొక్కటీ చెల్లుఁగృష్ణ ! (i)
514
515
514. *ఈ శ్లోకము బాల సరస్వతీయము లోనిది, (సంజ్ఞాపరిచ్ఛేదారంభము),
515. (?)ఈ పాద భాగార్థము స్పష్టము గాదు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iezaddtfc6jabng7s5pdithbnglawsq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/570</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175964</id>
    <revision>
      <id>492947</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:07:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణర్ మణి చతుర్థాశ్వాసము వ మఱియు నెట్లంటేనీ తే. సంస్కృత పదమ్ములందుఁ డత్సమములంద దద్మనములఁ క్రియాపదాంతాక్షరములోఁ గల్గు రేఫలు గృతుల నిక్కమగ వీని మీఁద బండి ' కారములేదు కృష...'</comment>
      <origin>492947</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2303" sha1="hol56b53ireg23y5lvl3ei0fmcm19p8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణర్ మణి
చతుర్థాశ్వాసము
వ మఱియు నెట్లంటేనీ
తే. సంస్కృత పదమ్ములందుఁ డత్సమములంద
దద్మనములఁ క్రియాపదాంతాక్షరములోఁ
గల్గు రేఫలు గృతుల నిక్కమగ వీని
మీఁద బండి ' కారములేదు కృష్ణ గా
తద్రేఫ ఆకార ప్రకారముం
సీ అద్వయి ద్వయి ఉద్వయి ఏ ఓ ex
గలుగును దేవఱకారములు, ఋ
తరువా&quot;&quot;లో ఐ ఔ ల రేఫలు గలిగినఁ
එ
గలుగును లేదు అకార మరియ
నేను హల్లులను క గ చ జ క ద న ప దా మ
[రవస ల] అనేడి వర్ణములపైన
శేషఱకారముల్వేలయును ఆ ఘ ఛ ఝ
ఆ
ల్మఱి ర ఢ ధ ధ ఫ భ ల్యశ షహ క్ష
తే లనెడి వ్రాలందు రేఫలే దనరుఁ గాని
ధర అకారంబులేదు సిద్దంబుఁ గృతుల
జూవే నన్నయభట్టాది సుకవి వరుల
కవితలందెల్ల వెదకినఁ గడఁగీ కృష్ణ
వ మఱియు 25, ణంబు శద్దామల
నెల్లవారికిం దెల్లంబగు నది యట్లుండే
51,
$18
యందలి నీ య ప్రసిద్ధంబు ల గుటు
వెండియు తద్రేఫ అకార ప్రకా
రంబులు ప్రకాశంబగు తెఱం గెఱింగించెద నవధరింపుము
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.41
51 రకారము (ల శ వాతప్రతి),
519
5:8 1 ఋ, ౠ, ఇ లా లు సంస్కృతాక్షరము శుద్ధాంధ్రమహా
నుండవు వీని సె ఆకారము లేడని చెప్పుట యనవసర వ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hol56b53ireg23y5lvl3ei0fmcm19p8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/571</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175965</id>
    <revision>
      <id>492948</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:08:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శ్రమాధికారము తే. పృధివి జీవుడిశుఁడను నభేదవారి వలెవె వాదించి కుకవి దుర్వాది సభల తాను రేఫకులకు భేదమైయనునది కృతులఁ జెప్పుట సుకవి సమ్మతముగాడు.. క [ల సా సం 3.5] ఇడఁదగు రేఫకు రేఫయె...'</comment>
      <origin>492948</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1932" sha1="8meckr5dyq7acxjjmzo8d8dgic1tc1b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శ్రమాధికారము
తే. పృధివి జీవుడిశుఁడను నభేదవారి
వలెవె వాదించి కుకవి దుర్వాది సభల
తాను రేఫకులకు భేదమైయనునది
కృతులఁ జెప్పుట సుకవి సమ్మతముగాడు..
క
[ల సా సం 3.5]
ఇడఁదగు రేఫకు రేఫయె
యడరఁగఁ బ్రాసము అకారమైన అకారణ
బిడఁదగును గాని రెండును
*బడిఁగలయఁగఁ జెప్పరాదు పావనివింటే '
[ల పాం సం 3_10]
పీ సంస్కృతార్ణములఁ దత్సమమగు తెలుగుల
యందుఁ శ్రియాపదాంతాక్షరములక
బలుకుచో రేఫలు గలుగు నింతియ కాని
కలుగదు బండి అకార మర య
అడ్వయి ఇద్వయి ఎద్వయి ఓ ఓ లు
ఒక గ చ జత ద ఫ బాక్షరములెన్న
న మ ర వ స ల లిన్ని యమర నిర్వదిరెండు
వీనిపై తారేప విత్తకు లొదవు
వాని వర్గులచేఁ దేర్తు వరుసతోడఁ
గడమ ఎరువడి తొమ్మిదక్కరముల తుదఁ _
గదిసి రేఫలు గలిగినఁ గలిగెఁగాని
మఱి ఆకారంబు లేరెండు మారుత్తిసుత !
[లక్షణసారసంగ్రహము 3-81]
521 188
1వడి (0 శి వ్రాతప్రతి).
గ ద
532 ఒక చ జ ద ప భాక్షరములెన్స ( 2 సా సం హ
520
521
522&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8meckr5dyq7acxjjmzo8d8dgic1tc1b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/572</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175966</id>
    <revision>
      <id>492949</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:08:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '380 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వ (ఇందు) సంస్కృత పదమ్ముల తత్సమమగు తెలుఁగు పదమ్ముల రేఘు గలవు అకారంబులు లేకుండుట సుప్రసిద్ధమగు ములపై వచ్చు రేఫ వర్ణంబు లెట్టివనిన, క్రియాపదాం...'</comment>
      <origin>492949</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2416" sha1="olr4c2b076x7h9wuvpfv6yeob3ftfw3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;380
లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము
వ (ఇందు) సంస్కృత పదమ్ముల తత్సమమగు తెలుఁగు పదమ్ముల రేఘు
గలవు అకారంబులు లేకుండుట సుప్రసిద్ధమగు
ములపై వచ్చు రేఫ వర్ణంబు లెట్టివనిన,
క్రియాపదాంతాక్షర
523
తాళ్లపాక [*తిరుమలయ్య] గారు [రేఫ ఱకార నిర్ణయము 8]
క ఇచ్చిరి తెచ్చిరి యనియెడు
యచ్చ తెనుంగులఁ గ్రియాపదాంతంబులపై
వచ్చినవి యెల్ల రేఫలు
రచ్చల చెడలవిర, ఢలల రచనలు కృష్ణా '
(2)
524
చిత్రకవి పెద్దనగారు [లక్షణసారసంగ్రహము 3.12]
క వ్రాసిరి తెచ్చిరి యోపరి
సేసిరి వచ్చిరి యనంగఁ జెన్న గుక్రియలం
డాసిన తెలుఁగులఁ గలయవి
భాసురముగ రేఫలయ్యెఁ బవనతనూజా !
[ లక్షణసారసంగ్రహము 3-13]
తే రేఫక్రిందట ద్విత్వమా రేఫలేదు
ఘనఱకారంబె ద్విత్వ అకార మగును
అట్టునను నల్పునొకయితే మళ్లీ నీడ
నఱ్ఱగుఱ్ఱంబు గలవానికుఱ్ఱు వినుము
525
526
న మఱియు పెద్దనగారు అకారాదులపై వచ్చు రేఫ అకారంబులు వర్ణక్రమం
ఆందు అకారంబుపై వచ్చు రేఫలు ఎట్టివనిన సావ
బున (వివరించిరి)
ధానంబుగా విన నవధరింపుము
[లక్షణసారసంగ్రహము 3.15]
524 *చిన్నన్న గారు (ఆ వ్రాతప్రతి)
1 తెనుంగులు క్రియాపదాంతె క్షరవై (లవ్రాతప్రతి)
527&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>olr4c2b076x7h9wuvpfv6yeob3ftfw3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/573</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175967</id>
    <revision>
      <id>492950</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:08:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము పీ. అరిగొన నరదాన నరిగెను నరవాయి గొనకరుదరగంటఁగనియె నరయ నరపి చల్లారఁ గన్నార నారెడు నన వారంగ ధర్మంబు నారఁగూడె నారఁగాఁగిన పాలు నారెకు లారాట మారటం భారనియగ్గి య...'</comment>
      <origin>492950</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2241" sha1="ng1ihrslkhkl2djfytr3et1gymcn31s" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
పీ. అరిగొన నరదాన నరిగెను నరవాయి
గొనకరుదరగంటఁగనియె నరయ
నరపి చల్లారఁ గన్నార నారెడు నన
వారంగ ధర్మంబు నారఁగూడె
నారఁగాఁగిన పాలు నారెకు లారాట
మారటం భారనియగ్గి యారె
నారయ నట్లు పొంగారే నారంగ న
ద్వయిమీఁద రేవ లిర్వదియు రెండు
తే. ఇరువు నిరువురు నిరువది యిరుగెలఁకులు
నిరుము నిరవార నొల్లఁబోయి రననీరె
నీరి కలుపుట్టె నీరేడు నీరెలుఁగనఁ
బదునొకొండ్రేఫ లిద్వయిపయిని హనుమ!
మఱియు విఁక ఉకారంబుపై రేఫ లెట్టిననిన
[ లక్షణసారసంగ్రహము, 8-17]
పీ. ఉరవట యురవణిం చురిమెడి యురులఁద్రో
యుట డెందమురియాడ మరియు నన్యగ
నురుశింప నూరకయుండుట నూరార్చు
టూరట పుచ్చుట యూరనుండి
యన మద్వయంబుపై నొకరు రేఫలు పదు
నొండివి కృతులలో దండిమెఱయు
మఱవుగా రిపులపై నుఱుకుడు బలిముఱి
ముఱుముచు నుఱుకఱి నుఱుకచేతు
తే. లూఆడిల మాఱు ననఁగను మాఱుగడన
నూజె నన నుద్వయంబుపై నుప్పతిల్లు
బండితా లివి పదియయ్యెఁ బరఁగఁ దెలుఁగుఁ
గృతులఁ గవు లిఁకఁ బొలుపొందఁ గీళనాథ.
శ్రీ లక్షణసారసంగ్రహము. 3-131
381
529&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ng1ihrslkhkl2djfytr3et1gymcn31s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/574</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175968</id>
    <revision>
      <id>492951</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:08:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '332 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము సి. ఎరగలి కెరువది యెరగాఁగ నేరియంగ నెరికె యేరికేయన నెరవిడుమన నేమీఁదిరేపు లివేడగు నొండొరు లోరు రోరనిలఁగ మిన్నొరయ నొరిమె నోరల కోర్చి తోరి యనఁ...'</comment>
      <origin>492951</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2169" sha1="bkh8j0gzd1c7j8hnw5k8wyac97u0m70" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;332
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
సి. ఎరగలి కెరువది యెరగాఁగ నేరియంగ
నెరికె యేరికేయన నెరవిడుమన
నేమీఁదిరేపు లివేడగు నొండొరు
లోరు రోరనిలఁగ మిన్నొరయ నొరిమె
నోరల కోర్చి తోరి యనఁగ రేఫ
లెన్మిది యోమీఁద నెసఁగె వింక
నె(ఱ)కలు నెఱచియు నెఱు 1 (కు)లు నెఱుకయు
నెఱసంజ యెఱుపును నెఱగు చెఱువు
తే. ఎఱుఁగుటనఁ దొమ్మిదేమీఁద నెనయుణాలు
యెఱువ దొఱవుల నొఱగాలు నొఱిగెననిన
నొ అపుగలకత్తి యొఱలోన నొఱలు టనఁగ
ఏడుణాలివి ఓమీఁద నేనియు హనుమ!
వ. ఇఁక కవర్లుమీఁదఁగల రేఫ లెట్టివనిన,
[ లక్షణసారసంగ్రహము. 8-19]
సీ, కారుక్రొమ్మొగులు తొల్కరిఁగర మొప్పంగఁ
గురియఁ గరిసెన మొక్కరుఁడు చేసి
కోరప్పనంబు చేకూర నిడుకరణి
కూర కారాకులు కూరుటయును
గరకరఁ గొలంగఁ గరఁగి కరువుఁడోపి
కోరికి కూరిమి కోరఁజేసెం
గరవాలు కరువలి కారింప కూరుకు
కూరుతు కారాట కారనంగల
ఆ. గూరనాటి నమ్ము కొరప్రాణ మనఁ గారి
యంబును గరి గోరునది కరకరి
530, 1 ఎఱుకలు. (అ. . సం.)
2 సప్త సంఖ్య జాలో మీఁద జరగ శభవ, (ల, సాం గం )
.
530
531&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bkh8j0gzd1c7j8hnw5k8wyac97u0m70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/575</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175969</id>
    <revision>
      <id>492952</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:09:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారమూ కారులు కెర లనఁగ కారాది రేఫలు ముప్పదియును రెండు ముఖ్యచరిత ఇఁక కకారాదిపై అకారములు [లక్షణసారసంగ్రహము 3-201 సి కుఱఁగట కొఱమాలి కొఱఁతవడి కుఱుచ కఱువునఁ గొఱగాదు కొఱ...'</comment>
      <origin>492952</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2259" sha1="0mrouho3o5krezjd8of6ntv0f01zxv7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారమూ
కారులు కెర లనఁగ కారాది రేఫలు
ముప్పదియును రెండు ముఖ్యచరిత
ఇఁక కకారాదిపై అకారములు [లక్షణసారసంగ్రహము 3-201
సి కుఱఁగట కొఱమాలి కొఱఁతవడి కుఱుచ
కఱువునఁ గొఱగాదు కొఱవి యనఁగఁ
గఱటిఁ దెల్పగరాదు కాఱియ కఱకంర
కోఱలి కొఱలువచ్చెఁ గెఱయ ననఁగ
ఆకులు కుఱుకొని కాఱుడు కొఱపంబు
కొఱగలు కుఱుమాపు కుఱకుఱయన
కొఆడల కొఱుకు కాఱులక్కఱ
రవతికఱ పెను కఱపతి
కణకఱ కలికి కఱడులు కఱకటిగొన
కొఱికి కఱుకేకి కొఱుగుట కణకణ యన
గలకకారాది *బండి అకారసంఖ్య
అన్న ముప్పది నాల్గయ్యే నినజమంత్రి
+883
532
639
ఇఁక నందు గకారముమీఁడఁగల రేఫ లేట్టికనీన, [అ సా సంగ్ర
హము 3-217
సీ గురువులు పారఁగ గరుదాల్చే మేగొర
గరువతనము గణఁగిరి గురువుగ
గురుసులు గురుగు లెగిరివడి గిరగిర
గురుసు సింగారము గరగగరిత
583 1 పార ము సరిలేదు. పోల్చుకోనుటకు పాఠాంతరము ఉపలబము
కాలేదు లక్షణసార సంగ్రహమున 3 పొడములే కలవు, ఎత్తుగీతిలోక
గడపటి రెండు పాదములు మాత్రము కలవు.
333, 2 పెద్ద అకార సంఖ్య (అ సా సం, పారము)
బండి రకార సంఖ్య,
(అ. శి. వ్రాతప్రతీ)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0mrouho3o5krezjd8of6ntv0f01zxv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/576</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175970</id>
    <revision>
      <id>492953</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:09:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '384 లక్షణళిరోమణి - చతుర్థాశ్వాస: గౌరాము మ్రగ్గరి గరిసెఁడు బంగారు గురుగులు గరువము గోరమనఁగు నిరువదియొక రేఫ లివి గకారముమీఁద గీఱుపుట కొఱియల గేఱిచి పగణ తే. గుఱుతు, గీటు గట్టి గుభ...'</comment>
      <origin>492953</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2187" sha1="ks3w020jbu4a59vh7job3fcqryk80p6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;384
లక్షణళిరోమణి
-
చతుర్థాశ్వాస:
గౌరాము మ్రగ్గరి గరిసెఁడు బంగారు
గురుగులు గరువము గోరమనఁగు
నిరువదియొక రేఫ లివి గకారముమీఁద
గీఱుపుట కొఱియల గేఱిచి పగణ
తే. గుఱుతు, గీటు గట్టి గుభీ గొఱక గొటీజ
గిణక గఱుగులు గుఱగుఱ గుఱుగు గల సే
గులు డగ్గఱి గీఱు మెట్లు గుఱుక గీణికో
నె నన జాలిరువది గోపరిని ననిలజ.
ఇంక చకారముపై రేఫ లెట్టివనిను
[లక్షణసారసంగ్రహము. 3.223
పి, చేరువ తెచ్చిరి చెచ్చెర చేరిరి
చెరుపుటచ్చెరువును జోరకయనఁగ
జోధవ యచ్చర లనఁ జూరెయచ్చరియము
చీలేమేనవచ్చిరి చెరిపిరీ యనఁ
జరుగని చేరఁగుల చీరలు నిచ్చిరి
కున రేఫలివి పదునెనిమి దయ్యేం
జిచ్చఱపిడుగును జెచ్చఱకును జోట
చిఱుకొట్టు చిఱిమి ముచ్చిఱతనంబు
తే. చూఱ విడుచుట క్రచ్చఱ చుఱచుఱ యన్న
గజులా చఱచుట చిఱుపులి గట్ల చటులు
చెఱలుటయు నేలచఱచుట చెఱవిడుటయుఁ
జెతసగము చుఱుపుచ్చుట చెఱిగొనుటయు.
వ. మఱియును,
[ లక్షణసారసంగ్రహము. 3.28, 24]
ఆ. చెఱకు విల్లు చెఱపుసేయుట చెఱంచుట
చెఱువు చిఱునగవును జీఱుత యనఁగఁ
684&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ks3w020jbu4a59vh7job3fcqryk80p6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/577</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175971</id>
    <revision>
      <id>492954</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:09:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము జుఱుకు ముట్టెననఁగ క్షోణి నిర్వదియైదు తపరమైన తోలు శంభు తనయ. వ. ఇక జకారంబుపై రేఫలు లేవు. అకారము లెట్టివవిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 8-251 తే. జలఱభి జెఱిపోతు జఱజలు ఔననఁగ...'</comment>
      <origin>492954</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2355" sha1="39jq0cdaxedrdi12xqmv6uqwmw8sh0i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
జుఱుకు ముట్టెననఁగ క్షోణి నిర్వదియైదు
తపరమైన తోలు శంభు తనయ.
వ. ఇక జకారంబుపై రేఫలు లేవు.
అకారము లెట్టివవిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 8-251
తే. జలఱభి జెఱిపోతు జఱజలు ఔననఁగ
జఱిగోనియె జుఱుపుచ్చుట జీఱిజిఱియన
జోఱజొఱ యనంగ [జుంజుఱు నేఱులనంగ]
తొమ్మిదివి జకారంబుపై దొడ్డణాలు,
385
537
538
639
ఇఁక నందు తకారమ్ముపై రేఫ లేట్టివనిన, (లక్షణ సారసంగ్రహము. 8_26]
తరిచాడి తరిమిడి తరువఁగాఁ దరచుట
తిరుగుట తిరియుట తిరము తెరువు
తెరలుట తరణఁగ తరగ తరతరము
నేర్తురు తోరమ్ము నెత్తురనఁగఁ
చీకతేర వత్తురు తేరా సుగంధంబు
తొరుగుట తరమించి తొరలిక యనఁ
దూరుపునాఁటను రంగనేర్తురు
తీరనిక్కి తెరఁగుపనులు
తే. తెరలఁగాఁ గాఁచు నెయ్యి కస్తురికి సమము
తీరుపైఁ జిత్తరువు బొమ్మ తారు గనిరి
'తెరయఁ దోరితోరి వాం డ్రరుడెంతు రనఁగఁ
దపర రేష లీక్షణమరుద్బంధులు హరి!
540
ఇఁక తకారంబుపైఁ గతి ఆకారంబు లెట్టిననిన, [లక్షణసారసంగ్ర
హము. 3-271
పీ. తెఱవలు వాతెఱల్ తేఱచిరి యే త్తేఱ
తెఱఁగుగల్గుటయును దేఱపు లనఁగ
539. భోగము ముద్రిత అక్ష్మణసార సంగ్రహమాన లు ప్రముఖ
16&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>39jq0cdaxedrdi12xqmv6uqwmw8sh0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/578</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175972</id>
    <revision>
      <id>492955</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:09:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాససం దఱుగుట తక్కువ తుగుట వెత్తియుఁ దఱుగుట ఛేదనార్థంబు నయ్యే దఱియు సత్తఱిఁ దఱచగు తఱిగొని తోఱఁగుపడుటయును దుఱఁగలింపఁ దఱముచుఁ దొఱఁగమిఁ దొఱఁగులు పో...'</comment>
      <origin>492955</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2131" sha1="a06f335m1zf9ohca1hy1dqb7zfxj4cf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాససం
దఱుగుట తక్కువ తుగుట వెత్తియుఁ
దఱుగుట ఛేదనార్థంబు నయ్యే
దఱియు సత్తఱిఁ దఱచగు తఱిగొని
తోఱఁగుపడుటయును దుఱఁగలింపఁ
దఱముచుఁ దొఱఁగమిఁ దొఱఁగులు పోవుచుఁ
దొఱఁగిన తావియుఁ దొఱఁగే ననఁగుల
తే. దఱగు తుఱుమును డిఱియును డాణటనఁగఁ
దూణ తఱముచుఁ దఱలనఁ చేఱుదురనఁ
వేటికనుఁగొనఁ దఱులనఁ దేఱమి యనఁ
దఱియఁ జొఱుమనఁ దీఱగఁ దఱికి నవఁగ.
వ. మఱియును,
[ లక్షణసారసంగ్రహము. 8_26]
తే, తిఱుగఁజేయుఁడు తొఱులను దఱగదీర్ఘ
కన్ను తెఱచుట మఱితేఱగన్న నంగఁ
దఱిమి యనిసేసెఁ దెఱఁ గొప్పఁ దఱిగొలుపసఁ
దవరములతాలు దృక్సముద్రము అనిలజ,
ఇక దకారముమీఁది రేఫ లెట్టివనిన, [లక్షణసార సంగ్రహము. 3.2]
సి. దురదుర జూదరి దొరలెల్లఁ గుదురుగ
దొరకోల దురమౌట దొరయఁడనుటి
దురపిల్లు బెదురుట దొరకొల్వు దొరకొంట
దూరులు దరిద్రొక్కి దోరపి రనఁగు
దరికొనే ననఁ బంచదశ రేఫ లవీయయ్యే
ముందఱ కాలంబు ముందడెదురు
నం దోఱలించెద రందఱ మీద్దఱ
మెండఱు వదలుట కొందఱనఁగ
5A1
642
643&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a06f335m1zf9ohca1hy1dqb7zfxj4cf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/579</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175973</id>
    <revision>
      <id>492956</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:09:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఆ నెద్దితా యనంగఁ బెద్దఱికం బన &quot; నందజెన్నఁగాను నింద అనఁగ బండితాల సంఖ్య పదుమూఁట నగునెన్న దపరమునను గల్లి తరుచరాఢ్య ఇఁక నకారముపై రేఫ లెట్టివనిన, [లక్షణసారసంగ్...'</comment>
      <origin>492956</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2048" sha1="4ieqz7pm9iz3u45f0sps7dm0zsyq8db" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఆ నెద్దితా యనంగఁ బెద్దఱికం బన
&quot; నందజెన్నఁగాను నింద అనఁగ
బండితాల సంఖ్య పదుమూఁట నగునెన్న
దపరమునను గల్లి తరుచరాఢ్య
ఇఁక నకారముపై రేఫ లెట్టివనిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 3-30]
పీ నరములు నరలును నారులు నేరమి
నీరును నోరును వారసములు
నేరసులు విలునారి నేరుపులున్నారు
నేరేరనంగఁ గన్నార మనఁగ
నేరేళ్లు నురుగులు నెరయంగఁ జల్లుట
వేరక యన నివిన్నియు నవర్ణ
పరము సప్తదశరేఫలు నటినొప్పుట
నఱయంగ నెఱిదప్పి నఱిగొనేనన
నెఱియు నెఱసియు నెఱమంట నెఱఁకులనఁగ
నుఱుముగా నుఱుమాడెను నెఱుసరి యన
నెఱువు నెఱ కూరె నుఱుపాడే నెఱపే ననఁగ
వీఱుపైఁ గవిసిన నిప్పు మాఱు పదులు
వ మఱియును,
[లక్షణసార సంగ్రహము 3-31]
తే నాఱు విడుచుట నెఱిలేక నూఱటనఁగ
నీఱుగాఁజేయు నెమ్మేలు నెఱపకనుట
నెఱపుగను నెఱివెండ్రుకల్ నెఱమొగమన
నెఱబిరుదు నెఱవాదులు నెఱిచెడ కన
మఱియును,
387
544
545
516
517
548
544 నందు నెన్నంగ నిందలనఁగ (ఆ
సం, పారము
భంగము )
K sa&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4ieqz7pm9iz3u45f0sps7dm0zsyq8db</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/580</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175974</id>
    <revision>
      <id>492957</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:10:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '388 లక్షణళిరోమణి [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.32) చతుర్థాశ్వాసము తే. నెఱి కెగట్టుట నిఱు పేద నెఱవు విడిచి నెఱికె నెఱవారసము నాఁటె నఱుజు పేను అదిగో నెఱత్రోవ నుఱుమయ్యె నన నవర్ణ పరము. ణాలు మ...'</comment>
      <origin>492957</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2247" sha1="i57xu8402twyzq2ka687bp488z9dlbc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;388
లక్షణళిరోమణి
[లక్షణసారసంగ్రహము. 3.32)
చతుర్థాశ్వాసము
తే. నెఱి కెగట్టుట నిఱు పేద నెఱవు విడిచి
నెఱికె నెఱవారసము నాఁటె నఱుజు పేను
అదిగో నెఱత్రోవ నుఱుమయ్యె నన నవర్ణ
పరము. ణాలు ముప్పదియాఱు పవనతనయ.
ఇఁక పకారముమీఁది రేఫ లెట్టివనిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.331
సీ. పరఁగనఁ బరువడి పరికింపఁ బురుడిడు
పురుడు సూతక మగుఁ బొరక యనఁగ
బరిమార్చిరి యన చెప్పర మిప్పరుసనఁగఁ
దొరిపౌరి పరుసనఁ బొరిగొని రసఁ
బురపురఁ బొక్కంగఁ బొంపిరి పోరఁగాఁ
బెరిఁగే వర్ధిలె ననఁ బెరుఁ గనంగఁ
బరిచనుదెంచె నేర్పరి పెనుసరి పోరి
పోరితం బనఁగను బొరలితి మనఁ
తే. బరపుగలచోటఁ బరపులు పరుసములును
బేరునామంబు పరుసంబు పోరచి యనఁ
బెరడనఁగ దొడ్డి పరితేనే పెరయనంగ
549
బేరె నెయ్యనఁ బరిగొనే బేరుర మన.
550
651
వ. మఱియును,
[లక్షణసారసంగ్రహము. 3.84]
తే. పొరుగు చప్పరంబును బొరపొచ్చెము పురి
కొల్పుపోరామి పొరిగడుగు పిరిగొనుట
పొరయ నీపవర్ణోపరిఁ బొలుచు రేఫ
లెన్న నలువది రెండయ్యె నినజమంత్రి.
549, 1 ముప్పదియేడు. (అ. శి. వ్రాతప్రతి, శా.)
562&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i57xu8402twyzq2ka687bp488z9dlbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/581</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175975</id>
    <revision>
      <id>492958</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:10:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఇఁక అకారము లెట్టివనిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.951 పీ. పఱచెను వేగంది పఱపెద పఱపిటి పఱివోయెఁ బఱచిన పాట్లనంగఁ బిఱికితనమును సంపు పఱియలనఁగఁ బఱిగొని పఱిమార్చెఁ బిఱురన...'</comment>
      <origin>492958</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2255" sha1="lulkjnwe9fns4wz02ma8an6ca6f7v2e" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఇఁక అకారము లెట్టివనిన, [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.951
పీ. పఱచెను వేగంది పఱపెద పఱపిటి
పఱివోయెఁ బఱచిన పాట్లనంగఁ
బిఱికితనమును సంపు పఱియలనఁగఁ
బఱిగొని పఱిమార్చెఁ బిఱురని యనఁ
బఱివఱిగాఁ జేయఁ బిఱుఁదనఁ జొచ్చెను
బెఱమూఁక పేఱచేతఁ బఱపనోపఁ
బొఁదికిఁ బాతె ఁ జూపఱ పడిపోయెను
బెఱిగిన చందంబు పిఱుఁడు అనఁగఁ
తే. బఱువక పఱచు పాటించుఁ బఱువుటనఁగఁ
బాఱుఁడన విప్రుడంబులు పాఱుటయును
టొఱకవురియలు తెప్పఱ పఱిపఱియలు
పెఱికెఁ గోఱలు పెంపఱు పొఱయనంగు
చ. మఱియును,
[లక్షణసారసంగ్రహము. 8-38]
తే. పెఱిగె నట్లనఁ బిఱి పెడి పెఱికివచ్చెం
బఱపయినపట్ల బఱచిరి పఱవ నవఁగఁ
బఱిక గఱపాజెఁ జిక్కులు పఱచి ధనఁగ
పపరములు తాలు గతిగతుల్ పవనపుత్ర.
389
ఇఁక బకారంబుమీఁది రేఫ లెట్టివనిన [లక్షణసారసంగ్రహము. 3.37]
సీ. బూరుగు చెట్టగు బూరుగ వాద్యంబు
బేరంబు 1 బురదయు బేరజములు
బరిగట్టె బారెఁడు బరవసంబును బారు
బారమ్ము లేసిరీ వారివడియె
.554
555
555, 1పపరమయిన జాల్వుగ తిసుతుల్ పవనతనయ (ఆ. శి. వ్రాతప్రతి,)
556 . 1 బురడ యు. (అ. సా॥ సం )&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lulkjnwe9fns4wz02ma8an6ca6f7v2e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/582</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175976</id>
    <revision>
      <id>492959</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:10:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '390 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము బూరెలు బోరలు బోరగిలంబడె బోరని మ్రోసెను బూరటిల్లే బురుజులు *గజ్జెలు బెర సెను బీరమ్ము బరిమైని బరులుబ్బె బరువు బరడు తే. బిరుదు బురబురఁ బొంగె న...'</comment>
      <origin>492959</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2266" sha1="jk7o717oh98520zl97skcujmg7g5xy0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;390
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
బూరెలు బోరలు బోరగిలంబడె
బోరని మ్రోసెను బూరటిల్లే
బురుజులు *గజ్జెలు బెర సెను బీరమ్ము
బరిమైని బరులుబ్బె బరువు బరడు
తే. బిరుదు బురబురఁ బొంగె నిబ్బరము నబ్బు
రం బనఁగ నిని యీ బవర్ణంబుపైనీ
సప్తవింశతి రేఫలు జరుగునయ్య
అనిలసుత! 'సేవకవిధేయ! ఆంజనేయ !
ఇఁక అకారమ్ములు, (లక్షణసారసంగ్రహము, 3-38]
తే. బిఱుసుముట్టించె బిఱుసులు బిఱులులెందు
బఱ బిఱ నెఱపివైచె దబ్బఱ అనంగ
బఱబఱన నీడ్చె బిఱుపోయెఁబనియన నివి
బపరముల తాలుగిరి సంఖ్యఁబరఁగె హనుమ!
ఇఁక మకారముమీఁది రేఫ లెట్టిననిన, [లక్షణసారసంగ్రహము, 3-89]
సీ. మురిసెను దొండ మామరదంతికిని నన
మొరవతాలును దేంట్లు మొరసె ననఁగ
మారట మూర్తులు మేరలు దప్పిరి
మారిమసఁగుటను మోర అనఁగ
మురియలు తునుకలు మరియాదక్రుమ్మరి
మరిగించుకొనుట వేమా రనంగ
మరలుట మది మేర మెరమెరవసమరె
556. కాపోక ను..
మురిపెంబు తామరల్ ముదమురయన
౩గుజ్జులు, (అ, శి. వ్రాతప్రతి పాఠములు]
యాజి నంత సేవకవి ధేయ యాంజ నేయ. (ఆ, సా. సం,)
557. బఱనఁద్రిప్పివై చె. (ఆ. సా. సం,)
558
557&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jk7o717oh98520zl97skcujmg7g5xy0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/583</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175977</id>
    <revision>
      <id>492960</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:10:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము ఆ. మరులుడుపుట మొరడు మారేళ్లు మిరియంబు సుమ్ముర యనఁగల్గి సొరిది నున్న మపర రేఫలౌను మఱి యెంచి చూడంగ నిరువదియును నాల్గు హరకుమార ! 391 558 మఱియు మకారముమీఁది అకారములు,...'</comment>
      <origin>492960</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2336" sha1="3l1w5rw17cs7po8lonmn2t1coevkm29" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
ఆ. మరులుడుపుట మొరడు మారేళ్లు మిరియంబు
సుమ్ముర యనఁగల్గి సొరిది నున్న
మపర రేఫలౌను మఱి యెంచి చూడంగ
నిరువదియును నాల్గు హరకుమార !
391
558
మఱియు మకారముమీఁది అకారములు, [లక్షణసారసంగ్రహము. 8-40)
మఱి మేఘపు మెఱుఁగు మెఱచునొకోయని
మఱతుఱు మెఱుఁగెక్కి మొఱసి ఇంక
మాఱట నోళ్లను మఱచి దిక్కులు సూచి
మఱతును నేనును మాఱడుగుట
ముఱిమొండె మనుటయు ముమ్మాఱు వేమాలు
మెఱములు పైచెను మొఱయిడిరన
మొఱఁగుచు మఱచిన మఱువక మఱియును
మిఱుమిట్లు గొనియును మెఱయు మెఱసి
తే మీఱు మీఱియు మెఱములు మెఱుఁగులనఁగ
b
మఱపు ముఱిముఱి చీఁకటి మఱఁగు మఱఁది
మఱలుఁ గ్రమ్మఱి పల్మఱు మాఱియనఁగ
మాఱఱమొగమును మఱపు నేమఱియనంగ.
[లక్షణసారసంగ్రహము. 8-41]
తే. మాఱుపడుటయు ఫెడమఱి మఱఁదలనఁగ
మొఱకు మునాఁడు మిణుచూపు మఱుఁపుకొనుట
మయిమఱువులును మఱతేక మఱకు వనఁగ
మసరమున తాలు మునిగతుల్ మారుతసుత.
ఇఁక శేఫ లెట్టివనీన, [అక్షణసారసంగ్రహము, 3-42)
చేయి రచ్చ చిత్త చేయెండ రెండన
రూడిరేకు రాదు రూపు రమణ
రమ్ము రార రోజు రాగిల్లి రాచూతీ
రచ్చ రాయి డియును రాలుటయును.
650
590
581&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3l1w5rw17cs7po8lonmn2t1coevkm29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/584</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175978</id>
    <revision>
      <id>492961</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:11:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '392 లక్షణశిరోమణి [ లక్షణసార సంగ్రహము. 8-19] చతుర్థాశ్వాసము తే. రారు రాయంచ రాయుచు రాయుటయును రక్కసియు రోయు రూపింప రంకెలనఁగ రూపెదను (రేపు) రాతిరి రుచియనంగ *ముప్పదరముల్ రేఫాది నొప్ప...'</comment>
      <origin>492961</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2284" sha1="oslf9v6f4mi86d6zjpuz89jslnu4pin" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;392
లక్షణశిరోమణి
[ లక్షణసార సంగ్రహము. 8-19]
చతుర్థాశ్వాసము
తే. రారు రాయంచ రాయుచు రాయుటయును
రక్కసియు రోయు రూపింప రంకెలనఁగ
రూపెదను (రేపు) రాతిరి రుచియనంగ
*ముప్పదరముల్ రేఫాది నొప్పు: హనుమ.
ఇఁక అకారములు, (లక్షణసారసంగ్రహము. 9_441
అ. జేఁడం తప్ప కూచు తవ్వన అంపిల్ల
అక్క లెక్క లేసు లేపు లేవు
ఆనిక అటు అంకు తాఁగ అంకించుట
యనఁ బదేను తాదులయ్యే హనుమ.
ఇక వకారముమీఁది రేఫ లెట్టివనీన, [లక్షణసారసంగ్రహము, 3.461
వారించు వారికి వారకంబుగ వీరుల్
వారక యిందు నేవ్వరికి నీకు
వరిపంట తలవరుల్ వరుస నార్వురు గోచి
పేరంబా వెరవున వెరసు లిడిరి
పరవళ విరవిర వారని సేవల
విరియంగఁ జల్లిరి విరియుటయును
గాళ్వురు నిరువురు సల్వురు నెవ్వరు
వీరల వరిటంబ వారువములు
562. * 4 రూ పెడను శారీతి రుచి యవం &quot; అను
562
663
ఆం పౌం గుం. పాఠమును
గ్రహించిన 29 పదములే వచ్చును. . . సవరింపబడిన &quot;రూ పెదసు
(రేవు) రాతిరి రుచియనంగ&quot; అను పాఠమును గ్రహించిన మప్పుడో
పదములు వచ్చును.
538 1 టేక్క లేక నేను లేపు అనీక
అట్లు అంగు తాఁగ ఱంకించు తోయనం (ల. శి. వాతప్రతి&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oslf9v6f4mi86d6zjpuz89jslnu4pin</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/585</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175979</id>
    <revision>
      <id>492962</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:11:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '393 విశ్రమాధికారము వరుజు గట్టిరి యోవరి వారకులన వీర తన దేవరన సాటి వేరియనఁగ వరుసనంగను నిన్ని వవర్ణ పరము &quot;రేఫ లివియయ్యే ముప్పది రెండు హనుమ [లక్షణసారసంగ్రహము 3-46] తే వులే ననఁగను వే...'</comment>
      <origin>492962</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2159" sha1="cb1sjz38dxr8hn0l7vga6q38yp9o5rm" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;393
విశ్రమాధికారము
వరుజు గట్టిరి యోవరి వారకులన
వీర తన దేవరన సాటి వేరియనఁగ
వరుసనంగను నిన్ని వవర్ణ పరము
&quot;రేఫ లివియయ్యే ముప్పది రెండు హనుమ
[లక్షణసారసంగ్రహము 3-46]
తే వులే ననఁగను వేడుక విఱిగే విల్లు
వెఱఁగుపడి యాజీ విఱుఁగుట విఱిచెననఁగ
వెఱమృగంబులు వేఱవేఱ వేఱచఱవఁగ
వజడు గూసెను వేరొక వెఱగుతోడ
తే వఱుతఁ డ్రోవఁగ విఱివిది వెఱచి వఱని
వఱద యనఁగము నెండిన వుగనంగ
నమరు విఱిగాలి విఱిపొల్లు ననవవర్ణ
పరము తొలివి యిరువదో పవనతనయ !
ఇక సకారముమీఁది రేఫ థెట్టివనిన, [అక్షణసారసంగ్రహము 3-48]
తే సరకు సేరబడి సైరణ సరులనంగ
సరుకు సేయక సురిఁగిరి సౌరిది యనఁగ
సురియ సోరనగండ్లును సూరెలనఁగ
సారెసాడైన సొగటాల సారెలనఁగ
[లక్షణసారసంగ్రహము శి- 48 ]
తే సిరియనంగను లక్ష్మీయౌఁ జేరనఁగ
నేపరుల నెక్కి తనసరి నేపిరనఁగ
సప్తదశ రేఫలయ్యే సాక్షరముమీఁడ
జానకీ జాని చరణాబ్ది చంచరీక
[లక్షణసార సంగ్రహము 3.501
మును నన్నయభట్టాదులు
ముసుకొని రేఫలు అకారములు కృతులం గూ
LS-30
584
55
566&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cb1sjz38dxr8hn0l7vga6q38yp9o5rm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/586</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175980</id>
    <revision>
      <id>492963</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:11:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '94 లక్షణళీరో వంట్ చతుర్థాశ్వాసము త్చీన పలుకులేర్పరించితి ఘనులిఁక మఱి గలిగెనేని గె కొనఁగఁడగు Batts అన్నా రీఁక మడియము s 663 తే. రేఫలు, అకారములు చెప్పలేక కాదు చిత్రకవి 'పెద్దనార్యుం...'</comment>
      <origin>492963</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2844" sha1="ry1z64qca7xqvpmlnf7ttl8yppvt2e9" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;94
లక్షణళీరో వంట్
చతుర్థాశ్వాసము
త్చీన పలుకులేర్పరించితి
ఘనులిఁక మఱి గలిగెనేని గె కొనఁగఁడగు
Batts
అన్నా రీఁక మడియము
s
663
తే. రేఫలు, అకారములు చెప్పలేక కాదు
చిత్రకవి 'పెద్దనార్యుండు చేసినట్టే
లక్షణమే యేను లక్ష్యంబువ్రాసినాఁడ
ఘనుల లక్షణములు వ్రాయఁ బనుటఁ గృష్ణ!
670
మఱియు నీరేఫ ఆకారంబులకు నన్నతట్లుగారు ఆంధ్రకవిచింతామణి
యందు శ్లోకము -
శ్లో. కలఘవళ్ళి జై లాగ్నయో న్యేల గజిబర్హిషః
లఘుర్నాస్తి జకారస్యా లఘుస్సస్య క్వచిత్ క్వచిత్.
శ్లో. &quot;తత్సమ స్తద్భవగో దీర్ఘకాక్షర గర్చరేఫస్స్యాత్ ;
నాన్యేషోం వైధర్మ్యం లవ్వులమూనాం రవేస్తూ నిత్యంస్యాత్.
571
572
వ. టీక - శిఖ శైలాగ్ని = 488 తేలు' గున శేఫలున్ను, అగబ బర్హషః = 30c
ఒకారములున్ను కలిగియుండును. జకార పరిన రేఫ లేదు. సకార పరాను
బండి ఆకారము లేదు. తద్భవ తత్సమ పదములతోనున్ను, దీర్ఘ ఏకాక్షర
పరోనసున్ను బండి అకారము రాదు. రేప ఆకారములకు యతి ప్రాసశ్లేషు
లకు విరుద్ధము అన్నారిది రేఫ అకార పద్ధతి. సమాప్తము.
శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ ఁజేయునూ.
571. గఇది అధర్వణకారికావళిలోనిది, (సంజ్ఞ . 24]
دنو
$73
572. *ఇది యర్యావృత్తి పాద దేశానీ ఆంధ్రశబ్దచింతామణి ముద్రిత ప్రతి
గానరాదు, బాలసరస్వతీ యహోం ఆపండితీయములలో
నాన్యేహం' అనునది ఆం. శ. చింత లోత
వ్యాఖ్యాతము గాదు,
గలదు. ( సంజ్ఞ. శ్లో. 10]&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ry1z64qca7xqvpmlnf7ttl8yppvt2e9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/587</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175981</id>
    <revision>
      <id>492964</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:11:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము విభ క్తి పద్ధతి తీ లక్షణము €95 క. వెలయు నిడఁ బులక లలకలు పులకము లలకములు హంసములనగా హంసం బులు నా హంసలనఁ దరం గలనఁ దరఁగములనఁ దరఁగలనజు కృష్ణా ! 五 674 పులక అన్నందుకు ప్ర...'</comment>
      <origin>492964</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2320" sha1="j9jfmtb6hn1z7lyhutnzh335xqnj0mn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
విభ క్తి పద్ధతి
తీ లక్షణము
€95
క. వెలయు నిడఁ బులక లలకలు
పులకము లలకములు హంసములనగా హంసం
బులు నా హంసలనఁ దరం
గలనఁ దరఁగములనఁ దరఁగలనజు కృష్ణా !
五
674
పులక అన్నందుకు ప్రయోగము ప్రబంధ పరమేశ్వరుఁడు, ఆరణ్యపర్వము
గీతిపాదమున లక్ష్యము. 17.33]
ఆ. ఆ మనోజ్జరత్న మక్కునఁ గదియించి
పులక లెగయఁగొంత ప్రొద్దు విభుఁడు
జానకీకుచాగ్ర సంగమ సుప్తుఁడై
నట్లయుండె ముకుళితాక్షుఁడగుడు.
'తరగల ' న్నందుకు
ప్రయోగము
575
భాస్కరరామాయణము
శార్దూల
వృత్తము 4వ పాదమున లక్ష్యము, (యుద్ధ, వ. 1421
తా. జ్యా ఘోషంబు నిరంతరం బగురుమ్రోయం బెల్లుదంభోళి ధా
రాఘోరాస్త్ర పరంపరల్ దరఁగ లై రాజిల్ల నాపూరితా
a
మోఘావృత్తి (ఁదనర్చు రామధనురంభోరాశి దోర్విక్రమ
శ్లాఘాగాథము నేఁడు ముంచుఁబెలుచుజౌ లంకాపురీ ద్వీపము౯.)
576
అందు హంస లన్నందుకు శబ్దశాసనుఁడు, ఆరణ్యపర్వము కండము
అవ పాదమున లక్ష్యము, [2-181
క. దమయంతికి నలానకు సం,
గమ కారణదూతయైన కలహంస మనో
జ్ఞ మనుష్య వాక్యముల న
ద్దమయంతికి హర్ష మెసఁగఁ దానిట్లనియె.
575. 1శబ్దశాసనుఁడు, (అ, శి. వాత ప్రతి)
577&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j9jfmtb6hn1z7lyhutnzh335xqnj0mn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/588</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175982</id>
    <revision>
      <id>492965</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '398 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము 'హంసలు' అన్నందుకు సోమయాజి కర్ణపర్వకందము 9-వ పాదమున లక్ష్యము, [2_60] క బలశాలియైన హంసముఁ బిలిచితి పురుడించి సారె బేలుఁ దనమున * గల వేయింతకుమును హం సలత...'</comment>
      <origin>492965</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2333" sha1="rg1qqyn7wusraymcdmgd8etikwyhx7k" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;398
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
'హంసలు' అన్నందుకు సోమయాజి కర్ణపర్వకందము 9-వ పాదమున
లక్ష్యము, [2_60]
క బలశాలియైన హంసముఁ
బిలిచితి పురుడించి సారె బేలుఁ దనమున
* గల వేయింతకుమును హం
సలతోఁ బురుడించు వాయసంబులు జగతి
రామభద్రయ్యగారు, [కవిజనసంజీవని 2.1]
తే ద్విత్వము విసర్గలోపంబు 'వెలయుచోటఁ
జను నుకారాంతశబ్దంబు తెనుఁగునేయ
రఘు రఘువు బాహు బాహువు రాహు రాహు
వూరు వూరనమఱి మేరు మేరువునఁగ
578
579
అందు రఘువన్నందుకు ఆదిపర్వము శబ్దశాసనుఁడు మత్తేభము s_వ
పాదమున లక్ష్యము, (2–221]
మ రజనీనాధకు లైక భూషణుఁడవై రాజర్షిపై ధారుణీ
ప్రజనెల్లణా దయతోడ ధర్మచరితజూ బాలించుచుజూ దొంటి ధ
ర్మజు నాభాగు భగీరధుకా బృధుగయుకా మాంధాతృరాము రఘు.
విజయుశా బోలితి సద్గుణంబుల జగద్విఖ్యాత పారీక్షితా
580
'బహు' శబ్దమునకు ప్రయోగము సోమయాజి విరాటపర్వము గీతి -వ
పాదమునను లక్ష్యము, [27]
తే నేల నాలుగు చెఱఁగుల నృపుల కొలువు
అందు నేను వర్తించితి నవనినాధ !
అగ్గలించి నాయెదుట బాహప్పశించి
కడఁగఁ జాలిన మల్లులఁ గాన నేను
578, ఒకలదే (ఆ శివ్రాతప్రతి పారము)
581&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rg1qqyn7wusraymcdmgd8etikwyhx7k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/589</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175983</id>
    <revision>
      <id>492966</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:12:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 397 రాహు' శబ్దమునకు ప్రయోగము సోమయాజి (శల్య)పర్వము శార్దూలము 8 వ పాదమున లక్ష్యము, [2–240] క ఉర్వీచక్రము వడఁకెళ్లా ఒర్వము లేకయును రాహు భానుని బ పర్వతములురిలెవర ళులు...'</comment>
      <origin>492966</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2675" sha1="oeobcfv3yxw6t8umtt198egkcxi6vkj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
397
రాహు' శబ్దమునకు ప్రయోగము సోమయాజి (శల్య)పర్వము
శార్దూలము 8 వ పాదమున లక్ష్యము, [2–240]
క ఉర్వీచక్రము వడఁకెళ్లా
ఒర్వము లేకయును రాహు భానుని బ
పర్వతములురిలెవర ళులు
సర్వదిక లనటి చెనభము శర్కర గురిసెల్
68&gt;
'ఊరు ' అన్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి కర్ణపర్వము శార్దూల
వృత్తము 24వ పాదాది లక్ష్యము, [3-210]
జా లీల౯గేల నమర్చు మత్త గజకేళీ సుందరొల్లాసమా
భీలత్వం బొనరంగఁ ద్రిప్పుఁజదల బృధ్వీస్థలి స్వైచు ముం
గాల= ద్రోయు మొగంబువేయు దిశలుగ్రస్ఫూర్తి వీక్షించు మోఁ
కౌలూరుల్ పయిఁ గ్రమ్ములేదు మెడచిక్కకొద్రొక్కు నిల్చున్నగు 583
' మేరు ' అన్నందుకు ప్రయోగము పాండురంగమహత్త్వము శార్దూలము
౧-వ పాదమున లక్ష్యము, [1.8]
మీఁదం చారధరాధరంబుగల యా మేరున్న గంజాలి త
త్తాదృక్తుండ రుచిం దలిర్చు ఖగయూధస్వామి హేమ ప్రభా
ప్రాదుర్భావ శుభప్రభుండు మనుచుజు రామానుజామాత్యు శ్రీ
వేదాద్రీశు విరూరి మందిరు జగద్విఖ్యాత చారిత్రునిజా
రామభద్రయ్యగారు లక్షణము, [కవిజనసంజీవని 2-15]
క పరఁగుజు గొన్నిటఁ దిర్య
క్పరమైన పదంబు పురుషపదవాచకమై
యురగులు సముద్రుఁడనఁగా
584
నురగములు సముద్రమనఁ బయోజదళాక్షా ?
585
582 *కర్ణ పర్వము శి వ్రాతప్రతి
584 క్రీస్తీశ్వరుజూ (పాండు రంగ)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oeobcfv3yxw6t8umtt198egkcxi6vkj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/590</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175984</id>
    <revision>
      <id>492967</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '398 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము * ఉరగు' అన్నందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము చంపకము --వ పాదమున లక్ష్యము, [1.105] చ. అరిది తపోవిభూతి నమరారుల బాధలు పుట్టకుండఁగా నురగుల నెల్లఁగ...'</comment>
      <origin>492967</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2336" sha1="izb0uyfx22m77qmycz1nra2rm0w4dgn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;398
లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము
* ఉరగు' అన్నందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము చంపకము
--వ పాదమున లక్ష్యము, [1.105]
చ. అరిది తపోవిభూతి నమరారుల బాధలు పుట్టకుండఁగా
నురగుల నెల్లఁగాచిన మహోరగ నాయకుఁడున్న మత్సురా
సుర మకుటాగ్ర రత్న రుచిశోభిత పాదునకద్రినందనా
వరునకు భూషణంబయిన వాసుకి మాకుఁ బ్రసన్న మయ్యేడు.
586
పన్నగులన్నందులకు ప్రయోగము ఎఱ్ఱాప్రగడ అరణ్యపర్వము కందము
3.వ పాదము లక్ష్యము. [4_100]
క. మృగయార్థమరిగి హిమవ
న్నగములయందు నను బవననందనుఁడొక ప
గు చేతఁ జిక్కువడి యి
న్నగు
మ్ముగ ధర్మజు చేతఁ దాను మోచితుఁడయ్యె.
[కవిజనసంజీవని. 220]
క. చరితము చరిత్ర మొక యెడఁ
బరఁగుణా స్త్రీలింగరీతిఁ బద్మాక్షభవ
చ్చరిత జగన్నుతమగునా
చరిత్ర శక్రాది దివిజ సంసేవ్యమను.
587
588
చరిత యన్నందుకు ప్రయోగము సోమయాజి ఉద్యోగపర్వము గీతి ౨-వ
పాదమున లక్ష్యము. [2-50]
తే, హితవు కర్తవ్య మెఱిఁగించితీవు నాకు
ధర్మపుత్రు చరిత్ర విదితంబు నీకు
అట్లు గావున వినిపింపు మఖిల వాక్య
జాలములయందుఁ జిత్తోపశమముగాగ.
686, &quot;ప్రసన్ను ఁడయ్యెడు. (సంతో, భా.)
589&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>izb0uyfx22m77qmycz1nra2rm0w4dgn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/591</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175985</id>
    <revision>
      <id>492968</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:12:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము అక్షణము, [కవిజనసంజీవని. 2-31] జి. పంచమీ విభక్తి పరఁగిన మధ్యన కారలోపముగు వికల్పముగను విష్ణుభ క్తుఁడొకఁడు = విష్ణునకంటేను గలఁడే వేల్పు కృష్ణుకంటే ననఁగ, 590 ఇందుకు ప...'</comment>
      <origin>492968</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2147" sha1="ls0bmwejwedjk27wwnj6t05rwvikvu1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
అక్షణము, [కవిజనసంజీవని. 2-31]
జి. పంచమీ విభక్తి పరఁగిన మధ్యన
కారలోపముగు వికల్పముగను
విష్ణుభ క్తుఁడొకఁడు = విష్ణునకంటేను
గలఁడే వేల్పు కృష్ణుకంటే ననఁగ,
590
ఇందుకు ప్రయోగము సోమయాజి కర్ణపర్వము సీసము నాలుగు పాదము
లను లక్ష్యము. [2-24]
సీ రాత్రిమైఁదాఁకి క్రూరతఁ చోరి మగఁటీమి
బోసిన యంగారపర్ణకంటే
ఘోషయాత్రా విధిఁ గురురాజుఁ జేఱనట్టి
మౌనమేదిన చిత్ర సేనుకంటే
ఖాండవోద్యానంబుగావనేరక సిగ్గు
పడిచన్న నిర్జర ప్రభువుకం
క్రీడాకిదొతుఁడై క్రోడంబునకుఁగొఁగఁ
వెనఁగీ చిక్కిన త్రిలోచనునకంటె
అ. [నెక్కుడైన వీరుఁడే నర్జునునితోడఁ
గొడుతు గొడుతుననినఁ బోలుఁగాక
వినుము సూత తనయ! మనబోఁటు లాతని
జేఱుతుమనుట నోరి చేటుగా డె. ]
అన్నారు.
591
[కవిజనసంజీవని, 2.2:1
తే. ఏకవచనంబె కేలున కిరులకెల్ల
బహువచనమై తగుమురారి బాణు కేలు
దునిజనన నమ్మహాత్ము భ క్తులు జయింతు
తిరులడఁడు సూర్యు కైవడి దురితమనఁగ.
590, 1పటున. (క. జ. సం)
ఇపొడ్డుని, (క, జి. సంస్థ
532&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ls0bmwejwedjk27wwnj6t05rwvikvu1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/592</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175986</id>
    <revision>
      <id>492969</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:13:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '400 లక్షణశిరోమణి [కవిజనసంజీవని 2.33] ళ పలుకంజేల్లు విశేషణ చతుర్థాశ్వాసవ• ములు మఱి షష్టికిని బ్రథమము ల్సర లందుతో గలరా భువనాన కాదో హృదాహా బలుఁడు 'నీరజాక్షినికన్న ఇందుకు ప్రయోగమ...'</comment>
      <origin>492969</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1871" sha1="naskelp73qhvdcku578hk7x0k2sj96d" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;400
లక్షణశిరోమణి
[కవిజనసంజీవని 2.33]
ళ పలుకంజేల్లు విశేషణ
చతుర్థాశ్వాసవ•
ములు మఱి షష్టికిని బ్రథమము ల్సర లందుతో
గలరా భువనాన కాదో
హృదాహా బలుఁడు 'నీరజాక్షినికన్న
ఇందుకు ప్రయోగము సోమయాజి, భీష్మ పర్వము కందము. [2.8927
క అపరాష్ట్ర సమయమున న
ట్లుపమాతీతాతి ఘోరయుద్ధంబయ్యే జ
విపుల భుజబలుఁడు భీమున
కపరిమిత బలండు కౌరవాధీశునకూళా.
[కవిజనసంజీవని 230]
క తెనుఁగు కృతుల స్త్రీలింగం
బునకు విశేషణము పున్నపుంసకములచే
తనములఁ జైలు యకోదా
తనయ కృపాదృష్టి సౌఞ్యలు య వానిఁగిక్&quot;,
ఇందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు సభాపర్వము కండము. [1.70)
క వరుణసభ సర్వలోకో
త్తరముజ్జ్వల మణిమయము సీతప్రభమతో సు
దర మందుండును వరుణుఁడు
వరుణానీ సహితుఁడై ధ్రువంబగ నెమ్మి
కవిజనసంజీవని 2.37)
క తేవిఁగింపఁగ బహువచనం
బులకైనను నేకవచనము విశేషణమై
T
593 1 నీరజమున కనం (క జ సం )
693
696
695&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>naskelp73qhvdcku578hk7x0k2sj96d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/593</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175987</id>
    <revision>
      <id>492970</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:13:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమా మాధికారము 401 నిలుచుకు బ్రాణపదమ్ములు 'వెలిగా హరికీ ర్తితతులు విఖ్యాతమున 597 ఇందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము, మాలిని వృత్తము లక్ష్యము [2.81] నూతిని సురపతి సభఁ జూడ...'</comment>
      <origin>492970</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2705" sha1="01ah3rkwjrcmtip7sjqco69myq2xeea" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమా
మాధికారము
401
నిలుచుకు బ్రాణపదమ్ములు
'వెలిగా హరికీ ర్తితతులు విఖ్యాతమున
597
ఇందుకు ప్రయోగము శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము, మాలిని వృత్తము
లక్ష్యము [2.81]
నూతిని సురపతి సభఁ జూడ జూడ నంగార వృష్టుల్
గురిసె గులిశ ధారల్ కుంరితంబయ్యె దిక్కుం
జరమడములడంగె సర్వదిక్పాలకాంతః
కరణములు భయోద్వేగమ్ములై సంచరించెళా
న ఇది విభక్తి పద్ధతి ఇంక నందు,
విభ క్తి సంధిశ్రమ లక్షణము
రామభద్రయ్యగారు [కవిజనసంజీవని 41]
క చెన్నగు నకార పొల్లుల
699
699
కున్నచ్చులతోడి సంధిగూర్పఁగ నొకట
పన్నగ శయనుఁడు హరియిం
చున్నఘములు భక్తులైన సుజనుల కనఁగ
600
నకారపొల్లుమీఁద అచ్చుసంధిచేసియు ప్రయోగించినందుకు శబ్దశాననుఁడు,
ఆరణ్యపర్వము చంపకము 24వ పాదమున లక్ష్యమ, [1-321]
చ వరదుఁడు పార్ధశౌర్యవిభవంబున నాతనిధైర్యవృత్తికి
న్న రుడు గమెచ్చి సన్నిహితుఁడయ్యె జటానుకు పేందురేఖయుళా
గరమున శూలముఠా గరళణాల గళంబు బృహద్దజాజీ నాం
బరముఁ దృతీయలోచనముఁ బన్నగహారము చొప్పుచుండఁగఱో
601
మఱియు శబ్దశాసనుఁడు ఆదిపర్వము, మత్తకోకిలము 7-వ పాదమున
నకారపొల్లుమీఁడ అచ్చుప్రయోగము లక్ష్యము, [7_142]
మత్తకోకిలము మానీతంబగునాతపంబుక్రమంబులోక పరాభవం
LS ... SA
బేను సేయఁగఁబూని చేసేతి నిట్టి యొక్క ప్రతిజ్ఞ ముఖా&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>01ah3rkwjrcmtip7sjqco69myq2xeea</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/594</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175988</id>
    <revision>
      <id>492971</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:13:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '402 లక్షణళిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము దీనినెట్టులఁ గ్రమ్మఱింతు మదీయ భాషణ మెన్నఁడ న్నే (న) మోఘము సుమ్ము దిగ్ధరణీందులోను తెఱుంగఁగళా (ఇందుకు) లక్షణము, [కవిజనసంజీవని 4–33 అచ్చుపై నచ్చు...'</comment>
      <origin>492971</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2101" sha1="d36sq02006q1nx79bd0dihkbptdrryt" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;402
లక్షణళిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
దీనినెట్టులఁ గ్రమ్మఱింతు మదీయ భాషణ మెన్నఁడ
న్నే (న) మోఘము సుమ్ము దిగ్ధరణీందులోను తెఱుంగఁగళా
(ఇందుకు) లక్షణము, [కవిజనసంజీవని 4–33
అచ్చుపై నచ్చు సంధి సేయంగఁ జెల్లు
సకల శుభములు శౌరిచ్చు జనులకనఁగ
అతని నుతీయించు భక్తులే యధికులనఁగ
కినుకుడుగఁ గంసు నడఁగించేఁ గృష్ణుఁడనఁగఁ
వ మఱియును
[ ఆంధ్రభాషాభూషణము ప491
క అచ్చుగఁ బేఱ యచ్చులపై
నచ్చు యకారంబుఁ దాల్చు వడలా యేతే
మచ్చ య పూర్వమొకో యిడి
య చ్చెరువై యునికి నానుదాహరణంబులో,
శ క్రియలును విభ క్తులును న
వ్యయములు సంస్కృత పదంబులైనను నొకచో
ప్రియమై తేనుఁగునఁ దగు దు
ర్ణయ దైత్యచమూ విభంగ ఛార్జ రథాంగా
ఇందుకు లక్ష్యము
క మనసా భజింత సతతం
బున నోరేవా' నమోస్తు మురదానవ భం
జన శరణు, శరణ్యంలో
జనార్దన యనంగ వికచజలజదళాక్షా
1
802
80g
804
翻盘
602 భాషణ మెన్నఁడు వీని మోఘమణ నుమ్ముల (ఆ శీ వ్రాతప్రతి),
జె స్నేని మోఘము గాదు దిగరణీ రవీందు లెఱుంగఁగ. (సంతో.భా.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d36sq02006q1nx79bd0dihkbptdrryt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/595</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175989</id>
    <revision>
      <id>492972</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:13:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 403 ఇందుకు ప్రయోగము సోమయాజి, విరాటపర్వము, నాంది, ఉత్పలము ఇ-వ పాదమున లక్ష్యము, (1.1] ఉ శ్రీయన గౌరినాఁబరఁగు చెల్వకుఁ జిత్తము పల్లవింప భ 1ద్రాయతమూర్తియై హరిహరంబగు రూ...'</comment>
      <origin>492972</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2410" sha1="4jhoxn92nk5xzxqqrrcngs9jtbxwd1i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
403
ఇందుకు ప్రయోగము సోమయాజి, విరాటపర్వము, నాంది, ఉత్పలము
ఇ-వ పాదమున లక్ష్యము, (1.1]
ఉ శ్రీయన గౌరినాఁబరఁగు చెల్వకుఁ జిత్తము పల్లవింప భ
1ద్రాయతమూర్తియై హరిహరంబగు రూపముదాల్చి &quot; విష్ణురూ
పాయ నమశ్శివాయ &quot; యని పల్కెడు భక్త జనంబు వైదిక
ఇధ్యాయిత కిచ్చమెచ్చు సరితత్త్వముఁ గొల్చెద నిష్టృద్ధికి
603
మఱియు ప్రౌఢకవి మల్లనగారు రుక్మాంగదచరిత్ర సీసము, లక్ష్యము,
[8_179]
*పి దంభోళి ధరసతీ తాంబూలపేటీషు
దహన బింబాధరా స్తనభ రేషు
శమన శుద్ధాంత యోషా ఫాల భాగేషు
నిరృతి సాధ్వీముఖ వీరణేషు
కంధీ నాయక బాలికా కర్ణవ త్రేషు
గంధ వాహాంగనా కచభరేషు
రాజరాజాన్తః పుర స్త్రీ కరాగ్రేషు
గరకంఠకామినీ కటిత పేషు
తే చంద్ర శకలంతి హారన్తి చందనన్తి
విశద హాసన్తి హీరన్ని విచికిలన్తి
దర్పణన్తి దుకూలని తపయశాంపి
క్లేశభవభంగ ' యిష్టకామేశలింగ '
609
608. భద్రాయిత (అప్ప 3-1:8)
20%
ధ్యాయత
శి వ్రాత ప్రతి
వ్రాతప్రతి యందలి సీసపాదములలో
ఇశ్యాదులందు బిందువు, గీరి పాదములలో “శకఠిన్తి, హారన్తి
పదము అందు పరసవర్ణానునాసికముగ శ్రీఖింపఁబడెను
కరిధి, గంధ '
హార ని &quot; అన్న&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4jhoxn92nk5xzxqqrrcngs9jtbxwd1i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/596</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175990</id>
    <revision>
      <id>492973</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '404 లక్షణశిరోమణి క. రాజశ్శబ్ద జకారము చతుర్థాశ్వాసము రాజిల్లఁగ నణఁగియుండు రాయంచన రా రాజన వలరాయఁడన స భాజననుత యనఁగఁ గృతుల భాషిలుఁ గృష్ణా! వ. ఇది సంధిక్రమ పద్ధతి. ఇంక షట్సంధులు అ...'</comment>
      <origin>492973</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2113" sha1="9ynup9k6fy8fo0ch58bxhu7d8q58wo6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;404
లక్షణశిరోమణి
క. రాజశ్శబ్ద జకారము
చతుర్థాశ్వాసము
రాజిల్లఁగ నణఁగియుండు రాయంచన రా
రాజన వలరాయఁడన స
భాజననుత యనఁగఁ గృతుల భాషిలుఁ గృష్ణా!
వ. ఇది సంధిక్రమ పద్ధతి. ఇంక
షట్సంధులు
అనంతనగారు, [*ఛందోదర్పణము. 4 : 37-122]
క. క్రమమును నేఁ జెప్పిన దో
షములం దత్యుత్కటము విసంధికమని రా
ది మునులు దత్పరిహారా
ర్థముసంధి సమాసములు దిరంబునఁ దేర్తుగా.
నిటు. (ఛం. ద.)
ఆదిరంబుగఁ జేర్తుక్. (ఛం, ద.
తే, సంధిఁ దెలిపెడుచో సూత్రసమ్మతముగఁ
దొలుతఁ బల్కి చూపెడు వర్ణముల విసంధీ
నాఁటుకొనదు క్లిష్టోచ్చారణంబుఁజేసి
చూపునదియె నిశ్చయసంధి సూచకంబు.
తే. పరఁగుఁ దుక్పంధి స్వరసంధి ప్రకృతిభావ
సంధి వ్యంజనసంధీ విసర్గ సంధి
&quot;స్వాది సంధియునైన షట్సంధులందుఁ
బ్రకృతి యనుసంధి యదియాంధ్రభాష సొరదు.
610
611
612
813
614
612. *ఇటనుండి (అ, శి. 610696.) ఛందోదర్పణములోని పద్యములు
[4: 87.122] సంగ్రహింపఁబడినవి.
614. 'స్వాది సంధి నా షట్సంధులందులోనఁ
బ్రకృతిసంధియన్నది యాంధ్రభాషఁజొరదు, (ఛం.డి.)&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9ynup9k6fy8fo0ch58bxhu7d8q58wo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/597</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175991</id>
    <revision>
      <id>492974</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:14:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము [తుక్సంధి ] క. పదమధ్య దీర్ఘ లఘువును బదాంక లఘువును ఛకారపరమై యూఁదుశా మది మ్లేచ్ఛుఁడు తుచ్చుఁడనశా ద్రిదశచ్ఛత్రమన నీగతి దుక్బంధి తే. లలిఁబదాంత దీర్ఘము వికల్పం...'</comment>
      <origin>492974</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1865" sha1="6k799zff8v93ry8d9efkrh5kg0eotai" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
[తుక్సంధి ]
క. పదమధ్య దీర్ఘ లఘువును
బదాంక లఘువును ఛకారపరమై యూఁదుశా
మది మ్లేచ్ఛుఁడు తుచ్చుఁడనశా
ద్రిదశచ్ఛత్రమన నీగతి దుక్బంధి
తే. లలిఁబదాంత దీర్ఘము వికల్పంబుకొందు
పుత్రికాచ్ఛత్ర మాత్మజాఛత్రమనఁగ
నటఁబదాంత దీర్ఘంబయ్య నాఙయుక్తి
నిత్యమాచ్ఛాదనంబని నెఱయమాఁదు
అందు
స్వర సంధి
అ ఇ ఉ ఋ లా సవర్ణము
పరమగుచో దీర్ఘ మగు సువర్ణాద్రియన
శరధీంద్రుఁడన బహూదక
405
615
616
సరపియనఁ బితౄణములు వెసందీర్పుమనగా
317
క చెచ్చెర ఇ ఉ ఋ లు మూఁటికి
నచ్చుసరం బైన యవర లాదేశమగుళు
హెచ్చుగ దధ్యాన్నంబనఁ
బెచ్చుగ నృద్వన్న మనఁగఁ బిత్రర్థమనకా
తే. సరవి నీనాల్గుపదమధ్య సంధులందు
నప్రసిద్ధ మేకారాంత, మైత్వమునకు
నోత్వమునకు నౌత్వమునకు నొగిఁబదాంతో
సంధినగు విశేషంబు లేచందమనిన
క గోశబ్దముపై నవజా
దేశమున గవాక్షమనఁగ దీపించు నవా
618
619&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6k799zff8v93ry8d9efkrh5kg0eotai</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/598</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175992</id>
    <revision>
      <id>492975</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '406 లక్షణశిరోమణి దేశము ద్యోశబ్ధముపై చతుర్థాశ్వాసము నాశ కుండు దవధీకుఁడ న చ్చందికా క రైశిఖరాచ్చున కాయా దేశంబగు సంధి రాయధీశ్వరుఁ డనఁగా గ్లోశిఖరాచ్చున కావా దేశంబగు సంధి గ్లా...'</comment>
      <origin>492975</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2015" sha1="huledqmd0k68mmm65qc0mp2d4cwgq9b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;406
లక్షణశిరోమణి
దేశము ద్యోశబ్ధముపై
చతుర్థాశ్వాసము
నాశ కుండు దవధీకుఁడ న చ్చందికా
క రైశిఖరాచ్చున కాయా
దేశంబగు సంధి రాయధీశ్వరుఁ డనఁగా
గ్లోశిఖరాచ్చున కావా
దేశంబగు సంధి గ్లావుదీర్ఘ యనంగళా
'మొదలి ఆకారము ఇ ఉ ఋ
పొదలిన నేత్వమును నోత్వమును రేఫయుఁ బెం
పొదవు సురేంద్రుఁ డనఁగ నీ
రదోత్కరంబనఁగ సంధి బ్రహ్మర్షులను
తే ఇత్వ మృత్వ మోత్వం టైత్వ మౌత్వ మైదు
నాదియై ఋకారము పరమైన చోట
మహితకవ్యృద్ధి మన్వృద్ధి మఱిద్యవృద్ధి
యద్ది రాయృద్ధి గ్లావృద్ధి యనఁగఁ బరఁగు
క వశగతి ఋణపద మధికపు
దశఁబ్రవసన కంబళార్ణదశ సత్సతరా
ఖ్యశిఖరిసంఖ్య పదంబులు
ఈశిరస్కాకార మొంది ప్రార్ణాదులగుడా
క ణలగునే ఐలోఔ
లొలగు నాద్యంతమునకు నఖిలైక విభుం
డా లలితైశ్వర్యుఁడు న
త్యాలాపౌదనుఁడు భవమహౌషధ మనఁగణు.
తే అత్వమున కోతు వోష్ణమంత్యమునఁ గదియఁ
గలుగు నోత్వాత్వయుగ్మ వికల్పసంధి
620. సత్సంధికా (ఛం ద )
620
821
622
623
E24
€25&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>huledqmd0k68mmm65qc0mp2d4cwgq9b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/599</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175993</id>
    <revision>
      <id>492976</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:14:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము అరయనల్పోతు మఱియు నల్పోతువనఁగ 407 నాఁగే బింబోష్ఠి నొక్క బింబోష్ఠి యనఁగ. ఆఙ్ఞయోగ చతుష్టయము క. అందముగ నీషదర్థము నం దాతుద నుత్వ మోత్వమై యోష్ణమగుజ జెంది క్రియాయో...'</comment>
      <origin>492976</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1925" sha1="6jnjl0y0erehcw0ye23ciuwllvx2vra" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
అరయనల్పోతు మఱియు నల్పోతువనఁగ
407
నాఁగే బింబోష్ఠి నొక్క బింబోష్ఠి యనఁగ.
ఆఙ్ఞయోగ చతుష్టయము
క. అందముగ నీషదర్థము
నం దాతుద నుత్వ మోత్వమై యోష్ణమగుజ
జెంది క్రియాయోగము తుద
యందలి యత్వ మది యాత్య మావన మనఁగళా.
క. ఇల మర్యాదాదులయం
దలి యత్వం బాత్వమై పొదలు నాద్రియన
లలి నఖి విధ్యాదుల యం
దళి యత్వము నాత్వమై పొదలు నాద్రియనr.
తే. ఈషదార్థమనఁగ నించుక యనఁ గ్రియా
యోగమనఁగ సక్రియోషయుక్తి
అంతదాఁక ననుట యైళనమర్యాద
3 ఆదియనుట యర్థ ముఖీవిధికిని,
ళ. ఈనాల్టీట నుపసర్గయ
కొనఁగలిగే సంధి యట్లుగావు ప్రకృతిభా
నానుగతాకారము అవి
జానుగఁ దెలుఁగునకుఁ జోరవు సంధికలియమిఞ,
శ. ప్రతిషేధాకారోత్తర
గతశబ్దాద్యచ్చులవీ నకారము లగునా
శ్రితులకుఁ బంకజనేత్రుఁడ
సతిదూరుం తనఁగ నతఁ తసాద్యంతుఁ డను.
29. 1 x. (o. B.)
2 సత్త్రియోపయుక్తి. (ఛం. డి.)
ఆదియణ వశపటం (ఛం. ద.)
628
番笼署
820
631&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6jnjl0y0erehcw0ye23ciuwllvx2vra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/600</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175994</id>
    <revision>
      <id>492977</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:14:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '408 లక్షణ్ణ శీరో మణి చతు అర్థాశ్వాసము వ్యంజన సంధి క పొడవగు దిగ్భి మజంతము షడంగములు జగదరిష్టశాంతి సుబంతం బడరే ననఁ దృతీయము లల నదు వర్ణవ్యంజనములపై నచ్చంది. తే షడృతు ధర్మభూషిత తర...'</comment>
      <origin>492977</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2008" sha1="fjnnom3wn4avup3yvlpagpg4vt02zi0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;408
లక్షణ్ణ శీరో మణి
చతు
అర్థాశ్వాసము
వ్యంజన సంధి
క పొడవగు దిగ్భి మజంతము
షడంగములు జగదరిష్టశాంతి సుబంతం
బడరే ననఁ దృతీయము లల
నదు వర్ణవ్యంజనములపై నచ్చంది.
తే షడృతు ధర్మభూషిత తరుషండలక్ష్మి
నిర్మలాబృద్ధ దీర్ఘాక నిజవిశిష్ట
వాగృజుత్వంబు భవదృష్టిత్వమున కనురె
సాఁగ ఋత్వవర్గ వ్యంజనముల నండి
తే ఆదిజఞలునమల పొల్లు లచ్చులంట
స్వస్వరూపంబ యగు ఋత్వ సంధి నైన
T
నడఁగు గుడి హలంతము నాఁజంతమన ని
కోయణచి నా ననృజువనఁ గూరుఁ గాను
సున్నమకారమగు నచ్చుసోఁక సమగ్రం
682
838
684
క పన్నుగ మకార హాల్లగు
బన్న మన బుకారం బో
సన్నమ్ముగ మృత్వమగి రసనమృద్ధి యసజా
635
క తమతమ వర్ణంబుల ద్వీ
త్వములగుఁ ద త్తరుణి తత్తదర్ధము తద్దా
నము తద్ధనంబు తన్నయ
నము నా నీటు వర్గములఁ దనరు వ్యంజనముల్
వర్గహల్లుల చేరువను హకారము చతు
జ్ఞాక్షరం సంధి నడఁగు నొండే
మూఁడపవ్రాలతోఁ బోఁడిగ దీపింప
ప్రస్తార మనఁగ నజల్లు లనఁగ.
836&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fjnnom3wn4avup3yvlpagpg4vt02zi0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/601</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175995</id>
    <revision>
      <id>492978</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:15:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము షడ్డలంబులునాఁగ సకలజగద్ధిత ప్రౌఢిమ నాఁగ కుబ్బస్తుల నఁగ నవీయర్రగ్ హారంబు లనఁగ నజ్ హల్లు ల నంగ షడ్ హలములు నాజగర్ హి తే. తాను వర్తను లనఁగకుబ్ హస్తులనఁగ శపరమైన...'</comment>
      <origin>492978</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2276" sha1="i69u42g4ctd7g984zaek131wnrneap7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
షడ్డలంబులునాఁగ సకలజగద్ధిత
ప్రౌఢిమ నాఁగ కుబ్బస్తుల నఁగ
నవీయర్రగ్ హారంబు లనఁగ నజ్ హల్లు ల
నంగ షడ్ హలములు నాజగర్ హి
తే. తాను వర్తను లనఁగకుబ్ హస్తులనఁగ
శపరమైన వాక్శాంతి వాక్యాంతి యట్ల
చపట హల్లులు మూఁటను జను విభాష
ఛత్వమగుఁ దకాలమునఁ దచ్ఛాఖయనఁగ.
తే. లలిత తద్వ్యంజనంబుపై అత్వమునకు
ద్విగతి తల్లీల యనఁగఁ దడ్లీల యనఁగ
సంచిత సకారమడఁగును నడఁగకుండు
నుర్థితం బుత్సితం బననుండుఁగాన.
క. అనునాపిక వర్గవ్యం
జనముల నిజరూపమొండె జరగుఁదృతీయం
బునఁ బ్రాఙ్ముఖంబు ప్రాగ్ముఖ
* మన వాళ్నేయమంబు వాగ్నియమ మనుచోట.
తే. కచటతపహల్లు పంచవర్గద్వివర్ణ
సలనిజాకృతి మీఁది యక్షర యుగముల
యరలవలఁ దృతీయంబు వార్త రుణి వాక్ప
రంబు లనఁగ దృద్దీప్తి దృగ్ర్వాత మనఁగ.
తే. కవల ప్రథమయుగ్మ సకారగతులఁదాన
అపర యుగ యర లవ తృతీయంబు తత్కృ
తంబు తత్పుత్రి తత్సఖి తద్గతియు జ
గద్గురుఁడు సద్యళము నాఁదకారహల్లు.
688. 1009. (50. 5.)
409
637
683
639
640
641
639, 1మన వాఙ్మయమంబు వాఙ్మయంబమరనొగితా (అ. శి. వ్రాతప్రతి),
641, తత్సతి, (ఛం, ద. )
LS-52&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i69u42g4ctd7g984zaek131wnrneap7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/602</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175996</id>
    <revision>
      <id>492979</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:15:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '4:0 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము తే. తచ్చమత్కృతి తచ్చాయ తజ్జలంబు తజ్ఞషము తట్టణాంకృతి తట్టకార ఘనత తద్దోల తడ్డక్క యనఁగ రెండు వర్గములు ద్విత్వమొందుఁ దద్వ్యంజనమున. అందు విసర్...'</comment>
      <origin>492979</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2010" sha1="57e2zm6wcdhz108njf3bk6xpr2r897w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;4:0
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
తే. తచ్చమత్కృతి తచ్చాయ తజ్జలంబు
తజ్ఞషము తట్టణాంకృతి తట్టకార
ఘనత తద్దోల తడ్డక్క యనఁగ రెండు
వర్గములు ద్విత్వమొందుఁ దద్వ్యంజనమున.
అందు
విసర్గ సంధి
క. కపముఖ యుగ్మములు విస
రపయం బొడసూపి నిర్వికార మగు మనః
కపట మన్య భేదము అనఁ
దపఃఫలంబనఁ దపఃప్రతాపం బనఁగజా
తే. కపల మొదలిరెండ్లకు దుర్నిరుపరిసంధి
షత్వమగు దుష్పదంబు నిష్పల మనంగ
బిరుగు దుష్కర్మ మనఁగ నిష్కర్మ మనఁగఁ
జెల్లు దుష్పిత మనఁగ విప్పీత మనఁగ.
క. పొలుపుగఁ జటతాది యుగం
బుల కషన్ లెనయ విసర్గపొందు ననఖా నా
శ్చలనము ఛందష్టీకలు
బలిత యక స్తలి మిఠశ్చలంబు లనంగఞు.
క. ఆలరు నికారాది విస్త
ర్గలపై వర్గాపరాక్షరద్వయగణముల్
యలహనలు గదియ రేఫర్
642
您
644
645
గలియు హవిర్భుజ ధమర్బలంబా ఆనంగళా,
648
క. మొదలి విసర్గల మీదళా
బొదలిన శషస లవి యూఁదు భూరియశస్సం
పదయనఁగాసుమనష్ష
ట్పదము లనఁగ నధికమగు తపశ్శక్తి యనం.
647&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>57e2zm6wcdhz108njf3bk6xpr2r897w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/603</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175997</id>
    <revision>
      <id>492980</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:15:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము తే. ఆవ్యయాంక విసర్గవర్గాక్షరముల 'రెంట ఇనమయలవహల రేపు రేష గాక పెఱ వర్ణములఁ గారకంబుపట్ల గదియు స్వర్గజం బవఁగ స్వఃకొంత యనఁగ. క. ప్రకట విసర్గాది స్వర మకారమునఁ గలప...'</comment>
      <origin>492980</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2117" sha1="htd3mm3l2g28b1ur1z8750n0wbzynuu" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
తే. ఆవ్యయాంక విసర్గవర్గాక్షరముల
'రెంట ఇనమయలవహల రేపు రేష
గాక పెఱ వర్ణములఁ గారకంబుపట్ల
గదియు స్వర్గజం బవఁగ స్వఃకొంత యనఁగ.
క. ప్రకట విసర్గాది స్వర
మకారమునఁ గలపి యోత్వమగు సంధిఁ దపో
ధికుఁడన విసర్గ చెడి వా
క్స్ట్రాకార మాప్రభృతిఁ గదిపి రజ ఆప్తియగుణ.
క, కలితేకారాది విస
ర్గలు స్వరములమీఁదఁ గదియఁగా రేఫలు సం
దిలు నర్చిరగ్ర మనఁగా
నలవడు నుఱి చక్షురింద్రి యంబన నొప్పు.
తే. వర్గములఁ దృతీయ చతుర్థవర్ణములును
జనమలును యరలవహలు నొనరఁగదియ
&gt; వామ పద సవిసర్గాంత వర్ణ మోత్వ
మగురజోగుణమన మనోహర మనంగ,
క. వెలయ నివర్ణాది విస
ర్గలమీఁదను రేఫ గదియఁగా దీర్ఘము వ
ట్రిలి యర్చీరాజి యనఁగ
నలిఁ జక్షూరాగమనఁ దనర్చును సంధిగా.
క. ధర నవ్యయపు వినర్లకుఁ
బరమున నచ్చున్నఁ గులంచపై రేఫ యగుజు
పర రేఫ గదియ దీర
స్వరమగు స్వరధీశుఁడనఁగ స్వారాజ్యమనగా,
650. 1 చక్షురింద్రియం బనఁగ మహిళ. (ఛం, ద.)
651, రాదుకుర, (ల, శి, వ్రాతప్రతి),
411
€48
€49
650
651
852
€53&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>htd3mm3l2g28b1ur1z8750n0wbzynuu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/604</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175998</id>
    <revision>
      <id>492981</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:15:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '412 లక్షణశిరోమణి ఖ చతుర్థాశ్వాసము తే, ప్రథమ శబ్దాంత దీర్ఘ వర్ణంబుమీఁది 1జరుగు రేఫాంత వర్ణ విసర్గియుండి రేఫయగుఁదుది నచ్చున్న రేఫయున్నఁ గ్రాఁగు వార్తాకరంబు వారాశియనఁగ. క. అత...'</comment>
      <origin>492981</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2136" sha1="aw159z291cd1d3vs5y3fw8fauye0t1c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;412
లక్షణశిరోమణి
ఖ
చతుర్థాశ్వాసము
తే, ప్రథమ శబ్దాంత దీర్ఘ వర్ణంబుమీఁది
1జరుగు రేఫాంత వర్ణ విసర్గియుండి
రేఫయగుఁదుది నచ్చున్న రేఫయున్నఁ
గ్రాఁగు వార్తాకరంబు వారాశియనఁగ.
క. అత్యంత విసర్గయుడుగు
నిత్వాదుల రత్వమొందు ఋత్వముతుదరా
సత్వము తపబుద్ధియనఁగ
సత్వయుతా నిరృతియనఁ బ్రశస్తంది గుట.
క. తలమగురేఫాంత విన
ర్గలమీఁద ఋవర్ణ మొనరఁగా సంధివిస
ర్గలుడిగి రేఫయు ఋత్వము
గలియును బుసరృతు సమేతకమలాక్షీయనగా.
తే. స్వాధిసంధిలోపలి విసర్గాంత వర్ణ
సంధులెన్ని యన్నియును విసర్గసంధి
యందె కలసివచ్చుటఁజేసి స్వాదినంధి
వేఱ యొనరింపఁబడదు వివేకరూఢ.
వ. మఱియు నొక్కసంధి విశేషం బవధరింపుము.
క. ఉపరిని హల్పంయుతమై
నపు డూఁదును స్వరసమన్వితాక్షర మగునే
నపుడూఁద దాదివర్ణము
ప్రసాద్యయము పరికృతంబు పరీక్షప్తియన.
[మఱియు
సమాసంబులు]
క. లలిత ద్వంద్వ బహువ్రీ
హులు తత్పురుషము నలుక్కు మద్యద్ద్విగువు
654, జతనమైన రేఫాంత విసరయుండి, (ఛం, దం)
854
655
656
657
658
659&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aw159z291cd1d3vs5y3fw8fauye0t1c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/605</title>
    <ns>104</ns>
    <id>175999</id>
    <revision>
      <id>492982</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:15:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము నలిఁ గర్మధారయము ని ర్మలావ్యయీ భావమును సమాసము లరయు. 413 680 స. అందు పూర్వపదార్థ ప్రధానం బవ్యయీభావంబు, నుత్తరపదార్థ ప్రధానంబు తత్పురుషంబు, నుభయపదార్థ ప్రధానంబు...'</comment>
      <origin>492982</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2289" sha1="sgok8xs9gzoek6nfrxterx73mji52ux" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
నలిఁ గర్మధారయము ని
ర్మలావ్యయీ భావమును సమాసము లరయు.
413
680
స. అందు పూర్వపదార్థ ప్రధానం బవ్యయీభావంబు, నుత్తరపదార్థ ప్రధానంబు
తత్పురుషంబు, నుభయపదార్థ ప్రధానంబు ద్వంద్వంబు, నన్యపదార్థ
ప్రధానంబు బహువ్రీహియునగు నందు,
ద్వంద్వసమాస లక్షణము
క. 'పెక్కైనను రెండైనను
జోక్కపు శబ్దములు 1 గదియుచు ద్వంద్వమగుతో
మ్రొక్కెద బలకృష్ణులకన
నక్కటి కమఠాదు లుర్వికాధారమనగా,
తే. వ్యస్తపదమయ్యెనేని సమస్తమైన
ద్వంద్వమున కంత్యపదము చందము విభక్తి
అంబువులు గోవు ద్విజుఁడు శుద్ధాత్ములనఁగ
నంబు గోద్విజుల్ శుద్ధాత్ములనఁగ నిట్లు.
తే. చేయవలయు మాతాపితృసేవయనఁగ
మహితరుచులు సూర్యాచంద్రమసులనంగ
నాదిమునులు మిత్రావరుణాఖ్యులనఁగ
ద్వంద్వమున సంధిదీర్ఘము ల్వచ్చునిట్లు.
క. అల సంస్కృతమునఁ బోలెకా
వల దల్పాచ్చునకు నిచట ద్వంద్వపు నియతుల్
తెలుఁగు లమగ్రహ నిగ్రహ
ములు నాఁగను బుణ్యపాపములు నాఁజనుట.
652, 1గదియులో, (ఛం. ఆ.)
661
662
663
854
685
6E8. 1నిట్లు ద్వంద్వంబు గృతులతో వెనసియుండు, (అ. శి, వ్రాతప్రతి),&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sgok8xs9gzoek6nfrxterx73mji52ux</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/606</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176000</id>
    <revision>
      <id>492983</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:16:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '414 అందు లక్షణశిరోమణి క ఏవస్తు వెవ్వనికి ఁగల చతుర్థాశ్వాసము బహువ్రీహి దావస్తువుకలిమి యతని కలవడఁబలుకం గావలయు బహువ్రీహి శి రోవిలసద్బరి బర్హ రూఢవి వేకా ! అందు తత్పురుష సమాసము...'</comment>
      <origin>492983</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1749" sha1="ck8bl18a46f364z7fk42k3myswy80uo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;414
అందు
లక్షణశిరోమణి
క ఏవస్తు వెవ్వనికి ఁగల
చతుర్థాశ్వాసము
బహువ్రీహి
దావస్తువుకలిమి యతని కలవడఁబలుకం
గావలయు బహువ్రీహి శి
రోవిలసద్బరి బర్హ రూఢవి వేకా !
అందు
తత్పురుష సమాసము
తే ప్రధమపదమున కెద్ది విభక్తి దాని
చే విశేషింపఁబడినది యా విభక్తి
* సరగఁ బరఁగెడి తత్పురుషంబు గృతుల
నదియు నఇ్పూర్వ సహిత మెన్మిది విధములు
క తగఁబ్రధమాతత్పురుషం
E 67
బగుఁ గాయము యొక్క పూర్వమపరము దెల్లం
బుగఁ బూర్వకాయ మనఁగా
* నగణితమతి నపరకాయ &quot;మనఁగా వరుసగా.
క కమలాశ్రితుండు ధనకృ
త్యము కుండలకాంచనంబు ధామాగతుఁ డ
ర్యమసుతుఁడు &quot;పటస్థిత చి
త్రమును ద్వితీయాదు లాఱు తత్పురుషంబుల్
1
సంజ్ఞ (బరఁగును (ఛం ద )
668 వినగ ణిత ముగ. (ఛం జ )
2మన కాయమనజ్ (ల. శి. వ్రాతప్రతి),
(ఛండశ)
660, 1నుతుఁడు పరిస్థిత చిత్రమన, (ఛం ద )
6E6
667
668
669&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ck8bl18a46f364z7fk42k3myswy80uo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/607</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176001</id>
    <revision>
      <id>492984</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '133 విశ్రమాధికారము నఞ తత్పురుషము క్షితి నఞ తత్పురుషంబగుఁ బ్రతిషేధ నకారమునకుఁ బ్రతియై మొదలకా వితతాకారము చొప్పడి యతఁ డబ్రాహ్మణుఁ డనఁగ నవృషలి యనఁగజ క ద్విగువగు సంఖ్యా పూర్వ...'</comment>
      <origin>492984</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1676" sha1="d4g8l4199cr0y6lv094nv1rh5asj2bp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;133
విశ్రమాధికారము
నఞ తత్పురుషము
క్షితి నఞ తత్పురుషంబగుఁ
బ్రతిషేధ నకారమునకుఁ బ్రతియై మొదలకా
వితతాకారము చొప్పడి
యతఁ డబ్రాహ్మణుఁ డనఁగ నవృషలి యనఁగజ
క ద్విగువగు సంఖ్యా పూర్వక
ద్విగువు
మగుచు సమానాధికరణమగుచుఁ బ్రసిద్ధం
బుగఁ గర్మధారయాహ్వయ
మగుఁ దత్పురుషంబ యీ క్రియజు భిన్న గతిశా
క ఏయది సంఖ్యాపూర్వక
మై యలవడఁ బలుక ద్విగు సమాసంబది దా
నీయదు పతికీర్తిం దెలు
పొయెఁ ద్రిలోకీయన నీసమాహారో క్తి శా
అందు
కర్మధారయము
క ఏమిటి కెయ్యది గుణమై
తామెఱయుచు నుండునది మొదల నిడిపలుక
భూమినది కర్మధారయ
మౌ మధురోదకము మేచకాభ్రంబనఁగ
క అందముగఁ గర్మధారయ
మందు మహాత్మునకు నమరు నఖియోగము గో
విందుఁడు మహాత్ముఁ డనఁ జే
యందు ఫలిత కల్పలక మహాలక్ష్మియన.
415
670
671
672
673
674&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d4g8l4199cr0y6lv094nv1rh5asj2bp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/608</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176002</id>
    <revision>
      <id>492985</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:16:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '416 అందు లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము అలుక్సమాసము క. ఏక్రియ యెవ్వనికిందగు నాక్రియఁదేరఁ బదమధ్యమందు విభక్తి ప్రక్రియఁ గూర్ప నలుక్కగు వీక్రియ భేచరవనేచరేశ్వరు లనఁగ. అందు అవ్య...'</comment>
      <origin>492985</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1888" sha1="2fq8mrwubwqbrlk744a5j69cqbcwzcd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;416
అందు
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
అలుక్సమాసము
క. ఏక్రియ యెవ్వనికిందగు
నాక్రియఁదేరఁ బదమధ్యమందు విభక్తి
ప్రక్రియఁ గూర్ప నలుక్కగు
వీక్రియ భేచరవనేచరేశ్వరు లనఁగ.
అందు
అవ్యయీభావము
క. ఎక్కడ నెయ్యవి లే వవి
యిక్కడ లేవనిన నవ్యయీభావము దా
నెక్కొను నిర్మక్షికమని
1 యక్కజముగఁ దీర్థ మహిమ మభినుతిఁజేయుడా.
వ. షఱియు &quot; నుత్తరపదోపమాన సమాసం బెట్టిదనిన,
తే. ఓలిఁ బురుషసింహోయని యుగడించు
చోటఁ దా సింహ ఇవ పురుషో యనంగఁ
దనరు విగ్రహమగుట నుత్తరపదోప
మాసమాసమం డ్రిది శాస్త్రమహిమవిదులు.
మఱియు
కారక శబ్దంబులు
1 తగను సంస్కృతి తెలుఁగైనఁ దత్సమంబు
* దానఁ బుట్టిన తెనుఁగైన తద్భవంబు
676. పక్క జమ
...
నేయర్ . (ఛం. ద.)
677. నుత్తర సమాసం బెట్లనిన. (అ. జి. ప్రాతప్రతి),
679, 1సంస్కృతము తెనుఁగైనఁ దత్సమపదంబు. (ఛం. ద.)
దేవానఁబుట్టి తెనుంగైనఁ దద్భవంబు (ఛం. ద.)
675
$76
877
678&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2fq8mrwubwqbrlk744a5j69cqbcwzcd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/609</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176003</id>
    <revision>
      <id>492986</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:16:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము దేశితెనుఁగు దేశజ మచ్చతెనుఁగు తెనుఁగు నిర్మలుఁడు వీరియొడయఁడు నిక్క మనఁగ. తే. సర్వనామముల్ యుష్మదస్మత్పదంబు లావిభక్తులుక్రియ లవ్యయములు మానుఁ దెలుఁగు లగుచ...'</comment>
      <origin>492986</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2038" sha1="6e77rx4k7ithqaztziefn3ft23pvi20" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
దేశితెనుఁగు దేశజ మచ్చతెనుఁగు తెనుఁగు
నిర్మలుఁడు వీరియొడయఁడు నిక్క మనఁగ.
తే. సర్వనామముల్ యుష్మదస్మత్పదంబు
లావిభక్తులుక్రియ లవ్యయములు మానుఁ
దెలుఁగు లగుచోటఁగారకాదిని వపించి
సర్వనామాశ్రయంబులు జరుగుఁగొన్ని.
సీ. ఏనన్న నీవన్న నితఁడన్నఁ బ్రథమాఖ్య
నను నిన్ను నాతని నన ద్వితీయ
నతనిచే నతనితో వనఁగఁ దృతీయ యా
తనికొఱ కతనికై యనఁ జతుర్థి
పంచమి యగు దీనఁబట్టుండి యందుండి
వానికంటెను వానివలన ననఁగఁ
వానియొక్క కులంబు వానికిఁ బ్రియమది
జనులలో నితఁడు మేలనఁగ షష్ఠి,
ఆ. జలధియందు లక్ష్మి గలుగుచుండఁగ దన్ని
మిత్తమనఁగ సప్తమీ విభక్తి
జలజనాభయనఁగ సంబుద్ధి యిట్లు వి
భక్తులమరుఁగారకో కి గతిని.
క. స్త్రీపున్నపుంసకములన
నేపగు లింగములమీఁద నెసఁగు విభక్తుల్
దీపించు నవియె వచన
వ్యాపార నిరూఢి “తత్పదాంతమ్ములతో..
681. వి. భక్తుల ఆరు, (ఛం. గ.)
682, 1 నక్ష రాంతరములతో, (ఛం, ద,)
DS-53
X17
679
489
$81
€82&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6e77rx4k7ithqaztziefn3ft23pvi20</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/610</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176004</id>
    <revision>
      <id>492987</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '418 లక్షణళిరోమణి క. తనరఁగ అ ఆ ఇ ఈ చతుర్థాశ్వాసము లనఁగా ఉ ఊ లు నాఁగ నంబుజ దశలో చన ఋ ౠ లన ఓ ఔ లనఁగ నజంతాహ్వయంబులగు నీపదియు. క. చజలు తవర్గములు పబమలు స్వజనప్రియ రవలు శషలు సహలు పదాలు ని...'</comment>
      <origin>492987</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1819" sha1="iinmw0ymjv7wwaq0ioxd5id42wbelk3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;418
లక్షణళిరోమణి
క. తనరఁగ అ ఆ ఇ ఈ
చతుర్థాశ్వాసము
లనఁగా ఉ ఊ లు నాఁగ నంబుజ దశలో
చన ఋ ౠ లన ఓ ఔ
లనఁగ నజంతాహ్వయంబులగు నీపదియు.
క. చజలు తవర్గములు పబమలు
స్వజనప్రియ రవలు శషలు సహలు పదాలు
నిజమగు హలంతములు హరి
యజంతములు గూడ నిరువదాఱంతంబుల్.
క. అంతము తెలుఁగగునెడ నే
యంతము తలసూప దైన నచట సమాసా
భ్యంతరములందు సంధ్యుచి
తాంతములకుఁగాన దీవియద్విష్ణులన.
క. యత్తత్ప్రభృతు లోకటితోఁ
జోత్తెంచును యద్గుణంబుచూచి మహాత్ముల్
మెత్తురు తత్పురుషుఁడు లో
కొత్తరుఁడన నీదృశ ప్రయోగబలమున.
683
684
685
688
మఱియు
క్రియాపదంబులు
క. &quot;ఒరుఁ బలుకుఁ బ్రథమ పురుష మే
దిరి మధ్యమ పురుష పలుకు ధృతిదనుఁ బలుకు
ధరనుత్తమ పురుషక్రియ
వరుస నలింగకములైన వచనము లెసఁగుణ.
క. కారక పదములు తేనుఁ గై
నారి నరుఁడు రత్నమనఁ దనర్చుగతి క్రియా
687, డై పరుఁ బఱుకు (ఛం. ద. )
687&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iinmw0ymjv7wwaq0ioxd5id42wbelk3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/611</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176005</id>
    <revision>
      <id>492988</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:17:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము కార విశేషము లమర వు వారలు వచ్చేదరు దండువచ్చెద రసుచోశా. క. ద్వివచనము లేదు తెనుఁగునఁ బ్రవిమలగతి నేకవచన బహువచనము లొఁ దీవించెద ననఁ దివిచెద మనఁ గవియనఁ గవులనఁగ గ్...'</comment>
      <origin>492988</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1996" sha1="pdtotaxyfsy8p7odwd9bkzru33xrdaw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
కార విశేషము లమర వు
వారలు వచ్చేదరు దండువచ్చెద రసుచోశా.
క. ద్వివచనము లేదు తెనుఁగునఁ
బ్రవిమలగతి నేకవచన బహువచనము లొఁ
దీవించెద ననఁ దివిచెద మనఁ
గవియనఁ గవులనఁగ గ్రియలు కారకఫణితి .
మఱియు
అవ్యయపదంబులు
క. ఇలఁగారక మట్టుల యు
జ్వల రూపములయ్యు లింగవచనములు విత
క్తులులే కవ్యయ శబ్దం
బులు సకలము సముచితార్ధములు విలసిల్లుగా.
తే. నెఱయ నవ్యయపదములన్నియు సమాస
రూపమున సంధ్రకవితకు రుచియొనర్చు
స్వర్వధూమణీయన వృథాశంక యనఁ ఋ
నః ప్రణతి వాఁగ నుచ్చైర్ని నాదమనఁగ.
క. వృథ యను నవ్యయ మొక్కఁడు
ప్రతంబై చెల్లుఁ గృతులఁ బ్రత్యేకము తా
వృథసేయక యెపుడు మనో
రథములు మాకిచ్చునీమురద్విషుఁ డనఁగ.
క. కారకజనిత క్రియయును
నారఁ గల్యష్ప్రత్యయాది కావ్యయము దెనుఁ
గైరంజిలుఁ బూజించి వి
చారించి యుదాహరించి సంధించి యనజు.
688. 1ఆజరవు. (ఛం. ద.)
698. 1ల్యత్ప్రయాదు అవ్యయము అగుణ్: (ఛం. ద.)
419
688
6 9
1891
€92
6.3&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pdtotaxyfsy8p7odwd9bkzru33xrdaw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/612</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176006</id>
    <revision>
      <id>492989</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:17:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '420 మఱియు లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము వి శేష్యవి శేషణంబులు క. హరికరుణాకరుఁడనఁగా హరియను శబ్దము విశేష్యమగు మఱి కరుణా కరుఁడనఁగ విశేషణ మి ట్లురుతరగతిఁ గారక ప్రయోగము అమరుణ క్ర...'</comment>
      <origin>492989</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1376" sha1="503sqddlyzj0umaveex387d0qsse6sy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;420
మఱియు
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
వి శేష్యవి శేషణంబులు
క. హరికరుణాకరుఁడనఁగా
హరియను శబ్దము విశేష్యమగు మఱి కరుణా
కరుఁడనఁగ విశేషణ మి
ట్లురుతరగతిఁ గారక ప్రయోగము అమరుణ
క్రియావి శేషణంబులు
క. పగతుని తమ్ముని శాశ్వత
ముగ విల్ఫెను దశరథేంద్ర పుత్తుండనుచో
జగమునఁ గ్రియావిశేషణ
694
మగు నీయెడ శాశ్వతముగ నని పల్కు టయు.
195
అ. 1శబ్దకుద్ధిగోరి సంధిసమాన రూ
పంబులిట్లు కొంత పలుక ఁబడియె
మఱియు నుచితరీతి వెఱుఁగంగవలయు ర
హస్య లక్షణంబు లాంధ్రకవులు,
అన్నారు.
698
న. ఇవి సంధి పద్ధతి ప్రయోగ లక్ష్యములు.
697
696, 1ళ బసిది కోటకు. (చం. జ. )
శబ్దసిద్ధితో&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>503sqddlyzj0umaveex387d0qsse6sy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/613</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176007</id>
    <revision>
      <id>492990</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:17:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము కాటనుండి గ్రంథపాతము. చిత్రకవిత్వము చక్ర బంధమూ ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయ విలాసము. 8817 421 శా. సత్యా కల్పక మత్యా వి ష్కృత ప్రస్ఫుటా శరభిదాచా రావిశం క క్రమా బం ధుర...'</comment>
      <origin>492990</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" sha1="rsh7jjk5ge7pavlnpy6w2y5qlwuw423" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
కాటనుండి గ్రంథపాతము.
చిత్రకవిత్వము
చక్ర బంధమూ
ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయ విలాసము. 8817
421
శా. సత్యా కల్పక
మత్యా వి ష్కృత
ప్రస్ఫుటా శరభిదాచా
రావిశం క క్రమా
బం ధురాదరణ భూమా
జంతు కూటా శ్రితా
దిత్యా వేం ధన
ధ ర్మసారంత మూ శ్రీ
ముక్కరా
క్షమా
8
మాత్యుల్లాస పదామహావిదితధామా 'సాధుతార క్షమా.
నాగ బంధము
[ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయవిలాసము. &quot;8 27
చ. కరివరదాన కూర సురగౌరవ సజ్జితపాదసార ' సా
ధరధరతార సూరి సరతారక నిత్యనశోకదాసభా
స్వరమదకోశలార సరసారకు భృద్వర ధీర మౌనిభా
సురశుక గీత మార నిభశోభన రమ్యశ రీర సంభృతా.
699
698. సంధు (అ. . ప్రాతప్రతి). ఇందు మూఁడవ వలయమున &quot;కవి
వేంకటాద్రి&quot; అనియు, ఆఱున వలయమున * ప్రంబంధ రాజము ”
అవియు కవి పేరు, కృతి పేరు వచ్చును.
శిరోమణి కారుని నామాంకితములైన స్వీయ చక్రబంధము.
యుఁడనో పును.
699. =సార సేంధర. (ఆ. శి. వ్రాతప్రతి).
2కూరి. (అ. శి.)
ఆహర, (ప్ర.రా. వేం.)
లు మె&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rsh7jjk5ge7pavlnpy6w2y5qlwuw423</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/614</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176008</id>
    <revision>
      <id>492991</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:18:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '422 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము పుష్పమాలికా బంధము [ప్రబంధరాజ వేంర టేశ్వర విజయవిలాసము. 883] శ్రద్ధర, శ్రీ రామా2రా(ను) రాగస్థిరతరమురళీ స్మేరసారస్వర శ్రీ తారాదారా ధరాస్యా తతనత వి...'</comment>
      <origin>492991</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2234" sha1="e81bg0xoe7pt6tvmxfxr9h5sofgq6si" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;422
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
పుష్పమాలికా బంధము
[ప్రబంధరాజ వేంర టేశ్వర విజయవిలాసము. 883]
శ్రద్ధర, శ్రీ రామా2రా(ను) రాగస్థిరతరమురళీ స్మేరసారస్వర శ్రీ
తారాదారా ధరాస్యా తతనత వితతీదానితా నిత్యనిష్ఠా
తారాపారాబ్జరావా॰ధర నరభరణాద్రౌపదీపస్వపక్షా
&quot;సారాచారాభిరామా కరవర శరణా చారుకారుణ్యరుచ్యా.
