ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/บทที่ 3

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="th">
  <siteinfo>
    <sitename>วิกิตำรา</sitename>
    <dbname>thwikibooks</dbname>
    <base>https://th.wikibooks.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">สื่อ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">พิเศษ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">พูดคุย</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ผู้ใช้</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">คุยกับผู้ใช้</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">วิกิตำรา</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">คุยเรื่องวิกิตำรา</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ไฟล์</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">คุยเรื่องไฟล์</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">มีเดียวิกิ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">คุยเรื่องมีเดียวิกิ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">แม่แบบ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">คุยเรื่องแม่แบบ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">วิธีใช้</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">คุยเรื่องวิธีใช้</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">หมวดหมู่</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">คุยเรื่องหมวดหมู่</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">หัวเรื่อง</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">คุยเรื่องหัวเรื่อง</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">ตำราอาหาร</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">คุยเรื่องตำราอาหาร</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">วิกิเยาวชน</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">คุยเรื่องวิกิเยาวชน</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">มอดูล</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">คุยเรื่องมอดูล</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/บทที่ 3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3038</id>
    <revision>
      <id>65137</id>
      <parentid>59590</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:33:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponpan</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>สทฺธิงฺ → สทฺธิํ</comment>
      <origin>65137</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28370" sha1="ltnsvhrcxf8k6ldi3i2om9rlhox0t1x" xml:space="preserve">== คำศัพท์ ==

บทที่ 3 ศัพท์ใหม่มีเฉพาะคำนาม 17 คำ

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: #FFFF66&quot; | คำศัพท์
! rowspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: #FFFF66&quot; | ความหมาย
|-
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: #FFFF66&quot; | อักษรไทย
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: #FFFF66&quot; | อักษรละติน
|-
! colspan=&quot;4&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: #0093AF; color: white&quot; | คำนาม&lt;br/&gt;(เพศชาย ลงท้ายด้วยเสียง อะ)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|อสฺส}} || assa || ม้า
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|กกจ}} || kakaca || เลื่อย
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|ขคฺค}} || khagga || ดาบ, {{wt|ขรรค์}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|โจร}} || cora || โจร
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|ทีป}} || dīpa || เกาะ; ตะเกียง, ดวงไฟ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|ปณฺฑิต}} || paṇḍita || ผู้รู้, ผู้มีปัญญา, {{wt|บัณฑิต}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|ปาท}} || pāda || เท้า, {{wt|บาท}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|ปาสาณ}} || pāsāṇa || หิน, ก้อนหิน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|มคฺค}} || magga || ทาง, ถนน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|มิค}} || miga || กวาง
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|หตฺถ}} || hattha || มือ, {{wt|หัตถ์}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|รถ}} || ratha || รถ, ยานพาหนะ, รถม้า
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|สกฏ}} || sakaṭa || เกวียน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|สคฺค}} || sagga || {{wt|สวรรค์}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|สมณ}} || samaṇa || ภิกษุ, {{wt|สมณะ}}
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|สร}} || sara || {{wt|ศร}} (อาวุธชนิดหนึ่ง)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
| {{wt|สาวก}} || sāvaka || ศิษย์, สาวก
|}

== การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นเครื่องทำ ==

คำนามที่ทำหน้าที่เป็นเครื่องทำหรือ'''เครื่องมือในการกระทำ'''ของประโยค เรียกว่า {{w|การก|กรณการก}} (instrumental case) ในภาษาบาลีเรียกว่า '''ตติยา''' หรือการผันคำนามลำดับที่สาม ในประโยคภาษาไทย ''ฉันเขียนจดหมาย&lt;u&gt;ด้วยปากกา&lt;/u&gt;&lt;/u&gt;'' คำว่าปากกาทำหน้าที่เป็นเครื่องทำ โดยใช้คำบุพบท &quot;ด้วย&quot; เป็นตัวบ่งชี้เครื่องทำ

การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ (-a) ทำหน้าที่เป็นเครื่องทำ มีหลักการผันดังนี้

# รูป&lt;u&gt;เอกพจน์&lt;/u&gt;ในการกนี้ให้เติมนิคหิต '''เ–น''' (-ena) ท้ายต้นเค้าคำนาม
# รูป&lt;u&gt;พหูพจน์&lt;/u&gt;ในการกนี้ให้เติม '''เ–หิ''' หรือ '''เ–ภิ''' (-ehi, -ebhi) ท้ายต้นเค้าคำนาม รูป &quot;เ–ภิ&quot; เป็นรูปผันโบราณที่ยังพบได้บ้าง

เมื่อแปลจะมีความหมายว่า &quot;ด้วย...&quot;, &quot;โดย...&quot;, &quot;ตาม...&quot; หรือ &quot;กับ...&quot; เนื่องจากกรณการกแสดงถึงเครื่องมือในการกระทำ ทำให้คำนามส่วนใหญ่ที่ผันในรูปนี้เป็นเครื่องมือ อุปกรณ์ พาหนะ ทาง ตามวัตถุประสงค์ของการผันในหลักนี้

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
! ต้นเค้าคำนาม + รูปผัน || || colspan=&quot;2&quot; | เครื่องทำ เอกพจน์
|-
| รถ + '''เ-น'''&lt;br/&gt;(ratha + -ena) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''รเถน'''&lt;br/&gt;(rathena) || ด้วยรถ, โดยรถ
|-
| ขคฺค + '''เ-น'''&lt;br/&gt;(khagga + -ena) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''ขคฺเคน'''&lt;br/&gt;(khaggena) || ด้วยดาบ, โดยดาบ
|-
| กสฺสก + '''เ-น'''&lt;br/&gt;(kassaka + -ena) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''กสฺสเกน'''&lt;br/&gt;(kassakena) || กับชาวนา, ตามชาวนา
|-
! ต้นเค้าคำนาม + รูปผัน || || colspan=&quot;2&quot; | เครื่องทำ พหูพจน์
|-
| รถ + '''เ-หิ'''/'''เ-ภิ'''&lt;br/&gt;(ratha + -ehi/-ebhi) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''รเถหิ''', '''รเถภิ'''&lt;br/&gt;(rathehi, rathebhi) || ด้วยรถทั้งหลาย, โดยรถทั้งหลาย
|-
| ขคฺค + '''เ-หิ'''/'''เ-ภิ'''&lt;br/&gt;(mātula + -ehi/-ebhi) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''ขคฺเคหิ''', '''ขคฺเคภิ'''&lt;br/&gt;(khaggehi, khaggebhi) || ด้วยดาบทั้งหลาย, โดยดาบทั้งหลาย
|-
| กสฺสก + '''เ-หิ'''/'''เ-ภิ'''&lt;br/&gt;(kassaka + -ehi/-ebhi) || → || style=&quot;background: #FFFF99&quot; | '''กสฺสเกหิ''', '''กสฺสเกภิ'''&lt;br/&gt;(kassakehi, kassakebhi) || กับพวกชาวนา, ตามพวกชาวนา
|}

นอกจากนี้ คำนามที่ใช้ร่วมกับคำบุพบท '''สทฺธิํ''' (saddhiṃ) และ '''สห''' (saha) ที่แปลว่า '''พร้อมด้วย''', '''พร้อมกับ''' จะผันตามหลักนี้ ซึ่งคำบุพบททั้งสองนี้จะใช้กับคำนามที่เป็นสิ่งมีชีวิต ปกติแล้วจะไม่ใช้กับคำนามที่เป็นสิ่งของ

== การสร้างประโยค ==

โครงสร้างของประโยคที่มีเครื่องมือในการกระทำ จะเรียงลำดับเป็น '''ผู้ทำ + เครื่องทำ + ผู้ถูกทำ''' (กรรมตรง) '''+ กริยา.''' (S Inst. O V) จะเห็นว่าผู้ถูกทำและกริยาอยู่ติดกันท้ายประโยคเสมอ

: {| class=&quot;wikitable&quot;
|-
| ผู้ทำ&lt;br/&gt;(nom)
| เครื่องทำ&lt;br/&gt;(inst)
| ผู้ถูกทำ&lt;br/&gt;(acc)
| กริยา
|-
&lt;!--     border-style: top   right bottom left;  --&gt;
! style=&quot;border-style: solid none  solid  solid;background: #FFFF99&quot; | กสฺสโก
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | กกเจน
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99&quot; | รุกฺขํ
! style=&quot;border-style: solid solid solid  none; background: #FFFF99&quot; | ฉินฺทติ.
| อันว่าชาวนา ตัดอยู่ ซึ่งต้นไม้ ด้วยเลื่อย
|-
! style=&quot;border-style: solid none  solid  solid;background: #FFFF99&quot; | วาณิชา
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | สกเฏหิ
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99&quot; | คามํ
! style=&quot;border-style: solid solid solid  none; background: #FFFF99&quot; | คจฺฉนฺติ.
| อันว่าเหล่าพ่อค้า กำลังไป สู่หมู่บ้าน ด้วยเกวียนทั้งหลาย
|-
! style=&quot;border-style: solid none  solid  solid;background: #FFFF99&quot; | อสฺสา
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | มคฺเคน
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99&quot; | 
! style=&quot;border-style: solid solid solid  none; background: #FFFF99&quot; | ธาวนฺติ.
| อันว่าม้าทั้งหลาย วิ่งไป ตามทาง
|}

โครงสร้างของประโยคที่มีคำบุพบท '''สทฺธิํ''' และ '''สห''' คำบุพบทดังกล่าวจะอยู่ต่อจากคำนามเครื่องทำ เรียงลำดับเป็น ผู้ทำ + เครื่องทำ + '''สทฺธิํ, สห''' + ผู้ถูกทำ + กริยา.