అష్టదళపద్మబంధము
[ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విలాసము. 870]
స్రగ్ధర. రామా రక్షో దలప్రాగ్ర్య ధరకదన సత్రాసపథ్యార మారా
రామా రథ్యాసపత్రా ప్రకట గుణసముద్రా పవిత్రాసమారా
రామా సత్రా విపద్రా రవినిభకరచక్రశరణ్యాగమారా
రామాగణ్యా రశక్రా రథితఖగ వర్క్షాప్రాలదక్షోరమారా.
క, భవభావీభవనిభవా
ఓష్ఠ్యాచలజిహ్వాద్వ్యక్షరి
భవభావభవాభిభావభానీఖీతూ
భవభావభానిపై భవ
భ (వి) భావిభుభావవిబుధభావావిభవా !
700. రామే. (ప్ర.రా. వేం.)
రాజి. (ల, శ)
ఇచాద, (0, శి)
ఉదరభరహరణా, (ప్ర.రా. వేం.)
కదరధరణరణా. (కు. రా॥ వేం॥)
కళారానీరాజిరాజ్యం (అ. శి.)
7శరహరణరతా. (ల. శి.)
701. = దరక దనన త్రా. (ప్ర.రా. €0.)
702. భవ, (ఆ. శి. వ్రాతప్రతి).
700
701
702&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e81bg0xoe7pt6tvmxfxr9h5sofgq6si</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/615</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176009</id>
    <revision>
      <id>492992</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:18:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 423 [ప్రఫబధమవలు - ఓష్ఠ్యములు, అచలజిహ్వము లనఁగా నుచ్చారణలో జిహ్వాచలనము (నాలుక కదలిక) లేనివి, ద్వ్యక్షరి యనఁగా రెండక్షర ములు గలది జిహ్వాచలనములేని యోష్ఠ్యములలో '...'</comment>
      <origin>492992</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2667" sha1="04a7bvz5sxv1kbgze2dj2tlnapyzu2c" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
423
[ప్రఫబధమవలు - ఓష్ఠ్యములు, అచలజిహ్వము లనఁగా నుచ్చారణలో
జిహ్వాచలనము (నాలుక కదలిక) లేనివి, ద్వ్యక్షరి యనఁగా రెండక్షర
ములు గలది జిహ్వాచలనములేని యోష్ఠ్యములలో ' భ - వ ' అను
రెండక్షరములతో నీపద్యము రచింపఁబడినది ]
బ్రహ్మస్తుతి - పుష్పమాలికా బంధము
చ ఖరకరఘోరతేజ కవికల్పక బద్దనవీనజానకీ
వరధర ధీరరాఘవ భవస్తవలోలుప చాపరోపభా
స్వరకరవీర గుప్తస వసర్వసమారమణీ [మనో ]మనో
హరిశరహారకీర్తియన [యవ్య]యదానవజీవనావనా
గోమూత్రికా బంధము
చ రఘువర ధీరతావిమలరామ దయాపరదివ్యమూర్తి య
త్యఘ నలినాక్షదాన 1 (రత) యక్షయరూప జితారిఖాసు రా
రఘుశరవీరభూవిభుల (రా)మ జయాకరభవ్యకీర్తిని
త్యఘనఘనాధ దాశరధి యక్షయకోప ప్రతాపభాస్కరా
* పుష్పగుచ్ఛబంధము
క సురవర దరకర ఖర కర
కరఖర శర దార ధీర ఖరహరహార
768 1వార (ఈ. శి వ్రాతప్రతి)
27వ (ఆ శి వ్రాతప్రతీ).
704 తర ( శి వ్రాతప్రతి).
703
704
705 * ఇది 'ఛత్ర బంధ ' మని అ కాని ఛత్రబంధ లక్షణ మిందు సరి
పడుట లేదు దీనిని గోమూత్రికా బంధముగను, పుష్పమాలికాబంధము
గను సంతరింఫనగును ఇందు ప్రతి 2 వ అక్షరము రవర్ణముగా నిర్వ
హింపఁబడియున్నది. గోమూత్రికా పుష్పమాలిక కిట్టి నిర్బంధ
మనవ సరము కాన నిధి పుష్పగుచ్ఛ బంధముగా నూహించి, సంకరింప
బడినది.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>04a7bvz5sxv1kbgze2dj2tlnapyzu2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/616</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176010</id>
    <revision>
      <id>492993</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:18:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '424 లక్షణశిరోమణి స్ఫురదుర సరవర ధీర చతుర్థాశ్వాసము త్రరమా రఘు రమ్య రక్షి రణిరత రథ్యా ! నాగ బంధము స్రగ్ధర, భవ్యా, రామక్షితీశా, భవనవజలజ ప్రాయవైశద్యకీర్తీ, దివ్యాగత్యాగరాజద్విమ...'</comment>
      <origin>492993</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2360" sha1="215w3u3874ck2ser9i2c701l8ezl4l5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;424
లక్షణశిరోమణి
స్ఫురదుర సరవర ధీర
చతుర్థాశ్వాసము
త్రరమా రఘు రమ్య రక్షి రణిరత రథ్యా !
నాగ బంధము
స్రగ్ధర, భవ్యా, రామక్షితీశా, భవనవజలజ ప్రాయవైశద్యకీర్తీ,
దివ్యాగత్యాగరాజద్విమల, రణరమాధీన భద్రావరాయ
త్ప్రవ్యాదాకీర్ణ నానాగహన వినతపక్షి జరాతీత ధీరా
నవ్యాపద్మేశ భవ్యా, నరభరణదిశానాథగణ్యోపసేవ్యా !
పాదగోపనము
చ. నరవరధీర గుప్తకృపణాపరభూధరమన్యు వేగ జే
త్రరియుతధీ తాలఘుతరావ ణభృల్ల లితా (భ) భూసురా
* యురుఘనభావమావిభ నయు క్తరమా (వరవత్స) నిర్మలా
(వరకృప ధన్యుఁజేయు రఘువల్ల భరాఘవ భక్తవత్సలా !)
705
706
707
ప్రాదగోవనమనఁగాఁ బాదమును దాఁచుట ఇదియొక చిత్రకవితావిశేషము.
ఇందు మొదటి మూఁడు పాదములలో నాల్గవపాదముయొక్క యక్షరము
లోకక్రమమున నిముడ్పఁబడియుండును. పై పద్యము మూఁడు పాదము
లలోఁగల యక్షరములలో రెండేసి యక్షరముల విడిచి మూఁడవదానిని
గ్రహించి క్రమముగా ఎత్తి వ్రాసినచో నాల్గవపాదము వచ్చును. ]
అనులో మవిలోమము
క. మానవ పాయజ తనుశివ
T
మానధనాసార భవన మదన దవనదా
దానవదన దమనవభర
సానాధన మావళినుత జయ పావనమా.
70&quot;. పురు. (అ. 1) యతిభంగము.
709&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>215w3u3874ck2ser9i2c701l8ezl4l5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/617</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176011</id>
    <revision>
      <id>492994</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:18:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'విశ్రమాధికారము 425 [ఇందు మొదటినుండి తుదివఱకుఁ దుదినుండి మొదటివఱకు నెటు చదివినను నొకేరీతినుండును. ఇదియొక చిత్రకవితావిశేషము. అనులోమ విలోమమనిన త్రిప్పిచదివిన నర్థవంతమగు పద...'</comment>
      <origin>492994</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3646" sha1="dgqcz8odm4xnpjm5ate5am2mbvreho8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;విశ్రమాధికారము
425
[ఇందు మొదటినుండి తుదివఱకుఁ దుదినుండి మొదటివఱకు నెటు
చదివినను నొకేరీతినుండును. ఇదియొక చిత్రకవితావిశేషము. అనులోమ
విలోమమనిన త్రిప్పిచదివిన నర్థవంతమగు పద్యాంతరము కావలెనని
యితర లక్షణ గ్రంథములు దెలుపుచున్నవి. త్రిప్పిచదివిన నౌకేరీతి
నుండునవి భ్రమక చిత్రములు. పై పద్యమందు పూర్వార్ధము త్రిప్పి
చదివిన సుత్తరార్ధమగుచున్నది. ఇట్టిరితి చిత్రకవితను పద్యభ్రమకమని
పేర్కొనుట యుక్తము. కానఁ బైపద్యము ననులోమ విలోమమనుట
కన్నఁ బద్యభ్రమకమనుట యుక్త తరము. ]
అష్టదళపద్మబుధము
స్రగ్ధర. హారీ నిత్యాసనర్మా హరవినుతనయాత్యాయ సత్రానిరాధీ
ధీరానిత్రాసయత్యా ధృతవదనతధాత్రీ పదివ్యాభరాకా
కారాభవ్యాది పత్రీడ్గమన శుభగుణ గ్రామసక్తాసరామా
మారాసక్తా సమగ్రా మహిత వరధనుర్మాన సత్యానిరీహా.
709
గద్య :- ఇతి శ్రీమద్వేంకటరమణ కరుణాకటాక్షవీక్షణసంప్రాప్త సహజసారస్వత
విశ్రుతాశ్రాంత విశ్రాణవసంతత సంతోషితామందానంద కందళిత నిఖిల
ధరాబృందారకబృంద నందవరవంలోత్తంస, సకల కవిరాజమిత్ర, పొత్తపి
వంశపవిత్ర, గౌతమసగో త్రాశ్వలాయనసూత్ర, సుచరిత్ర, పసిండికొండ
దుర్గ రాజవెంగనమంత్రిపౌత్ర రామయామాత్యపుత్ర, మడూరి రఘునాధ
ప్రధానదౌహిత్ర, యశేషవిద్వత్కవిజనకృతాదరణపాత్ర, చతురుపాయ
ధురీణ, కార్యఖడ్గప్రవీణ, నిఖిలసుకవిజనాంగీకృతదత్త నిశ్శంకలక్షణ
చక్రవర్తి బిరుదాంక, వేంకటరమణార్య ప్రణీతంబైన సకలలక్షణసంయుత
సుదాబ్ధిసంపూర్ణ చంద్రోదయంబగు ' లక్షణశిరోమణి' యందు వర్ణగణ
వృత్త విశ్రమాధికారమ్ములను చతుర్విధాశ్వాసములు విస్తరిల్లుచుండునందు,
విరతులు, ప్రాసస్థానసంజ్ఞలు, వడులు, ప్రాసంబులు, ప్రాసవిధులు,
LS-54&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dgqcz8odm4xnpjm5ate5am2mbvreho8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/618</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176012</id>
    <revision>
      <id>492995</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:19:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '426 లక్ష్మణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము రేఫఱకారంబులు, విభక్తిక్రమ సంధిసమాస విచారంబులు, దశవిధదోష భేదంబులు, నవరససంగతులు, చ, జ, య, వ, స, ర లనియెడి వర్ణ సంకేతంబులు, వట్రువలు, కారలు, చిత్ర...'</comment>
      <origin>492995</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="798" sha1="s1abq223367ougz1zhwvjcfoh66vg23" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;426
లక్ష్మణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
రేఫఱకారంబులు, విభక్తిక్రమ సంధిసమాస విచారంబులు, దశవిధదోష
భేదంబులు, నవరససంగతులు, చ, జ, య, వ, స, ర లనియెడి వర్ణ
సంకేతంబులు, వట్రువలు, కారలు, చిత్రకవితాలక్షణవిశేషణంబులుగలుగు
విశ్రమాధికారమను నిది చతుర్థాశ్వాసంబు సర్వంబు సంపూర్ణంబు,
మంగళమహత్ శ్రీ శ్రీ శ్రీశ్రీశ్రీ.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s1abq223367ougz1zhwvjcfoh66vg23</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>492996</id>
      <parentid>492995</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T03:21:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492996</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="999" sha1="dk9mci3mgi7mkl9815xbi3auyr9ujew" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Telugu poem|type=|lines=&lt;poem&gt;రేఫఱకారంబులు, విభక్తిక్రమసంధిసమాసవిచారంబులు, దశవిధదోష
భేదంబులు, నవరససంగతులు, చ, జ, య, వ, స, ర లనియెడి వర్ణ
సంకేతంబులు, వట్రువలు, క్రారలు, చిత్రకవితాలక్షణవిశేషణంబులు గలుగు
విశ్రమాధికార మను నిది చతుర్థాశ్వాసంబు సర్వంబు సంపూర్ణంబు.&lt;/poem&gt;|ref=}}
{{Center|మంగళమహత్ శ్రీశ్రీశ్రీశ్రీశ్రీ}}
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 618
|bSize = 422
|cWidth = 84
|cHeight = 20
|oTop = 267
|oLeft = 173
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dk9mci3mgi7mkl9815xbi3auyr9ujew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/620</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176013</id>
    <revision>
      <id>492999</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:29:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>492999</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="753" sha1="jpkigt405tx3w5zh72kf1nikopjqaab" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}నాగబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 620
|bSize = 422
|cWidth = 291
|cHeight = 308
|oTop = 116
|oLeft = 68
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=చ.|lines=&lt;poem&gt;కరివరదానశూర, సురగౌరవసజ్జితపాదసారసా,
ధరధరతార, సూరినరతారక, నిత్యనశోకదాస, భా
స్వరమదకౌశలా, రసరసార, కుభృద్వరధీర, మౌనిభా
సుర, శుకగీత, మారనిభశోభన రమ్యశరీరసంభృతా.&lt;/poem&gt;|ref=699}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jpkigt405tx3w5zh72kf1nikopjqaab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/621</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176014</id>
    <revision>
      <id>493000</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:32:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493000</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="873" sha1="kbr4hqm5ldtmyx5x6qcwnic5ztlb5kw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}పుష్పమాలికాబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 621
|bSize = 422
|cWidth = 306
|cHeight = 264
|oTop = 117
|oLeft = 47
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=&lt;poem&gt;శ్రీరామారా(ను)రాగస్థిరతరమురళిస్మేరసారస్వరశ్రీ
తారాదారాధరాస్యాతతనతవితతీదానితానిత్యనిష్ఠా
తారాపారాబ్జరావాధరవరభరణాద్రౌపదీపస్వపక్షా
సాదాచారాభిరామాశరవరశరణాచారుకారుణ్యరుచ్యా.&lt;/poem&gt;|ref=700}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kbr4hqm5ldtmyx5x6qcwnic5ztlb5kw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/622</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176015</id>
    <revision>
      <id>493002</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:36:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493002</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="872" sha1="386cqu737yf1bx3gyagsf5uqomarzbs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}అష్టదళపద్మబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 622
|bSize = 422
|cWidth = 296
|cHeight = 272
|oTop = 119
|oLeft = 65
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=&lt;poem&gt;రామారక్షోదలప్రాగ్యభరకదన సత్రాసపథ్యా రమారా
రామా రథ్యాపసత్రా ప్రకటగుణసముద్రా పవిత్రానమారా
రామా సత్రా విపద్రా రవినిభకరచక్రా శరణ్యాగమారా
రామాగణ్యారశక్రా రథితఖగవరాప్రాలదక్షోరమారా.&lt;/poem&gt;|ref=701}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>386cqu737yf1bx3gyagsf5uqomarzbs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/623</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176016</id>
    <revision>
      <id>493003</id>
      <timestamp>2025-06-20T03:39:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493003</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="756" sha1="sldkbna2n28b7n4kyf5f7gp3egmudes" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}పుష్పమాలికాబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 623
|bSize = 422
|cWidth = 303
|cHeight = 221
|oTop = 126
|oLeft = 44
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=చ.|lines=&lt;poem&gt;ఖరకరఘోరతేజ కవికల్పక బద్దనవీన జానకీ
వరధరధీరరాఘన భవస్తవ తోలుపదాపరోపభా
స్వరకరవీరగుప్తసవసర్వసమారమణీ[మనో]మనో
హరశర హారకీర్తియన [యవ్య]యదానవజీవనావనా.&lt;/poem&gt;|ref=702}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sldkbna2n28b7n4kyf5f7gp3egmudes</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/624</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176017</id>
    <revision>
      <id>493004</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:01:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '{{p|ac|fwb}}గోమూత్రికాబంధము&lt;/p&gt; {{Css image crop |Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf |Page = 624 |bSize = 450 |cWidth = 374 |cHeight = 71 |oTop = 68 |oLeft = 54 |Location = center |Description =  }} {{Telugu poem|type=చ.|lines=&lt;poem&gt;రఘువర ధీరతావిమలరామ దయాపరదివ్యమూర్తి య త్యఘనలినా...'</comment>
      <origin>493004</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="800" sha1="6gupqd7thj0orimp8xijkclt3tjw4xw" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}గోమూత్రికాబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 624
|bSize = 450
|cWidth = 374
|cHeight = 71
|oTop = 68
|oLeft = 54
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=చ.|lines=&lt;poem&gt;రఘువర ధీరతావిమలరామ దయాపరదివ్యమూర్తి య
త్యఘనలినాక్షదాన(రత)యక్షయ రూపజితారిభాసురా
రఘుశర వీరభూవిభుల(రా)మ జయాకరభవ్యకీర్తిని
త్యఘనఘనాథ దాశరథి యక్షయకోపప్రతాపభాస్కరా.&lt;/poem&gt;|ref=703}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6gupqd7thj0orimp8xijkclt3tjw4xw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/625</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176018</id>
    <revision>
      <id>493005</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:03:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493005</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="597" sha1="t8z60nmojyoxjaxje276ogpl52seelb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}పుష్పగుచ్ఛబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 625
|bSize = 422
|cWidth = 314
|cHeight = 260
|oTop = 125
|oLeft = 35
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=క.|lines=&lt;poem&gt;సురవర దరకర ఖరకర
కర ఖర శరధార ధీర ఖరహర హర
స్ఫురదుర నరవర ధీర
త్రరమారమురమ్య రక్షిరణి రతరథ్యా.&lt;/poem&gt;|ref=705}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t8z60nmojyoxjaxje276ogpl52seelb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/626</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176019</id>
    <revision>
      <id>493006</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:10:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493006</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="853" sha1="olcq9inz2eqcpl32tv6gp4fft9kb4eb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}నాగబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 626
|bSize = 422
|cWidth = 282
|cHeight = 371
|oTop = 108
|oLeft = 69
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=&lt;poem&gt;భవ్యా, రామక్షితీశా, భవనవజలజప్రాయవైశద్యకీర్తీ,
దివ్యాగత్యాగరాజద్విమల, రణరమాధీన భద్రా పరాయ
త్క్రవ్యాదాకీర్ణ నానాగహనవినతపక్షాజరాతీతధీరా
నవ్యాపద్మేశభవ్యా, నరభరణదిశానాథగణ్యోపసేవ్యా!&lt;/poem&gt;|ref=706}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>olcq9inz2eqcpl32tv6gp4fft9kb4eb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/627</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176020</id>
    <revision>
      <id>493007</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493007</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="885" sha1="irlmm1lj8ggzc7ke70xyt5g6z3jcv29" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{p|ac|fwb}}అష్టదళపద్మబంధము&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = లక్షణశిరోమణి_(పొత్తపి_వేంకటరమణ).pdf
|Page = 627
|bSize = 422
|cWidth = 311
|cHeight = 312
|oTop = 144
|oLeft = 50
|Location = center
|Description = 
}}
{{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=&lt;poem&gt;హారినిత్యాసనర్మాహర వినుతనయాత్యాయ సత్రానిరాధీ
ధీరా నిత్రాసయత్యా ధృతవదనతధాత్రీపదివ్యాభరాకా
కారాభవ్యాదిపత్రీడ్గమన శుభగుణగ్రామ సక్తాసరామా
మారాసక్తాసమగ్రా మహితపరధనుర్మానసత్యా నిరీహా.&lt;/poem&gt;|ref=709}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>irlmm1lj8ggzc7ke70xyt5g6z3jcv29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/628</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176021</id>
    <revision>
      <id>493008</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:13:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 (i) లక్షణశిరోమణియం దుదాహృత లక్షణగ్రంథములు - పద్యములు, (i-అ) లక్షణగ్రంథములు : అథర్వణకారికావళి (వికృతి వివేకము. అథర్వణుఁడు) అఘవళ్ళిఖి శైలాగ్నయో .. శ్యేఖగజ బర్హి షః వా లఘ...'</comment>
      <origin>493008</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1888" sha1="dn3tvw30lzh1k7z2qw97s4l2xib3wvb" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
(i) లక్షణశిరోమణియం దుదాహృత లక్షణగ్రంథములు - పద్యములు,
(i-అ) లక్షణగ్రంథములు :
అథర్వణకారికావళి (వికృతి వివేకము. అథర్వణుఁడు)
అఘవళ్ళిఖి శైలాగ్నయో .. శ్యేఖగజ బర్హి షః
వా
లఘుర్నా స్ర్తీ జకారస్యా అముస్సన్య క్వచిత్ క్వచిత్.
అథర్వణచ్ఛందము (అథర్వణుఁడు)
చ, అలవడ సం సెఁగల్ దరిమి
క. ఎన్నిట యతిరావ లెనని
తే, పర్వతములందు మేరువు భౌతి
క. వను ధామరులకుఁ గచటలు
*.
స్థానచ్యుతీయగు నీచ
ఆంధ్రకవితాపితామహుని అలంకారము (పెద్దన)
తే, ఇందు రేఖాకలాప లోకైక సేవ్య
ఆంధ్ర భాషాభూషణము (కేతన)
క. ఒప్పులు గలిగిన మెచ్చుఁడు
క గుణదోషంబు లెఱిఁగి
క, అక్షణములు దెలి పెడితో
ఆంధ్రశబ్దచింతామణి (నన్నయభట్టు)
సూ, తత్సమగ సద్భవగో దీర్ఘాక్షరగశ్చ రేఫస్స్యాత్
సూ, నాన్యేషాం వైధర్మ్యం అఘ్వలమూనాం రయోస్తు
ల. శి. ఆప.
4_571
1-111
2-12
2_48, 170
1_108
2_151
4_188
1-26
1-24; 4_21
1_80
4.57
నిత్యం స్యాత్.
4_571&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dn3tvw30lzh1k7z2qw97s4l2xib3wvb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/629</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176022</id>
    <revision>
      <id>493009</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అను బంధము - 2 సూ, మహతస్పోర్లు జరితో భవేత్పుంది నూ, మహతో ఒక ఉద్విభక్తా నూ, స్త్రీ పశు జడాన్వినా స్యే మహదాఖ్యాః ఉత్తమ గండచ్ఛందము (చిత్రపు భీమన) 431 e. 1. v.3. 4.514 4.514 4.514 క. అచ్చులలోని ఋకారం బచ...'</comment>
      <origin>493009</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2222" sha1="3sfk98wygi4zfkds107xkycph3qsbb0" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అను బంధము - 2
సూ, మహతస్పోర్లు జరితో భవేత్పుంది
నూ, మహతో ఒక ఉద్విభక్తా
నూ, స్త్రీ పశు జడాన్వినా స్యే మహదాఖ్యాః
ఉత్తమ గండచ్ఛందము (చిత్రపు భీమన)
431
e. 1. v.3.
4.514
4.514
4.514
క. అచ్చులలోని ఋకారం బచ్చుపడిన్
4_231
ఉ. ఉక్కఱనాఁగఁ దెమ్మెరన నొప్పగ
4.78
తే. భృగువసిష్ఠాటిముని మనోభీష్ట
4_85
క. అడయో భేదమను చును నుడి వెడివచనము
-4_159
తే. లలిత వీణారవంబుతో ఢక్క సరియె
4_161
కవికంఠ పాళము (తెలుగు - ?)
చ, కృతీపతీనామ తారగణ
కవిచింతామణి (వెల్లంకి తాతంబట్టు)
సీ. ఆరయ శకంధు కర్కంధు సీమంత .
క. ఆదిపురాణాగమములు వేదంబులు
ఆ, ఆది లఘు అమీఁద నరబిందువు నిల్ప
సీ, సత్కీల కన్యక కపుడు రాజధరుఁడిచ్చె.
శ, నవకముగఁగీర్తి నిలుపును వ్యవహారము
B
శ, పపడనూ పగడము తేకువ
క. భిన్న పద ప్రథమల పై
క. వేదపురాణాదుల గతి నాదిహిత.
కవిజనసంజీవని (ముద్దరాజు రామభద్రయ)
తే. ఆంగజ*రుండు కరుణఁగా చెం గజంబు
తే. ఆమరఁగృతులందు నాంత పదము ఖ
తే. అరబిందు నిర్బిండువగు పదముల
తే. ఏకవచనంబె కెలునీకిరుల నెల
క. ఏకృతులయందు సేక
4-236
4.306
1.71
4-478
4_807
1.49
4.479
4_485
1_47
4_418
4.417
4-425
4_592
4.181&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3sfk98wygi4zfkds107xkycph3qsbb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/630</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176023</id>
    <revision>
      <id>493010</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:14:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '488 లక్షణశిరోమణి చతుర్థాశ్వాసము ల. శి. ఆష, క, ఏపాఁ డెవ్వఁ డెవ్వఁడ ను. కృతులంగల్గుటం జేసి క. చను ణత్వ విధాయక శచను నాపోరిన వాతాశన 4_507 4_274 4_406 4.210 క. చరిత్రము, చరిత్ర మొక యెడ 4_588 శ, చెన్నగు సక...'</comment>
      <origin>493010</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2282" sha1="stycsyqz22z4fxphzfbbeivk71kzwa7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;488
లక్షణశిరోమణి
చతుర్థాశ్వాసము
ల. శి. ఆష,
క, ఏపాఁ డెవ్వఁ డెవ్వఁడ
ను. కృతులంగల్గుటం జేసి
క. చను ణత్వ విధాయక
శచను నాపోరిన వాతాశన
4_507
4_274
4_406
4.210
క. చరిత్రము, చరిత్ర మొక యెడ
4_588
శ, చెన్నగు సకార సొల్లుల
4_6 0
ళ. తెనిఁగింపఁగ బహువచనంబు
క. తెలుఁగుఁ గృతుల స్త్రీలింగంబునకూ
శ. ద్విత్వంబు వివర్గలోపంబు
4.597
4_595
4_579
తే. నంద నందనం డారగించె
4-419
B
సే. నుతి నేతుమనఁ గూడు నే
4_475
ఆ. పంచమీ విభక్తి పరఁగినమద్యవకారము
4_590
క. పరఁగకొన్నిటఁ దిర్యక్పర మైన
4_585
తే. పలుక నెలు విశేషములు
4_593
క. పూంచెస్ మంచెన్ బంచె
4_510
3.
ప్రొసమొనరింప బిందు పూర్వకముగాఁన
తే, సంధిఁగూర్పంగఁ బ్రథమాంతశబ్దవితతి
మ. సుకవిస్తుత్యము గానఖండవడినిల్చు,
స్వాంత వేదండ మార్తాండ
4_858
4-473
4-85
4_808
కవిజనాశ్రయము (భీమన)
క. అఆఐ ఔ లకుమఱి
4.30
ళ, ఆతిశయముగఁ జెప్పిన
3.432
దండకమా, అమరఁగ నఃహంబు అందాదిగా నొండే
3.284
క, ఆమరఁగ వేల్పుల చేఁ గ, బ్బము
1_41
అయగ్రాహి, ఇంబడరఁగా భజగ,నంబులు కడణ్
8.231
ఇంద్రవజ్ర. ఇత్తాజగా సంగతి, నింద్రవజ్రా
8.117
3. ఏగణము గదియు నగణం
2.49,171
B
కృ కతుఁ గనితా మహిమకుఁ దీవి రేఁడు
4-882&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>stycsyqz22z4fxphzfbbeivk71kzwa7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/631</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176024</id>
    <revision>
      <id>493011</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'క కమనీయ సమ సక అనుబంధము - 2 స్తకళా, గమహణం క, కావునఁ గవిత్వతత్త్వము .క.జననుత భీమత నూజా క. దానమున సత్యమున నభి, మానమున కె'. దోసంబులేక వను నివాసం ఔ వస్తు త్రిభంగి. ననలును, ననలును 489 o. 1. 4.5. 1.48 1...'</comment>
      <origin>493011</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2260" sha1="ko9ommjcta08enrkwvqqsyj0l6skajq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;క కమనీయ సమ సక
అనుబంధము - 2
స్తకళా, గమహణం
క, కావునఁ గవిత్వతత్త్వము
.క.జననుత భీమత నూజా
క. దానమున సత్యమున నభి, మానమున
కె'. దోసంబులేక వను నివాసం ఔ
వస్తు
త్రిభంగి. ననలును, ననలును
489
o. 1. 4.5.
1.48
1_44, 8_429
4.454
4_451
4.449
8-238
అయని భౌతి, నస నన సనంబులును
8.232
క. నిక్కు వమయ్యెజ్ వర్గుల
4.42
క. పరమోపకార ధరణీ, సురవర
4_457
సీ, పాదముల్ నాలుగు సాధముల్ గాఁజేసి
3_331
క. పోలుజ్ ఫుఫు బుభు ఆకుము
4.835
క. ప్రపరా పసమను సుప్రత్యపీ
4.187
క. ప్లుతమనఁబరఁగు మాత్రా
4-195
ఉ, మానుగ విశ్రమాక్షిర సమన్వితమై
4_82
తే. మొదల సంయుక వరంబు గది సె నేని
సెనేని
1.118
ca
క. విత్రస్తాఘపవిత్ర చరిత్ర జాత
4-455
క. వెలయఁగ సంయంకాక్షరములో
క, స్వః కాంతా సమయోషి దు
క, హిమకర కర వైశ్వానర
కవిరాజగ జాంకుశము (భైరవకవి)
సీ. అవని గణాలి గణావళి కధిదైవ
క. ఉరగంబును ముంగిసయును
4_298
4-448
8_16.1
2.97
2_80
ఆ. ఏ యవస్థనుండి యేవేళ నేగ్రహంబు
2_181
చ, కలువలఁగొప్పుదీర్చి నిరిగంధములంది
1_86
ఆ, గ్రహము పొంతు కలిమిక గణసంగతీ
2_87
V. తొలుత గణగ్రహమైత్రులు
2.89
తే, ధనముఁ గోలుపుచ్చు దగ్గ వక్షత్రంబు
2_140
ళ. నక్షత్ర గ్రహ రస భూ
2.195&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ko9ommjcta08enrkwvqqsyj0l6skajq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/632</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176025</id>
    <revision>
      <id>493012</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:14:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '440 లక్షణశిరోమణి క పతితారకుఁ బద్యముఖ, స్థిత క పతిమృతుఁడగుఁ బవ్యాదిని చతుర్థాశ్వాసము ఆ శ్వేత చంద్రుఁడైన క్షేమంబుఁ గావించు క. సన్నుత గణాధిదేవత కవిసర్పగారుడము (కాచన బసవన్న) తే...'</comment>
      <origin>493012</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2335" sha1="30cb4x03ks60el8fbi17fm0vamijqge" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;440
లక్షణశిరోమణి
క పతితారకుఁ బద్యముఖ, స్థిత
క పతిమృతుఁడగుఁ బవ్యాదిని
చతుర్థాశ్వాసము
ఆ శ్వేత చంద్రుఁడైన క్షేమంబుఁ గావించు
క. సన్నుత గణాధిదేవత
కవిసర్పగారుడము (కాచన బసవన్న)
తే దేవతా వాచకముల వరి లె నేని
మ పరమాత్ముం డధినాయకుండు జయ
తే రాశియరయక పలుకని రాశీయగు
ఉ వర్ణము నిర్ణయించి కృతివక్త్రమాన గడియింప
ఈ
కాలామృతము (సం)
శ్లో దీప్తః శాంతో
ముడిలేజి
ల్లో ప్రవేశ ద్వాదశే శుద్ధి
కావ్యాలంకారచూడామణి (విన్నకోట పెద్దన)
తే
తే అవని ధర్మజాఁబోలు నిత్యార్య చర్య
ఆ ఇజుఁడీఁగి భారతీకుండు చతురత
ㄢ
చ కినుఁ జళుష్య విశ్వనృప కే సరి
క చెన్నక్కి సఁ జన్నక
ఉ ధన్యుఁడు విశ్వభూవిభుఁడు ధారుణి సంగ
చ ధరణిఁ జళుక్య విశ్వవిభుదానము దానము
క పాటిగఁ జెప్పిన శబ్దము చాటు గతి
తే పుడమి విశ్వవిభుని భుజమునకుఁ దొడవు
ను పురవారాశి మహీధర రుళ
కృష్ణగోపికాలం కారము (?)
ల శి ఆష.
2.99
2.139
2-144
2.90
2_156, 175
2_51, 178
2_84
2-122
2-127
2_185
4 32
4_34
4-118
2_206
4-227
4 461
4_460
4_389
1.55
ఉ హారములున్నత స్తనము అందొడగూర్చు రచించు
4_51
గోకర్ణచ్ఛందము (గోకర్ణుఁడు)
తే ఇనఁడు పూర్వాచలం బలరింపఁజేసె
4-219&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>30cb4x03ks60el8fbi17fm0vamijqge</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/633</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176026</id>
    <revision>
      <id>493013</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:15:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 చ కు అమధి దైవహక్ ఘనము కోనుల కాంతీయు క సుకవుల్ పిన్నక్కసు బి, న్నక ఛంద శ్శేఖరము (పింగళ నాగేంద్రుఁడు) శ్లో పాదాదా విహవర్ణగ్య ఛందస్సార సంగ్రహము (3) క మిగుల ననుస్వారోమ్...'</comment>
      <origin>493013</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2111" sha1="0ov5pc7byl4ftehv6m3bgctmnff5is6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
చ కు అమధి దైవహక్ ఘనము కోనుల కాంతీయు
క సుకవుల్ పిన్నక్కసు బి, న్నక
ఛంద శ్శేఖరము (పింగళ నాగేంద్రుఁడు)
శ్లో పాదాదా విహవర్ణగ్య
ఛందస్సార సంగ్రహము (3)
క మిగుల ననుస్వారోమ్మల
తే యుష్మద-్మత్ప్ర కార మై
441
ల ఒ ఆ.ప.
2.
2.100
4.205
2.24
4-267
4.272
4.2.8
•
క వర్గాక్షర విపరీత మనర్గళ
ఛందోదర్పణము (అనంతుని ఛందస్సు అనంతామాత్యుఁడు)
కంచి తిలకము కారి ధరించే
ళ అంతము తెలంగగు జడ నే
4.117
4_685
తే అప్రసిద్ధముల్ ఇణనలు శబ్దాదులందు
క అందముగఁ గర్మధారయ
క ఆంచముగ నీషదర్థము
ఆ ఆశునకారమునకు నైత్వాత్వములువడి
తే ఆట యికారాంత పదమువిఁదటి
తే అత్వము కోతు వోషమంత్యమునఁ గదియ
క అశ్వాంత విసర్ణయుడుగు
క అనునాసిక వర్గద్యం
4_674
4.627
4_31
4-129
4_626
4.655
4_689
4_62
క అనురఁగ దుష్కర
4-446
క అరసున్నలు నెఱసున్నలు
4-882
తే అరియంట పోవుటయే యర్లనుఆయనటి
4_207
క ఆరు నికారాడి విస
4_64€
ఆం సంస్కృతమునఁ బోలెజ్
తే అవ్యయంతో విసర్గవ రాక్షరముల
..
తే ఆని ఙ ఇణనమ పొల్లుచ్చుఅంట
క ఆదులు వర్ణత్రయమును
IS - 56
4.66'
4_64
4 63
1_18&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0ov5pc7byl4ftehv6m3bgctmnff5is6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/634</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176027</id>
    <revision>
      <id>493014</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:15:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '442 లక్షణశిరోమణి ల. శి. ఆ.ప, ఆ. ఆయచేతన ద్వితీయతా నిజరూప తే. ఆ యుపేంద్రుని చౌడ గాంచుటే యపొయ ళ. ఆరయ స్వరగుణమయ్యు బూకారము తే. ఇ ఉ ఋ ఇ ల కచ్చుపరమయ్యే నేని ఇ ఇంక 4-474 4_427 4_895 4.402 తే. ఇవ్వ ముక్వ మోత...'</comment>
      <origin>493014</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2399" sha1="29xvqi3e81i9p9xdvmerskhihhrughn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;442
లక్షణశిరోమణి
ల. శి. ఆ.ప,
ఆ. ఆయచేతన ద్వితీయతా నిజరూప
తే. ఆ యుపేంద్రుని చౌడ గాంచుటే యపొయ
ళ. ఆరయ స్వరగుణమయ్యు బూకారము
తే. ఇ ఉ ఋ ఇ ల కచ్చుపరమయ్యే నేని
ఇ ఇంక
4-474
4_427
4_895
4.402
తే. ఇవ్వ ముక్వ మోత్వం చైత్య మాత్వ మైదం
4_623
ఆంతరాక్కర. ఇనుఁడొకండును, నింద్రు లిద్దఱం
3_391
క. ఇంఁ గారకమటు అయ
4_690
ఇల మర్యాదాదులయం
4.628
౫. ఈక్రిందటి రేఫలు సమా
4.489
తే. ఈత్రికారంబునకుఁ దియ్య మెుఁగఁ గ్రిండ
4_408
ళ. ఈనాలిట నుపసర్గయ
4_680
తే, ఈపదార్థమనఁగ నించుకయనఁ గ్రీయా
4.629
క. ఉపరిని హల్సంయుక్తమై
4_659
సీ. ఉరగతల్పుని గాని యుల్లంబులోఁ గొల్వ
3-883
క. ఎక్కడ నెయ్యని లేవని
4_676
క. ఎన్నిట యతిరావలెనని కన్నిట
4_12
క, ఏక్రియ యెవ్వనికిండగు
4_675
సీ. వీనన్న నీవన్న నితఁడున్నఁ బ్రథమాఖ్య
481
ఆ, ఏనియను పదంబుతో నాది పదనుండి.
4_208
క. ఏమిటి కెయ్యది గుణమై
4_678
క, ఏయది సంఖ్యాపూర్వక
క, ఏవస్తు వైవ్వోతికిఁగల
క ఐలగు గే ఐలో ఔ
క. ఒక్కడుగున విశ్రాంతులం
4-672
4_666
4_625
4_297
క. ఒగినిద్దతీంద్రులు నొక విభుండం
3-398
క. ఒరుఁబలుకుఁ బ్రథమ పురుష
4_687
క. ఒరులనన్నము యను చోట నూఁదఁబడక
4-270
తే, ఓలిఁ బురువ సింహాయని యుగ్గడించు
4_678
తే, ఓలి రేఫతోఁ గూడియు
4.4:3&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>29xvqi3e81i9p9xdvmerskhihhrughn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/635</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176028</id>
    <revision>
      <id>493015</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:15:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 443 ల, బి. ఆ.ప. కౄ కంజనయన భవభీతివి P తే, కచటపహల్లు పంచవర్గ ద్వివర్ణ క. కడపటి వృత్తంబులై కనుఁగొనఁ బాదరహిత మె ళ, కఫముఖయుగ్మములు విసు తే. కపట ప్రథమయుగ్మసకారగతుఁదాన 44.0 4_640 3_260 4_12...'</comment>
      <origin>493015</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2285" sha1="35frrhllsqyyjfh1mh5c3dwtu32ovo1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
443
ల, బి. ఆ.ప.
కౄ కంజనయన భవభీతివి
P
తే, కచటపహల్లు పంచవర్గ ద్వివర్ణ
క. కడపటి వృత్తంబులై
కనుఁగొనఁ బాదరహిత మె
ళ, కఫముఖయుగ్మములు విసు
తే. కపట ప్రథమయుగ్మసకారగతుఁదాన
44.0
4_640
3_260
4_12
4_648
4_641
తే. కపట మొదలి రెండ్లగు దుర్నిరుపరిసంధి
4_644
సీ. కమలనాభా ! నగగంబు కమఠరూప
2_33
క, కమలాశ్రితుండు ధనకృ
4_669
క, కలి తేకారాది విసు
4_650
క. కాకుస్వరయతియగు నితఁడే
4-249
క. కారక జనిత క్రియయును
4.69%
క. కారక పదమలు తెనుఁగే
4_688
క. క్రియ నై ఔలకు హ్రస్వద్వయము
4.470
ఆ. కుటిల కుంతలములు నిటలంబు పై వ్రాలు
4.884
ఆ. కుఱుచమీఁదిస్తున్న మఱి తేలవ్రాయ
4_426
రగడ, ఖ్మావలయమంతయు విశాణము
4.298
తే. శ్రీతి ఋకార రూపస్వరయతులు
క. శ్రీ తినఞ తత్పురుషంబగు
క, గోశబ్దము పై సవది
క, చజలు ఆవర్తము పబమలు
క, చాలుగా సర్వగురువులిడి
క చూడఁగ అకార రేఫ
క. చెచ్చెర ఇ ఉ ఋ లు మ్యూటికి
తే, చేయవలయు మాతా పితృ సేవయనఁగ
పంచచాము, జరేఫలు జరేఫలుకో&quot;
ఆ. ణనలుఁ దెలుఁ గమలనాభ యొండొంటి
తే, తగ ఋకారాన్వితంబు ద్విత్వంబుఁ గార
తే, తగను సంస్కృతి తెలుఁగైనఁ దత్సరంబు
4.285
4_670
4_620
4.684
3_249
4-432
4_618
4-664
3_127
4_47
4_391
-4_679&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>35frrhllsqyyjfh1mh5c3dwtu32ovo1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/636</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176029</id>
    <revision>
      <id>493016</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:15:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '444 లక్షణళిలో మణి క. తగఁ బ్రథమాతత్పురుషం తే, తచ్చమత్కృతి రచ్ఛాయ తజ్జలంబు క. తనరఁగ అ ఆ ఇ ఈ క. తమతను వర్ణంబు ద్వి క. తలమగు రేఫాంత విస ల. ళ. ఆ. ప. 4.668 4.642 4683 4_686 4_656 క. తానవనీతే ప్రియఁడన 4.452 కో. తిర...'</comment>
      <origin>493016</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2200" sha1="9u4178ukl4h2pu8pycydfxkdb820u0i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;444
లక్షణళిలో మణి
క. తగఁ బ్రథమాతత్పురుషం
తే, తచ్చమత్కృతి రచ్ఛాయ తజ్జలంబు
క. తనరఁగ అ ఆ ఇ ఈ
క. తమతను వర్ణంబు ద్వి
క. తలమగు రేఫాంత విస
ల. ళ. ఆ. ప.
4.668
4.642
4683
4_686
4_656
క. తానవనీతే ప్రియఁడన
4.452
కో. తిరముగ ఛందోక్షరములు
3-254
ఆ. తెనుఁగునంద లేదు మును క్రింద సుడి
4_188
తే, తెల్లమిగ ఋకారము
4-896
క. ద్విగువలు సంఖ్యాపూర్వక
కీలిత మణికటక
4.671
క, ద్వివచనములేదు తెనుఁగున
4_6 9
4_447
B
క. ధర ఆ ఇ ఉ ఋ లు సవర్ణమా
హ
4.617
క. ధరనవ్యయపు విసర్గకు
4_658
క. ధరను సవర్తలు ప్రాజ్వవదుర
4_188
క. ధర నెక్కటీ పల్లె తగుళ్ళ
4_829
క. ధ్రువముగ సంధిజనితరూ
4-441
తే, నలిజ శారహల్లితరను వాని శాఖ్య
4_283
అ, నా స్త్రీ యనక మహిసనంత సంపదలు
4-214
ఆ, నీలవర్ణుఁ గర్భగోళమందు
4_890
తే, నెఱయ నవ్యయ పదములన్నియు
4_691
శ. నెలకొని కచట తపంబుల
4-48
క. పగతుని తమ్ముని శాశ్వత
4_695
క. పదమధ్య దీర్ఘలఘువును
4_615
సీ, పద్మాక్షీ ! యీతఁడే బలిరసాతల మేలు
3.884
క. పన్నుగ మఠార హల్లగు
4_685
క. పరువడి ప్రాసములు సమాకర
4.888
ఆ, పాడిమరఁగిఁ బ్రతుకువాండ్రిల క్షేతలు
4.483
జ, పాడునూరు(బ్రోలు బహువచనహ్ను లే
4 436&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9u4178ukl4h2pu8pycydfxkdb820u0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/637</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176030</id>
    <revision>
      <id>493017</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:16:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 ఆ, పార్లు మనుజు లెక్క నూళ్లుగాఁ దొణఁగిన క. పెళ్కైనను రెండైనను తే. పేర్చి పొల్లవకారంబు బిందువగును క, పొడరగు దిగి భమజంతము క. పొలుపు గఁ జట తాది యుగం 445 Q. 1. v.5. 4.437 4-632 4-416 4.632 4_645 క....'</comment>
      <origin>493017</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2435" sha1="7sy2n2mjmqjbczc7m5vnx83d4198omq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
ఆ, పార్లు మనుజు లెక్క నూళ్లుగాఁ దొణఁగిన
క. పెళ్కైనను రెండైనను
తే. పేర్చి పొల్లవకారంబు బిందువగును
క, పొడరగు దిగి భమజంతము
క. పొలుపు గఁ జట తాది యుగం
445
Q. 1. v.5.
4.437
4-632
4-416
4.632
4_645
క. ప్రకట విసర్గాది స్వర
4.649
క. ప్రతీ షే ధాశారోత్తర
4.681
తే, ప్రథమ పదమున కొద్ది విభ క్తి దాని
ది క్తి
4_667
తే, ప్రథమశబ్దాంతదీర్ఘ వర్ణంబుమీఁడి
4_654
ఖుణ
క. ప్రథమాంత విభ క్తులు
4.448
తే. ప్రాదినిత్య సమాస శబ్దములుకాక
4_29
తే, ప్రాదియై యన శబ్దంబు ప్రాణమగుట
4-404
శ. బాఅస్వర మొక లాభము
సీ. భామిని చేస్తున్న పటుతోరముఁజూచి
తే, భువిననుస్వార తిబిందు పూర్వకముగ
క. మొదలి ఆకారము ఇ ఉ ఋ ఇ
క, మొదలి వివర్ధల మీఁదన్
2-126
3_382
4.109
4_6 2
4_647
క. యతి కందసీస వృత్త వ్రతతికి
3_160
క. యత్తత్ప్రభృతు లొకటితో
486
తే య ర ల వ లు, శ ష స హ లును నా
4_199
రగడ. రంపముల ప్రచ్చుగతీ వచ్చె
4.299
తే. రలయుతాయుత ప్రాసమార్గము దరింప
.4.434
క. రేశిఖరాచ్చున శాయా
4_621
తే. అలితతద్వ్యంజనంబు పైత్వమునకు
4_638
క. అశ్రిత ద్వంద్వ బహువ్రీ
4_660
తే. అలిఁబదాంత దీర ము విశ్పంబునొందు
*4_616
తే, అశలు రెండును నొండొంటఁ గలసివచ్చు
క, లోకైక హఖ్యపదములు
పడి సెలవులలో ఁ జేరువ
4 889
4_180
4.296&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7sy2n2mjmqjbczc7m5vnx83d4198omq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/638</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176031</id>
    <revision>
      <id>493018</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:16:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '446 లక్షణళి లో మణి క. వరగణవర్ణము దీర్ఘ స్వరమగుచును తే. వరుస దీర్ఘాంత సంబుధి వచన రచన సంబుద్ధి తే, వర్గములఁ దృతీయ చతుర్థ వర్ణములును సీ. వర్గహల్లుల చేరువను హకారము చతు క. వర్మ ంచిన...'</comment>
      <origin>493018</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2464" sha1="afng8l0vjvm05710l1tjb8aff02fa5p" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;446
లక్షణళి లో మణి
క. వరగణవర్ణము దీర్ఘ స్వరమగుచును
తే. వరుస దీర్ఘాంత సంబుధి వచన రచన
సంబుద్ధి
తే, వర్గములఁ దృతీయ చతుర్థ వర్ణములును
సీ. వర్గహల్లుల చేరువను హకారము చతు
క. వర్మ ంచిన నక్షరంబన
వర్ణం
ల. ఓ ఆహా
8_158
4_246
4_651
4_637
1_79
ఆ. వలదుకృష్ణ యెఱుఁగ వా నన్ను నిడితగ వా
4_248
క. భళగతీ ఋణపదమధిక పు
4_624
తే. వాఁడుగనువాఁడు సేకొనువాఁడు
4.444
క, వారణవరధ నిశాటవి
4.453
క. వివిధము గాఁజూపి పలికెడు
2-27
ఆ. వీఁడు పేంద్రుఁ డల్లవాఁడే ప్రలం బారి
4_428
క. వృధయను నవ్యయ మొక్కఁడు
4_692
క. వెలయంగ ఋకారము వట్రిలు
క. సమనామ ప్రాసము ప్రొ
క. వెలయ నివర్ణాది విస
వ్యస్తపదమయ్యె నేని సమస్తమైన
తే.
ఆ. శబ్దశుద్దిగోరి సంధి సమా సరూ
తే, షడృతు ధర్మభూషిత తరువండ అ
శ.
సంఖ్య ఁ బలువ త్రికారము
4.344
4_652
4.663
4.696
4_188
B
4_401
4.380
తే. కరని నీనాల్గు పదమధ్య సంధులందు
4_619
ఆ. సరవిఁ బధ్యవిపుల చపలార్యముఖ జఘ
3.878
A
3.
తే, సర్వనామముల్ యుమ్మదస్మృత్పదంబు
4.680
తే. సానునాసికలౌ వర్గహల్లులకు
4_414
తే, సార్ధబిందులై తేలినయట్టి పటఆకరయా
4.424
క. స్వరము తుదనుండ లుప్త విసర
1-224
క. స్వరములు కాదులనొందిన
4-229
తే, స్వాది సంధిలోపలి విసర్గాంత వర్ణ
స్త్రీ పున్నపుంసకములన
1_657
తె
L682&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>afng8l0vjvm05710l1tjb8aff02fa5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/639</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176032</id>
    <revision>
      <id>493019</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:16:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 తే, హయుత వర్గహల్లు వికల్పయతు అ జరుగు క. హరి కరుణా కరుఁడనఁగా నరసభూపాలీయము (మూర్తికవి) తే, అం దనుప్రాసభేదమ్ములైన శబ్దభవ తే, ఒక్క వర్ణంబుకడదాక నుద్దరింప క. తనువగు శభా...'</comment>
      <origin>493019</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2205" sha1="gqbff4ju6ngud0j29oz95ma7e12nmhf" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
తే, హయుత వర్గహల్లు వికల్పయతు అ జరుగు
క. హరి కరుణా కరుఁడనఁగా
నరసభూపాలీయము (మూర్తికవి)
తే, అం దనుప్రాసభేదమ్ములైన శబ్దభవ
తే, ఒక్క వర్ణంబుకడదాక నుద్దరింప
క. తనువగు శభారంబులు
QQ
మ, పరమజ్ఞాన లతాలవాలము జగత్ప్రఖ్యాత
చ. సమద విపక్షశిక్షణ విచక్షణ దక్షిణ
పంచచాను, స్ఫురత్కృపాబల ప్రజాపభూతి
నాగాభరణము (?)
క. ఈవర్ణనలొక కొన్ని యభావములైనను
బాలసరస్వతీయము (బాలసరస్వతి)
శ్లో, వాచామాంధ్రమయీ నాం యః
న్యాయః
భాస్కర చ్ఛందము (భాస్కరుఁడు)
తోటకము, చెలువార గజాజిన చేలముతో
రెట్టమతశాస్త్రము (అయ్యల భాస్కరకవులు)
ఉ. పూవులు నక్షత్రంబులును బొందుగాఁ దోయిటఁ బట్టి
&quot;రేఫ ఱకార నిర్ణయము (తాళ్లపాక తిరుమలయ్య)
క. ఇచ్చరి తెచ్చిరి యనియెడు
లక్షణతిలక ము (లింగముగుంట రామన్న)
క. ధర ఫెఁ గురకుర కవిత అ
ఉ. లక్కన మేచి కైత మొదలనే
.447
ల. ఓ ఆ.స.
4_281
4.694
4-462
4-464
1_58
1.16
4.465
4.453
1_56
4_514
4_166
4.483
4.524
2.186
1.117
క, అక్షణ మెఱుఁగని కనియవ
2.188
కల్తీ వినఁబడు దీర ము విషమగు.
2.177
సీ. వినుక పద్యాది నిల్చిన వర్ణమునకు నాధుని
2_181&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gqbff4ju6ngud0j29oz95ma7e12nmhf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/640</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176033</id>
    <revision>
      <id>493020</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:16:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '.418 లక్ష్మణశిరోమణి ల. జి. ఆ. ప లక్షణదీపిక (వార్తాకవి రఘునాథయ్య) క. ఆఅ నిత్యసమాసములో ఁ, గల 4_77 తే, ఇందు రేఖాక లాపలోకైక సేద్య 4.183 తే, ఒరుల సమ్మయ్య యనుచోట నూఁడఁబడశ 4-204 క. శ్రీ తికవు లిరువుర...'</comment>
      <origin>493020</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2515" sha1="02n0k84g3l028hgnv0fqynzutii2pvj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;.418
లక్ష్మణశిరోమణి
ల. జి. ఆ. ప
లక్షణదీపిక (వార్తాకవి రఘునాథయ్య)
క. ఆఅ నిత్యసమాసములో ఁ, గల
4_77
తే, ఇందు రేఖాక లాపలోకైక సేద్య
4.183
తే, ఒరుల సమ్మయ్య యనుచోట నూఁడఁబడశ
4-204
క. శ్రీ తికవు లిరువుర రోచికి
8_433
క. తన చెప్పినదాఖ్యాయిక
1.57
తే. తువల దీరంబులొందినఁ దోచు
4-247
4-76
4_294
4_875
8_287
4_219
8_286
తే ద్వీపనాక నిత్యప్రభు దేశీయతులు
క, వసుమతీ కమ యోగజ మొ
శా. శ్రీదేవా స్వర సంధి భేదమొకటేన్
ఉ. శ్రీసతిఁ బేకురమ్మువ ధరించిన
తే, సరవిమించు విశ్వామిత్ర శబ్దమునక
స్తుతీయెడశృం గారప
క.
లక్షణసారసంగ్రహము (చిత్రకవి పెద్దన
క, అక్కరలసదగు నేను మహాక్కరం
తే, అచ్చుతోఁ గూడి దేశీ యమనెడి విరతి
అజిక ప్రతాప, ఆజర స్తుశాంగ ప్రమితాక్షరతో
క. ఆతులిత బ ంజిత దానవ
కోమలి. అనిలజ! దోరగ మౌ విషమాం హ్రు
సీ. అన్నియుత్కళికల నాటు విభక్త్యాభాస
ప్రాచ్యావృత్తి. అయిదవ అఘువంటి క్రిందమా
సీ. ఆరిగొన శరదాన సరిగెను నరవాయి
తే ఆలశకంధ్వాది గణమున కచ్చు హల్లు
8_886
4_57
8_192
1_60
3_209
8_871
3.411
4_528
4_309
ఆపారిళిక, ఆవుదల్లములట్ల భ కార
8_405
వియోగి. ఆసమంబుల యందు సాజగల్
8_206
ఉపచిత్ర. ఆ సమంబుల సొసవలందియా
3_193
తే. ఆసమపదముఖి లఘుషట్క వెనమీఁడ
8_400
శా, ఆద్యార్యోక్తుల మాతృకార్చనలు
1_39&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>02n0k84g3l028hgnv0fqynzutii2pvj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/641</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176034</id>
    <revision>
      <id>493021</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 ధృతమధ్య, ఆరయ దోదకమంటురు బేసు క. ఇడఁదగు రేఫకు రేఫయే - వరాంగి. ఇరన్బుధుల్ మెచ్చ ను పేంద్రవజ్ర విపరీతనిశి. ఇర స్తుతా ! బేసి నుపేంద్రవజ్రన్ ఉపరివృత్తము. ఇల నిరువదియాఱర...'</comment>
      <origin>493021</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2839" sha1="mitg5g0fzk1m4okind8ffjw27kwst1v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
ధృతమధ్య, ఆరయ దోదకమంటురు బేసు
క. ఇడఁదగు రేఫకు రేఫయే
-
వరాంగి. ఇరన్బుధుల్ మెచ్చ ను పేంద్రవజ్ర
విపరీతనిశి. ఇర స్తుతా ! బేసి నుపేంద్రవజ్రన్
ఉపరివృత్తము. ఇల నిరువదియాఱర
449
0. % 9.5.
8_208
4.521
8.198
3.190
3-227
క. ఈబాగక్షరములలో
1.98
ఉపజాతి, ఈవింతతో బేసుల నింద్రవజ్ర
8_189
సీ. ఉరవట యురవణించురిమెడి యరులఁ ద్రోయుట
4.529
వేతాళీయ. ఋతు గజలన్ రేఫవంబులా
3.401
సి. ఎరుగలి కెరువది యెరగాఁగ నెరియింగ
4_580
తే. ఏక మోజంబు మొదలుగా వెనఁగుసంధి
4_182
తే, ఒక్క వర్ణంబె స్వర మూఁద నొకటస్వరము,
4.81
క. కపీచర పథ్యయు విపుఆయు
3_874
చ. కళలఁ బ్రవీణుఁడై మిగులఁ గావ్యముఅందు
1.61
శ. కవితాకవ్యక గుణములు
8_435
చారుహాసిని, కవుల్ పొగడగా ఁ బ్రవర్త
విడుఢకందము, కసీమసఁగి మెసవఁదలఁచిన
సీ. కారుత్రో మ్మొగులు తొక్కరిఁ గరమొప్పంగ
సీ. కుఱఁగట కొఱమాలి కొఱఁతవడి పఱుచ
క. కృతి మొదలనున్న వర్ణద్వితీయమునకు
3-417
3_296
4.532
4_533
1.92
శరభక్రీడ, కృతీశా, చంద్రశ్రీ ప్రథమమున్&quot; రెండింటియందున్
3_217
తే. కేతుమతి వేగవతి వియోగిని పరావ
3.202
క. కొలుతుం గహీంద్రు సొంపున
3_802
పర, విషమ. క్షమ శరభ క్రీడయణ, శ్రీ
3_216
రతిప్రియ. ఖ్యాతి గ్చేసుల సంప్రహర్షిణిం దలిర్షన్
8.191
సీ. గురువులు పారఁగ గురుదాల్చె
4.584
తే, జ్ఞాకుఁ దెనుఁగు దద్భరమైన నాఁదలీర్చు
4_63
ద్వివిధ కంద, చదువఁగ నేయర్ణమువలె
3_297
కేతుమతీ, చను బేసు ఇవ్సజసగా ప్తి
3_204
LS -- 57&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mitg5g0fzk1m4okind8ffjw27kwst1v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/642</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176035</id>
    <revision>
      <id>493022</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '450 లక్షణశిరోమణి నదీప్రఘోష, చాల వాద్యంఫ్రికిన్ స్రగ్విణీవృత్తము ఆ. చెఱకు విలు చెఱుపునేయంట చెఱంచంట సీ. చేరువ తెచ్చిరి చెచ్చెర చేరిరి ఉద్దత, జగత్సిజలగణంబు తే. జగ తీయుమ్మదస్మచ...'</comment>
      <origin>493022</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2696" sha1="mzctg1w6t5ljntretgmu91bz5a9epoz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;450
లక్షణశిరోమణి
నదీప్రఘోష, చాల వాద్యంఫ్రికిన్ స్రగ్విణీవృత్తము
ఆ. చెఱకు విలు చెఱుపునేయంట చెఱంచంట
సీ. చేరువ తెచ్చిరి చెచ్చెర చేరిరి
ఉద్దత, జగత్సిజలగణంబు
తే. జగ తీయుమ్మదస్మచ్ఛబ్ద
తే, జరుగఁగృతుల వైతాళీయజాతులందు
అ. బి. ఆ.ప
8_200
4_537
4_585
3_223
4_71
B-399
4.539
8-409
తే. జఱభి జెడిపోతు జఱజిఱజా జైనఁగ
ఉదీచ్య. తగన్ మునున్ దక్షిణాంతిక
వేగపతి. తగు బేసుల సత్రయాగంబు
నలచతుష్కందము, తనరవ్వినుతులు చేసెడ
తే. తనరవీణారచన యుద్ధతంబు
సీ. తరిచాడ తరిమిడి తరువఁగా
భద్రవిరాట్టు. తాడిజెంద సమానతజ్రగా ప్తి
తే. తీఱుగ జేయుఁడు తోఱలను దఱగదీర్ఘ్య
సీ. తెఱవలు వాలెఱల్ తెఱచిరి యే డైలు
సీ. దురదుర జూదరి దొరలెల్లఁగుదురుగ
క. ధరణిం గవియగు విప్రుఁడే
తే. ధరణియు వరాంగి యంగరా, స్త్రమునడి
ఔపచ్చందని. ధరలఘువుల్ దప్పకన్ రయంబుల్
B_205
3_800
3-221
1_540
B_213
1_548
1_541
4_544
1_58
8_196
3_408
దరము, జీవన,నలును సవవనలును భ గల
3_228
సీ. వరములు నకలును నారులు నేరవి
4 45
చతుష్కంద, నలజములం దొక్కటి వ
8_298
క. నలంది రెండవ గణమేం
8_299
నాఱని విడుచుట నెఱిలేక నూఱటనఁగ
4_547
తే. నిశియు విపరీత సంజ యౌ
8_186
తే, నెఱికెగట్టుట నిఱు పేద నెఱవువిడిచి
4_549
తే, పదము లేర్పాటు గాఁ జేయ
4.209
మధు: పరఁగఁగ మున్ను బ్రభాతవృత్త మయ్యెన్'
3-224
పి పర్యగనఁ బరువడి పరికింపఁబురుడిడు
4_550&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mzctg1w6t5ljntretgmu91bz5a9epoz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/643</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176036</id>
    <revision>
      <id>493023</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:17:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 పుష్పితాగ్ర, పరఁగన సమయందు భద్రికార మణిదీపిక, పరఁగునాడీ పదమున భత్రయ సగణబంధుర సీ, పఱచెను వేగ ంబ పటి పెద ఫఱపిటి 451 2. 3. 4.5. $_212 3.225 4-553 తే. పృథిని జీవుఁడీ కుఁడను న భేద వాది 4_520 తే....'</comment>
      <origin>493023</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2983" sha1="ac7m6p0kmsyy3d5devu8f6lnuo1lka6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
పుష్పితాగ్ర, పరఁగన సమయందు భద్రికార
మణిదీపిక, పరఁగునాడీ పదమున భత్రయ సగణబంధుర
సీ, పఱచెను వేగ ంబ పటి పెద ఫఱపిటి
451
2. 3. 4.5.
$_212
3.225
4-553
తే. పృథిని జీవుఁడీ కుఁడను న భేద వాది
4_520
తే. సెఱి గెనట్లనఁ బఱి పెడి పెటికివచ్చె
4_555
తే. పొరుగు చప్పరంబును బొరపొచ్చెముపురి
4.552
మనోహర, ప్రథననరజగాప్తిఁ బాటిలంగ నయ్యెన్
8_219
తే. ప్రొదులిరువదిలో పరాజపులు చక్క
4.139
తే. ప్రేమ చేనీవు మమ్ము ధరింతువనిన
4_131
తే. బిఱుసు మట్టించె బఱుసులు బిఱును లెందు
4_557
సీ. బూరుగు చెట్టకు బూరుగ వాద్యంబు
4_556
నిశి. చేసింద్ర వజ్రంబునఁ బేర్చి రాంగా
చునోహర, బేసిన్గవికాంతను బేర్చియు నిం
పరావతి, బేసులందు నంబులాటు పెట్టియాఆ
నారీఫ్లుత, బేనుల్ కౌలి వ్యాఖ్యవృత్త
•
3.187
3.211
8_207
కంబుగాఁగా
3-194
మఱి మేఘపు మెఱుఁగు మెఱచునోకోయని
4.559
తే. మాఱుపడుటయు 'పెడమఱి మఱఁదలనఁX
4.560
ధరణి. మును నిల్చును, దోటకమున్ మణి పై
3.197
జఘనచపలార్య, మును బధ్యాపూర్వార్థము
క. హన్ను నన్నయభట్టాదులు
సీ. మురిసెను దొండమామరదంతికినినన
తే. మొదట నిట్టియల్ప ప్రాణము లే
మణివితాన, రంగౌళుదవిరాటు బేసుల
౦ గౌశుద్ధనిరా
ట
3.883
4.569
4.558
1.108
3-210
వితాశ, రవియుగము చతురము గణయుగము
3_848
తే. రాజు రాయంచరాయంచు రాయుటయును
4.562
అంగజాస్త్ర. రూపయి మించ నుగ్మవతిమ్మన్
.3.199
శ్రీరమణ, రూపయి యాది నుగ్మవతి వ్రా
తే, రేఫక్రిందట ద్విత్వమా రేఫలేదు
జి. రేయించ్చరిత్త రేయెండ రెండవ
8_018
4_525
4_501&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ac7m6p0kmsyy3d5devu8f6lnuo1lka6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/644</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176037</id>
    <revision>
      <id>493024</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '452 వి లక్షణళిరోమణి క. శాచిక శిల్పక సార్థులు ఆ. జేఁడు తెప్పతాచు తవ్వన అంపిల్లు కుఱుచక, లంశాగ్రావప్రోద్య క. అక్షణ మెఱుఁగక కావ్యము వీక్షణమున పరాంతిక, వన్నెమీఱఁగ ప్రవర్తశాఖ్యతో...'</comment>
      <origin>493024</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2554" sha1="bmu0s74tpxg8iun7904smgl8ezxmnj8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;452
వి
లక్షణళిరోమణి
క. శాచిక శిల్పక సార్థులు
ఆ. జేఁడు తెప్పతాచు తవ్వన అంపిల్లు
కుఱుచక, లంశాగ్రావప్రోద్య
క. అక్షణ మెఱుఁగక కావ్యము వీక్షణమున
పరాంతిక, వన్నెమీఱఁగ ప్రవర్తశాఖ్యతో
తే, వఱలె ననఁగను వేడుక విఱి విలు
తే. వఱుతఁద్రోవఁగ విఱివిది వెఱచివఱలి
దక్షిణాంతిక, వరుల్ లముల్ వచ్చుటట్లనే
సీ. వారించు వారికి వారకంబుగ విరుల్
ల. శి. ఆ.ప.
1.57
4_563
3_295
8-494
8.415
4_565
4_566
3.407
4.564
క, వీరావళి మొదలయినవి
8_869
సీ. వృషభగతి త్రిపుట రే కంఫ్రియుగమగు
8.361
కల్తీ వ్రాసిరి వచ్చిరి యొప్పిరి
4_525
శిఖరిణి, శుంచి నదక్షన్ శాంతున్ సుజనవినుతున్
1_56
క. శ్రీనాయక భృత్యవర
8.203
తే. సంఖ్యయందును బరిమాణ సంజ
4_243
తే. సంధులను రెండురూపముల్ జరుగువర
4-282
సీ. సంస్కృతార్థములఁ దత్సమనుగు తెలుఁగుల
4_522
సీ. సప్తవిభక్తులు సంబోధనంబున
3_370
తే. సరవ సెరబడి పెరణ సరులనంగ
4_567
సీ, సిద్ధంబులోనున్న సిద్ధ సాధ్య
1.74
Q
తే. సిరియనంగను అమ్మయాఁ జేసిరనఁగ
వీణారచన. స్కారంబుగ నాజెన్ తయసాగురుపుత్రా
ప్రవర్తకము, స్థిరన్ మొద లుదీచ్యవృత్తియుం
甲
లీలావతీగణితము (భాస్కరాచార్యులు)
శ్లో, పాదాక్షరమితే గచ్ఛే గుణవర్గ ఫలం చైన
వాదాంగచూడామణి (1)
చ, గణముల కెల శాలయమగున్
4.568
8_222
8_418
3_277
2.50; 172&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bmu0s74tpxg8iun7904smgl8ezxmnj8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/645</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176038</id>
    <revision>
      <id>493025</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:18:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '2 అనుబంధము - 2 వికృతివ్యాకరణము (అగస్త్యవ్యాకరణము. సం. అగస్త్యుఁడు) నూ, ఆచఃప్రతిపదం కాత్యాయనళ్చ నూ, ఇనైచావన్యోన్యమ్ సూ: ఉదితళ్చ సూ, పణడలామిహాన్యాన్యమ్ సూ, మనయామధోవీర మానానామ్ న...'</comment>
      <origin>493025</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2002" sha1="d6ziwvrs7xi9pzh89fuzl35ghf8dbfp" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;2
అనుబంధము - 2
వికృతివ్యాకరణము (అగస్త్యవ్యాకరణము. సం. అగస్త్యుఁడు)
నూ, ఆచఃప్రతిపదం కాత్యాయనళ్చ
నూ, ఇనైచావన్యోన్యమ్
సూ: ఉదితళ్చ
సూ, పణడలామిహాన్యాన్యమ్
సూ, మనయామధోవీర మానానామ్
నూ, మహతో నైతఉత్
సూ, మహతస్సోర్డుజ్
నూ. రవలామధశ్చ
సూ, హ్రస్వో వాఖండ
విశ్వేశ్వరచ్ఛందము (1)
ఆ, మీను తూ నె కోల మిధునంబు తేలును
వృత్తరత్నాకరము (సం. కేదారభట్టాచార్యులు)
శ్లో, పాజేగుర్వగురాపాద్యాలము
శ్లో, వర్లాన్ వృత్తి భవానైక సైనా
32 31
.
షడ్విష మేపౌ స మేకలాస్తాశ్చ
శ్లో, సంఖ్యేవద్విగుణైకోన సద్భిర
సమవృత్త ములు
శ్రీధరచ్చందము (శ్రీధరుఁడు)
తే, ఆరయ ననునాసికా పూర్వమగుచు వర్ణ
453
ల. 4. ఆ.ప.
4.514
4.514
4_514
4.514
4_514
4_514
4.514
4.514
4.514
2.83
3_250
3.264
3_398
2: 141_155
4.117
క. మున్ను గ్రహంబుల గణముల నెన్నుచు
2_169
క. యశ వర్గ ద్వ యు
ఈ యతికిన్
4-320
ఈ, లక్కన మేచి కైత మొదలన్ నుగుణాక్షరములో
1.117
చ, వెలయఁగ బొడ్డుమల్లియలు వేనలీనంగమున్
1.135
క. సురుచిరముగ ద్విరదగతి
3_362&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d6ziwvrs7xi9pzh89fuzl35ghf8dbfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/646</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176039</id>
    <revision>
      <id>493026</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:18:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '454 లక్షణశిరోమణి శ్రుతబోధము (సుబోధాభిదానము. సం. కాళిదాసు) శ్లో, శ్లో కేఒప్టమ్ గురుజ్ఞేయమ్ సులక్షణసారము (లింగముగుంట తిమ్మకవి) ఆ. గ్రుడ్డియెద్దు జొన్న ఁబడ్డట్లు సన్మార్గ ల. . ఆ.ప...'</comment>
      <origin>493026</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" sha1="eu2mft4b1adfvb0gv47txay2tqboab5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;454
లక్షణశిరోమణి
శ్రుతబోధము (సుబోధాభిదానము. సం. కాళిదాసు)
శ్లో, శ్లో కేఒప్టమ్ గురుజ్ఞేయమ్
సులక్షణసారము (లింగముగుంట తిమ్మకవి)
ఆ. గ్రుడ్డియెద్దు జొన్న ఁబడ్డట్లు సన్మార్గ
ల. . ఆ.పి.
8_179
2_189
క. తలపోసి గద్యపద్యాదులు గణముల్
క తిట్టిన దీవించిన భువి
2_91
2_190
4_70
ఆ, యుష్మదస్మద నెడి యుభయంబునకు
(i-ఆ) లక్ష్యగ్రంధములు :
ఆదిపురాణము (సర్వదేవుఁడు)
చ, మరువముఁ బొండిపొంది విరిమల్లి.
క. శిక్షణను ధృతీయు నాప
ఆము క్త మాల్యద (విష్ణుచిత్తీయము, కృష్ణదేవరాయలు)
ఉ. అంజసమానవాయు గణమంతయు
శా. ఆని స్థానిధి గేహసీమ నడిరేయాలించిన మోయణ
చ. ఎడపకమున్ను మింటిపయి నే తగులంబును లేక
ఉ. గోపురకందరాళిక డకున్నశి పుష్కరణి
ఉ, డిగ్గినయంచఁ దూడుకొని తీరవ నేషు
సీ. పసిఁడిగచ్చమరు సోపానముల్
చ, మలచిపయోజకోళములమాడ్కి నొనర్చిన
. వేవిన మేడపై వలభి వేణిక జంట
ఉత్తర రామాయణము (కంకంటి పాపరాజు)
ఉ, ఇంకొకనాఁటికిన్ అవణుఁడీలు సె లోకుల బాధదీఱు నే
ఉ. విప్లవముల్ హరించి పృథివీభరమీవు భరింప శోక పా
చ. శిఖికడుఁ జల్లనైన నుడు శేఖరుఁ డుష్టగుణంబుఁ బొందినన్
4.94
4-226
4-421
4_121
4_175
4.366
4.254
8_288
4-872
4_482
4-885
4_386
4_887&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eu2mft4b1adfvb0gv47txay2tqboab5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/647</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176040</id>
    <revision>
      <id>493027</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:19:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము = 2 455 ల. శి. ఆ.ప. ఉత్తరహరివంశము (నాచన సోముఁడు) క. అంజెదవుగాక నను జెంతన్ జేరగ నీకై 4_420 ఏకావళి (సం.) (?) ప్రాలేయాచల కన్యకా 2_155 కవికర్ణ రసాయనము (సంకుసాల నృసింహకవి) చ, అడుగని యండజాదు...'</comment>
      <origin>493027</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1763" sha1="2lpfpf8s7an4qs1mrnk2be0b7lxbpmv" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము = 2
455
ల. శి. ఆ.ప.
ఉత్తరహరివంశము (నాచన సోముఁడు)
క. అంజెదవుగాక నను జెంతన్ జేరగ నీకై
4_420
ఏకావళి (సం.) (?)
ప్రాలేయాచల కన్యకా
2_155
కవికర్ణ రసాయనము (సంకుసాల నృసింహకవి)
చ, అడుగని యండజాదులకు
దులకు
లకు నాకలిదీరకయు న్నె
4_38
కవులషష్ఠము (రాచమల్లు కవులు)
మ, ఆనియీ విద్య గురు ప్రసన్నుఁడు పృథుస్వాంతుండునా
4_814
క, ఆనుటయఁ గృష్ణద్వైపాయన
4-407
తే. వలవదు భయంబు వారెంత వారలైన
4.316
4_818
ఉ. సంతతభక్తియుక్తి కొనసాగకయుండిన
కల్పవల్లి (సం) (?)
హేరంబమవలంబే
కాశీఖండము (శ్రీనాథుఁడు)
క, ప్రాణాపాన వ్యానదాన
జయ దేవాష్టపది (జయదేవుఁడు)
ఇతిచటు చాటు పటు చారు ముర వీరితో
తపతీసంవర్ణోపాఖ్యానము (అద్దంకి గంగాధరుఁడు)
క. మనసాకన్యకఁ బెంచి
త్రిస్థలీదండకము (నందిసింగయ, తిమ్మన)
విజయనగరి హేమకూట
నలోదయము
హృదయసదేతి
2.155
4_405
3.427
2_162
2.15
2.5&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2lpfpf8s7an4qs1mrnk2be0b7lxbpmv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/648</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176041</id>
    <revision>
      <id>493028</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '456 లక్షణశిరోమణి నారసింహపురాణము (ఎఱ్ఱన) చ, చదువులు గోలుపోయి యొక (జడయుఁ గానక నీతిసారము (1) ఉ. ఆకులవృత్తి రాఘవళ రాగ్రమానందు నైషధమ్ (సం.) (శ్రీ హర్షుఁడు) సువర్ణ దం డైక సి తాతప పత్రి రత...'</comment>
      <origin>493028</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1964" sha1="gbi4cw6brdaqjcbx9zgzj2m57o0vkw1" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;456
లక్షణశిరోమణి
నారసింహపురాణము (ఎఱ్ఱన)
చ, చదువులు గోలుపోయి యొక (జడయుఁ గానక
నీతిసారము (1)
ఉ. ఆకులవృత్తి రాఘవళ రాగ్రమానందు
నైషధమ్ (సం.) (శ్రీ హర్షుఁడు)
సువర్ణ దం డైక సి తాతప
పత్రి
రతత్త్వర సాయనము (?)
చ, ముదుసలి గది యకరము ముఖము నేల్పుల
పాండురంగ మహాత్మ్యము (తెనాలి రామకృష్ణుఁడు)
శా, మీఁదం దారధరాధరంబుగ ఆయా మేరు
పురుషార్థ సారము (
ల శి. ఆ. ష,
4_93
1_50
4.514
4.331
4.584
ఉ. రాజుల సమ్మతిం జరతరమ్మును భ్రాతల
4_151
ప్రబంధరాజ వేంక టేశ్వర విజయవిలాసము (గణపవరపు వేంకటకవి)
చ, కరివరదానశూర సుర గౌరవ సజ్జిత పాదసార
స్రగ్గర, రామారతోదః ప్రాగ్ర్యధరకదన సత్రాస
దగ్గర. శ్రీరామారాను ర్యా స్త్రీతిరమురళీ
4.699
4.701
4_700
4-698
P
శా. సత్యాకల్పక ప్రస్ఫుటా శరభిదాచారా
భాగవతము (పోతన)
ఉ. ప్రాంశుపయోదనీ లకను భానీతు
భారతము (కవిత్రయము)
4.230
ఆదిపర్వము :
చ. ఆమల సువర్ణళ్ళంగఖుర
పై
4_87
చ, ఆరిది తపో విభూతి
4_586
చ, ఆరనీయరాజకం చైన
4_488&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gbi4cw6brdaqjcbx9zgzj2m57o0vkw1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/649</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176042</id>
    <revision>
      <id>493029</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:21:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము – 2 457 0. 2 0.5. 4_29 క. ఆపన్నగ ముఖ్యుల తన క. చల్లని దక్షిణ మారుత మల్లన ఉ, ఇమ్ముల నాత్మరక్ష విధి క. ఈ సౌపర్ణాఖ్యాసము క. ఎట్టి విశిష్ట కులంబున లయగ్రాహి, కమ్మని అతాంతములకు మ్మొవన్ ఉ...'</comment>
      <origin>493029</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2467" sha1="lphr3ok6hxmsrlgsfk0yw6eotn4p4av" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము – 2
457
0. 2 0.5.
4_29
క. ఆపన్నగ ముఖ్యుల తన
క. చల్లని దక్షిణ మారుత మల్లన
ఉ, ఇమ్ముల నాత్మరక్ష విధి
క. ఈ సౌపర్ణాఖ్యాసము
క. ఎట్టి విశిష్ట కులంబున
లయగ్రాహి, కమ్మని అతాంతములకు మ్మొవన్
ఉ. కాదన కిట్టి పాటి యపకారము
ಬ
తే, శామదేహంబుఱకును నేశాంతగృహంబు
ఉ, క్షత్రియవంశ్యులై ధరణి గావగఁబుట్టిన వారు
క. గురు నాశ్రమంబునను నన్నరుదుగ
ఈ
4.49
4_147
4-887
4_422
4.468
4-217
4_899
4.143
4-142
క. జననుత కృష్ణద్వైపాయనుఁడు
4.418
చ. జలరుహనాభ రమ్యగిరిసాను వనంబుల
4_322
మత కోకిల. దండితాహిత వీర సూరినిధాన దానవినోద
4_310
క. దారుణ కల్పాంత మరు త్ప్రేరిత
4_836
మత్తకోకిల, ధీకులీ ధృతరాష్ట్ర పాండుజతి.
4_162
క, నావచనము ననపత్యము
4_99
క. పలుమఱు శపథమ్ములు
4.50
ఉ. పెంచితి ధర్మమార్గములఁ బ్రీతియొనర్చుచు
4_512
క. ప్రస్తుత ఫణి పత్ర భయ
4_72
ఉ. భారత భారతీశుభ గభ సి
4_44
మత కోకిల, మానితంబగు నాటి పంబులోక పరాభవం
4_602
క. వీఁకఁబఱ తెంచి నలుగడదాకిన
చు, రజనీనాథకులైకభూషణుఁడవై రాజర్షి
కవిపరీతగతిని సుందుఁ డుపనుందుఁడుదాకి
డే
క. వీరుండగు నరుఁ డేయ నృపార
4_580
4-496
4.480
4.174
చూనిని, సురపతి సభఁజూడన్ జూడ నం గారవృష్టులు
4.598
సభాపర్వము:
క, ఇంద్రప్రస్థంబునకు సురేంద్ర
4-150
LS-58&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lphr3ok6hxmsrlgsfk0yw6eotn4p4av</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/650</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176043</id>
    <revision>
      <id>493030</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '458 లక్షణశిరోమణి' ల. శి. ఆ.ప. సీ. ఈతని వృద్ధ యెఱిఁగి పూజించితే 4.287 4_155 క. ఉపధాశుద్ధుల బాప ఆరణ్యపర్వము : ఉ, అంధక విష్ణుభోజకుకుకాన్వయ భూపతులెళ్లి క . ఆ ఋషి, పమారు కటిన క. ఆ. ఆనునోజ రత్న మక్...'</comment>
      <origin>493030</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2371" sha1="ceqh2hi1pgxm79me8vloo2y2xdrf5yj" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;458
లక్షణశిరోమణి'
ల. శి. ఆ.ప.
సీ. ఈతని
వృద్ధ
యెఱిఁగి పూజించితే
4.287
4_155
క. ఉపధాశుద్ధుల బాప
ఆరణ్యపర్వము :
ఉ, అంధక విష్ణుభోజకుకుకాన్వయ భూపతులెళ్లి
క . ఆ ఋషి, పమారు కటిన
క.
ఆ. ఆనునోజ రత్న మక్కున గదియియించి
4_359
4_897
4_575
చ, ఉరమునయందుఁగన్నులు
4.104
తోదకము, తాలిమి దూలిన శాపగు పత్నులు
4-167
శ. దమయంతికి నలుసకు సం, ఘను
4.577
చ. నగినగియేనియన్ వినుజనార్దన
4.218
ఉ. నీయభిలావయేను మదినిక్క మెఱుంగుదు
4.95
చ, పటు విశిఖంబునం ద్రిదశీ పాల
క. మృగయార్థమరిగి హిమవన్నగములయందు
4_151
4_587
తే, యతులతోఁగూడి యకులిక శ్రమములతో డ
4_821
చ, వరదుఁడు పార్థ శౌర్య విభవం
అర్థ శౌర్యవిభవంబున నాతని
4_601
క. వరుణసభ సర్వలోకోత్తర ముజ్జ్వల
4_596
ము, వెలఁదింగాసకఁ బోఁబులయ్యెడు
§.
శ్రీయువతీప్రియ నృపనారాయణ.
చ, సరిత కృతోపవాసముల శాక ఫలోదక
విరాటపర్వము :
ఈ. ఆకమలాక్షి రూపమహిమాతిశయంబు
చ, ఇది పనుపాము చందమున నెంతయు
ఉ. ఒప్పెడి మేను బెంపుఁగల యుల్లము
క. శాంచనమాలాలంకృత చంచత్తను
శ, ద్యూతక్రీడకుఁ గొండొక నేతున్
4_259
4_216
4_178
4-1 4
4_106
4_258
4_511
4-497
క. నీవొక తేల మఱింబని వేవురు నే
4_509
తే, నేల నాలుగు చెఱగుల నృపులకొలువు.
4_581&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ceqh2hi1pgxm79me8vloo2y2xdrf5yj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/651</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176044</id>
    <revision>
      <id>493031</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:21:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అను బంధము - 2 459 ల. శి. ఆప. క. పృథయను పేరు మదంబకు 4.857 క, మును వెఱతు చేయమీరలు మ, రథముల్ మంచివిగాక నాల్గతి శీఘ్రవ్యాప్తి క. వలపలి దిక్కు నొకించుక తే. వారు ప్రేరణచేసి దుర్వారమైన 4.96 4.856 4.501 4.146...'</comment>
      <origin>493031</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2187" sha1="6akiq15wtpsfytb598bch8th5ipiu35" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అను బంధము - 2
459
ల. శి. ఆప.
క. పృథయను పేరు మదంబకు
4.857
క, మును వెఱతు చేయమీరలు
మ, రథముల్ మంచివిగాక నాల్గతి శీఘ్రవ్యాప్తి
క. వలపలి దిక్కు నొకించుక
తే. వారు ప్రేరణచేసి దుర్వారమైన
4.96
4.856
4.501
4.146
ఉ. శ్రీయన గౌరినాఁబరఁగు చెల్వకు ఁజిత్తముబల్ల వింప
4_608
u
ఉ, స్వాంతము బాహుగర్వసంతమసాంధము శాగ
4-311
ఉద్యోగపర్వము :
క. ఆఖీబచ్చుని భూరి భుజ
4_505
ఉ. ఆలము చేసిన నెలువ నన్న లినాయున కైనఁగాని
4_118
క. ఈకృష్ణుని సారథ్యము
4_898
తే. ఎల్లయందును దావసించు టేల్ల
4_471
ఉ. ఒక్కఁడొకండ సేక విధయుద
చ, కమలభవాండ దెవతముఖస్ఫుట
ళ కొడుకును దానును గుల పు
క. గాండీవధరుని యాహద
4_198
4-144
4_164
4.169
చ. తఱియగునంతకున్ రిపు
4_91
ఉ. దక్కెను రాజ్యమంచు నక్కటా
4_255
క. నీ చెప్పిన వీరలు ద్రోణాచార్యులు
4.250
క. పరిజనులకు నీకును నిద్దరలోన
4.172
ఉ. మాయలు నింద్రజాలములు మాధవు
4_171
B
క. వెడలె బలరిపుఁడు చలమున
4_168
క. సవరణలనొప్పి యనిఁ బాండవ
4.120
తే, హితవు కర్తవ్య మెఱిఁగించితీవు నాకు
4.589
భీష్మపర్వము :
క. అపరాహ సమయమున
4_591
క. ఆమ్ముల నేనుఁగు కొ
కొమ్ముల
4.392&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6akiq15wtpsfytb598bch8th5ipiu35</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/652</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176045</id>
    <revision>
      <id>493032</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:22:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '460 లక్షణళిరోమణి ల. శీ. ఆ.ప, క, కాలంజగుటయు నృపులకు క, కొడుకులు దమ్ములు గుఱ్ఱపు ఉ. పాండునృపాలనందనులు పావని ఉ. ప్రాంశు పయోదనీలత సుభాసితు క. శాంతనపుఁడు తేజోర్దాంతుండై 4-105 4_165 4.327 4.230 4_149 4_156...'</comment>
      <origin>493032</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2093" sha1="8n0oeure7qdv7u2xm2e0mnt2ccki47n" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;460
లక్షణళిరోమణి
ల. శీ. ఆ.ప,
క, కాలంజగుటయు నృపులకు
క, కొడుకులు దమ్ములు గుఱ్ఱపు
ఉ. పాండునృపాలనందనులు పావని
ఉ. ప్రాంశు పయోదనీలత సుభాసితు
క. శాంతనపుఁడు తేజోర్దాంతుండై
4-105
4_165
4.327
4.230
4_149
4_156
ఉ. శాంతనవుండ నేక బల సంతతి
ద్రోణపర్వము :
చ, ఆకట యజాత శత్రుఁడను నప్పలు
4_257
చ. ఇదియొక పిన్న వాఁడడం
4_256
మ. కడక న్నెఱ్ఱని చెల్వుదాల్పనరుఁడు
4_410
ఉ. చావులు లేవె యెందుననుఁ జచ్చుట
4-199
క. తురగము తురగముఁగరిక B
4_163
మ. ధరణీ చక్రము దిద్దిరం దిరి గె
4.315
కర్ణపర్వము :
ళ. బలశాలియైన హంసము, బిలి చితి
B
చ, మఱియు నతండు నూరనుతు మర్మవి భేదన
4_578
4.90
సీ, రాత్రిమైదాఁకి క్రూరతఁబోరి మగఁటీమి
4_591
శా. లీలన్ గేఅనమర్చు మత్తగజ కేళీసుందరోల్లా సము
4_583
తే, శక్తులను దోమరమ్ముల శరభ
4_506
చ, హయముఅఁజంపి ముప్పదిసితాస్త్రముజం
4-200
శల్యపర్వము :
శ, ఉర్వీచక్రము వడ కెస్
4.552
తే, నెఱయు కినుక సెవ్వెడదయై నిప్పులురు
4.502
ఉ, వారియెలుంగుఁజూచి కృతకర్ముఁడం
4.472
ఛ, స్ఫురిత షడర్థ నేత్రునిద్రిశూల
4.513&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8n0oeure7qdv7u2xm2e0mnt2ccki47n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/653</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176046</id>
    <revision>
      <id>493033</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:22:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అను బంధము - 2 461 అ. ఓ. ఆ.ప. శాంతిపర్వము : కళ. ఏవాని బంధు మిత్రులు 4.508 జ్ఞానంబు క, జనంబు వడయుటకు 4.65, 284 చ. భువన భయంకరమ్ములగు పోరుల 4.489 క, రాజోచిక ధర్మంబుల 4.330 4.480 క. వివిధోత్పాతంబులకును ఆనుశాసన...'</comment>
      <origin>493033</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2275" sha1="dqo4vdeiwpzarxs01llkixryyvz3w46" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అను బంధము - 2
461
అ. ఓ. ఆ.ప.
శాంతిపర్వము :
కళ. ఏవాని బంధు మిత్రులు
4.508
జ్ఞానంబు
క, జనంబు వడయుటకు
4.65, 284
చ. భువన భయంకరమ్ములగు పోరుల
4.489
క, రాజోచిక ధర్మంబుల
4.330
4.480
క. వివిధోత్పాతంబులకును
ఆనుశాసనికపర్వము :
క, ఆతిథి నినుగోరె నేనియు
4.92
ఉ, ఆపర నాయకుండొక మహాధ్వర
4-196
మ, మనువంశంబునఁబుట్టి సర్వజనతా
4_330
భాస్కరుని కందశతకము ( భాస్కరుఁడు)
క. పేకేటీమృగాంకుఁడు జడి, సాకుల
భాస్కరరామాయణము (భాస్కరాదులు)
ఆ. అన్న నీవు బుద్దులన్నఁ జెప్పుచు
చ. అన్నవు తండ్రియట్ల వినుమంతీయ
క. ఈ పుణ్యాశ్రమ వనమున
4.152
4-251
4-101
*1_141
తే, ఉర్వినగ్రజు భ క్తుఁడై యోర్పుగలిగి
4.36
ఉ. ఏజనకాత్మజం దశరధీశ్వరుకోడం
ఉ, ఓక పివీరులార కరుణోదధినీ రఘురా.
క, ఓశాకుత్సుపతీ నీళాకపివరులతోడి
4-197
4_97
4.231
చ. కనియెద రెల్లరక్కనులు కన్నుల పండువు గా ఁగ
4.111
శా. జ్యాఘోషంబు నిరంతరంబగు ము
4_110, 576
శా. నీకంతార్పిత కాలపాళము శీరోని రాత పాత
4.185
ఖ
ళా. రఖోనాయక మమ్ము, మిమ్ము సచినవ్రాతంబు నీ సేవలన్
4_300
మ. సమరాగ్రమ్మున రాముఁడమ్ముఁ దొడిగెన్
4.268
ము, హరకోదండ విఖండనుండు జనః శ్మాధీళ
4-220&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dqo4vdeiwpzarxs01llkixryyvz3w46</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/654</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176047</id>
    <revision>
      <id>493034</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:22:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '462 లక్షణశిరోమణి ల. శి. ఆ ప భీమనగారి చంపకము చ, వెలవెలఁచాఱి తాల్మిఁగడు వేగెదవగ్గి భీమన ప్రార్థనాపంచకము 4_100 ఉ. శ్రీలలనా తనూభర విశేష జగజయ మూల 23 = అమన్మ ధా 4.64 భీమన మిత్రపద్ధతి క. భువిలో...'</comment>
      <origin>493034</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1729" sha1="3r4e3jzkjyd8unluwjfh8vzafta4xab" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;462
లక్షణశిరోమణి
ల. శి. ఆ ప
భీమనగారి చంపకము
చ, వెలవెలఁచాఱి తాల్మిఁగడు వేగెదవగ్గి
భీమన ప్రార్థనాపంచకము
4_100
ఉ. శ్రీలలనా తనూభర విశేష జగజయ మూల
23
= అమన్మ ధా
4.64
భీమన మిత్రపద్ధతి
క. భువిలో మిత్రుండక వాఁడు
4_153
భీమన శివస్తుతి
క. ఎంతయాను దు స్తరంబు
4_147
బృందాసంభవము (పరావృతము అప్పన)
ఉ, లేజవరాండ్రచూపు చితికిన్ మెఱుఁగెక్కి నే
4_128
మదన సేనము (నంది మల్లయకవి)
క, పోనుద్యోగముఁజేసిన
4-408
మనుచరిత్ర (అల్లసాని పెద్దన
సీ, వదనప్రభూత
మ, వనజా పము వామలూరు
4.347
4_122
4_260
శీలంబుం గులమున్ శమంబు
రంగనాథ రామాయణము (అచ్చవెల్లి రంగనాథుఁడు)
ద్వి. ఎక్కడా గురుఁడని యెఱుఁగని నీకు
ద్వి
ఎసఁగి దివ్యులఁ
బెంబ ఋషులు మన్నింప
రాఘవ పాండవీయము (పింగళిసూరన)
మ. ఆనయంబున్ మద నా మిశాస్త్ర
క, జనులందఱు నీయంద,త్యను
4.221
4_89
4.484
4-186&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3r4e3jzkjyd8unluwjfh8vzafta4xab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/655</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176048</id>
    <revision>
      <id>493035</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:23:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 మ, జనపద్ఘాటక పొటిత క్షితి మహాస్రగ్దర. తలఁపిట్లుత్సాహ మొందన్ శా, లోక త్రాణరతిన్ దదాది మహీలోక క. లోకైక స్తుత్యునకు క. వేమఱు మనగుర్వశ్వత్థా రుక్మాంగదచరిత్ర (ప్రౌఢక...'</comment>
      <origin>493035</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1831" sha1="ikse0zoqt0svkahf8giecx0dnvjq9hs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
మ, జనపద్ఘాటక పొటిత క్షితి
మహాస్రగ్దర. తలఁపిట్లుత్సాహ మొందన్
శా, లోక త్రాణరతిన్ దదాది మహీలోక
క. లోకైక స్తుత్యునకు
క. వేమఱు మనగుర్వశ్వత్థా
రుక్మాంగదచరిత్ర (ప్రౌఢకవి మల్లన)
సీ. దంభోళిధరసతీతాంబూల పేటీ
క. పడతీ నీ తలిదండ్రుల, కడకున్
వరాహపురాణము (నందిమల్లయ, ఘంటసింగన)
$BS
అ. . అ.ప.
4_124
4.870
4_894
4-368
4_103
4_609
4_500
మ. అని గౌరీపతికిన్ భవానికిని నాహ్లాదంబుగ
4.115
ఉ, ఆనళినాక్షీ నవ్వుటయు నంతన
4_66
తే. ఋషికులైక వతంస నిస్పృహుఁడైన
4_238
క. నృగుఁడన్ ధాత్రీపతి మృగయార్థము
4.411
తే. పృథివియిట్లను
క, సూ రెఱిఁగినంత యెఱుఁగుడ
వసంతవిలాసము (1)
4_845
4_289
క, ఆత టీవిట నాగరికుల
4_826
వసుచరిత్ర (రామరాజభూషణుఁడు)
తే, అంచితంబైన కోకిలాలాపంబు
వామనచరిత్ర (1)
క, స్వస్తియని పలుకుదుఁగ మలా
విక్రమార్క చరిత్ర (కొఱవి గోవరాజు)
ళ, ఇది చేతిది పోచక పిన్నది
4_867
4_215
210&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ikse0zoqt0svkahf8giecx0dnvjq9hs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/656</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176049</id>
    <revision>
      <id>493036</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:23:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '464 లక్షణశిరోమణి విజయవిలాసము (సుభద్రాపరిణయము చేమకూర వేంకటకవి) ఆ. నువ్వు బువ్వు నవ్వు జివ్వనినానిక విజయ సేనము (చిమ్మపూఁడి అమరేశ్వరుఁడు) ఉ. అల్లన దుండమెత్తి శివునౌదలయేటి జలంబ...'</comment>
      <origin>493036</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1872" sha1="6f1bw8l39xewhonekw35z8lqyg4hrmy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;464
లక్షణశిరోమణి
విజయవిలాసము (సుభద్రాపరిణయము చేమకూర వేంకటకవి)
ఆ. నువ్వు బువ్వు నవ్వు జివ్వనినానిక
విజయ సేనము (చిమ్మపూఁడి అమరేశ్వరుఁడు)
ఉ. అల్లన దుండమెత్తి శివునౌదలయేటి జలంబు
విష్ణుపురాణము (వెన్నెలగంటిసూరన్న)
క . ఆదీవి దొరిగియుండును
శతపక్షీ సంవాదము (ఉభయకవిలక్కొభట్ల క్షేమేంద్రుఁడు)
క. ఒకమతమున మధ్యా నామికలు
మధ్యానామికలు
శా, నీవీ బంధము వీడు మోవియదరున్
క. పద్మా సమానయగు మన
శివ భద్రంబు
*
ప్రణమిత శిరసి
శృంగారనైషధము (శ్రీనాథుఁడు)
ల. శి. అ.ప.
4_495
4_148
4.469
4.102
4_348
4_412
2_56
తే, అధికరోషక పొయిత స్వాంతుడైన
4-812
శా. కాలాంతఃపురకామినీకుచత టీ
4-252
చ. చిలుకలు గూయునో చెవులు చిలులు వోద
4_499
మ. శుని సంగంబునఁ దాప మొందిన
4.498
ఉ. రాకసుధాంశు మండలము
4_262
4_481
క. శ్రవణావతం సమయ్యెన్
శృంగార శాకుంతలము (పిల్లలమఱి పినవీరన)
జ్జ, ఆవాలుంగ నుదోయి యాన గా మొగంబు
4_486&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6f1bw8l39xewhonekw35z8lqyg4hrmy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/657</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176050</id>
    <revision>
      <id>493037</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:23:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'అనుబంధము - 2 శ్రీరంగమాహాత్మ్యము (భైరనకవి) ఉ. గంధ పుఁ గొండనెత్త ముఖఁ గందున నేలకి సత్యావధూప్రణయప్రబంధము (అల్లసాని పెద్దన) మ, కనువిందై యభిషిక్తుఁడైన విభునాజం హరిశ్చంద్రోపాఖ్య...'</comment>
      <origin>493037</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1691" sha1="ck6hfhe3kee6e3wbrn1neszi7pjjch5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అనుబంధము - 2
శ్రీరంగమాహాత్మ్యము (భైరనకవి)
ఉ. గంధ పుఁ గొండనెత్త ముఖఁ గందున నేలకి
సత్యావధూప్రణయప్రబంధము (అల్లసాని పెద్దన)
మ, కనువిందై యభిషిక్తుఁడైన విభునాజం
హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానము (కేతరాజు గౌరన)
ద్వి, చీఁకటి విరియించి చిఱునవ్వు పనిఁడి
ఏకభీమన
శ. భీకర కామ క్రోధా సేక
485
అ. శి. ఆ.ప
4.182
4.67
4_170
4.98
కౌస్తుభాభరణాంకుఁడు
క, ఆసదృశ శ ష స లు
4_503
గౌరన చాటుధార
ఉ. ప్రాకట దర్పులై సకలారాయని
4_278
నాచన సోమని చాటుధార
శ. కవితాకన్యక కెందును
.2_163
భీమన చాటువులు
.
క కూరడుగ ము కాయడుగము
1_100
చ. గరళ ప్రుముద్దలోహమవగాఢ
4.191
సీ. తొలుత శత్రుగృహంబు అలవడగాలించి
2_198
చ. బిసరుహగర్భు వ్రాతయును విష్ణువు
-4_504
చ, మ్యనిజ మాఱుమామ యభిమాన
చ. వెలవెలఁ బాణి కాల్మిగడు వేగిద
చ, హయమది సీత పోతనను ధాధిపు
4_112
1_100
1-121&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ck6hfhe3kee6e3wbrn1neszi7pjjch5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:లక్షణశిరోమణి (పొత్తపి వేంకటరమణ).pdf/658</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176051</id>
    <revision>
      <id>493038</id>
      <timestamp>2025-06-20T04:24:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '408 లక్షణశిరోమణి ల. శి, ఆ.స. రాయన భాస్కరుడు చాటుధార ను, సరిబే సైరిపుడేల భాస్కరులు 4_961 వరకవి వెంకట్రామన్న సి. అమరంగా నిరువదియాఱు ఛందముల 3_269 సీ. దివిజేంద్రషట్కంబు రవియుగ్మమును గూడి...'</comment>
      <origin>493038</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="790" sha1="2k7yqudmyqq9sn7mfb8urzv9bsoec5w" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;408
లక్షణశిరోమణి
ల. శి, ఆ.స.
రాయన భాస్కరుడు చాటుధార
ను, సరిబే సైరిపుడేల భాస్కరులు
4_961
వరకవి వెంకట్రామన్న
సి. అమరంగా నిరువదియాఱు ఛందముల
3_269
సీ. దివిజేంద్రషట్కంబు రవియుగ్మమును గూడి
8.808
సీ, షణ్ణవకర రంధ్రశరవహ్ని కరములు
3_268
సీ, సోములు వేదముల్ సూర్యులు రాగముల్
80266
శరభాంశుఁడు
ఉ, చాపముగాన హార్యమును జక్రిని
1.122&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2k7yqudmyqq9sn7mfb8urzv9bsoec5w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>దస్త్రం:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf</title>
    <ns>6</ns>
    <id>176052</id>
    <revision>
      <id>493039</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:03:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>493039</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="hj0sf97r04cynfx14q7glftdni7a88z" xml:space="preserve">
== లైసెన్సింగ్ ==
{{PD-India}}</text>
      <sha1>hj0sf97r04cynfx14q7glftdni7a88z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>సూచిక:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>176053</id>
    <revision>
      <id>493040</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:09:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with ''</comment>
      <origin>493040</origin>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="297" sha1="jyjsrgt0jpqkrn0hr656rbxji05fky3" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|రకం=పుస్తకం
|శీర్షిక=[[రుక్మవతీపరిణయము]]
|భాష=te
|సంపుటి=
|రచయిత=[[రచయిత:రేకపల్లి సోమనాథుడు|రేకపల్లి సోమనాథుడు]]
|అనువాదకులు=
|ఎడిటర్=
|చిత్రకర్త=
|పాఠశాల=
|ప్రచురణకర్త=ఆంధ్రవిజ్ఞానసమితి
|చిరునామా=విజయనగరము
|సంవత్సరం=1940
|ఆధారం=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|మూలం=pdf
|బొమ్మ=1
|పురోగతి=MS
|పుటలు=&lt;pagelist /&gt;
|సంపుటాలు=
|వ్యాఖ్యలు=
|వెడల్పు=
|సిఎస్ఎస్=
|పేజీ మొదటి వరుస=
|పేజీ చివరివరుస=
}}</text>
      <sha1>jyjsrgt0jpqkrn0hr656rbxji05fky3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176054</id>
    <revision>
      <id>493041</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:26:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[రుక్మవతీపరిణయము]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  =   | ముందరి =   | తదుపరి = [[రుక్మవతీపరిణయము/పీఠిక|పీఠిక]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;రుక్మవత...'</comment>
      <origin>493041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="560" sha1="mmt9x3ue7krrkais0gqbcbmo0982pnp" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[రుక్మవతీపరిణయము]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = 
 | ముందరి = 
 | తదుపరి = [[రుక్మవతీపరిణయము/పీఠిక|పీఠిక]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=1 to=1 /&gt;</text>
      <sha1>mmt9x3ue7krrkais0gqbcbmo0982pnp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176055</id>
    <revision>
      <id>493042</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:29:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493042</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="615" sha1="izketu8s5oo0lp6lc9fm1yhbq068724" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఆంధ్రవిజ్ఞానసమితి. నెం 5 రు.
{{p|ac|fs150}}రుక్మవతీపరిణయము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}రేకపల్లి సోమనాథకవి&lt;/p&gt;
{{Css image crop
|Image = రుక్మవతీపరిణయము_(రేకపల్లి_సోమనాథుడు).pdf
|Page = 1
|bSize = 401
|cWidth = 51
|cHeight = 47
|oTop = 318
|oLeft = 180
|Location = center
|Description = 
}}

{{Center|ప్రకాశకులు:}}
{{p|ac|fwb}}ఆంధ్రవిజ్ఞానసమితి&lt;/p&gt;
{{Center|విజయనగరము}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>izketu8s5oo0lp6lc9fm1yhbq068724</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/పీఠిక</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176056</id>
    <revision>
      <id>493043</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:34:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = పీఠిక  | ముందరి = [[../]]  | తదుపరి = [[../ప్రథమాశ్వాసము/]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి స...'</comment>
      <origin>493043</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="507" sha1="1fp1u6awukhbv3i4vla3pb45z7adij3" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = పీఠిక
 | ముందరి = [[../]]
 | తదుపరి = [[../ప్రథమాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=2 to=12 /&gt;</text>
      <sha1>1fp1u6awukhbv3i4vla3pb45z7adij3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493045</id>
      <parentid>493043</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T05:37:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>493045</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="507" sha1="4xzoscr8ogu58dbuthmf9gi5ykt31i9" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = పీఠిక
 | ముందరి = [[../]]
 | తదుపరి = [[../ప్రథమాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=2 to=11 /&gt;</text>
      <sha1>4xzoscr8ogu58dbuthmf9gi5ykt31i9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/ప్రథమాశ్వాసము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176057</id>
    <revision>
      <id>493044</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:36:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = ప్రథమాశ్వాసము  | ముందరి = [[../పీఠిక]]  | తదుపరి = [[../ద్వితీయాశ్వాసము/]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపర...'</comment>
      <origin>493044</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="553" sha1="3qwkgdyip68s3igqmc5syrcdu6iyiqd" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = ప్రథమాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../పీఠిక]]
 | తదుపరి = [[../ద్వితీయాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=12 to=65 /&gt;</text>
      <sha1>3qwkgdyip68s3igqmc5syrcdu6iyiqd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493046</id>
      <parentid>493044</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T05:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <origin>493046</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="554" sha1="jqbvikrzgr42g82fm5v7gljgpbjighy" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = ప్రథమాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../పీఠిక/]]
 | తదుపరి = [[../ద్వితీయాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=12 to=65 /&gt;</text>
      <sha1>jqbvikrzgr42g82fm5v7gljgpbjighy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/ద్వితీయాశ్వాసము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176058</id>
    <revision>
      <id>493047</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:39:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = ద్వితీయాశ్వాసము  | ముందరి = [[../ప్రథమాశ్వాసము/]]  | తదుపరి = [[../తృతీయాశ్వాసము/]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;ర...'</comment>
      <origin>493047</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="578" sha1="a2k5wamafsa332dittya3ddl5ll72mk" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = ద్వితీయాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../ప్రథమాశ్వాసము/]]
 | తదుపరి = [[../తృతీయాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=66 to=87 /&gt;</text>
      <sha1>a2k5wamafsa332dittya3ddl5ll72mk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/తృతీయాశ్వాసము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176059</id>
    <revision>
      <id>493048</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:40:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = తృతీయాశ్వాసము  | ముందరి = [[../ద్వితీయాశ్వాసము/]]  | తదుపరి = [[../చతుర్థాశ్వాసము/]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;...'</comment>
      <origin>493048</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="582" sha1="6v02c7xzzbpz6furyuz9xw6wlfmtgiz" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = తృతీయాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../ద్వితీయాశ్వాసము/]]
 | తదుపరి = [[../చతుర్థాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=88 to=123 /&gt;</text>
      <sha1>6v02c7xzzbpz6furyuz9xw6wlfmtgiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/చతుర్థాశ్వాసము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176060</id>
    <revision>
      <id>493049</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:41:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = చతుర్థాశ్వాసము  | ముందరి = [[../తృతీయాశ్వాసము/]]  | తదుపరి = [[../పంచమాశ్వాసము/]]  | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;రుక...'</comment>
      <origin>493049</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="574" sha1="d3b4y2wpn9h8l4tukuwu8ooiq6te6ot" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = చతుర్థాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../తృతీయాశ్వాసము/]]
 | తదుపరి = [[../పంచమాశ్వాసము/]]
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=124 to=157 /&gt;</text>
      <sha1>d3b4y2wpn9h8l4tukuwu8ooiq6te6ot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>రుక్మవతీపరిణయము/పంచమాశ్వాసము</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176061</id>
    <revision>
      <id>493050</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:43:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>[[WP:AES|←]]Created page with '{{తలకట్టు  | శీర్షిక = [[../]]  | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు |అనువాదం=  | విభాగము  = పంచమాశ్వాసము  | ముందరి = [[../చతుర్థాశ్వాసము/]]  | తదుపరి =   | వివరములు =  |సంవత్సరం= 1940 }}  &lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేక...'</comment>
      <origin>493050</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="527" sha1="2vj0q67sat7yyy7yl0j1jdncbh6g3wx" xml:space="preserve">{{తలకట్టు
 | శీర్షిక = [[../]]
 | రచయిత = రేకపల్లి సోమనాథుడు
|అనువాదం=
 | విభాగము  = పంచమాశ్వాసము
 | ముందరి = [[../చతుర్థాశ్వాసము/]]
 | తదుపరి = 
 | వివరములు = 
|సంవత్సరం= 1940
}}