: {| class=&quot;wikitable&quot;
|-
| ผู้ทำ&lt;br/&gt;(nom)
| เครื่องทำ&lt;br/&gt;(inst)
| บุพบท
| ผู้ถูกทำ&lt;br/&gt;(acc)
| กริยา
|-
&lt;!--     border-style: top   right bottom left;  --&gt;
! style=&quot;border-style: solid none  solid  solid;background: #FFFF99&quot; | นรา
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | ปุตฺเตหิ
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | สทฺธิํ
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99&quot; | วิหารํ
! style=&quot;border-style: solid solid solid  none; background: #FFFF99&quot; | คจฺฉนฺติ.
| อันว่าพวกผู้ชาย กำลังไป ซึ่งวิหาร พร้อมด้วยเหล่าลูกชาย
|-
! style=&quot;border-style: solid none  solid  solid;background: #FFFF99&quot; | ปุตฺโต
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | มาตุเลน
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99; color: red&quot; | สห
! style=&quot;border-style: solid none  solid  none; background: #FFFF99&quot; | จนฺทํ
! style=&quot;border-style: solid solid solid  none; background: #FFFF99&quot; | ปสฺสติ.
| อันว่าลูกชาย มองอยู่ ซึ่งดวงจันทร์ พร้อมกับลุง
|}

สังเกตว่าเมื่อแปลประโยคจะเริ่มแปลจากผู้ทำ (ประธาน) แล้วข้ามไปแปลกริยาที่อยู่หลังสุดของประโยคแล้วจึงแปลจากข้างหลังมาข้างหน้า

ตัวอย่างประโยคในลักษณะต่าง ๆ

:# กสฺสกา '''หตฺเถหิ''' อาวาเฏ ขณนฺติ. – พวกชาวนาขุดหลุมทั้งหลายด้วยมือ (ทั้งหลาย)
:# ปุตฺโต '''ปตฺเตน''' ภตฺตํ อาหรติ. – บุตรนำข้าวใส่ถ้วยมา
:# สิคาลา '''มคฺเคน''' ปพฺพตํ ธาวนฺติ. – พวกหมาจิ้งจอกทองวิ่งตามทางไปยังภูเขา
:# นโร '''หตฺเถน''' กกจํ หรติ. – ผู้ชายถือเลื่อยในมือ
:# มาตุโล '''รเถน''' อาคจฺฉติ. – ลุงกำลังมาด้วยรถม้า
:# อสฺโส	'''สุนเขน สทฺธิํ''' ปพฺพตํ ธาวติ. – ม้าวิ่งไปยังภูเขาพร้อมกับสุนัข
:# มาตุโล '''กุมาเรหิ สห รเถน''' วิหารํ คจฺฉติ. – ลุงไปยังวิหารด้วยรถม้าพร้อมกับเด็กชายทั้งหลาย

== แบบฝึกหัด ==

=== จงผันคำนาม ===
จงผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ต่อไปนี้ ให้อยู่ในรูปเครื่องทำ ทั้งเอกพจน์และพหูพจน์ พร้อมแปลเป็นภาษาไทย

{{Div col}}
# กกจ
# สร
# สกฏ
# ปตฺต
# ปาสาณ
# ปาท
# หตฺถ
# มคฺค
# นร
# ภูปาล
# พุทฺธ, ตถาคต, สุคต
# สหาย, สหายก, มิตฺต
{{div col end}}

{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
! colspan=&quot;3&quot; | ตัวอย่างเฉลย
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | ต้นเค้าคำนาม || colspan=&quot;2&quot; | รูปผันเครื่องทำ
|-
! เอกพจน์ || พหูพจน์
|-
! style=&quot;background: LightCyan&quot;| ช. –ะ || style=&quot;background: LightCyan&quot;| เ–น || style=&quot;background: LightCyan&quot;| เ–หิ, เ–ภิ
|-
| '''กกจ'''&lt;br/&gt;(เลื่อย) || กกเจน&lt;br/&gt;(ด้วยเลื่อย) || กกเจหิ, กกเจภิ&lt;br/&gt;(ด้วยเลื่อยทั้งหลาย)
|-
| '''สร'''&lt;br/&gt;(ศร) || สเรน&lt;br/&gt;(ด้วยศร) || สเรหิ, สเรภิ&lt;br/&gt;(ด้วยศรทั้งหลาย)
|-
| '''สกฏ'''&lt;br/&gt;(เกวียน) || สกเฏน&lt;br/&gt;(ด้วยเกวียน) || สกเฏหิ, สกเฏภิ&lt;br/&gt;(ด้วยเกวียนทั้งหลาย)
|-
| '''ปตฺต'''&lt;br/&gt;(ถ้วย) || ปตฺเตน&lt;br/&gt;(ด้วยถ้วย) || ปตฺเตหิ, ปตฺเตภิ&lt;br/&gt;(ด้วยถ้วยทั้งหลาย)
|-
| '''ปาสาณ'''&lt;br/&gt;(ก้อนหิน) || ปาสาเณน&lt;br/&gt;(ด้วยก้อนหิน) || ปาสาเณหิ, ปาสาเณภิ&lt;br/&gt;(ด้วยก้อนหินทั้งหลาย)
|-
| '''ปาท'''&lt;br/&gt;(เท้า) || ปาเทน&lt;br/&gt;(ด้วยเท้า) || ปาเทหิ, ปาเทภิ&lt;br/&gt;(ด้วยเท้าทั้งหลาย)
|-
| '''หตฺถ'''&lt;br/&gt;(มือ) || หตฺเถน&lt;br/&gt;(ด้วยมือ) || หตฺเถหิ, หตฺเถภิ&lt;br/&gt;(ด้วยมือทั้งหลาย)
|-
| '''มคฺค'''&lt;br/&gt;(ทาง, ถนน) || มคฺเคน&lt;br/&gt;(ตามทาง, ตามถนน) || มคฺเคหิ, มคฺเคภิ&lt;br/&gt;(ตามทางทั้งหลาย)
|-
| '''นร'''&lt;br/&gt;(ผู้ชาย) || นเรน&lt;br/&gt;(พร้อมผู้ชาย) || นเรหิ, นเรภิ&lt;br/&gt;(พร้อมพวกผู้ชาย)
|-
| '''ภูปาล'''&lt;br/&gt;(กษัตริย์) || ภูปาเลน&lt;br/&gt;(พร้อมกษัตริย์) || ภูปาเลหิ, ภูปาเลภิ&lt;br/&gt;(พร้อมกษัตริย์ทั้งหลาย)
|-
| '''พุทฺธ, ตถาคต, สุคต'''&lt;br/&gt;(พระพุทธเจ้า) || พุทฺเธน, ตถาคเตน, สุคเตน&lt;br/&gt;(พร้อมพระพุทธเจ้า) || พุทฺเธหิ, ตถาคเตหิ, สุคเตหิ&lt;br/&gt;พุทฺเธภิ, ตถาคเตภิ, สุคเตภิ&lt;br/&gt;(พร้อมพระพุทธเจ้าทั้งหลาย)
|-
| '''สหาย, สหายก, มิตฺต'''&lt;br/&gt;(เพื่อน) || สหาเยน, สหายเกน, มิตฺเตน&lt;br/&gt;(พร้อมเพื่อน) || สหาเยหิ, สหายเกหิ, มิตฺเตหิ&lt;br/&gt;สหาเยภิ, สหายเกภิ, มิตฺเตภิ&lt;br/&gt;(พร้อมพวกเพื่อน)
|}