&lt;pages index=&quot;రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf&quot; from=158 to=206 /&gt;</text>
      <sha1>2vj0q67sat7yyy7yl0j1jdncbh6g3wx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176062</id>
    <revision>
      <id>493051</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:45:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'C అప్పా రేకపలీ సో 29 విజ్ఞ ప్తి. మప్పా విబుధాళిపాళి యమృతపులప్పా ఒప్పులు నీకవితలు వె న్నప్పాలకు సాటివచ్చునా ! భళిరుచులన్. 3-54= అను పొగ డ్తనుగనిన రేకపల్లి సోమప్పకవిచే రచింపఁబడిన...'</comment>
      <origin>493051</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2213" sha1="0nbixbofrjgoop8f9aqlkabrelchs8t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;C
అప్పా రేకపలీ సో
29
విజ్ఞ ప్తి.
మప్పా విబుధాళిపాళి యమృతపులప్పా
ఒప్పులు నీకవితలు వె
న్నప్పాలకు సాటివచ్చునా ! భళిరుచులన్.
3-54=
అను పొగ డ్తనుగనిన రేకపల్లి సోమప్పకవిచే రచింపఁబడిన యీ
రుక్మవతీపరిణయ గ్రంథరాజము, మా ఆంధ్రవిజ్ఞానసమితి యైదవ
గ్రంథముగ ముద్రించి ప్రకటించినారము.
ఈ గ్రంథరాజమును, శ్రీ యేలూరిపాటి రామభద్రచయ
కలుగారు గోదావరీమండలమున వ్యయప్రయాసలకోర్చి సంచా
రము చేసి, సంపాదించి చక్కని ప్రతినిదయారు చేసి ముద్రింపఁ,
కలఁచిరి. కాని కొన్నియవాంతర కారణములు వా రాపనికి పూను
కొన లేక పోయిరి. ఈ ప్రబంధ రాజమును గూర్చియు, యీ కవి
శేఖరునిగూర్చియు, కీ. శే. బ్రహ్మశ్రీ బులుసు పాపయ్యశాస్త్రులు
. కారు 1916 సంవత్సరమున నాంధ్రపత్రికలోఁ గొంత వివరించిరి.
తద్విషయమును బీఠికలో పాఠకులు గ్రహింపఁగలరు.
తర్క వ్యాకరణ పండితుఁడును, సాంగ వేదాధ్యతయుఁ
శాల, 30ధ్రగీర్వాణభాషామహోదధియు అడిదము సూరకవీంద్రునకు
ప్రతిపదమునను బ్రతిస్పర్థియు నగు నీ రేకపల్లి సోమనాథకవి,&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0nbixbofrjgoop8f9aqlkabrelchs8t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176063</id>
    <revision>
      <id>493052</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:45:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '4 యాంధ్రభాషాపాండిత్యము, సంస్కృతపద జటిలత్వము, భావ గాంభీర్యము, రసప్రసారము, కథావిధానము మున్నగు వానిని దెలుపుటకు మా లేఖినికన్న, గ్రంథమే ముందంజ వేయు చున్నది. ఇంతదనుక ముద్రణభాగ...'</comment>
      <origin>493052</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2194" sha1="70woqu9zjgretn7gzphtcxjzlgx4tvr" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;4
యాంధ్రభాషాపాండిత్యము, సంస్కృతపద జటిలత్వము, భావ
గాంభీర్యము, రసప్రసారము, కథావిధానము మున్నగు వానిని
దెలుపుటకు మా లేఖినికన్న, గ్రంథమే ముందంజ వేయు చున్నది.
ఇంతదనుక ముద్రణభాగ్యమునుబొందని యీ ప్రబంధ
రాజము సచ్చుకు సిద్ధపఱిచి, మా సమితికి నొసంగిన
రామభద్రచయనులుగారికి నాంధ్ర భాషాభిమానులతోపాటు
మేమును వారికిఁ గృతజ్ఞతను జూపుచు, అముద్రితమగు నిట్టి
ప్రౌఢ ప్రబంధము నాంధ్రలోకమునకు సమర్పించు భాగ్యము
మాకుఁ జేకూరినందులకు సంతసించుచున్నారము.
పాండితీవయోవృద్ధులును, ఆంధ్రగీర్వాణములయం దస
మానక వితాధోరణిగలిగి, యసంఖ్యాకములగు పొత్తములను
రచించి యాంధ్రభారతికి సమర్పించిన విద్వత్కవులును, మహాశి
పాధ్యాయ బిరుదాంకితులును నగు శ్రీమాన్ మేడేపల్లి వేంకట
రమణాచార్యులుగారు మా ప్రార్థన సంగీకరించి దీనికిఁ బీఠికను
వ్రాసి యిచ్చినందుకు వారికి మేమెంతయు కృతజ్ఞులము.
విక్రమ కార్తికము, ) వేపకొమ్మ గురువేంకటసుబ్బయ్య.
28-11-40.
ఇట్లు,
అధ్యక్షుఁడు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>70woqu9zjgretn7gzphtcxjzlgx4tvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176064</id>
    <revision>
      <id>493053</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:45:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'పీఠిక, ఈ కవిశిఖామణి వ్యవహారనామము సోమప్ప శాస్త్రి. ఇతఁడు వైదిక బ్రాహ్మణుఁడు. ఇతని తండ్రిపేరు సూర్యనారా యణసోమయాజి. ఇతని జన్మభూమి గోదావరీమండలములోని తాళ్ళపూడి. ఇతఁడు ముప్పది...'</comment>
      <origin>493053</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3064" sha1="0ibo9bmaa9l3iyw71nsrgdtd9nhcgqq" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;పీఠిక,
ఈ కవిశిఖామణి వ్యవహారనామము సోమప్ప శాస్త్రి.
ఇతఁడు వైదిక బ్రాహ్మణుఁడు. ఇతని తండ్రిపేరు సూర్యనారా
యణసోమయాజి. ఇతని జన్మభూమి గోదావరీమండలములోని
తాళ్ళపూడి. ఇతఁడు ముప్పది సంవత్సరముల వాఁడై యుండఁగా,
నీయనతండ్రిగారు స్వగ్రామమగు తాళ్ళపూడిలో దారిద్ర్యపీడ చేఁ
గుటుంబభరణము చేయనోపక, స్వగ్రామమును వదలి సత్యవర
మను గ్రామమును జేరుకొనిరి. సత్యవరము విశాఖపట్టణ
మండలములో తాండవనదీతీరమందున్న తునికి సమీపములో
నున్నది. సోమప్పశాస్త్రికాలమున నా సత్యవర గ్రామము
శ్రీ కాకర్లపూడివారికి రాజధానియై యుండెను. ఆదినములలో
కాకర్ల పూడివారిలో నొకకుటుంబము సత్యవరములోను మఱి
యొకకుటుంబము అనకాపల్లికి దగ్గఱగానున్న మెళుపాకలోను
వేరొక కుటుంబము అనకాపల్లిలోను రాజ్యము చేయు చున్నట్లు
లేఖన ప్రమాణములవలన స్పష్టమగుచున్నది. సోమప్పకవి
కాలము సులభముగా నిర్ణ యింపవచ్చును, ఎట్లనఁగా, ఇతఁ డా
కాలమందు శ్రీ విజయనగర సంస్థానమందు ఆస్థానకవియగు
అడిదము సూరకవికి సమకాలికుఁడై యుండెను. అనఁగా (క్రీ.
శ. 1720_1790) ఈయుభయులకు కవితాగర్వ ప్రయు కమైన
او
గ
m
మెండుగానుండెను. ఆనాఁడు సత్యవరములో రాజ్యముచే
యుచున్న శ్రీ కాకర్లపూడి గోపాల రాయ సాయక రావు (పాయక
రావు అనఁగా, యుద్ధమందున్న వాఁడని అర్థము.) గారు సోమప్ప
కవిని అత్యాదరముతోఁ దనయా స్థానకవిగాఁజేసి సకలవిధములఁ
బోషించుచు మాన్యములనొసంగి సత్యవరమందే నిల్ఫెను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0ibo9bmaa9l3iyw71nsrgdtd9nhcgqq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/5</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176065</id>
    <revision>
      <id>493054</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ఈ సోమప్ప శాస్త్రి తర్క వ్యాకరణాది శాస్త్రము యందు మిక్కిలి నిష్ణాతుఁడు. సాంగసశిరస్క వేదా ధ్యేత. కనుక ఇతఁడు కృత్యాదిలో &quot;ఉ॥ ఆదర మొప్ప పాణినికి నానతిచే తదీయశాస్త్ర మిమ్మేదిన...'</comment>
      <origin>493054</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3069" sha1="7gm58n8cn747ptl1erys0bkl619hljl" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ఈ సోమప్ప శాస్త్రి తర్క వ్యాకరణాది శాస్త్రము
యందు మిక్కిలి నిష్ణాతుఁడు.
సాంగసశిరస్క వేదా ధ్యేత. కనుక
ఇతఁడు కృత్యాదిలో &quot;ఉ॥ ఆదర మొప్ప పాణినికి నానతిచే
తదీయశాస్త్ర మిమ్మేదిని భాతి జెంద నెలమిన్ బ్రకటాక
సహస్రవక్త
సంవాదము చేసి, వాణి కనవద్యవిలాసము గల్గఁ జేరు.
వ్యుత్పాదితశబ్దమంజరిఁ బతంజలి నంజలి సేసి మ్రొక్కడనో అ
ప్రాణిని పతంజలులను బేర్కొనెను. ఇట్లితఁడు మహా పాండితీ
విరాజమానుఁడై వావదూకశిఖామణియై యున్ననూ, ఆకాల
మందు ముఖ్యముగా రాజులకు హృదయాకర్షణకమగు కవ
నముఁజెప్పు శక్తిలేనివాఁడై యుండెను. కవితాలక్షణము కూడ
నెఱుంగఁడు. అందుచే నతఁడు తన కిది గొప్ప లోపముగదాయ
తలంచి వెలి వెల గౌతమరా జను నొక యాంధ్రపండితకవి నా
యించి యతనియొద్ద నాంధ్ర ఛందశ్శాస్త్రముఁ జదివి కోలఁదికా
ములో కవనశ క్తి నలవడఁజేసికొనెను. శాస్త్రప్రతిభావంతుఁడు
గావున నల్పకాలములోనే నిరర్గళ నిరవద్యకవితా ధోరణీ సంబ
కృత సర్వ పండితక విలో కహృదయాంతరంగుఁ డయ్యెను. శాస్త్ర
జ్ఞాన పరిష్కృతకవిత, శ్లాఘ్యతమము కాదె! ఇతఁడాస్థానపండిత
డుగానున్న కాలమున శానంపూడి తిమ్మకవియను నాతఁడాస్థా
కవిగానుండెను. గోపాలరాయణింగా అతనికి దోసలపాడను సక్ర
హారమునిచ్చి గౌరవించుచు వచ్చిరి. సోమప్పకవి పండితుఁడుగా
బ్రవేశించిన కొలది కాలమునకే తిమ్మకవి దేవభూయము నో
దెను. అంత నాకవికుటుంబములో నెవ్వఁ డాపదవి
ద్రౌపదవి నధిష్టింపఁగ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7gm58n8cn747ptl1erys0bkl619hljl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/6</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176066</id>
    <revision>
      <id>493055</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '7 యహ తగలవాఁడు లేనందున, రాజుగారు సోమప్పకవిని దమ యాస్థానకవిగాఁజేసి యొక యగ్రహారమును దయచేసిరి. ఈ కాకర్లపూడివారి వంశమందు జనించినవారు కవుల నాదరించి, వారివలనఁ గృతులు రచింపఁజేసి...'</comment>
      <origin>493055</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2030" sha1="ekj1a0l18m4wdvkw5ndft910yc6wz2z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;7
యహ తగలవాఁడు లేనందున, రాజుగారు సోమప్పకవిని దమ
యాస్థానకవిగాఁజేసి యొక యగ్రహారమును దయచేసిరి.
ఈ కాకర్లపూడివారి వంశమందు జనించినవారు కవుల
నాదరించి, వారివలనఁ గృతులు రచింపఁజేసి ఘనతనొందుటయే
గాక స్వయముగాఁ గవులై కృతులను రచించినట్లు ఈ ప్రబంధ
కృత్యాదియందున్న యీ క్రింది పద్యమువలన తెలియవచ్చు
యీ
చున్నది.
సీ. పద్మినీపరిణయ ప్రథితసత్కృతిఁ జే సె
ప్రతిభాను భావసమ్మతము గాఁగ
రతినీలగిరినాథ శతకంబు గావించె
సుప్రసాదమహత్త్వదీప్రముగను
నవ లేఖనీ లేఖ్య కవితానవద్యత
వెలయించె ననురూపవృత్తి దనర
సతత చాటు నిబంధ సరసోకు లలరించే
సహృదయ హృదయైక సరణివిఱ
ననుచుఁ గవులు నుతింతు రెవ్వని నతండు
సంగ రాఖీలక రజాలశమిత విమత
దవహుతాశుఁడు రామమద్రక్షితీశ
ఘనుఁడు భువనగురంధరఖ్యాతిఁ దనరే. (ప్ర. ఆ. ప. 62)
ఈ రాజవంశములోనివారు విజయనగర సంస్థానములోఁ
జేరిన భోగాపుర గ్రామములో నిప్పటికిని నివసించుచున్నారు.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ekj1a0l18m4wdvkw5ndft910yc6wz2z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176067</id>
    <revision>
      <id>493056</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:46:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '8 పద్మినీపరిణయానికృతులు తద్వంశజులగు శ్రీ కాకర్లపూడి సత్యనారాయణ పాయక రావుగారి సాహాయ్యమున వానిని వెలు వఱింప సమీ:తివారు ప్రయత్నింతురుగాక. ప్రబంధ ప్రతిపాద్య విషయము. కవి శ్ర...'</comment>
      <origin>493056</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2783" sha1="pgldw5nnbtse51w9xukuhznlzpk9pde" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;8
పద్మినీపరిణయానికృతులు తద్వంశజులగు శ్రీ కాకర్లపూడి
సత్యనారాయణ పాయక రావుగారి సాహాయ్యమున వానిని వెలు
వఱింప సమీ:తివారు ప్రయత్నింతురుగాక.
ప్రబంధ ప్రతిపాద్య విషయము.
కవి శ్రీమద్భాగవతదశమస్కంధమునుండి ఈకథను
సంగ్రహించి ప్రబంధరూపముగ నొనర్చెను. కథానాయకుఁడు
ప్రద్యుమ్నుఁడు. ఇతఁడు శ్రీ నందనందన నందనుండు. ఇతడు
తొలి బామున రుద్రనేత్రాగ్ని శిఖాకలాప భస్మీకృతాంగుఁడగు
మన్మథుఁడే, మరల రుక్మిణీ గర్భమునం దుదయించెను. ఇతఁడు
తల్లికడుపునఁ బుట్టినపుడే శంబరాసురుఁడను నొక ఘోరదానవుఁడు,
శిశువు నపహరించి సముద్రమందుఁబడపై చెను. ఆశిశువు నొక
మహామత్స్యము మ్రింగెను. ధీవరు లొకనాఁ డొ చేపను వలతో,
బట్టుకొని తమ యెకిమీఁడైన శంబరునికి నుపాయనముగా నొసం
ని
గిరి. ఇంతకుముందే పూర్వజన్మమందు మన్మథుని కళత్రమగు.
రతీదేవి తనభర్తకు భావికాలమున వాటిల్లు విపత్తును నారద
మహర్షి వలనఁ దెలిసికొని, శంబరాసురుని మహాసమందు నివ
సించియుండెను. అచ్చటనుంకు సాచికు లా చేపను ఖండింపఁగా,
దాని గర్భమందు జగన్మోహనమూర్తియగు నాకశిశువు కాన్పిం
చెను. ఆరతి యాసూదకులను మంచిమాటలతో ననునయించి,
ఆపిల్లవానిని తనసంరక్షణలో నిడికొని పూర్వజన్మవృత్తాంత
మంతయు నతని కెరింగించి మహామాయావంతుఁడగు నాశంబరున్ని&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pgldw5nnbtse51w9xukuhznlzpk9pde</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/8</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176068</id>
    <revision>
      <id>493057</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:46:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '9 బరిమార్పఁగల సకలమాయల నతనికి గఱపి వానిని నిహతుని జేయించెను. ఈ ప్రద్యుమ్నుఁడు తన మేనమామయగు రుక్మియను బాని కుమార్తెను స్వయంవరమునందు రాజుల నందఱిని తన బాహు పరాక్రమముచే నోడిం...'</comment>
      <origin>493057</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2600" sha1="0xn4p6tn7nyme2fj6fasqkdnyk75hpc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;9
బరిమార్పఁగల సకలమాయల నతనికి గఱపి వానిని నిహతుని
జేయించెను.
ఈ ప్రద్యుమ్నుఁడు తన మేనమామయగు రుక్మియను బాని
కుమార్తెను స్వయంవరమునందు రాజుల నందఱిని తన బాహు
పరాక్రమముచే నోడించి స్వయంవర వధువైన రుక్మవతియను
కన్యారత్నమును దమ రాజధానియగు ద్వారకా పట్టణమునకుఁ
గొనిపోయి విధ్యుక్తముగాఁ బెండ్లియాడెను. ఈప్రబంధమం
ఉతకక థాంశములున్నను రుక్మవతీపరిణయమే ప్రధాన ప్రతి
పాద్యవిషయము.
ప్రబంధమున కుండవలసిన పురచాతుర్వర్ణ్యోద్యాన,
సబిల క్రీడా ఋతుపానళోష్ఠీ, సూర్యోదయ చంద్రోదయాత్మ
జోత్పత్త్యాది వర్ణ నములలో నీప్రబంధమందుఁ గొన్ని గొనవచ్చు
చున్నవి. ఈప్రబంధము అయిను ఆశ్వాసములతోఁ గూడినదియై
ప్రాచీన ప్రబంధ లక్షణో పేతమై యున్నడి.
ఇందలి ప్రథమాశ్వాసనం దిష్టదేవతానుతి, ప్రాచీనాం
ధ్రసంస్కృతక పిస్తుతి, కుకవి నిరాకరణము, కృతినాయకుని వంశ
వర్ణనము, ద్వారకాపుర వర్ణనము, పురపాలకుఁడగు శ్రీకృష్ణుని
వర్ణనము మొదలగు విషయములున్నవి.
ద్వితీయాశ్వాసమందు, రుక్మిణీగర్భమందు ప్రద్యుమ్నుఁడు
జనించుట, శంబరాసురుఁడాశిశువును సముద్రములోఁబడవైచుట,
ఆశిశువును మ్రింగిన చేపను జాలర్లు పట్టి తెచ్చి శంబరాసురుని కుప&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0xn4p6tn7nyme2fj6fasqkdnyk75hpc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/9</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176069</id>
    <revision>
      <id>493058</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '} 10 దగా సమర్పించుట, పాచికులారు పోదరమును వచ్చిచూడఁగా, బాలార్క సమ తేజుఁడగు నొక శిశువును గాంచుట, ఇంతకుమున్నె ప్రద్యుమ్నుని పూర్వ భార్యయైన రతీదేవి నారదునివలనఁ జనెరింగిన వృత్త...'</comment>
      <origin>493058</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2836" sha1="9g75y7zoic54t8avdmq22vpm35k3l2k" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;}
10
దగా సమర్పించుట, పాచికులారు పోదరమును వచ్చిచూడఁగా,
బాలార్క సమ తేజుఁడగు నొక శిశువును గాంచుట, ఇంతకుమున్నె
ప్రద్యుమ్నుని పూర్వ భార్యయైన రతీదేవి నారదునివలనఁ
జనెరింగిన వృత్తాంతమును బ్రడ్యుమ్నునకుఁ జెప్పి మాయలఁ
గఱఫీ శంబరుని జంపించెను.
తృతీయాశ్వాసమందు, రుక్మిరాజపురమైన కుండినపట్టణ
మును వర్ణించుట, రుక్మవతీప్రద్యుమ్నుల యవ్వన ప్రాదుర్భావ
వర్ణనము, అన్యోన్య సౌందర్యలావణ్య గుణగణాకృష్ణ
హృదయు
లైన రుక్మవతీ ప్రద్యుమ్నులకు బరస్పరాను రాగోదయ వర్ణనము
ప్రతిపాదింపఁబడినది:---
చతుర్థాశ్వాసమందు, ప్రద్యుమ్నుని కామయ మానా
వస్థావర్ణనము. రైవతకాద్రి హాలాపాన జలక్రీడాదివర్ణనము,
మొదలగు విషయములు వరింపఁబడినవి.
ణ
పంచమాశ్వాసమునందు రుక్మవతీ స్వయంవరార్థమై
నానాదేశాగతులైన రాజులవర్ణ నము, సపరివారుఁడైన ప్రద్యు
మ్నుఁడుకూడ కుండినపురమున కేఁగుట, స్వయంవరమందు రుక్మ
వతి ప్రద్యుమ్నుని వరింపఁగాఁబ్రకుపితులైన రాజులందఱు ప్రద్యు
మ్నునిపై యుద్ధసన్నద్ధులగుట, ప్రద్యుమ్నుఁడు వారినందరిని
దన కోదండపాండిత్యము చేఁబరాజితులఁ జేసి స్వయం వర వద్దువగు
రుకపతిని దన రాజధానియగు ద్వారావతీనగరమునకుఁ గొని తెచ్చి
యచట మహావైభవముతో నా కన్నియను బెండ్లియాడుట,
మొదలగు విషయములు ప్రతిపాదింపఁబడెను.
}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9g75y7zoic54t8avdmq22vpm35k3l2k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/10</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176070</id>
    <revision>
      <id>493059</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:47:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'కవిని గుఱించి. ఈ కవి శేఖరుఁడు, ఇటీవలఁ బ్రబంధములను రచించిన మధ్యకాలపుఁ గవులవలె, నుభయభాషా పాండిత్య విశారదుఁడై యుండుటయేకాక, శాస్త్రజ్ఞానభాసురుఁడై యుండుటచే, నీతని కవనము సంస్క...'</comment>
      <origin>493059</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2740" sha1="i4r56h1c6tzku1w97xq6gcqtlpe5mzd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;కవిని గుఱించి.
ఈ కవి శేఖరుఁడు, ఇటీవలఁ బ్రబంధములను రచించిన
మధ్యకాలపుఁ గవులవలె, నుభయభాషా పాండిత్య విశారదుఁడై
యుండుటయేకాక, శాస్త్రజ్ఞానభాసురుఁడై యుండుటచే, నీతని
కవనము సంస్కృత పదభూయిష్ఠమై ప్రకాశించుచున్నది. ఈకవి
శైలి ఉత్తర రామాయణమును రచించిన కంకంటి పాపరాజు,
సమీరకుమారవిజయ ప్రణీతయగు పుష్పగిరి తిమ్మన్న, రాజవా
హనవిజయ ప్రబంధకర్తయగు కాకమాని రాయఁడు మొదలగు
వారి శైలిని బోలియున్నది. ప్రబంధమం దెచ్చటఁజూచినను
ఓజస్సు, ప్రసాదము, మొదలగు కావ్యగుణములే కానవచ్చు
చున్నవి. ప్రబంధమందు నానావిధ వృత్తములను గవి రచించి
యుంచెరు. వర్ణనలయం దుత్ప్రేక్ష, అతిశయోక్తి, ఉదా త్తము
మొదలగు నలంకారములు మెండు. కవనము వెదికినను గిష
ఇట
ముతోఁగూడియుండలేను, వైదర్భీవృత్తియే గానవచ్చుచున్నది.
ఈకవికి, సమకాలికుఁడగు అడిదము సూరకవికి, బహుళ
శ్రీ ముగాఁ బ్రవర్తిల్లిన స్పర్థనుగుఱించి మా ప్రియమిత్రులు, మహా
రాజావారి ఆంగ్లేయకళాశాలయందుఁ జిరకాల మాంధ్రపండి
తులుగానున్న అడిదము రామారావు పంతులుగారు వ్రాసిన
“ విస్మృతకళింగాంధ్రకవులు&quot; అను గ్రంథములో సవిస్తరముగా
వ్రాసియున్నారుగాన, మరల నేనిచ్చట వ్రాయుట చర్విత చర్వ
ణమనియు, గ్రంథవిస్తర హేతువనియు, దలంచి విడిచితిని.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i4r56h1c6tzku1w97xq6gcqtlpe5mzd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/11</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176071</id>
    <revision>
      <id>493060</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:48:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'స్వయముగాఁ బండితులు, గ్రంథ విమర్శనక ళాధురీణులు, ఆంధ్రభాషాభిమానులు, కవిజనాశ్రయులు, నగు మహారాజశ్రీ రావుసాహేబు, వేపకొమ్మ గురు వేంకటసుబ్బయ్య, బి. ఇ., సి.ఇ.,. యం. ఐ. ఇ., గారివంటి శ్లాఘ...'</comment>
      <origin>493060</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2175" sha1="htye8ynbm1qyscnkysf70t7zyo7sb4u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;స్వయముగాఁ బండితులు, గ్రంథ విమర్శనక ళాధురీణులు,
ఆంధ్రభాషాభిమానులు, కవిజనాశ్రయులు, నగు మహారాజశ్రీ
రావుసాహేబు, వేపకొమ్మ గురు వేంకటసుబ్బయ్య, బి. ఇ., సి.ఇ.,.
యం. ఐ. ఇ., గారివంటి శ్లాఘ్యచరిత్రు లీకాలమందు ప్రాత స్తన
తారకలవలె మృగ్యులు. వీరు నిర్వహించుచున్న యుద్యోగపు
కార్యదూర్వహనమును సులభముగా నెఱవేర్చుచు, ఆంధ్రవిజ్ఞాన
సమితి యను నొక సంఘము నేర్పఱిచి, అముద్రిత ప్రాచీనాంధ్ర
గ్రంథములను నానాదేశములనుండి యెంతో శ్రమతో సంపా
దించి, వాని నచ్చోత్తించి, దేశమందు వ్యాపింపఁ జేయు వారు
మరెవ్వరున్నారు. ఆహా! వీరి చరిత్ర ముదాహరణపాత్రము,
అనుకరణీయమును.
మందీ భూతదృశ్ఛక్తిగల నాకు గ్రంథపఠన లేఖనాదిక
యందు సహాయమొనరించిన శ్రీమాన్ బృందావనం శేషాయి.
ర్యులుగారికి, నాపౌత్రియైన మేడేపల్లి ఆండాళ్ళమ్మకును నేను
మిక్కిలి కృతజ్ఞుఁడనై యున్నాను.
ఇట్లు విన్నవించు విబునప ధేయుఁడు,
ణోపాధ్యాయ: 'మేడేపల్లి వేంకటరమణాచార్యుఁడు,
Retired Senior Sanskrit Pandit,
Maharaja's College, Vijayanagaram.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>htye8ynbm1qyscnkysf70t7zyo7sb4u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/12</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176072</id>
    <revision>
      <id>493061</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:48:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'శ్రీరస్తు. రుక్మవతీపరిణయము. ప్రథమాశ్వాసము. = వైదేహి శుభావహాలకభర శ్రీకృష్ణ వేణిన్ ఘర ప్రావీణ్యాత్మ కరారవింద కలసన్ బద్మాఢ్యగాఁ జేసి సం భావోల్లాసము పూను పుష్పగిరి రా మబ్రహ్...'</comment>
      <origin>493061</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1223" sha1="7niqpku52g2w3j0jslp87buxy9opsrx" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;శ్రీరస్తు.
రుక్మవతీపరిణయము.
ప్రథమాశ్వాసము.
=
వైదేహి శుభావహాలకభర
శ్రీకృష్ణ వేణిన్ ఘర
ప్రావీణ్యాత్మ కరారవింద కలసన్
బద్మాఢ్యగాఁ జేసి సం
భావోల్లాసము పూను పుష్పగిరి రా
మబ్రహ్మ ముద్వేల తో
భావిద్యావిభవంబు లీవుతను గో
పాలక్షమాజానికిన్.
సీ. వసుమతీగర్భ భాస్వత్ క్షీర వారాశి
సంతానవల్లి యేసాధ్వీమూర్తి
జనకావనీనాథ మనతపఃపుంజ మం
జిమ్ మే లసన్నీల చికురమహిమ
దశరథాధీశ్వర ధన్యవంశాంబుజా
కరలక్ష్మి యే త్వ సరసకీర్తి
రావణగర్వాంధ భావసంతమస ప్ర
దీప మే లలితాంగి దివ్యచరిత&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7niqpku52g2w3j0jslp87buxy9opsrx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493063</id>
      <parentid>493061</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T06:01:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493063</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1677" sha1="68w31si11zdy0i4ulojmb1pfdnh5vp4" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Center|శ్రీరస్తు}}
{{p|ac|fs150}}రుక్మవతీపరిణయము&lt;/p&gt;
{{p|ac|fs125}}ప్రథమాశ్వాసము&lt;/p&gt;
{{Telugu poem|type={{Css image crop
|Image = రుక్మవతీపరిణయము_(రేకపల్లి_సోమనాథుడు).pdf
|Page = 12
|bSize = 357
|cWidth = 77
|cHeight = 149
|oTop = 132
|oLeft = 36
|Location = left
|Description = 
}}|lines=&lt;poem&gt;