=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===

{{Div col}}
# พุทฺโธ สาวเกหิ สทฺธิํ วิหารํ คจฺฉติ.&lt;br/&gt;Buddho sāvakehi saddhiṃ vihāraṃ gacchati.
# ปุริโส ปุตฺเตน สห ทีปํ ธาวติ.&lt;br/&gt;Puriso puttena saha dīpaṃ dhāvati.
# กสฺสโก สเรน สิคาลํ วิชฺฌติ.&lt;br/&gt;Kassako sarena sigālaṃ vijjhati.
# พฺราหฺมณา มาตุเลน สห ปพฺพตํ อารุหนฺติ.&lt;br/&gt;Brāhmaṇā mātulena saha pabbataṃ āruhanti.
# ปุตฺตา ปาเทหิ กุกฺกุเร ปรหนฺติ.&lt;br/&gt;Puttā pādehi kukkure paharanti.
# มาตุโล ปุตฺเตหิ สทฺธิํ รเถน คามํ อาคจฺฉติ.&lt;br/&gt;Mātulo puttehi saddhiṃ rathena gāmaṃ āgacchati.
# กุมารา หตฺเถนิ ปตฺเต อาหรนฺติ.&lt;br/&gt;Kumārā hatthehi patte āharanti.
# โจโร มคฺเคน อสฺสํ หรติ.&lt;br/&gt;Coro maggena assaŋ harati.
# กสฺสโก อาวาฏํ โอรุหติ.&lt;br/&gt;Kassako āvāṭaṃ oruhati.
# ภูปาลา ปณฺฑิเตหิ สห สมเณ ปสฺสนฺติ.&lt;br/&gt;Bhūpālā paṇḍitehi saha samaṇe passanti.
# ปณฺฑิโต ภูปาเลน สห ตถาคตํ วนฺทติ.&lt;br/&gt;Paṇḍito bhūpālena saha Tathāgataṃ vandati.
# ปุตฺตา สหาเยน สทฺธิํ โอทนํ ภุญฺชนฺติ.&lt;br/&gt;Puttā sahāyena saddhiṃ odanaṃ bhuñjanti.
# วาณิโช ปาสาเณน มิคํ ปหรติ.&lt;br/&gt;Vāṇijo pāsāṇena migaṃ paharati.
# สุนขา ปาเทหิ อาวาเฏ ขณนฺติ.&lt;br/&gt;Sunakhā pādehi āvāṭe khaṇanti.
# พฺราหฺมโณ ปุตฺเตน สห สุริยํ วนฺทติ.&lt;br/&gt;Brāhmaṇo puttena saha suriyaṃ vandati.
# กสฺสโก โสเณหิ สทฺธิํ รุกเข รกฺขติ.&lt;br/&gt;Kassako soṇehi saddhiṃ rukkhe rakkhati.
# สุคโต สาวเกหิ สห วิหารํ อาคจฺฉติ.&lt;br/&gt;Sugato sāvakehi saha vihāraṃ āgacchati.
# ยาจโก ปตฺเตน ภตฺตํ อาหรติ.&lt;br/&gt;Yācako pattena bhattaṃ āharati.
# ปณฺฑิตา สคฺคํ คจฺฉนฺติ.&lt;br/&gt;Paṇḍitā saggaṃ gacchanti.
# กุมารา อสฺเสหิ สทฺธิํ คามํ ธาวนฺติ.&lt;br/&gt;Kumārā assehi saddhiṃ gāmaṃ dhāvanti.
# โจโร ขคฺเคน นรํ ปหรติ.&lt;br/&gt;Coro khaggena naraṃ paharati.
# วาณิโช สกเฏน ทีเป อาหรติ.&lt;br/&gt;Vānijo sakaṭena dīpe āharati.
# อสฺสา มคฺเคน ธาวนฺติ.&lt;br/&gt;Assā maggena dhāvanti.
# สิคาลา มิเคหิ สทฺธิํ ปพฺพตํ ธาวนฺติ.&lt;br/&gt;Sigālā migehi saddhiṃ pabbataṃ dhāvanti.
# ภูปาโล ปณฺฑิเตน สห มนุสเส รกฺขติ.&lt;br/&gt;Bhūpālo paṇḍitena saha manusse rakkhati.
{{div col end}}

{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
! ตัวอย่างเฉลย
|-
|
# พระพุทธเจ้าเสด็จไปยังวิหารพร้อมเหล่าสาวก
# ผู้ชายวิ่งไปยังเกาะพร้อมกับลูกชาย
# ชาวนายิงหมาจิ้งจอกทองด้วยศร
# เหล่าพราหมณ์ขึ้นภูเขาพร้อมกับพวกลุง
# พวกบุตรใช้เท้า (ทั้งหลาย) เตะพวกสุนัข
# ลุงมาหมู่บ้านพร้อมกับเหล่าลูกชายด้วยรถ
# พวกเด็กชายถือถ้วยทั้งหลายมาด้วยมือ
# โจรพาม้าไปตามถนน
# ชาวนาลงหลุม
# พระราชาทั้งหลายทอดพระเนตรเหล่าภิกษุพร้อมด้วยเหล่าบัณฑิต
# บัณฑิตไหว้พระพุทธเจ้าพร้อมด้วยกษัตริย์
# เหล่าลูกชายกินข้าวสวยพร้อมกับเพื่อน
# พ่อค้าตีกวางด้วยก้อนหิน
# สุนัขขุดหลุมทั้งหลายด้วยเท้า (ทั้งหลาย)
# พราหมณ์กำลังบูชาพระอาทิตย์พร้อมกับบุตร
# ชาวนากับสุนัขหลายตัวปกป้องต้นไม้ทั้งหลาย
# พระพุทธเจ้าเสด็จมายังวิหารพร้อมด้วยเหล่าสาวก
# ขอทานนำข้าวใส่ถ้วยมา
# เหล่าบัณฑิตไปสู่สวรรค์
# เหล่าเด็กชายวิ่งไปยังหมู่บ้านพร้อมกับม้าทั้งหลาย
# โจรทำร้ายคนด้วยดาบ
# พ่อค้านำตะเกียงทั้งหลายมาด้วยเกวียน
# พวกม้าวิ่งไปตามทาง
# พวกหมาจิ้งจอกทองวิ่งไปยังภูเขาพร้อมพวกกวาง
# พระราชาพร้อมกับบัณฑิตปกป้องมนุษย์ทั้งหลาย
|}

=== จงแปลเป็นภาษาบาลี ===

{{Div col}}
# ภิกษุเห็นพระพุทธเจ้าพร้อมกับสหายของพระองค์
# เหล่าพระสงฆ์ไปวิหารพร้อมกับพระพุทธเจ้า
# ม้าวิ่งไปยังภูเขาพร้อมกับสุนัขทั้งหลาย
# เด็กผู้ชายทุบตะเกียงด้วยก้อนหิน
# เหล่าพ่อค้ายิงกวางด้วยศรทั้งหลาย
# พวกชาวนาขุดหลุมทั้งหลายด้วยมือทั้งหลาย
# พวกเด็กชายไปยังวิหารพร้อมกับลุงด้วยรถม้า
# พราหมณ์หุงข้าวพร้อมกับเพื่อน
# พระราชาปกป้องเกาะพร้อมด้วยบัณฑิตทั้งหลาย
# เหล่าพระราชาพร้อมกับพระราชบุตรทั้งหลายกราบพระสงฆ์ทั้งหลาย
# เหล่าขโมยนำม้าทั้งหลายไปยังเกาะ
# เหล่าสาวกปีนภูเขาทั้งหลายพร้อมกับพวกผู้ชาย
# พวกพ่อค้าตัดต้นไม้ทั้งหลายพร้อมกับเหล่าชาวนา
# ขอทานขุดหลุมพร้อมกับเพื่อน
# พราหมณ์มองดูพระจันทร์พร้อมกับพวกลุง
# ขโมยทำร้ายม้าด้วยดาบ
# บุตรนำข้าวใส่ถ้วยมา
# เหล่าเด็กชายวิ่งไปยังภูเขาพร้อมด้วยสุนัขทั้งหลาย
# เหล่าพ่อค้ามายังหมู่บ้านพร้อมกับพวกชาวนาด้วยเกวียนทั้งหลาย
# พวกลุงพร้อมกับพวกลูกชายมายังวิหารด้วยรถทั้งหลาย
# เหล่าหมาจิ้งจอกทองวิ่งตามถนนไปยังภูเขา
# พวกสุนัขขุดหลุมทั้งหลายด้วยเท้าทั้งหลาย
# ผู้ชายถือเลื่อยด้วยมือ
# สมณะทั้งหลายไปสู่สวรรค์
# พระพุทธเจ้าเสด็จมายังหมู่บ้านพร้อมด้วยเหล่าสาวก
{{div col end}}

{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
! ตัวอย่างเฉลย
|-
|
# สมโณ สหาเยน สทฺธิํ พุทฺธํ ปสฺสติ.
# สมณา ตถาคเตน สทฺธิํ วิหารํ คจฺฉนฺติ.
# อสฺโส สุนเขหิ สห ปฺพพตํ ธาวติ.
# กุมาโร ปาสาเณน ทีปํ ปหรติ.
# วาณิชา สเรหิ มิคํ วิชฺฌนฺติ.
# กสฺสกา หตฺเถหิ อาวาเฏ ขณนฺติ.
# กุมารา มาตุเลน สห รเถน วิหารํ คจฺฉนฺติ. (เครื่องทำสองคำ)
# พฺราหฺมโณ มิตฺเตน สทฺธิํ ภตฺตํ ปจติ.
# ภูปาโล ปณฺฑิเตหิ สทฺธิํ ทีปํ รกฺขติ.
# ภูปาลา ปุตฺเตหิ สห สมเณ วนฺทนฺติ.
# โจรา ทีปํ อสฺเส หรนฺติ. (กรรมตรงสองคำ)
# สาวกา ปุริเสหิ สห ปฺพพเต อารุหนฺติ.
# วาณิชา กสฺสเกหิ สทฺธิํ รุกฺเข ฉินฺทนฺติ.
# ยาจโก สหาเยน สห อาวาฏํ ขณติ.
# พฺราหฺมโณ มาตุเลหิ สทฺธิํ จนฺทํ ปสฺสติ.
# โจโร ขคฺเคน อสฺสํ ปหรติ.
# ปุตฺโต ปตฺเตน ภตฺตํ อาหรติ.
# กุมารา กุกฺกุเรหิ สห ปพฺพตํ ธาวนฺติ.
# วาณิชา กสฺสเกหิ สทฺธิํ สกเฏหิ คามํ อาคจฺฉนฺติ. (เครื่องทำสองคำ)
# มาตุลา ปุตฺเตหิ สห รเถหิ วิหารํ อาคจฺฉนฺติ. (เครื่องทำสองคำ)
# สิคาลา มคฺเคน ปพฺพตํ ธาวนฺติ.
# โสณา ปาเทหิ อาวาเฏ ขณนฺติ.
# นโร หตฺเถน กกจํ หรติ.
# สมณา สคฺคํ คจฺฉนฺติ.
# พุทฺโธ สาวเกหิ สทฺธิํ คามํ อาคจฺฉติ.
|}

== สารบัญ ==
{{ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/สารบัญ}}

[[หมวดหมู่:ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น|บทที่ 3]]</text>
      <sha1>ltnsvhrcxf8k6ldi3i2om9rlhox0t1x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/บทที่ 5</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3041</id>
    <revision>
      <id>65134</id>
      <parentid>59879</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:44:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponpan</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* คำศัพท์ */</comment>
      <origin>65134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14995" sha1="nev4ju73tg9vdkxeltujfcj6ho2oi90" xml:space="preserve">== คำศัพท์ ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto;text-align: center; width: 700px;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | คำศัพท์
! rowspan = &quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | ความหมาย
|-
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรไทย
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรโรมัน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: SteelBlue; color: white&quot; | คำนาม (เพศชาย + ลงท้ายด้วย -a /อะ/)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ตาปส || tāpasa || ฤๅษี, [[:wikt:ดาบส|&lt;u&gt;ดาบส&lt;/u&gt;]]
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || สีห || sīha || สิงห์ (พระที่นั่ง&lt;u&gt;สีห&lt;/u&gt;บัญชร - พระที่นั่งที่มีหน้าต่างเป็นสิงห์)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || วานร, มกฺขฎ || vānara, makkhaṭa || ลิง ([[:wikt:วานร|&lt;u&gt;วานร&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || กุทฺทาล || kuddāla || จอบ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อาจริย || ācariya || [[:wikt:อาจารย์|&lt;u&gt;อาจารย์&lt;/u&gt;]] (ภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลุทฺทก || luddaka || นายพราน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลาภ || lābha || [[:wikt:ลาภ|&lt;u&gt;ลาภ&lt;/u&gt;]], ผลประโยชน์
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || เวชฺช || vejja || หมอ ([[:wikt:เวช|&lt;u&gt;เวช&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อช || aja || แกะ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || มญฺจ || mañca || เตียงนอน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Green; color: white&quot; | คำกริยา (ผันตามกาลปัจจุบัน + ประธานบุรุษที่สาม + เอกพจน์)&lt;br/&gt;ตรงกับ he/she/it + V.-s/es หรือ is + V.-ing ในภาษาอังกฤษ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || โรทติ || rodati || ร้องไห้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปวิสติ || pavisati || เข้าไป
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || กีฬติ || kīḷati || เล่น ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;กีฬา&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปชหติ || pajahati || ยกเลิก, ละทิ้ง
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || หสติ || hasati || หัวเราะ ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;หรรษา&lt;/u&gt;]] ในภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ททาติ || dadāti (พหูพจน์คือ dadanti - ททนฺติ) || ให้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || นหายติ || nahāyati || อาบน้ำ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ลภติ || labhati || ได้รับ, ได้ (ลาภ)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อาททาติ || ādadāti (พหูพจน์คือ ādadanti) || เอามา
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อากฑฺฒติ || ākaḍḍhati || ลาก
|}

== การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ==
การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ให้ทำหน้าที่เป็น&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt; มีหลักการดังนี้

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF6347;&quot; align = &quot;center&quot;
|- align = &quot;center&quot;
| '''กรรมรอง''' (ที่หมายของกริยา) ในภาษาบาลีเรียกว่า '''จตุตถี''' ตรงกับภาษาอังกฤษคำว่า Dative เช่น&lt;br/&gt;''ฉันให้ขนม&lt;u&gt;แก่น้อง&lt;/u&gt;'' - ''น้อง'' ทำหน้าที่เป็น กรรมรอง โดยมีคำว่า ''แก่'' เป็นตัวบ่ง&lt;br/&gt;ในภาษาบาลี เมื่อแปลนามที่ทำหน้าที่&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt;ออกมาเป็นภาษาไทย จะให้ความหมายว่า ''แก่...'', ''เพื่อ...'' หรือ ''ต่อ...''
|}


: 1. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;เอกพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -āya&lt;/u&gt; หรือ &lt;u&gt;-ssa&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -อาย, -สฺส)
:: ที่ต้องมีการผันสองแบบ ก็เพื่อความสะดวกในการลงสัมผัสในบทประพันธ์

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์ + ชา่ย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| นร + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(nara + āya/ssa) || = || '''นราย, นสฺส''' &lt;br/&gt; narāya/nassa
|- align = &quot;center&quot;
| มาตุล + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(mātula + āya/ssa) || = || '''มาตุลาย, มาตุลสฺส''' &lt;br/&gt; mātulāya/mātulassa 
|- align = &quot;center&quot;
| กสฺส + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(kassaka + āya/ssa) || = || '''กสฺกาย, กสฺกสฺส''' &lt;br/&gt; kassakāya/kassakassa 
|}


: 2. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;พหูพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -ānaṃ&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -อานํ)

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์ + ชา่ย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| nara + ānaṃ || = || narānaṃ (นรานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| mātula + ānaṃ || = || mātulānaṃ (มาตุลานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| kassaka + ānaṃ || = || kassakānaṃ (กสกานํ)
|}

== รูปแบบประโยค ==
ประโยคในภาษาบาลีจะเรียงเป็น '''ประธาน + กรรมรอง + เครื่องมือ + ที่มา + กรรมตรง + กริยา''' (S IO Inst Src O V) เช่น

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvaro &lt;u&gt;narāya&lt;/u&gt; macchaṃ āharati. (ธีวโร นราย มจฺฉํ อาหรติ) || = || ชาวประมงนำปลามาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Putto &lt;u&gt;mātulassa&lt;/u&gt; odanaṃ dadāti. (ปุตโต มาตุลสฺส โอทนํ ททาติ) || = || บุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่ลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijo &lt;u&gt;kassakassa&lt;/u&gt; ajaṃ dadāti. (วาณิโช กสกสฺส อชํ ททาติ) || = || พ่อค้าให้แพะ&lt;u&gt;แก่ชาวนา&lt;/u&gt;
|}


{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvarā &lt;u&gt;narānaṃ&lt;/u&gt; macche āharanti. (ธีวรา นรานํ มจฺเฉ อาหรนฺติ) || = || พวกชาวประมงนำปลาทั้งหลายมาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชายทั้งหลาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Puttā &lt;u&gt;mātulānaṃ&lt;/u&gt; odanaṃ dadanti. (ปุตตา มาตุลานํ โอทนํ ททนฺติ) || = || พวกบุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่พวกลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijā &lt;u&gt;kassakānaṃ&lt;/u&gt; aje dadanti. (วาณิชา กสกานํ อเช ททนฺติ) || = || พวกพ่อค้าให้แพะทั้งหลาย&lt;u&gt;แก่พวกชาวนา&lt;/u&gt;
|}


=== วิธีการจดจำลำดับคำของประโยคภาษาบาลี ===
* ลำดับ&lt;u&gt;คำหลัก&lt;/u&gt;ของประโยคคือ ประธาน + ส่วนขยายกริยา + กรรมตรง + กริยา (S Adv O V)
* ลำดับคำของ&lt;u&gt;ส่วนขยาย&lt;/u&gt;กริยาจะเป็นแบบถอยหลัง เริ่มจากที่มาของกริยาไว้หลังสุด ตามด้วยเครื่องมือไว้ตรงกลาง แล้วจบด้วยที่หมายของกริยา (กรรมรอง) ไว้หน้าสุด (Adv = IO Inst Src)