వైదేహిశుభావహాలకభర శ్రీకృష్ణవేణిన్ ఘన
ప్రావీణ్యాత్మకరారవిందకలనన్ బద్మాఢ్యగాఁ జేసి సం
భావోల్లాసము పూను పుష్పగిరి రామబ్రహ్మ ముద్వేల శో
భావిద్యావిభవంబు లీవుతను గోపాలక్షమాజానికిన్.&lt;/poem&gt;|ref=1}}
{{Telugu poem|type=సీ.|lines=&lt;poem&gt;వసుమతీగర్భ భాస్వత్{{ZWNJ}}క్షీరవారాశి
                  సంతానవల్లి యేసాధ్విమూర్తి
జనకావనీనాథ మనతపఃపుంజ మం
                  జిమ మే లసన్నీల చికురమహిమ
దశరథాధీశ్వర ధన్యవంశాంబుజా
                  కరలక్ష్మి యే తన్వి సరసకీర్తి
రావణగర్వాంధ భావసంతమస ప్ర
                  దీప మే లలితాంగి దివ్యచరిత&lt;/poem&gt;|ref=}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>68w31si11zdy0i4ulojmb1pfdnh5vp4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/13</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176073</id>
    <revision>
      <id>493062</id>
      <timestamp>2025-06-20T05:48:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '2 రుక్మవతీపరిణయము. గీ. మట్టి లో కై కజనని నిత్యాభియుక్త పాలనోద్వేల కారుణ్య భవకటాక్ష లీల శ్రీరామురాణి గోపాలరాయ మణికి నోడఁగూర్చు శుభపరంపరల నెలమి. 2 శా. నీలామంగళ మంగళాస్పదములన...'</comment>
      <origin>493062</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2446" sha1="akf0ubctdhb1rop0whdx8cs7m5ozx8y" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;2
రుక్మవతీపరిణయము.
గీ. మట్టి లో కై కజనని నిత్యాభియుక్త
పాలనోద్వేల కారుణ్య భవకటాక్ష
లీల శ్రీరామురాణి గోపాలరాయ
మణికి నోడఁగూర్చు శుభపరంపరల నెలమి.
2
శా. నీలామంగళ మంగళాస్పదములన్ శృంగార భావోదయో
ద్వేలా పొంగ సమావలోక సరణిన్ వీక్షింపుచుం దక్షిణుం
డై లీలందరు వేంకటేశుఁ డుపమాకాహార్య నాథుండు వ
తోలక్ష్యందిరుఁ డాదరించు సిరులంగోపాల రాయాగ్రణిన్.
శా. శ్రీవత్సద్యుతి, హారకౌస్తుభమణిశ్రీయుం బ్రియోర స్థలిన్
భావింపంగఁ బరస్పరావరణ మందం జందనా లేప లీ
లావష్టంభము చేతఁ దమ్ముని కభిఖ్యంగూర్చు నాపద్మ ధీ
ప్రావీణ్యంబున నిచ్చు వైభవము గోపాల క్షమా భర్తకున్.
లీలం బల్కు వెలంది సవ్వదన పాళిం జేర్చి రాజ ద్రసో
ద్వేలా శేషకళాకలాపకలనన్ విఖ్యాతఁగాఁ జేయుచున్
మే లొందింపుచు లోకమేలు సలవాణీజాని చేకూర్చు గో
పాలక్ష్మాతలభ ర్త కాదృతిని శుంభత్సౌఖ్య దీర్ఘాయువుల్,
ఉ. సారతరాక్షరధ్వనితశబ్ద జగ త్పరిణామకారణా
కారికయై విలాసపరికల్పితదివ్యమనోజ్ఞ మూర్తియై
సారసభూముఖాంబురుహషట్పదియైముఖరాయమానయా
భారతి మత్కృతీశుఁబ్రతిభావిభవోజ్జ్వలుఁ జేయుఁ గావుతన్ .&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>akf0ubctdhb1rop0whdx8cs7m5ozx8y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/14</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176074</id>
    <revision>
      <id>493064</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:02:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. మ ప్రమదంబొప్పునగాధిరాజతనయాపాణి గ్రహోత్సాహమిం పమరన్ దత్కరపల్లవారుణ కరుండై తత్సమగ్రానురా గము హస్తాగ్రగతంబుగాఁ దలఁచు శ్రీకంఠుండు గోపాలరా యమహీ వల్లభుఁబ్...'</comment>
      <origin>493064</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1988" sha1="r24jje6b6ni28gbav9emwq5q013fofs" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
మ ప్రమదంబొప్పునగాధిరాజతనయాపాణి గ్రహోత్సాహమిం
పమరన్ దత్కరపల్లవారుణ కరుండై తత్సమగ్రానురా
గము హస్తాగ్రగతంబుగాఁ దలఁచు శ్రీకంఠుండు గోపాలరా
యమహీ వల్లభుఁబ్రోచుఁ గావుతసమసైశ్వర్యసంధాయియై.
సీ. బాలయై విలసనోద్వేలయై కరుణాల
వాలయై పావనశీల యగుచుఁ
ద్రిపురయై భక్తావనపరయై సకల స
జ్జపరమై మూర్తి త్రయపర యగుచు
లలితయై లావణ్య కలితయై శివతపః
ఫలితయై ప్రజ్ఞాన మిళిత యగుచు
విద్యయై యోగీశ హృద్యమై సుగుణ వై
.
శద్యయై బ్రహ్మాది వేద్య యగుచు
గీ. నలరు నేధన్య, సకలలోకైకమాన్య,
యీప్సిత వదాన్య, యా నగాధీశుకన్య
పూజ్య సామ్రాజ్య వైభవస్ఫురణగలుఁగఁ
జేయు నెలమిని గోపాల రాయమణికి.
చ. అసమ మదీయకావ్యరచనావసర ప్రసరము సొంతరా
యనిచయ దు స్తమోపహృతికై తగు భక్తి జగత్ప్రభాస్వరం
బు, నిఖిల సేవ్యమానము వపుర్నరమానన కుంజరంబునై
యనుపమమానొకానొకమహ త్తర తేజముఁ బ్రస్తుతించెదన్.
3
00&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r24jje6b6ni28gbav9emwq5q013fofs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/15</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176075</id>
    <revision>
      <id>493065</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:02:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '4 రుశ్మవతీపరిణయము. చ. తలఁతు, సుశిక్షీ తాక్షముఖ దైత్యనికాయుని, జానకీమనో వలితకృ సారసక్షపిత వాలగతజ్వల సొంతరాయు, ను జ్జ్వలతరవజ్రకాయు, మునిసంతతిగేయు, నిరస్తసంస్కర త్కలుషఘనాంధ...'</comment>
      <origin>493065</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2707" sha1="2x4cemki9yvlclvkva056hpsedffvic" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;4
రుశ్మవతీపరిణయము.
చ. తలఁతు, సుశిక్షీ తాక్షముఖ దైత్యనికాయుని, జానకీమనో
వలితకృ సారసక్షపిత వాలగతజ్వల సొంతరాయు, ను
జ్జ్వలతరవజ్రకాయు, మునిసంతతిగేయు, నిరస్తసంస్కర
త్కలుషఘనాంధ కారసముదాయు, సజేయుని, నాంజనేయునిన్,
మ. అనిశంబున్ వితతంబులై యలరు బ్రహ్మాండంబులంగు యం
దునయం బొరవహీం కపట్టి పరమాత్మున్ భూరిసత్త్వాథ్యునిక్.
దనపక్షంబుల లీలఁదాల్చి వినతా సందానుసంధాయిన
వినతానందనుఁ బ్రస్తుతించెద శుభావిర్భావముల్లో గోరుచున్.
మ. మహిమాంచద్విబుధానభీష్టఫలశుంభక్తిపుష్పాఘముల్
మహనీయ ప్రతివాది భీకర కులాలంకార సద్వేద రా
శిహిత శ్రీవరదార్య వార్ధి వరజాశీర్వాద మందారముల్
రహిగోపాల నృపాలచంద్రునిసమర్థచ్ఛాయలన్ బ్రోవుతన్ .
చ. సికేదనరాక న్యాయమువిశేషము సత్రియ బ్రహ్మతత్త్వమున్
సరస తరోక్తులందెలుపు శాస్త్ర చతుష్క ఁపు హారవల్లికిన్
సరసతసూత్రక ర్తలయి సన్నుతి కెక్కిన వారినెంతు దృ
క్చరణమునిం,గణాదముని జై మిని, వ్యాసమహామున్వీశరున్ .
ఉ. ఆదర మొప్ప పాణినికి నానతిచేసి తదీయ శాస్త్ర మి
మ్మేసిని భాతిఁజెంద నెలమిక్ బ్రకటాత్మ సహస్రవక్త్ర సం
వాదము ' చేసి, వాణి కన పద్యవిలాసముఁగల్గఁ జేయ వ్యు
త్పాదిత శబ్దమంజరిఁ బతంజలి నంజలి సేసి మ్రొక్కెదన్.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2x4cemki9yvlclvkva056hpsedffvic</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/16</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176076</id>
    <revision>
      <id>493066</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:02:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. 5 చ. ధరణిఁ జతుష్పదీ పరిమి తంబగు వాక్సురభి ప్రచార మిం పరయఁగఁదెల్విఁ గాంచి భువిఖ్యాతిఘటింపఁగ రామసత్క థా భరితముగాఁ జతుష్పద నిబంధము చేసి కృతార్థుఁడౌ మునీ శ్వర...'</comment>
      <origin>493066</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2371" sha1="6t62yzj9g8q72t6qzr5g93xjllm60mo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
5
చ. ధరణిఁ జతుష్పదీ పరిమి తంబగు వాక్సురభి ప్రచార మిం
పరయఁగఁదెల్విఁ గాంచి భువిఖ్యాతిఘటింపఁగ రామసత్క థా
భరితముగాఁ జతుష్పద నిబంధము చేసి కృతార్థుఁడౌ మునీ
శ్వరవరు వామలూరుభవుసన్నుతి సేతు నభీష్ట సిద్ధికిన్. 15
చ. ఘనతఁ గవీంద్రకోటికి శిఖామణులై తగు వారిఁ గాళిదా
సుని భవభూతిదండికవిఁ జోరుని బాణు మయూరు భారవిన్
వినుత శుభ్ఘు మాఘు జన విశ్రుతు మల్హణుబిల్హణుం బ్రశ
స్త్రీని సముపాస్తి చేసెద మదీయకృతి ప్రతిభావి భాతికిన్. 16
للسمين
గీ. ఆంధ్రసువచః ప్రపంచ వాగధిపు నన్న
యాక్యు నెఱ్ఱప్రగ్గడ నుభయకవి మిత్ర
కవివరేణ్యు హుళిక్కి భాస్కరుని వేడ్క
సహజపాండిత్యక వివర్యు సంస్కరింతు
క. ఎలమి నిదానీంతనులగు
విలసిత వాణీవిహార విద్వత్కవులన్
దలఁచెద మామక కవితా
కల నలఁ బరిశీలనంబు గైకొను కోర్కిన్.
17
18
చ. సరసమహాకవీశ్వరుల చాయలఁ జెప్పుట యుత్తమంబు, త
ద్విరచిత యుక్తి కన్యపదవింద గఁ గూర్చుట మధ్యరీతి, యీ
సరణులుమాని సాహసిత సత్కృతి చార్యకృతిప్రయుక్తి చేఁ
బర గెడునిస్త్రపాత్మకులఁబాడియె నెమ్మది సంస్మరింపఁగన్.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6t62yzj9g8q72t6qzr5g93xjllm60mo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/17</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176077</id>
    <revision>
      <id>493067</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:03:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '6 రుక్మవతీపరిణయము. మ. ఘనవృత్తుల్ గుణముల్గణింపఁక నలంకారంబులు౯ రీతులున్ మనవాక్యార్థ పదార్థ సంగతు లెఱుం గన్నేరకే యూర కిం పునఁ బాబంధికు లై రికొంద ఒకవుల్ “పుణ్యైర్యశోలభ్యతే&quot;...'</comment>
      <origin>493067</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2406" sha1="5xhgwp0ffjaw9qxq74qnx05p6k06ydo" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;6
రుక్మవతీపరిణయము.
మ. ఘనవృత్తుల్ గుణముల్గణింపఁక నలంకారంబులు౯ రీతులున్
మనవాక్యార్థ పదార్థ సంగతు లెఱుం గన్నేరకే యూర కిం
పునఁ బాబంధికు లై రికొంద ఒకవుల్ “పుణ్యైర్యశోలభ్యతే&quot;
యనువాక్యంబు ప్రయాణమయ్యెనిపుడాహా! చిత్రమిద్ధారుణిన్
పరిసమా
చ. వరకవులంచుఁ గొందరఁట! వారలు సాహితి లేకయే కనీ
శ్వరులఁట! వాగ్దరీకలన చాలఁగఁగల్దఁట! చిత్రమయ్యెడిన్
వరములొసంగుడై వములు వాగర్ధినిచ్చుచుశాస్త్ర సంగతి
వరమిడలేవె, సీగెడలు వాదులుగాక కవిత్వరీతు లే? 21
వ. అనియిట్లు మచ్చికీర్షిత ప్రబంధనిరంతరాయ
సంప్రదాయావిచ్ఛేద లక్షణ ఫలకారణ శిష్టాచారానుమిత
శ్రుతి బోధిత క ర్తవ్యతా కవిశిష్టేష్ట దేవతా ప్రార్థనా కూప
మంగళాచరణంబును, శాస్త్రప్రవర్తకమహర్షి స్మరణంబును,
బ్రాచీనాద్యతనమహాక విజన నమస్క...రణంబురం, గుకవి తిర
స్కరణంబునుం గావించి, సకల విద్వత్కవిజనానుగ్రహం
బున నొక్క మహాకావ్యంబు నిర్మింపందలంచియున్న సమ
యంబున
ట
సీ, తన సుదర్శనలీల ఘనపుణ్యజనులకుఁ
బ్రతిదిన జీవన ప్రదముగాఁగఁ
దన మహాదర రీతి దాక్షిణ్యకలితమై
విజయమంగళ
ఘోష వృత్తి నెఱయఁ
22&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5xhgwp0ffjaw9qxq74qnx05p6k06ydo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/18</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176078</id>
    <revision>
      <id>493068</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:03:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. జనవంశ భరణంబు దార తరానురా గమున సాధుహృదయంగమతఁ దనరఁ దన సత్యభామాహిత ప్రఖ్యవిబుధాగ మానంద కలనచే సతిశయిల్లఁ శ్రీ. ధరణి విశ్వంభరాభరోద్ధరణ విస్ఫు చర్భుజామండలాగ్ర...'</comment>
      <origin>493068</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2293" sha1="nb5bkha3fkc17fxn92gpqua8rydecib" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
జనవంశ భరణంబు దార తరానురా
గమున సాధుహృదయంగమతఁ దనరఁ
దన సత్యభామాహిత ప్రఖ్యవిబుధాగ
మానంద కలనచే సతిశయిల్లఁ
శ్రీ. ధరణి విశ్వంభరాభరోద్ధరణ విస్ఫు
చర్భుజామండలాగ్ర విరాజమాన
భూరి సామ్రాజ్యలక్ష్మీ విహారుఁడగుచు
రమణఁజెలువొందు గోపాల రాయవిభుఁడు.
7
23
వ. మఱియు నుదారతరాత్మీయ యశోవిశద పట్టాంబర సంభా
విత ధరణీ తరుణీసోత్కంఠ కంఠా శ్లేసోపలక్ష కచ్ఛాయామం
డల లక్ష్యమాణ గ్రైవేయక తరళ హీర పరిశోభిత సహజ
వత్సలాంఛన సమాసాదిత శ్రీవత్సాంక సారూప్య దేదీప్య
మానుండును, మానవతీ జనాభినవసుమనః కోదండుండును,
దండవ దానమన్ని ఖలభూపాలకు మకుట తటఘటిత వివిధ
రత్న ప్రభానికర వికసహన సహకృతి సువర్ణ చిత్ర కుధా
స్తరణ విచిత్ర మహాస్థానభవః ప్రదేశుండును, దేశాంతర
మహీయె॰ఎరమణ ప్రేషిత ప్రధాన జన సవినయ విజ్ఞా
పిత తచ్చరణ వర్ణ నాకర్ల నాదరణుండును, రణరంగ భైర
వోదగ్ర బిరుదవర్ణ ఘటితోర్జిత విజయధ్వజాగ్ర సమగ్ర
పరిస్ఫుర త్సురు మాయి వినీలపట సముద్ధూత వాతూల
సముత్తూలిత నానాయవన సైనికాధీశయననుండును, వస
ణ&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nb5bkha3fkc17fxn92gpqua8rydecib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/19</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176079</id>
    <revision>
      <id>493069</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '8 రుక్మవతీపరిణయము. బిరుదర గండాంకుండును,శ్రీ సాతోడా బేహారామహాపాత్ర విఖ్యాత జైత్రబిరుద వినుత చరిత్రుండును, శ్రీ వసిష్ఠ గోత్ర పవిత్ర కాకర్లపూడి వంశాంబుధి కైరవమిత్రుండును,...'</comment>
      <origin>493069</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2769" sha1="rdmu4ow1psgkm70tcls79umwl72jhb5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;8
రుక్మవతీపరిణయము.
బిరుదర గండాంకుండును,శ్రీ సాతోడా బేహారామహాపాత్ర
విఖ్యాత జైత్రబిరుద వినుత చరిత్రుండును, శ్రీ వసిష్ఠ గోత్ర
పవిత్ర కాకర్లపూడి వంశాంబుధి కైరవమిత్రుండును, శ్రీ
కృష్ణలీలా సుధారస సరసకృతి ప్రముఖ సప్తసంతాన నిరంత
రీకృత సంతోష స్వాంతుండును, ఆశ్రిత జనవన వసంతు
డును, శ్రీ జగన్నాథరాజ సంచిత సమంచిత పుంజీకృతానేక
పుణ్యఫలుండును, చంద్రమాంబా గర్భశుక్తి ముక్తాఫలు
డును,నగు శ్రీగోపాలరాయ మహీమండలాఖండలుం డొక్క
నాఁడు తనసుందర వదనారవిందం బిందుబింబంబగుట నిట
లస్థలకలిత కస్తూరీతిలకంబు నియతకళంక రేఖావిలాస సం
పద సొంపు సంపాదింప, నింపలరు దరహాస ప్రసారంబు తద
నుగత చంద్రికాసారప్రచారంబులం బచరింప, గండస్థలం
బుల రుచులం దనరు హురుమంజి ము త్తియంబుల కుండ.
లంబు లిరుగడల నెడతెగని ప్రేమ నర్మక్రీడలం గేరు తారకల
తీరు సైరింప నాత్మగళంబుకంధరాంకంబుగావున ధగద్ధగిత
కనక కంఠాభరణంబులు విలసిత విద్యుద్వలయంబుల లీలఁ
దెలుప, నిజభుజూయుగళంబు భూరి ధరాధురంధరంబుగావున
మణిమయ కటకాంచిత శ్రీల వెలయింప, రాజపరమేశ్వరుండు '
గావున సర్వమంగళాలంకార విగ్రహుండై స్వకీయ దై నండి
నావిచ్ఛిన్న దానధారాప్రవాహంబులఁ దను పంబడి, కడలి
కడఁగనని వేడుకఁగానుకగా నొసంగిన పగడఁపు తరులఁదరి
.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rdmu4ow1psgkm70tcls79umwl72jhb5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/20</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176080</id>
    <revision>
      <id>493070</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:03:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. g చిన పలకల కలప నలరి యనల్ప శిల్పిక చాతుర్య విరచితం బూ లగు ముకుళిత వికసిత జలజకైరవాది వివిధ సుమనోవితా నంబులు వాటంబులగు వజ్రకీలిత కవాటంబులును, హంస కాది విరాజిత...'</comment>
      <origin>493070</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2621" sha1="iv82whimpeh5ufo1fl3xeole83jab3t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
g
చిన పలకల కలప నలరి యనల్ప శిల్పిక చాతుర్య విరచితం బూ
లగు ముకుళిత వికసిత జలజకైరవాది వివిధ సుమనోవితా
నంబులు వాటంబులగు వజ్రకీలిత కవాటంబులును, హంస
కాది విరాజిత చిత్రబంధంబులగు జలజోపల ద్వారబంధం
బులును, భ్రమర విభ్రమ భ్రమకర బలభిన్నీలజాలక పరం
పరాభిరామ కరి మకరికాకార రేఖా విభాగంబులగు మరకత
కుడ్య భాగంబులునుం జెలంగ, నంతటం గలువల చెలి రాక
ట్టునం బట్టగు నడుగు మట్టి మెరుంగుల రంగు తరంగిత విమ
లవారి తీరు నెఱప, సకలంకంబగు కెందమ్మి కొలఁకునఁగం
జాలు జలజ సదనానివాసంబున నగర్ఘ్య హేమ మయమణి
ప్రభావిభాసిత సింహాసనాసీనుండై, సకల విద్వక్క విబృం
దంబులతో నమంద చాతురి ననవిద్య హృద్య ప్రబంధ కథా
ప్రసంగ సంగతి సంగీకరింపుచు,
మ. తన కత్యంతము నవ్యసారకృతి నంద
24
వాంఛ డెందంబునం
దనరన్ మామక సాహితీరససముద్య ప్రౌఢ వా గుంభనం
బు, నిరాఘాటముగా నెఱింగినను సాముఖ్యంబునం జేరరా
ననుమోదింపు చుసోమనాథసుకవీంద్రా రమ్మటంచుందయన్
చ, ప్రతిభ దలిర్ప నీహృదయ భాసుర సీమ జనించినట్టి స
న్నుత కవితాలతావళు లనూన విభావిత సాహితీ రస
ప్రతతుఁల బోషితంబులయి బాగుగ నేర్పు వహించె దానికీన్
జతురత నీవొనర్చు కృతి సత్ఫలమై రుచి సంఘటింపదే?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iv82whimpeh5ufo1fl3xeole83jab3t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/21</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176081</id>
    <revision>
      <id>493071</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:04:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '-10 రుక్మవతీపరిణయము. 27 వ. అని రసోదితాలంకార చమత్కార బంధుర ప్రబంధనిర్మాణ : యోగ నిబంధంబుగా సనతిచ్చి, కారుణ్య కటాక్ష వీక్షణా మృత ధారావర్షంబుల నభిషేకం బొనరించి, సమంచిత కాం చన దివ్...'</comment>
      <origin>493071</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2619" sha1="r78j5yte7g89hwkfdyaqabqr1xlv07i" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;-10
రుక్మవతీపరిణయము.
27
వ. అని రసోదితాలంకార చమత్కార బంధుర ప్రబంధనిర్మాణ :
యోగ నిబంధంబుగా సనతిచ్చి, కారుణ్య కటాక్ష వీక్షణా
మృత ధారావర్షంబుల నభిషేకం బొనరించి, సమంచిత కాం
చన దివ్యాంబరాభరణంబుల నలంకరించి, సుప్రసాదంబుకం
బరితృప్తుం జేసిన, నేనును నిరతిశయానందరసనిష్యందకండ్ల
శీత హృదయారవించుండనై, ప్రభుమతంబును మదభిమతం
-బును, బింబ ప్రతిబింబభావంబునం దాదాత్మ్యంబునం జెందేం
గావున మత్కావ్య శ్రీ నాయకుండు మహాకులీనుండ గుటం
దదీయవం శాభ్యుదయం బభివర్ణిం చెద.
చ. సిరిమెఱయంగ లోకములఁ జేయఁగఁబ్రోవ హరింపగోరి తా
మరసదళాక్షుఁ డప్రకృతి మానిత సత్వరజస్తమంబులన్
బరిణతిఁ జెందఁబూని నిజనాభిసరోరుహ మధ్యసీమఁదా
నె, రజమునంజనించె నలనీరజ సూతీయన న్విదాతయై.
శ్రీ. మహీమఁ జెన్నొందునట్టి తామరసభవుని
పొలుపుగాంచిన మానసపుత్రుఁ డగుచు
గళ్య బ్రహ్మ లోక విఖ్యాతిగాంచె
నతని కుదయించె మిత్రుఁ డాహ్లాదమెసఁగ.
-శా. ఆత్రేయానలముఖ్య తైజసక ళాధ్యస్తాకృతిం దాల్చి శ
శ్వత్ప్రయ్యాత్మక మైత్రిమూర్తితను వై చైతన్యనిర్వాహమై
సత్త్రిణార్థ నిజోదయా స్తమయ భాస్వల్లీలమై పొల్చు న
మ్మిత్త బ్రహ్మము కర్మసాక్షి, జగదు న్మేషావహన్ఫూర్తియై,
28
29&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r78j5yte7g89hwkfdyaqabqr1xlv07i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/22</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176082</id>
    <revision>
      <id>493072</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:04:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము, శ. ఆమిత్ర బ్రహ్మమునకు ధీమహితుఁడు గలిగె మనువు తెలివిని విశ్వ క్షేమంకరసుగుణస్థితి నామను విక్ష్వాకుఁ గాంచె నధిక ప్రధితున్. సి. తగియె నితాష్వాకు వంశగరిష్ఠుఁడ...'</comment>
      <origin>493072</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1772" sha1="97ajhqb0l4d1wnkc07zz3xmypamwcyc" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము,
శ. ఆమిత్ర బ్రహ్మమునకు
ధీమహితుఁడు గలిగె మనువు తెలివిని విశ్వ
క్షేమంకరసుగుణస్థితి
నామను విక్ష్వాకుఁ గాంచె నధిక ప్రధితున్.
సి. తగియె నితాష్వాకు వంశగరిష్ఠుఁడై నట్టి
సత్యసంధుఁడు హరిశ్చంద్రనృపతి
యా హరిశ్చంద్రుని యన్వయంబునను మాం
ధాత తేజమునొందెఁ దత్కులమున
ఫగరుండు జనియించె నగణిత సత్త్వాద్యుఁ
డతని గోత్రమున నున్న తివహించె
ఘనుఁడు భగీరథక్ష్మాపతి యతని సం
తతినిఁ దిలీపుఁ డుద్భచమునొందె
శ్రీ. నతనికి సుదక్షిణాదేవి యందుఁగలిగె
నకలుషుండగు రఘువు విఖ్యాతచరితుఁ
డతని కాత్మజుఁడై యొప్పె నజుఁ డతనికి
దశరథతోణిపాలుండు తనయుఁడయ్యె.
శ్రీ. ఆ దశరథావనీ భర్త కఖిల భువన
రక్షణా రైక లీలాభిరాముఁడగుచు
రాముఁ డుదయించె నిజచరితామృతంబు
శమలహిత వంశవర్ధన కరముగాఁగ.
poca
11
31
32
33&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>97ajhqb0l4d1wnkc07zz3xmypamwcyc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/23</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176083</id>
    <revision>
      <id>493073</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:04:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '12 రుక్మవతీపరిణయము. సీ. ఏ మనోహరు తను కోమలసౌందర్య మఖలసన్మునుల మోహాబ్ధిముం చె నే వీర వరు నేత్ర జావంధ్య రోష శో ణిమ సముద్రుని శరాగ్రమున నిల్పె 'నే కృపాళు కటాక్షవీక్షణం బరిస హెూ ద...'</comment>
      <origin>493073</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1629" sha1="ckhm9zbx44blxndu9j59sbtxo6i0dk8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;12
రుక్మవతీపరిణయము.
సీ. ఏ మనోహరు తను కోమలసౌందర్య
మఖలసన్మునుల మోహాబ్ధిముం చె
నే వీర వరు నేత్ర జావంధ్య రోష శో
ణిమ సముద్రుని శరాగ్రమున నిల్పె
'నే కృపాళు కటాక్షవీక్షణం బరిస హెూ
దరుని సామ్రాజ్య విస్ఫురితుఁజేసె
నే పుణ్యుపాదాబ్జ హిత ధూళి కఠిన పా
ప్రాణ మేణీవిలోచనగఁ జేసె
గీ. నతఁడు జగదసాధారణఖ్యాతమహిత
రూపవైభవ శౌర్య కారుణ్య పావ
నతల నుతిఁగాంచె; దశరథానంద వార్థి
చంద్రుఁడై నట్టి శ్రీరామ చంద్రవిభుఁడు.
క. ఆరాముని కభిరామ య
శోరమ్యుఁడు కుశుఁడు గలిగె శుభకరమగు త
ధారుణిపతి వంశమునన్
మీజె బృహద్బలుఁడు ధామనిధి తేజుండై.
క. ఆవంశంబునఁ గలియుగ
భూవరమణీమకుటఘటిత భువనజరత్న
శ్రీవర ణారుణకమల వి.
భావిత చరణుండు కసవపార్థివుఁ డలరెన్.
34
35
36&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ckhm9zbx44blxndu9j59sbtxo6i0dk8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/24</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176084</id>
    <revision>
      <id>493074</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '34 35 36 ప్రథమాశ్వాసము. 13 ము. వసుమద్వంశమలంకరించె మనునివ్వా కుంగకుతున్రఘున్ వెసరామున్ మఱి పూర్వ రాజుల మహావిఖ్యాత చారిత్రులన్ స్వ సముద్యర్ధం సకీర్తి సంతతుల నంతర్భాని మొదింపుద...'</comment>
      <origin>493074</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2015" sha1="sdi6sykgncbvcicvvgxcq5b64e7jkk3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;34
35
36
ప్రథమాశ్వాసము.
13
ము. వసుమద్వంశమలంకరించె మనునివ్వా కుంగకుతున్రఘున్
వెసరామున్ మఱి పూర్వ రాజుల మహావిఖ్యాత చారిత్రులన్
స్వ సముద్యర్ధం సకీర్తి సంతతుల నంతర్భాని మొదింపుదున్
గసవ్మవర చక్రవర్తి జగదేక ప్రాభవస్ఫూర్తియై.
శ. దేవన విభు కనవేంద్రుఁడు
భావింప బలాప్తుఁడై యప విపక్షతగా
త్రోవన లీలా లాలితుఁ
జై నెలయ నపూర్వ మహిమ నద్భుత మొదవన్.
37
38
ఉ. ఇంద్రునికన్న నెన్న గసవేంద్రుఁడు శ్లాఘ్యుఁ డబెట్టనంగ, న
య్యింద్రుఁడు పక్షపాత మెనయించిననాగతినిర్గతుల్ చెడున్
సాంద్రత నట్లు సేయఁగనె సద్గతిగల్గుటఁ దారతమ్య ని
సంద్రవిచారముల్ సలుపసాక్షులుతద్రిపుభూభృదావళుల్.
క. ఆ కసవ్మతలపతి
యేకచ్ఛత్రంబుగాఁగ నేలుచు జగతిన్
గాకరలపూడి యనుపురిఁ
జేకొని నిజరాజధానిఁ జేయఁగఁదానన్.
క. కాకరలపూడి కులము ది
వాకరవరవంశ సంభవంబై ధరణిన్
శ్రీకరముగ సద్వంశం
బై కరమొప్పు నృపమణుల కాశ్రయ మగుచున్ .
40
41&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sdi6sykgncbvcicvvgxcq5b64e7jkk3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/25</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176085</id>
    <revision>
      <id>493075</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '14 రుక్మవతీపరిణయము. తద్రాజాన్వయకర్తయా కసవగోత్రాభర్త మాదాంబ, ను ద్యద్రాజాననబింబ, కైశిక భరవ్యాధూత రోలంబ, స ద్భద్రశ్రీవరిణాహ‘మొప్పఁగ నమంద ప్రేమ నుద్వాహమై సద్రూపాఖ్య కుమార స...'</comment>
      <origin>493075</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1969" sha1="gkg6g93r37d1ko7n554hpg4hfyn5ff6" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;14
రుక్మవతీపరిణయము.
తద్రాజాన్వయకర్తయా కసవగోత్రాభర్త మాదాంబ, ను
ద్యద్రాజాననబింబ, కైశిక భరవ్యాధూత రోలంబ, స
ద్భద్రశ్రీవరిణాహ‘మొప్పఁగ నమంద ప్రేమ నుద్వాహమై
సద్రూపాఖ్య కుమార సప్తకము నంచల్లీ లఁగాం చెన్ రహిన్,
సీ. లసదనం తాకల్ప లాలిత శ్రీకళా
రాజితుం డప్పల రాజమౌళి
నిజదర్శనైక సన్నిహిత భాస్వద్రాజ
తేజుండు దేవనరాజ శౌరి
తుంగ భూభృచ్ఛృంగ భంగద స్వరు చిర
హేతి సాంద్రుఁడు జగ్గభూత లేంద్రుఁ
డత్యంత సౌమ్య గుణైకప్రకాశన
ప్రవణుండు వేంకట రాజచంద్రుఁ
గీ. డతి సరసమూర్తి నరస భూపతి ఘనుండు
నవ్యగుణహారి కోన భూనాయకుండు
భూరిధాముండు మల్లభూభృ దినుఁడు
నలరుచుందురు గాంభీర్యజలధులగుచు.
ఉ. వారలలోన సగ్రజుఁ, డవారిత సత్కరుణావిశాలుఁ, డు
ర్వీరమణీయతోవిశద విశ్రుతహార సరోజరత్న వి
స్ఫార మహామహుం, డఖల పార్థివకోటికిరీట లాంఛ నో
దారపదారవిందయుగుఁ డప్పలరాజు నుతింప శక్యమే! 4.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gkg6g93r37d1ko7n554hpg4hfyn5ff6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/26</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176086</id>
    <revision>
      <id>493078</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:27:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '&quot; ప్రథమాశ్వాసము. ఆదిత్యోజ్జ్వల తేజుఁ డప్పలధరాధ్య నుజమ్ముండు దా శ్రీదేవప్రభునౌటఁ దెల్పె విబుధక్షేమంకరోద్యోగియై మోదాపాది గజేంద్ర భూప్రధిత సంపూజ్యాధిరాజోన్నత శ్రీదప్రా...'</comment>
      <origin>493078</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2161" sha1="oudk1mbrsljoqrtwtax5avm9712kcv3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&quot;
ప్రథమాశ్వాసము.
ఆదిత్యోజ్జ్వల తేజుఁ డప్పలధరాధ్య నుజమ్ముండు దా
శ్రీదేవప్రభునౌటఁ దెల్పె విబుధక్షేమంకరోద్యోగియై
మోదాపాది గజేంద్ర భూప్రధిత సంపూజ్యాధిరాజోన్నత
శ్రీదప్రాభవుఁడై సమాశ్రిత మహాశేషస్ఫురద్భోగుఁడై .
క. ఆయన యనుజాతుం డన
పాయ నమద్భూమినాయకార్పిత వివిధో
పాయని విధి యసమ చతురు
పాయనయుఁడు జగ్గ ధరణి పాలకుఁ డలరెన్.
15
46
ఉ. ఆయతకీర్తి 'వేంకటనృపాగ్రణి దాన వయస్సుధాంబుధ్ధిన్
బాయకతోచుకీర్తి హిమభానుల నాత్మశిరోవతంసులన్
జేయుచుఁ దత్కృపాణమయ చిత్రవిఎ నలకీలనంటి స్వ
శ్రేయమె పొందఁజాలుదురు సిద్ధము శాత్రవ రాజభూషణుల్.
`చ. అనినఖ రాయుధస్ఫురణ నిర్భకుఁబ్రోచిన యర్థపౌరుషం
బనువగునే సమస్త శరణాగతపాలన శాలినైన నా
కనుచును విగ్రహాంతరయు తైక సమాఖ్యనృసింహుఁ డాతఁడ
య్యె నిశిత సాయకస్ఫుర దహీన పరాక్రమలీలఁ దెల్పుచున్ .
క. సాహసగతిఁ గోన ప్రభు
బాహాతిబలంబు వైరి పార్థివఘన సం
దోహములను చెరలిచి త
ద్వాహినులం గలఁచె భంగ వశ్యతఁ జెందన్.
49&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oudk1mbrsljoqrtwtax5avm9712kcv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/27</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176087</id>
    <revision>
      <id>493079</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '&quot; 16 యము. రుక్మవతీపరిణయ శ. మల్లపరాజితఁ డర్జున మల్ల పరాజితుఁడు దన సమానుఁడె బాహోణి ద్వేలిత శౌర్యము చే నని యుల్లమునన్ మీఱు నెపుడు ను గ్రునినైనన్. 50 శీను, వినయానూన యశోభిమాన ధన వద్వ...'</comment>
      <origin>493079</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2336" sha1="nx0fvvltg1sl7i72na2u35cls6fdily" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&quot;
16
యము.
రుక్మవతీపరిణయ
శ. మల్లపరాజితఁ డర్జున
మల్ల పరాజితుఁడు దన సమానుఁడె బాహోణి
ద్వేలిత శౌర్యము చే నని
యుల్లమునన్ మీఱు నెపుడు ను గ్రునినైనన్.
50
శీను, వినయానూన యశోభిమాన ధన వద్వీరాధిషట్సప్తశం
బునఁ దేజఃకళ నద్వితీయుఁడగుచు భూపాలన్న ప్రక్రియం
జనమాన్యుండగు దేవ నేంద్రుఁడుగ నెన్ సత్పుత్తులన్ మువ్వుకెన్
గనదగ్ని త్రితయంబుఁగాంచిన శమీగర్భంబుచందంబునన్.
ఉ. ఆహవనీయ తేజమున నగ్రజుఁడై కసవేద్రుఁడొప్పి, నౌ
నాహవనీయమాన సుమహః కనదాయత వీతిహోత్రకీ !
లాహవనీయవైరి సమిధావళియై వరకీర్తివై భ వే
హాహవనీయమాన విబుధాగమ సం స్తవనీయమానుఁడై.
-చ. అతని సహోదరుండు కలితాత్మ భుజాధివసద్వసుంధరుం
డతులిత ధర్మసార చరితేది యుగంధరుఁ డిద్ధ శౌర్య సం
తత జితనీలకంధరుఁ డుదార ధరాసుక పోషణక్రియ
యతన ధురంధరుం డలరె నప్పల పాయకరాయఁ డిద్ధవన్.
-శా. ఆరాజప్రతిబింబలీల నసమవ్యాపారుఁడై శాశ్వత
శ్రీ రాజత్కళుఁడై యనేక విలసత్పృధ్వీశ చూడాంతరో
జారాలంకరణాయమాన నిజపాద ద్యోతమానాంశుఁడై
సారోభారతరాజిలెన్ మహిజనాశ్చర్యంబుఁ గావింపున్.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nx0fvvltg1sl7i72na2u35cls6fdily</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/28</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176088</id>
    <revision>
      <id>493080</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:28:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. సీ, ఘనతరా దూరవాహినులకు జీవన ప్రదమయ్యె నెవ్వాని భవ్య శరధి వీర వజీరు తేజో రాజికి సహాయ మై యొప్పె నెవ్వని యాశుగంబు శతనిజామాభీల చతురంగ బల సము ద్ధారకం బెవ్వాని భూ...'</comment>
      <origin>493080</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1786" sha1="796an1lbqq71q14hvsysrw8isk63w7v" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
సీ, ఘనతరా దూరవాహినులకు జీవన
ప్రదమయ్యె నెవ్వాని భవ్య శరధి
వీర వజీరు తేజో రాజికి సహాయ
మై యొప్పె నెవ్వని యాశుగంబు
శతనిజామాభీల చతురంగ బల సము
ద్ధారకం బెవ్వాని భూరిశక్తి
ఖానసంగత రణక్రమ సాహసస్థితిఁ
దనరిన దెవ్వాని ధర్మకలన
తే. మామహమ్మను కుతుబు శాహాశ్వపతికిఁ
బ్రాణధారణ మెనని కృపాణధార
యతని నుతియింపఁదరమె మాధ్యమికలోక
రక్షు నప్పల పాయక రాయఘునుని.
17
-ఉ. కుంతిపురాంతిక ప్రధిత ఘోరమహారణరంగ సీమ లో
సంతక వైరి తేజుఁడగు నప్పల పాయక రాయశౌరి చే
సంతము నొందియున్ (పుల నంతతమిఱు చుస్వస్థు లేమదిన్
సంతసమంది తత్ప్రబల శౌర్యము నెన్నుదురద్భుతంబుగన్.
సీ. ధైర్యమందరమెత్తి తగ్గ హీరగుణ క్రి
యాజృంభణంబు నొయ్యన ఘటించి
నిఖిలభూపాలక నిర్జరస్తోమంబు
లుగువిక్రమస్ఫూర్తి నుత్సహింపఁ
55
2&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>796an1lbqq71q14hvsysrw8isk63w7v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/29</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176089</id>
    <revision>
      <id>493081</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:28:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '18 రుక్మవతీపరిణయము, బటు భేరి కావీర భటకాహళధ్వనుల్ మధనజనిర్దోష మహిమఁదెలుప ద్వీపనాయక ముకుంద దేవ దుగ్ధపయోధి మధియించి విజయరమను గ్రహించి గీ. యవని నవసుధనశ్వరాజాఢ్యుఁ డగుచుఁ దనర...'</comment>
      <origin>493081</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1842" sha1="7g2n83h6zzoh6zml1o395od564fzh8o" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;18
రుక్మవతీపరిణయము,
బటు భేరి కావీర భటకాహళధ్వనుల్
మధనజనిర్దోష మహిమఁదెలుప
ద్వీపనాయక ముకుంద దేవ దుగ్ధపయోధి
మధియించి విజయరమను గ్రహించి
గీ. యవని నవసుధనశ్వరాజాఢ్యుఁ డగుచుఁ
దనరు కుదుపుశాహాసుర త్రాణులకు నీ
సంగె నేమేటి యతఁడు శశ్వత్ప్రతాప
గేయుఁ డప్పలపాయక రాయమాళి.
చ. అనుపమకీర్తిశాలియగు నప్పలపాయకరావు సోదరుం
డన విలసిల్లు వేంకట ధరాధిపుఁ డుద్ధతయుద్ధసింహ సం
హననుఁడు గాఁడె యెంచఁగట కాంచిత గంధ గజాధిరాడ్విమ
ర్ధనపరిలబ్ధమౌక్తికకలాపవిభిన్న ఖరాసిధారతన్.
గీ. లీల నాధైర్య జలధి గోపాలరాయ
రామభద్రాఖ్య పాయక రాయరాజ
మణులఁగాంచెను భువిసుకుమార సుతుల
జనకులెంతయుఁ గని వేడుకను వహీంప.
సీ. ఆరాజుతో సాటి యేరాజుకలఁ ఉంచ
సతతంబు కువలయోన్నతి యొనర్ప
నామహాఘనుపోల్కి నేమహామనుఁ డయ్యెం
దిరమగు సుఖవృత్తి గరిమనెఱుప
57
58
59&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7g2n83h6zzoh6zml1o395od564fzh8o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/30</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176090</id>
    <revision>
      <id>493082</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:28:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. నాధరాధిపునితో నేధరాధిపుఁడైన సుగమ హైమాలయ స్ఫురణఁ జెంద నాయిను ప్రతిమాన మెయినుండగుఁ గమ లామోదకలన నిత్యత ఘటింప గీ. ననుచు రాజాధిరాజులు వినుతి సేయఁ దసరె రణరంగ భై...'</comment>
      <origin>493082</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1804" sha1="tir7o9i0ttsq7oroq68crbl5qluag0h" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
నాధరాధిపునితో నేధరాధిపుఁడైన
సుగమ హైమాలయ స్ఫురణఁ జెంద
నాయిను ప్రతిమాన మెయినుండగుఁ గమ
లామోదకలన నిత్యత ఘటింప
గీ. ననుచు రాజాధిరాజులు వినుతి సేయఁ
దసరె రణరంగ భైరవోద గ్రబిరుద
వర్ణ ఘటీతో ర్జిత విజయధ్వజ సముద్ధ
ణ
రణుఁడు గోపాలపాయక రాయఘనుఁడు.
19
చ. అతని యనుంగుఁ దమ్ముఁడు మహాద్భుతవిక్రమం సకేళి న
ప్రతినిధి రామభద్రఘనపాయక రాయనృపావతంసుఁ డు
న్నతిఁద గెఁ దారహారసుర నాగహిమాగ పటీర హీర స
తృతిగిరి జేశ కాశహరిపారద నారద కీర్తి సాంద్రుఁడై .
సీ. పద్మినీపరిణయ ప్రధిత సత్కృతిఁ జే సేఁ
బ్రతిభానుభావ సమ్మతముగాఁగ
రతినీలగిరినాథ శతకంబుఁ గావించె
సుప్రసాద మహత్త్వదీప్రముగను
నవ లేఖనీ లేఖ్య కవితాసవద్యత
వెలయించె ననురూపవృత్తి దనర
సతత చాటు నిబంధ సరసోక్తు లలరించే
సహృదయహృదయైక సరణి మీఱ
60
61&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tir7o9i0ttsq7oroq68crbl5qluag0h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/31</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176091</id>
    <revision>
      <id>493083</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:29:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '20 రుక్మవతీపరిణయము. గీ. ననుచుఁ గవులు నుతింతు రెవ్వని నతండు సంగ రాఖీలకరజా అశమి:తవిమత దవహుతాశుఁడు రామభద్రక్షితీశ ఘనుఁడు భువన ధురంధర ఖ్యాతిఁ దనరే. క. కోనమహీతలనాథుఁ డ నూన మహ స్త...'</comment>
      <origin>493083</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2090" sha1="qya6drutguwe5lu2muo4g00w39w696z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;20
రుక్మవతీపరిణయము.
గీ. ననుచుఁ గవులు నుతింతు రెవ్వని నతండు
సంగ రాఖీలకరజా అశమి:తవిమత
దవహుతాశుఁడు రామభద్రక్షితీశ
ఘనుఁడు భువన ధురంధర ఖ్యాతిఁ దనరే.
క. కోనమహీతలనాథుఁ డ
నూన మహ స్తపన తేజు నుగ్రాహవ భీ
మాను కరణుఁ జతురానన
ధీనిధి రామావనీశ ధీరునిఁ గాంచెన్.
శా. శ్రీనవ్య స్పృహణీయ దివ్యధరణీ భృద్ధర్మ సంగ్రాహీయా
కోనాధీశ్వరు రామభూవిభుని యకుద్రాని శేషాహియే
నూనెం బెట్లన వైరిభూరమణ సందోహంతరాళస్ఫుర
త్పాణానీకముఁగ్రోలుజాతిహితధర్మంబౌటఁ బాటింపుచున్,
69
63
మ. జ్వలనోదగ్రమహుండు రామధరణీ సామ్రాజ్యధా రేయుఁడు
ల్లలితాకారమనోజ్ఞఁ జి టైమసతిన్ ల క్ష్మీ వధూటిన్ ముదం
బలరన్ గైకొనె శౌరి వారినిధి రాజాత్మోద్భవన్ భూమినిం,
బలెఁ దద్దివ్య చరిత్ర మాత్మ కనురూపప్రేమ దీపింపఁగన్.
గీ. పెద జగన్నాథరాజును 'బేర్మితోడఁ
జిన జగన్నాథ నృపతిని జిట్టెమాంబ
యందు లక్ష్మీ వధూటియం దనుపమాస
ధాముఁ గోనేంద్రుఁ గాంచె నా రామవిభుఁడు. 66&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qya6drutguwe5lu2muo4g00w39w696z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/32</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176092</id>
    <revision>
      <id>493084</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:29:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'ప్రథమాశ్వాసము. గీ. అలరె నారాజమూర్తి త్రయంబునం దు నగ్రగణ్యుండు విబుధ హృద్య ప్రశ స్త సర్వకలితుండు భువనరక్షాకరుండు నవ్య గుణహారి పెదజగన్నాధ శౌరి. క. కనఁగఁ బిన జగన్నాథా వనిప ఘన...'</comment>
      <origin>493084</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1831" sha1="r8qgj4l1usmdtils917ax4ins0h5h5t" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ప్రథమాశ్వాసము.
గీ. అలరె నారాజమూర్తి త్రయంబునం దు
నగ్రగణ్యుండు విబుధ హృద్య ప్రశ స్త
సర్వకలితుండు భువనరక్షాకరుండు
నవ్య గుణహారి పెదజగన్నాధ శౌరి.
క. కనఁగఁ బిన జగన్నాథా
వనిప ఘనుండనితరార్థి వరకవు లెలమిన్
మునుకొని తను నెపు డర్థిం
చినఁ గంకణ వితరణంబు చే నలరించున్.
క. శ్రీరామ విభుని కోస
్మరమణుఁడు తాను లక్ష్మి సంతతి యగుటన్
సారంగ మహితగుణ సుమ
నోరాజిత ధర్ముఁడగుచు
చు నుతిఁగాంచె మహీన్.
గీ. పిన జగన్నాధనృపతికీఁ దనయు లగుచు
రమణ రామన రాయ రామ
భద్రపాయకరాయ భూపాలు రలరి
రాత్మతేజో యశోంతర్హి తార్క విధులు.
21
ళా. రామన్నాఖ్యనృపాలచంద్రు సుగుణారామాంత రాసీదా
నామందక్షితి కల్పకంబు దిశల స్వ్యాపించి భాస్వద్యశ
సోమానేకలతాంత వాసవలచే శోభిలి భూమీ సుర
గ్రామాభీష్ట ఫలప్రదంబగురు శ్లాఘం గాంచుఁ జిత్రంబుగన్.
67
68
69
70&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r8qgj4l1usmdtils917ax4ins0h5h5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/33</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176093</id>
    <revision>
      <id>493085</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '22 రుక్మవతీపరిణయము. శా. ఆరామణి తిపాలమౌళి కనుజుం డౌ రామభ ద్రప్రభున్ రారాజ ద్విమ తేంద్ర జిద్విహరణ ప్రాంచద్భుబావిక్రమో దారుం జాగర వీక్ష ణార్చిత సముద్యత్పార్థివ శ్రీగు వి స్ఫ...'</comment>
      <origin>493085</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2102" sha1="ay7qljazo1d934d2aszfd16va7101uz" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;22
రుక్మవతీపరిణయము.
శా. ఆరామణి తిపాలమౌళి కనుజుం డౌ రామభ ద్రప్రభున్
రారాజ ద్విమ తేంద్ర జిద్విహరణ ప్రాంచద్భుబావిక్రమో
దారుం జాగర వీక్ష ణార్చిత సముద్యత్పార్థివ శ్రీగు వి
స్ఫార ప్రాభవు లక్ష్మణాంకితు నుతింపన్ శక్యమే యేరికిన్,
గీ. రమణ రామనపాయక రాయఘనుఁడు
గాంచెఁ బెద జగన్నాథ భూకాంతు నెలమి
రామ భద్రాఖ్య పొయక రాయమాళి
పిన జగన్నాథ రాజును బ్రేమఁగనియె.
78
శా. ఆరాజద్వితీయంబులోనఁ బెదజ గ్గాధీశ రాజగ్గుణీ
దారాంభోనిధి రాజునందుఁ దగ దివ్యత్కీర్తిచంద్రుండుతా
నారూఢిం జననంబు కొంది విబుధ వ్యాహార యోగ్యుండగున్
సారోదంచిత నిత్యపూర్ణ రుచి నాశ్చర్యంబుఁ గావింపుచున్.
గీ. పినజగన్నాధరాజుతో నినుఁడు సాటి
గాఁగ నెట్లోపుఁ దత్కర ఖర కృపాణ
ధారచే భిన్నతనులైన వారిచేత
భిన్నతనుఁడౌట నెద సిగ్గు పెంపువూన.
క. కోనాధిపసుత రామధ
రానాయక పెద్ద జగ్గరాజేంద్రుఁడు దా
సూనుల నార్వురఁ గనియెన్
భానుప్రతిమాన భావ భాసుర మహులన్.
75
76&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ay7qljazo1d934d2aszfd16va7101uz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:రుక్మవతీపరిణయము (రేకపల్లి సోమనాథుడు).pdf/34</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176094</id>
    <revision>
      <id>493086</id>
      <timestamp>2025-06-20T06:30:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>దేవీప్రసాదశాస్త్రి</username>
        <id>4290</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with '§. ప్రథమాశ్వాసము. సి. లోలశాత్రప వధూ లోచనాంజన తమ స్తపనుండు వేంకటు విభుండు దశ దిగ్విధూటికా ధౌతల సత్కీర్తి రాజితుం డుద్దండ రామనృపతి వాణీ విహార భాస్వచ్చతు రాస్యవి భ్రమశాలి రఘ...'</comment>
      <origin>493086</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1586" sha1="idgwogapsijstp33zg713m8oxbzo299" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;దేవీప్రసాదశాస్త్రి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;§.
ప్రథమాశ్వాసము.
సి. లోలశాత్రప వధూ లోచనాంజన తమ
స్తపనుండు వేంకటు విభుండు
దశ దిగ్విధూటికా ధౌతల సత్కీర్తి
రాజితుం డుద్దండ రామనృపతి
వాణీ విహార భాస్వచ్చతు రాస్యవి
భ్రమశాలి రఘునాధ రాజమౌళి
ధరణీ రమాస్థానశరణ హేమ స్తంభ
బాహుండు లక్ష్మణ పార్థివుండు
శ్రీ. రమ్యగుణహారి గోపాలరాయశౌరి
. నవ్య వైభవ నిధి జగన్నాథ ఘరుఁడు
సమరుచుందురు షడ్దర్శనముల కరణి
ధీమదావళి వాచావిధేయులగుచు.
క. వేంకటపతిరాజు నిరా
తంకస్ఫురణంబు చేతఁ దన రెను తేజః
కుంకుమచర్చాంకిత ది
క్పంకజవదనోపకంఠ భాగుం డగుచున్.
గీ. ధామనిధి యౌట నుద్దండ రామశౌరి
యధిక పరవాహినీజీవనాళి సంగ్ర
హించి, తత్పద్మలసదాస్థ సంచితముగ
నాత్మకరలీల నలరించె నసమ మహిము.
23
77
78
79&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>idgwogapsijstp33zg713m8oxbzo299</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/19</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176095</id>
    <revision>
      <id>493087</id>
      <timestamp>2025-06-20T08:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>493087</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1698" sha1="6mcivx0p0okemn0530hny0fpdtee1jn" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;
{{left margin|5em}}
శూడిక్కొడుత్త శుడర్‌క్కొడియే, తొల్‌పావై
పాడి యరుళవల్ల పల్‌వళైయాయ్, నాడి నీ
వేఙ్గడవఱ్కెన్నై విది యెన్ఱ విమ్మా றమ్.
నాఙ్గడవావణ్ణమే నల్‌గు.
&lt;/poem&gt;