== แบบฝึกหัด ==
=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===
# วาณิโช รชกสฺส สาฏกํ ททาติฯ
# เวชฺโช อาจริยสฺส ทีปํ อาหรติฯ
# มิคา ปาสาณมฺหา ปพฺพตํ ธาวนฺติฯ
# มนุสฺสา พุทฺเธหิ ธมฺมํ ลภนฺติฯ
# ปุริโส เวชฺชาย สกฏํ อากฑฺฒติฯ
# ทารโก หตฺเถน ยาจกสฺส ภตฺตํ อาหรติฯ
# ยาจโก อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# รชโก อมจฺจานํ สาฏเก ททาติฯ
# พฺราหฺมโณ สาวกานํ มญฺเจ อาหรติฯ
# วานโร รุกฺขมฺหา ปตติ, กุกฺกุโร วานรํ ฑสติฯ
# ธีวรา ปิฏเกหิ อมจฺจานํ มจฺเฉ อาหรนฺติฯ
# กสฺสโก วาณิชาย รุกฺขํ ฉินฺทติฯ
# โจโร กุทฺทาเลน อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# เวชฺโช ปุตฺตานํ ภตฺตํ ปจติฯ
# ตาปโส ลุทฺทเกน สทฺธึ ภาสติฯ
# ลุทฺทโก ตาปสสฺส ทีปํ ททาติฯ
# สีหา มิเค หนนฺติฯ
# มกฺกโฏ ปุตฺเตน สห รุกฺขํ อารุหติฯ
# สมณา อุปาสเกหิ โอทนํ ลภนฺติฯ
# ทารกา โรทนฺติ, กุมาโร หสติ, มาตุโล กุมารํ ปหรติฯ
# วานรา ปพฺพตมฺหา โอรุหนฺติ, รุกฺเข อารุหนฺติฯ
# โจรา รถํ ปวิสนฺติ, อมจฺโจ รถํ ปชหติฯ
# อาจริโย ทารกาย รุกฺขมฺหา สุกํ อาหรติฯ
# ลุทฺทโก ปพฺพตสฺมา อชํ อากฑฺฒติฯ
# ตาปโส ปพฺพตมฺหา สีหํ ปสฺสติฯ
# วาณิชา กสฺสเกหิ ลาภํ ลภนฺติฯ
# ลุทฺทโก วาณิชานํ วราเห หนติฯ
# ตาปโส อาจริยมฺหา ปเญฺห ปุจฺฉติฯ
# ปุตฺโต มญฺจมฺหา ปตติฯ
# กุมารา สหายเกหิ สทฺธึ นหายนฺติฯ

=== จงแปลเป็นภาษาบาลี ===
# พวกพ่อค้าให้ม้าทั้งหลายแก่อมาตย์ทั้งหลาย
# นายพรานฆ่าแพะให้แก่พ่อค้า
# ผู้ชายตัดต้นไม้ทั้งหลายด้วยเลื่อยให้แก่ชาวนา
# กวางวิ่ง (หนี) ไปจากสิงโต
# พระราชาทรงไหว้พระพุทธเจ้ากับทั้งพระสาวกทั้งหลาย
# พวกหัวขโมยวิ่งจากหมู่บ้านทั้งหลายไปยังภูเขาทั้งหลาย
# คนซักผ้าล้างเสื้อผ้าทั้งหลายให้แก่พระราชา
# ชาวประมงนำปลามาในตะกร้าทั้งหลายให้แก่ชาวนา
# อาจารย์เข้าไปในวิหาร (และ) พบกับพระ
# งูใหญ่กัดลิง
# พวกเด็กผู้ชายลากเตียงไปให้พราหมณ์
# พวกขโมยเข้าไปสู่ปราสาทพร้อมกับพวกผู้ชาย
# พวกชาวนานำปลามาจากพวกชาวประมง
# หมูทั้งหลายไปจากเกาะไปสู่ภูเขา
# พระราชาทิ้งปราสาท พระราชบุตรเข้าไปในวิหาร
# สิงโตนอนหลับ พวกลิงเล่นกัน
# อาจารย์ปกป้องบุตรทั้งหลายจากสุนัข
# พวกนายพรานยิงกวางด้วยลูกศรทั้งหลายให้แก่อมาตย์ทั้งหลาย
# พวกเด็กๆ ต้องการข้าวจากลุง
# หมอให้เสื้อผ้าแก่ฤๅษี
# พ่อค้านำแพะมาด้วยเกวียนให้แก่อาจารย์
# พวกบุตรมองดูพระจันทร์จากภูเขา
# พวกนักปราชญ์ได้ประโยชน์จากพระธรรม
# พวกลิงออกจากหมู่บ้าน
# บุตรนำนกแก้วมาให้แก่เพื่อนจากภูเขา
# หมอเข้าไปในวิหาร
# หมาไนวิ่งจากหมู่บ้านไปยังภูเขาด้วยถนน
# เกวียนตกจากถนน เด็กร้องไห้
# พวกอมาตย์ขึ้นบันได หมอลงมาจากบันได
# พวกนักปราชญ์ถามคำถามจากพระพุทธเจ้า

== สารบัญ ==
{{ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/สารบัญ}}

[[หมวดหมู่:ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น|บทที่ 5]]</text>
      <sha1>nev4ju73tg9vdkxeltujfcj6ho2oi90</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>65135</id>
      <parentid>65134</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:46:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponpan</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>/* คำศัพท์ */</comment>
      <origin>65135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14994" sha1="el7iqwpi4zwkzerg3yhe0n6dgwc3x8d" xml:space="preserve">== คำศัพท์ ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto;text-align: center; width: 700px;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | คำศัพท์
! rowspan = &quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | ความหมาย
|-
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรไทย
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรโรมัน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: SteelBlue; color: white&quot; | คำนาม (เพศชาย + ลงท้ายด้วย -a /อะ/)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ตาปส || tāpasa || ฤๅษี, [[:wikt:ดาบส|&lt;u&gt;ดาบส&lt;/u&gt;]]
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || สีห || sīha || สิงห์ (พระที่นั่ง&lt;u&gt;สีห&lt;/u&gt;บัญชร - พระที่นั่งที่มีหน้าต่างเป็นสิงห์)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || วานร, มกฺกฎ || vānara, makkaṭa || ลิง ([[:wikt:วานร|&lt;u&gt;วานร&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || กุทฺทาล || kuddāla || จอบ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อาจริย || ācariya || [[:wikt:อาจารย์|&lt;u&gt;อาจารย์&lt;/u&gt;]] (ภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลุทฺทก || luddaka || นายพราน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลาภ || lābha || [[:wikt:ลาภ|&lt;u&gt;ลาภ&lt;/u&gt;]], ผลประโยชน์
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || เวชฺช || vejja || หมอ ([[:wikt:เวช|&lt;u&gt;เวช&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อช || aja || แกะ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || มญฺจ || mañca || เตียงนอน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Green; color: white&quot; | คำกริยา (ผันตามกาลปัจจุบัน + ประธานบุรุษที่สาม + เอกพจน์)&lt;br/&gt;ตรงกับ he/she/it + V.-s/es หรือ is + V.-ing ในภาษาอังกฤษ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || โรทติ || rodati || ร้องไห้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปวิสติ || pavisati || เข้าไป
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || กีฬติ || kīḷati || เล่น ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;กีฬา&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปชหติ || pajahati || ยกเลิก, ละทิ้ง
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || หสติ || hasati || หัวเราะ ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;หรรษา&lt;/u&gt;]] ในภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ททาติ || dadāti (พหูพจน์คือ dadanti - ททนฺติ) || ให้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || นหายติ || nahāyati || อาบน้ำ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ลภติ || labhati || ได้รับ, ได้ (ลาภ)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อาททาติ || ādadāti (พหูพจน์คือ ādadanti) || เอามา
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อากฑฺฒติ || ākaḍḍhati || ลาก
|}

== การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ==
การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ให้ทำหน้าที่เป็น&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt; มีหลักการดังนี้

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF6347;&quot; align = &quot;center&quot;
|- align = &quot;center&quot;
| '''กรรมรอง''' (ที่หมายของกริยา) ในภาษาบาลีเรียกว่า '''จตุตถี''' ตรงกับภาษาอังกฤษคำว่า Dative เช่น&lt;br/&gt;''ฉันให้ขนม&lt;u&gt;แก่น้อง&lt;/u&gt;'' - ''น้อง'' ทำหน้าที่เป็น กรรมรอง โดยมีคำว่า ''แก่'' เป็นตัวบ่ง&lt;br/&gt;ในภาษาบาลี เมื่อแปลนามที่ทำหน้าที่&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt;ออกมาเป็นภาษาไทย จะให้ความหมายว่า ''แก่...'', ''เพื่อ...'' หรือ ''ต่อ...''
|}


: 1. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;เอกพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -āya&lt;/u&gt; หรือ &lt;u&gt;-ssa&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -อาย, -สฺส)
:: ที่ต้องมีการผันสองแบบ ก็เพื่อความสะดวกในการลงสัมผัสในบทประพันธ์

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์ + ชา่ย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| นร + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(nara + āya/ssa) || = || '''นราย, นสฺส''' &lt;br/&gt; narāya/nassa
|- align = &quot;center&quot;
| มาตุล + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(mātula + āya/ssa) || = || '''มาตุลาย, มาตุลสฺส''' &lt;br/&gt; mātulāya/mātulassa 
|- align = &quot;center&quot;
| กสฺส + '''อาย/สฺส'''&lt;br/&gt;(kassaka + āya/ssa) || = || '''กสฺกาย, กสฺกสฺส''' &lt;br/&gt; kassakāya/kassakassa 
|}


: 2. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;พหูพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -ānaṃ&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -อานํ)

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์ + ชา่ย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| nara + ānaṃ || = || narānaṃ (นรานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| mātula + ānaṃ || = || mātulānaṃ (มาตุลานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| kassaka + ānaṃ || = || kassakānaṃ (กสกานํ)
|}

== รูปแบบประโยค ==
ประโยคในภาษาบาลีจะเรียงเป็น '''ประธาน + กรรมรอง + เครื่องมือ + ที่มา + กรรมตรง + กริยา''' (S IO Inst Src O V) เช่น

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvaro &lt;u&gt;narāya&lt;/u&gt; macchaṃ āharati. (ธีวโร นราย มจฺฉํ อาหรติ) || = || ชาวประมงนำปลามาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Putto &lt;u&gt;mātulassa&lt;/u&gt; odanaṃ dadāti. (ปุตโต มาตุลสฺส โอทนํ ททาติ) || = || บุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่ลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijo &lt;u&gt;kassakassa&lt;/u&gt; ajaṃ dadāti. (วาณิโช กสกสฺส อชํ ททาติ) || = || พ่อค้าให้แพะ&lt;u&gt;แก่ชาวนา&lt;/u&gt;
|}


{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvarā &lt;u&gt;narānaṃ&lt;/u&gt; macche āharanti. (ธีวรา นรานํ มจฺเฉ อาหรนฺติ) || = || พวกชาวประมงนำปลาทั้งหลายมาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชายทั้งหลาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Puttā &lt;u&gt;mātulānaṃ&lt;/u&gt; odanaṃ dadanti. (ปุตตา มาตุลานํ โอทนํ ททนฺติ) || = || พวกบุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่พวกลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijā &lt;u&gt;kassakānaṃ&lt;/u&gt; aje dadanti. (วาณิชา กสกานํ อเช ททนฺติ) || = || พวกพ่อค้าให้แพะทั้งหลาย&lt;u&gt;แก่พวกชาวนา&lt;/u&gt;
|}


=== วิธีการจดจำลำดับคำของประโยคภาษาบาลี ===
* ลำดับ&lt;u&gt;คำหลัก&lt;/u&gt;ของประโยคคือ ประธาน + ส่วนขยายกริยา + กรรมตรง + กริยา (S Adv O V)
* ลำดับคำของ&lt;u&gt;ส่วนขยาย&lt;/u&gt;กริยาจะเป็นแบบถอยหลัง เริ่มจากที่มาของกริยาไว้หลังสุด ตามด้วยเครื่องมือไว้ตรงกลาง แล้วจบด้วยที่หมายของกริยา (กรรมรอง) ไว้หน้าสุด (Adv = IO Inst Src)

== แบบฝึกหัด ==
=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===
# วาณิโช รชกสฺส สาฏกํ ททาติฯ
# เวชฺโช อาจริยสฺส ทีปํ อาหรติฯ
# มิคา ปาสาณมฺหา ปพฺพตํ ธาวนฺติฯ
# มนุสฺสา พุทฺเธหิ ธมฺมํ ลภนฺติฯ
# ปุริโส เวชฺชาย สกฏํ อากฑฺฒติฯ
# ทารโก หตฺเถน ยาจกสฺส ภตฺตํ อาหรติฯ
# ยาจโก อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# รชโก อมจฺจานํ สาฏเก ททาติฯ
# พฺราหฺมโณ สาวกานํ มญฺเจ อาหรติฯ
# วานโร รุกฺขมฺหา ปตติ, กุกฺกุโร วานรํ ฑสติฯ
# ธีวรา ปิฏเกหิ อมจฺจานํ มจฺเฉ อาหรนฺติฯ
# กสฺสโก วาณิชาย รุกฺขํ ฉินฺทติฯ
# โจโร กุทฺทาเลน อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# เวชฺโช ปุตฺตานํ ภตฺตํ ปจติฯ
# ตาปโส ลุทฺทเกน สทฺธึ ภาสติฯ
# ลุทฺทโก ตาปสสฺส ทีปํ ททาติฯ
# สีหา มิเค หนนฺติฯ
# มกฺกโฏ ปุตฺเตน สห รุกฺขํ อารุหติฯ
# สมณา อุปาสเกหิ โอทนํ ลภนฺติฯ
# ทารกา โรทนฺติ, กุมาโร หสติ, มาตุโล กุมารํ ปหรติฯ
# วานรา ปพฺพตมฺหา โอรุหนฺติ, รุกฺเข อารุหนฺติฯ
# โจรา รถํ ปวิสนฺติ, อมจฺโจ รถํ ปชหติฯ
# อาจริโย ทารกาย รุกฺขมฺหา สุกํ อาหรติฯ
# ลุทฺทโก ปพฺพตสฺมา อชํ อากฑฺฒติฯ
# ตาปโส ปพฺพตมฺหา สีหํ ปสฺสติฯ
# วาณิชา กสฺสเกหิ ลาภํ ลภนฺติฯ
# ลุทฺทโก วาณิชานํ วราเห หนติฯ
# ตาปโส อาจริยมฺหา ปเญฺห ปุจฺฉติฯ
# ปุตฺโต มญฺจมฺหา ปตติฯ
# กุมารา สหายเกหิ สทฺธึ นหายนฺติฯ

=== จงแปลเป็นภาษาบาลี ===
# พวกพ่อค้าให้ม้าทั้งหลายแก่อมาตย์ทั้งหลาย
# นายพรานฆ่าแพะให้แก่พ่อค้า
# ผู้ชายตัดต้นไม้ทั้งหลายด้วยเลื่อยให้แก่ชาวนา
# กวางวิ่ง (หนี) ไปจากสิงโต
# พระราชาทรงไหว้พระพุทธเจ้ากับทั้งพระสาวกทั้งหลาย
# พวกหัวขโมยวิ่งจากหมู่บ้านทั้งหลายไปยังภูเขาทั้งหลาย
# คนซักผ้าล้างเสื้อผ้าทั้งหลายให้แก่พระราชา
# ชาวประมงนำปลามาในตะกร้าทั้งหลายให้แก่ชาวนา
# อาจารย์เข้าไปในวิหาร (และ) พบกับพระ
# งูใหญ่กัดลิง
# พวกเด็กผู้ชายลากเตียงไปให้พราหมณ์
# พวกขโมยเข้าไปสู่ปราสาทพร้อมกับพวกผู้ชาย
# พวกชาวนานำปลามาจากพวกชาวประมง
# หมูทั้งหลายไปจากเกาะไปสู่ภูเขา
# พระราชาทิ้งปราสาท พระราชบุตรเข้าไปในวิหาร
# สิงโตนอนหลับ พวกลิงเล่นกัน
# อาจารย์ปกป้องบุตรทั้งหลายจากสุนัข
# พวกนายพรานยิงกวางด้วยลูกศรทั้งหลายให้แก่อมาตย์ทั้งหลาย
# พวกเด็กๆ ต้องการข้าวจากลุง
# หมอให้เสื้อผ้าแก่ฤๅษี
# พ่อค้านำแพะมาด้วยเกวียนให้แก่อาจารย์
# พวกบุตรมองดูพระจันทร์จากภูเขา
# พวกนักปราชญ์ได้ประโยชน์จากพระธรรม
# พวกลิงออกจากหมู่บ้าน
# บุตรนำนกแก้วมาให้แก่เพื่อนจากภูเขา
# หมอเข้าไปในวิหาร
# หมาไนวิ่งจากหมู่บ้านไปยังภูเขาด้วยถนน
# เกวียนตกจากถนน เด็กร้องไห้
# พวกอมาตย์ขึ้นบันได หมอลงมาจากบันได
# พวกนักปราชญ์ถามคำถามจากพระพุทธเจ้า