శూడిక్కొడుత్త శుడర్ కొడియే = పూలదండల నలంకరించికొని సమర్పించిన యుజ్జ్వలవల్లీ, తొల్‌పావై పాడి యరుళవల్ల పల్‌వళై యాయ్ = పురాతనచ్ఛన్దోబద్ధంబగు తిరుప్పావై యను ప్రబంధంబును బాడి కృపసేయంజాలు బహుకఙ్కణాలజ్కార యగు శ్రీగోదాదేవీ, నీ = నీవు, నాడి = ఉద్దేశించి, వేఙ్గడవఱ్కు-- శ్రీవేంకటేశ్వరునకు, ఎన్నై = నన్ను, విధి = శాసింపుమీ, ఎన్ఱ ఇమ్మాల్ றమ్ = అను సూక్తిని, నామ్ = మేము, కడవావణ్ణమే = మీఱని విధమునే, నల్‌గు =  కృపసేయుమీ.


{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 19
|bSize = 392
|cWidth = 167
|cHeight = 87
|oTop = 456
|oLeft = 119
|Location = center
|Description = 
}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6mcivx0p0okemn0530hny0fpdtee1jn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/21</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176096</id>
    <revision>
      <id>493088</id>
      <timestamp>2025-06-20T08:31:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>493088</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="455" sha1="82aaopoplkwblbfmz87betkhqq6lgop" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Css image crop
|Image = చిత్రముల_తిరుప్పావై.pdf
|Page = 21
|bSize = 392
|cWidth = 332
|cHeight = 456
|oTop = 38
|oLeft = 30
|Location = center
|Description = 
}}


{{c|'నీరాడ ప్పాడువీర్ పోదుమినో.......}}
{{c|నారాయణనే నమక్కే పఱై తరువాన్‌'}}
{{c|పారోర్ పుగழ் ప్పడిన్దు}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>82aaopoplkwblbfmz87betkhqq6lgop</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:చిత్రముల తిరుప్పావై.pdf/20</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176097</id>
    <revision>
      <id>493089</id>
      <timestamp>2025-06-20T08:33:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>శ్రీరామమూర్తి</username>
        <id>1517</id>
      </contributor>
      <comment>/* పాఠ్యం లేనిది */</comment>
      <origin>493089</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13" sha1="ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;0&quot; user=&quot;శ్రీరామమూర్తి&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ayztjahdx3h8u5dx34xf7xa8j87pkng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:Andhra Granthalayam 1941 01,04 01 Volume No 02 Issue No 01,02.pdf/30</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176098</id>
    <revision>
      <id>493090</id>
      <timestamp>2025-06-20T09:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493090</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6860" sha1="90vne5aubv4tu4jblgp3miugqver7sh" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;వ్రాఁత  ౧ బొమ్మల వ్రాఁత, ౨ గుర్తుల వ్రాఁత, 3 వ్రాల వాఁత అని -  ముత్తెఱంగు. అందు మఱి కొన్ని మార్పులును 
ఉండును. బొమ్మల ప్రాఁతయే వ్రాఁతకు మొదటిరూపమని పాశ్చాత్య పండితులు పలువు రనుచున్నారు. కాని వేల్పుమందికి
వ్రాలు నేర్పినట్లు తెలియవచ్చుచున్నది. అవి నానాఁటికి మాఱి, ఇపుడు పలుపలుకులకు గుర్తులుగా ఉన్నవి.