== สารบัญ ==
{{ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/สารบัญ}}

[[หมวดหมู่:ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น|บทที่ 5]]</text>
      <sha1>el7iqwpi4zwkzerg3yhe0n6dgwc3x8d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>65136</id>
      <parentid>65135</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponpan</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>/* การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a */</comment>
      <origin>65136</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14973" sha1="8gzc55xut5jlt8bastl9im5t1d8sjw5" xml:space="preserve">== คำศัพท์ ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto;text-align: center; width: 700px;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | คำศัพท์
! rowspan = &quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | ความหมาย
|-
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรไทย
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Gold&quot; | อักษรโรมัน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: SteelBlue; color: white&quot; | คำนาม (เพศชาย + ลงท้ายด้วย -a /อะ/)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ตาปส || tāpasa || ฤๅษี, [[:wikt:ดาบส|&lt;u&gt;ดาบส&lt;/u&gt;]]
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || สีห || sīha || สิงห์ (พระที่นั่ง&lt;u&gt;สีห&lt;/u&gt;บัญชร - พระที่นั่งที่มีหน้าต่างเป็นสิงห์)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || วานร, มกฺกฎ || vānara, makkaṭa || ลิง ([[:wikt:วานร|&lt;u&gt;วานร&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || กุทฺทาล || kuddāla || จอบ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อาจริย || ācariya || [[:wikt:อาจารย์|&lt;u&gt;อาจารย์&lt;/u&gt;]] (ภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลุทฺทก || luddaka || นายพราน
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || ลาภ || lābha || [[:wikt:ลาภ|&lt;u&gt;ลาภ&lt;/u&gt;]], ผลประโยชน์
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || เวชฺช || vejja || หมอ ([[:wikt:เวช|&lt;u&gt;เวช&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || อช || aja || แกะ
|- style=&quot;background: LightCyan&quot;
 || มญฺจ || mañca || เตียงนอน
|-
! colspan=&quot;3&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;background: Green; color: white&quot; | คำกริยา (ผันตามกาลปัจจุบัน + ประธานบุรุษที่สาม + เอกพจน์)&lt;br/&gt;ตรงกับ he/she/it + V.-s/es หรือ is + V.-ing ในภาษาอังกฤษ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || โรทติ || rodati || ร้องไห้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปวิสติ || pavisati || เข้าไป
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || กีฬติ || kīḷati || เล่น ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;กีฬา&lt;/u&gt;]])
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ปชหติ || pajahati || ยกเลิก, ละทิ้ง
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || หสติ || hasati || หัวเราะ ([[:wikt:กีฬา|&lt;u&gt;หรรษา&lt;/u&gt;]] ในภาษาสันสกฤต)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ททาติ || dadāti (พหูพจน์คือ dadanti - ททนฺติ) || ให้
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || นหายติ || nahāyati || อาบน้ำ
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || ลภติ || labhati || ได้รับ, ได้ (ลาภ)
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อาททาติ || ādadāti (พหูพจน์คือ ādadanti) || เอามา
|- style=&quot;background: PaleGreen&quot;
 || อากฑฺฒติ || ākaḍḍhati || ลาก
|}

== การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ==
การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วย -a ให้ทำหน้าที่เป็น&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt; มีหลักการดังนี้

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF6347;&quot; align = &quot;center&quot;
|- align = &quot;center&quot;
| '''กรรมรอง''' (ที่หมายของกริยา) ในภาษาบาลีเรียกว่า '''จตุตถี''' ตรงกับภาษาอังกฤษคำว่า Dative เช่น&lt;br/&gt;''ฉันให้ขนม&lt;u&gt;แก่น้อง&lt;/u&gt;'' - ''น้อง'' ทำหน้าที่เป็น กรรมรอง โดยมีคำว่า ''แก่'' เป็นตัวบ่ง&lt;br/&gt;ในภาษาบาลี เมื่อแปลนามที่ทำหน้าที่&lt;u&gt;กรรมรอง&lt;/u&gt;ออกมาเป็นภาษาไทย จะให้ความหมายว่า ''แก่...'', ''เพื่อ...'' หรือ ''ต่อ...''
|}


: 1. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;เอกพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -āya&lt;/u&gt; หรือ &lt;u&gt;-ssa&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -าย, -สฺส)
:: ที่ต้องมีการผันสองแบบ ก็เพื่อความสะดวกในการลงสัมผัสในบทประพันธ์

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์ + ชาย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| นร + '''าย/สฺส'''&lt;br/&gt;(nara + āya/ssa) || = || '''นราย, นสฺส''' &lt;br/&gt; narāya/nassa
|- align = &quot;center&quot;
| มาตุล + '''าย/สฺส'''&lt;br/&gt;(mātula + āya/ssa) || = || '''มาตุลาย, มาตุลสฺส''' &lt;br/&gt; mātulāya/mātulassa 
|- align = &quot;center&quot;
| กสฺส + '''าย/สฺส'''&lt;br/&gt;(kassaka + āya/ssa) || = || '''กสฺกาย, กสฺกสฺส''' &lt;br/&gt; kassakāya/kassakassa 
|}


: 2. ถ้าต้องการให้เป็น&lt;u&gt;พหูพจน์&lt;/u&gt; ให้&lt;u&gt;เติม -ānaṃ&lt;/u&gt; ลงที่ท้ายต้นเค้าคำนาม (เติม -านํ)

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์ + ชาย + กรรมรอง'''
|- align = &quot;center&quot;
| nara + ānaṃ || = || narānaṃ (นรานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| mātula + ānaṃ || = || mātulānaṃ (มาตุลานํ)
|- align = &quot;center&quot;
| kassaka + ānaṃ || = || kassakānaṃ (กสกานํ)
|}

== รูปแบบประโยค ==
ประโยคในภาษาบาลีจะเรียงเป็น '''ประธาน + กรรมรอง + เครื่องมือ + ที่มา + กรรมตรง + กริยา''' (S IO Inst Src O V) เช่น

{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''เอกพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvaro &lt;u&gt;narāya&lt;/u&gt; macchaṃ āharati. (ธีวโร นราย มจฺฉํ อาหรติ) || = || ชาวประมงนำปลามาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Putto &lt;u&gt;mātulassa&lt;/u&gt; odanaṃ dadāti. (ปุตโต มาตุลสฺส โอทนํ ททาติ) || = || บุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่ลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijo &lt;u&gt;kassakassa&lt;/u&gt; ajaṃ dadāti. (วาณิโช กสกสฺส อชํ ททาติ) || = || พ่อค้าให้แพะ&lt;u&gt;แก่ชาวนา&lt;/u&gt;
|}


{| cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #FF8C00;&quot; align = &quot;center&quot;
|+ '''พหูพจน์'''
|- align = &quot;center&quot;
| Dhīvarā &lt;u&gt;narānaṃ&lt;/u&gt; macche āharanti. (ธีวรา นรานํ มจฺเฉ อาหรนฺติ) || = || พวกชาวประมงนำปลาทั้งหลายมาให้&lt;u&gt;แก่ผู้ชายทั้งหลาย&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Puttā &lt;u&gt;mātulānaṃ&lt;/u&gt; odanaṃ dadanti. (ปุตตา มาตุลานํ โอทนํ ททนฺติ) || = || พวกบุตรให้ข้าวสุก&lt;u&gt;แก่พวกลุง&lt;/u&gt;
|- align = &quot;center&quot;
| Vāṇijā &lt;u&gt;kassakānaṃ&lt;/u&gt; aje dadanti. (วาณิชา กสกานํ อเช ททนฺติ) || = || พวกพ่อค้าให้แพะทั้งหลาย&lt;u&gt;แก่พวกชาวนา&lt;/u&gt;
|}


=== วิธีการจดจำลำดับคำของประโยคภาษาบาลี ===
* ลำดับ&lt;u&gt;คำหลัก&lt;/u&gt;ของประโยคคือ ประธาน + ส่วนขยายกริยา + กรรมตรง + กริยา (S Adv O V)
* ลำดับคำของ&lt;u&gt;ส่วนขยาย&lt;/u&gt;กริยาจะเป็นแบบถอยหลัง เริ่มจากที่มาของกริยาไว้หลังสุด ตามด้วยเครื่องมือไว้ตรงกลาง แล้วจบด้วยที่หมายของกริยา (กรรมรอง) ไว้หน้าสุด (Adv = IO Inst Src)

== แบบฝึกหัด ==
=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===
# วาณิโช รชกสฺส สาฏกํ ททาติฯ
# เวชฺโช อาจริยสฺส ทีปํ อาหรติฯ
# มิคา ปาสาณมฺหา ปพฺพตํ ธาวนฺติฯ
# มนุสฺสา พุทฺเธหิ ธมฺมํ ลภนฺติฯ
# ปุริโส เวชฺชาย สกฏํ อากฑฺฒติฯ
# ทารโก หตฺเถน ยาจกสฺส ภตฺตํ อาหรติฯ
# ยาจโก อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# รชโก อมจฺจานํ สาฏเก ททาติฯ
# พฺราหฺมโณ สาวกานํ มญฺเจ อาหรติฯ
# วานโร รุกฺขมฺหา ปตติ, กุกฺกุโร วานรํ ฑสติฯ
# ธีวรา ปิฏเกหิ อมจฺจานํ มจฺเฉ อาหรนฺติฯ
# กสฺสโก วาณิชาย รุกฺขํ ฉินฺทติฯ
# โจโร กุทฺทาเลน อาจริยาย อาวาฏํ ขณติฯ
# เวชฺโช ปุตฺตานํ ภตฺตํ ปจติฯ
# ตาปโส ลุทฺทเกน สทฺธึ ภาสติฯ
# ลุทฺทโก ตาปสสฺส ทีปํ ททาติฯ
# สีหา มิเค หนนฺติฯ
# มกฺกโฏ ปุตฺเตน สห รุกฺขํ อารุหติฯ
# สมณา อุปาสเกหิ โอทนํ ลภนฺติฯ
# ทารกา โรทนฺติ, กุมาโร หสติ, มาตุโล กุมารํ ปหรติฯ
# วานรา ปพฺพตมฺหา โอรุหนฺติ, รุกฺเข อารุหนฺติฯ
# โจรา รถํ ปวิสนฺติ, อมจฺโจ รถํ ปชหติฯ
# อาจริโย ทารกาย รุกฺขมฺหา สุกํ อาหรติฯ
# ลุทฺทโก ปพฺพตสฺมา อชํ อากฑฺฒติฯ
# ตาปโส ปพฺพตมฺหา สีหํ ปสฺสติฯ
# วาณิชา กสฺสเกหิ ลาภํ ลภนฺติฯ
# ลุทฺทโก วาณิชานํ วราเห หนติฯ
# ตาปโส อาจริยมฺหา ปเญฺห ปุจฺฉติฯ
# ปุตฺโต มญฺจมฺหา ปตติฯ
# กุมารา สหายเกหิ สทฺธึ นหายนฺติฯ