యూరపువారికి గ్రీకులు తొలిగురువులు. వారు ఫోయినీషియా వారివలన వ్రాలునేర్చుకొని, అవి వారే కని పెట్టినారని తలంచిరి.
కాని, తరువాత పరిశోధింపఁగా వారికంటె ఎంతో ముందే ఈజిప్టువారు, అక్కడులు మొదలగువారు వాఁత కనిపెట్టినట్లు 
తెలియవచ్చినది. అది నిజమునకు ఇండియా నుండియే పైకి వెళ్ళినది. అట్లాంటియనులకు వ్రాత బాగుగా వాడుకలో 
ఉండినట్లు మేలె ఱుకనారు తెల్పుచున్నారు.

{{Center|{{p|fs125}}తెనుఁగు వ్రాఁత&lt;/p&gt;}}
ఇండియాలో &quot;హెచ్చుగా వాడువాఁత బ్రాహ్మివాఁత; దానినుండి గుహవ్రాత పుట్టినది; దానినుండి చాళుక్యులవాఁతయు, 
వేంగివ్యాతయు ఏర్పడినవి. వానినుండి వరుసగా పడమటి చాళుక్యుల వ్రాఁతయు, తూర్పు చాళుక్యుల వాఁతయు పొడమినవి.
వాని కలగలుపు వ్రాఁతనుండి పాత తెనుఁగు వాఁతయు, దానినుండి ఇప్పటి తెనుఁగు వాఁతయు పుట్టినవి. పైకలగలుపు
వాఁతనుండియే కన్నడపు వాఁతయు పుట్టుటచే, దానికిని మన తెనుఁగువాఁతకును పొత్తు కానవచ్చు చున్నది. ఇప్పటి 
తెనుఁగువాలు గుండ్రపాఱినవి. చేయి బాగుగా నలఁగినవారు తాటాకుల మీఁదఁ గాని కాగితముల మీఁదఁ గాని పట్టి 
వ్రాసిన తెనుఁగు వాలు ముత్యాల కోవలవలె ముద్దులు మూటఁ గట్టుచుండును. కాని, ఇపు డట్లు వాయఁగలవారు 
ఎక్కడనో కాని కానరారు. మనవాఁత చక్కఁ బఱుచుకొనుటకు ఇపుడేని మనము కడంగఁదగదా?

{{Center|{{p|fs125}}కొన్ని ప్రాంతపొత్తములు&lt;/p&gt;}}
ఇప్పటికి వ్రాఁతమనుగడను గూర్చి కొంత తెలిసికొంటిమి. ఇంక , పొత్తపుగుడులకు ప్రాపులగు ప్రాంతపొత్తములను 
గూర్చి కొంత తెలిసికొననగు.

&quot;జ౯&quot; పొత్తము - ఇది టూకీజగము మనుగడ అని ఒకరితలంపు; సృష్టి సూత్రగ్రంధమని ఒరుల తలంపు; ఎప్పటిదో 
సరిగా తెలియదు; ఇందు కొంత ఈజగము పుట్టకముందే ఉండెనని కొందఱు తలంచుచున్నారు. దీని చెడని పొరటలు
ఎట్టివో ఎవరును చెప్పఁజాలరని ఒకరి తలంపు; అని ఎప్పుడును చెడని తెఱంగున తయారుచేసిన తాటాకులని ఒరులు 
తలంపు. అంతేకాదు, వానిలో గొప్ప మహిమ కలదఁట! ఎవరేని ఒక ఆకు చేతితో పట్టుకొన్న వెంటనే దానిలోని 
విషయములు కంటఁ గట్టినట్లు అగపడుటయే కాక, అప్పుడే ఆపట్టుకొన్న వారి భాషలో వీలగునంత తేట తెల్లముగా చెప్పి
నట్లు వినవచ్చునఁట! అసలుపొత్తము గుట్టుచదువు జట్టుపెద్దదగ్గ ఉన్నదఁట! అది ఎవరును పైవారు చూడలేదఁట!

“దాని నకలోకటి తోఁబుట్టు జట్టువారి మ్యూజియములో ఉన్నది; ఈ నేలమీఁది మిక్కిలి ప్రాంత పొత్త మదేకావచ్చును; 
అదే బ్లావట్ స్కీ అమ్మయు ఆమె శిష్యులు పెక్కురును చూచినారు&quot; అని బెసంటమ్మయు, లెడ్ బీటర్ యోగియు 
తెలిపియున్నారు.

దీనిలోని కొంతభాగమునకు బ్లావట్ స్కీ అమ్మ చేసిన వ్యాఖ్యానమే “సీక్రెట్&quot; డాక్ ట్రి౯ &quot;- గుప్త విద్య అను 
మేటిపొత్తము; ఇంగ్లీషు వచ్చిన వారందఱును చదువఁదగినది; పెక్కు వేల పొత్తముల నిగ్గు దీనిలో కలదని ఆమె 
వ్రాసిన మాట ముమ్మాటికి నిజము; ఇది చదువుటవలన మనయెఱుక ఎంతయు హెచ్చునని చెప్పఁగలను.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>90vne5aubv4tu4jblgp3miugqver7sh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:Andhra Granthalayam 1941 01,04 01 Volume No 02 Issue No 01,02.pdf/31</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176099</id>
    <revision>
      <id>493091</id>
      <timestamp>2025-06-20T10:26:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* అచ్చుదిద్దారు */</comment>
      <origin>493091</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6486" sha1="rexneqhulz6836ohp6lc4zby1isx73u" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అట్లాంటియనులు మేలిపొత్తములు - ఇవి తొంటి ద్రవిడ దేశమునకు చేరిన అట్లాంటియను తెగలవారితో వచ్చి, ఆర్యులకబ్బినవి. 
ఇవి అధర్వవేదము, శైవగ్రంథములు మొదలగు వానికి మూలమలు కానోపును.

తొంటి జైనబౌద్ధుల పొత్తములు - ఇవి వేద కాలమునకు ముందే ఉండినవి. ఇవి వారిమఠముల పొత్తపుగుడులలో
దొరకవచ్చును.

వేద సంహితలు - ఇవి మొదట కంఠస్థములే అని కొందఱతలంపు; గ్రంథస్థములనియు కొందఱ తలంపు. బ్రాహ్మణములు, 
ఆరణ్యకములు - ఇవి సంహితల తరువాతి 'వేద భాగములు.

మనుస్మృతి— ఇది మిక్కిలి తొంటిస్మృతి; పడమటినాడుల స్మృతులకెల్ల ఇదే మూలము.

జెంద్ ఆవేస్తా - ఇది పారసీకుల వేదము.

తొంటి యీజిప్టు పొత్తములు - మతము, వైద్యము మొదలగువానిని గూర్చి తెలుపునవి. ప్యారిసు లోని “బిబ్లియోథికానేవసలే&quot; 
పొత్తపుగుడిలో మిక్కిలి ప్రాఁతపొత్తమని చూపించు పాపిరస్ పొత్తమును, న్యూయార్కులోని 'ఆస్టర్ లైబ్రరీ' లోని యీజిప్టు 
మందుల పాపిరస్ పొత్తమును వీని లోనివే. పెంఔరు వ్రాసిన యీజిప్టునుహా కావ్యము థీబ్బులో ఒకగుడిగోడలపై వ్రాసియుంచినారు,
దాని పాపిరస్ నకలొకటి బ్రిటిష్ మ్యూజియమునకు చేరినదఁట,

బాబిలోనియా మహా కావ్యము - ఇది అక్కడులకాలమున సుమీర్ దేశమునకు ఎరిక్ప్రోలు రాజధానిగా ఉండినపుడు, 
ఇష్దుబార్  వీరుని చరిత్రము తెలుపుచు వ్రాసిన మిక్కిలి ప్రాఁతపొత్తము; అంతయు దొరకలేదఁట.

అంకెల పొత్తము – ఇది చాల్దియనుల తొల్లింటి పొత్తము.

కబల — ఇది చిన్న ఆసియాలోని సిద్దుల గుప్త విద్య; మొదట కంఠస్తముగానే ఉండే.

తాల్ ముద్ — ఇదియు చిన్న - ఆసియా సిద్ధుల గుట్టు చదువు పొత్తమే.

సిఫ్రా -  జెనియౌట—ఇది జన్ పొత్తమునుబట్టి వ్రాసిన హీబ్రూల గుట్టు చదువు పొత్తము .

సోహర్ (వెలుగు పొత్తము) - ఇది రబ్బీసెమియ౯ వ్రాసిన గొప్పగుట్టు చదువు పొత్తము.

ఎఱుకపొత్తము — ఇది సోలోమ౯ వ్రాసినది.

లోలో పొత్తములు - చీనా తోలికాఁపుల మిక్కిలి ప్రాంత వ్రాఁతలు; వీనిలో ఒకటి రెండు మాత్రము దొరకినవఁట.

షీ — కింగ్, షు - కింగ్ - చీనా వారి ప్రాఁత పొత్తములు,

స్త్ర౯ - గ్యౌర్ - ఇది టిబెట్టువారి ప్రాఁత పొత్తము.

హిందూపురాణములు- ఇవి జ౯ ప్రోత్తము పొత్తమును బట్టి వ్రాసినవని కొందఱనుచున్నారు.

పొపొల్ — వుహ్ఇ - ఇది అమెరికాలోని గౌతెమలనాటియందలి క్విచెతేగ వారిగుట్టు చదువు పొత్తము.

ఇవిగాక, ప్రాఁత తమిళపొత్తములు మొదలగునవి ఇంకను పెక్కులు కలవు. పైవి తెలిపిన పొత్తము లలో పెక్కింటిని గూర్చి 
మనకు తెలియదు. నిజమునకు, ప్రయత్నించినఁగాని మనఊరిలో ఉన్న పొత్తములను గూర్చికూడ మనకు తెలియనిచో, 
పైపొత్తముల మాట చెప్పనేల? తెలిసినపొత్తములే చదువనిచో తెలియని వానిని గూర్చి ఎత్తుట ఏల? ప్రయత్నించినను కొన్ని మనకుదొరకవు; దొరకినను, కొన్ని మనకు తెలియవు; కొన్ని మనము కొనలేము. ఇట్లుపెక్కు తెఱంగులు ఉన్న పొత్తములలో 
కొన్ని యైనను మనము చదువఁజాలకపోవుట తటస్థించుచున్నది. ఇట్టిచో మంచివని తెలిసిన పొత్తములైనను పనిపట్టి
చదివినఁ గాని మనయేఱుక పెంపొందుట ఎట్లు? కాస, ఆ పొత్తములను వాడుకొనుటయే బుద్ధిమంతుల పని.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rexneqhulz6836ohp6lc4zby1isx73u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>493092</id>
      <parentid>493091</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T10:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <origin>493092</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6486" sha1="r6ujii5p7vwa674968jl0hvgwvgplyy" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;అట్లాంటియనులు మేలిపొత్తములు - ఇవి తొంటి ద్రవిడ దేశమునకు చేరిన అట్లాంటియను తెగలవారితో వచ్చి, ఆర్యులకబ్బినవి. 
ఇవి అధర్వవేదము, శైవగ్రంథములు మొదలగువానికి మూలములు కానోపును.

తొంటి జైనబౌద్ధుల పొత్తములు - ఇవి వేద కాలమునకు ముందే ఉండినవి. ఇవి వారిమఠముల పొత్తపుగుడులలో
దొరకవచ్చును.

వేదసంహితలు - ఇవి మొదట కంఠస్థములే అని కొందఱతలంపు; గ్రంథస్థములనియు కొందఱ తలంపు. 
బ్రాహ్మణములు, ఆరణ్యకములు - ఇవి సంహితల తరువాతి వేద భాగములు.

మనుస్మృతి— ఇది మిక్కిలి తొంటిస్మృతి; పడమటినాడుల స్మృతులకెల్ల ఇదే మూలము.

జెంద్ ఆవేస్తా - ఇది పారసీకుల వేదము.

తొంటి యీజిప్టు పొత్తములు - మతము, వైద్యము మొదలగువానిని గూర్చి తెలుపునవి. ప్యారిసు లోని “బిబ్లియోథికానేవసలే&quot; 
పొత్తపుగుడిలో మిక్కిలి ప్రాఁతపొత్తమని చూపించు పాపిరస్ పొత్తమును, న్యూయార్కులోని 'ఆస్టర్ లైబ్రరీ' లోని యీజిప్టు 
మందుల పాపిరస్ పొత్తమును వీని లోనివే. పెంఔరు వ్రాసిన యీజిప్టునుహా కావ్యము థీబ్బులో ఒకగుడిగోడలపై వ్రాసియుంచినారు,
దాని పాపిరస్ నకలొకటి బ్రిటిష్ మ్యూజియమునకు చేరినదఁట,

బాబిలోనియా మహా కావ్యము - ఇది అక్కడులకాలమున సుమీర్ దేశమునకు ఎరిక్ప్రోలు రాజధానిగా ఉండినపుడు, 
ఇష్దుబార్  వీరుని చరిత్రము తెలుపుచు వ్రాసిన మిక్కిలి ప్రాఁతపొత్తము; అంతయు దొరకలేదఁట.

అంకెల పొత్తము – ఇది చాల్దియనుల తొల్లింటి పొత్తము.

కబల — ఇది చిన్న ఆసియాలోని సిద్దుల గుప్త విద్య; మొదట కంఠస్తముగానే ఉండే.

తాల్ ముద్ — ఇదియు చిన్న - ఆసియా సిద్ధుల గుట్టు చదువు పొత్తమే.

సిఫ్రా -  జెనియౌట—ఇది జన్ పొత్తమునుబట్టి వ్రాసిన హీబ్రూల గుట్టు చదువు పొత్తము .

సోహర్ (వెలుగు పొత్తము) - ఇది రబ్బీసెమియ౯ వ్రాసిన గొప్పగుట్టు చదువు పొత్తము.

ఎఱుకపొత్తము — ఇది సోలోమ౯ వ్రాసినది.

లోలో పొత్తములు - చీనా తోలికాఁపుల మిక్కిలి ప్రాంత వ్రాఁతలు; వీనిలో ఒకటి రెండు మాత్రము దొరకినవఁట.

షీ — కింగ్, షు - కింగ్ - చీనా వారి ప్రాఁత పొత్తములు,

స్త్ర౯ - గ్యౌర్ - ఇది టిబెట్టువారి ప్రాఁత పొత్తము.

హిందూపురాణములు- ఇవి జ౯ ప్రోత్తము పొత్తమును బట్టి వ్రాసినవని కొందఱనుచున్నారు.

పొపొల్ — వుహ్ఇ - ఇది అమెరికాలోని గౌతెమలనాటియందలి క్విచెతేగ వారిగుట్టు చదువు పొత్తము.

ఇవిగాక, ప్రాఁత తమిళపొత్తములు మొదలగునవి ఇంకను పెక్కులు కలవు. పైవి తెలిపిన పొత్తము లలో పెక్కింటిని గూర్చి 
మనకు తెలియదు. నిజమునకు, ప్రయత్నించినఁగాని మనఊరిలో ఉన్న పొత్తములను గూర్చికూడ మనకు తెలియనిచో, 
పైపొత్తముల మాట చెప్పనేల? తెలిసినపొత్తములే చదువనిచో తెలియని వానిని గూర్చి ఎత్తుట ఏల? ప్రయత్నించినను కొన్ని మనకుదొరకవు; దొరకినను, కొన్ని మనకు తెలియవు; కొన్ని మనము కొనలేము. ఇట్లుపెక్కు తెఱంగులు ఉన్న పొత్తములలో 
కొన్ని యైనను మనము చదువఁజాలకపోవుట తటస్థించుచున్నది. ఇట్టిచో మంచివని తెలిసిన పొత్తములైనను పనిపట్టి
చదివినఁ గాని మనయేఱుక పెంపొందుట ఎట్లు? కాస, ఆ పొత్తములను వాడుకొనుటయే బుద్ధిమంతుల పని.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r6ujii5p7vwa674968jl0hvgwvgplyy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>పుట:Andhra Granthalayam 1941 01,04 01 Volume No 02 Issue No 01,02.pdf/32</title>
    <ns>104</ns>
    <id>176100</id>
    <revision>
      <id>493093</id>
      <timestamp>2025-06-20T10:32:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Brjswiki</username>
        <id>6801</id>
      </contributor>
      <comment>/* సమస్యాత్మకం */</comment>
      <origin>493093</origin>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6251" sha1="e443c5kbfsscu7khf25sbdyqedkeno7" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Brjswiki&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;9వ ఆం. దే. గ్రం. మహాసభ, అధ్యక్షోపన్యాసము
పోయినకొన్ని ప్రాఁతపొత్తములం
27
వేదభాగములు-కొన్ని యిపుడు కానరాకున్న వని కొందఱనుచున్నారు. అవి ఋషులు దాఁచియుంచి
నారని కొందఱు తెలుపుచున్నారు.
స్మృత్యాది భాగములు—మనుస్మృతి, దండనీతి మొదలగు పొత్తములలో తగ్గిపోయినవి.
పెక్కు హెర్మ్స్ పొత్తములు - ఇవీ ౧౧౦౦, ౧౫౦0, 20,000 అని వారు వారు చెప్పుచున్నారు.
మనిథొపొతములు-3;200; వీనిలో ఏవేని ఎందేని ఇపుడు కలవో లేవో తెలియదు.
శారీరనిర్మాణ శాస్త్రము—ఇది యీజిప్టు మొదటివంశములోని రెండవ హేఁడగు అధోథి వ్రాసినది.
జ్యోతిష సిద్ధాంతజాతక భాగములు-ఇవి నెరోరాజు వ్రాసినవి.
భూగోళశాస్త్రము-ఇది బంటసస్, పిజ్కరస్-అనువారు వ్రాసినది.
పొగల వైద్యశాస్త్రము—మిక్కిలి పేరుపొందిన యీజిప్టుభుహా వైద్యుఁడైన ఇయాచస్ వ్రాసినది.
దివ్యగ్రంథము —ఇది యీజిప్టు దేవతలనందుటను గూర్చియు తెలుపు రహస్య జీవిత చరిత్ర; ఓరసియోస్
అను మాఱు పేరుగల అపోలోనిడేస్ వ్రాసినదని ధియోపిలస్ తెలిపినాఁడు.
ప్తవిద్య - ఇది అ సేకరహస్యములను, యుగముల లెక్కలను తెలుపుపొత్తమనియు, దీనిని గూర్చి
తనకు తెలియుననియు, అమ్మియానస్ మార్సినినస్ నుడువుచున్నాఁడు.
న్యూమాపొ త్తములు-ఇవి అతనిగోరీలో దోరకంగా కాల్చి వేసిరట!
ఇట్లు లెక్క కుచిక్కని పొత్తము లెన్నియో అన్ని తెఱంగుల యెఱుకకు ఆటపట్టులయినవి పలం నాడు
లలో పలుచందములు పోయినవి. ఇటుపైని వానిలో కొన్నిటిని గూర్చి
తెలియవచ్చును.
ఈ నడుమ
పొత్తపుగుడి మనుగడలో
మొత్తము
ఎలవాడులలోను ఉన్న వేఱు వేఱురకముల పొత్తముల
3,80,00,000 అనీ అంచనావేసినారు; ఇప్పటికి వానిలో మఱికొన్ని చేరియుండును. పుట్టిన
పొత్తములన్నియు నిలిచియుండినచో, ఇంకను ఎన్ని అయి ఉండెడివో!
పొత్తపుగుడి మనుగడ
మనకిప్పటికి పొత్తములను గూర్చి కొంత తెలిసినది. కావ, ఇపుడు పొత్తపుగుడి మనుగడను
గూర్చి ముచ్చటించుకోనవచ్చును.
తలఁపులను తెలుపుటకు పలుకులవలెనే వ్రాతయు ఒక వెరవని మన మెఱుంగుదుము. గుర్తులు
ప్రాతలోనివే అనియు మనకు తెలియును. కాన, మొట్టమొదటి పొత్తపుగుడీ ఎల్ల ఉండే పెట్టినాఁ
ననగు. జపొత్తమే గుర్తుల పొత్తరగుచో ఎల్ల జీని పొత్తపుగుడిలోని
ఆ అని పొత్తపుగుడిలోని పొత్తములు గుర్తుల
పొత్తములగుట వింత కాదు. ఒక్కో కచుక్క ఒక్కొకపొరట; కొన్ని చుక్కలXమి ఒకపొత్తము;
అట్టి పొత్తముల మొత్తమే ఎల్ల ని చుక్కల పొత్తపుగుడి. అందలి పొత్తములు చదువఁగల వారికి
జగము మనుగడ కంటఁగట్టినట్లు కానవచ్చును. కాని, అట్టివారు మనలో ఏరీ? కాన, ఆది మంది
పనికివచ్చునది కాదు.
1
నింగిమీఁద ఎట్లో నేలమీఁదను అట్లే అను హెర్మిస్ మాట మంత్రాల మూట. ఎఱుక హెచ్చిన
కొలఁదిని దాని విలువయం హెచ్చుగా ఎఱుఁగ వీలగును. మొదట మింటిమీఁద జరుగనిదేదియు
మంటీమీఁద జరుగదని అది తెలుపుచున్నది. నిజమునకు నింగివలెనే నేలయు ఎల్లని పొ తపుగుడియే.
క్కక వస్తువు ఒక్కొక పొరట; ఒక్కొక తెఱంగు ఉరుపులగమి ఒక్కొక పొత్తము; అట్టి పొత్త&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e443c5kbfsscu7khf25sbdyqedkeno7</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>