=== จงแปลเป็นภาษาบาลี ===
# พวกพ่อค้าให้ม้าทั้งหลายแก่อมาตย์ทั้งหลาย
# นายพรานฆ่าแพะให้แก่พ่อค้า
# ผู้ชายตัดต้นไม้ทั้งหลายด้วยเลื่อยให้แก่ชาวนา
# กวางวิ่ง (หนี) ไปจากสิงโต
# พระราชาทรงไหว้พระพุทธเจ้ากับทั้งพระสาวกทั้งหลาย
# พวกหัวขโมยวิ่งจากหมู่บ้านทั้งหลายไปยังภูเขาทั้งหลาย
# คนซักผ้าล้างเสื้อผ้าทั้งหลายให้แก่พระราชา
# ชาวประมงนำปลามาในตะกร้าทั้งหลายให้แก่ชาวนา
# อาจารย์เข้าไปในวิหาร (และ) พบกับพระ
# งูใหญ่กัดลิง
# พวกเด็กผู้ชายลากเตียงไปให้พราหมณ์
# พวกขโมยเข้าไปสู่ปราสาทพร้อมกับพวกผู้ชาย
# พวกชาวนานำปลามาจากพวกชาวประมง
# หมูทั้งหลายไปจากเกาะไปสู่ภูเขา
# พระราชาทิ้งปราสาท พระราชบุตรเข้าไปในวิหาร
# สิงโตนอนหลับ พวกลิงเล่นกัน
# อาจารย์ปกป้องบุตรทั้งหลายจากสุนัข
# พวกนายพรานยิงกวางด้วยลูกศรทั้งหลายให้แก่อมาตย์ทั้งหลาย
# พวกเด็กๆ ต้องการข้าวจากลุง
# หมอให้เสื้อผ้าแก่ฤๅษี
# พ่อค้านำแพะมาด้วยเกวียนให้แก่อาจารย์
# พวกบุตรมองดูพระจันทร์จากภูเขา
# พวกนักปราชญ์ได้ประโยชน์จากพระธรรม
# พวกลิงออกจากหมู่บ้าน
# บุตรนำนกแก้วมาให้แก่เพื่อนจากภูเขา
# หมอเข้าไปในวิหาร
# หมาไนวิ่งจากหมู่บ้านไปยังภูเขาด้วยถนน
# เกวียนตกจากถนน เด็กร้องไห้
# พวกอมาตย์ขึ้นบันได หมอลงมาจากบันได
# พวกนักปราชญ์ถามคำถามจากพระพุทธเจ้า

== สารบัญ ==
{{ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/สารบัญ}}

[[หมวดหมู่:ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น|บทที่ 5]]</text>
      <sha1>8gzc55xut5jlt8bastl9im5t1d8sjw5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/บทที่ 8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25366</id>
    <revision>
      <id>65138</id>
      <parentid>65116</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T14:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponpan</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>/* คำศัพท์ */</comment>
      <origin>65138</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6166" sha1="hski1tet4airbk2bclu9omhbwxr0doq" xml:space="preserve">ภาษาบาลีในบทนี้จะกล่าวถึงเรื่องดังต่อไปนี้
# การผันคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะให้เป็น{{wt|สัมโพธนาการก}}หรือผู้ที่ถูกเรียก ซึ่งสามารถแปลเป็นภาษาไทยได้ว่า &quot;นี่แน่ะ, ดูก่อน&quot; เป็นต้น
# แสดงตารางสรุปรูปผันทั้งหมดของคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะ
# แสดงตารางสรุปรูปผันของคำนาม'''เพศกลาง'''ลงท้ายเสียงอะ ซึ่งส่วนใหญ่ผันเหมือนคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะ
# แนะนำคำศัพท์ใหม่ได้แก่ คำนามเพศกลางลงท้ายเสียงอะ และคำกริยา

== การผันคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะ: สัมโพธนาการก ==
สัมโพธนาการก (vocative case) ของคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะจะไม่มีการเปลี่ยนรูปลงท้ายเมื่อเป็นเอกพจน์ เมื่อเป็นพหูพจน์ให้เปลี่ยนจากเสียงอะ เป็น อา เมื่อแปลแล้วจะมีความหมายว่า &quot;แน่ะ, นี่แน่ะ, ดูก่อน, ข้าแต่&quot; ดังนี้

'''เอกพจน์'''
# นร (ดูก่อนคน)
# มาตุล (นี่แน่ะลุง)
# กสฺสก (ข้าแต่ชาวนา)
'''พหูพจน์'''
# นร + า = นารา (ดูก่อนคนทั้งหลาย)
# มาตุล + า = มาตุลา (นี่แน่ะลุงทั้งหลาย)
# กสฺสก + า = กสฺสกา (ข้าแต่ชาวนาทั้งหลาย)

== ตารางสรุปการผันคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะ ==

{|class=&quot;wikitable&quot;
|+ นร (คน, ชาย)
! การก \ พจน์
! เอกพจน์
! พหูพจน์
|-
! กรรตุการก (ปฐมา)
| นโร
| นรา
|-
! กรรมการก (ทุติยา)
| นรํ
| นเร
|-
! กรณการก (ตติยา)
| นเรน
| นเรหิ (นเรภิ)
|-
! สัมปทานการก (จตุตถี)
| นราย, นรสฺส
| นรานํ
|-
! อปาทานการก (ปัญจมี)
| นรา, นรมฺหา, นรสฺมา
| นเรหิ (นเรภิ)
|-
! สัมพันธการก (ฉัฏฐี)
| นรสฺส
| นรานํ
|-
! อธิกรณการก (สัตตมี)
| นเร, นรมฺหิ, นรสฺมิํ
| นเรสุ
|-
! สัมโพธนการก (อาลปนะ)
| นร
| นรา
|}

== การผันคำนามเพศกลางลงท้ายเสียงอะ ==

ช่องที่ใช้เครื่องหมาย ... คือใช้กฎเดียวกันกับการผันคำนามเพศชายลงท้ายเสียงอะ

{|class=&quot;wikitable&quot;
|+ ผล (ผลไม้)
! การก \ พจน์
! เอกพจน์
! พหูพจน์
|-
! กรรตุการก (ปฐมา)
| ผลํ
| ผลา, ผลานิ
|-
! กรรมการก (ทุติยา)
| ผลํ
| ผเล, ผลานิ
|-
! กรณการก (ตติยา)
| ...
| ...
|-
! สัมปทานการก (จตุตถี)
| ...
| ...
|-
! อปาทานการก (ปัญจมี)
| ...
| ...
|-
! สัมพันธการก (ฉัฏฐี)
| ...
| ...
|-
! อธิกรณการก (สัตตมี)
| ...
| ...
|-
! สัมโพธนการก (อาลปนะ)
| ผล
| ผลานิ
|}

== คำศัพท์ ==
;คำนามเพศกลางลงท้ายเสียงอะ
* นยน, โลจน - ตา
* ปุปฺผ, กุสุม - ดอกไม้
* ปณฺณ - ใบไม้
* นคร - เมือง
* ภณฺฑ - ของ
* รูป - วัตถุ
* อุทก, ชล - น้ำ
* เคห, ฆร - บ้าน
* ติณ - หญ้า
* อุยฺยาน - สวน
* สีล - ศีล, นิสัย
* ทวาร - ประตู
* อรญฺญ, วน - ป่า
* อาสน - ที่นั่ง
* ขีร - นม
* เขตฺต - นา
* ทาน - ทาน, การให้
* วตฺถ - เสื้อผ้า

;คำกริยา
* วิวารติ - เปิด
* อุฏฺฐหติ - ตื่น
* โอวทติ - ให้คำแนะนำ, สั่งสอน
* อกฺโกสติ - ด่า
* นจฺจติ - เต้น, รำ
* ผุสติ - สัมผัส
* สํหรติ - เก็บเกี่ยว
* ภินฺทติ - ทำให้แตกพัง
* นิกฺขิปติ - วาง
* อนุสาสติ - สั่งสอน
* อาสิญฺจติ - ประพรม
* ปิพติ, ปิวติ - ดื่ม

== แบบฝึกหัด ==
=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===

=== จงแปลเป็นภาษาไทย ===

== สารบัญ ==
{{ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/สารบัญ}}

[[หมวดหมู่:ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น|บทที่ 8]]</text>
      <sha1>hski1tet4airbk2bclu9omhbwxr0doq</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>